• Mbi 85% e semundjeve te pergjithshme manifestimet e para i shfaqin ne zgavren e gojes, ku njohja e ketyre manifestimeve ne goje eshte nje faktoreshume i rendesishem per parandalimin e semundjeve te pergjitshme.

• Ne shumicen e rasteve graviteti i semundjeve te gojes ndikon ne situaten e pergjithshme sistemike, si dhe trajtimi i diabetit, hipertensionit ,,kancerit, astmes, semundjve autoimune ndikojne ne gjendjen e shendetit te gojes.

• Gjithashtu 91% e pacienteve qe vuajne nga semundja e zemres eshte verejturprania e semundjeve periodontale, si dhe periodonti akut infeksioz, i cilikonsiderohet faktor risku per semundjet kardio-vaskulare.

• Ne arterio-skleroz ne lezionet e eneve te gjakut jane zbuluar keto patogjeneperiodontale si : Porphyromans gingivalis, Prevotella intermedia, Eikenellacorrodens dhe Treponema denticola.

• Gjithashtu Diabeti Melitus dhe semundjet periodontale kane nje lidhjedirekte midis tyre , p.sh kur niveli i larte i glukozes ne gjak konsiderohet faktoririsku per semundjet periodontale.

• Xerostomia eshte rezultat i hypofunksionit te gjendrave te peshtymes, ishkaktuar nga crregullimet funksionale dhe organike te ketyre gjendrave.

• Gjate 24 oreve organizmi i njeriut te shendetshem sekreton afershisht 500 mlpeshtyme nga gjitha gjendrat e zgavres se gojes.

• Fluksi i peshtymes eshte me i lart ne mengjes dhe stimulohet nga pertypjadhe receptoret e shijes.

• Stimulimi simpatik ndikon ne perberjen e peshtymes, ndersa ai parasimpatikndikon ne sasin e peshtymes se sekretuar.

• Funksionet e peshtymes:

1. Pertypjen e ushqimit

2. Gelltitjen

3. Perpunimin e ushqimit

4. Pastimin e kavitetit te gojes

5. Tampone

6. Merr pjes ne procesin e de/remineralizimit

7. Ruan integritetin e indeve te butadhe te forta te gojes.

• Shkaktaret etiologjik te xerostomise: Medikamentet e marra, Semundjetsistemike, Crregullime neurologjike dhe fiziologjike, Dehidrimi, Diabeti ipakontrolluar, Sindromi Sjorgen, Artriti Rheumatoid, Lupuseritematoza, AIDS, Semundja Parkisnonit, Crregullimet e ngrenies, Ankthi, Depresioni , Semundjet e veshkave.

• Trajtimi i xerostomise:

– FDI rekomandon pilokarpinen dhe cevimelinen per trajtimin e xerostomise.

– Duhet behet kujdes dhenia e ketyre dy medikamenteve, tek pacientet tecilet vuajne nga astma, semundje koronare, hypertensioni dhe epilepsia.

– Por ne shtatzani keto dy medikamente nuk rekomandohen te jepen per trajtimin e xerostomise.

– Tek paciente me xerostomi kronike nevojitet marrja e sasive te medhate lengjeve, te evitohet pirja e duhanit, alkoolit dhe produkteve me perberje kofein si dhe ushqimet e kripura, pikante dhe te thata.

– Per te nxitur fluksin e peshtymes perdoren camcakezi dhe karamelatpa sheqer me permbajtje limoni, mente dhe kanelle.

• Eshte nje infeksion mykotik i shkaktuar ne shumicen e rasteve ngaC.Albicans.

• Candida shpesh manifestohet me nje infeksion mucocutan.

• Candida paraqitet ne dy forma : Erythematoze dhe Pseudomembranoze

• Pseudomembranoze eshte me e shprehur dhe paraqitet ne forme tepllakezave te bardha te kufizuara me nje vije eritematoze.

• Eshte shume i shprehur ne pacientet me diabet dhe xerostomi.

• Trajtimi i Candides Orofaringeale:

– Ne pacientet me HIV rekomandohet: amfotericine B intravenoze oseflukonazol 400 mg ne dite.

– Duhet te marrin produkte ushqimore me vitamine C, proteina dhekripera minerale kryesishte perberjet e zinkut ne dieten e tyre.

– Duhet te marrin sasi te medha lengjesh ne dite, si dhe te eleminojneproduktet me permbajtje kofein.

