SEZONI I XHENETIT - AlbIslam · çka do të mbetet si dokument për indi-vidë dhe institucionet që në rastet kur trajtohet çështja e mbulesës të kenë fakte nga opinionet e

3SEZONI I XHENETITE

DIT

OR

IALI

50 – numri jubilar i revistëstonë dhe tuaj po plotësohetnë prag të ardhjes së mikut tëshumëpritur, i cili edhe psevjen çdo vit, zemra e besim-tarit mallëngjehet për

takimin me të, për të jetuar edhe njëRamazan të begatshëm.

Gëzohemi që revista ka arritur këtënumër dhe jemi të vetëdijshëm përlëshimet eventuale që kanë ndodhur,por nuk duhet të harrojmë se vetëmAllahu është i përkryer, ndërsa ainjeri që pretendon se nuk bënlëshime, ai veçse ka bërë gabim tëmadh. Sidoqoftë, nuk do t’u them mëtepër për revistën, sepse atyre që mësë tepërmi u takon të flasin përrevistën, jeni Ju lexues të nderuar.

Unë dëshiroj të përkujtoj veten epastaj edhe Ju për këtë muaj tëbekuar, të cilin pa nguruar e quajedhe sezon i xhenetit. Si të mos e quajashtu, ndërsa kam parasysh fjalën etë Dërguarit, paqja dhe bekimi iAllahut qoftë mbi të: “Kur të jetënata e parë e Ramazanit, prangosendjajtë dhe xhinët e rebeluar, mbyllendyert e Zjarrit dhe nuk hapen, hapendyert e xhenetit dhe nuk mbyllendhe thërret një thirrës: O ti që do tëmirën, urdhëro puno, o ti që e do tëkeqen, ndalo. Allahu zgjedh njerëz,që do t’i lirojë nga Zjarri dhe atëçdo natë”.

Pas këtij lajmi të gëzuar, nëse jemibesimtarë të sinqertë dhe seriozë,duhet t’i përveshim krahët dhe të tre-gojmë me punë se sa e duamKrijuesin tonë, sa jemi mirënjohësndaj Dhuruesit të çdo të mire dhe sadimë të shfrytëzojmë Ramazanin, kukoha, situata, pasuria, shoqëria,puna, familja dhe njerëzit janë më tëpërshtatshëm se në asnjë kohë tjetërgjatë vitit.

Nëse jashtë Ramazanit s’kemundur të gjesh kohë të përshtat-shme për të bërë një punë të mirë,këtë me siguri do ta arrish nëRamazan. Në këtë muaj të gjithë bes-imtarët ndjejnë kënaqësi: dëgjojmë

plakun që lëvdohet me shëndetin epërmirësuar, tregtari na tregon sevërtet janë duke i shkuar punët për-para, fëmijët vërejnë mirësitë e shum-ta, gruaja falënderohet se tanishtëpia ka rendin e vet, si dhe Allahugëzohet me xhamitë e mbushura, ngabesimtarët të cilët i drejtohen mekërkim falje dhe pendim.

Këto të mira pa dyshim se i kenivërejtur në Ramazan, mirëpo nësedikush ka nervozizëm të tepruar,durim të sosur, gojë të pamatur apodorë të rebeluar kundër gruas, vëllaitapo besimtarëve në përgjithësi, ilutem në emër të Allahut, që këto tëshëmtuara, mos t’ia përshkruajëRamazanit, muajit të mirësisë. Mostë lejojë që dikush nga “jashtë” taetiketojë Ramazanin si muaj tëpërçarjeve, grindjeve dhe – Zot naruaj – të grindjeve vëllavrasëse.

Së bashku me Ramazanin po fillonedhe një sezon tjetër, i cili po ashtumund të quhet sezon i xhenetit. Ekam fjalën për fillimin e vitit shkollor,i cili mund të quhet sezon i xhenetit,nëse shfrytëzohet mirë për kërkimin edijes. I Dërguari, salAllahu alejhi ueselem, thotë: “Kush ecën një rruge përtë fituar dijen, atij Allahu ia lehtësonrrugën për në xhenet”.

Para se të përfundoj, u bëj thirrje tëgjithë muslimanëve, të cilët janë drej-torë, punëdhënës apo arsimtarë, që tëjenë të mëshirshëm ndaj të tjerëve qëjanë me poste më të ulëta se ata, let’ua mundësojnë besimtarëve qëiftarin ta bëjnë nëpër shtëpi, mefamiljet e tyre, sepse kjo i gëzonshumë dhe ua shton respektin ndajjush. Lexoni këto fjalë të Muhamedit,paqja dhe bekimi i Allahut qoftë mbitë: “Agjëruesi ka dy gëzime me tëcilat gëzohet, kur ha iftarin dhekur të takojë Zotin e tij”

Ndërsa Allahu i Lartësuar thotë:“Ndihmohuni në punë të mbara dhedevotshmëri”.

Në emër të redaksisë:Omer BERISHA

Faqe 5 "Dielli nuk mund tëfshihet me gisht"

Faqe 11 A jemi POLITIKANË apo QYTETARË?

Faqe 15 Mirë se erdhe Ramazan

Faqe 20 T’ia fillojmë Ramazanit së bashku

Faqe 23 Disa rregulla të përdorimit të Messenger - it

Faqe 27 Ramazani erëzon

Faqe 31 Fenomen që përsëritet çdo tridhjetë vjet

Faqe 32 Letër nga një i vdekurFaqe 33 Bisedë me lotin tim

Faqe 35 Ruajtja e besimit / fesë

Faqe 45 Agjërimi – rregulla dhe dispozita

Faqe 51 Mjetet dhe procedurat terapeutike dhe agjërimi

Faqe 55 Esmaja, bija e Ebu Bekrit

Faqe 62 Agjërimi i parë

Faqe 66 Mbi pozitën dhe rolin e gruas

Faqe 70 Aspiratat e gruas

Faqe 73 Sa rekate i ka teravia?!

Faqe 77 Veprat që të nxjerrin nga Islami (1/2)Faqe 80 “Leximi i Kur’anit

për të vdekurit – për ose kundër”

Akt

uale

5

1 Shtator 2007 19 Sh'aban 1428

Artikujt e paraqitur në këtë rubrikë janë mendime dhe komente personale të autorëve dhenuk korrespondojnë patjetër me atë që redaksia i di për të vërteta

Po u veshe ke shkel ligjin, gjersa për tëkundërtën ..!

Diku mund të ndodhte kjo, por joedhe në Kosovë, sepse Kosova ështëvend demokratik dhe me 98% të pop-ullatës muslimane. Dhe do ta kisha rua-jtur këtë mendim edhe në vijim, nësenuk do të kisha dëgjuar për raste të për-jashtimit të vajzave me mbulesë ngashkollat dhe institucionet publike.

Rastet janë evidente, publiku i njeh.Dikur është ngritur pluhur rreth këtyrerasteve në masmedia, e në vend që tëtrajtoheshin si raste, ato keqtrajtoheshinderi në atë masë, sa dukeshin si pro-vokime publike të mazhorancës musli-mane në Kosovë ose e thënë më thjesht,matje e pulsit të muslimanëve.

Gjithashtu, shfrytëzoheshin si rastepër të degraduar mbulesën dhe vlerën esaj nëpërmjet komenteve të ,,itele-kua-jve,, shprehje kjo që gati është bërëpjesë e fjalorit tonë për të treguar mos-kompetentëve përzierjen në kompeten-cat e tjetrit.

Anketë për mbulesën Islame në Kosovë

"Dielli nuk mund të fshihetmmmm eeee gggg iiii ssss hhhh tttt """"

Gentian Jetishi

6

Akt

uale


Gjithë këto masakrime mediale ndajurdhëresës së Krijuesit për mbulesë inxitën të rinjtë e Forumit Rinor Islam tëFerizajt që të kryejnë një anketë me qyte-tarët, ku këta do të thonë fjalën e tyre,çka do të mbetet si dokument për indi-vidë dhe institucionet që në rastet kurtrajtohet çështja e mbulesës të kenë faktenga opinionet e qytetarëve.

Anketa e iniciuar nga Forumi Rinor Islami Ferizajt, që u përkrah nga bashkëpunë-torë në disa qendra të Kosovës, u real-izua gjatë muajit Qershor 2007 në disaqendra të Kosovës si : Prishtinë, Ferizaj,Klinë, Lipjan, Malishevë, Han i Elezit,Skenderaj, Shtime etj. Në anketë kanëmarrë pjesë 475 njerëz të pyetur nga këtoqendra të cekura më lart.

Prej njerëzve të anketuar, pjesëmar-rës të shkollimit të mesëm kanë qenë38.77 % , universitar 45.12 %,të tjera15.67%.

Të gjinisë femrore kanë qenë 54.43%ndërsa të gjinisë mashkullore 45.56%.

Përsa i përket përkatësisë fetare simuslimanë janë deklaruar 93.20% ,jomuslimanë 1.69% , ndërsa kanë prefer-uar të mos flasin për identitetin e tyre5.73% të njerëzve të anketuar.

Anketa përmbante pesë pyetje, prejtë cilave janë nxjerrë rezultatet vijuese:

1. Shamia sipas bindjeve tuaja është ?a) obligim fetar 72.18%

b) kopjim i orientit 7.00%c) simbol fetar 20.81%

Ç’është në të vërtetë shamia?Nëse flasim për mbulesën islame (hix-

habin), nuk ka aspak dyshim se mbulesapër vajzat e moshës madhore është

Në Kosovë kemi shkelje tëmendimit të mazhorancës dhe kjokryhet pa arsye juridike, thjeshtsepse munden dhe me para-mendimin se ua bëjnë atyre qënuk dinë, duke thënë ,,hajt sekëta të fesë nuk i marrin veshkëto gjëra.

7


obligim i patjetërsueshëm dhe perma-nent për të gjitha vajzat që pretendojnëse i nënshtrohen tërësisht Zotit dheurdhrave të Tij.

Që shamia është obligim e vërejmëqartë edhe nga citatet e Kur’anit dhethëniet e Profetit salAllahu alejhi ueselem.

Një nga këto citate kuranore ështëedhe ky në vazhdim:

‘’Thuaju dhe besimtareve t’i ndalinshikimet e tyre, t’i ruajnë pjesët e turpshmetë tyre, të mos i zbulojnë stolitë e tyre, përveçatyre që janë të dukshme, dhe le t’i vënëshamitë mbi kraharorët e tyre.’’ (En-Nur31)

Por çfarë është puna memendimin e qytetarëve se shamiaqenka kopjim i orientit?

Në fakt, për një mendim të tillë asnuk ia vlen të humbasim kohë; ështënjë shpifje e kahershme kur populli ynëpranonte çdo mendim që i ofrontepushteti i atëhershëm, dhe nuk ishte nëgjendje të formonte mendimin e vetpër këtë çështje.

Te kjo çështje na habit fakti se ende7% të qytetarëve kanë mbetur mbrapanë kohë dhe njohuri dhe nuk janë nëgjendje të formojnë një opinion mëprogresiv dhe autentik, duke qenë se

jetojmë në kohën e internetit, në kohëne modës ku modë është çdo gjë.

Simbol fetar ,,Hajde babë t’i tregoj arat,, kjo është

një shprehje ironike që populli vet e kaformuluar për t’i bërë me dije njerëzveqë të mos përzien në punët e huaja.

Njerëzit më së paku adekuat nga mesiynë, kanë trilluar një emërtim të tillëpër mbulesën islame më të vetmenprirje që të përgatitet psikologjia e pop-ullit tonë, më konkretisht, shamia traj-tohet si simbol fetar me qëllim që tëjetë më e lehtë që vajzave me mbulesët’iu pamundësohej qasja në shoqëri, kurdihet se ligji për moslejim të simbolevefetare në institucionet publike ekzistonprej kohësh. Në këtë mënyrë do tëkursehej kohë për formulimin e një ligjitë ri të veçantë për mbulesën.

2. Shamia një vajzë...?a) e shëmton 6.52%b) e zbukuron 15.78%c) e nderon 77.68%

Çfarë roli ka shamia te një vajzë?Pyetjes se shamia një vajzë e shëmton,

e zbukuron apo e nderon, lirisht mundtë themi se 93.46% i janë përgjigjurdrejtë.

Kjo pyetje i ka vënë në dilemë shumëqytetarë. Por që çështja e bukurisë, siçe dimë të gjithë, është relative dhedytësore dhe përgjigjja e qenësishme A

ktua

le

Kosova, një vend demokratik, porme demokraci të kufizuar, jo qëshkel vetëm ligjet që ajo i kamiratua, por shkel edhe konventatndërkombëtare, sigurisht dukeshfrytëzuar statusin e saj ende tëpapërcaktuar.

8

ishte ajo se shamia një vajzë e nderon.Shamia e nderon një vajzë, këtë

përgjigje e mbështesim në citatinKur’anor ku Zoti i Madhëruar thotë:‘’O pejgamber thuaju grave tuaja, bijavetuaja dhe grave të besimtarëve le t’i vënëshamitë e veta mbi trupin e tyre, sepse kjoështë më afër të njihen se nuk janë rrugaçee të mos ofendohen’’ (El-Ahzab 59)

3. A ju pengojnë vajzat e mbuluara ?a) po 7.98%b) jo 92.01%

Gjatë jetës jemi përballur edhe mekomete të tilla, si për shembull, se disanga qytetarëve tanë po u pengoka vajzae mbuluar. Rezultatet e këtij hulumtimitregojnë për përqindjen e vogël tënjerëzve që vuajnë nga komplekse tëtilla, që, me plot kuptimin e fjalës, nëkohën tonë nuk kanë vend, sigurishtnëse flasim për kulturën e të respektu-arit të tjetrit më konkretisht intimitetit,bindjeve të tjetrit.

Përqindja prej 91.01%, janë befasuarnga një pyetje e tillë, duke reaguar meashpërsi se çfarë pengese mund tëkishin nga vajzat me mbulesë, madje,përkundrazi, shprehnin kënaqësi përpraninë e tyre në shoqërinë tonë. Mëkonkretisht dhe tekstualisht shprehninkënaqësinë “kur i shohin në vende publike,ua ngrisin moralin”.

E vërteta është se, pavarësisht se54.43% e vajzave të anketuara nuk kanë

pasur mbulesë, tek ato shihet njëkënaqësi për praninë e vajzave membulesë, por gjithsesi dhe një shpresëse ato ndoshta një ditë mund ta marrinhapin e guximshëm dhe të vënëmbulesën, sigurisht nëse deri atëherë,,njerëzit që punojnë për sqarimin e çësht-jeve për mbulesë e të ngjashme të jenë nënumër (dhe fuqi juridike) përafërsisht ekuiv-alent me numrin e atyre që punojnë kundërsaj, ose që krijojnë kushte për t’u pamundë-suar vajzave me shami integrimin nëshoqëri,,.

