Seyahatname 11

8/4/2019 Seyahatname 11

1/100

SEYAHATNA~lEst 963)'urtL yag getir Rafiz krlrm Yeyelim Anki celim Su i{:elim Kivambukumbo Peynir ye Ari namni ye bukumbo Gel otur yeyicek yiyelimRaksekibak Yemem Bu gfrne lftgatler He kelimat etdiklerinde ademdembeste ve hayran olur Ve bu kelirnatlar ile tekef liim iden halkgerci habesidirler Aruma kabayili Abrasi derler Yiiz bin mii'rnin vemiivahhid sivah cerde kavmdir Ve zuumlannca hazreti Lokmanevladlarrndan gccirrirler Nurani mud miinkad ademlerdir Ve ruviarzda Hallaki Alem nekadr elsinei muhtelife kavm halk etrnij ise buHab es ceziresinde vetm is sek iz Ii san iizre fesahat bel agatl e O Z lehceimahsuslarr He tekelliim ider kavrn vardir Her dagda ve her ehirdeve her kabilede birer gune lisan He sovlcsir lcr Bu ciimle akvarnrnIisan larrn vine kavmi Banyan arrlavub Hahes [1] pasasi ve kaimma-karnlann van m da rercemanlrk iderler Zira ateperest Banyan lisan larrciimle lisana karibdir Mesela Rumda m ilkinesarada Iisam latin bilengayri lisanlan anladig; gibi Banyan Iisaru dahi ovle bir lisandirLiaarn ate,peresti kavmi Banyan Makaml se hrraz

U.ule!j sofiyane Bestei Evltyayr alkBu ebvatlar ateperestlerin ihlhileri mesabesindedir . s : J l ~J~ ~I . : , ' ! . '

miikerrer ~I; r') tl.) rl.) 1"1., , .I,J '_;'-J>~'J> ';J> ~ . ! ; ) vine rn iikerr er lazlln ';/1 ';/1 ';/1 '1 \ ;/1 ;II'jl ;II 'JI rniikerrer !S)\~ ,,~~ !S)~ J ~ . ~s)t,; , ,~';' c . i ! ; : /J- def'a aln kerre t') r ') vedokuz kerr e ';/i '11 gerek JI, :.Ul. )1)';/ Jl. ~b w . . .l) .. IJ'; S'; )\",:, 0.9~'; ':II \f. . viner ') il) ve vine dokuz kerre '; /1 '11 Bu gline bir turfa hosaveride suznakmakamdir Ve mukaddema Foncistan meliki huzurunda ternasa etdijii-miz ate~perest pehlivaniar evsafr mahallinde bazr ateperest elfazlantahr ir olunrnusdur Hasih kelarn latH Iisa nlarr var drr An dan bu vadi (i)Abrasdan kalkub vine canibi garba Bahri Siiveys ken armca ~ahrah.Said yolu ile ~ol ~olistanda berrii beyabanda ve sengistan ve cenge-Iistan yerleri be~ giin be~ gicede yiik vikrruvub .lrarn meks etmedenkat'r menazil idiib

Menzili Hanende Ovada meks idiib filhal kuyular kazub def'i atsan etdik Bu HanendeOva Habes hiikmiinde bir ferahfeza abl havasi ve mahsuldar kural arrve nebatat giyahatl ve gfm agfm alefzarr [2] ve m iirgzarlarr [3] bir

1 1 1 (Habe~)[2] (alefzarh)[3] (miirgzarb)


2/100

964 EVLtYA CELEBtlfln vadidir Fil ve gergerdandan gayri cemii ecnasi rnah lukat budajilarda ve cemii gunagun maadin mahsulatlar bu ciballerde mevcudUiu kuh lar ve ulu hamurrlardrr Bu daglarda ve sahralarda nice kerrcv iiz bin Hanende kabilesi haymeler ile ve karveler ile sakinlerdirNicesi haymelerimizc geliib ceyran ve kuzu ve Habes tavugu ve darrve dan ekmekleri getirdiler Ciimle kavmi siiryani:ce kelimat iderlerBunlarrn Iisarundan dahi tahrir etdim

Lisam SiiryaniHisabr madudeleri bovledir Evvela I r Bir ' . s , iki ".; ii~ "d. 4 "d:'

5 '06 'ci 7 &~ 8 .s~ 9 u,J 10 I\ on bir 03,) 12 ,j) 13 .,J') 14 ~) 15 13")16 "i,; 17 lS"j} 18 ~) 19 '1;' 20 Il:!, 30 'l:J 40 l!~ 50 Gecmatir Kayundemekdir Gehemetirat Koyunlar Sertab kuzu Kosin su Halfrm ekmekKatimen peynirl Bedahent sagan Zrll in kad giine Hatihbet ay SltIhbetgice Ketimces giinduz Halli naeim hr selamu aleykitm Ham hay lennahi aleykitmseldm Bu hanende kavminin Iisan larr bcvledir Amma kendii ..ler kelimat etdiiklerinde danedar durru ehvar misal beligulbeyan vela-van tekellum iderler Ve malikiyyiilmezheb gecenler [1] Amma kedi vearslan ve kaplan ve fil ve gergedan gerdanIanndan verier Ve ciimle.urvarrlardrr Ve keys ulan oriiIiidiir Ve avret yerlerinde birer cey..ran ve sljhn ve gergerdan postu H e mesturdur Ve meyyitlerinzeminc defn etrnezler Elbette bir tasr oyub yahud bir majiaradadefn idii b kadid iderler Kehfler icre nice bin vrl lrk kadide nallanvardir Bu kavmin esmalarr bu gfine isimlerdir Secde Sinanca veKrrrnanca ve Selimce ve Selimace ve Yeodika ve Sersam ve Galfeve Hikmen ve Harande Bu gfme isimleri vardrr Ve gayet zindekavmdir Ve bu kavmde Ilmi arabi ve kitabet var dir Siyah sivahdaglar-mda nice kerre viiz bin garlar vardrr Kimi garlarda ve kimitasrada haymelerde sakinlerdir Garlar icre defn etdikleri ademlerininbaslarr ucunda mevtalarrnrn isimleri elbette rasa kazrlmrsdrr Siir-yanca [2] bir gurre hattr garibedir Ekser dorder iicer elif bit verdeve hurufu hai hevvez kaf bir verde ve hai zarn ir irablan verindeyani ref ve nasb ve haber verine kaimdir Bu gfme hatlari var kim

'~l -I:":l. )J', ..f ' [3] -I:i!Ve daglarr gayet otlu sulu yerlerdir Guya hrvabarn Acemdir kilngfiriagfm huu tuvurun esvati hazinleri ademe hayat verir Ve bu

[1] (ge~ini r lcr )[2] (Siiryani cc )[3] (.)J.-A.!)


3/100

SEYAHATNAlUESl 965kavrni Hanende olkadar hub ve m iiessir davudi biilend ava:z:larl olubgunagun llrI beligleri indiyatlan iiare beste idiib Kihta namrndabir kiri,li saalarr vardir Arunla fasrl idiib besi altrsr bir verden mii-selsel terril ve ahenk ile krraat etdiklerinde ademe deh set h asrl olurGayet hiisnu savtlarr olub mevaller okuduklanndan kavrni HanendederIer Tabiler [1] Zohrive mensub olduklarrndan daima ~adii han-danlardtr Asla gam gussa nedir bilmezler Ve evlerinde nice kerreviiz bin misk kedisi ve gunagun maymunu mudhikler beslerler Vemisk kedisi ve maymunlar birbiri ile iins iilfet idiib bos gezerlerAsla makvud degillerdir Ve evlerde yavru hast! iderler Garib rerna-sadir Hakire bunlar yirmi yirmi bes maymunu gunagu'n ve misk ke-disi yavrulan verdiler Ve dajilarrndak irerigarenk mavmunlari agac;larrn yapraklanndan ki.ilahlar yapub baslarrna giyiib birbirleri ile sakaiderler Guva beni Adem gibi tasarruf sahibleridir Ve daglar ierefukara evleri ve dag kiilbeleri gibi evleri var Turfa hey'eti meemuamudhik rnavmurilarr vardrr Ciimleden Sumbe nam. bir gune bozeamaymun olur Olkadar kasmer ve mudhikdir kim her ciin biisii evzave etvarr aubu rn ahzdrr Bu kavm iere bir giin m eks idiib cerrriimekulat megr ubatlarrmrz belagan mabelag gortib bu Hanende kavmidevelerinden bin tulum su viiklediib vine canibi garba azmi rah idiibgah kara sengi stan ve gah rimalistan ve htvabanlar icre kat'r menazilidiib azim ternasalar iderek altrncr giinde

Menzili kabilei OkutCanibi selast birer merhale verIer cebeli alilerdir kim her bid

eflake sercekrnis sindvan ve abnu~ ve gayri gunagun dirahti miite ha-lar He hrvaban olmus mahsuldar daglar ve kuhsnrlardrr Bu daglardafil ve gergerdan yokdur Amma maymun ve eeyran ve kazik baynuzhayvanlart ~okdur Harta bu mahalle meks idinee Itsan ~ehrinde bizerefik olan Dervis Car u lla hrn merkebi olan kazrk boynuz hayvan ka-zlglnda bagh dururken bir kerre zemini kokhyub basm ha vaya kal-drrub bir kerre hirzi can ile himarvar sadayi zan n izar idince da~Haricinde bu feryada man end sadalar zahir olub dagdan nice bin kazikboynuz havvanlarr sahraya n iizu l idiib bizim askerimiz iizre gelmegeviiz tutdular Hemen bu bizim ref ikrmism kazrk boynuzu kazrjim ko-parub aZlihn brragub licamile ve egerile dagdan gelen kazrk bovnuz-lara katllub depiserek ovnasarak daglar icre gitdi gider Badehu hakirDervis Carullaha bir hicin baglladlm Badehu bu meks etdigimiz

[1] (TaliIed)


4/100

966 EVLiYA CELEBtverde Okut kavmi ordumuz iere gel iib iilfet idiib darr ve ekmekkovtm ve kuzu ve bi,mi sigin kebablarr ve Habes tavuklan ve vu-murtalar getirdiler Ve badem lezzetind(e) ceviz kadar bir gun e mevvegetirdiler Lezzetinden adem dcf"i cu' idemezdi Ve bir gfme yumurtagetirdilerdi Tavuk vurnur-tasr gibi beyaz ve cirmde dahi olkadar Am-rna bir tarafmda kok iivar Guya salgamdir Amma lczzetde bir eyemiisab eh eti yokdur Meger bu beyza verde biterrnis Kabujiu bevaz i-.;iHiilpare misal krr rmrzr Dahi iciride frndrk kadar bir cekirdegi varKahugun krrub i.:;inden cel labr ziilalin nu idersin Guva biemr ill ahsiid lezzetindedir Terevajh icinde tabh olunub yenilse dahi leziz dahimukavvi olur Zerhar derler bit gfme ver vumurtasidir Acib Ieziz ta-amdir Ve bu divarlarda asIa ve kat'a kum diyannda olan escar atmiismir at ve nebatat giyahatdan bir ey yokdur Ciirnle gavri glinesebzevat mlismirat nebadardir Ve ab . havasr ve halkirun tabiati verengi rulan ve kar kisibleri ciirnle Ruma mugavir gayri gune sun'uHudalatdtt kim J..... ;...; .: f J~ ..tl,)\ Ta 1 2 U mertebe Cenabi izzet kudretinizhar iciin bu diyar iizre olan asmanda ~ems kamerin zrvasr ve cerniikevakib seyyatelerin ve gayri nucumlarm srr'Icsi ve asmanda gunagunebrierin r engarcnk niimavisi asla Rum divan gokii ve av gim esi gibisu'Icdar degildir Tabir ve tavsifi miimkin deiHI bit sun'u Hudadirkim J . 1 : . Ii- ...I!-(:i dir Ve bu kabilei Oku t Ham evladlarrndan ahmeriil-levn ve esmcriilveeh viiz bin mikdart sahr arrisfn ve kara ben isin uryankavmdir Yine avret yerleri deriler ile mesturdur Amma iitiitleb vezengiler gibi abusiilvech degilletdir Bir husnii suretde giiler cernallive hub kelamli h aluk ademlerdir Her kiiye iltiyam idiib hiisrriiiilfet etmejie sai gar ibdost ademlerdir Ve mahbub ve mahbubelerinenihayet vokdur Gayet ~ivekar zar if ve Iatif giizeli olur Ve bu kavmciimle Ayet ve hadis" ve Kur'an ve hasr iinesrt bilir MalikiyyiilmezhebademLerdir Gerci sahrarrisin lerclir Aruma ulernal arr vardrr Ve srbvan-Ian Kur'an okurlar ve yazt yazarlar Ve ilmi hisabi biliib beviii ~iralanher metal miibadele iledir Altun gurus nedir bilmezler Ve rnek Glatmegrubatlart kedi ve arslan ve zorenpa ve kazrk bovnuz ve lahmi cev-ran yerIer Ve Habes tavugu verier kim Bajidadda Satrulareb b iikl iik-leri icre Turac nam bit miirgu vah si vardrr Bu Habes tavugu arunIezzetinde bir lahmi zari(?) vc serniz miirgdiir Ve gayet mukavvidirkim tenaviil ideo safavi b anr He ehlile on kerre gaza ider Elhasilbu iklimi Habcsiri cemii mekulat mesrubatr mukavvi ve ser iii lhazrrndrrVe mesrubatlarr boza ve ii-.; dort giinlii k deve siidiidiir Ademe sekirverir Bu dahi mliferrih ve mukavvidir Ve gayet anka kavmdir kimhavvarrlar mrn hisab lar m bi'lmeviib kovurilarr beyaban koyunlart He


5/100

SEYAHATNAl\IESl 967daglarda gezerler Sayir hayvanatlan dahi bih isabdrr Amma atlan cokyokdur Lakin develerinin haddi hisabr yokdur Ve bu diyarda hara ..miden havf hasivvet] 1] yokdur Ve daglarrnda kurd dahi yokdur Ancakkovunlarm ukkab kapmasm iciin koyunlanna bir rai tayin evlerrrij ..lerdir Ve ilmi vefk ve ilmi trlsrmat hala bu diyarda bu kavmi Okutamahsusdur iImi vefk He bu daglardan cemii kurdlari ve mavmurrlarrkacn-rmslardrr Zira muarr havvanlardir Ve ilmi trls im it'e sahr alarmrnta vasatmda bir abl hayat buhayre ctrrrigler i


6/100

968 E VLlY A CELEnt01~ Allah ~.!_. ~!Muhammed peygamber J'_,. .!. lo.!. Ad kavmi ';IJ J.;':t. Semudkavmi . . . i ' s ' " .L.\ te ~;'_l:'_ Balik 1~~. Okiiz tt_c ....Deve ":'\.t~\) lrmak wl.J~~; Cen-nct .)lO.~L_ Yagmur .)l;;'~~ e - Cennetler ~~fl... Ulular ulusu .;,~.:.; Melekler.!ll~l.Sevtan