• Shkaktohet si pasoje e demtimeve te mukozes se gojes nga rritja e pershkueshmerisevaskulare, edemes indore, atrofise dhe ulceracioneve, te mbuluara nga njepseudomembrane nekrotike.

• Pacientet me kete semundje ankohen per ndjesi djegie dhe evitojne perdorimin e ushqimeve te ngrohta apo pikante.

• Mukoziti verehet tek paciente pas trajtimit kimioterapik, pacientet me kancer, kryesishte ne dy javet e para te trajtimit.

• Trajtimi i mukozitit:

– Behet me benzidamin hidrokloride (shplares me veti te larta antiinflamatore, analgjezike, antimikrobiale me veti anestetike).

– Ne inflamacionet e indeve te buta rekomandohet shplaresi i goje me Chlorhexidine.

– Duhet te konsumojne shume likide, te evitojne perdorimin e ushqi- mevepikante, te kripura, acide sepse irritojne mukozen e demtuar.

– Per lehtesimin e dhimbjes gjate marrjes se ushqimit ne rastet e mukozititperdoren analgjeziket lokal.

– Si dhe perdorimi i : vitamines E , vitamines C dhe Seleniumit jane shumeefikas ne trajtimin e kesaj semundje.

• Eshte nje semundje kronike autoimune qe prek 0.5 – 2 % te popullsise.

• Lokalizohet ne : mukozen orale, faqet , misherat e dhembeve dhe gjuhe.

• Paraqitet ne formen e vijave te bardha te cilat marrin trajten e nje rrjete.

• Faktoret etiologjike te OLP mund te jene: gjenetike, psikosomatike, infektiveose autoimune.

• OLP konsiderohet si lezion prekanceroz i cili perfundon ne karcinom ne 0.4 –3 % te rasteve.

• Tajtimi terapeutik per format ulceroze dhe erozive te OLP :

– Behen me : ciklosporinat, retinoidet , steroidet dhe terapia me rrezeultraviolet.

– Tek paciente me OLP nivelet e acidit folik dhe vitamines B jane teulura, prandaj marrja e tyre eshte shume e rendesishme.

– Si dhe perdorimi i analgjezikeve lokal eleminojne dhimbjen gjatemarrjes se ushqimit.

• Eshte nje lezion i mukozes se gojes jo i keratinizuar qe manifestohet ne form te lezioneve cirkulare qe rrethohen me bord eritematoze, duke kufizuarqelizat nekrotike epiteliale per 10-14 dite.

• Keto lezione shoqerohen me dhimbje ku faktoret predispozues jane: stresi, HIV, traumat, mangesit e ushqimit, alergjite, semundjet endokrine etj.

• Nga studimet e bera eshte gjetur se ekziston nje lidhje midis Helikobakterpylori dhe afteve ulcerative.

• American Academy Oral Medicine (AAOM) rekomandon per mjekimin e afteve ulcerative si : amlexanox, tetracikline, shpelarje te gojes me klorheksidine dhe beklometazon (ne form spray) dhe kur keto mjekime nukjapin permiresime mund te perdoret Levamisole ose ne rastet e avancuarabehet trajtimi i pergjithshem me kortikosteroid.

• Pacientet me afte-ulcerative kane mangesi ne mikroelemente te tille si: hekur, zink, acid folik dhe vitamine B komplex.

Stomatiti aftoz ulceroz(Recurrent Aphthous Ulcers)

• Fillimisht shfaqet ne gingivat qe vendosen ne hapesirat nderdhembore , pastaj vazhdon te zgjerohet ne drejtimin anterior te indit gingivar duke ndryshuar kufijte dhe permasat e gingives.

• Ndikohet nga perdorimi medikamenteve: fenitoine, ciklosporin, amfetaminedhe nifedipine.

• Ky inflamacion ndikohet edhe nga faktoret lokal si : pllaka dhembore dheguret e dhembeve qe favorizojne rritjen e indit gingivar.

• Tek pacientet me keto inflamacione indikohen masat preventive ngaspecialisti stomatolog dhe ne disa raste edhe aplikohet nderhyrjekirurgjikale.

Hipertrofia e indit gingivar

• Ndodh ateher kur faza normale e koagullimit te gjakut crregullohet si pasojee nje mjekimi me medikamente te ndryshme.

• Gjakderdhja pa shkak shfaqet ne keto semundje: anemia, leukemia, semundjet e heparit, mangesite e vitamines K, trombocitopenia dhesemundja Von Willebrand.