4. A mendoni se shamia për karrierë...a) pengon 20.93%b) ndihmon 17.12%c) nuk luan rol 61.94%

Të jetuarit në një shoqëri mepërqindje prej 98% muslimane, nëmendjen e ndokujt mund të krijojëiluzionin e një harmonie dhe rahatie tëpërgjithshme. Por, t’i thuash dikujt se,në vendin ku përqindja e muslimanëveështë deri në 98 %, vajzat që vënëmbulesë largohen nga shkolla, se vajzatqë vënë mbulesën largohen nga institu-cionet publike, me siguri do të befaso-het ose do të mendojë se jemi duke jet-uar në “shekujt para historisë njerëzore” osejemi duke jetuar në ndonjë diktaturëhitleriane apo enveriane, mëkonkretisht në ndonjë shtet komunist.Një vajzë nga një gjimnaz i Prishtinës,


Akt

uale

9


një mësuese nga Prishtina, një nxënësenga Mitrovica, dy vajza nga Podujevajanë vetëm disa raste që janë përmen-dur heshtas në media si raste të përjash-timit për shkak të mbulesës .

Fakti është shumë ironik, ato përjash-tohen me të vetmin nen, neni 4 i Ligjitpër Arsim më konkretisht nën-neni 4.7i cili thotë:

Neni 4.7Institucionet arsimore publike do të përm-

bahen nga mësimdhënia fetare ose veprim-taritë tjera , të cilat propagandojnë ndonjë fetë caktuar.

Në fakt, askund në këtë nen nuk kemifrazë që deklaron se shamianuk duhet të lejohet nëshkollat publike. Këtë mundta kuptojë çdo njeri, prejatyre 7 vjeçëve që i kanëmësuar shkronjat tani, deritek ai më i vjetri.

Siç mund të shihet qartënë vendimet për përjash-timin e këtyre vajzave, kemivendime arbitrare tëudhëheqësve të këtyre insti-tucioneve, që lirisht mundtë themi se janë pjesë nëgrupin e njerëzve 7.98%(shih pikën 3).

Që këto vendime janëarbitrare mund t’i kuptojmëedhe nga ndërhyrja e institucioneve tëtjera, deri tek kryeadministratori dheqeveria.

Në njërin nga rastet është dashur tëndërhyjë zyra e Avokatit të Popullit, përta kthyer të përjashtuarën në shkollë.

Kosova, një vend demokratik, por medemokraci të kufizuar, jo që shkelvetëm ligjet që ajo i ka miratua, porshkel edhe konventat ndërkombëtare,

sigurisht duke shfrytëzuar statusin e sajende të papërcaktuar.

Për shembull:Konventa Për Mbrojtjen E Të Drejtave

Dhe Lirive Themelore Të Njeriut(Miratuar në Romë më 4 nëntor

1950)NENI 9Neni 9.1Çdo njëri ka të drejtën e lirisë së

mendimit të ndërgjegjes dhe të fesë:kjo e drejtë përfshin lirin e ndërrimit tëfesë ose të bindjes së tij dhe lirinë, qoftëvetëm ose së bashku me të tjerët dhe në

publik ose privatisht, përta shfaqur fenë ose bind-jen e tij në adhurim,mësimdhënie, praktikëdhe respektim.

Neni 9.2Liria për të shfaqur fenë

ose bindjet u nënshtrohetvetëm atyre kufizimeve qëjanë përcaktuar me ligjdhe që janë të nevojshmenë një shoqëridemokratike në interes tësigurisë publike, përmbrojtjen e rendit, shën-detit ose të moralit pub-lik, ose për mbrojtjen e të

drejtave dhe lirive të të tjerëve.Pastaj:Deklarata Universale E Të Drejtave

Të Njeriut(Miratuar dhe shpallur nga Asambleja

e përgjithshme me rezolutën e saj217A(III) të 10 dhjetorit 1948 )

Neni 18Secili ka të drejtën e lirisë së men-

dimit të ndërgjegjes dhe të fesë: kjo e

Një vajzë nga njëgjimnaz i Prishtinës,

një mësuese ngaPrishtina, njënxënëse nga

Mitrovica, dy vajzanga Podujeva janë

vetëm disa raste qëjanë përmendur hes-

htas në media siraste të përjashtimit

për shkak tëmbulesës .

Akt

uale

Akt

uale

10


drejtë përfshin lirinë e ndërrimit të fesëose të bindjes së tij dhe lirinë, qoftëvetëm ose së bashku me të tjerët dhe nëpublik ose privatisht, për ta shfaqurfenë a bindjen e vet, nëpërmjet arsimit,praktikës, kryerjes së kultit dhe ritevefetare.

I nderuar lexues, ke rastin tëbësh vetë analogji, dhe kur t’ikesh kuptuar drejt juridikisht,sigurisht do të jesh duke kapurkokën me duar nga ,,masakraligjore që bëjnë pushtetarët tanë meligjin,,.

Nëse flasim për respektimin e ligjit nëshkollat tona në Ligjin e Arsimit tëKosovës, në të njëjtin nen ku ndodhetneni (i abuzuar nga pushtetarët tanë),neni i 4, më konkretisht nën-neni 4.7,vetëm një nën-nen më lart ndodhetnën-neni 4.6, që as një shkollë publikeapo private fillore apo e mesme nuk eka shkelë.

Dhe pyetja e fundit

5. A mendoni se shamia duhet të lejohet nëshkollat publike?

a) po 83.29%b) jo 16.70%

Siç mund të shihet, përqindja prej83.29% të qytetarëve të Kosovës men-dojnë se duhet të lejohet mbajtja e

shamisë në shkollat publike, me këtërast mund të deklarojmë haptazi se nëKosovë kemi shkelje të mendimit tëmazhorancës dhe kjo kryhet pa arsyejuridike, thjesht sepse munden dhe meparamendimin se ua bëjnë atyre qënuk dinë, duke thënë ,,hajt se këta tëfesë nuk i marrin vesh këto gjëra,,.

Lexues i nderuar, iniciuesit, formu-luesit e pyetjeve, anketuesit të gjithëishin të rinj nën 19 vjeç dhe kjo le tëjetë një shpresë se për zërin e ngul-fatur të rinisë që ndoshta një ditëmund të dëgjohet më hapur dhe mëkthjellët.

Ndoshta mund t’ju befasojë kykoment, por që kjo arsyetohet me fak-tin se në ditën kur këto rezultate uprezantuan para mediave në Ferizaj,nuk ishte prezent asnjë medium i ftuar,pos një televizion lokal që informoi nëmbrëmje organizatorin se nuk mundtë jepte kronikën .

Hair inshaAllah ,,Dielli nuk mundtë fshihet me gisht,,, e vërteta do tëdalë në shesh kurdoherë dhe nuk kakush e ndal.

(autori i këtyre rreshtave është edhe koordinator i këtij projekti)

pavarësisht se 54.43% e vajzave tëanketuara nuk kanë pasurmbulesë, tek ato shihet njëkënaqësi për praninë e vajzave membulesë, por gjithsesi dhe njëshpresë se ato ndoshta një ditëmund ta marrin hapin e gux-imshëm dhe të vënë mbulesën.

Para disa kohësh, KongresiAmerikan diskutoi rreth tërheq-jes së mundshme nga Iraku. Si

përgjigje në lidhje me “tërheqjen” e tru-pave të Administratës së Bushit dherefuzimin nga ana e Republikanëve përta kufizuar kohën e pushtimit të vendittonë, Demokratët po mbajnë qëndrim-in e tyre të zakonshëm, duke propozuarligje për tërheqje, por vetëm pas një vitiose pas 18 muajsh. Dhe, me ç’duket, popresin përkrahje nga lëvizjet kundërluftës.

Kjo ishte parashtruar në formë sugjer-imi në porosinë e fundit nga lëvizja MoveOn, e cila ndërmori një nismë anketuesemes anëtarëve të saj lidhur me propoz-imin e Demokratëve, duke thënë seështë mjaft progresive për Kongresin,“për aq sa shumica jonë janë të mendim-it se ky propozim është i pam-jaftueshëm, dhe se e shohin si hapin eparë konkret për të mbaruar luftën.”

Me plot ironi, madje tronditëse,propozimi i njëjtë po shpërndan 124billion dollarë në më shumë fonde përtë vazhduar luftën. Kështu, trumbetue-sit e Luftës Qytetare, Çlirimtarët erobërisë, dashur padashur duket se janë

11

Akt

uale


A jemi POLITIKANËapo QYTETARË?

Hauard ZIN

Akt

uale

12


të mendimit që ta shtyjnë Çlirimin, përtë rrahur më parë emancipimin erobërve për një, dy apo pesë vite tëtjera, duke shpërndarë fonde të veçantapër përforcimin e Aktit të Robërisë.

Kur një lëvizje shoqërore pranonkompromiset e ligjëvënësve, atë çast kaharruar rolin e saj, dhe në vend që t’ivërë në sprovë politikanët, u shkon passi e verbër.

Ne që protestojmë kundër luftës nukjemi politikanë. Ne jemi qytetarë. Pamarrë parasysh se çfarë mund të bëjnë,politikanët duhet të njohin forcën eplotë të njerëzve, të cilët kanë nisur tëkuptojnë se çfarë është e drejtë dhe seç’fryte mund të priten nga ky Kongres iturpshëm.

Koha e tërheqjes nuk është vetëmmoralisht e duhur, si në rastin e pushtim-it brutal (që të mendohesh se kush e sul-moi shtëpinë tënde, theu gjithçka bren-da dhe terrorizoi fëmijët e tu, a ka këtundonjë plan për tërheqje?), por edhelogjikisht. Nëse trupat tanëjanë duke parandaluarluftën qytetare, po i ndih-mojnë njerëzit, janë dukee kontrolluar dhunën, pseatëherë duhet t’i tërheqimfare? Por nëse në fakt pobëjnë të kundërtën – janëduke shkaktuar luftëqytetare, po lëndojnënjerëz, po shkaktojnëdhunë – ata duhen tërhe-qur aq shpejt sa që mundtë mbahen me anije dheaeoroplana deri në shtëpi.

U bënë katër vite qëShtetet e Bashkuara pushtuan Irakun,duke e shkatërruar me bombardime tëfuqishme, me “shok dhe dhunë”. Kjo

është një kohë e mjaftueshme për tëvlerësuar nëse prania e trupave tona poe bën jetën e irakenëve më të mirë apomë të keqe. Për këtë kemi shumë dësh-mi. Prej fillimit të sulmeve, qindra mijëirakenë kanë vdekur dhe, sipas të dhë-nave të UNHCR, afër dy milion irakenëjanë larguar nga vendi, dhe gati numër injëjtë janë brenda të zhvendosur, tënxjerrë jashtë shtëpive të tyre medhunë, duke kërkuar strehim kudo nëvend.

Po, Sadam Huseini ishte një tiran bru-tal. Mirëpo, kapja dhe vdekja e tij nuk epërmirësoi jetën e irakenëve dhe, në tënjëjtë kohë, trupat pushtuese të SHBA-së krijuan kaos: nuk ka ujë të pishëm, porritet numri i të uriturve, 50% tëpapunësisë, pakicë në ushqim, në rrymëelektrike dhe benzinë, rritje e numrit tëfëmijëve të paushqyer dhe vdekje e fos-hnjave. Vallë, prania e Shteteve tëBashkuara e zvogëloi dhunën? Krejt ekundërta, deri në janar të vitit 2007

numri i sulmeve të kundër-shtarëve u rrit në mënyrëdramatike deri në 180 nëditë.

Dhe përgjigjia eAdministratës së Bushit përkatër vite të mossuksesitështë të dërgojë ende trupa.Të dërgohen edhe mëshumë trupa do të thotë segjithçka po përputhet menjë fanatizëm këmbëngulësdhe kryeneç: Nëse e sheh sepo shkon në drejtim tëgabuar, dyfishoje shpejtës-inë. Po më kujtohet një

mjek në Evropën e fundit të shekullit të19, i cili kish arritur në përfundimin sederdhja e gjakut shëron pneumoninë.

Ne që protestojmëkundër luftës nuk

jemi politikanë. Nejemi qytetarë. Pamarrë parasysh se

çfarë mund të bëjnë,politikanët duhet të

njohin forcën eplotë të njerëzve, tëcilët kanë nisur të

kuptojnë

13

Akt

uale


Kur kjo nuk ka patur sukses, ka thënë sepak gjak është lëshuar.

Demokratët që janë në Kongrespropozuan të jepen ende fonde për luftëdhe të vendoset një plan që të vazhdojëgjakderdhja për edhe një vit a mëshumë. Kjo është e nevojshme, thonëata, dhe disa njerëz që janë kundërluftës po pajtohen më këtë. Sido që tëjetë, një punë është kur bën kompromise sidomos nëse menjëherë të jepet njëpjesë prej asaj që ke kërkuar, dhe kjomund të jetë bazë për të fituar edhe mëshumë në ardhmëri. Kjo situatë është emirë shpjeguar në filmin eparadokohshëm “Era që lëkundiBarlin”, ku irlandezët rebelohenkundër regjimit Britanik dhe ujepet një zgjedhje me kompro-mis – një pjesë e Irlandës të jetëe lirë, si Shtet i Lirë i Irlandës.Në këtë film, një vëlla irlandezlufton me vëllanë e tij, vallë nëseduhej apo jo ta pranonin kom-promisin? Por, tek e fundit, pra-nimi i këtij kompromisi, edhepse mangët prej drejtësisë, krijoiShtetin e Lirë Irlandez.

Plani i tërheqjes, i propozuarnga Demokratët, nuk ofronasgjë konkrete, vetëm premtim,dhe e lë plotësimin e këtij premtimi nëduart e Administratës së Bushit.

