JU UNIVERZITET U TUZLI

PRIRODNO – MATEMATIČKI FAKULTET

ODSJEK: GEOGRAFIJA

PREDMET: UREĐENJE SEOSKIH NASELJA I TERITORIJA

Prostorno uređenje seoskog naselja Poljice

Seminarski rad

Predmetni profesor: Student: Dr. sc. Fadila Kudumović Dostović. doc Kasumović Amela

Tuzla, Mart 2015.

SADRŽAJ

1. UVOD...............................................................................................................................3

2. GEOGRAFSKI POLOŽAJ............................................................................................4

2.1. Priče i tumačenja o nazivu sela..................................................................................4

2.2. Veličina i granice.......................................................................................................4

3. PRIRODNE KARAKTERISTIKE...............................................................................6

3.1. Geloške i geomorfološke karakterstike.....................................................................6

3.2. Klimatske karakteristike...........................................................................................7

3.3. Hidrografske karakteristike.......................................................................................8

3.4. Pedološke karakteristike...........................................................................................9

3.5. Biogeografske karakteristike...................................................................................11

4. OSNOVNI PODACI O STANOVNIŠTVU................................................................13

4.1. Zanimanje stanovništva...........................................................................................13

5. ETNO-PSIHLOŠKE KARAKTERISTIKE...............................................................14

6. FUNKCIJE SEOSKOG NASELJA............................................................................14

7. TIPO LOGIJA SELA...................................................................................................15

8. KUĆE I OKUĆNICE....................................................................................................16

ZAKLJUČAK.................................................................................................................19

LITERATURA I IZVORI.............................................................................................20

2

1. UVOD

Seminarki rad o naselju Poljice nastao iz želje za detaljnijom obradom ovog područija koje

je po nekim svojim geografskim karakteristikama, meni kao geografu, veoma zanimljivo. U

ovom radu obrađene su fizičke karakteristike, geografski položaj, priče i tumačenja o imenu

sela, tipologiju sela, kuće i okućnice, zanimanje stanovništva i etnopsihološke osobine.

Prilikom pisanja rada korišteni su podaci prikupljeni na terenu, podaci iz pisanih izvora,

literature i zvanični statistički podaci. Rad je propraćen kartama i fotografijama. Kazivači s

kojima je u više navrata kontaktirano su različite dobne starosti i ovim putem im se srdačno

zahvaljujem. Takođe, zahvaljujem se svima koji su pomogli pri izradi ovog rada. Nadamo se

da je ovim radom dat skroman doprinos boljem geografskom poznavanju sela Poljice.

3

2. GEOGRAFSKI POLOŽAJ

2.1. Priče i tumačenja o nazivu sela

Na osnovo sličnih priča od ljudi iz okolini Poljica, smatra se da naziv istog potiče od polja

koje se tu nalazilo prije nego je izgrađena vještačka akumulacija jezera Modrac. Naime, tu se

nalazilo polje (veličine sadanašnjeg jezera Modrac) na kojem su mještani uzgajali različite

kulture od žitarica do raznog povrća, jer je tu tlo bilo najplodnije. Na osnovu sačuvane

historijske građe, dokumentacije, literature teško je tačno utvrditi datum nastanka sela Poljice.

Međutim svi dostupni podaci pružaju nam informaciju da je Poljice nastalo prije

1533.godine. U početku osmanske vlasti u prvoj polovini XVI stoljeća bilo je to srednje

naseljeno selo sa primićurom na čelu, ali se u drugoj polovini stoljeća pridolaskom sa strane

stanovništvo znatno povećalo, tako da se krajem stoljeća bilo udvostručilo. Godine 1600.

imalo je 101 domaćinstvo. U narednom periodu Poljice se kontinuirano razvijalo te se danas

smatra trećim selom po veličini u Bosni i Hercegovini. Osim toga Poljice je najveće ruralno

naselje na području opštine Lukavac i poslije grada Lukavca najmnogoljudnije naselje. Prema

podacima posljednjeg popisa stanovništva u Bosni i Hercegovini iz aprila 1991.godine Poljice

je imalo 4216 stanovnika. Osim broja žitelja, logično povećao se i broj domaćinstava koji

broji preko 1000. Podjela Poljica na dvije mjesne zajednice Gornje i Donje Poljice datira iz

vremena komunističke vladavine u Bosni i Hercegovini. 1

2.2. Veličina i granice

Naselje Poljice se nalazi u općini Lukavac, u sjeveroistočnoj Bosni i zahvata površinu od

20,4km2. Smješteno je na obali jezera Modrac i južnim padinama Osoja. Nalazi se

jugozapadno od Tuzle na udaljenosti 33 km.