• Mjekimi behet me hemeostatik, doza te larta te vitamines C dhe E, si dheme disa bime si mente, hudhra etj.

• Duhet te percaktohet koha e gjakderdhjes duke matur kohen e protombines(PT) dhe te tromboplastines (PTT).

• Pacientet me kete problem duhet te mbajne higjen te mire te zgavres se gojes per te evituar cdo faktor risku per gjakderdhje.

• Manifestohet me uljen e struktures mbajtese te dhembit qe kryesishtverehen ne format e periodontopative.

• Faktoret e rrezikut qe e shoqerojne kete semundje jane : semundjetsistemike, medikamentet e ndryshme, faktoret gjenetike, terapia me hormone dhe perdorimi i duhanit.

• Si dhe pacientet qe perdorin per nje kohe te gjate glukokortikosteroid janete predispozuar per shfaqjen e kesaj semundjeje.

• Shkaktohet edhe nga pacientet me probleme te veshkave.

• Prevenimi :

– Behet me mbajtjen e higjenes se rregullt te gojes, eleminimin e pllakesdhembore dhe te gurzave si dhe evitimin e duhanit.

– Duke perdorur bisfosfonate qe favorizojne rritjen e densistetit kockor.

– Perdorimi i produkteve te qumshitit, me ushqime te pasura me vitamine D dhe kalcium

• Manifestohet me nje shije te vazhdueshme, jo te kendeshme, natyralisht jonormale, me nje ndjesi metalike ne goje qe qendrone per nje kohe te gjateose te shkurter.

• Shkak i dysgeusise afatgjate eshte mungesa ushqimit si pasoje e dietave tendryshme.

• Shkaqet tjera jane : infeksionet e gojes, infeksionet e traktit respiratore tesiperm, sinuzitet, rrezatimet ne koke e qafe, GERD, semundja CROHN’s, diabeti dhe shtatzania.

• Mjekimi:

– Behet me: antiinflamatore te ndryshem ,diuretike,substanca teantihipertensive,antimikrobiket, antidiabetiket substancat e mjekimitte Parkinsonit,agjentet citotoksik dhe allopurinoli.

• Tek pacientet me dysgeusi duhet te evitohen ushqimet me permbajtjete larte proteinike , dhe ushqimet e ngrohta.

• Manifestohet me veshtiresi gjate gelltitjes se ushqimeve ku kemi ngecje teushqimit ne fyt, me kollitje gjate ngrenies dhe me dhimbje gjate gelltitjes.

• Shfaqet ne rastet e crregullimeve nervore, semundjes Parkinson, Alzhaimer, skleroza multiple, aksidentet cerebrovaskulare si dhe ne pacientet me probleme muskulare (skleroz muskulare), ngushtime te ezofagut dhe qafes.

• Mjekimi:

– Rekomandoet ngrenia e ushqimeve te buta dhe pirja e shume lengjeve, ushqime me porcione te vogla dhe te pine uje gjate ngrenies si dhe gjatedites.

– Duhet bere kujdes nese keta pacient mjekohen ne klinik nuk duhet teperdoret shume uje sepse mund te shkaktoje mbytjen e pacientit sipasoje e aftesise se ulur per t’u gelltitur.

• Eshte patologji e traktit digjestiv qe manifestohet me ndryshime testruktures se indeve te forta te dhembeve, madje edhe erozioni i dhembeve.

EROZIONI I DHEMBEVE

• Erozioni i dhembeve paraqet humbjen progresive te indeve te forta tedhembit nga proceset kimike me origjine jobakteriale qe karakterizohen me :

– Konkavitete te gjera ne siperfaqen e lemuar te smaltit.

– Sheshim te siperfaqeve okluzale me ekspozim te dentines.

– Rritje e transparences ne regjionin e margos incizale.

– Paraqitje e paster dhe e pademtuar e amalgameve.

– Prishja e shtreses se smaltit ne pjesen gingivare te qafes.

– Hipersensibilitet.

– Zbulim te kornuve te pulpes.

FAKTORET RISKANTE PER EROZIONIN E DHEMBEVE

• Jane shkaqet me origjine te jashtme dhe me origjine te brendshme.

• Shkaqet me origjine te jashtme jane:

– Perdorimi me shumice i agrumeve (me shpesh se 2here ne dite)

– Perdorimi me shumice i pijeve dhe ushqimeve acidike.