Dilema të tilla ka pasur edhe rrethlëvizjes së punëtorëve. Gjegjësisht, kjoështë një punë e zakonshme që ndodh tesindikatat, si dhe gjatë luftës për njëkontratë të re, kur duhet të vendosin ado të pranojnë një ofertë që po plotësonvetëm një pjesë prej asaj që kanëkërkuar. Kjo gjithmonë është njëvendim i vështirë, por thuajse në tëgjitha rastet, pa marrë parasysh a kon-

siderohet kompromisi si fitore a humb-je, punëtorëve gjithmonë u është dhënëdiçka që do të përmirësonte gjendjen etyre deri në një shkallë. Nëse do t’ujepej vetëm premtim se diçka do tëndryshohet në ardhmëri, duke i lënë nënjë gjendje të padurueshme në prani,kjo nuk do të konsiderohej si kompro-mis, por “shitje”. Një lider i sindikatësthotë, “Merreni këtë, kjo është më e mira qëmund të fitojmë” (gjë të cilën po e thonëedhe njerëzit nga Move On për rezolutëne Demokratëve), e kjo do të ishte sikurtë dilnin prej platformës së tyre.

Po më kujtohet njësituatë e vitit 1964,kur në KonventënNacionale tëDemokratëve nëAtlantik Siti, një dele-gacion i zezakëve ngaMisisipi u ftua të ulejdhe të përfaqësonte40% të popullatës sëzezakëve të shtetit.Atyre iu ishte ofruar“kompromis” – dyvende pa të drejtë tëvotës. “Kjo është më emira që mund të fito-jmë”, thanë disa liderë

zezakë. Njerëzit nga Misisispi, tëudhëhequr nga Fani Lou Hamer dhe BobMoses, e refuzuan këtë, dhe vazhduan meluftën e tyre dhe më vonë fituan atë qëkërkonin. Kjo mantrë – “më e mira qëmund të fitojmë” – është mundësi përkorrupsion.

Nuk është lehtë, në një atmosferë tëkorrupsionit në Uashingtonin D.C., tëmbahesh fort për të vërtetën, të rezis-tosh sprovën e kapitullimit që nëvetvete përmban kompromis. Vetëm

Po, Sadam Huseiniishte një tiran bru-tal. Mirëpo, kapja

dhe vdekja e tij nuke përmirësoi jetën eirakenëve dhe, në tënjëjtë kohë, trupat

pushtuese të SHBA-së krijuan kaos: nukka ujë të pishëm, po

rritet numri i tëuriturve

Akt

uale

14


disave ju shkon për dore.Po mendoj në Barbara Li,personi i vetëm në Dho-mën e Përfaqësuesve, nëatmosferën histerike pasditëve të 11 Shtatorit,votoi kundër rezolutës qëautorizonte Bushin të sul-mojë Afganistanin. Sot, ajoështë në mes të disave qërefuzon të financojë Luf-tën në Irak, insiston nëmbarim të shpejtë të luftësdhe refuzon pandershmër-inë e një kompromisi fals.

Pos një pakice të vogël,siç janë Barbara Li, MaksineVaters, Lin Volslej dhe XhonLuis, përfaqësuesit dhepolitikanët tanë do tadorëzonin integritetin etyre, duke thënë se janëduke u treguar “realistë”.

Ne nuk jemi politikanë,por qytetar. Ne nuk kemiinstitucion për të cilinmund të mbahemi, nambetet vetëm ndërgjegjja,ndërgjegjja jonë, e cilakëmbëngul që të dalë nëdritë e vërteta. Kjo, siçtregon historia, është gjëjamë realiste që mund tëbëjë dhe të kërkojë njënjeri.

(shkrimi më fundit iautorit është “Fuqia qëQeveria nuk mund tashkel.”)

Përktheu:M.Abdullahu

Sqarim:I nxitur nga ajeti “Bëhuni të drejtë, sepse ajo ështëmë afër devotshmërisë” (El Maide, 8) si dhe ngarregulli se për të drejtën asnjëherë nuk është vonëju njoftoj si më poshtë:

Nga teksti i botuar në revistën tonë Albislam nr.48, fq. 7 i cili në fakt ishte përpunim i tekstit“Tekfir iz Becke kuhinje” i botuar më parë në revi-stën Saff nr. 197/198, unë Talha Kurtishi bëj tërhe-qjen e fjalive: Misionari Makdisiut si nëntitull sidhe pjesën e tekstit: “…e në të vërtetë e pasonEbu Muhamed el- Makdisiun dhe të tjerë tëngjashëm, sepse ai nuk ka pas një qëndrim tëkëtillë derisa nuk u njoh me librat eMakdisiut dhe derisa nuk i dëgjoi ligjëratate tij.Teoritë të cilat i thotë Ballkani shumicajanë të marra nga ato libra dhe duhet të bë-het i sinqertë e ta pranojë këtë” Këtë e bazoj nëvet deklaratën e Nexhad Ballkanit i cili duke thënë:Le të më tregon (Semir Imamoviqi) një argumentnga ligjëratat dhe fjalitë e mia ku unë e citoj këtëthirrës i cili nuk është i pagabueshëm. (libri TrijumfVjerovjesnickog monoteizma fq. 350) qartë e mohontë jetë ndjekës i Ebu Muhammed El-Makdisut.

Ky distancim i shprehur haptazi ishte i mjaftuesh-ëm që unë t’i tërheq fjalët e përmendura më lartë,që pohojnë lidhjen e drejtë për drejtë mes Ballkanitdhe El - Makdisiut.

Kjo në asnjë mënyrë nuk është lëvdatë as për Ba-llkanin e as për El -Makdisiun, nga gjuha e të cilëvenuk shpëtuan imamët e thirrjes në kohën tonë. Siduket për këtë çështje ata janë të një mendimi.

Për të parin lexoni se çfarë ka shkruar në librin etij të fundit: A nuk flisnin Ibën Bazi, Uthejmini dhetjerët për themelet e fesë dhe pastaj e rrënoninfenë… (libri Trijumf Vjerovjesnickog monoteizmafq. 405)

I dyti El Makdisiu në një nga shumë fjalët fyese(që me më tepër detaje do ti botojmë në ndonjënumër tjetër) për dijetarët thotë: ajo që na mërzitshumë është fakti që shumë nga pasuesit dhemukalidët e këtyre dijetarëve hidhërohen kur ne ipërshkruajmë si të devijuar dhe devijues... (ElKevashif El Xhelije, fusnota 119)

Allahu na ruajt në dynja dhe ahiret

15


Përgëzimi dhe urimi gjatë ardhjes së Muajit Ramazan

Pa dyshim se njerëzit zakonisht uro-jnë dhe përgëzojnë gjërat e mira që undodhin njerëzve në jetë. Ata u përgë-zojnë lindjen e fëmijës, hyrjen nëpunë, dasmat, tubimet miqësore, etj,mirëpo ndoshta të paktë janë ata që uapërgëzojnë njëri tjetrit ardhjen e këtijmuaji të bekuar, muajit Ramazan.

Nëse analizojmë gjendjen e musli-manëve të hershëm duke filluar që ngakoha e Muhamedit, salAllahu alejhi ueselem, do të vërejmë se ata ua kanë

përgëzuar njëri tjetrit ardhjen e këtijmuajit të bekuar.

Ebu Hurejre, tregon se Pejgamberi,salAllahu alejhi ve selem, ka thënë:

“U ka ardhur Ramazani, muaj i bekuar.Allahu ua ka obliguar agjërimin e këtijmuaji. Në këtë muaj hapen dyert e qiellit,mbyllen dyert e xhehenemit, lidhen nëpranga shejtanët e inatosur. Allahu në këtëmuaj ka një natë, e cila është më e mirë senjë mijë muaj. Ai që privohet nga të mirate kësaj nate, është privuar nga çdo e mirë”.(Nesaiu, sahih).

Ky hadith i lartpërmendur na mësonse duhet përgëzuar dhe uruar musli-

Mirë se erdhe Ramazan Shkruan: Bekir HALIMI

Art

ikuj

Art

ikuj

16


manët njëri tjetrit ardhjen e këtij mua-jit të bekuar dhe fitimprurës.

Ibn Rexhebi thotë: “Si ka mundësimos të përgëzon besimtari me hapjene dyerve të xhenetit?! Si ka mundësimos të përgëzon mëkatari me mbyll-jen e dyerve të zjarrit?! Si ka mundësinjeriu i mençur mos të përgëzon përkohën, në të cilën prangosen djajtë?!Si ka mundësi që kjo kohë t’i përngja-jë kohëve tjera?!”. (“Lataiful-Mearif ”,fq. 279).

Publikim i gëzimit dhe lumturisë për ardhjen e këtij muajit të bekuar

Ashtu sikurse gëzohet njeriu në jetëpër gjëra të mira që i ndodhin, aq mëshumë duhet të gëzohet dhe ta pub-likon këtë gëzim, kur t’i ofrohetmundësia për adhurim dhe respektndal Allahut, subhanehu ve teala.

Kjo ndjenjë i ka kapluar të gjithëbesimtarët e devotshëm që nga koha emuslimanëve të parë e deri më këtoditë.

Allahu, subhanehu ve teala, thotë:“Thuaj: “Vetëm mirësisë së Allahut dhemëshirës së Tij le t’i gëzohen, se është shumëmë e dobishme se ajo që grumbullojnë ata”.(Junus: 58).

Hilal b. Jesafi thotë: “Gëzohen përIslamin dhe Kur’anin”.

Ejfe’a Kila’iu, tregon: Kur i erdhiOmerit, radijallahu anhu, haraxhi(prehu i luftës) nga Iraku, doli meshërbëtorin e vet dhe filloi t’i numëro-jë devetë. Pas numërimit vërejti se atojanë më shumë në këtë vit e tha:elhamdulilah- e falënderojmë Zotin,kurse shërbëtori i tij tha: kjo ështëdhunti dhe mëshirë prej Allahut. Ia ktheuOmeri [radijallahu anhu]: Jo (po

gabon), nuk është ky qëllimi nga ajeti:““Thuaj: “Vetëm mirësisë së Allahutdhe mëshirës së Tij le t’i gëzohen, seështë shumë më e dobishme se ajo qëgrumbullojnë ata”. (junus: 58). Sepsekjo është prej asaj që e grumbullo-jmë”. (Tefsiri i Ibn Ebi hatimit, 6/1960).

Kasimiu thotë: Dhuntia e Allahutështë Kur’ani, kurse mëshira e Tijështë Islami. Me ardhjen e këtyre dygjërave madhështore gëzohuni, e jome gjërat kalimtare dhe të pavlera tëkësaj bote. Gëzimi me këto të miragjigante është më i mirë se sa grum-bullimi i pasurisë dhe epsheve, sepsegrumbullimi i tyre nuk do të bëjë dobie as që do të mbeten te ti përgjith-monë. Qëllimi i ajetit është: nëseduhet të gëzohen për ndonjë gjë,atëherë le të gëzohen për ardhjen ekëtyre dy gjërave”. (“Tefsiri iKasemiut”, 9/ 46).

Pastaj agjërimi i muajit të Ramazanit është një prej shtyllave të Islamit

Ibën Rexhebi thotë: “Arritja e mua-jit të Ramazanit dhe agjërimi i tij ështëdhunti shumë e madhe për atë që iamundëson Allahu i Lartësuar.Argument për këtë është hadithi qëtregon për tre personat, prej të cilëvedy ranë shehidë, kurse i treti vdiq nështratin e tij, pas tyre. Këtë të fundit epanë në ëndërr, se ua kishte kaluar.Atëherë Pejgamberi, salallahu alejhi veselem] tha: “A nuk ka falur pas tyre kaq ekaq namaze, e ka takuar muajin eRamazanit dhe ka agjëruar. Pasha Atë nëDorë të të Cilit është shpirti im, mes tyre kadallim sikurse mes qiejve dhe tokës”.(Ahmedi, sahih).

Art

ikuj

17


Ai që mëshirohet në këtë muaj, aiështë i mëshiruari, ai që privohet ngatë mirat në këtë muaj, ai është iprivuari, ai që nuk merr nozull ngakëto ditë për ditën e kthimit, aiështë i qortuari”. (“Letaiful-Mearif ”,fq. 280).

Kush gëzohet me ardhjen e Ramazanit

Ata që gëzohen me ardhjen e muajittë Ramazanit janë dy lloj:

1- Njerëzit e adhurimeve dhebesimit;

Ata gëzohen me ardhjen e këtij mua-jit sepse në këtë muaj u hapenmundësitë për adhurime të llojllo-jshme dhe për shkak të shpërblimit qëe ka përgatitur Allahu për ata qëagjërojnë.

Allahu ka përgaditur shpërblimepër:

a) Agjërimin:Ebu Hurejre, radijallahu anhu, tre-

gon se Pejgamberi, salallahu alejhi veselem, ka thënë: “Ai që e agjëron muajine Ramazanit me besim dhe shpresë (tëshpërblimit), i falen mëkatet që i ka bërë mëherët”. (Buhariu dhe Muslimi).

Ibën Haxheri duke komentuar fjalën“me besim” thotë: “domethënë duke ibesuar premtimit të Zotit për shpër-blim, kurse “me shpresim” domethënëduke kërkuar shpërblimin, e jo përndonjë far qëllimi tjetër, siç ështësyfaqësia, ose diç tjetër”. (“Fet’hul-Bari”, 4/ 251).

b) Namazin e teravisë.Ebu Hurejre, radijallahu anhu, tre-

gon se Pejgamberi, salallahu alejhi veselem, ka thënë: “Kush fal namazin mebesim dhe shpresë, i falen mëkatet që i ka

bërë më herët”. (Buhariu dhe Muslimi).Imam Neveviu, rahimehullah, thotë:

“qëllimi nga fjala “namaz” është namazii teravisë”. (Sherh Sahihul-Muslim, 6/39).

c) Gjallërimin e natës së Kadrit.Ebu Hurejre, radijallahu anhu, tre-

gon se Pejgamberi, salallahu alejhi veselem, ka thënë: “Kush e gjallëron natëne Kadrit me besim dhe shpresë, i falënmëkatet që i ka bërë më herët”. (Buhariudhe Muslimi).

Aisheja, radijallahu anha, tregon sePejgamberi, salallahu alejhi ve selem,ka thënë: “Kërkojeni natën e Kadrit nënetët tek të dhjetëshit të fundit tëRamazanit”. (Buhariu).

Imam Neveviu thotë: “Fjala ePejgamberit, salallahu alejhi ve selem:“kërkoni natën e kadrit”, domethënëkujdesuni gjatë kërkimit dhe për-piquni në atë natë”. (Sherhu Sahihil-Muslim, 5/ 58).

d) Umren.Ibën Abbasi, radijallahu anhuma, tre-

gon se Pejgamberi, salallahu alejhi veselem, një gruas nga Ensarët i kathënë: “Çka të pengon të kryesh hax-hin me ne? Tha: kishim një deve me tëcilën bartnim ujë, mirëpo atë e morifilani dhe djali i tij, d.m.th. burri dhedjali i saj, e na la vetëm një deve me tëcilin bartim ujë. Pejgamberi, salallahualejhi ve selem, i tha: “Kur të vjen muajii Ramazanit, kryeje umren gjatë këtijmuaji, sepse umreja gjatë këtij muajit ështësikurse haxhxhi”. E në transmetimintjetër qëndron: “Umreja gjatë Ramazanitvlen sa haxhxhi ose sa haxhxhi me mua”.(Buhariu).