Slika 1: Osoje1 www.poljice x. ba

4

Foto: Amela Kasumović(26.03.2012)

Administrativno-politički Poljice pripada općini Lukavac i od općinskog centra je udaljeno

13 km. Sa sjeveroistoka graniči jezerom Modrac, sa jugozapada i zapada brdom Osoje, a sa

jugoistoka Prilukom ( Živinice).

Poljice se nalazi na 44029' s. g. š. i 180 29' i. g. d.

Slika 2: Geografski položaj naselja Poljica

Izvor: Topografska karta 1:200 000

5

3. PRIRODNE KARAKTERISTIKE

3.1. Geološke i geomorfološke karakteristike

Geološki sastav područja Poljica nema veliku raznovrsnost. Stijene koje učestvuju u sastavu

ove teritorije su pretežno jurske i pliocene starosti. Područije koje je oko jezera Modraca je

pleistocenske starosti, a zastupljen je sa sitno zrnim pijeskom, šljunkom, glinama i riječno

jezerskim sedimentima.

Karta 1:Geološka karta BiH

Izvor: Geološka karta 1:200 000

U geomorfološkom pogledu teren se od jugoistoka, tj od jezera Modrac, blago uzdiže do

brda Osoje. Najniža nadmorska visina je 193m uz samu obalu Modračkog jezera, a najviša

422m na brdu Osoje. Iz ovog možemo zaključiti da je teren nizijski i brežuljkasto-brdski.

Brežuljkasti teren ispresjecan je potocima kao što su: Ugar, Lazinovac, Vlahovac i dr. Svi

vodotoci teku od juga prema sjeveru, odnosno sa brda Osoje prema jezeru. Ovi vodotoci vrše

blagu eroziju, koja se akumulira na ušće u jezero Modrac. Područje naselja Poljice je

specifično po tome što se nalazi na obali jezera Modrac koje ubrajamo u veće vještačke

hidroakumulacije. Pored jezera Modrac postoje razni vodotoci, koje smo predhodno naveli, a

6

od njih najveći je Ugar kao stalni meandrirajući vodotok koji izvire iz brda Osoje 229 m i

teče od juzapada prema sjeveroistoku gdje se uliva u Modrac. On tokom mjeseca maja izlije

iz svog korita, koje nije uređeno, što zna dovesti do materijalne štete mještanima koji u

blizini njegovoj žive. S obzirom da je razvijena riječna mreža, to uzrokuje da se stvori plodno

tlo, jer je na riječnim terasama najpogodnije tlo za obardu.

3.2. Klimatske karakteristike

Klimatske karakteristike Poljica su analizirane na osnovu podataka dobijenih iz

Meteorološke stanice u Tuzli i Meteorološke stanice na brani jezera Modrac. Pored opštih

faktora koji utiču na klimu Poljica poseban značaj imaju geografski položaj, reljef i blizina

jezera Modrac. Poljice je smješteno u sjeveroistočnoj Bosni, na kontaktu Panonske nizije na

sjeveru i dinarskog planinskog masiva na jugu. Dakle, na klimu ovog prostora značajno utiču

kako panonski uticaji sa sjevera tako i uticaji sa juga. U zimskom periodu najveći značaj ima

sibirska anticiklona, kada je ovaj prostor izložen prodorima hladnih i suhih zračnih masa sa

sjevera i sjeveroistoka. Prodore zračnih masa sa sjevera u određenoj mjeri ublažava planina

Majevica i prodori ciklona sa zapada. U toplijem periodu godine, dominantan uticaj ima

azorska anticiklona kada se zbog povišenog zračjnog pritiska duže zadržava stabilno vrijeme

u ovom području. 2Prema Kepenovoj klasifikaciji klimata, na području Poljica, preovladava

Cfb klimat. U ovom klimatu prosječna temperatura najtoplijeg mjeseca je niža od 220 C. U

