Seminarski rad 2-Logistika u saobraćaju-JIT strategija

UNIVERZITET U ISTOČNOM SARAJEVUSAOBRAĆAJNI FAKULTET DOBOJ

Predmet: Logistika u saobraćajuTema: JIT strategija i sistem zaliha za brz odgovor

Student: Profesor:Pašić Nikola 182/11 mr Zoran Ristikić

Doboj, 2013 godina

Seminarski rad-Logistika u saobraćaju

Sadržaj:

1.0Uvod..................................................................................................................................................2

2.0 JIT strategija.....................................................................................................................................3

3.0 Preduslovi primjene JIT strategije na području tehnologije logističkih lanaca.................................8

4.0 Formiranje logističkih jedinica.........................................................................................................9

5.0 JIT sistem upravljanja zalihama i sistem zaliha na brzi odgovor....................................................10

Zaključak..............................................................................................................................................12

Literatura:.............................................................................................................................................13

2Pašić Nikola 182/11


1.0Uvod

Logistika je djelatnost koja se bavi savremenim svladavanjem prostora i vremena uz najmanje troškove. U današnjim uslovima logistika se najčešće koristi za označavanje poslovne funkcije i znanstvene discipline koja se bavi koordinacijom svih kretanja raznih matrijala, proizvoda i robe u fizičkom pogledu i u informacijskom i organizacijskom pogledu. Kružni proces od nabave preko proizvodnje i prodaje do određenih korisnika odnosno potrošača.

Pojam logistika prema francuskom značenju označava:

- Logistique – izvedeno od dočasničkog čina „Marechal de logis“ čija je funkcija bila planirati sve administrativne poslove vezane uz pomak snaga u francuskoj vojsci u 17. vijeku;

- Loger – stanovati, noćiti pod vedrim nebom, smijestiti se.

Pojam logistika prema grčkom značenju označava:

- Logos – znanje o principima i oblicima pravilnog mišljenja i prosuđivanja;- Logistikos – vještine,iskustva i znanja o očuvanju, procjeni i prosuđivanju svih

relevantnih elemenata u prostoru i vremenu potrebnih za optimalno rješavanje strateških i taktičkih zadataka u svim područjima ljudskih aktivnosti.

U ovom seminarskom radu ćemo probati što detaljnije i jednostavnije pojasniti JIT strategiju i sistem zaliha za brz odgovor. Uopšteno ova strategija se odnosi na dobro planiranje i organizovanje da određeni proizvodi i materijali stignu u pravo vrijeme na određeno mjesto.[2]



2.0 JIT strategija

Proizvodni sistemi vide svoju egzistenciju u adekvatnoj reakciji na promjene koje se događaju na tržištu, a te se može najbolje ostvariti eliminisanjem svega nepotrebnog što prati proizvodne procese, kao što su zalihe i sve aktivnosti koje usporavaju proces protoka matrijala.

Drugim riječima, sve je prisutnija orijentacija na tok matrijala kroz sve faze reprodukcije u odnosu na ranije opredjeljenje za serijsku proizvodnju i visoku specijalizaciju pojedinih elemenata proizvodnih sistema. Očigledno je da se ovi zadatci mogu ostvariti jedino adekvatnim formiranjem lanaca logistike koji obuhvataju informacione i matrijalne tokove između pojedinih cijelina.

JIT strategija je u kratkom vremenu privukla više pažnje nego sve do sada poznate strategije. Glavni uzrok poklanjanja pažnje JIT strategiji je uspjeh većine prizvoda japanske privrede. Na japanskom ovaj termin znači „vremenski dobro planirano“. Postoji veliki broj tumačenja ove definicije, a u suštini znači da svaki proces treba snadbjevati pravim elementima, u pravoj količini i u pravo vrijeme.