Ibnul Arabi thotë: “Hadithi që fletpër umren gjatë Ramazanit është ivërtetë dhe kjo është dhunti e madhe

18

Art

ikuj


prej Allahut. Umreja arrin vlerën ehaxhxhit nëse bëhet gjatë Ramazanit”.(Fethul-Bari, 3/ 604).

Kurse Imam Ibën Xhevziu thotë: “Kyhadith tregon se shpërbli-mi i veprës shtohet meshtimin e vlerës së kohës,ashtu sikurse shtohet meshtimin e pranisë së zem-rës dhe sinqeritetit”.(Fethul-Bari, 3/ 604).

e) Leximin e Kur’anit.Ibën Abbasi, radijallahu

anhu, tregon sePejgamberi, salallahu ale-jhi ve selem, ka qenënjeriu më bujar, por edhemë bujar ishte gjatëRamazanit, kur takohejme Xhibrilin, alejhisse-lam. Atë e takonte secilënnatë të Ramazanit, nga icili e mësonte Kur’anin.Me të vërtetë Pejgamberi, salallahualejhi ve selem, ishte më bujar se era(që sjell pllenimin). (Buhariu).

2- Njerëzit e shkujdesur, tëargëtimit dhe mëkateve.

Ata gëzohen për llojllojshmërinë eahengjeve dhe argëtimeve që bëhengjatë muajit të Ramazanit, prej tyre:

- Ushqimet e llojllojshme tëRamazanit.

Me të cilat ushqime mbushinbarkun, ngopen dhe e stërngarkojnëlukthin. Nga kjo gjë shumë pak njerëzshpëtojnë. Pa dyshim se kjo është nëkundërshtim me urtësinë e agjërimit, icili kërkon pakësim të ushqimit, qëndihmon në pastrimin dhe lartësimin eshpirtit. Pastaj mbushja e barkut melloj-lloj ushqime të këndshme të pen-

gon edhe gjatë faljes së namazit të ter-avisë.

Të vërtetën e ka thënë Pejgamberi,salallahu alejhi ve selem, kur thotë:

“Biri i Ademit nuk kambushur enë më të keqe se sabarkun e vet. I mjafton birittë Ademit disa kafshata për tambajtur gjallë shpirtin, e nësee ka domosdo, atëherë një tëtretën për ushqimin e tij, njëtë tretën për pijen dhe një tëtretën për frymëmarrje”.(Tirmidhiu, sahih).

- Tubimet e ndryshmegjatë ramazanit dhe përc-jellja e lloj-lloj serialeve.

Këto gjëra të fusin nëharame, qofshin harame tësyrit, të veshit ose tëgjymtyrëve tjera.Përdorimi i gjymtyrëvetuaja në gjëra të ndaluara

gjatë këtij muajit të bekuar, duke pasurparasysh vlerën e këtyre ditëve, me tëvërtetë është një mëkat shumë i madh.

- Përzierja e mexhliseve, e grave dheburrave nëpër vende të shumta, gjëratë cilat bëhen shkak për të rënë nëmëkate edhe më të mëdha, siç ështëvetmimi me grua të huaj ose rënia nëmëkatin e zinasë. Për këtë gjëpërgjegjësi i parë dhe kryesor ështëkryefamiljari.

Pejgamberi, salallahu alejhi veselem, thotë: “Secili prej jush është baridhe secili do të jep llogari për tufën e tij.Imami është bari dhe është përgjegjës përtufën e tij (xhematin). Burri është bari nështëpinë e tij dhe është përgjegjës për tufëne tij. Gruaja është bari në shtëpinë e burrittë saj dhe është përgjegjëse për tufën e saj.Shërbëtori është bari në pasurinë e pronar-

"Si ka mundësi mostë përgëzon besim-

tari me hapjen edyerve të xhenetit?!Si ka mundësi mos

të përgëzonmëkatari me mbyll-jen e dyerve të zjar-rit?! Si ka mundësi

njeriu i mençur mostë përgëzon për

kohën, në të cilënprangosen djajtë?!

Art

ikuj

19


it të vet dhe është përgjegjës për tufën e tij”.(Buhariu).

Çka shpresonte gjenerata e hershme e Islamit gjatë arritjes së muajit Ramazan

Mua’la b. Fadli tregon: “Ata iluteshin Allahut gjashtë muaj që tëarrijnë muajin e Ramazanit, pastajluteshin gjashtë muaj që t’i pranojëAllahu veprat e tyre që i kanë bërëgjatë këtij muajit”. (Lataiful-Mearif,fq. 280).

Jahja b. Kethiri thotë: “Prej lutjeve tëtyre ishte edhe kjo: “Allahu ynë, mëdorëzo gjer te muaji Ramadan, ma do-rëzo muajin Ramadan dhe më mundë-so ta dorëzoj këtë muaj me vepra tëpranuara”. (Lataiful-Mearif, fq. 280).

Gabimet që ndodhin gjatë pritjes së muajit Ramazan

Gjatë kësaj pritje të këtij muajit tëbekuar ndodhin disa gabime, disa prejtyre janë më të vogla e disa janë më tëmëdha, prej tyre:

1- Kalimi i muajit Shaban në haje dhepije, nga frika se në muajin Ramazannuk do të ngihet duke ngrënë.

2- Mllefi nga ardhja e këtij muajit tëbekuar.

Tregohet në histori se një njeri meemrin Reshid b. Sefih ka thurur poezi,ku mes tjerash ka thënë:

Më thërriti muaji i agjërimit, ah sikurmos të ishte ky muaj

Nuk do të agjëroja asnjë muaj deri nëfund të kohës

Po të kisha mundësi ndaj ndonjë muajitDo ta sulmoja me tërë forcën time këtë

muaj.E kaploi një sëmundje e madhe këtë

njeri dhe vdiq para se ta arrijë muajine ardhshëm të Ramazanit. (Lataiful-Mearif, fq. 276).

3- Vrapimi pas blerjes së ushqimevepër këtë muaj.

Xhabiri, radijallahu anhu, kaloi pranëOmerit, radijallahu anhu, e në dorëkishte një copë mishi, të cilën e kishteblerë me një dërhem. Omeri i tha:ç’është kjo? Tha: e bleva për njëdërhem. I tha: A çdo herë që ke ëndjepër ndonjë gjë do ta blesh. Mos u bënnga ata që i përmend ajeti: “E në ditënkur ata që nuk besuan paraqiten pranëzjarrit (e u thonë): ju i shfrytëzuat të miratnë jetën e dynjasë dhe i përjetuat ato, …”.(El-Ahkaf: 20). (Musannefi i Ibën EbiShejbes, 5/ 140).

Hyri Omeri, radijallahu anhu te djalii tij Abdullahi dhe te ai pa mish. I tha:çka është ky mish? Tha: mu kujtua të hamish dhe e bleva. I tha: A çdo herë qëta ka ëndja ndonjë gjë, ti e ha. Mjaftontë konsiderohet israf, të hash çdo gjëqë ta ka ëndja”. (Zuhd, Ibn Ebi Asim,1/ 123).

Disa njerëz nga selefi e shitën njërobëreshë që e kishin. Kur erdhimuaji i Ramazanit, pronari i ri i sajbëhej gati për këtë muaj, kurse kjo ipyeti: çka jeni duke bërë? I thanë:bëhemi gati për Ramazan? I tha: Ju, anuk agjëroni në ditët tjera përveç segjatë Ramazanit?! Isha te disa njerëzqë ata tërë kohën e kishin Ramazan.Më ktheni te ata”. (Letaiful-Mearif,fq. 278).

(Këtë shkrim e kam përgatitur duke umbështetur në materialin të cilin e kam

gjetur në faqen Minber.net)

20


Art

ikuj

Transmeton Tirmidhiu nga EbuHurejra, radijallahu anhu, sePejgamberi, sallahu alejhi ve

selem, ka thënë: “Agjërimi fillon kurnjerëzit të agjërojnë, përfundon kur njerëzite përfundojnë, edhe kurbani theret kurnjerëzit i therin kurbanet e tyre.”

Them: isnadi (zinxhiri i transmetimit)i këtij hadithi është xhejjid (i mirë). Tëgjithë transmetuesit e tij janë tëbesueshëm përveç Othman b.Muhamedit për të cilin është folur pak,kurse hafidh Ibën Haxherinë “Tekrib” për të thotë:“është i besueshëm dhe kadisa gabime”

Transmeton Bejhekiunëpërmjet senedit të EbuHanifës i cili thotë: “Më katreguar Alij b. el-Akmeringa Mesruku i cili kathënë: Hyra te Aishja ditëne Arafatit e ajo tha: ushqe-jeni Mesrukun me për-shesh (serik) dhe bëjeni mëtë ëmbël. Mesruku tregon:i thash: asgjë nuk më pen-goi që sot të agjëroj, vetëm se u frikovamos jetë dita e therjes së kurbanit.

Aishja, radijallahu anha, tha: Dita e ther-jes së kurbanit është atëherë kur therinnjerëzit, edhe përfundimi i agjërimit atëherëkur e përfundojnë njerëzit.”

Them: isnadi i këtij hadithi është poashtu xhejjid së bashku me atë para-prak.

Mësimet që nxirren nga hadithi:

Tirmidhiu pas përmendjes së këtijhadithi thotë: “disa dijetarë kanë

komentuar këtë hadithduke thënë: “fillimi dhembarimi i agjërimit bëhet mexhematin dhe shumicën enjerëzve.”

San’ani në“Subulusselam” thotë: “nëkëtë hadith ka argument sepër caktimin e datës sëBajramit merret në konsid-erim qëndrimi i xhematit.Nëse një individ në bazë tëshikimit të Hënës ka tjetërqëndrim për datën eBajramit, ai obligohet që

t’u bashkëngjitet njerëzve tjerë. Ai poashtu detyrohet t’u bashkëngjitet atyre

T’ia fillojmë Ramazanitsë bashku

Muhammed Nasiruddin el-Albani

Kështu i ka hijeSheriatit famëlartëprej qëllimeve të tëcilit është: bashkimii njerëzve, unifikimii radhëve dhe largi-

mi i tyre nga çdo gjëqë prish unitetin e

tyre prej mendimeveindividuale

21


Art

ikuj

në lidhje me namazin e Bajramit, për-fundimin e ramazanit dhe prerjen e kur-banit.”

Këtë kuptim e përmendi edhe IbënKajjimi në “Tehdhibussunen” ku thotë:“Në këtë hadith demantohet fjala e atyreqë pohojnë se kush ka njohuri për lind-jen e Hënës së Re në bazë të llogaritjeveastronomike, i lejohet të agjërojë apondërpresë agjërimin, përkundër atij i cilinuk e di. Disa të tjerë kanë thënë: Nësenjë dëshmitar i vetëm e sheh Hënën e Re (tëRamazanit) dhe kadiu nuk jep fetva në bazëtë shikimit të tij, atëherë s’ka agjërim për tëashtu siç nuk ka edhe për njerëzit tjerë.”

Ebul Hasen es-Sindij në librin“Hashije ala Ibni Maxhe” pasi përmendihadithin e Ebu Hurejres thotë: “Është eqartë se hadithi na mëson se në këtopunë nuk kanë rëndësi qëndrimet eindividëve, ata as që kanë të drejtë tëndahen rreth tyre, porse për to gjykon

prijësi i muslimanëve dhe xhemati eindividët e kanë të obliguar të pasojnë.Në bazë të kësaj, themi: nëse ndonjëri esheh Hënën e Re kurse prijësi nuk pra-non dëshminë e tij duhet që për të tëmos hyjë në fuqi asnjë vendim i sheriatit(në lidhje me fillimin apo përfundimin emuajit të Ramazanit) porse obligohet tëpasojë xhematin në këto çështje.”

Them: Ky është kuptimi i parë që shi-het nga hadithi. Këtë e forcon edheargumentimi i Aishes, radijallahu anha,që i bëri Mesrukut kur ai u përmbajtnga agjërimi ditën e Arafatit nga frika qëtë mos jetë ajo dita e therjes së kurban-it.Ajo i sqaroi se mendimi i tij nuk ështëshumë me rëndësi porse obligohet tëpasojë xhematin, andaj i tha: “dita e ther-jes së kurbanit është atëherë kur therinnjerëzit, edhe përfundimi i agjërimit atëherëkur e përfundojnë njerëzit.”

Them: Kështu i ka hije Sheriatit

Art

ikuj

22


famëlartë prej qëllimeve të të cilitështë: bashkimi i njerëzve, unifikimi iradhëve dhe largimi i tyre nga çdo gjëqë prish unitetin e tyre prej mendimeveindividuale. Pra, sheriati nuk i kushtonrëndësi mendimit individual – edhenëse është i drejtë sipas atij individi –kur bëhet fjalë për adhurime kolektivesiç është agjërimi, festa, namazi mexhemat e tjerë. A nuk ke vërejtur sesahabët, radijallahu anhum, faleshinnjëri pas tjetrit edhe pse në mesin etyre kishte prej atyre qëmendonin se prekja egruas, prekja e organitgjenital dhe dalja e gjakut eprishin abdesin, kurse disatë tjerë kishin mendim tëkundërt? Disa prej tyre efalnin namazin të plotëduke qenë udhëtarë kursedisa të tjerë e shkurtonin?Ky mospajtim mes tyre dhemospajtime tjera nuk ipengonte ata që të bashko-hen në namaz pas njëimami, llogaritjen e këtijnamazi të saktë, sepse ata edinin se përçarja në feështë më e keqe se mospa-jtimi në disa mendime.Madje, disa prej tyre, edhe pse men-donin ndryshe, mendimin që kundërsh-tonte atë të udhëheqësit të besimtarëvepër sa i përkiste tubimit madhështor tëmuslimanëve në Mina, e lanë tërësisht,vetëm për t’iu ikur rezultateve negativeqë mund të rridhnin nga qëndrimetindividuale. Ebu Davudi transmeton seOthmani, radijallahu anhu, ka falurnamazet nga katër rekate në Mina.Abdullah b. Mes’udi i tha atij duke eqortuar: Ne i falnim nga dy rekate me

Pejgamberin, salAllahu alejhi ve selem, meEbu Bekrin, me Omerin, me Othmanin nëfillim të udhëheqjes së tij, pastaj filloi tafalë namazin të plotë. Më vonë u ndatëedhe më tepër. Do të dëshiroja qëvetëm dy rekate prej katërve të më pra-nohen. Më pas, Ibën Mes’udi falinamazin katër rekate! Dikush i tha: Eqortove Othmanin pastaj vetë i fale katërrekate?! Ai u përgjigj: mospajtimi ështësherr.” Senedi i këtij transmetimi është ivërtetë. Imam Ahmedi ngjashëm me

këtë rast e transmeton ngaEbu Dherri, radijallahuanhu.