Evropskom kopnenom dijelu, ovaj klimat se proteže od sjevernog dijela Španije i sjeverne

Grčke, preko zapadne Evrope, do 630 N. Ovaj klimat zalazi duboko u Evropsko kopno preko

zapadne, srednje i južne Evrope. Ukupno prostranstvo evropskog kontinenta koje se odlikuje

ovim klimatom zahvata oko 1/3 njegove površine. Ovom klimatu pripada i veći dio površine

Bosne i Hercegovine. 3Temperatura zraka je važan klimatski element koji se mjeri u

meteorološkim stanicama, najččešće termometrom i termografom. Na osnovu podataka o

srednjim mjesečnim i godišnjim temperaturama vidi se da je prosječna godišnja temperatura

100 C.4 Najbolji pokazatelj vlažnosti zraka je njegova relativna vlažnost. Po godišnjem hodu

relativne vlage ovo područje pripada kontinentalnom tipu godišnje raspodjele relativne

vlažnosti. Kontinentalni tip ima maksimum zimi, a minimum ljeti, dok je kod okeanskog tipa

godišnja raspodjela obrnuta. Područje Tuzle ima povećanu relativnu vlažnost zraka, koja u

analiziranom periodu iznosi 78 %. Najveća relativna vlažnost je u decembru (85 %), a

2 Šegota, T., Filipčić, A.: Klimatologija za geografe, Školska knjiga, Zagreb, 1996.

3 Meteorološka stanica Tuzla( 20.03.2012)4 Meteorološka stanica Tuzla( 20.03.2012)

7

najmanja u aprilu (70%). Relativna vlažnost opada od decembra do maja, a od tada ponovo

raste do decembra, sa izuzetkom mjeseca jula sa vlažnošću od 74 % i augusta u kome

vlažnost iznosi 76 %. Prema podacima na meteorološkoj stanici Modrac relativna vlažnost za

ovo područje je 85,3%, a razlog tome je akumulacija Modrac na kojoj je smješteno Poljice.

Padavine su važna meteorološka pojava koji se javljaju obično u vidu kiše i snijega.

Prosječna godišnja količina padavina na području Tuzle iznosi oko 900 mm. 5Maksimalna

količina padavina se javlja u toplijem periodu godine (ljeto), a minimalna u hladnijem periodu

(zima) i to pretežno u vidu snijega. Područje oko Modraca, pa samim tim i Poljica je veoma

maglovito područje jer svi mjeseci imaju određen broj dana sa maglom. Prema podacima

meteorološke stanice, Poljice ima prosječan broj dana sa maglom je 82. Najviše magle ima u

hladnijem dijelu godine. Za razliku od zimskih, magle u ostalom dijelu godine, posebno noću,

sprečavaju dugotalasnu radijaciju i donekle su izvor atmosferske vlažnosti. Na području

Poljica najučestaliji pravac vjetra je sjever-sjeverozapad-jugoistok. Maksimalna brzina vjetra

koja je izmjerena na brani jezera Modrac iznosila je 31,0 m/s, dok je prosječna brzina vjetra

1,08 m/s. 6 Sve ovo navedeno utiče na tlo. Klima je pogodovala da se stvori takvo tlo.

Padavine razaraju stijene, a samim tim i tlo i u zavisnosti od količine padavina,

oblika(snijeg,led), rasporedu i načinu pojavljivanja nastaju takva tla, koja su zastupljena na

ovom prostoru, dok vjetar djeluje na isušivanje istog.

3.3. Hidrografske karakteristike

Kako smo već spomenuli na početku ovog seminarskog, podruje naselja Poljice je

specifično po tome što se nalazi na obali jezera Modrac, u koji se uliva nekoliko vodotoka

privremenih i stalnih. Jezero Modrac ima veliki značaj kako za područje naselja Poljice tako i

za šira područja. Jezero Modrac formirano je 1964. godine izgradnjom brane u tjesnacu

Modrac. 7Formiraju ga rijeke Spreča i Turija sa pritokama. U cilju praćenja inzenziteta

zasipanja akumulacije nanosom vršeno je snimanje poprečnih profila akumulacije

uspostavljenih prije punjenja 1964. godine. Snimanje je vršeno u različitim intervalima u

razmaku 6-7 godina i više. U poslijeratnom periodu samo je 2002. godine

(septembar/oktobar) obavljeno snimanje poprečnih profila, odnosno unosa nanosa u

akumulaciju. Iz dobivenih podataka možemo zaključiti da je u akumulaciju Modrac, u periodu