JIT je novi filozofski pristup proizvodnom i transportnom procesu. Osnova JIT strategije je cjelokupno posmatranje procesa reprodukcije sa ciljem da se prava roba i u pravoj količini i kvalitetu nađe na pravom mjestu u pravo vrijeme. Znači, JIT koncept podrazumijeva kretanje proizvoda prema određenom tehnološkom postupku od nabavke sirovina i drugog matrijala potrebnog za proizvodnju, preko procesa proizvodnje sve do krajnjeg korisnika. Zbog mogućnosti uvođenja automatizacije i robotacije proizvodnja je postala odlučujuća u postavljanju zahtjeva drugim karikama jedinstvenog transportnog lanca. Fleksibilnost proizvodnje (mogućnost odziva na zahtjeve tržišta u što kraćem periodu) najosjetljivija je komponenta JIT transportnog lanca, kojoj se sve ostale prilagođavaju. Svi ostali podsistemi su manje značajni, odnosno oni se prilagođavaju proizvodnji.

Nove tehnike upravljanja proizvodnjom, posebno JIT, danas razvijaju i primjenjuju nove sisteme, koji se bave upravljanjem proizvodnjom (kao sistemom) ili nekim od podsistema proizvodnog sistema. Tako je, danas, razvijen i u praksi primjenjen novi sistem za upravljanje proizvodnjom nazvan Kanban sistem.

Kanban je japanska riječ i znači ident kartu matrijala. „Ident karta“ matrijala, pa i Kanban sistem imaju za cilj da:

- identifikuju sadržaj kontejnera (palete) materijala;

-izvrše novu pordžbinu materijala kada je paleta prazna;



Slika 1. Kanban sistem

Međutim, kako je Kanban inspirisan jednostavnim sistemom dopunjavanja koji se koristi u velikim robnim kućama, i u odjeljenjima gdje se primjenjuje sistem samousluživanja (gdje je kupac u mogućnosti da sam bira robu), smatramo da će uskoro ovaj koncept naći svoju primjenu u upravljanju prometom. Da bi Kanban sistem funkcionisao i u jednom i u drugom sistemu upravljanja, treba voditi računa da police stalno budu ispunjene materijalima, poluproizvodima, gotovim proizvodima baš u onom trenutku kada se traže.

Slika 2. Kanban kod proizvodnje bez gubitaka (LEAN)



Osnova upravljanja tim sistemima su stvarne potrebe. Po klasičnom postupku proizvodi se „guraju“ naprijed prema prognoziranim potrebama. Kod korišćenja Kanban sistema u upravljanju proizvodnjom po JIT koncepciji koriste se sledeće kartice, kao dokumenta i ujedno nosioci informacija:

- „identifikaciona kartica“- ona identifikuje i prepoznaje proizvod;- „instruktivna kartica za operaciju“- ona sadrži podatke o tome kada i koliko će se

proizvoditi;- „transportna kartica“- ona prati proizvod, odnosno daje podatke o tomeodakle i

gdje se proizvod kreće.

Slika 3. Ident karta

Postoje dva tipa Kanbana i to:

- za proizvodnju (sa instrukcijama i operacijama);- za otpremu (sa instrukcijama o transportu i kretanju proizvoda).

U svakom skladištu nalazi se određeni broj transportnih jedinica/paleta. Kanban (ident karta) dodjeljuje se svakoj jedinici (kontejneru). Zatim se jedan kontejner izuzme iz jednog skladišta ili procesa. Kanban se povratno šalje u skladište ili proces, iz kojeg je prethodno izuzet kontejner, kao porudžbenica za ponovno iznajmljivanje. Prema tome, Kanban predstavlja transportnu cjelinu za proizvodnju i otpremu, jer ima ulogu i kartice za određenu seriju i prateće kartice za otpremu, odnosno nalazi se pri svakom transportu uz paletu, sanduk.

U vezi sa primjenom Kanbana kao sredstva za ostvarivanje JIT-a,treba navesti nekoliko osnovnih zaključaka:



- Kanban je pomoćno sredstvo za rješavanje problema upravljanja. To je instrument za smanjivanje zaliha na skladištu. Njegova uloga je da stvara preduslove za proizvodnju sa minimalnim zalihama. Kanban poboljšava proizvodni sistem;

- Primjenom Kanban sistema moguće je, na jednostavan način, utvrditi i regulisati količinu robe u sistemu. Kontrola je vizuelna i veoma laka.