Le të meditojnë rrethkëtij hadithi dhe transme-timit të lartpërmendur atatë cilët vazhdimisht përça-hen kur është në pyetjenamazi i tyre, ata që nukpasojnë imamët e xhamive,sidomos në namazin eVitrit në Ramazan, dukeargumentuar se imamëtkanë tjetër medhheb! Disanga këta pretendojnë se enjohin astronominë, dhejanë prej atyre që agjërojnëvetë, përfundojnë agjërim-in vetë, para ose pas xhe-

matit të muslimanëve, të kënaqur memendimet dhe diturinë e tyre, pa ikushtuar rëndësi ndarjes nga xhemati.

Le të meditojnë të gjithë këta rrethasaj që e përmenda prej argumenteve,ndoshta do të gjejnë shërim të mosdijesdhe vetëpëlqimit që e hasin në shpirtrate tyre dhe kështu të bëhen një rreshtme vëllezërit e tyre muslimanë ngaseDora e Allahut është me xhematin.

Shqipëroi:Agim Bekiri

"Është e qartë sehadithi na mëson senë këto punë nukkanë rëndësi qën-

drimet e individëve,ata as që kanë tëdrejtë të ndahen

rreth tyre, porse përto gjykon prijësi imuslimanëve dhe

xhemati e individët ekanë të obliguar të

pasojnë.

23


N ë kohën e fundit ështëpërhapur me tëmadhe përdorimi i

një programit Messengerpër komunikim tënjerëzve mes tyre.Përdorimi i këtijprogrami dhe pro-grameve tëngjashme me tëështë bërë gjë erëndomtë dhe epërditshme, saqë tërralla janë ato shtëpinë të cilën nuk kakompjuter dhe lid-hje të internetit.Përdorimi i këtijprogrami në masë tëmadhe mes njerëzveka shkaktuar jo pakrënie në gabime gjatëpërdorimit të tij. Këtogabime dikush i bën pa qëllim, e disai bëjnë me qëllim. Andaj, në këtëshkrim do të orvatemi të përmendim

d i s a

prej këtyre gabimevedhe të japim këshillë në lidhje me to.

Do të fillojmë me hapin e parë tëpërdorimit të Messenger-it:

Disa rregulla të përdorimittë Messenger - it

Shkruan: Bekir HALIMI

Art

ikuj

24


1-KKontakti i ri.

Gjatë shtimit të kontaktit të ri nëlistën e shokëve dhe miqve duhet tëkesh parasysh disa gjëra:

a) Nëse je mashkull prano vetëmmeshkujt në listën për komunikim.

b) Nëse je femër prano vetëm fem-rat në listën për kontakt dhe komu-nikim.

c) Këtë e themi sepse komunikimimes meshkujve dhe femrave nëinternet zakonisht sjell pasoja tëkëqija për dy palët. Andaj, nësedëshirojmë të kontaktojmë dhekomunikojmë me gjininë tjetërduhet të jemi shumë të kujdesshëmdhe të ruhemi nga gabimi dhe rënianë gjëra që nuk kanë epilog të mirë.Ne ju këshillojmë, që nëse detyro-heni të kontaktoni me gjininë tjetër,të mundoheni maksimalisht që tëjenë të pranishëm njerëz të tjerë dhemos të ketë vetmi.

Ndokush mund të ndihet ngushtënga regjistrimi i kontaktit të ri, andajpreferohet që së pari ta lajmërojmëme dërgim të emailit dhe kërkimit tëlejes e pastaj ta regjistrojmë.

2- Selami.

Shumë herë futemi drejtpërsëdrejtinë biseda pa filluar sipas edukatësislame e ajo është fillimi me selam,duke thënë: Esselamu alejkum verahmetullahi ve berekatuhu. Nëse eke mik dhe nuk e ke parë për njëkohë të gjatë, është pjesë e edukatësislame që ta pyesim për gjendjen etij, e jo sikurse ndodh shumë herë,me hyrjen në messenger fillon drejt-përsëdrejti me bisedë rreth ndonjëteme që të preokupon vetëm ty. Pra,

harron dhënien e selamit dhe pyetjenpër hallin dhe gjendjen e tij. Kjo qëthamë për fillimin e bisedës vlenedhe për përfundimin e tij. Ështëpjesë e komunikimit të mirë për-dorimi edhe i disa shprehjeve tëbukura dhe të këndshme gjatë fillim-it të bisedës dhe përfundimit të saj,sepse këto gjëra e gëzojnëbashkëbiseduesin.

3- Mos të zgjasim bisedën në përshëndetjet.

Këshilluam që bisedën mos ta fillo-jmë pa selam dhe pa pyetur dhe uinteresuar për gjendjen e bashkëbise-duesit, mirëpo kjo assesi nuk duhett’i kalojë të gjitha parametrat ebisedës normale dhe në suaza tëpranuar. Nuk duhet të marrim roline prokurorit dhe inspektorit dhe tëfillojmë të pyesim bashkëbiseduesinsikurse të jetë në stacion policor, porduhet të mjaftohemi me pyetjet bazëdhe standarde. Nëse e zgjasim shumëbisedën duke e pyetur për çështjebanale dhe të përditshme, kjo emërzit atë dhe nuk sjell ndonjë fryttë dobishëm në bisedë.

4- Mos harxho kohën e bashkëbiseduesit tënd.

Për disa djelmosha dhe vasha kohaështë flori e për disa dhé, pa vlerë.Muslimani nuk duhet ta harxhojëkohën e vet në gjëra të kota, sepseështë shumë me vlerë; andaj, në vendqë ta harxhosh kohën në gjëra tëpadobishme, mund ta shfrytëzosh nëgjëra që të bëjnë dobi në ahiret, enëse nuk e shfrytëzon në këtëmënyrë, atëherë së paku shfrytëzojeA

rtik

uj

25

Art

ikuj


për çështje të dynjasë.Andaj, kur të hysh në bisedë me

ndonjë vëlla në messenger, futu drejt-përsëdrejti në temën të cilën dëshi-ron të bisedosh, debato dhe merrmendimin e tij dhe përfundo komu-nikimin. Assesi nuk lejohet që messen-ger-i të bëhet shkak dhe mjet i humb-jes dhe harxhimit të kohës kot. Përkëtë, hulumto njeri i cili kur hyn nëmessenger edhe ai kujdeset për kohëndhe i dhimbset ta harxhojë në gjëra tëkota dhe pa vlerë.

Nuk themi se të gjitha bisedat duhettë jenë serioze, sepse kjo nuk është emundshme, mirëpo kemi për qëllimqë mos ta përdorim këtë mjet vetëmpër të humbur kohën, për të gjeturnjerëz si ti që kanë kohë për ta harx-huar kot. Pastaj dikujt edhe i vjenturp të thotë se nuk ka kohë dhe kadetyra dhe angazhime e të ndërpresëbisedën me ty, andaj ti duhet të jesh aiqë duhet ta ketë parasysh këtë gjë.

5- Respekto dëshirën e palës tjetër.

Shumë herë vërejmë se njerëzit nëmessenger vendojnë shenjën “i zënë”,kurse ne nuk e respektojmë këtëshenjë dhe i nisim letër me bisedë,duke i thënë: e di se je i zënë, mirëpokam një çështje për të cilën dëshirojtë bisedoj, apo kam diçka që dëshirojtë lajmëroj”. Ose i thotë: “e di se je izënë, mirëpo më duhesh një minutë”etj.

Kjo vepër është në kundërshtim meporosinë Kur’anore:

“...e nëse u thuhet kthehuni, ju prakthehuni ...”. (En-Nur: 28).

Ne duhet të kuptojmë se njeriu qëka vendosur këtë shenjë dëshiron tëpunojë rehat pa e penguar dikush dhenuk duhet ta sjellim punën që të na

thotë: më fal se po më pengon!Ajo që na habit disa herë është fakti

se dikujt kjo sjellje i pengon, madjeedhe hidhërohet dhe të qorton nësenuk i përgjigjesh, dhe nuk i shkonndër mend të qortojë vetveten, sepsenuk respekton shenjën që ke vendo-sur e as kujdesin që ke për kohën.

6- Ki mendim të mirë për miqtë tuaj.

Shpeshherë na ndodh që të kemikomunikim të keq me njëri-tjetrinnëpërmjet messenger-it dhe atë përshumë shkaqe. Me dikë për shkak tëmos respektimit të shenjave të komu-nikimit, ose për shkak të mosnjohjessë mirë të përdorimit të kompjuteritapo internetit etj. Kjo gjendje shpeshbëhet shkak për mendim të keq ndajmikut tonë. Andaj kur e takon tënesërmen i thua: dje të fola, mirëponuk më dhe përgjigje?! “Të fola disaherë e ti aspak nuk më përgjigje” etj.

Këto shprehje tregojnë gjykimintënd ndaj mikut tënd para se të njo-hësh tërësisht rrethanat në të cilat kaqenë ai, është rezultat i mendimit tëkeq për vëllanë tënd, sepse gjykon seai nuk ka dashur të përgjigjet dhe mekëtë vepër nuk ka treguar respektndaj teje!

Duhet të kemi mendim të mirë përmiqtë tanë vazhdimisht, sepse kamundësi të ketë shumë shkaqe përmungesë të përgjigjes, lidhjet tele-fonike të dobëta, interneti i dobët,kompjuteri i vjetër, mungesa e dijesmbi përdorimin e kompjuterit etj.Shumë herë ndodh që të jesh jashtëlidhjes, kurse emri yt mbetet e fig-uron sikurse je në lidhje. Për këtoshkaqe duhet të kemi mendim të mirëpër vëllezërit tanë dhe në vend që tëgjykojmë dhe flasim me hidhërim t’i

Art

ikuj

26


themi: “a të arritën fjalët e mijambrëmë?”, “çka ndodhi se nuk mundatë komunikoj me ty?” e kështu meradhë.

7- Kërko leje para se të bëhesh i treti në bisedë.

Ndodh disa herë që të bisedojmëme dikë dhe të futet i treti në bisedë,vallë kjo sjellje është e saktë?

Në këto raste duhet kërkuar leje,sepse ndoshta biseda që janë dukebërë këta dy është private dhe intimedhe nuk kanë dëshirë që t’i di këtogjëra një i tretë, andaj mos i çrehatodhe mos u bë shkak për ta ndierëveten ngushtë. Nëse përsëriten shpeshkëto sjellje, tjetri do të dety-rohet që të bllokojë komu-nikimin me ty.

Andaj, zbato këtë sjelljeislame, kërkimin e lejes gjatëhyrjes në biseda të huaja.

8- Njerëzit kanë gjëra private andaj mos ndërhy në privaticitetin e tyre.

Nuk duhet të jemi shumëkureshtarë dhe të mundohe-mi të dimë të gjitha gjëratpër miqtë tanë, pa marrëparasysh se a janë të rëndësishme dhetë dobishme këto gjëra ose jo dhe pamarrë parasysh se këto pyetje a iparaqesin problem ose jo. Duhet tëmos të fusim hundët gjithkund, sikursethotë populli ynë.

Nuk duhet të ngulim këmbë mepyetjet tona që të dimë si quhetbashkëbiseduesi ynë, çfarë punon, ngaështë etj, nëse ai është dakord të natregojë nuk prish punë, mirëpo nëse irrëshqet përgjigjes, nuk duhet të

këmbëngulim.

Disa vërejtje

Vërejtja e parë: Këto këshillakanë të bëjnë me kontaktet tona tëpërgjithshme dhe ndoshta nuk merrennë konsideratë gjatë kontakteve toname miqtë tanë shumë të afërt, sepsemiqësia e gjatë dhe e afërt i tejkalondisa herë këto përkufizime.

Gjithashtu duhet të dimë se gabimetdhe rrëshqitjet janë pjesë e natyrëstonë njerëzore dhe normalisht që dotë kemi mangësi dhe të meta, pasi “aiqë kërkon shok pa të meta mbetet pa shok”.

Vërejtja e dytë: Inkurajojmësecilin musliman që rri gjatë në inter-

net, ka kontakte tëshumta dhe me njerëztë ndryshëm dhe kapërvojë të gjatë në për-dorimin e Messenger-it,të na ofrojë këshilla tëtjera për përdorim samë efikas të këtij pro-grami dhe për mënyratse si mund ta shfrytëzo-jmë për thirrje në fe tëAllahut.

Vërejtja e tretë:Kemi dëgjuar dhe lexu-

ar disa tregime trishtuese si pasojë eshfrytëzimit të keq të internetit dheMessenger-it në veçanti, andaj inkura-jojmë ata që kanë dëgjuar tregime tëkëtilla apo kanë lexuar gjëra të tilla,t’i shkruajnë këto tregime dhe t’ipublikojnë, për të qenë shembull dhemësim për tjerët.

Allahu na pasuroftë me besim tëfuqishëm dhe vepra të mira, na bëftëçelës të veprave të mira dhe mbyllëstë veprave të këqija. Amin.

Dikujt edhe i vjenturp të thotë se nuk

ka kohë dhe kadetyra dhe

angazhime e të ndër-presë bisedën me ty,andaj ti duhet të jeshai që duhet ta ketëparasysh këtë gjë.

Art

ikuj

27


“Lavdërimet dhe falënderimet janë përAllahun i Cili e ka përmbushurPremtimin e Tij për ne dhe na bëri ne tëtrashëgojmë (këtë) tokë. Ne mund tëbanojmë në Xhenet nga të duam. E pra,sa shpërblim i Shkëlqyer për punuesit (emirë e të përkushtuar)!”

Paqja, mëshira dhe bekimet janëpër Muhamedin, prijësin e të devot-shmëve, familjen dhe shokët e tijderi në Ditën e Gjykimit.