5 Meteorološka stanica Tuzla( 20.03.2012)6 Meteorološka stanica Tuzla( 20.03.2012)7

8

od 1964. do 2002. godine unešeno ukupno oko 12.331.590 m3 nanosa, a značajna količina

istog potiče iz površinskih kopova i mokrih separacija rudnika lociranih u slivu akumulacije.8

Slika 1: Jezero modrac

Izvor: Amela Kasumović Hidrografija prije svega utiče na klimu, tj na maglovitost i isparavljanje, koje u ovom

slučaju daje jezero Modrac u ogromnim količinama. To utiče na padavine i na vrstu tla koje je

izrazito plodnije uz samu njegovu obalu. Takođe veliki značaj tlu pridaju povremeni i stalni

vodotoci koje smo predhodno naveli. Bitno je i istaknuti da na istočnom dijelu jezera, tokom

sušnijeg perioda, kada se povlači, za sobom ostavlja mulj, koji kasnije daljnim isušivanjem

ostavlja za sobom travu, koju stavovici koriste za ishranu stoke.

3.4. Pedološke karakteristike

Pod zemljištem (ili pedološkim pokrivačem) podrazumijevamo rastresiti površinski sloj

Zemljine kore koji se, za razliku od masivne stijene, odlikuje plodnošću. Formiranje i

evolucija zemljišta uslovljena je nizom faktora: karakter geološke podloge, reljef, klima, živi

svijet (posebno vegetacija) i čovjek.

9Po pedološkom sastavu ovo područje čini pseudoglej i fluvisol idući od Osoja ka obali

jezera. Pseudoglej za razliku od fluvisola zauzima i ravničarske i brežuljkaste terene.

Podzolna pseudoglejna terasna tla (terasne prahulje) preovladavaju u zapadnom dijelu dok u

istočnom dijelu prevladavaju smeđa plitka i srednje duboka tla na serpentinitima. Veoma je

pogodan za intenzivno korištenje.

8 Brana jezero modrac(23.03.2012)9 http://www.agroeko.net/index.php/agro-teme-clanci/109-pseudoglej-districni-kambisol-smonica-i-fluvisol-karakteristike(20. 03. 2015)

9

Ovo tlo ima zbijeni horizont na dubini 15-20 cm, te zbog toga dolazi do povremene

stagnacije vode u zimsko-proljetnom periodu što oštećuje ozime kulture. Tlo ima kiselu

reakciju i slabo je zasićeno bazama. Sadrži malo humusa (oko 3%), oskudijeva fosforom i

azotom, te ima nepovoljna vodno-fizička i hemijska svojstva. Zahtijeva odvodnjavanje,

duboko oranje, kalcifikaciju, humizaciju i skih kultura. 10Fluvisol ili aluvijalno tlo zauzima

ravničarsko zemljište, javlja se u dolinama rijeka, nastalo je nanošenjem zemljišnog

materijala, to su ilovasti karbonatni aluvijumi različite dubine. Sadrže veoma malo humusa ali

uz navodnjavanje pogodna za uzgoj svih kultura. Po teksturi ovaj tip zemljišta je terasta

prahulja.

SLIKA 2: Izgled zemlje

Foto: Amela Kasumović(19. 03.2012)

Poljice nema veliku raznolikost zemljišta već smo naveli da po pedološkom sastavu ovo

područje čini pseudoglej i fluvisol idući od Osoja ka obali jezera. Podzolna pseudoglejna

terasna tla (terasne prahulje) preovladavaju u zapadnom dijelu a koriste se uglavnom za

voćnjake i pašnjake. Ovo zemljište je potrebno duboko orati, zaoravati žetvene ostatke te

gnojidbu. U istočnom dijelu prevladavaju smeđa plitka i srednje duboka tla na serpentinitima.

Veoma je pogodan za intenzivno korištenje. Prahulje se lahko obrađuju ali im prinosi nisu

veliki pa joj se obično dodaje stajsko đubrivo u novije vrijeme i vještačko đubrivo.