Fesahat ve belagat iizre olan kelarni turntrraklarrdrr kim bumahalle terkrvm olundu Huda alimdir kim bu Habcs divarrnda niceviiz Iisam garibe vardrr istima iden valih hayran olur Zira beni Ademile T'ufarn Nuhdan sonra bu cezirei Habes mamur olmagile berriAdem tenasiil bulub gelen nebiler bunlan dine davet idiib rnucizeile gfin agfin eisinei mu htelifeler ' talim ve burilarrn bir srmfr Bizhazreri Semu il in evladlar mdarnz derl er Zira bir g.irda makami vardirZivaretgah i iiriasdrr Kehin icinde nur berk urur bir makamdrr Ve buOkut ulernasr kavillerince bizim bu diyarmuza Tufam Nuh gelme-misdir derler ..tl:il ..,.-:,;J~I.t~ Bu ternasalarr Id iib vine canibi garba dagve zag ve tas ve cal as asarak bir hamunu azime vardik kim giines busahrada tulu idiib ve vine bunda gurub ider Boyle bir Hevhat sah-rasr misali desti azimdir Ciimle askere tenbih olunub herkes silahlarlile rnukayyed oldular Zira Cenabi Bari ruyi arzda nekadar ecnasimalrlukat halk etdi ise bu tihi binihayede mevcuddur Hususan stiriisiir ii fil ve remma remma ukkab ve firk a frrk a cemeli neccab veboliik bdltik gergerdan ve otav otav gavl heyaban ve bere bere huki,beyahan ve remme remmn klisfendi kuh istan ve alay alay kazikboynuzu dagi ve rn iir gii zagl hi sabrn Cenabi Bad hiliib ve arslanve kaplan ve bebr ve sii'ban larm haddi hasrm vine Hallak biliirZira bu vadi memerri nas deiiildir Havvarrarlarr bir adem gorse Koru-muza ne gelirsin ~eklinde umum iizr e ademe hircum iderler Ve buaahr avi canfezaru n ta or tasrnda bu kadar mahllik i~iin Hallakt Alembir buhayre halk etrnis Bu Kulzi.imii Yemen kenannda gul gulistannahlistan m iirgzar cemenzar yerler varkirn anda olan ho~avaz nag.mesaz miirganrn savn hazinleri ruha gida cana safa veriib hu sahraicre kamil bes gun kona go~e viviib ice altmci giinde

Menzili Iimarn ~ahaZemaru kadimde mamur bir kal'usi var imis [1] Amma halenhara bdrr Ve Iirnaru aairniride bir Cidde gemisi ve bir Yenbo gemisi

ve iki Muvevlah celb esi ve Yemenden gelrne filcancr kalvoriu bugemiler ciimle kahve ve gayri meta ve huccaci miislimin He malarnalidi Bu huccac bizi gor iince feryad idiib taze can buldrrlar Bir ]2]

[1 ] Y,ldlz niishasmd a buraya kadar olan kisnn yoktur.[2] Yrldrz niishas) (biz)


7/100

SEYAHATNAMESl 969dahi bunlarr gorunce miirde cisme havan cavidan geldi Bu huccacrzevilihtiyac bu limanda u~ av ~~ ve zac ve bir habbiye muhtac kalmislar Rele 01 gice lebi deryada haymelerimizde istirahat idiib hue-caca nimeti Huday (I) bed etdik irtesi bizimle kam il altrviiz adempiyade olub bizimle azmi rah etdiler Bize bu berri bevabandir Vemesakkati rah cekersiz Giru doniin didiik Anlar cevab etdiIer kimOliirsek sizinle olclim Tek hemen sizin le refik olub gidelim deviibellerinde birer destcop He aheste aheste biz dahi anlara tebaiyyetidiib neticei meram altmcl 'giinde dag ras a,arak

Menzili Iimam cezireBir otlu sulu limandrr Gemi dahi anda ii~ ay imis vatardr Andan

dahi Ikiviiz adem crkub bize refik oldu Andan ertesi gun vakti asr (a)dek gidiib bimecal olan kimesneleri hakirin ve Mehrned Aganrndevelerine bindiriib menazil kat idi.ib

Menzili Vadi (I) CenfitaBu mahalde ibrim canibi Urbanlanndan kabayili Kiinuz Urbani

meks irrrrigler Hemen refikrmrz olan Kara Naib kerhiidasi MehmedAga Kiinuz Urbani eyhlerin cajirrub bu huccac iciin bin re's deveIbrime varrnca beser gur'usa dutub ciirnle huccac can endercancihan buldular Ertesi gun tayyi merahil iderek vakti gurabadek gidiib

Menzili SehricBahri Kulziim kenannda bir h ar ababfid sehirdir Ancak bir

biirkei azimi var Baranl rahmet He malamal Anda bir gice m ib.ma nolub cemii tu'[um larr bu mai ziilalden doldurub ertesi gun ~ol colistan ,iere gidiib

Menzili Vadi (i) CanicBundan gavr iBahri Kulziirn kcnarr sag varurruzda kalub biz sol

tarafa sahravr Vadi (i) HaIfa icinde canibi garba gah sahra gah sen-gistan ve gah ~51istan asarak besinci giinde


8/100

970 EvTJYA CELEBt

Saidi harim Kal'ai ibrimHamdi Huda srh hat selaruetle geliib vasrl olunea bit deve kurban

idiib huccaca bezl eyledik Habesclen men:dlde mahi Cemaztvclahirlngurresinde vasrl olub Dizdarzade Bekir Aganln hanesinde mihmanolduk ibrim savir biladlar yaomda cehennem iken bize bu mahaldehuldii bir yer [1] gibi oldu Ve hamdi perverdigar beyaz ademier goriibcarurmz rah at oidu Ve atlarrmrz arpa yi'yiib yiizieri giiIdii Ve ciirnl e-miz bugday ekmejii viviib kutu can ve kuvveti can bulduk Ve Ho-mistandan [2] gonderdit~imiz pasa hedavalari ve bizim esva larrrmzrciimle defter mucibince gemilerden cikarub bizim ademlerimiz veFonc mal iki [3] ademleri Dizdar Bekir Agaya teslim idiib vah s! b.ifzirmisler Ve ciimle hayvanatlart dan tarlalannda besleruisler Tevabi-lerimiz geliih miiserr ef oldukda diinva hakirin olub anlar dahi ibrimegelcli on sekiz gun olmus Meger Nilin tenezziiliinden gelmege iktidar-Iarr olrmvub anlar dahi h avli mesakkati rah cekiib ibrime dahilolmu slar Hamdi Huda ciim le esvalarrrmz bir yere cern idiib ibrimdeu < ; giin istirahat evleviib ciimle huccaclan ve bizim bart sakillerimizvine on nefer ademlerimiz ile gemilere kovub Circe canibine gon derd ik

Der tahklykl seyahati men Ev bu miisveddati pesm inei hattr miistekrehimizi tenezziil idiib

tilavet iden yarant zevilihtirama ~oyle malum ola ki ilmi alem ~iinluliiiifiinn iihava muhtefi degildir kim bu seyahatimiz ve bu sergiizestiibret amizimiz ulfimu hey'et haritadan ve atlas ve cogr-afivveden vepapamonta ve rninorden ve Tevarihi Kababita veTevarihi Yunandanve ul urnu niieumdan haberdar olan erbabi marifeti zevilukuliinilimlerine lahjk dir kim bu Fon cistan ve Asvan ve Ber istan [4] veSudan diyarmda bu seyyahati har makduru beser i n acar degildirAncak ih sarn perve rdigardir Ve Cenabr Barinin uliivvii inayetidirkim bu hakiri piirtaksire miiyesser olruus bir mevhibei ihihiy.vedir kim vetrn is ii!; tarihinde D vvar seferine gidiib badelfethsener atiy (e) de Yeni Kal'a fethinde bulunub andan nehri Rabe [5]irih irarmrrda bulunub andan EI~i Kara Mehemmed pasa ile Alman

[1] Yildiz niishasr (b e.rin][21" ,,(Foncistandan)I3]" " (meliki )r 4J" .. (Be rb e ristan )[5] Raab nehr i


9/100

SEYAIIATNAMESt 971diyannda Nernce Casarrna andan Durrkarkrz krrah na andan Dani ..marka krr alrna andan Arnstrrdarn [1hehrinde Felemenk kiralrna andan


10/100

9i2 EVLtYA CELEB.

Menzili Beledi Siibu'Firavn kehenelerinin sib rile bina etdiigi tasdan arslaolar vardir

Arrm icii n Beledi Siibu' derler ibrim hiikmiinde iki viiz karmsdanevleri ve bir camii var Andan gah lebi Nil He ve gah herd beyabanile kam iialn konak ver

Kabaili KiinuzUrbant icinde kana go~e abt Nil ice lihm! cemel vive ve lri ir[ 1]

ve hubzii daruy (i) kutur kiitiir viviib icerek menazil kat iderdik Bukabilei Kiinuz on bin m ikdarr muslim ve beyaz Arab kavmidir Ke li-matlan dahi arab'id ir Hasrr ve nesri ve Avet hadisi ve ...tIJo)L. tP 1 hi-Iiicler Bunlarm bir kabilesi dahi NiHn arkInda Kiirruzevn yurdundasakinlerdir Anlar az kabiledir Ve meralari tenkdir Amma ~bunlannfezalarlnm Magr ib Zeminedek nihayeti yokdur Ve bunlar gayet cok-dur Ve bu kabilei Kiinuzun sakin olduklarr altr konak verde Nilkenarmda kamil vir mi viran kal'alar vardrr kim tarnir ve termimolunsa herbiri birer kal'ai kahkaha olurdu Bu kal'alarrn ciimlesi Fi-ravnun kehene ve seherelerinin iii vilaveti kal'alardir kim HazretiMusa karrndasr Harun nebi vez ir iken islam askerile gel iib bu kal'a-Ian ciirn le feth idiib Firavnileri krrub kal'alarm miinhedim etdi Vebu diyarda alan acavibat garayibatl gavr et [2] numa asan binalarve mutalsarnati garibcler ve vacib'iissevr ef'lake kad cekmis ku hubisiinun [3] iere magaralar var kim tahrir cvlesek bir tornarr tavilolur Bu ternasalarr iderek vedinci giinde

Kal'ai TornarnsDizdan ve neferan vokdur Kiinuz Urbanmm konub go~mege

iktidarlan olrnrvan lar bu kal'ada sakinlerdir Ve ibrim kaifi haddibu mahalde temam olub isne k azasi hiikmiindedir Andan dokuzsaatde

Beledi RukbeNiHn garbmda alti yiiz hasu-lr evlerdir Ve bir esk iminaresiz ca-

mii var Andan kalku b sahili Nil He canibi imale[lJ Yil diz niishasi (siitiir][2J" (ibret)[3] (bisiitun)


11/100

SEYAHATNAMESI 973Kabilei Karh Urb am

Alti bin bevaz Urbandir Hayme1er ile konub go~er Ciimle miis-lim ve miivahhid ademlerdir Bu kavm icinde altr saatde uburidiib

Beledi Hamruarm FiravnNil kenarrrida isne hakinde altt viiz hasrr evli ve bir canibi k u-

radrr Harnrnarm alrncadrr [1] Firavn daima bu ger mab a girerrnis Ba-dehu Kababita meliklerinden bir melik cirzarn marazrn a miibrelaolub bu germaba gire gire halas olub viicudu diir-ru bevz asa olub bugermab iizre Takr Kesradan n isan verir kubbeler bina etrn igki rn mes-huru afakdtr Rala der (ii) divarlann sern etsen miisk amberi hanunravihast ~em idenin carun a gida veriib ruha safa verir Andan sekizsaat gidiib Cezirei Bace

Nil iere bir azim adadrr Sati rlkm dirahtleri He malarnald ir Vebu cezirede Beni Hammam Urbamrnn bir frrkasi sakinlerdir Ve bucezirede gunagun maadinler vardrr Lakin istihr acrm bilmezler Ve bucezireler Selalat ceziresi derler yedi ada ve yedi bogazdir Mukaddematarif olunmusdur Andan dort saatde vine Nil kenannca imalegidiib

Der beyarn kal'ai Etfuisne hakinde lebi Nilde ~eddadi hinayi kadimdir Dizdarr ve ne-

ferati ve eebehanesi yokdur Gayet metanet iizre bina olunrnusdurBir kapusi var Sekli murabbadir Ve dayiren madar cirmi iki binadimdir Icinde ulufesi ref olmus ik ivjiz kul taifesi ve ii~ yiiz m ii-fid ve muhtasar karmsh haneler vardrr Ve iki eamii ve iic mescidivar Ve isne iltizanunda ve isne niyabetidir Caruy bazart ve hanhammami yokdur Amma h urrna baglan cokdur Andan kalkub

Kabaili Hiiceyze Ur ba mu~ bin afii Urbandir Bu mahallerde ltavrne.ler-i ile konub go~er-

ler Hiicevae civarn mesh urdur Sevhleri Nasir Ali mahazar taam ve-dirub :lndan ubur idiib vakti asrd a

[1] Yiidiz niishasi [ilicadir]


12/100

974 EVLiYA (:ELEntKabilei Urbani Caferi

Dokuz bin kavmdir Bu mahallerde konarlar Sevhieri Semebered-din derler bir goziinde fitili var Kacan fitili taze lerrrege cikarrr Goaiideliginden ensesine cikrrus bir delikdir Bir tarafdan bir tarafa gor inrirnuzrak varasrdrr Acib seci ve namdar eyhdir Anda bir gice mihmanolub andan yine imale Nil kenannda altr saatde

Beledi Kelh (.~lS)'-Yiiz elli kadar hanelerdir Bir camii var Andan vine Nil keria-

rrnca imal canibine dokuz saat gidiibKabilei UrbanI Baseli

Bin mikdarr beyaz Urbandlr Ciim le krr larr sogan ekerler Amni


13/100

SEYAHATNAMESl 975divarm .lbl havasrmn letafetinden mahbub ve mahbubesi memduhtab'drr

Ziyaretgahl ,ehri isneZemam kadim ehri azim olmagile zivar etl eri bih isabdrr Evvela

havri [1] fethde hizzat Hazreti Amr ibniil As elli bin cuvusumiivahhidin He yedi av bu kal'ai muhasara idiib cengi azim He fetholub hala hatibi tihivet itrnege minbere krlic He cikar 01 feth giirrle-dnde altrviiz sahabei kiram sehid olub hali kubbeleri ve tarihleri ve.151m resimleri ile masturdurlar Amma tahriri miimkin degil Sugliikesir olur Ancak Nil kenannda Harreti E~~eyh Sanig bir kubbei aliicin de hazrrdrr Ve zivaretgahr hassi amdlr Ve isne garbrnda sehird enriim saat baid Evlad, hazreti Hamza Bir kubbede ii~ kabirdir 0~iidehazreti Hamza evladlarrdrr isinlleri malu murnuz degildir Hemen him-metleri hazrr ve nazrr ola Andan vine imale ii~ saat