Takva do të thotë përkushtim idrejtë me të cilën besimtari synonfrik-respektin ndaj Allahut tëLartësuar, duke e përmbajtur vetenprej gjynaheve dhe veprimeve tëulëta që Ai i ka ndaluar, dhe duke ejetësuar çdo të mirë që Ai ka urd-hëruar.

Agjërimi është një ndër shtyllatbazë të Islamit, me të cilën besim-tarët u urdhëruan ashtu si ishin të

Ramazani erëzonShkruan: Ulvi FEJZULLAHU

28


urdhëruar edhe popujt më parë,pra: “me qëllim që të mund të bëheniEl-Muttekunë (të devotshëm)” (Bekare,183).

Agjëruesi është ipërkushtuar për tëgaruar në devotshmëri,nëse rreh të përjetojëdhe shijojë gëzimin dhelumturinë. Gëzohetshpirti i myslimanitsepse aktiviteti i tij dotë jetë përpjekja dhegara për të fituar njëmbiemër cilësor, njëshprehje të bukur artistike, mekarakteristika lavdërimi, praepitetin “i devotshëm”.

Është e natyrshme që njeriu tashprehë gëzimin në momente tëveçanta; disa gëzohen për çështjet ekësaj bote të përkohshme, disa

gëzohen kur u jepet rastipër të shpalosur adhurim-in ndaj Allahut përmesasaj që Ai ka urdhëruar.

Pa dyshim, besimtari ipërkushtuar gëzohet kurthërret mysafiri dhetroket në derë, kështu menderimet më të larta,shprehjet më të bukura,me zemërgjerësinë më të

madhe dhe me respektin më të sin-qertë i dëshiron mirëseardhje.

Pejgamberi, salAllahu alejhi ve

Art

ikuj

Allahu i Lartësuar t'idhuroi dy sy dhe dyveshë dhe vetëm një

gjuhë, atëherë nevoja e do që tëflasësh më pak.

29

Art

ikuj


selem, thotë: “Ju ka ardhurRamazani, muaj i bekuar. Allahu kaobliguar agjërimin e këtij muaji. Po nëkëtë muaj hapen dyert e qiellit, mbyllendyert e xhehenemit, prangosen shej-tanët. Allahu në këtë muaj ka (veçuar)një natë, e cila është më e mirë se njëmijë muaj. Ai që privohet nga të mirat ekësaj nate, është privuar nga çdo emirë”. (Nesaiu, sahih).

Pse mos të gëzohet besimtari memuajin erëdhënës të bereqetit, dhu-ratave, namazit, durimit, faljes,pendimit, devotshmërisë, mëshirës,pastërtisë, bamirësisë, fitores dhengadhënjimit?

Mirë se vjen mysafir i nderuar dhene gëzohemi inshaAllahme ramazanin, muajin mëtë nderuar ndër muajt dheditët më të ëmbla.

Mirë se vjen pas njëpritjeje të gjatë e të për-mallueshme.

Mirë se vjen i nderuarimik, me erën tënde tëkëndshme do të kënaqenzemrat tona, me vizitëntënde do të na pastrosh nga gjynahetdhe do të na mbulosh të metat tona.

Allahu i Lartësuar thotë: “Thuaj:Vetëm Mirësisë së Allahut dhe Mëshirëssë Tij le t’i gëzohen. Kjo është më e mirëse ajo (pasuri) që ata grumbullojnë.’’(Junus, 58)

I nderuari agjërues!Dymbëdhjetë muajt janë si shem-

bulli i bijve të Jakubit, alejhi selam,muaji i Ramazanit në mesin e mua-jve është si Jusufi, alejhi selam, nëmesin e vëllezërve. Ashtu siç ishteJusufi, alejhi selam, më i dashur teJakubi, alejhi selam, kështu muaji

ramazan është njëri ndër muajt mëtë zgjedhur të Krijuesi. Jusufi, ale-jhi selam, ishte i sjellshëm dhemëshirshëm ndaj vëllezërvepërkundër sjelljes së tyre të egër, aime butësi dhe falje i mishëron dukethënë: “Asnjë qortim për ju në këtëditë, Allahu ju fali dhe Ai është mëMëshirëploti se çdo mëshirues!’’ (Jusuf,92)

Po kështu, ky muaj do të jetë faljedhe mëshirë për besimtarët, pran-gosje për shejtanët..

Gëzohu me faljen e Allahut tëLartësuar.

Gëzohu që Ai të dha mundësinë epërmirësimit dhe pendimit.

Gëzohu me hapjen edyerve të xhenetit dhembylljen e dyerve tëxhehenemit.

Vëlla agjërues!Era e këndshme e

ramazanit po arrin.Ç’pret, pra? Lidhekontratën (marrëvesh-jen) për ripërtëritjen eimanit, duke i pranuar

këto porosi dhe mesazhe:

Porosia e parë:Largohu nga bisedat dhe

polemikat e panevojshme në shtëpi,çdo paqartësi dhe problem mundo-hu ta evitosh para ramazanit. Nështëpinë tënde krijo atmosferëqetësie duke kryer veprime me tëcilat Allahu i Lartësuar është ikënaqur.

Prej begative që i ka dhuruarrobit të Tij është edhe shtëpia kubanon dhe mbrohesh. Allahu iPlotfuqishëm thotë: “Allahu ua ka

Me admirim dhekënaqësi shijoni

Ramazanin e erëzuarme mirësitë eAllahut drejt

xheneteve të larta.

30

Art

ikuj


bërë shtëpitë e juaja vendbanim”(En-Nahël: 80).

Porosia e dytë:Ringjalle shpirtin, mendjen dhe

trupin tënd me agjërim. Shpirtit,duke i tërhequr vërejtjen për jetëne shkurtër, mendjen, duke e larguarnga epshet dhe trupin duke e përm-bajtur dhe kontrolluar nga ushqimetdhe pijet.

Porosia e tretë:Mbylle gojën dhe përm-

baje veten nga fjalët etepërta, mendo në atë qëthua, Allahu i Lartësuarthotë: “Nuk ka fjalë që ai(njeriu) të nxjerrë nga goja,veçse për të është njëvëzhgues pranë tij i gatshëm(për ta shënuar atë)”. (Kaf,18)

Allahu i Lartësuar t’idhuroi dy sy dhe dy veshëdhe vetëm një gjuhë,atëherë nevoja e do që tëflasësh më pak.

Porosia e katërtë:Ripërtëri ndjenjën e

kujdesit ndaj prindërvedhe farefisit. Tregorespektin dhe mirësinëndaj prindërve, e ke përobligim kujdesin ndajtyre. Allahu i Lartësuarna porosit: “Ne e urdhëruam njeriunt’u bëjë mirë prindërve të vet” (Ahkaf,15)

“Dhe druajuni Allahut, me emrin e tëcilit, ju i kërkoni njëri-tjetrit diçka dhei ruani lidhjet farefisnore.” (Nisa, 1)

Porosia e pestë:Largohu nga gjynahet. Mos e lejo

veten të bëhesh pre e mëkateve,largohu nga çdo rrugë e rrugicë qëmund të shpjerë në të keqe. Shpejtonë pendim të sinqertë duke mos ikundërshtuar dhe tejkaluar kufijtë eAllahut të Lartësuar.

“Këta janë kufijtë e urdhëruar ngaAllahu, kështu që mos i kaloni ata. Dhekushdo që i kalon kufijtë e urdhëruarnga Allahu, atëherë këta janë zul-

lumqarë (keqbërës).”(Bekare, 229)

I nderuari agjërues!Në fund e lus Allahun

e Lartësuar me emrat eTij të bukur dhe cilësitëe Tij të Larta të nandihmojë në përkuj-timin dhe falënderimine Tij të sinqertë. Allahuim, na mundëso që nëkëtë muaj të shijojmëkënaqësinë e adhurimitTënd.

Me admirim dhekënaqësi shijoniRamazanin e erëzuarme mirësitë e Allahutdrejt xheneteve tëlarta.

“Ata nuk do ta dëgjojnëas zërin më të lehtë të tij(Xhehenemit) dhe do tëbanojnë ku ata të dëshiro-jnë. As tmerri më i egër e

më i madh (në Ditën e Kiametit) nuk dot’i shqetësojë ata dhe melekët do t’itakojnë ata (me përshëndetjen): “Kjoështë Dita juaj e cila ju qe premtuar.”(Enbija, 102- 103)

Pejgamberi,salAllahu alejhi ve

selem, thotë: "Ju kaardhur Ramazani,

muaj i bekuar. Allahuka obliguar agjërimin ekëtij muaji. Po në këtë

muaj hapen dyert eqiellit, mbyllen dyert exhehenemit, prangosenshejtanët. Allahu në

këtë muaj ka (veçuar)një natë, e cila ështëmë e mirë se një mijëmuaj. Ai që privohetnga të mirat e kësaj

nate, është privuar ngaçdo e mirë".

(Nesaiu, sahih).

Art

ikuj

31


Viti i ardhshëm gregorian, viti2008, do të përmbajë në vetetre vite hënore, vitin 1428,

vitin 1429 dhe vitin 1430. Fillimi i vitit2008 është edhe fundi i vitit 1428,pjesa më e madhe e vitit 2008 është viti1429, kurse në përfundimin e dhjetorittë vitit 2008 fillon viti 1430.

Kjo ndodh për shkak se viti lunar për-bëhet prej 354 ditëve, kurse viti grego-rian ka 365 ditë, duke patur një difer-encë prej 11 ditësh, që i jep vitit 2008mundësinë të përmbajë në vete tre vitehënore. Ky fenomen përsëritet në çdo32 vjet gregorian (diellor) që përbëjnë

33 vjet hënor, andaj kjo situatëpërsëritet tre herë në çdo 100 vjet.

Kur’ani Fisnik ka aluduar në këtë gjëduke folur mbi rastin e As’habul-Kehfitedhe atë në suren El-Kehf:

“(dhe thoshin) Ata qëndruan në shpellën etyre treqind vjet dhe i shtuam edhe nëntëvjet tjera.Thuaj: “Allahu e di më së miri sakanë ndenjur,Atij i takon fshehtësia e qiejvedhe e tokës...”. (El-Kehf: 25-26).

Kjo domethënë se As’habul-Kehfikanë qëndruar në shpellë 300 vjet gre-gorian (diellor) që përbëjnë 309 vjethënor.

Përshtati: Bekir Halimi

Fenomen që përsëritet çdo tridhjetë vjet

32


Amë mbani mend? Apo më keniharruar shpejt, siç harron i gjal-li të vdekurin? A e mbani mend

ditën kur isha së bashku me ju nëRamazanin e kaluar? Qëndroja në njënga safet e xhamisë, në ruku dhe sex-hde, në namazin e teravisë qëndroja nëkëmbë dhe me përulje e frik-respekt.Rrija me agjëruesit, me ata që për-mendnin Allahun dhe jepnin sadaka.

Nuk më shkonte mendja se ai ishteRamazani i fundit i jetës time, nuk ekisha kuptuar se ai ishte Ramazani i fun-dit që do ta jetoja së bashku me ju.

Po ta dija, do të shtoja edhe mëshumë mirësitë, begatitë dhe nderimine këtij muaji; do të shtoja punët e mira,sakrificën, sadakatë dhe çdo të mirëtjetër. Sikur ta dija se ai ishte Ramazanii fundit për mua, do të kishit parë se sai kujdesshëm do të isha treguar, që asnjënamaz të mos më ikte nga xhamia, e poashtu edhe teravitë. Do të lexojaKur’anin dhe do të bëja hatme mëshumë sesa bëra Ramazanin e kaluar.Do të kishit vërejtur kujdesin tim nëbamirësi dhe largimin tim nga të këqijatdhe mëkatet. Mirëpo, ai shans më ka

Letër nga një i vdekurMazin XHIBALI

Art

ikuj

Art

ikuj

33


ikur tani.Me siguri nuk më keni harruar kur

përshëndeteshim pas namazit tëBajramit; sikur ta dija se atë e kishaFitër Bajramin e fundit, do t’ju përqafo-ja fort nga mallëngjimi dhe ndarja.

O dashamirë, mos më harroni në lut-jet tuaja, sepse kam nevojë për to.Luteni Allahun të më mëshirojë dhe falëmua dhe të gjithë myslimanët, sepsejemi ndarë nga bota ku kishte punë dhe jollogari, në një botë ku ka llogari dhe jopunë. Shfrytëzoni minutat dhe sekondate jetës tuaj, sepse janë të shtrenjta dhekëtë nuk mund ta kuptojë askushpërveç atij që i ka humbur. Furnizohunipër në Ahiret dhe dijeni se furnizimi mëi mirë është devotshmëria. Merrnimësim nga ata që shkuan dhe dijeni se

vdekja që ju kaloi pranë, një ditë do tëtakohet me ju. Dijeni se dynjaja ështëkalimtare, ndërsa ahireti i përhershëm.Andaj, fitoni nga kalimtarja për te epërhershmja. Dijeni se malli i Allahutështë i shtrenjtë, dijeni se malli i Allahutështë xheneti.

O dashamirë, përfytyroni sikur kyështë Ramazani juaj i fundit dhe kjondjenjë le t’ju nxisë të veproni gjithçkaqë do Allahu, gjithçka me të cilën Aikënaqet. Le t’ju nxisë të vazhdoni dhetë përqendroheni në bamirësi edhe pasRamazanit.

Por, assesi mos lejoni që gjendja e juajtë jetë si ajo e atyre që përshkruanAllahu: “O Zoti im, më kthe prapë, se sigur-isht do të veproj të mirat që nuk i kam bërë”.

Përktheu: Omer Berisha

Qava një ditë, për shkak të gjyna-heve të shumta dhe të paktavevepra të mira e nga syri më

rrodhi loti.Loti më tha: ç’ke o rob i Allahut?I thashë: çka të nxori ty?Tha: zjarrmia e zemrës tënde.I thashë: zjarrmia e zemrës time? po

çfarë e zjarrmoi zemrën time?Tha: gjynahet dhe mëkatet.I thashë: a ndikojnë gjynahet në zjar-

rmimin e zemrës?Tha: Po, a nuk thoshte shpesh

Pejgamberi, salAllahu alejhi ve selem,gjatë lutjeve të tija:

“Allahu im! Më lajë nga gabimet e mia meujë, borë dhe breshër”.

Për këtë arsye, sa herë që njeriu bëngjynah, zemra i ndizet flakë, kurse zjarrishuhet me ujë dhe me akull.

I thashë: Ashtu është, pasha Allahun,ashtu është... Unë ndiej stres dhengushticë dhe mendoj se më vjen ngadjegia e zemrës për shkak të gjynaheve tëshumta.