10 http://www.agroeko.net/index.php/agro-teme-clanci/109-pseudoglej-districni-kambisol-smonica-i-fluvisol-karakteristike ( 20.03.2015)

10

SLIKA 3: Stajsko đubrenje tla i polja sa pšenicom

11

Foto: Amela Kasumović(26. 03. 2012)

3.5. Biogeografske odlike

U biogeografskom pogledu područje Poljica pripada

peripanonskoj oblasti, odnosno sjeverobosanskom području.

Vegetacijske karakteristike naselja su kroz historiju mijenjane.

Postoji opaska da se selo razvijalo u stoljetnoj hrastovoj šumi čijem

je krčenju nastala ziratna zemlja, što je sasvim vjerovatno jer na

katastarskoj karti prostora postoje lokaliteti pod nazivom Krčevine i

Brezici.

KARTA 2: Šumsko-vegetacijaska rejonizacija

12

Prahulje se

lahko obrađuju

ali im prinosi

nisu veliki pa

joj se obično

dodaje stajsko

đubrivo u novije

vrijeme i

vještačko

đubrivo. Na

prahuljama se

najčešće gaje

pšenica i

kukuruz.

Stanovništvo

Poljica zemlju

ore uglavnom u

jesen da zemlja

smrzne kako bi

se bolje

obrađivala i

kako bi davala

bolje prinose.

Danas uz jezersko područje gdje je zastupljena veća količina vlažnosti, zastupljeni su

ekosistemi šašike, trstike i perunike, što je tipična močvana vegetacija uz prisustvo vrbe,

topole i johe. Raspored i karakter vegetacije hidrofita jezera Modrac ovisi od vodenog režima

što je uslovilo formiranje specifičnog biljnog pokrivača flotantne vegetacije sastavljene od

biljaka adaptiranih za brz prijelaz na terestrični način života.

Na ovu vegetaciju nešto se sjevernije nastavlja hrastova vegetacija lužnjak i kitnjak. 11Kako

se penjemo uz Osoje nailazimo na šume bukve i crnog graba sa mjestimičnim pojavljivanjem

javora, brijesta i jasena. I ovdje neodstupajući od zakonomijernosti pojavljivanja vegetacije u

Bosni i Hercegovini na serpentinskim stijenama raste crni i bijeli bor, na strmim, ne

razvijenim i erodiranim dijelovima terena, te pokoja smrča. Šume su uglavnom smještene na

sjevernoj strani na brdu Osoje. Pored navedene šumske vegetacije značajan dio čine i

površine sa livadskom vegetacijom. U zavisnosti od vrste tla, mogu da uspijevaju biljke, pa

tako i na ovim prostorima ovo tlo pogoduje rastu baš ovih biljka.

S obzirom da se Poljice ne spominje u daljnjoj prošlosti nemamo ni podataka šta se ovdje

uzgajalo. Vrlo je zanimljiv podatak da se u srednjovijekovnoj Bosni, kao i u doba dolaska

Turaka (što potvrđju mnogobrojni izvori), u čitavoj ovoj regiji dosta uzgajala vinova loza koje

11 Crkvenčić, I., Malić, A.: Agrarna geografija - geografski aspekti agrarnih područja, Školska knjiga, Zagreb, 1988.

13

danas uopšte nema ili ima vrlo malo. 12U to vrijeme seljacima su glavni izvori prihoda bili

zemlja i stoka, odnosno zemljoradnja i stočarstvo, a za to su ovdje postojali odlični uslovi.

Prema historijskim podacima od žitarica najviše se uzgajala pšenica i proso. Zbog dobrih

klimatskih prilika, gajila se jabuka, kruška, orah, a naročito dobro je uspijevala šljiva. Prema

historijskim podacima povrće se skoro nikako nije uzgajalo ili vrlo malo. Od povrća koje se

uzgajalo najzastupljenije je bilo: grah, krompir, luk i kupus.

4. OSNOVNI PODACI O STANOVNIŠTVU

Prema podacima popisa stanovništva u Bosni i Hercegovini iz aprila 1991.godine Poljice je

imalo 4216 stanovnika i to: Bošnjaka (onovremenih Muslimana) 4117, Srba 13, Hrvata 5,

Jugoslavena 36 i Ostalih 45. Osim broja žitelja, logično povećao se i broj domaćinstava koji

broji preko 1000. Podjela Poljica na dvije mjesne zajednice Gornje i Donje Poljice datira iz

vremena komunističke vladavine u Bosni i Hercegovini.