Beledi isfuoisne hakinde iki vuz evli ve hurma gh [2] ve bir cam ili beleddir

Mrsrrda s:idat hazretlerinin Htizamlarrnda evkafullahdrr Andan yinesimale giderken vine Mut'ine kabilesi iere ubur iderek dort saatde

Beledi ZikatNikden [3] baid viiz eHi haneli baglr hurrn a bag


14/100

976 EVLtYA CELEB!Mus:! bin Amran bu ~ehirde rahmi maderden miistak olub Firavnhavfinden Musai bir levha i.izre baghvub Nile ilka etdiler HikmetiHuda Firavn un saravi oniirrde viictrd u Musa ubur iderken Firavnunhatunu Asive Ana Musavi alub perverts ider Firavn MUS3Yl goriibciirrbiis ve hareketinden haz idi.ib cbsem olur Tevarihi Taberide vetcfsirlerde kissai azim dir Tahrire hacet yokd ur Ve Beledi Ermen de.nilm.esinin sebebi tesmiyesi Ermen Musa babasi Amrarnn babasidrr-ki Musanrn Ermen dedesidir Hala sakin olduk larr magara yahudininve krbrilerin zivaretgahlarrdrr Anrn iciin Beledi Ermen der-ler Budiyara Ar ar Ermen derIer Ermenin bir ogiu Herem idi Anm ogiuHutam idi Mahan divarrna bu Butam varub anda padisah olub birogiu olub ismini dedesi ismi gibi Ermen koyub 01 dahi miistakilmelik olub Ermen kavmleri andan Musa ibni Amrana ve ibni Ermenemi.intehi olurIar Badehu bu Beledi Ermenden tav idiib Nil kenartn-ca mamur a:badan ve miizeyyen kazalar [1] ,imal canibine sekiz sa..atde ubur iderek

Beledi KurnaBu mahalde isne hududu tema(m) olub Circe haddidir Ahalisi

ciimle kehfler icinde sakin Kurna Urbani derier ebvaaiillevn kavrndirBu kavm Helagu asrrrida Elmustansir Bil'lah Helagu elinde ~ehidolub Bagdadi He lagu tahrib idiib bu kavm Elrniistekfi BilI


15/100

SEYAHATt\AM ESt 977boyle (boyle) ibretniima gar lardrr Aroma gan ver irnan Ia rdrr Bunlanubur idiib altrncr saatde

Beledi NakRadeFeraane meliklerinden Mrsravim ki ana Ebii lkab abrt clerIer Hazreti

Nuhun nebiresidir Bu Nak kadi badettufan bu Mrsra vim bina etmisVasiiilaktar bihidt bender irnls Asarl binalart ciharn d(u)tmutur Halaii~ MIStr kadar hazabisi [1] vardir Halcn ancak bes Vii! hane(i) rna-mur Medine evkafrdrr Ve bir camii ve ik izaviyesi var Ve bu beledinmsfi muslim ve m sfr ki bti'ler sakindir Andan vine Nil keriarrncacanibi imale vasi sahralar icre seddi rahl iderek sekiz saatde

Beledi DendereCirce hakinde Farsut nahiyesinde bagl irem misal bin evli ve bir

carnili mamur Bel(ed)dir Andan yedi saat tas ve kumsal verler giizeriderek

Evsufr Kasabai HuCirce hiikmiinde baska kaiflikdir Yecli bi:iliikden mutahfrran r

yokdur Ancak ka~if viiz mikdan tevahiile virrni kise pad isah malinverub gtlalin tahsil ider Ve glial isticaline bir pasa agasl memurdurVe Farsut kaz asi nahiyesidir Ve ba~b iremvar bin evli ve yedi m ih-rabh ve 'bir carni li ve bir minareli ve carsuy bazarr ve kahvehanesive boz(a) hanesi ve iki miisafirharu var Harnrnarm ve bedasteni vok-dur Ve hurmasi hih isabdrr

Ve minelacayibi LayezalBu ehrin canihi garb mda bir ferahfeza verde bir dirahti m un-

teha santa agact eklinde bir ecerei tayyibe hast! olrnu s Bu agaclnviicuzu [2] pare pare dilim dilim olmus Ve ciimle suublarr ve serrri-gun olrnus ve dal larr remine [3] gir iib vine andan ciissedar nihallerpevda olmus Bu kerre bu dallarrn berk barlan aslrn m verakma ve

[t] Yildrz niishasi (barabisi)[2] )) [viicudu][3] }) (zemine)

Evliya


16/100

978 EVLIYA CELEBImeyvesine zerr e kadar m iisabeb eti yok Aslrnrn berkleri hazana gel iibberk bar m dokse bu nihallerinden yire giriib yeni filis viren dallar ven i-den behar veriib vapraklanmaga baslar Veehi arzda Halrki Bicun boylebir gune secer iibretmiimun halk etmernisdir Ahalii vilayetin ihtivar-lar mrn nakli iizre bu eeer bin vrldan zivade muammer olmusdurclerler Gar avib budur kim bir cenabet eline balta alub bu dirahtikat etrnek kasdrna varub agaea Seni keserim Agah 01 dese derhal budirahtin dallart ve budaklarr berki hazan gibi dir dir ditreviib hav-finden bazr vaparak larr dokiiliir Derhal Vazgeldim dise eemii sahlarrhali iizre kahr Bu ahvalden Said kavroi haberdar deiHllerdir Ammakrbriler bili.irler Hatta hakiri sevr ternasasma anlar got iirdfiler Acibve garib sun'u ilfih'idir Bn vacibiisseyri seyr idiib bu Hu kasabasrridanvine imale Nil ke.narrnca vasi sahralar icre be saarde

Evsafr Kasabai FazsutCirce hiikmlinde bu dahi kise mal ve glIal muhasebeli

baska kaiflikdir iki Yliz tevabiile h iikfi m etirrde olan vermis parekurada mali glhili tahsil ider Yedi boliikclen rnuhafacacr asker vok-dur Ve viiz cHi akce payesile ihsan olunur kazadrr Senevi bin besyiiz gurus olur Zira reavasi Havvare kabilesinden ruut i kavmdirSeyhleri Berber OgIu Alidir D c ; bin hayyal Havvare srbvaruna rna-likdir Ve ehri Nil kenar eli mle sekiz yliz mamur abadanba~!11 ve hur L 1] bagc;eli abfidan hanelerdir Ve ciimle on bin mihrab-dir Ve camidir Maada mesacidlerdir Ve birkac esvaki muhrasaerve kahvehaneleri ve bozahaneleri vardrr Aroma hammam ve m edre-seleri yokdur Amma ulemayi Farsuti gayet cokclur Miifessir in vemuhaddisinden binden m iitecaviz musannifin ve miiellifin sulehayii.immetden kimesneler var Divarr Misrrda ulemavi Gamravi veulemayi Faruti ve ulemayi Isvuti meshurdur Ve abl havasmmletafetinden eyh sablari gayet akil ve dana ve sibvarn enced [2]h an r gayet resid ve necib arif ve dana olurlar Ve Farsut ismilemiisernrna ol masrnrn ash badettufan Hazreri Nuh bu divarlara gel iibbu Ermeni Farsut ibni MIS [3] ibni Bayzar ibni Ham ibni Nuhdurkim bu divan ana ver ir 01 Farsut bin yiiz vrl muammer olub b iladrFoncistana crkmca viiz kirk pare sehr iazi m bina idiib bid dahi bu

[1) Yddlz niishasi (hu rma )[2 1 [ehced )[3] [Mrsrayim]


17/100

SEYAHATNAMESt 979Farsutdur Zernam kadimde ibret rriirna ehri ziba imi~ Hala a!:arlbinalarr a~ikaredir Bu seh irden vine simale Nil sahilince bes saatde

Evsafr Kasabai SemenhuBu dahi Nuh ned evladlarrndan Bavzar oglunun oglu Semenhut

bina etdiigii sehri azirndir Amma bu barice i dehrde nice elden eleoglan ovuncajn gibi diisiib bum kebuter ve masasa aiyanl olmusbir chirdir Ciree hiikmiinde bu dahi it izarnlr kesufivvedir On kisemalt ve altiviiz erdeb gdali ve gtlaI istical agasl vardrr Aruma yedibohikden kulu yokdur An cak ka~ifi viiz adem He hiikiim b iikfimatidiib tahsili mal ider Ve Farsut kazasr nahiyesidir Baska kaza dejiildirVe sehr iNil kenarrnda ravzai rrdvan m isal bir bag bag~eli ve nah-Iistanlr ciimle iki bin mamur biiyutlu ve yedi ...ahalle ve .yirmi m ih-,rab ve ii~ camHi kasabadrr Bu camilerden maada mesacidlerdir Vebir h avlr esvaki muhrasarr ve kahvehanesi ve boz (a) hanesi vardrrHamrnam ve medrese ve gavri imaretleri yokdur C'iimle kavmi Hav-varedirler Bu ~ehrin canibi selasi gayet ziraat yeridir Latif bujidav ve~airi ve fulu olur Zira abl havasr latifd ir Ve kiihevlan arlar i olur Vebu sehrin canibi garbrndak imagaralar iere bir gan azim vardir Aniheyan ider

Ve minelacayibi garibe01 gan cahim iere nice bin vrllrk keten toh mu ylihlmldlr kim

dajilar gibi Emma [1] ne tohamdur Bu sirndiki zerrran rmrz rn baklasikadar iri keten tohrnudrr Bir kimesne 01 gara keten tohmundan birdane almajia kasd etse andan bir gun e haserat zahir olub ademir[2] tarafatulayn icre iist iib.aru bile kalrnrvub ver ler Hatta biz anda ikenbir camus deli olub bu gara giriib keten tohmu yemege baslavmcacamus sahibi varub goriirkim bir alay ecn asr mah lfikat usiib aru va-hidde camusu pir pak idiib yerler Her if bir carnusdan crkdi Birkac kerre garrn kapusrru sed etrnisler Bina dut rnarnrs Ahir tasradanbir siper divan vaprruslar Garib remasadrr Ve btl ~ehirde bundangayri rrice vtiz acavib garayibatdan ibret niirnalar var drr Bunu tem asaidiib vine refikrmiz Habesli Kara Nayib kethridasr Mehemmed Agaile imal canibine Nil sahilince diiz sahralarda dort saatde

1 1 ] Yildrz niishasi (Amma)[2] (ademin)


18/100

980 EVLtYA CELEBtEvsafr Kasabai Berdis

Circe hiikmiinde niyabetdir Gtt.llin Circe agasl tahsil idererdeb gtlaldir Ve ka~ifljkdir Elli adem iIe ka~ifi hiikm idiib kirkpare kuradan malt gtial tahsil idub ken dii ve on kise fayiz ka lrrMustahftzan askebi yokdur Ve ~ehri Nil kenarmda sekiz viiz mikdarrmamur ve m iizevven sakrveli ve nahlistan gulistanh ravza misal bir~irin kasabadir Camileri ve mesacidleri ve esvaki muhtasart vardrr ,Lakin han ve hammami ve gayri imareti yokdur Ve ahalisi serapaHavvare kabilesidir Sevh1eri Ebu Miiezcin Ogludur Biz anda ikenvine Havvareden Berber Ogiu ~evh Ali Ebu Miiezzin Ogiu He gozii.miiz orninde bir cengi azirn idiib tarafevnden vediviiz adem hakedii~iib filhal iki kabile birbirile opii~iib goruub barrsub gitdiler Veakrabalari feza' ve ceza' itrneviib safa iderek merhum olanlan atlarave develcre viikled iib gotutdiiIer Bu dahi garib temasadrr Hakim ra -rafrndan ve gavr iden ne soru ve nc siial olundu Guva bu ccnk birkanunu kadim etmis [1] Ciimlesi miitesellt olub miizaker e bile etme ..diler Bu temasavf i) dahi idiib Berdis kasabasmdan kalkub Nil kena ..rmda hurmallklar iere nice yiiz pare rnarnur ab{ldan Havvar e beled ..led ubur' idiib besinci saatde vine

~ehri azimi Saidi CirceBeg sarayma meks idiib ciirrrle ahibba ve dostanlar He goruub

hedaya olan atlarr ve hicin ve develeri ciimle Gayid [2] U'rbaru lizrebeslemejie veri.ib tevzi eyleyiib gerude hedaya gcmil.er irrin gelmesinemurrtazrr olduk Aroma evvarn muhalif olub Selalat bogazmda vatdrk ..larmm haberin aldrk Erresi gun "hakimi Circe Ozbek Begden binpare hammam akcesi ve bir kat esvab alub vilaveti Elvaha gitmegireca evledik Alerr e'si vel'ayn deyi.ib Elvahat neccablarrn ve cellabeler inbuluh viiz hicinli ve tiifenk endaz pur silfih adenl1er veriib ve eHideve su ve el li deve mekfif at m.esrubat veriibCirceden Elvahat viUiyetine gitdigimiz menazilleri

ve ibret rnirnafarr beyan iderEvvela Circcden crkub can ibi garba ~ol ~o[istan ve herd bieman

susuz ve otsuz ve sadmanstz rimalistan icinde kamil bes gun besgice kat'l menazil iderek

[1 J Yildrz niishasi (i rnis][2 ] ." (Ayid)