- Postupak primjene Kanbana je jednostavan, efikasan i osigurava kontinuirano i brzo prilagođavanje proizvodnje stvarnim, a ne prognoziranim potrebama.

- Sistem Kanban može se koristiti samo u proizvodnji koja se ponavlja. Ovo zahtjeva visoku stabilnost u proizvodnim sistemima. Isto se odnosi i na ostale učesnike u jedinstvenom transportnom lancu koji koriste Kanban kao sredstvo za ostvarivanje JIT koncepta.

Slika 4. Proizvodni i transportni kanban

JIT strategija podrazumijeva visoko ujednačen tehnološki nivo svih procesa reprodukcije idosljedno primjenjivanje svih iznjetih principa. Analiza primjene JIT strategije, izvedena na osnovu statističkih prikaza dosadašnjih svjetskih iskustava, ukazuje na sledeće moguće efekte u proizvodnim firmama:-

- skraćenje proizvodnog procesa 80-90 %;- direktno povećanje produktivnosti 5-50 %;- indirektno povećanje produktivnosti 20-60 %;- smanjenje troškova naručivanja 5-10 %;- smanjenje zaliha (sirovina i poluproizvoda 35-75 %, u proizvodnji 30-90 %,

gotovih proizvoda 50-90 %);- skraćenje pripreme 75-95 %;- smanjenje potrebnog prostora 40-80 %;- povećanje kvaliteta proizvoda 50-55 %;- smanjenje broja otkaza zbog nedostatka pravih zaliha 50-95 %;



3.0 Preduslovi primjene JIT strategije na području tehnologije logističkih lanaca

Primjena JIT strategije podrazumijeva postojanje preduslova, pri čemu se pre svega misli na:

- odgovarajući stepen razvoja automatizacije;- fleksibilnost proizvodnih sistema;- primjenu kompjuterskih sistema za planiranje;- projektovanje, upravljanje i kontrolu proizvodnih procesa zasnovanih na

savremenim hardver i softver rješenjima;- odgovarajući komunikacioni sistem za povezivanje u jedinstvenu informacionu

mrežu.

Pored ovih, proizvodno orijentisanih preduslova, od izuzetne je važnosti i odgovarajući stepen razvoja tehnologije logističkih sistema. Dosljedna primjena JIT strategije se nemože očekivati u svim logističkim lancima. U svakom slučaju mogućnost primjene je u zavisnosti od:

- stepena razvoja privrede;- transportnog sistema;- osnovnih karakteristika proizvodnog procesa i materijalnih tokova-robnih tokova

(vrste robe, vrijednosti robe, rastojanja, očekivanih poremećaja itd).

Iz ovih razloga treba očekivati i paralelnu primjenu konvencionalnih i JIT principa u realizaciji logističkih lanaca. Kao osnovni integracioni faktor u okviru logističkih lanaca, pojavljuje je logistička jedinica. JIT koncepcija, u odnosu na formiranje logističkih jedinica postavlja kvalitativno nove zahtjeve. Ona u potpunosti mora biti prilagođena procesima u kojima se koristi. U oblasti formiranja logističkih jedinica teži se primjeni automatizovanih, fleksibilnih sistema, koji se oslanjaju na proizvodne i skladišne procese. Svi podsistemi trpe odgovarajuće promjene. Osnovni efekti koji se očekuju od primjene JIT koncepta idu u pravcu smanjivanja ili čak potpunog eleiminisanja zaliha us svim fazama ciklusa reprodukcije. Svakako, nije realno očekivati da će zaliha u potpunosti nestati funkcija skladištenja. Ali je sigurno da tamo gdje se primjenjuje JIT potrebe za skladištenjem biće mnogo manje i zežiće se automatizaciji svih procesa. Prema JIT koncepciji skladište kao izvor sirovina i poluproizvoda preuzima istu ulogu kao i kooperant, pa mora u potpunosti pripremiti materijal za dostavu direktno do radnog mjesta. Pored toga, teži se integraciji skladišnih i proizvodnih operacija, što je moguće ostvariti u uslovima visoke automatizacije i fleksibilnosti.[1]