4.1. Zanimanja stanovništva

U prošlosti je razvoj ovog područja počivao na razvoju poljoprivrede. Vrlo je zanimljiv

podatak da se u srednjovijekovnoj Bosni, kao i u doba dolaska Turaka (što potvrđuju

mnogobrojni izvori), u čitavoj ovoj regiji dosta uzgajala vinova loza koje danas uopšte nema

ili ima vrlo malo. U to vrijeme seljacima su glavni izvori prihoda bili zemlja i stoka, odnosno

zemljoradnja i stočarstvo, a za to su ovdje postojali odlični uslovi. Prema historijskim

podacima od žitarica najviše se uzgajala pšenica i proso. Zbog dobrih klimatskih prilika (selo

je na prisojnoj strani), gajila se jabuka, kruška, orah, a naročito dobro je uspijevala šljiva.

Prema historijskim podacima povrće se skoro nikako nije uzgajalo ili vrlo malo. Od povrća

koje se uzgajalo najzastupljenije je bilo: grah, krompir, luk i kupus. Od prošlosti ništa se nije

promijenilo, svo povrće i voće se i danas gaji, naročito šljiva koja se koristi za đemove i

rakiju. Stočarstvo na prostoru općine Lukavac nije posebno razvijeno. U pojedinim

dijelovima općine stočarstvo skoro da i ne postoji jer je općina Lukavac se vise bavi

industrijom i rudarstvom. Kada je u pitanju Poljice situacija je slična. Stočarstvo skoro da i ne

postoji osim nekoliko domaćinstava koja imaju pretežno po jednu kravu. Razlog tome je

uključivanje stanovništva u industriju i rudarstvo Lukavca i Tuzle, velika količina zemlje koja

je potopljena, male i usitnjene parcele, razvoj turizma i mali poticaji na poljoprivredu.Na

ovom području stanovništvo se bavi lovom i ribolovom pretežno iz hobija, a neki zbog

potrebe. Treba napomenuti da nekoliko stanovnika posjeduje čamce kojima u ljetnom periodu

12 Kasumović Snaid(1965).:Selo Poljice(18.03.2012)

14

prevoze ljude sa jedne obale jezera Modrac na drugu tj.rade kao taxy služe i tako sebi

zarađuju novac.To je bilo puno više aktivno dok je jezero bilo čisto.

5. ETNO-PSIHLOŠKE KARAKTERISTIKE

Stanovništvo Poljica se mnogo ne razlikuje od ostalog stanovništva u Bosni i Hercegovini.

Stanovništvo je marljivo i izuzetno gostoljubivo i susretljivo. Iako stari način života pomalo

izumire, ipak možemo naći neke ostatke toga vremena kod stanovnika pretežno starije životne

dobi. Tako se i danas kahva pije iz tradicionalnog posuđa, tačnije džezve i findžana. Uz kahvu

se obično vode dugi razgovori o raznim temama. Moramo naglasiti da ovaj običaj praktikuje

pretežno žensko stanovništvo. Po pričama od starijih osoba, žensko stanovništvo se nije

školovalo a većina muškog ima završeno samo osnovno obrazovanje, a nešto mlađi srednje

obrazovanje. Kada je u pitanju tradicionalna nošnja ona je u prošlosti zavisila od materijalnih

mogućnosti toga vremena, pa je i odjeća koja je svakodnevno nošena bila ručno izrađivana od

lanenih vlakana.

6. FUNKCIJA SEOSKOG NASELJA

Kada su u pitanju funkcije Poljice, može se reći da je poprilično razvijeno, u odnosu na ostala

sela. U centru Poljica postoje razni urbani sadržaji poput: škole(9 razreda), džamije, ambulate,

pošte, niz trgovina, supermarket, kladionice, apoteka, jedan manji park, knjižara, trgovina za

proizvodnju kafe, 2 pekare, dva frizerska salona i jedan manji butik. Infrastruktura je dobro

razvjena sa rasvjetom, trotoarom i kanalazizacijom.