19/100

SEYAHATl\At\lESl 981Evaafr Elv'ahr Evvel ehri kadimi Harke

.)4,l"'" o- .)~t(JI gavet iistadi karnil kehene idi Sehri Emsusu bu Nek-r'avus bina idiib viiz seksen sene muammer olub mer hurn oldukdayerine oglu Nekrafvu Is meliki [1] oldu Bu dahi babasi gibi sahirmahir kehene olub ii~ viiz vrl muarnrner olub bu Elva hr Evveli binaerdi Andan kar rrrdast Misram ver ine miistakil melik olub bu dahihakimi mahir ve kehenei kohn e sahir idi Bu Elva hr olkadar rnarrrurabadan etdikim 01 asrrda Ernsusu [2] ehrinden z i , ) - ade imar etdiBadehu Tufanda ciimle harab yebab olub badettufan Ken'an bin Nuhoglu Bulcan babasi Kerr'anm ke~imi [3] bu Elvahda hir tahta iizr ebulub bu ehri Elvahda defn idiib bu sehr in lrarabrn Bulcan ibniKen'an ibni Nuh nebi ovl e imar etdikim evvelkiden mamur mii sev-yen oldu Hala bu Elvahrn canibi garbmda seramed ku hu ahmerlervardir Anlara Ce helj Ken'an derier Ken'an anda bir kava iciridemedfundur Krbti kefereleri gayet ziyade ziyaret iderIer Miisl im ler ziva-ret etmezler Memnudur Zira bu Ken'an Hazreti Nuhun dordiinciiogiu idi Babasi Nuh ned ile gernive girmeyiib rniirted oIdu Ve Tu-fanda gark olub imansiz gitdi Bu Elvahda medfundur Anm iciin ziva-reti memnudur Am.rna bu Elvahi Evvel sahravi az im in ortasmda vaki.olrn us :lbl hayat sulu ve bag ve bag~e1i ve hurrnasi fira van gun agfinnahlistan giilistanh havasi hub ve halkr mahbu b ehirdir Cii m le binmikdarr tobdan ve ga vr id en m iifid ve muhtasar evler vardir lki ca-mii ve alti mesacidi ve kahvehanesi ve boz(a) haneleri vardir Ammahan ve hammam ve carsusi yokdur Lakin haftada bir kerre yedi Elva-hatdan nice bin adem cern olub altun ve guru~ H e metal ann beyiiira idiib azirn cern ivveti kiibra olub bazar durur Bu Elvahrn hak irniElvaht Kebir ka~ifidir Bunda kaim mekarm durur Kadrsr dahi Elvah iKebir kadrsidrr Bunda naibi hiikm ider Bu sehr in k alasr yokdurAmma canibi erbaasr kal'adan metin c alasd an ve kocasdan hendekli:uru [4] vardrr Canibi erbaasmda yedi verde tedribe kapulartvarchr Bevvablari her gice sed iderler Kapulan hurma levhastndandirHer gice bcvvab pasban larr sed iderler Zira ';01 Urbarundan havfiderler Arnma hakka ki bevvablarr yah~(i) bekahbanlardrr [5] HattaMisrr saravrnrn bevvablarl ve kethiida ve se hir havalesi ve kapuctlar

[I] YIidlZ niishasr (mel ik)[ 2 ) . . (Emsus][3 J [Iesini][4] >} )} (suru)[5 ) (nigahbanlardlr)


20/100

982 EVL1Y A CELElllkerhiidasi ve divan efendisi ve sarav kal'asmm tasr-a kapulan velhastlvermis yedi kapunun bevvablarr ta Ali Kibtrvandan beru bu Elvahatkavmi saray bevvablarrdir Hattfi Arnr ibniil As Misrr i feth idiib vinebevvaban hjir bunlara ihsan ider Ta fatihi Misrr Selim Hana gelinceSel im Han dahi MISIrl muhasarada iken bu Elvahlt bevvablar pej [1]perdeden kal'anm matbah kapu srm ve saravtn sakrve kapusrn acubSelim Sahl saraya korlar ve kal'ai zabt iderler Asked islam ise tasradacenkcidal ve harb krtal etmede Derhal Kalvan [2] minaresinde kusl ukvaktinde feth ezarrl arr krraat olunub ka l'uru n verrn is yedi burcundayetmi~ yedi beyaz bayrag ve sancaklar dikiliib taraf taraf tablt A l i Osmancal rndrjim asked islam gorub cenkden farig olub kal'iye rnalamal olubsene tarihinde kal'ai MIStr feth ,oldu Bu sebeble bevvabam kavmiElvahatdir HaM bu Elvah kavmi bevvablarm m ellerinde tugrayi garraHe Selim Harun yirhgt beligleri vardrr kim kadim ezelden be vvabolageldikleri iizre bevvab olub kevfe mavesa evlad evlada murasarrrfolub tayinat vazifelerin ve haliyetiilhaliye b idrnerler-in ve ciimle erba-br divandan ve ayanl Mrsirdan avayidlerin ve Elvah ka~iflerindenfevavidler in alub tekal ifi orfivveden rnuaf ve miisellem olalar devuellerinde kanunu Selimname ve ahidnameleri vardrr us hazihilan 01sevr line hidmet idiib aln avda bir E1vahdan yeni bevvablar geliibeskiler gider Ilavevmina boyle hid met iderler Miistakim dindar vemusalli ehli Ir: ademlerdir Ve bu Elvahanlann[3] yedisi dahi Circeeyaleti hiikmiindedir Amma ka~ifi Menfalfit ka~ifi hiikrniindedir Aruntarafmdan hil'at giyiib ka~if olur Zira Menfalutda azim giimruk var-drr Scnede nice kerre viiz bin deve ve koyun ve bakar bu Elvahattarafmdan kara Urbanlar ve kara cel labeler nice bin karalarr gotii.rtir ler Elvah kaifi h ab er alub nice bin Urban (i) Ie vc tiifenkcndazsekbanile bu karalar vila verden [4] gelcn karbanl karsu lavub ciirnl e-sine cubuk urub ad idiib her ey metam zekfit.m alub defter idiibMenfalut ka~ifine neccab He defteri gorider iib ilam ider Badehu butiiccar Merifalfita vardrkda kaif Ebvab ka~ifi defteri mucebince ori.isultan! alub azim mal cern olur Amnciin bu Elvahat kaifi Menfaluthakiminin ziri hiikrniindedir Amma Circe [5] Circiye giclen kfir ..bandan Circe hakirni o~iir alur Kanunu kadim bovledir Hakir buElvahr Evveli ternasa idiib kaif kaimmakarnmdan kulagrzlar alub bes ..[II; Y il d rz niishasi (pes)[2] ~ (Klavan)[3] " (elvahatlann)[4 ] (vilayetiuden] ,[5] )I fazla


21/100

SEYAHATNAMES i 983yuz tulum su ile vine eanibi garba Elvahi Kebire azirnet evleviib 01gun colistan iere giderken bir gline r ivhr siimum esiib ku lajirzlar be-her vere sularr tuiumlarda ortiib 111fz idin deyu fervad etdiler A y aNe ola didik Bir saatden aru gorcliik Ciimle tulumlarda ve krr ba vemataralarda bir katra suyumuz kal rru vub ciirn le mahv olmus Refik-lerimiz itdiler Siikur kim Elvahr Kebir v akrn drr Eger bu r iv hr siimumCireeden pkdlgllnlz alti giinliik ~ol volurida esiib boyle SUYULIlUZkalrnavavdt ciirnlerniz he lak olurduk Hamdi scria kim Elvah i Kebirvakrndrr deyii b vakti asrrda

Evsafr agr~biilgarayibat Elvahr Kebir ,-;~: . 1 iiIacayibat se hr] Felimon [1 ]

Bu Elvahr Kebirin barrisi kab let tufan keh haru minelkehayin Fe-limon [2 J hakim binasidir An mcii n bu ~ehre Felimon derler Bader-tufan Bayzar bin Hamdrr kim Ebulkababitdir Anrn otuz ogiu oidu Bii-viik ogiu Misrr idi Bu Misrrrn babasi Bayzar ibni Ham. vefat idiibTufandan evvel vefat idiib Ehram daglarlnda defn olunan Hiirm.iisiinvanrna bu Bavzarr defn etdiler Ve oglu Misir Misir a rnii stak il ~lelikolub yirmi dokuz kar mdaslarrna akalimi Mistrr tevzi idiib divar i 111-srri imar etdiler Ve ciimlesi Tufandan iki bin altrviiz am miiruridinee devletleri temam olu b MISlr melik [3] dahi fevt idiib Ehrarndaglarmda babasi Bayzar van m da Mrsrrr defn etdiler 01 asrrda buEhrarn daglarl ta Hazreti ibrahime gelince Kabe misal zivar ctgdhthassi am idi Andan Misrra bir gavr inesilden Ktft n ammda bir ademmelik olub Krbti Iisam bundan zahir oldu Ve Hazreti Hud al evb isselfirnbu Kift zemarrmda gelub Hud nebinin talime [4] melik Kift bu El-vahr Kebir i bina idiib irenlzatiil'inlad misilli bir ~ehr etdi Vemelik Krft dorrviiz seksen sene tehakkiim idiib merhum olub Haz-reti Hud melik Kiftrn n aksrm [5J Ehramda defn idiib Hud nebiMedine vaninda Vadiviilkura kurbinde Nakai Salih kavasi vanmdabir ~ehir bina idiib anda sakin oldu Hala Sam lruccacr Nakai[6JKavasi kurbinde ~ehri Hud'a konarlar Me lik Kifrdan sonra devletEsrnuna nakl idiib Esmun sehr in ve bu Elvah i Kebir ~ehrin kar mda-

[1] YddlZ niishasi (Kal imon)[2 ] (Kal imon)[3] )} [rncliki)(4 ] ( ta li m i le )[5] [na'srm)[6] ~ (Salih)


22/100

I98-1

Hll b irrasrdrr deyu dahi ziyade imar etdi Hala Elvahtn bazi kabrista-n mda melik Kift ve melik Esrnun hinalarinda Krbri hattile tarihlerivardrr Bu fani pirezen diinya nice dama{d) dan geru kalub ahir ba-delferhi Misrr Amr ibniil As fethidir Cerakese destinden A li Osmanfethidir Bedesti Havre Bey pasa Halil Circe hakinde Menfalur ka~ifihiikmiinde baska kasiflikdir Senevi vermis kise mall mirisi vardrrLakin gllali ve glIal agast yokdur Ve yedi boliikden mustahftzan kul-lar r ve kaifin vriz ath segbanlart ve bin mikdarr havval Urbarrlaervardrr Evaletirrde yedi pare Elvahat sehirleri vardrr Mahallinde tahrirolunur Bu vedi Elvahdan gavri kura ve kasabarlari yokdur Ve z.ira-at idecek yerIeri r avz ai Cinarrlarr cokdur Ve kaife senevi viiz kisefayiz kalrr Eg-er tii ccar gelirse ve eger bedbaht talii mebhus [1] olubcel lab e gelmezse bag ve bag~eled oiirden ve ciirrn cinayet bad'ih ava-smdan ciimle on kise h asrl o lur Ve btl Elvahat yiiz eHi akce kaza-drr Sene V I bin gurus pi tahta rna hstrl ii olur Ve mezahibi erbaadaneyhijlislamlan ve riak ib iilesrafr var Amma ayan esr afr yokdur Vefukar asr gayer cokdur Ve bu ehrin enderun birununda ve geldigimiz


23/100

SEYA HATl'iAl\'I ESt 985riirsiin A.b. hayat sularr cokdur Ve ban mfilart miishildir Ve bazr abIan kabrzdrr Ve bazisl sirk e gibidir Corbava korlar Gayet ekstdir Vebazr iiblarl gayet ruzl udur Yine taama idhal iderler Ve bazr subn kl~giinii kordur [1] Temmuzda tasub kir rruzr cereyan icier Iciriden NiHMubarek balrkl art crk ar Ve bazr sularrn yarelere ve berelere siiriihistimal iderler H ikmeti H uda btl kim bu rnezku r sularrn ciimlesi bir-birLerine vakrndir Ve her bicisi bir gurre lezzet ve birer gun e tabiatdeve birer gune hasrvvetdedir CAyet) ~'j'~ ~. .r . l . . rG:J ~).l.;" . l . ! . ! _ \ . . J , 1 . J ' . i : Ve bu su-lardan ekser iva hukemayi Firenk mahsus ieler ve kahn bak ir kuru ..kumalar vapdrrub her suyun tabiatine gore birer gun c cerre ve kuru.kuma kovuh vi lavet vilavet bu sulardan g;itiiriirler

Hikmeti HudaBir gune bulamk ve kovu sudur Akmaz Sayle hali iizre durur

Andan biziro r efikrrmz gergerdan siivar Der vis Ni metu llah abdestalub elin viiz iirr silerkcn hakir viizii ne bakdrm Bir vekar sahibiak sakalh ihtiyar adenl ol mu s Bire bi.irader [2] Sakalrn neden akoldu deyince herifi aar ifi nahif sakah krllarrria bakrnca ak li girdiPir [3] Su sudan inldi iibdest aldrrn Aeeba an in tesiri midir derkenkaifin bir ademi Sakmm 01 sudan icrne n ve saka hrnza sii rrneri Bu suacib ternasadtr Ban haramiler at ser ik a idi.ib eger at ve gayri hayvansivah ve krrrmzr ise derhal bu suda gusl idiib beyaz kugu gibi olubbipak ve biperva bazarda fi.iruht ider Bu suda bir gurie h asivvet var-drr didikde hakirin bir doru tavf i) var idi Boynun vikrvub beyazoldu Ve bir kolunun sagln ve bir uvlujiuriun solun ve kuvr ujiurr VI-kivub biemr illfih bevaz sud gibi olub at alaea Misrr ahrecine dorriibat viieuduna nazar idince sehil [4] urub k isneve kisneve ternam 01 -du Acib hikmetdir Aroma vine bir serievedek Der vis Nirnerullahmsak alt ve atrrun kuyrugu ve errdarmrrda rnu vlarr kelevvel oldu Tema-adtr Ve bu vilaveti Elvah yedi ehirdir Ve birbirlerine birer giinliikyol vakrndrr Bag ve bag.,;e ve mezraalar ve hirbirlerine rnusa'drr Am-rna iki bdliik ad olunur Aroma Elvahati Harie ve bir boliii~ii ElvahattKebir ad olunur Aroma Elvah att Kebir ctirn led en rnarnur dur Zira ha-kim tahtidrr Ve kadr ve ayan arrdadir Ve bu diyara Elvahat dimeler i-

[1] Yil diz niishasr[2] )[3] 'i[4] ..