Tha: Po...sepse mëkatet lënë mbresa tëkëqija te njeriu, andaj pendohu te Allahu,o njeri...

I thashë: Dua të të bëj një pyetje...Tha: Urdhëro...

Bisedë me lotin tim

34


Art

ikuj

I thashë: Unë jam zemër e ngurtë, e sidoli ky lot nga kjo zemër?

Tha: Fitreti (natyra e pastër e shpirtittënd), o rob i Allahut. Shumica enjerëzve sot kanë zemrat e ngurta,andaj rrallë mund të gjesh zemër tëpastër, që ka kontakt të vazhdueshëmme Allahun.

I thashë: Pse është kështu gjendja enjerëzve, o loti im?

Tha: Për shkak të dashurisë ndaj dyn-jasë dhe varësisë prej saj. E gjithënjerëzia është mbërthyer pas dynjasë,përpos një pakice, të cilën Allahu e kamëshiruar; shëmbëllimi i dynjasë ështësi gjarpri, të pëlqen njomësia dhelakueshmëria e trupit të tij, porse tëmerr jetën me helmin e tij. Njerëzitkënaqen me njomësinë e lëkurës së tijdhe nuk shikojnë helmin vrasës që ka.

I thashë: Çka nënkupton me helmin?Tha: Gjynahet dhe mëkatet. Mëkatet

janë helmi i zemrës. Andaj duhet t’inxjerrësh doemos prej aty, përndryshezemra vdes.

I thashë: Si të pastrojmë zemrat tonanga ky helm?

Tha:Allahu, azze ve xhel-le, ka thënë:“Edhe ata të cilët kur bëjnë ndonjë

(mëkat) të shëmtuar ose i bëjnë zullumvetvetes, e përmendin Allahun dhe kërkojnëfalje për mëkatet e tyre - e kush i falmëkatet përveç Allahut? - dhe që duke ditur,nuk vazhdojnë në atë që kanë punuar (në tëkeqen). Shpërblimi i të tillëve është faljanga Zoti i tyre dhe xhenetet në të cilinrrjedhin lumenj, e aty do të rrinë përgjith-monë. Sa i mirë është shpërblimi i atyre qëpunojnë”. (Ali Imran: 135- 136).

Marrë nga grupi “My role in life”.Përshtati: Bekir Halimi

Shëmbëllimi i dynjasë është si

gjarpri, të pëlqennjomësia dhe

lakueshmëria etrupit të tij, porse të

merr jetën mehelmin e tij. Njerëzitkënaqen me njomës-

inë e lëkurës së tijdhe nuk shikojnë

helmin vrasës që ka.

Tem

a


O bjektivat e Sheriatit janëqëllimet e përgjithshmeqë Legjislacioni Islam-

Sheriati synon t’i realizojë në jetëne njerëzimit. Me këtë term emëro-hen edhe qëllimet specifike që real-izohen nëpërmjet dispozitave tëveçanta islame.

Shatibiu, Allahu e mëshiroftë,thotë: Ligjet e Sheriatit janë vendosurpër të siguruar mirëqenien e njerëzvenë këtë botë dhe në Ahiret duke i nxi-tur në gjëra të dobishme dhe duke uandaluar gjërat e dëmshme. Këtëpohim, që nuk lë vend për dyshim, evërteton vështrimi gjithëpërfshirës i

Objektivat madhore të Sheriatit (1/2)

Ruajtja e besimit / fesëShkruan: Talha KURTISHI

1 El Muvafekat, vëll.2 fq. 9.

Tem

a36


2 El Muvafekat, vëll. 3 fq. 23

dispozitave të Sheriatit në situata tëndryshme.1

Allahu, subhanehu ve te’ala, thotë:“Të dërguar që ishin lajmgëzues e kër-cënues, kështu që pas dërgimit të dërguarvenjerëzit të mos kenë fakt (arsyetim) paraAllahut.” (En Nisa, 165);

“E Ne të dërguam ty (Muhammed) vetëmsi mëshirë për të gjitha krijesat.” (ElEnbija, 107)

Praninë e kësaj objektive e shohimedhe në shumë rregulla praktike qëkanë të bëjnë me adhurime të caktu-ara:

Pasi e detajon dispozitënlidhur me abdesin Allahu,subhanehu ve teala, thotë:

“Allahu nuk dëshiron (meobligim për abdest e larje)t’ju sjellë ndonjë vështirësi...”(El Maide, 6).

Duke e urdhëruaragjërimin Ai thotë: “O juqë besuat, agjërimi u ështëbërë obligim siç ishte obligimedhe për ata që ishin para jush, kështu qëtë bëheni të devotshëm.” (El Bekare,183).

Për namazin:“…fal namazin, vërtet namazi largon

nga të shëmtuarat dhe të irituarat...” (ElAnkebut, 45)

Imam Shatibiu, duke vërejtur pran-inë e këtij synimi në gjitha dispozitate Sheriatit thotë:

“Leximi i thelluar dhe gjithëpërf-shirës (i Kur’anit dhe Sunnetit) na evërteton praninë e këtij objektivi dhe

kjo na bën të dëshmojmë në mënyrëtë prerë se ai është pjesë e pandarë edetajeve të Sheriatit si tërësi.” (ElMuvafekat, vëll. 2 fq. 13)

Rëndësia e njohjes së këtyre objektivave:

1. Njohja e objektivave të sheriatitështë obligim për myslimanët sepseështë pjesë e përditshmërisë së tyre.Imam Shatibiu, dijetari që në mënyrëmë të hollësishme ka folur për këtëtemë në librin e tij Muvafekat thotë:

“Allahu nga robërit e tijkërkon që ata punën etyre ta kryejnë dukepasur parasysh qëllimin eTij gjatë vënies të atyredispozitave... nga robikërkohet që në veprat etija të mos kundërshtojësynimin e Ligjvënësit(Allahut)...”2

2. Rëndësia e kësajteme shihet edhe në

dobinë e saj për dijetarët e fesë:Ibën Ashuri në hyrjen e librit

“Mekasidu Sheriati-l-Islamijje” thotë:“...duke qartësuar objektivat eSheriatit, në këtë libër kam për qël-lim që dijetarëve të fesë tu ofroj njëreferencë në situata kur mendimetdhe qëndrimet e tyre nuk përputhen,kur kohërat ndryshojnë...

Qëllimi i këtij libri është të pakëso-het mospajtimi mes dijetarëve, tëushtrohen pasuesit e tyre në paansh-mëri gjatë zgjedhjes së qëndrimeve,

Njohja e këtyreobjektivave ndihmonshumë në kohë kurmungojnë muxhte-

hidët, bartësit emedhhebëve,muftitë, kurzhduket dija

Tem

a

37


të dobësohet flaka e fanatizmitpërçarës, të drejtohen njerëzit kah evërteta, të ndihmohen myslimanët nësituata të vështira kur ndërlikohençështjet dhe kur situatat e ndryshmekërkojnë përgjigje... (fq. 20-22)

3. Konteksti historik dhe mundësiae mungesës së shtetit Islam.

Imam El Xhuvejni në librin e tij“Gijathul Umem fi Tejathil Dhulem-”,në pjesën e dytë të librit orvatet tëshpjegojë këto rregulla, baza dheparime të përgjithshme duke iupërgjigjur pyetjes thelbësore: Si do tëballafaqohet Ummeti me realitetin emungesës së Imametit dhe Sheriatitnga jeta e njerëzve, me mungesën eSulltanit dhe Halifës, me mungesën eSheriatit dhe mosnjohjen e dispozi-tave të Sheriatit që do të shfaqet mezhdukjen e dijetarëve dhe gjurmëvetë tyre. Njohja e këtyre objektivavendihmon shumë në kohë kur mungo-jnë muxhtehidët, bartësit e medhhe-bëve, muftitë, kur zhduket dija - epërfundon fjalinë e tij ImamXhuvejni.

Përkufizimi i Objektivave të Sheriatit -

:

Objektivat e Sheriatit janë që-llimet e përgjithshme që Legji-slacioni Islam-Sheriati synon t’irealizojë në jetën e njerëzimit.Me këtë term emërohen edhe qël-limet specifike që realizohen nëpërm-jet dispozitave të veçanta islame.

Këto objektiva klasifikohen në dy

kategori: në të përgjithshme dhe speci-fike.

Objektiv i përgjithshëm është real-izimi i mirëqenies njerëzore në këtëbotë dhe në Ahiret. Ky objektiv reali-zohet me anë të dispozitave tëSheriatit si tërësi e rregullave të për-caktuara.

Objektiva specifike të Sheriatit janëato që synohen të realizohen në njëdomen më të ngushtë të aktivitetitnjerëzor, siç është ekonomia, jetafamiljare, sistemi politik etj. Këtoobjektiva realizohen me anë të dis-pozitave të veçanta për ato fusha tëjetës njerëzore.

Ndarja e këtyre objektivave sipas përparësisë:

Faktorët që sigurojnë mirëqeniennjerëzore, sipas rëndësisë së tyre ren-diten në tre shkallë:

1. Domosdoshmëritë

Janë nevojat e njerëzve që duhenplotësuar me çdo kusht. Më të rëndë-sishmet janë domosdoshmëritë uni-versale, rreth të cilëve do flasim mëposhtë.

2. Nevojat

Janë gjërat që u nevojitën njerëzvepër të përmbushur kërkesa të rëndë-sishme të jetës. Mungesa e këtyregjërave do të shkaktonte vështirësidhe çrregullime por nuk shkaktojnëfundin e jetës. Këto gjëra manifesto-

( )

( )

38


hen në dispozitat e veçanta Islame qëi përkasin tregtisë, martesës dhe for-mave të ndryshme të transaksioneve.

3. Finesat

Janë gjërat që e zbukurojnë jetëndhe e bëjnë atë më të plotë dhe më tëpasur. Aty bëjnë pjesë veshmbathjaelegante, përgatitja e veçantë eushqimeve dhe zakonet e mira, që ijapin formë sjelljes njerëzore.

Gjitha shpalljet hyjnore dhe njerëzite arsyeshëm pajtohen në faktin semënyra më e përshtatshme për të

garantuar mirëqenien e njerëzimitështë ruajtja e pesë domosdoshmëriveuniversale. Këto domosdoshmërijanë: besimi – feja, jeta, arsyeja –mendja, gjenealogjia dhe pasu-ria. Sheriati e ka siguruar ruajtjen ekëtyre pesë domosdoshmërive me njënumër të madh dispozitash të veçanta.

1. RUAJTJA E FESË – BESIMIT:

Islami e ka theksuar rëndësinë e fesëpër jetën e njeriut duke e konsideru-ar domosdoshmëri jetësore për njëjetë të lumtur:

Allahu, subhanehu ve teala, thotë:

( )

Tem

a

39

Tem

a


“Përqëndro vetveten tënde sinqerisht nëfenë, i larguar prej çdo të kote, (e ajo fé),feja e Allahut në të cilën i krijoi njerëzit,s’ka ndryshim (mos ndryshoni) të asajnatyrshmërie të krijuar nga Allahu, ajoështë feja e drejtë por shumica e njerëzvenuk e dinë.” (Er Rum, 30)

Brixhstoni thotë: “Kanë ekzistuardhe vazhdojnë të ekzistojnë shoqëriqë nuk zotërojnë shkencë, art ose filo-zofi, por asnjëherë nuk ka pasurshoqëri pa religjion”.

Sheriati Islam e mbron besimin –fenë. Në disa raste atë ebën duke mbjellë fort dhethellë bindjen në zemrat enjerëzve. Në raste të tjerae ushqen farën e besimitqë është e pranishme tekindividi, duke e mbështe-tur me gjërat që e zhvillo-jnë dhe e bëjnë më për-balluese.

Ja disa nga mjetet përruajtjen dhe forcimin ebesimit – fesë:

a) Mbjellja dhe kultivimi i besimit:

Thellimi i bindjes në bazat e besimitdhe në shtyllat e tij: Besimi nëAllahun, në të Dërguarit, në Librat,në Melekët, në Ditën e Fundit dhe nëKaderin.

“I dërguari i besoi asaj që iu shpall prejZotit të tij, e ashtu edhe besimtarët. Secilii besoi Allahut, engjëjve të Tij, shpalljeve tëTij, të dërguarve të Tij. Ne nuk bëjmë dal-lim në asnjërin nga të dërguarit e Tij...”(El Bekare, 285)

“O ju që besuat, besoni vazhdimishtAllahut, të dërguarit të Tij, librit që grad-ualisht ia shpalli të dërguarit të Tij dhelibrit që e pat zbritur më parë. Kush nuk ibeson Allahut, engjëjve të Tij, librave të Tij,të dëguarve të Tij dhe botës tjetër, ai kahumbur tepër larg.” (En Nisa, 136)

Besimi ndërtohet mbi dije dhe provalogjike. Duke pasur parasysh këtë gjë,Islami thërret në hulumtim, meditimdhe analizë.

“A nuk vështruan ata me vëmendjepushtetin e madh në qiej e nëtokë dhe çka krijoi Allahuprej sendeve, e edhe në atë sendoshta u është afruar afati ityre i vdekjes. Atëherë, cilësbisedë pos kësaj (Kur’anit) dot’i besojnë?” (El A’raf, 185)

I kritikon ata që nukmarrin mësim:

“Sa e sa argumente ka nëqiej e në tokë, të cilët ishohin, por ata nuk i vështro-

jnë fare.” (Jusuf, 105)

E hedh poshtë pasimin e verbër të tëparëve:

“E kur u thuhet atyre (idhujtarëve):“Pranoni atë që Allahu e shpalli”! Atathonë: “Jo, ne ndjekim atë rrugë në tëcilën i gjetëm prindërit tanë”! Edhesikur prindërit e tyre të mos kenë kup-tuar dhe të mos jenë udhëzuar në rrugëne drejtë (ata do t’i pasonin)?” (ElBekare, 170)

- Zbatimi i obligimeve që kon-siderohen baza të adhurimit dhe

Ligjet e Sheriatitjanë vendosur për tësiguruar mirëqeniene njerëzve në këtëbotë dhe në Ahiret

duke i nxitur nëgjëra të dobishme

dhe duke ua ndaluargjërat e dëmshme.

Tem

a40


kushte të fesë siç janë: namazi, zekati,agjërimi dhe haxhi pas shqiptimit tëshehadetit. Këto adhurime e forcojnëlidhjen mes robit dhe Allahut, e rrën-josin imanin dhe e ripërtërijnë atë.