4.0 Formiranje logističkih jedinica

Jedinica proizvoda koja se formira direktno u zavisnosti od zahtjeva korisnika nije povoljna za sve operacije koje će se sa njom obavljati tokom distributivnog procesa, racionalno manipulisanje, zaštitu od mehaničkih oštećenja i krađe, pa je nastala potreba za formiranjem većih logističkih jedinica. Uzajamno dejstvo komponenti sistema logistike uslovilo je formiranje logističke jedinice koja u suštini predstavlja pogodan oblik veznog elementa kroz sve faze logističkog procesa. Da bi ova jedinica bila vezni elemanat, ona mora da postane jedinica skladištenja i pretovara, a u nekim slučajevima i transporta čiji je osnovni cilj ubrzavanje procesa distribucije i snižavanje logističkih troškova.

Da bi logistička jdinica u pravom smislu bila vezni elemenat i osnova za cjelokupnu racionalizaciju, ona mora da ispuni sledeće osnovne pretpostavke:

- svojim oblikom, težinom i dimenzijama ona treba da omogući i racionalnu primjenu mehaničkih sredstava za rukovanje;

- ona mora biti standardizovana po dimenzijama i obliku;- radi korištenja treće dimenzije mora da posjeduje mogućnost slaganja jedinice

jedna na drugu.

Koncept formiranja logističkih jedinica je danas opšte prihvaćen u transportu i danas su rijetki segmenti privrede gdje se on široko ne primjenjuje. Izuzetno heterogeni skup pojavnih oblika roba i njihov obim učešća u pojedinim fazama procesa reprodukcije i transportu inicirao je potrebu za primjenom unificiranih jedinica različitih dimenzija. U tom cilju razvijeno je nekoliko karakterističnih tipova logističkih jedinica, a osnovni su palete i kontrejneri.[1]



5.0 JIT sistem upravljanja zalihama i sistem zaliha na brzi odgovor

JIT sistem upravljanja zalihama teži minimiziranju investicija zalihe kroz česte isporuke i male prosječne narudžbine od male grupe dobavljača. JIT sistem upravljanja zalihama maloprodavci nazivaju sistemom za brzi odgovor. Pristalice JIT sistema smatraju da su prekomjerne zalihe rasipanje. Osnova JIT-a i sistema za brzi odgovor je praćenje zaliha i prodaje po svakom artiklu, korištenje visoke tehnologije, pakovanje robe za svakog kupca posebno i mogućnost da se roba upotrebi ili proda direktno iz kontejnera za isporuku. Sistem automatske zamjene, uz konstantno praćenje nivoa zaliha,ukazuje na popunu zaliha koje su ispod određenog nivoa.

U tabeli 1 prikazane su karakteristike JIT nabavke. Četiri važna elementa JIT-a, koja je potrebno detaljnije razjasniti su: prava orijentacija, tok zaliha, marketing odnosi i dobavljači locirani blizu važnih kupaca. Prvo, tradicionalni sistemi zaliha su orijentisani na guranje kroz kanal distribucije (push), JIT je orijentisan na vučenje zaliha kroz kanal (pull). Osnovna razlika između pull i push pristupa je u tome što sistem vučenja zaliha inicira proizvodnju u odnosu na prdviđenu sadašnju tražnju. U sistemu vučenja materijal se ne proizvodi dok se prethodno od proizvođača ne zatraži. Drugo, JIT doprinosi koordinaciji između zahtjeva kupaca i proizvodnje i plana isporuke.