(kurur)(birader)(Bire)(sahil)


24/100

986 EVLlYA CELEBInin sebebi tesrn ivesi oldur kim bu divan bin a iden Ken'an ibni Nuhnebinin krzlari var idi Biri Kemise] 1] bid Haddivej Z] idi Bn iki krz-lar dedeleri HazretiNuh HeTufanda gemide bulunub halas oldular Ammababalarmrn Tufanda gark olub gayib oldujiu iftirakrndan daglaradii~iib ahir babalarirun na's [3] bu Elvah i Evvelde bir gar iere birtahta ile sanduka jere gor iib tcselli (i) harir buldular Amma feb ruzbunlar mahzun olub dideleri nemden nabida [4] olrnagla karib oldu-lar ibll


25/100

SEYAHATNAMESi 987

ve neferatlan ve ....behanelerisahrada vaki ol rmrs ciirnl e toprakVe mahalledir Ve ciimle

Ve schri blr vast diizve kirec ortiilii evlerd(ir)

mihrabdtr ikisi minarelicarni ler dir Maad (a) mesacidlerdir Ve medresc ve tekve ve han veirnar et yokdur Amma esvaki muhtasan ve kahvehane ve bozf a Ih an e-led vardrr Lakin kfir ikeb ir [1] bina bedasteni yokdur Amma kadimezelden kal mrs har ababfidr c;okdur Ve sehr irrin canibi er baasrnda kal'akapusi misal metin tedriyye [2] kapulan var dr r Ve kursumlu kargir'binalar yokdur Amma zernaru kadimde olkadar imaristan asarlarlvat kim haddi hasrrn Cenabi Bari bili.ir Ve .lb. havasr gayet latifolduguridan halim ve seHm bize misk in [?] ehli rrz mahbu (b) vemahbubeleri olur Ve h alki gavet mut i garibdost :idemlerdir Ve bagve bagc;elerinde guriagun hos elhan tu vur-lar mm asvati hazinleri callasafa verir bir vasiati.ilaktar ve ra hrvsatii l q'ar bir mamur abfidandivardir Arazi (i) vasii m arn ur ve halkl dayima ~:idan mcsrur vemezr aal arr vafir ve hayrat berekatlarr m iitcka si r ve nirneri uzrnalarrfiravan ve enb arlarr cad ve revan bir d ivari n az (i) fi cih andir Veyiiz on elvan leziz h ur ma sr oldugu sic il latda masturdu r Bir gllnekir muzr lfi'ilpare hurrnasi olur Kcmalin buldukda nahlinde iken in cirgibi bah akar Ve cek ird egi arpa k adar drr Ve Sebzi Rag derlcr birgline sari ve krrrmzr hurmast olur Yedisi bir ar s r 3] geld igivciinSeb'a Zira der ler Bagdad! Behisrabadrn hazravi h urrnasr gibi uzundurVe gayet lezizdir Bu divarda olan h ur mavr ratbr cenni [?] neLehsada ve Basr (a) ve Bagdad ve ne Ta vif ve Hicazda olur Ammabu Elvahda bir seneden bir sen eve bes k erre yiiz bin deve viik iihurma akalimi seb'a miistevli olub bes kerre v iiz bin deve yi.ikiihurrnanm ori.i almdrjn kerratile vaki olrriusdur Ta bu mertebe had-den birun hur mast olur Ve seftalusi ve kavsrsi ve n ar i ve emruduve elrnasr ve dudu incid ve iiziim ii ciirn le abdar ve lezi:: ve firavanmiismiratlarr olur Ve rna hb ub lar iru n dahi haddi ha srr yokdur Ammafakiri ve fakireleri cok du r Zira bu diyarda adalet yokdur Ve esme-ri.illevn halkr cokdur Ve halkrmn kar kisiblcri koyun ve lceci ve sIgnve bag ve bagc;e ve hurma He kar idiib kefaflarm-lar [4]

(1] Yrldiz uiishast (kargir)[2J" " (tedribe)13):t [ar sm}[4J Yildrz nus has. burada ~u sati darla bitirilmidir.(Bihamdillahi taala burada seya-

hatnamernizin cildi temam oldu Summe elharndiilillah. Beyit) En sana da dokuzuncucildin sonundaki (Ihtitanu seyahat narnei kiistahane] :.maddesi ilave idilerek onuncu cildenihayet ver ilrnistir. Y I J d l Z niishasinm sonlari oldukca ihtisar edilmistir.


26/100

EVLIYA f;EI_EBI

Ziyaretgiihl ElvahBu sehr in mezar istam iciride bir bin avi s:A..di kubbei Seddadi

'vardrr Anda Beni israil ulemalanndan Allasime ~.~ \It' nam bir ulemarnedfundur Atebei alisinde kIbti hattile ismi resmi ve tarihleri var drrBu sahibi kabrin men akrbi bu viizden tahrir ve rerkrvm oIunur Bugayri alim dayima hasrr n esr e ve beni Adem krvarnet giinlerindesuru Israfil uruldukda ciimle mahlukat diri oImasma mtinkir irnisHikm.eti Huda bu miinkir alim bir gii n savmaasrndan tasr a crkubmezaristanda gezerken bir beni Adem iisliihanl [1] bulub eline alub.der kim Bu kemik ne m iirnk in ki suru israfiI nefh olU:ndukda hayatbula Ve h asrr n esr i gor iib eger Cehenneme eger Cennete gire deyubu fikri faside ile elinde kemik kalub ta savm aa sm a gelince hanrrnagelir kim bu uzvu ben bu mahalledek n iciin getirdim devub kendiiyeIevm iderek elinden kernijii savmaasi orriirre yeri kazub gomer HikmetiHuda ol giLe bir ra'dii berk ve bir matar nazil olur kim ciharn~eyI:ib gark idiib b iernr il lab itaa la bu kernigc baranl rah'met tesir idiibze rn in e kok salub m iiruru eyyam ile bu kemikden bir gline dirahtim iinre ha hasil olur kim gorenler valih havr an olub hane sahibialimin nazarile hasrl oldu deyu herkes tahsin iderler Giinden giiriebu diraht savedar olub nazargahr h alkt Elvah olmada Meger bumiinkir aUmin savmaasmda bir afife sahib cemal bir Adevivve [2]sahib kcmaI ve bir pcr hizkar sahib hal bakirc bir duhteri pak izeahteri var idi ki heniiz bir durrii nasiifte ve bir goncei nasiikufte id iHer giz babasmdan gayri bir cr yuzii ve bir erkek sozii istima erme-m is idi Hikmeti Huda b ir gun pederi validesile kapularmdan tasr aguristana crk ub teferr iic iderken savrn aa lar rn m b abr oniindeki dirahtimiintehay (I) rnezkur alimin gori.ib Siib hane lh al lak Ne giizel secereitavvib e olur Gu va zir uhdur Ve adem giizeli gibi sirirrdir deyu buecerei tcmdih ve tavsif idi.ib dirahtin canibi erbaasrn devcran iderken01 nahlin vaprajimdan bir dane veviib biemrf llah krz hamile kalubgiiriden gLine krzrn hamli a~ikar olub bu Elvahat ve gayri eyhibin[3] krzr hamile kalrnrs deyu cihan cihan gLiftiigii olub ilim [4]Cami sahibi Hasan Hazretleri Ben im camiimin cemaatin niciin aldrndeyu ve n i ca mi sahibi k errdiiv (i) katl oldu goriinceakh gidiib habdan bidar olub serasime olur Badehu bu vakrai sulehayi

[1] Ytldlz niishasi (iistiiham)(2 ) )) (Adiivviye)[ 3 1 )) (seyhin][4] Bundan a~"gl3l bir kisrm Yildrz ve Pertev pasa niishalannda da yoktur,


27/100

SEY AlL\TNAMESi

i.immetden bir kimesniye tabir etdiiriiken sultanMehemmedi Ekrad tarafIndan bir kasrd gel iib yeni carn i sahibinikatl idub basrm Misrra gotiiriirler Rii'vavr tabir iden kirnesne iilemiha vrerde kalur Amn icii n bu sehr iere bu eamiden gavr i eam.ideCurn'a krlrnmaz Ve bu seh lrde ciimIe bes aded minaredir Ve on yedizavi (ye) dir Ve ii~ medrese ve yedi tekye ve kirk sebil ve on yedimektebi trf laru ebcedhan ve iic vekale ve i.i~ viiz diik kandrr Arnmavetrn is diikkaru suku sultaniyyededir Maadast herkesin k apu larrn m i~burriurida cellah ve bezzaz dtik kan lar rdrr Ve ell'i vag hane vealn kahvehane ve bir viran hamrnarni var V~ havasi bu ehringayet latifd (ir) Arnm a suyu sehl aglrdlr Ve memduh degildir Sahibitab olanlar kapulardan [1] nus iderler Ve ci.imLe halki fukara ol du k-larmdan oru sultaniden gayri tek alifi orf'ivvedett berilerdir Ve chirlerivakfullahdrr Ve ei.imle halkl esh abi guzln ve erbabi soffa ve muha-cir in ensar evladlarrdir kim hini fethte kalrmslardrr Ve gayet suleh aviiimmetden ulu aziz kimesneler vat Ve cii mle ahalisinin rengi ruvler iesmeriillevn halim ve sel im ve haluk ve miirevarr ve ehli su lfi kkhnesnelerdir Ve kar kisibleri ciimlesinin ko vurrlar ind an hasrl olanbevaz yiinden sof ve ihram ve sal destar dokrvub kar iderler Hadisde"'~I . ~~>- " O . .. . l s : : 11 Ve vine ciimlesinin libaslarr saldrr Ve taclari vine saldestardrr Ve zenaneleri ciirnle beyaz izar bi.irinirler Ve bu ehringarb tarafrn kum gark idevor Zira ta Fes divar ma ve Mer arik u s vi la-verine ve Trablu "a varmca ~ol ciilf stan olrnagile kum d ervasi geliib..vildan Vila sehri gark idevor 01 ecilden bu sehr i [2] icre nice binsaravi ali ve nice viiz han ve hammam ve dckkak in ler [3] ve ima-retler herriiz harab ol madadrr ve hukemavi kudemadan Batl imosvurian m saray zerrrin irrde eflake sercekm is bir sornrnak i amudu miiri-teha var k im ta zirvei alaslna dhan n iima bir kasrr alisi var imisBatlimos daima bu kasrrda ibadet iderrnis Holla hir temasagahitinasdrr

Evsafa ziyaretgahl kadimi sehrt Behnisa veziyareti Seb'a Nisa

Evvel a ehr icirid e Viu Cami civannda Essevh Ali ve EssevhDavud ve Eeyh (A) hrned Kadi Mehe mmed ve cebbanede EssevhCebrun Eeyh Mehemmediil Emir Eeyh Sevvidi Mebemmed Ehullif

[1] Y rldrz niishasi (kuyulardan)[2] (~ehr)[3] )) (deklkinled


28/100

990 EVLtYA CELEBtBu aZIZ baska [1] hurma Iifinden sank sardtjiivciin Ebiillif deyukiin ve ile mesh urclur Hala kabri erifinde destarr nice viiz vildanberu durur Ve bir m iirt.efi kurnsal verde Eeyh Hiiseyn ve civarrndaBeni Hilal kabilesinde Essevh ~erefiiddin ve fatihariilbab Eeyh Ab-diirrezzak ve Eeyh Musa Eltiir id iSeyyid Ali harnm arm ve bir vasisahrada Makteletii laairn demek iIe maruf n ice bin sahabei kiram ecelim iisarnrnalarr He merhum olub hunda medfun lardrr kim bask a kura-fedir Bu mahalde dua m iistecabdrr kim kurafei nur dahi dirler VeUlu Carni icinde bes viiz iihcda dahi m edfun lardrr Amma ismi serif-leri malUmumuz dejiildir Ve bu mahalle karib Essevh AbdullahrZikrurl ve cebbanei keb iran m [2] garbmda bir mil mikda{r}t baid


29/100

SEYAHATNA!HESi 991

medfundur Bir musattah verde lrur ma bagl lremi icin de EeyhZeynel Abidin Uiu sulrandir Ziyal'etgiiht eshabL Hazreti isa ale)'his~sddm baska bir gurafei az irrid ir Hazr eri lsanln on iki varraar halife-lerine Havariyyun derler O~ii bunda rnedfundur kirn kabirleri iizre~arklle sengi mezarlannda kesaru [1] vun an ihattiIe tarihleri vardrrVe Hazreti lsa hunda iic sene sakin olub iim met ile bu ehir marnurolub iimmetinden ii~ bin adem bunda medfundur Ve miirde ikenefazi [2] ruhullah ile havatf bu lan ) melik Mihail He ogiu Angeli ve h a-tunu Racife naman kistler bu mahalde medfurrlarchr Mevtadan hayathulub vine merhum ve merhume old uk larrvcii n kabirleri. iizre birersengi hara dahi koyub iizerlerine satir satrr vurran i harlan vazrnrsl arVe bu rnah alde Makanu Hazreti isa aleyhisselam zivar etga h ; hassi~hndlr Aruma Rum ve Krbti taifesi cem ivveri uzrna ile ziyaret iderlerZira bu makamda isa ii~ sene sakin oldujiu m ub akk akdrr Ve bunamurtasil Makanll Hazreti Meryem Ana Bu hacerde [3] sakin olubibadet ider di Hala bir ruhaniyyetli n az arga h ibadctgahlardrr Ve bunakarib Ziyaretgahr. Sitte Nebi Bu rna ha lde altr aded az im amudu mirn-tehalar dik ilrnisdir Herbiri birer peygamberin re'si saadetleri ucundakayimdir Ve iizerlerinde l isaru vu nari iHe ved iser sanr harlar vardrrAmma 01 rnahalde bir Rum taifesi yok idikim krraat idiib ona goreisirn resimledn tahrir ideydik Amma aca vib kabri tavillerdir Herbirikirkar kirk beser adimdir Ve bunlara karib carkuse alcak divar kindeEssev h Maglak vani kasrkci ve civanndan [4] E~eyh Afvan ve ehr icirrdeEssevh Abdi.ilgani ve Essevh Abdi.ilmi.imin ve c~eyh Abdi.innebi ve EssevhDahru c ve Essevh ibrahim ve Makarm Erbain Ve bahrin karsu sarkcanibinde iskele basmda bir zavi vel i tekyei az irn kinde bir kubbeifilide aivaretgahr azim ve a si tane i kadimi hazreti m.irizeban kutbuak tahr cihan ~j.. lo.....-1 . . t~.L.! ' .J.~ Bunlar Hazreti [5] penah Kesra beni Sirvan-van Enusirevarnn vezir i iken Resuli.i Hudaya Nuirevan tarafrndanelcil ik ile geIiib Habibi Huda Muhammedi.il Mu stafarnn cemali bake-malin goricek karari k alrnrvub muhabbet idiib der an ehadet par-magrn kalchr-ub kelimei tevhidi getiri.ib islam ile rrriiser ref olub sa ha-bei kiramdan oidu Ve ul dm u lediirme rn al ik olub kutbiyyete kad embasuh ilmi hakikatde nice viiz rel ifatlari var ulu sulraridrr BadelfethiBehnisa Amr ibni.il As bunlara Behnisa hiikihnetin viri.ib bu ehirde

[ 1 1 YlldlZ niiahasi (Iisani )[2] (eniasr)[3] (bocrede][4] (civar mda][5] (Risaletl


30/100

992 EVLtYA CELEBlahiriilcmir .)~ \t::~':'- .f masadak[ 1] iizre ~) J' o- ernrine imtisalen ruhuerifi evci rll ivvine vasrl olub naksi [2] erifi bu 3sitanede rnesturlardrrHer sene ma ht Muharremin on ikinci giin ii yevrni Asura oldukdavasrvvet leri iizre evkafi tarafmdan miitevel'lisi nice yiiz kazgan siikker]ve asel asura iiib [3] bu glinlcrdc cem alan kirk elli bin ehli ziivvarabu asur ei bell idiib gan ive fak ire ve pir civana kas'a kas'a ve ulbe ulbeve kase kase bavii gedava bed iderler 0.; gun ii.; gice germagerm Hecern ivvet iki.ibra olub Mevlfrdu Serif olur kim adem dervasi olubmali firavan in'am ve ihsan olub tasadduk olunur Hamdi Huda ziyaret idiib Mevludunda bir kerre hazir olduk Ve buna karib EeyhEbiissitlld bagi irem misal bir bag