Slika 4: Osnovna škola Poljice

Foto: Amela Kasumović( 15. 04. 2014)

Slika 5: Pojedine funkcije u Poljicu(Slastičarna, Pekara, supermarket, Poljoprivedna

apoteka i džamija)

15

Foto:Amela Kasumović( 21.03. 2015)

7. TIPOLOGIJA NASELJA Poljice spada u red većih naselja na općini Lukavac sa dosta zaseoka koji pripadaju

zbijenom tipu sela. Kuće su uglavnom zbijene jedna uz drugu i poredane su duž

saobraćajnice Lukavac- Živinice i Lukavac-Banovići, koji povezuje većinom zaseoke sa

pomenutim naseljem. Glavno mjesto, prema kojem stvnivnistvo migrira u ovom selu je

zapravo centar, koji posjeduje ambulantu, osnovnu školu, niz trgovina, supermarket,

slastičarnu, kafić i vjerski objekat džamiju. Skoro svaka kuća ima još jednu parcelu uz kuću

koju obradjuje za svoje potrebe. U ovom naselju postoje slijedeći zaseoci:Bajrići, Krušici,

Malkići, Mrljevići, Beganovići, Kasumovići, Romići, Žbanići, Murgići, Pustoline i dr.

Slika 2: Zaseok Pustoline

16

Izvor: www. Poljice-x. ba

Slika 3: Zaseok Krušici

Izvor: Google Earth(17. 03. 2012)

8. KUĆE I OKUĆNICE

Tradicionalnu arhitekturu na području Poljica možemo pratiti od kraja XIX i početka XX

stoljeća. Ne može se sa sigurnošću pratiti razvoj kuće iz XVIII i XIX vijeka jer nemamo

podataka. Vjerovatno su građene kuće jednostavnije izrade koje nisu mogle imati duži vijek.

Slika 3: Stara bosanska kuća sa četveroslivnim krovom u Poljicu

17

Izvor: Kasumović Amela Najjednostavniji tip kuće je prizemna dvodijelna kuća. Ove kuće su imale dvije prostorije:

„kuću“ i sobu. U kući se nalazi ognjište, a iznad njega su bile okačene verige. Ova prostorija

nije bila popođena. „Kuća“ ima dvoja vrata: „mala“ i „velika“. U periodu do Prvog svjetska

rata stanovništvo je živjelo u kućama građenim isključivo od drveta, sa podrumskim

prostorijama u donjem i prostorom za stanovanje u gornjem dijelu. Kuće su bile pokrivene

tarabom-šindrom, a bilo je slučajeva i da su kuće bile prekrivene slamom. Početkom treće

decenije XX vijeka, došlo je do promjena u načinu izgradnje porodičnih kuća i ostalih

pomoćnih objekata za potrebe domaćinstva. Za razliku od ranijeg perioda, sada se već počinju

graditi porodične kuće od čvršćeg materijala i prekrivene su crijepom

Slika 4: Savremena arhitektura u Poljicu

Izvor: Amela Kasumović

18

Pojedini važniji pomoćni objekti građeni od sličnog materijala. Pri tome treba istaći da su to

još uvijek bili rijetki primjeri i da su takve objekte gradili ekonomski jači zemljoradnici koji

su u svojim domaćinstvima imali veći broj članova sposobnih za privređivanje. Izgradnja

kuća i način stanovanja, prije svega, bili su uslovljeni ekonomskim mogućnostima

stanovništva. Porodične kuće su bile veoma skromne, rađene bez plana, imale su samo

najnužnije prostorije-prostor za spremanje hrane i jedna do dvije prostorije za spavanje. Bilo

je malo slučajeva da se u okviru porodične kuće nađe i prostorija koja bi u određenom

trenutku poslužila za doček gostiju. O namještaju u današnjem smislu riječi nije bilo ni

govora. Moglo se govoriti samo o najprostije uređenim stalažama, rafama (policama),

dulafima (ostavama) i slično. U prostoriji za spremanje hrane, po pravilu, građeno je ognjište

sa verigama gdje je u bakračima pripremana kuhana hrana, a hljeb i druga pečena hrana

pripremana je pod sačem na koji se stavljala žera ili žar, a pripremljena hrana stavljala se na

sinije i sa nje se jelo. .13

Prostorija za spavanje bila je bez ikakvog namještaja. Spavalo se na podu od daske, na koji

se pored uobičajene prostirke najčešće prostirala slamarica napunjena slamom i u toj sobi se

samo ložilo zimi. Danas se kuće grade na moderan način, uglavnom na sprat i na dvije vode i

od savremenih građevinskih materijala, te grijanjem koje je rezvedeno kroz cijelu kuću.