• Shkaqet me origjine te brendshme jane:

– Acidet gastrike (te regurguara ne ezofag dhe ne goje: GERG)

– Te vjellat kronike dhe eksesive.

– Anoreksia nervosa ose bulimia (Crregullime te te ngrenit).

– Hipofunksioni i gjendrave te peshtymes.

– Crregullim gastrointensinale si: ulcerat peptike ose gastritet, shtatzania, efektet anesore te medikamenteve, diabeti ose crregullimet e sistemitnervor qe shoqerohen me ulje te shkalles se sekretimit te peshtymes.

Simptomat e GERD-it tek te rriturit dhe tek femijet

Simptomat tek te rriuturi Simptomat tek femijet

Shija acide ne goje Fjetje me veshtiresi

Kollitje e vazhdueshme Nuk shtojne ne peshe

Sens mbytes ne gryke Acarim i pergjithshme

Dhimbje stomaku Asthma

Rendim i zerit Pneumoni

E folur me sprekla peshtyme Ainem

Peshtyme e shtuar Bronkitis

Dhimbje gastrike ne mengjes Laringitis

Halitosis

Djegie ne kraharor

PROTOKOLLI I PREVENIMIT TE EROZIONIT

• Masat preventive:

1. Ulja e frekuences dhe shkalles se veprimit te acideve:

• Pijet acide duhet te perdoren me mire shpejt sesa ngadale. Perdorimi iluleshtrydhes mund te reduktoje potencialin eroziv te pijeve acide.

2. Duhen vleresuar mekanizmat mbrojtes te organizmit (rritja e fluksitte peshtymes)

• Pershtyma me nje kapacitet buferik qe i reziston atakeve acide duhet territet me shkallen e fluksit te peshtymes dhe kjo peshtyme duhet tepermbaje sa me shume kalcium dhe fosfor te cilet inhibojnedemineralizimin e struktures te indeve te forta te dhembeve.

3. Duhet vleresuar rezistenca ndaj acideve dhe riforcimi i siperfaqeve tedhembeve.

• Pacienti duhet te beje cdo dite shpelarje te gojes me antiseptike me fluorure dhe te perdore pastat e dhembeve me fluor si dhe duhet teaplikoje gele fluorike apo varnishe fluorike 2 – 4 here ne vite.

4. Permiresimi i mbrojtjes kimike

• Behet neutralizimi i acideve ne goje me ane te: tabletave antacide5 here ne dite si dhe me ane te komponenteve dietike si : djathi, qumeshti, kosi dhe soda.

5. Ulja e veprimit te forcave abrazive

• Te evitohen furcat e dhembeve me qime te forta dhe pastat me permbajtjeabrazive.

• Te shpelahet goja me uje me sode eshte menyra me e mire sesa fucimi imenjhereshem pas pranise se acidit ne goje.

6. Sigurimi i mbrojtjes mekanike

• Te vleresohet aplikimi i kompoziteve dhe bondimi direkt.

• Rekomandohet te perdoret shine okluzale nese individi vuan nga bruksizmi.

7. Stabiliteti monitorues

• Te kontrollohen dhembet sistematikishte me radiografi.

• Duhet te behen ekzaminime te rregullta per dieten, metodat e higjenes se gojesdhe perdorimi i shinave.

• Eshte nje semundje idiopatike, multifaktoriale e karakterizuar nga ndjesia e djegies se indeve te buta te gojes qe manifestohet spontanisht pa paturasnje problem ne zgavren e gojes.

• Prek individet me : xerostomi,disgeusi dhe alergji te ndryshme duke u lokalizuar kryesisht ne 2/3 e pjeses se perparme te gjuhes.

• Shkaqet jane te panjohura, te cilat verehen kryesisht tek grate ne periudhene menopauzes, tek diabetiket, depresivet, pacientet me candida, alergjik ngaproduktet dentare dhe tek pacientet e kequshqyer.

• Trajtimi:

– Ne pacientet me xerostomi indikohet perdorimi i shtuar i lengjeve.

– Tek pacientet me probleme nervore mjekohet me antidepresante.

– Tek grate ne periudhen e menopauzes mjekohet me hormone specifike.

– Eleminimi i alkoolit dhe duhanit ndihmon ne qetesimin e kesaj sem-dje , si dhe rekomandohet perdorimi i vitamines B, hekur dhe zinkne dieten e perditshme.