31/100

SEYAHATl\' AMESt 993kahren kuvvet i. islam He feth oldu Bu fethi fiituh eemii tevarihlerdemasturdur Zira Behnisa Sam ve Mrsrr gazasr gibi bir gaza idi HaIa.Behnisada kibart sahabei kiram zivadesj le medfuri olduklarirnn sebebibu gazada ~ehid olarrlardrr Ve badelfeth sakin kalanlardrr Ciimlesininhimmetleri hazrr ola Ve hala Behnisa kal'asi ~ehriDin canibi gar-binda eebbaka [1] taraftnda kal'amn temelleri ve burc barularr zahirve bah ir Badelfeth Amr ibmil A s kiiffar tarna idiib vine istil:i etrne-sinler iciin nefiri amile kal'ai miinhedim idiib Hazreti Omere arzetmisdir Miiruru eyyam ile bu sehir rnamur ahali(i)vilavet miinhedim olan kal'riarun ahearatlanndan bu !}ehri bina et~mislerdir Her taslarr var kim fil ciissesi kadar demir ve res as kinedli [2]talardtr Hala miinhedirn etdiklerinde iki ta~ rna [?] kirk elli vak ivvedemir ve kursum cikaf r ) Ve bu kal'ai h arab m cirrni kam il aln saatdevr ider binayi azim imi~ Ve hala cemii ehidlerimiz bu kal'anrngarb taraftnda Yedi Kialar ziyaretine varmca kubbe kubbeve catrlrmsmedfunlardir Ve baslari ueunda Isirn resimleri ve sinni salleri ilemastur olanlarm merkadlerin tahrir eyledik Ve bu kal'a garbrnda birdeyri kebir vardrr Hala eseri aserleri [3] vardir kim bir deyri dardirZeman 1 imaretinde iicviiz altmis altr kapust var Imis Her kapu birergfme madenden irnis Cogu altun ve giimii im is Hergiin bir babktisade 01 kapudan giriib ayini kadimlerin iderlermis Ve bir vrldakapular kiigade olmasi temam olurrnu s Ve bu kilise icre on ikibin ruhban ve batrik ve kasis ve yaya [4] ve patergdh ve keiiLad ikai ve metrepolid ve pelend ve kaleyoroz nam keilerivar irnis Sahabei kir amrn ~ogu bu devri feth iderken sehidolmuslardir Ve bu devrden ~lkan malt ganayim He Mekkeve Medine ve Tavif ve H'icazr Abbas ahalisi ma li ganayime m iistagrakolmuslardi Ve icinde olan eiimle ruhbanlar deridam tigden geciibezam Muhammediler krr aat olunub Cum'a riernazr eda olunurkenbir Cum'a mel'un kiiffar krrk bin k iiffarr bed kirdan [5] He firsatbiliib [6] ciimle ibadullah ibadet iderken alelgafle basub mabevn [7]krlrc giriib bu cami olan cleyr icre bir crniri atetab ba:z.art olubkiiffa(r) dahi bitab ve bimecal olub mihrab tarafrrrda olan sahabei

[1 1 Pertev pasa niishasi t cebbane][2] " (kenedli)[3] (asarlan)[4 ] 11 :t (papa)[5] }) (bedkirdar)[6] :t )} (bulub)[7] (mabeyne)

Evliya


32/100

994 EVLIYA CELEBlkirarn Curn'a nemazm bozmayub anlar eda idince geriide iic binsahabei giizin ~ehidi har{b) oldular Hemen temam olub esselamiialeykiim de viib ciirnle esh abr kiramm giiz.idesi dal tigi Muhammediolub k.iiffarr bedk irdarr murdarr krra krra k iiffarrn kararlarr firarami.ibeddel olub kiiffar kal'alarma can atarlar Hemen asked islamakiblerine di.i~iib kova kira kal'alarma kiiffar ile maan varub bevvab-lar kapulari sed etrnege kadir olmayub ciimle asked islam kal'iyeleb berleb olub kal'ai Behnisa bu tertib iizre feth olmusdur Ve bucenkde mecruh olan guzati miislimin bir kumsal verde yatub 01 gicevakralar'mda Hazreti Risaletpenah ciirnlesirrin yarelerine mubarekagzl var-larrn siir iib alessabah ciimle mecruhlar kendiileri sag selametyiiriib [1J 01 kumsal verde yuvarlanub safa iderler Hala 01 kumsalyirde Rimadiissif derler ztvarctgahrdrr HaJa bir mecruh ve bir mariz01 mahalle varub 01 kumsal verde yuvarlansa biemrtllahitaalf srhhatbulur Meshurdur Afikt alelitlakdrr Ve hasta ve mariz olmrvan bazrkimesneler teberriiken ve tevernmiinen 01 kumsal miirtefi verdenvuvarlanrrlar Elbette sifadan hali degillerdir Hakir ~if a niyyetineovlccc vuvarlanrcaverdim Zira pembe misal bu [2J rimalistan pakyerdir Ve bu ehrin ahvalin mavakaai iizre evsafm tahrir evlesekscvahatimize mani olub tatvili kelam olur Ancak bir hafta bu seb irdemeks etdijiirnizde alakadeulrmkdn bu mertebe tahrir olundu vesselamBadehu Behnisadan sim ale daglara damanrnca mamur ve abadankurralar ubur iderek onar [3] saarde

Menzili beldei LiihuD ve cisri Hazreli Yusufuibret . .numunFayyum hakinde iltizamh mamur altr viiz han{e)h ve bag ve bag~e vebir camHi ve iki raviyeli [4] kahvehaneli ibadin beldedir Andankalkub

Cisri LahunM1Slf dtvartrida meshuru :if:1kcisri azimdir Bizzat Hazreti Yusuf hina-srdir 01 zemandan beru fena b ulrnrvub bir yerine bir rahne gelme-mi,dir Guya ustad muhendis destinden berriiz crkrmjdrr Ve vine

[1] Pertev pap niishasi (yuziib)[2J;. " -" (bir)[3]: ) (on)[4] ,. (zaviyeli}


33/100

SEYAHATNAMESi 99 5Hazreti Yusufun mucizeIerile cereyan iden Yusuf nehrinin iizerindeevci semaya kavsi kuzehvar kudret kemeri gibi gun [1] cisri azimdirCiimle Fayyum divarrna giden nehre bu kantarai k iibra sedde [2]olmusdur Bu cisirden ubur idiib Gurnu Esved cibali kurbinde

Belde(i) HavvareKayyum [3] hakinde iltizamlt ve yiiz hane rmizevven beldedir Olka-dar mahsuldar kura dejiildir Zira arzr yabisdir Bunu ubur idiib BahriYusuf kenannca gidiib kantarai Havvare Bu dahi azim kopriidiir Veon gozdiir Bundan dahi giizar idiib kantarai Nevain Ant dahi geciibvrldiz riizgarl canibine Yusuf nebi tur'asi sahilinde kamil vermis tur'aavrrlub vil aveti Fayyuma ftrka frrk a ve bcliik bol iik olub gider Bu tur"-alarm vermisin in dahi vermis cisri vardrr Herbiri sagir ve kebir beseraltrsar gozlii cisirlerdir Dairna gozler mesdud durur Ta ki Misrrdanpasa agalarlndan bir benam aga ve Fayyum ka~ifi ve kadrsi ve miif-tisi ve ciimle ayan erafl vrlda bir kerre bu cisr iizrc Nil kesirnimahalltnde geliib Yusuf Dervasi ne mertebe geldiiglin kesf idiib bade.hu bu cisirlerin sed ol an gozler inin miihiirlerin dua ve sena ile bozubvilaveti Fayyumun ii~yiiz on pare kuralarrna ve kirk altr bin bag vebag~e ve irenlzatlanna pa.a agasl iznile virrni bin kabza su koyveriibyine ciimle eisrin gozIerin sed ider Ta ki vilayet rev olub suva garkolub vine iddeti hararet basdikda vine bin kabza su koyverir Butertib lizre Favvurna bu cisirIerden suIar tevzi olur Ciirn le hakirnlcrbu su kesimi mahallinde hazrr olmuIar Ve kanunu kadim iizre def-ter mucebince vilavete su saImasalar ahalisi [4] vila yet birbirlerinkrhcdan gecir ir ler Zira herkes ben im kuram sakvolsun devu tamaidiib cengi cidal olurdu Zira bu kuralacrn benzinden [5] beser onarmrsr ikise mal matlfibdur Bu mahaIde paa agaslna bes kise hasrlolur E~er cisirlerin birisinde miihiir bozulub su ogurlamllarsa pasaagasl 01 kuranm dirik eyhlerin tahrim ve tazir ider Hakimi m.uvdeyu herkes pasa agaslndan havf iderler Ve bu tur'alar miistevlioldugu Favvum sahr asi iere . bu kadar bag ve bag~ede nice bin bagsaravlarr ve sakiler [6] ve havz ve adlrvanlar ve se1sebilli ka'Ia [7][I] PeTteY pa!?a niishasi (goz)[2) (sed)[3] (Fayyum)[ 4 1 (ahalii][5 ] (herbirinden)[6] ,. ) [sakryeler)[7] )} (kaalar)


34/100

996 EVLtYA CELEBjvar kim gorenin aklr gider Bunlari ternasa iderek ta cisriLahun yedisaatde mezkur bag ve bostanlar ve gul girlistanlar iere andelibleriistima iderekEvsafr ehri kadim ve nazargahr azim BehitasaBagl Meram ehri Fayyum binayi tahts HazretiYusuf aleyhisselam

Bizzat Hazreti Yusuf melik Reyyan bin Velidin veziri iken bu sehribina etrnislerdir Badehu kendiilere krrk vasmda niibuvvet geIiib Mrsrrsultam olduklartnda bu Fayyumu taht idiniib bu ehirde sakin oluboyle mamur abadan etdikim ilahazel'an anlarrn mucizeleri berekarilenuru ilahi irernzatiilirnad misilli bir sehr! hos hava ve rahat efza ben-derdir Ve Hazreti Yusuf bu sehirde dua etdi ,fJI JJI l:.:~; , : , ~ J > J ' ("t"UI bu ..yurdu Arrmciiri bu Fayyumda garibiiddiyar olan kimesne muammerolub tenasul bulub valiler He hiismi iilfet iderek muhabbet iizre ge~i..nub miin'im adem olurlar Ve bu Fayyum sehr+nin sebebi tesmive [1]bikavli miiverr ibi alem sevh isbud [2] ....11 ~J Hazreti Yusuf buFavvurnu ve iic halici bin giinde mamur etdugivciin elf yevmdengalat tahkrvki [3] kelam iciin elif lamln ref idiib Fayyum didiler kimElfyevmden mel'Iruz bir kelamdrr kim bu ehre alem olrnusdur VeHazreti Yusufa kirk vasmda niibiivvet bu Fayyum ehrinde gelmisdirVe vine bundan [4] Misrr sultam olmusdur Reyyan ibni Amalikahiisnii rrzasile padisahhkdan feragat idiib Hazreri Yusuf halife olduVe Hazreti [5] Safet sehrinde hiiznii Yusufdan a'rna iken ogiu Yusu-fun niibiivvet hilafetin istirna idiib arzi Filistinden azmi rahr MlSIfdeyiib on iki evladi!e ve biiyiik evladi Yehudanrn validesile ve Haz-reti Mu sanrn validesi Yuha Ana ile ciirnl e menazil kat iderek HatredYakubu Mrsira getirdiklerinde Reyyan karsu Slkub Hazreti Yakubahayh izaz etdi Gersi Reyyan hilafetinden farig idi Amma vine bey-nennas vak'u vekart yerinde bir miin'im alian kimesne idi AndanHazred Yakub Favvum a gelirken Hazreti Yusuf istikbale Slkub babave ogul ve biraderanlar birbirleri ile miilakat ve miiserref olub opii ..~i_ibgorii~iib birbirlerin bagrIna basub deragus idince biemrillahitaalaHazreti Yakub firaki hiiznii Yusuf ile nabina ikcn hasreri clan Yu..

[1] Pertev pa~a niishasi (tesmiyesi)[21 [Isyuti )[3] , . (tahfifi)[4 1 :> " (bunda)[51 :. (Yakub)


35/100

SEYAHATNAMESI 99 7sufuna kavusunca mubarek nergis gozlerin miinevver oIdu Ve Yakubnebi ad oidu Ve Hazreti Yusuf dahi mesrur handan olub Allahaciimle kurban ve doksan gulam azad idiib Hazreti Yakub He Favvu-rna geliib Hazreti Yusufa ve Favvum ehrine ve sakin olanlara duaihayti firavan etdi Badehu Hazr eti Yakub on aln sene gah Misrrdave gah Fayyumda Hazreti Yusufu gorerek intikal idince ahiriiJemirvine diinyadan goz yumdu Ve civarr rahmete revane olunea HazretiYakubun vasrvveti iizre Hazreti Yusuf babasmm 01 zati miikerrernnaksr [1] erifin Kudiisii Serifde Haliliirrahmad [2] dan enbiya olanCebeli Cevrunda Hazreti ibrahim Halifullab in cenbi seriflertnde kehfienbivada defn etdiler Hala zivaretgahr hazi [3] amdir Badehu HazretiYusuf kar mdaslarrnm kuvuva atdlklanna' kalmivub herhirine bireriilke viriib hakim evledi Ana baba bir karrndasindan Ibrivamin [4]mukaddema Hazr etiYusuf vanrnda idi Ahir civarr rahme [5] vasr]olub naksrru [6J Misrrda Hazreti Yusuf ogiu Efrayim tiirbesindeZiileyha Ana vanrnda defn etdirdi Badehu Yehudamn valid(e}si mer-hum olub Fayyumda baglar iciride bir binai azimde medfundur Ba-dehu hazreti Musa validesi Yuha Ana dahi merhume olub ani dahiHazreti Yehuda validesinin vanrnda defn etdi Andan

Zikri vefatr Hazrefi Yusufu Srddiyk melikaleyhisselam

Melik Reyyan dahi Misrrda fevt olub og;iu Darrm Asvaden [7] diva.rind a melik idi Amma Hazreti Yusufa iman getiriib Yusuf nebinintabu hiikdmerinde idi Hazred Yusuf cihangir melik olub niee senesefid saltanatda niibiivvet He berkarar olub anlar dahi civarr rahmetekarib olduklan mahalde karrndaslarrna ve rnelik Darrm ibni Reyyanave sair erbabi divan zevilukul olan insana vasivvet idiib btrvur-ur-Iar kim Benim fevtimden sonra Beni israil kavmi iere benim

, naksim [8] iciin azim fetret ve cengii eidal olur Beni gasl etdikdensonra viieudum bir metin tue sanduka icirie koyub muhkem berkidiib Misrrm mukabelesinde Heremeyn daglarr orriinde Nil icinde iIka

[1] Perter pa~a niishasi [na'si][2 1 :> (Haliliirrahmc n)[31 :. (hassr)[41 " " (ibniyamin)[5 J ,. ,. (rahmete)[6] :. :0 . . [na'sim][7 J ~ ]I) (Asvan)[8] (na'sim)