Izgled naselja se sve više mijenja pod uticajem gradskog načina života, odnosno procesa

urbanizacije i deagrarizacije. Pored porodične kuće za stanovanje, u okviru avlije, građeni su i

pomoćni objekti koji su se, po pravilu, nalazili ispred kuće. Pomoćni objekti mogli su se

nalaziti i izvan avlije. U avliji koja je obavezno ograđena prošćem ili plotom od grabovog i

ljeskovog pruća, nalazi se pušnica, hambar14, koši dr., a izvan avlije je bila štala, kokošinjac i

dr. Danas se navedeni objekti sve manje prave uglavnom zbog toga što se sve manje porodica

bavi poljoprivredom. Oni koji se bave to su male površine i pretežno za svoje potrebe, a od

stoke obićno se drži jedna krava i mali broj kokoši. Svi objekti grade se u blizini kuće jer

često ni avlije ne zauzimaju velike površine.

13 Kasumović Senaid (1965).: Naselje Poljice (08.03.2015)14 Hambar služi za smještaj pšenice i ostalih žitarica, voća i drugih poljoprivrednih kultura za vlastite potrebe i prodaju, ali se pri tome vodilo računa da proizvodi iz prošle godine dočekaju nove proizvode. Da bi se spriječio ulazak životinja uglavnom miševa hambar je građen iznad zemlje. Krovna konstrukcija je bila na dvije ili tri vode, a pokrov je rađen od daske.

19

ZAKLJUČAK

Naselje Poljice se odlikuje povoljnim geografskim položajem. Smješteno je u sjevero-

istočnom dijelu BiH i pripada općini Lukavac. Geološki sastav Poljica nema veliku

raznovrsnost. Klimatske karakeristike uglavnom povoljne, sa prosječnom godišnjom

temperaturom od 10⁰ C i 900 mm godišnjom količinom padavina. Poljice je smješteno na

samoj obali jezera Modrac u kojeg se uliva ekoliko stalnih i privremenih tokova. Od tala

najzastupljenija je terasta prahulja, koja je slabije kvalitete i pogodna je za uzgoj samo uz

dobru primjenu agrotehničkih mjera. Najviše se gaje žitarice, kao što su pšenica i kukuruz.

Stanovnistvu je prije glavna privredna grana bilo zemlja i stočarstvo, dok se danas malo

stanovništva bave time, jer ih većina živi u Poljicu a radi u gradu. U usporedbi sa drugim

selima, kada je u pitanju funkcija, može se pohvalit jer ih puno posjeduje. Može se reći da

Poljice pripada zbijenom tipu sela, jer su kuće uglavnom poredane dužinom ulica i jedna su

uz drugu. Od arhitekture u ranijem periodu preovladavale su kuće koje su građene od gline,

slame i drugog slabijeg materijala, dok danas imamo veoma kvalitetno urađene višespratnice

koje više pripadaju nekom zapadnjačkom tipu kuće.

20

LITERATURA I IZVORI

a) Literatura

1. Crkvenčić, I., Malić, A.: Agrarna geografija - geografski aspekti agrarnih područja,

Školska knjiga, Zagreb, 1988.

2. Šegota, T., Filipčić, A.: Klimatologija za geografe, Školska knjiga, Zagreb, 1996.

3. Nejašmić, I:: Osnove opće geografije, Educa, Zagreb, 1997.

4. Vresk, M.: Grad i urbanizacija, Školska knjiga, Zagreb, 2002.

5. Miroslav, M: Geomorfologija, ISBN, Rudarsko-geološki fakultet, Beograd 2003, Beograd

b) Izvori

1. Žabić, A.: Selo Poljice, 2010, http://poljice-x.com/vijesti/poljice/11.html

2. Nukić, M.: Seo Poljice, 2009, http://faruce.brinkster.net/hist/vjera.html

3. Kasumović Senaid (1965)

4. www. Google Earth. Com

5. www.panoramio.com

6. www.bs.wikipedia.org

21