Treće, JIT sistem upravljanja zalihama karakteriše: dugoročni ugovori između dobavljača i kupaca, nekoliko dobavljača uslužuje proizvođače, razmjena informacija o zalihama i prodaji između prodavaca i kupaca i kontrola prevoza od strane kupaca. Četvrto, dobavljači moraju da se lociraju bliže glavnim kupcima. Blizina dobavljača pomaže da se smanji promjenjljivost vremena isporuke. Japanski JIT proizvođači Toyota i drugi okruženi su dobavljačima koji otpremaju određena dobra direktno na montažnu traku i to na svakih nekoliko minuta. Blizina dobavljača omogućuje kupcima da tretiraju skladište dobavljača proširenjem svoje firme. Isporuke po JIT sistemu obično se vrše na svakih 24,48 i 72 sata.

Druge važne karakteristike JIT-a su: isporuka na vrijeme, perfektan kvalitet robe u proizvodnji i gotove robe, efikasno rukovanje materijalom, direktna isporuka dobavljača firmi. Koristi JIT-a i sistema za brzi odgovor su:

- smanjene investicije u zalihe;- veća prodaja;- manja rasprodaja;- manja potreba za skladištima;- veća kontrola kvaliteta;- adekvatniji odgovor na promjene tražnje;- brže otkrivanje grešaka;- manja potreba za kancelarijskim radom.

Mogu se uočiti i neke poteškoće u vezi sa implementiranjem JIT sistema u upravljanja zalihama. Prvo, njegovi kritičari tvrde da nije pogodan za sezonsku robu čija se prodaja teško može predvidjeti. Drugo, JIT je često povezan sa visokim troškovima prevoza što je posljedica manjeg korišćenja konsolidovanih isporuka i neophodnosti stalnog korišćenja avio prevoza, posebno u početnoj fazi primjene JIT-a. Treće, kontrola kvaliteta i plan isporuke moraju biti gotovo savršeni da bi se izbjegle nestrašice robe na skladištu,kao i enormni rast troškova zbog prekida rada. Četvrto, mada intencija JIT-a da minimizira zalihe koristeći kanal proizvođač-maloprodavac, dobavljači koji imaju male kapacitete moraju, ipak, da skladište veće količine da bi izbjegli probleme koje može generisati iznenadan rast tražnje. Neki kritičari tvrde da svoj uspjeh JIT duguje prebacivanju odgovornosti za zalihe na kupce i dobavljače. Ovo može da izazove konfrontaciju između kupaca i dobavljača, naročito kada se JIT nametne dobavljaču od strane velikoga kupca.[1]



Zaključak:

U odnosu na dešeavanja na tržištu u danšnje vrijeme teži se ka tome da se u toku proizvodnje pa tako i transporta i same prodaje određenih proizvoda koji su namijenjeni određenim velikim i malim kupcima tj. klijentima teži ka tome da se što je više moguće smanje razni troškovi i izdatci koji su nepotrebni, tako se proizvodnja organizuje na sve bolji mogući način, te se sve više uvodi automatizacija i robotacija u fabrike u cilju smanjenja troškova, a zatim se uvode i različite strategije da bi se ostavraili određeni rezultati. Jedna od tih strategija odnosno sistema je i JIT strategija (Just-in-time),

Osnovna karakteristika ove strategije odnosno sistema jeste u tome da u toku proizvodnje sve stiže u određeno vrijeme, tj. da se omogući što jednostavnija i brža proizvodnja. Zbog toga sistema JIT strategiji jue posvećena najviše vremena, a posebno od strane japanskih firmi. JIT strategija se odnosi od samog početka proizvodnje, odnosno, od nabavljanja sirovine, zatim prerade, obrađivanja, poluproizvoda i gotovog proizvoda pa tako i transporta proizvoda do određenih prodavača i tako na kraju do samih potrošača tog proizvoda.



Literatura:

1) Regodić D., Logistika , 2010 godina, Univerzitet Singidunum Beograd;

2) www.wikipedia.org 3) Vasiljević M., Skripta Logistika u saobraćaju, Saob. fakultet Doboj


http://www.wikipedia.org/

Documents

Seminarski rad 2-Logistika u saobraćaju-JIT strategija