36/100

998 EVLtYA CELEBtidin Zeman ola Benim sahibim vardrr deyu vasrvet idiib ruhu pur ..fiituhlan civart rahmete vasil olub Darrm ibni Reyyan ve HazretiYusuf biraderleri vasivveti Yusuf iizre bir tue sanduka defn idiibmahalli mahudda Nile brragrclar Miidderi omrii Hazreti Yusuf 102sene Badehu Hazreti Yusuf ta Hazreti Siilemana gelince Nil ka'rrndamedfun dururken hikmeti Huda Hazreri Siilevman herhava tahti Hetayeran iderken bir cirmi Ya Siileyman Yusuf nebi 01 mahaldeniizul icindedir Aruma miiruru eyyarn He malUmum degildir didiHazreti Siileyman rivha emr idiib 01 mahalle riiizul idiib Ehram dag-larr huddamlarrnm hatunlarrndan bir miisinne hatun buldular Andansiial idiib 01 mahallin goster iib derhal ka'n Nilden cirmiler HazretiYusufun sandrkasm rahrma alub rivha emr idiib berki hatif gibiKudiise Cebeli Ceyruna Haliliirrahman cenbinde babasi HazretiYakubun vanrnda defn etdiler Hamd 01 Halika kim ant dahi bir kackerre zivaret etdim Badehu Reyyan ogiu Darrm Hazreti Yusufdansonra miirted olub putperest olicak Hazreti Yusufun karrndasr Hes-van bin Yakub He sahili Nilde cenk iderken bu miirted Darrm ibniRevvan miinhedim olub Nile gark olub ciimle emval erzakm HazretiHesvan ihda idiib Fayyum sehrtne ta bila.dt Asvana varrnca rniistakilpadisah ol ub tenasiil bularak Ali Yakirb bu Hesyandan ziyade olub AliYakubiyan devleri MISlr divarrnda iki viiz se,ne miimted oldu AndanKasim ibni Ma'dan melik olub bikavli Tevarihi Sehabi Firavn Musabin (Amran) asrrrida geldi Ve dart yiiz sene muammer olub HazretiMusa ile cenk iderken ahir Siiveys dervasmda Kolundur bog-asl nammahalde miindedim olub ativle firar ederken Bahri Siivevse anvlegiriib gark oldu Andan Fayyum ~ehri nice diivelden diivele intikalihiib oihir Hazreti Orner hilafetinde Amr ibniiI As destine giriib andanAli Abbasiyan zernarunda 01 kadar mamur abadan oidu kim guyaHuldii herrin oldu Andan fatihi MISlr Selim Han destine giriib tahriridiib hala vine bir sevadr muazzam Bagl Meram bir sehri iremdir VeMrsir hakinde baska kailikdir [1] Beher sene kise(i) Misrimal ve alt. bin erdeb gIlal hasIl idiib Misrr divarurrda muhasebeverir Ve iki viiz tevabiatile ve yedi boliik Mrsirm mustahfIzan aske rileatub turub zabtu rabt ider h iikfimet.dir Ve kendiive kirk kise badel ..mesar if fayiz mal kalur vah si mansubdur Ve viiz elli akce He sad akaolunur serif kazadrr Nahiyesi mukaddema ii~yiiz altrms pare kura idiYusuf Dervasi gark idiib yiiz on pare kuralarr kalub kadrva sene visekiz sikke fayiz hasIl olur Ve glial tahsil i~iin bir aga geliib ii~ kisekar ider Ve hir aga dahi gullah suyu iciin gel.lib bir kise mal ve

[1] Pertev pasa niishasi (ka~iflikdir)


37/100

SEYAHATNA.MEst 999ka~ifden bir kuhevlan feres at tahsil ider Ve bu ehirde ii~ fetvasahibi ,eyhiilisiaml vat Lakin mezhebi Hanheli miiftisi vok dur Venakihulesrafr ve ayan esrafi cokdur Ve ulernasrnrn dahi haddi hasrrvokdur Ve nehri bit sahravi bipavanm ortasm da cereyan ider BahriHazreti Yusufun iki canibinde kat enderkat musanna ve miizevven vemamur ve abadan saravi aliler ve hanei zibalar ile areste [1] ve bagve gay tan ve bostanlar He piraste olrnus bu [2] sehr i mahbub veimaristant mergub mahmiyei binai Yusuf bin Yakubdur Ve ci.imledokuz bin altrms bin biivutu zibdlar ve binayi ranalardrr ilael'animar olmadan bir rusen abadan ve bir sehri dilsa [3] idici yerdirVe serapa kargir sengin biirivdad ve tula ve cibs He abad olrrrussehri Iatifdir Ve sutuhlan bittemam kirec He rnesturdur Ve her harre-nin ve her saravi alilerin bablarr kal'a kapulan gibi muhtesemauederv(a}zelerdir Ve bu ehir ci.imle altrms yedi mahalle ve altmrs yedirnihrabdrr Hutbedir Maadasi varrn ca evkafi metinmesacidlerdir Arnma ciimleden cemaati kesireye malik Kasif saravrn mdibinde Sevh Mehemmedi Vakari hazretlerinin camii ibadethaneikadimdir Ve gayet r irharrivver vardrr lki kapusi var Bid sag cani-binde ve biri krble kapusrdir Ve ii~ tabaka bir min are var Ve rrrih-rabr bir bucaga milnharif vaki olrnus Gfiva .zernanr evvelde keniseimis Ve deruriu cam ide on bes mermer siitunlar irzr e kemerlerifevkinde miinakkas tavandrr Ve hareminin ta vasatrndabir azirn nabika dirahti var Cevz kadar abdat ve danedar n abrk averir Acib ve gadb vacibiisseyr ecerei tayyibedir Ve an dan CamiiSeyh Rumi bir camii sagirede Bunun dahi mihrabt bit" kosevevaki olruusdur Ve derunu camide car siitun iere bina olunrnus ma-bedhanedir Ve minaresi camiinden rnurrfasrldrr Ve hareminin orta-srrrda bir bevaz kubbe ier medfundur Ve carsuicinde cemaati kesireye malik (;amii Sultan Kaytbay tirlen vetrniser[4] adrmdir Ve mihrabi icre beyaz mermer iizre miizehheb celi hattiIe

r:'

~~ ~.J .:J ,; i


38/100

1000 EVL!YA CELEB!AAyeti tahrir olunrnusdur Ve m ihr abrn m iki canibinde bir gune

musavkal ve alIa [1] tas amudcikler var kim cemii sevvahani cihangeli.ib tarnasa iderler Alemi hayretde kalub malumlarr degildir kimmaadin midir yohsa ameli terkib midir Narnalu m hir tarafa [2]hocreler dir Ve cirm [3] etrafile enderun pirununda [4] olan ciimleotuz aln siitunu harnradrr Ve ciimle kemerler iizre krble kapu vemihrab divarrnda bir kapu dahi var Anda on dort kaderne tanerdiibanlar iniliib abdest alrrur Yusuf Bahri cer evan ider Ve haremorrasrnda bir abl hayat cereyan ider Kapust [5] var Ve bu camiserapa kemerler iizre bina olunrnusdur Altindan Yusuf Denizi gecerVe ii~ tabaka bir musauna seramed minaresi vard [6] Camii Tuciid-din altt aded ameli tula siitunlar iizre cirmsrz [7] bir kiiciik camidiriki yan kapularl var Ve sol canib indek.i yan kapunun iki rarafrndansekizer kademe tas nerdiiban ile ~lklldtihy~iin bu carnie Camii Mual-lak derler Bir alcacrk minaresi var Ve bir camii m ualhik dahi EmirSultanmdrr Karibiilahdde bina olunrnus bir camii miinevvedir ikicanibinden dok uzar kademe tas nerdiiban ile ~lktldlgly~iin buna dahiCamii Mu allak dirler On alti siitun kemerleri iizre miizehheb naksibukalemun tavan drr Sol canibindeki kapusu etraftnda

( _ ) - \ 1 \ i~\J . U ! ~ 1 . 1 , . 1 0" ~1~l ........,~"-!. l~'\)Ayeti ve mihrabt icinde

Aveti ve mihrab iizre miizehheb celi hath Karahisari He iki sanr hattttatif He

~;\ ~_.:K J\ --'.:")'1.)~L JW ; U \ JI ~~\ ~..JI ~~I 0l(_l\j~


39/100

SEYAHATNA"MESi 1001Bahri Yusuf kenarmda Camii Hasan Bey on sekiz siitunu hamrf a )iizre kaddi bala taklar iizre halkari ve miizehheb ve gfi nagfrn siliive lajiverd [1] He naks olmus tavandrr Ve iki canibinde van kapularrvar Sol tarafr van kapusmda on sekiz kademe tas nerdi.iban Hecikilub iniliib Bahri Yusufdan abdest alirnr Ve krble kapusi BahriYusuf iizre vaki olan cisr iizre krbl e kapusrdur Ve harem.inde ikihurma dirahti vardir Ve bir alcak minaresi var Suku karitarai Kmavicivarrnda Camiiil ~fagribi on siitun iizre haremsiz ve bir kapulu ve biralcak minareli baht kenar mda bit cam idi r Ve bu camiin mukabele-sinde Hoca Camii Bu dahi cirmsizdir [2[ Ve on amud iizr birkiic;:iik camidir Ve mihrabr icinde

Ayeti merkumdur iki van kapusi ve minaresi var Cirmsiz [3] birkiiciik camidir Ve Suku Gaytandan Yusuf Bahri icirideki cami on altrsiirun iizre iki van kapu ve bir alcak minareli haremsiz bir camiisagirdir Ve Camii ibni Allam ve Camii Arnavud ve CamiiSukulhamlr ve Camiiil Cedid ve CamiUl Mualldkl Kebir ve CamiU~ ..eyh Musa Bu camilerden maada elli mihraba varrnca zevari [4] ma ..murelerdir Ve yedi medrese ve krrk m.ektebi sibvan ve iki hammamMrsirda sevh . Bekriler evkafrdrr Ve biri Essevh Alim evkafrdrr Veciimle on aln ayende ve revende mihmanhanesi marnur hanlardrr Carsuic;:inde ~eyh Bekrlerin [5] beyaz ham ci.imlden abadandu Ve Muhiddinvekalesi ve Bektas vekalesi ve Magribi vekalesi ve Hartul gaytandaiki vekale ve Menkure 5ukunda iki vekale ve Arnavud Iran esi kur ..binde iki vehale ve Nevayin mahallesinde iki vekale ve Suglii ke ..birde bir muazzam vekfile ve kirk sekiz sebil ve u~ sarrnc kuyusu'var Mahr Temmuzda buz paresi olub abl hayat olur Ve altr verdeesvaki sultan (1) si var Biri Suku kantartiil Milh ve Suku Hartiilgay ..tan ve Suku Hartul Megaribe ve Sukulkebir ve Sukul Mansure veAmud ve ciimle esvaklarda dokuz viiz dtikkarrda ve ciimle carsuvhazar iizerleri hurma agacl dikleri iizre mestur tavandir Siddeti har~da ciimle ehli hu-ef biirudet iizre otururlar Ve her bar tathir idiibsuhvub pak pakize esvakr sultani tahir ~ahrahdlr Zira sularr firavan

[1] Pertev pasa niishasr (laeiverd][2] I) J > : I > [haremsiedir)[3] I) :1> : . (haremsiz)[ 4 ] : 1 > : 1 > : 1 > (aevavii][5] ,. (Bekrilerin)


40/100

1002 EVL!YA (:ELEBtolub halkr sahibi tab' olrnalarr sebebile sakkalar daima tar ikr amlanresen [1] idiib har haaklerin hammamlar [2] yakarlar Boyle bitpak ve Iatif ~ehirdir Lakin bu sehrin kagir bina bezazistanfr} yokdurAmma vine cemii hanlarda zikrvmet harir kal5.yi meta' bikrvmetfir'avan dtr Ve Halici Yusufa nazrr fevkani ve tahtani kahvehanei bi-minnetler var kim eb ruz ayende ve revende ehli dilanm aramgahlve cemii seyyahan devsiranrn karargaht cerniizurefa ve yaranl basafave ihvam bavefa gor(iihecek bir cavi cilvegah bezmgah kahv(e)IetdirHer ko~esinde mrtrrban ve han endegan ve sazendegfin meddahangazelhan ebvat es'ar-lar m ve ahengi mizmeratlarm diiziib biilend ava!ile Hiisevin Bavkara faslr idiib airanl mahiran fezahat [3] belagatiizre rniifredat ve diibeyit ve miiselles ve murabba ve muhammes vemiiseddes tercii bend ve kazayid [4] bahri tavillerin tihivet iderekbirbirlerine hasmane car ender carlar ve mu'serat ve miistedat [5]ve penc biler [6 J okur kim adem hayran kalrr Ve mrtrrbam kas-meran gunagun mudhik sakalar idreler kim miirde dili ad handaniderler Bu tarafda dahi mahbus [7} pencef i) afitab rakkaz [8] civan~erh urub etdiikde perisan kakirller gibi dili alk dahi per isari hal olurVe bazr canlar elinde fincanlarrn nehre birajiub fincan cereyan iderekkahve vanrna gelir Baai alk elinde sebeke sahili bahrde kahvenus iderek mahileri savd ider iizre binaolunmus kimi fevkdni ve tahtani kimi de havz ve fiskrvve ve havz veazirvan tamasagahr ibret niima kahavilerdir Bazrsmda mu-ganniyye mahbubeler var kim aubu fitneiengizler [9] var kim herbirisveleri sihri hilaldir Ve bir [10] sehrin ekseriya camilerinin ve zeva-vilerinin ve cabeca hanei fukaralarrn ve saravi alilerin revzeni ahni.inIed Yusuf Bahrine riazn-drr Hatta ban hanelerden havatin taifeleri~ebekeler He sudan mahiler savd iderler Ve bazr mahalde suva giriibinaverlik iderler Ve cal [11] ma'kulesi [12] ve srbvam dilberanlar hod

[1] Perley paa niishasi [rusen}[2 ] ~ ~ (hammamlarda)l3 } [Iesahat) .[4] " (kasayid)(5 ] (miistezad)[6] )) (beyitler)[7] (mahbub)[8] (rakkas)[9 } ) (fitneengizlcr)110] (bu)[11 ] :t " [rical][12] (makulesj)


41/100

SEYAHATNAMESl 1003evlabirtarik rnai mahi var kakiiIlerin tarmar idiib Bahri Yusufmaliki gibi sinaveclik idiib ussaklarr ile alameleinnas birbirlerin bila~vasrta ve bifuta deragus iderler bir temasagah i Bahri Yusufdur Vebazr erbabi devlet kaviklara siivar olub saz soz fasrllarr iderek halicintarafma [1) ola (n ) bag ve bagceli saravlarr ternasa iderek muradidindigi hanelere ugrayarak ve kavrklar ile ehr icinde seyran iderlerVe bu sehr iere mezkur halic iizre bes verde kantaralar var kim herbiri beser ve altrsar gozdiir N ehrin iki canibindeki mahallerdeve esvaklara ubur olunur Ve bazr cisrler iizr e iki can ib le-rinde krrkar ellier diikkanlar vacdrr Her berber diikkanlarrnm vekahvehanelerinin pencereleri suva nazrrdrr Bu gfme merin ve alicisrlerdir Ve ciimle hanelerde sakiler [2] ile sular cek ihi r Harnrnam-lara [3] ve bag ve bag~eleri rev iderler Ve havz ve frskivve ve selse-billere ve saeirvanlara sular revan olub taraf taraf safalar [4] gfmagurrmaksureler vardrr Ve bu tur'ai Yusuf halic halic nice bin bag vebag


42/100

1004 EVLtyA (:ELEBtie timsah geli.ib miird ~lur Mucize(i) Yusufdur Ve bir mucize dahibudur Jt...)I\J..I.J~ JI_J.l. Nilin rusfi bu tur'ai Yusufdan derya misal cereyanidi.ib bu buharive giri.ib icinde mahv olur Ve bir vir e bu buhayreninittisali yokdur Hemen telattum temevviic idiib durur bir Bahri Se..fiddir Ve bu buhayre kenarmda kar ibiilahad ii~yiiz altrnis pare bag!Beb ist mamur ve abadan kuralar var irnis Bir kerre bu buhayre tug.vana geliib bazr kuralarr gark ider Ancak kesufivve beledlerindenviiz bes pare kura kalrmsdrr Ve yiiz pare dahi evkaf ve iltlzam kur a-Iarrdir Ve ku bahri bizzat Hazreti Yusufu Slddiyk srdk He mu ..barek yedi bevcalarr He hafr iderken emri Hakkile Cenabi iz::etrarafmdan Cibril Emine vahi geliib mubarek kanadile isaret etdikdebu buhayre hasil olur Amma imdiki halde zehri mardan ve semmiheLihili karadan n isan verir Amma bikavli miiverrih ve alim veamil Hitan Makrisi: ider Bu bahrin sahilinde sak in alan kavm Haz ..reti Yusufa aki ve


43/100

SEYAHATN.AMESl 1005.

,

canibi siiflidir Ve mabeynleri iki konak yerdir Ovle olsa Favvurndivarrnda bu buhayre verine iicviiz' pare kura dahi irnar olurdu Zira bubuhayre ii(,;yiiz 'pare kuralarr gark etdiiginden maada vrldan vilabuhayre Fayyum sehr ine karib gelmededir Ahiriilemir Fayyumugark ider derIer Meger mucizei Hazreti Yusuf ruhaniyyetilehimayetullahdan ola Ve Favvumun canibi garbisinden kum dervasigelmededir Zira kavm.i kum bir kerre bu Fayyuma geliib kum trlsr-rnrn miinhedim idiib schri Yusufu giin den giine harab etmege mii-eddi oluyor Zira bu Fayyumun simali canihinde Cebbane varun daMelik Mukavkisin ve Melik Betisin ve Hazreti Yusufun saravlari varkim eflake sercekmis Taki Kesradan n isan verir binavr :ilileri var kimbir cariib (in) kum dervasr ve bir tarafm Yusuf dervasi gark etrnede-dir Ve Hazred Yusufun ibtida bina etdigi ehri Favvurn bu mah al-dir Rala cemii kubablarr ve amudu seramedleri ve kubabr sern igun-larr zahir ve bah irdir Hala mamur olan Fayyumun vrldrz riizgan ca-nibinde kurafive muttasrldir Ta ark canibinden garb tarafrna iicsaatlik bir tulani chri azim imaretlcri "han var Bir sevadi m uazzarnsehri kcbir imis Ve dahi evvel kal'asi melik Reyyan binasidrr Anmdahi hal a temelleri zahirdir Bazl ver ler Yusuf Deryasma gark olrnus-dur Olkadar metin ve mii stahkern kal'a(i) iistiivar irniskim hala bazr te-melleri iiare tic araba gitse miistevfa uhur etse miimkindir ~'~J11.!llL"?!Y\...\.Ve bu buhayre Iskenderivve dervasma mahlut olsa Favvurn ehri garkolmadan halas oldugundan maada dord yiiz pare kuraya kifayet ide-cek kadar zemin peyda olub adman ve abad:in divan sultan olurduAmma ~.~I ~~ ~ bl)\ ,;\ Elbette z.emarn var I;\!JL ; ; ; . , , " ' v " ):,1\ buvurmus-lardir Ve bir mlsrada

Saati var ge~er ey Agehi sabr et katlandemisler Ve zernaru kadirnde bu Favvum sehr-intn abl h avasi cih an-:ara rnemdub dur [1] alcm idi Aruma ila el'an abl da ve h avasi da sa-ldldir Zira canibi erbaasrn kIrk eHi ~bag ve hag~e ve beharistan veglilistan her tarafrnda ik iser saatlik yer bu haglstanlar dutub sehir bucansitan miirgzar m orrasmda kalub kesbi hava idecek bir cavi men-fes kalrnamrs Ve arunciin bu Favvurn sehrtnde badi saba yokdur La~kin suyu codur Oldahi olkadar miistameldir ki mezkur bag ve bag~e~leri icr e cereyan iderek marri binef' olur ~eb ruz ~ehrin canibi erba-asmda baglar icre hihad ve bikivas miirgarn gunagfmun ve hezaranheznrrn asvat nagematlart ademe bir kelaml rahat He istima etdiklerive nice bin dollablarrn asvan suznakleri ve nice nice vedi viiz bin

f1] Pertev pasa niishasi [mernduhu]


44/100

1006 EVLtYA CELEBtselsebil ve fevvarelerin cereyan id'iib t;aglldlsl ademe dchset verir Boy ..le bir ibretrnimadrr Seh ri darr enbivadrr Misrr divarrrida bundanhivabanlr ve gul gi.ilistanh se hir yokdur Hatta giilistanh bajilar da de ..gildir Daglarda ve tarlalarda sahralarr verdi handan ahmeriillevnzeyn etmisdir Canibi erbaasmda deri divarmdan n isan yokdur He ..men paymali r irnal bir giifistaru berri bevaban dir Hatta vakti seherdeTam ive nam bir belde vardrr Fayyuma iki saat karibde Ta anda giiliihandanm rayihai tavyibesi geliib em olunur Bu mertebe Fayyumungiil istaru ve bostam ciharu tutrnusdur Ve bu selrrin gomistanlart vekurafcsi tivab riizgarl tar afrna yuki olmujidur Sehr icre Hahci Yusufcerevan etmegile sehir halkr taze can btrl musdur Aroma ehrin vaktiitasmda alan havasrmn ve abmln letafeti ne Haleb ne Rakka nesehr-i Zorda varclrr Meger kim sehrl Maarretelriaa nda [1] ala CiimleFavvu m h alk t yaz gii n ler ikar idiib kt giirrleri zevk safa iderler Hal-kl gayet ehli zevkdir Yirmi vedi bin bag ve bostanmda ve gill giilfs-tanmda mahbub ve mahbubelerile eb ruz srh hati [2] hassulhasi bircavi menasda iderler Zira bu schr in giil ist an t Arab ve Acemde yok ..dur Meger Safrn ceziresinde ala Aruma bunun on iki elvan gi.i1ii si-cilde m astur dur Ve bu ehrin h alkr gayer gar ibdoslacdrr [3] Ve ga-yet sulehayi iimmetden kimesneler vardir Ekseriya ha lk t muharrematve melifandan [4] bir ey bilmezler Ve mucizei Yusuf nebi bereka ..tile bu ehrin bukadar bin baglarr var iken biemrtllah iraala iiziirrriiserab olmaz Zira bu eh irde mazannei kirame mecazibundan ve ule ..rna miifessir in ve muhaddisin ve rnusarm if in den ve hafrz hameleiKur'andan nice bin eirnme ve huta [5] ve ulemasuleha recdlu sa ..lihler vardrr Ve kavmi necabib Yani kibari niiceba bu diyara me-mur lardrr Ve mesavihi gavet cokdur Ve mahbub ve mahbubelerinehaddi hasr yokdur Ve h alkr gunagun esvablar giyerIer Ve asked ta ..ifesi gavet cokdur Cuka ve sof ve akrnise 0) fahire giyerler Ve zena-neled endamma siyah harir izar biirinii b pavler inc ciindi fellarf ar gi ..yiib miieddebane gezLib ref tar iderler Gayet ganimet seh ir dir Ve arzrbelcdi Mrsrr gibidir Zira Misrr iki merhale yerdir Ve rneku lat mesru ..bat mahsulat sarraviatrru n mernduhu ibtida abdar engiir iive elrnasive emrudu ve cftalUsi ve zerdalusi ve nan ve inciri ve avvasi bes ayMrsrrr ganimet ider Amma kavisr ve kiraz ve visne ebeden yokdur

[I1 PeTteY pasa niishasr (Maarretiinnoman)[2])} (sohheti)l3] (garibdostlardlr)l4] ). l' (miikeyyefatdan)[5] (huteba)


45/100

SEYAHATNAMESl 1 0 0 7Aroma limon ve turunc ve kebban cokdur Ve hrvarsenbe derler birmevvesi olur Dirahti ve yapraklan gfiva cevz agaCldlr Aroma roeyvesiyesil vesil kamci gibi uzun uzun olub sarkar Kemalin buldukda sivahsivah kabuklu olub iciride bogum bogum vine siyah bah olur Gayetlezizdir Tabiati miishil Ruma Arab ve Aceme ve Firengistana bu Fav-yumdan gider Gayri diyarda yokdur Cabeca Misirda dahi var drr Am-rna ciirnle miridir iskenderiyye ve Regid ve Dimyatda dahi vardrrCiimlesin sahiblerinden hrvarsenbe emini alub behasm sahiblerine ve-rir Yirmi viik akce roaktu emanetdir Sahibleri bir hrvarsenbe bevietse tahrim iderler Ve Fayyumun bevaz pembe misal ekmejii ve giiIiive gii1abl ve adem kaddi Fayyum keteni ve beyaz gomlek lik beyazkenarh bezi mehurdur Amma Trabzon bezi gibi degildir AncakFavvumda yedi viiz culb Ia} karhanesi vardrr Bezi cok olcluguridanmeshurdur Ve bu ~ehirde haftada bir bazarr azim olub krr k elli binadem cern olub bir bevi ira olur kim diller ile tabir olunmaz Va-cibiisseyr bir bilildl ~irindir 0'_.).>J1 , .j > '. ,J~1 ' :/ \ J l. i. .! i, 0. .l .f -

Verne [1] evsafr Fayyumu irern oldur kimBalada tahrir olunan tur'a ve buh ayre ve haliclerin ciimle su er-

kindisi yer oirnak ile gayet batakhk ve azmakhk zemin olmak He 01asirda arzr Feymuma [2] Iisaru krbti ile Cuye dirlerdi Ban [3] su erk.in-disi dernek olur Aroma Iisaru ibranca [4] Fayyumun ism ine Fisumderier Kababtta kavminden bir melikin isrnidir Yani Hazreti Yusufunmucizesile hala bir ~ehri iremzatiilimaddlr [5]

Fayyum sehrinde asude olan velileri beye.nEvvela E$e~ Vumi [6J hazretleri ve Eeyh Sevki '\e E~eyh Sii-

udi ve Eeyh Serif ve Eeyh Abdullah ve Eeyh Ebitlhudi ve EeyhEbii.lcibal ve Ziyareti Erbrrin ve Eeyh Mehemmed Vafiri Camiindeminaresi dibinde medfundur Eeyh Mehemmed Acmavi Cainde [7]medfundur Ve 'valide (i) Hazreti Yehuda Validei Hazreti ]\,1usa Yuhd[1] Pertev pasa niishasi (tetummei)[2] (Fayyuma)

[3 ] }) (yani)[ 4 1 : 0 II [Ibranice][5] Kitabm kenanna yazrlrrustrr.[6] Pertev pasa niishasi (Rumi)[ 7 ] : > (camiinde]


46/100

1008 EVLIYA (:ELEntAna Ve bu ehirde nice viiz bin zivarerler vardrr Amma zivaret erdi-gimiz bunl ardrr vesselam Ve bu ~ehirde Kadri Cele bi ve ArnavudCorbaci ve K lZ Ali Celebi ve Haci Mansur ile vedalasub kfiifdenbir at ve ii~ deve viikii meyve ve ii~ bin para ihsan alub ve elli tii-fenkendaz refikIer varub [1] Fayyumdan vrldrz canibine nice fibfidangirlisran lr kuralari ubur iderek Halici Yusuf sol eanibimizde kalubdort saaatde diir sahrada He [2]

Belde(i) TamyeFavvurn hakinde ikiviiz hane ve bir eamii minare bag ve bag~

celi iltizamlt kuradir Bir kahvehanesi ve bir kac diikkanlarr [3] Bubeldei iic bin adem karban halki cern olub vakti zuhurda atlara vernasub vakti asrda piir silah oIub azrni MIStr deyiib berrii beyahan coleve rimalistan vola diisub on yedi saat sarka sadrnansrz ve emansiz veUrbani irnansre \;o!istan iere kura kasatdan [4] nam nisan yok


47/100

SEYAHATNAMESI 1009

Evsafi vilayeti ~arkl AtfihEvaleri Circe hiikmiinde baska kaiflikdir Yedi boliikden mustah-

frzarn yokdur Amma viiz elli tevabiiIe yirmi kise malt ve er-deb gllali tahsil idiib Circe. dehlizinde muhasebesin gorur Kendiiyeon kise faiz kalur . Tahri hiikfimetinde yirmi altt pare ku r adrr Sehr iyokdur Kaif haymeler He meks ider Ve MISJr cenbinde Besatin nambelde He miisadrr MISlr vanrnda bu Sarkr Atfih hududu temam drrSarki Atfihde Circe hudududur Circenin canibi sarki hududu BesatindeVe yiiz eHi akce kazadrr MISlr karib olmagile Misrr mollalaerna nahiyeihsan olunur Mahiyye bin para haslI olur iki gice bunda kaif van m-da haymel erimiz icre mihman olub ii~iincii giirrde Circede gemilerekodugu m uz hedayalar ve ban saki (1) Ier ile tevabilerimiz geliib aniarNilden hakir vine NiH canibi garba ubur idiib andan Habir Oglu ka-sabasm uhur idiib Nil ken armca bes saatde

Evsafr menzili kasabai Cize~ehri azim ve biladl kadim irnis ihtida banisi Ehram daglarrn binaiden Surid kehenei kohrienm hinasrdir Ehram daglarr ile Kustat {I]'ehri ki Misrrr Atikdir anlarm iskelesidir Misrr hakinde kiseiltiramh ka,iflikdir Yiiz tevabii ile ve yedi bdliikden mevcud ve m ii-sellah

Documents

Seyahatname 11