- Obligimi i thirrjes në Islam. Nëkëtë obligim hyn edhe mirëmbajtja dhenxitja e përpjekjeve të tilla si dhembështetja dhe mbrojtja e atyre që ekryejnë atë detyrë:

“Nga ju le të jetë grup që thërret në atë qëështë e dobishme, urdhëron për punë tëmbara dhe ndalon nga e keqja.Të tillët janëata të shpëtuarit.” (Ali Imran, 103)

“Ti (Muhammed) thirr për në rrugën eZotit tënd me urtësi e këshillë të mirë dhepolemizo me ata (kundërshtarët) me atëmënyrë që është më e mira. Zoti yt është Aiqë e di më së miri atë që është larguar ngarruga e Tij dhe Ai di më së miri për tëudhëzuarit.” (En Nahl, 125)

“O djali im, fale namazin, urdhëro përpunë të mira, e ndalo nga të këqijat, përbal-lo me durim çdo gjë që të godet, vërtet, këtojanë nga çështjet më të preferuara.”(Lukman, 17)

b. Mjetet për mbajtjen dhe ruajtjen e fesë-bbesimit

Këtu i kemi për qëllim hapat qëndjek Sheriati për të siguruar dhembrojtur besimin – fenë pasi ështëarritur, mirëmbajtjen e çiltërsisë dhelargimin e pengesave nga rruga e bes-imit.

- Islami garanton dhe mbron liritëfetare dhe nuk e detyron askënd që tapranojë fenë Islame.

- Xhihadi në Sheriat është mjet për tëpërhapur fenë, për të zmbrapsurarmikun dhe për të mbrojtur besimin:

“(U lejuan të luftojnë) Ata, të cilët vetëmpse thanë:“Allahu është Zoti ynë!” u dëbuanprej shtëpive të tyre pa kurrfarë të drejte. Esikur Allahu të mos i zbrapste disa me disatë tjerë, do të rrënoheshin manastiret,kishat, havrat e edhe xhamitë që në to për-mendet shumë emri i Allahut. E Allahu pat-jetër do ta ndihmojë atë që ndihmon rrugëne Tij, se Allahu është shumë i fuqishëm dhegjithnjë triumfues.” (El Haxh, 40)

- Zbatimi i mësimeve të fesë mebindje e ruan gjallërinë e besimit dhendikimin e tij në jetën praktike. Përkëtë shkak Allahu, subhanehu ve teala,në shumë ajete veprën e mirë e ka për-mendur krahas besimit...

- Për ruajtjen e besimit, Sheriatiparasheh edhe dënimin me vdekje tëpersonit i cili pasi e ka pranuar Islaminme bindje dhe e ka kuptuar atë mirë erefuzon atë. Me këtë dispozitë ruhetstabiliteti i shoqërisë nga ata qëmundohen ta destabilizojnë medyshime të ndryshme rreth Islamit.Dënimi për ridde apostazi është ligjë-suar për ta mbrojtur seriozitetin e fesëdhe shenjtërinë e saj.

- Mbrojtja e besimit me sistem tëkompletuar të “nevojave” dhe “finesave”siç janë namazi i përbashkët,adhurimet vullnetare të ndryshme.Këto rregulla të Sheriatit rrënjosinfort besimin, garantojnë qetësinë dheruajtjen e individit dhe shoqërisë.

I


II


III


IV


Tem

a

45


Agjërimi i muajit Ramazanështë detyrë e obligueshme(farz) sipas Kur’anit, Sunnetit

të Pejgamberit, mëshira dhe bekimi iAllahut qofshin mbi të, dhe pajtimit(ixhmasë) së muslimanëve. Allahu nëKur’an thotë:

“O ju që besuat, agjërimi u është bërëobligim sikurse, që ishte obligim edhe i

atyre që ishin para jush, kështu që tëbëheni të devotshëm. (jeni të obliguar për)Ditë të caktuara, e kush është i sëmurë prejjush ose është në udhëtim (e nuk agjëroi),atëherë ai (le të agjërojë) më vonë aq ditë.E ata që i rëndon ai (nuk mund të agjëro-jnë), janë të obliguar për kompensim,ushqim (ditor), i një të varfëri ai që ngavullneti jep më tepër, ajo është aq më mirë

Agjërimi – rregulla dhe dispozita

Muhamed b. UTHEJMIN

Tem

a46


për te. Mirëpo, po që se dini, agjërimi ështëmë i mirë për ju”. (el- Bekare : 183 -184)

Pejgamberi Muhamed, mëshira dhebekimi i Allahut qofshin mbi të, kathënë: “Islami qëndron mbi pesë shtylla:Të dëshmuarit se askush nuk duhet tëadhurohet, përveç Allahut dhe seMuhamedi është i dërguar i Allahut, kryer-ja e namazeve, dhënia e Zekatit, kryerja eHaxhit në Mekke dhe agjërimi i muajitRamazan.” (Transmetuar ngaBuhariu dhe Muslimi).

Është konsensus i muslimanëve seagjërimi i muajit Ramazan ështëdetyrë e obligueshme në Islam (farz).Prandaj, kush e mohon agjërimin emuajit Ramazan është kafir (jobesim-tar), të cilit duhet dhënë mundësia përt’u penduar. Në qoftë seai pendohet dhe bindet semuaji Ramazan është farz,atëherë nuk duhet tëndëshkohet; përndryshe,shteti Islam e ekzekutonsi qafir.

Agjërimi i Ramazanit uurdhërua në vitin e dytëhixhri, ndërsa PejgamberiMuhamed, mëshira dhebekimi i Allahut qofshinmbi të, agjëroi nëntëRamazane.

Agjërimi i muajit tëRamazanit është detyrëpër çdo musliman të rrit-ur dhe me arsye të shën-doshë. Agjërimi nuk ështëi obligueshëm për qafirin dhe nuk pra-nohet nga ai derisa të bëhet musli-man. Agjërimi gjithashtu nuk kërko-het nga fëmijët, deri sa ta arrijnëpjekurinë.

Nga fëmijët mund të kërkohet tëagjërojnë po qe se mund ta bëjnë këtëpa i shkaktuar dëm vetvetes, e kjo meqëllim që, duke u rritur, të mësohenme të.

Të çmendurit dhe personat epavetëdijshëm nuk duhet të agjërojnë.Për këtë arsye, nga pleqtë në moshë tëthyera, të cilët nuk janë mendërisht tëaftë dhe nuk mund të bëjnë dalliminmes gjërave, nuk pritet të agjërojnëdhe nuk ka nevojë që të ofrojnëushqim për mos agjërimin e tyre.

Dobitë e agjërimit

Njëri nga emrat e Allahut të mad-hërishëm është edhe El-Hakim (iUrti). Urtësia është atribut i bërjes së

gjërave në mënyrë të për-sosur dhe në perspektivëne tyre të duhur. Prandaj,çdo gjë që krijoi Allahu,ose që na urdhëroi takryejmë duhet të jetë përshkak të një urtësie tëlartë, të cilën ne ndoshtamundemi ose nuk munde-mi ta kuptojmë.

Agjërimi, ashtu siç ështëpërshkruar nga Allahu, kadobitë vijuese: Ai ështënjë akt adhurimi, përmestë cilit muslimani për-piqet ta kënaqë Zotin e tijduke abstenuar nga gjëratsiç janë ushqimi, pirja dhemarrëdhëniet intime, në

mënyrë që të fitojë miratimin dheshpëtimin e Allahut. Në këtë mënyrë,muslimani përmes vetëmohimit tre-gon se, në vend të asaj që ai e pëlqen,e ka pëlqyer atë që e ka zgjedhur

Personit që agjëron ilejohet të bëjë çka

do që i pakësontelashet për shkak tëvapës dhe etjes, siçështë përdorimi i

ujit për ta freskuartrupin. Pejgamberi,

mëshira dhe bekimi iAllahut qofshin mbitë, derdhte ujë mbikokën e vet derisa

agjëronte.

47

Tem

a


Allahu dhe se në vend të kësaj jete, aie ka zgjedhur jetën e amshuar.

Një dobi tjetër është se agjërimiparaqet njërën nga arsyet që e bëjnënjeriun t’i frikësohet Allahut. Allahuthotë: “O ju që besuat, agjërimi u ështëbërë obligim sikurse që ishte obligim edhe iatyre që ishin para jush, kështu që tëbëheni të devotshëm.”

Agjëruesi duhet të jetë person që ifrikësohet Allahut të Lartësuar, dukeiu bindur urdhrave të Tij, si dhe duke upërmbajtur (abstenuar) nga gjërat, tëcilave Ai na ka urdhëruar që t’ushmangemi. Ky është qëllimi për-fundimtar i agjërimit. Nuk është qëlli-mi që të torturohet agjëruesi, duke endaluar atë nga ngrënia, pirja apo mar-rëdhënia seksuale. PejgamberiMuhamed, mëshira dhe bekimi iAllahut qofshin mbi të, ka thënë:“Allahu nuk ka nevojë për një person qëpërmbahet nga ngrënia dhe pirja, nëse per-soni i tillë nuk përmbahet nga gënjeshtrat,nga veprimi dhe shprehja e injorancës së tijsipas këtyre gënjeshtrave.” (Buhariu).

“Të vepruarit sipas gënjeshtrave” përf-shin të gjitha veprimet armiqësorendaj të tjerëve përmes mashtrimit,rrahjes, tradhtisë ose vjedhjes. Kjopërfshin të dëgjuarit e gjërave të cilatnuk lejohen të dëgjohen, deri te dëgji-mi i këngëve dhe instrumenteve tëndaluara.

Po qe se një person agjëron në për-puthje me ajetet Kur’anore dhe methëniet e Pejgamberit, mëshira dhebekimi i Allahut qofshin mbi të,atëherë agjërimi i tij do ta shpjerëdrejt përmirësimit të vetes si dhe drejtpërmirësimit të moralit dhe sjelljes sëtij, ndërsa ai do të vërejë se me për-fundimin e Ramazanit, ka përparuar

shumë në moralin e tij personal.Një nga dobitë e agjërimit është se

personi i pasur është në gjendje taçmojë bamirësinë e Allahut ndaj tij. Aikupton se Allahu e ka furnizuar atë menjë qasje të lehtë dhe të lejuar ndajgjërave që ai dëshiron, siç janë ushqi-mi, pirja dhe marrëdhëniet intime.Një njeri i tillë duhet ta falënderojëZotin e tij për dhuratat e Tij dhe t’iketë ndërmend vëllezërit e tij të var-fër, të cilët nuk i kanë këto gjëra.Prandaj, ai duhet të jetë bamirës ndajtyre, duke u ofruar ndihma (sadaka)dhe mirësjellje.

Një dobi tjetër e agjërimit është qëta stërvitë agjëruesin që të kontrollo-jë shpirtin e tij, në mënyrë që taudhëheqë atë drejt interesit dhe lum-turisë së vërtetë, si në këtë botë,ashtu edhe në botën tjetër. Ai do taruante veten nga të jetuarit si një kaf-shë, e cila nuk mund ta ruajë vetennga dëshirat dhe epshet e saj.

Dobitë e tjera të agjërimit lidhenme higjienën; janë dobi që vijnë ngapakësimi i ushqimit të futur në trupdhe nga mos ngarkimi i sistemit tëtretjes.

Agjërimi i të sëmurit dhe udhëtarit:

Përkitazi me agjërimin e personit tësëmurë apo udhëtarit, Allahu thotë: “…ekush është i sëmurë prej jush ose është nëudhëtim (e nuk agjëroi), atëherë ai (le tëagjërojë) më vonë aq ditë.”

Ekzistojnë dy lloj të sëmurësh:Lloji i parë: personi, sëmundja e të

cilit është e vazhdueshme dhe epashërueshme, siç është kanceri,leukemia, anemia etj.

Një njeri me të tilla sëmundje nuk

48

Tem

a


duhet të agjërojë, për shkak se ai nukmundet në asnjë kohë ta durojëagjërimin. Sidoqoftë, ai duhet t’uofrojë ushqim (kompensim) të var-fërve për çdo ditë që lë pa agjëruar.Në këtë drejtim, ai mund t’i mbledhënjë grup të varfërish, të barabartë menumrin e ditëve që ka lënë pa agjëru-ar, dhe atyre t’u ofrojë drekë osedarkë, siç vepronte Enes b. Maliku kuru mplakë. Ose, mund t’i shpërndajëushqim një grupi të varfërve, tëbarabartë me numrin e ditëve tëpaagjëruara. Çdo personi të varfërduhet dhënë një çerek te “sa’aut tëPejgamberit”, që është një sasi e ushqimite barabartë me pesëqind e dhjetë gramëgrurë të mirë. Është e preferuar qëkësaj sasie t’i shtohet sasia e duhur emishit apo vajit, e nevojshme përgatim.

I ngjashëm është edhe personi nëmoshë të thyer, i cili nuk është nëgjendje të agjërojë, ai duhet t’i ofrojëushqim një të varfëri për çdo ditë që eka lënë pa agjëruar.

Llojit të dytë i takon personi qëështë përkohësisht i sëmurë (p.sh.personi në ethe), ndërsa në këtë rastkemi tri kategori:

Kategoria e parë:Ai që vëren se agjërimi për të nuk

është i vështirë dhe i dëmshëm. Nëkëtë rast duhet të agjërojë për shkakse nuk ka kurrfarë arsyeje për mos tabërë këtë.

Kategoria e dytë:Ai që sheh se agjërimi për të është i

vështirë, por jo edhe i dëmshëm. Nëkëtë rast agjërimi nuk është ikëshillueshëm për të, për shkak seështë më mirë që ai ta shfrytëzojëlejen e Allahut, pasi që agjërimi do të

ishte i vështirë për të.Kategoria e tretë:Ai, për të cilin agjërimi do të ishte i

dëmshëm. Në këtë rast agjërimi ështëi ndaluar (haram), për shkak se Allahuthotë: “As mos e vrisni (ose shkatërroni)vetveten, për shkak se vërtet Allahu ka qenëshumë i Mëshirshëm ndaj jush”, dhe kathënë: “Dhe mos bëni që me duart tuaja tashkatërroni vetveten.”

Ndërsa në një hadith, PejgamberiMuhammed, mëshira dhe bekimi iAllahut qoftë mbi të, ka thënë: “Mosdëmtoni (vetveten) e as mos dëmtoni (tëtjerët).” (Transmetuar nga Ibn Maxhedhe Hakimi).

Dëmi i agjërimit mbi një njeri tësëmurë mund të verifikohet si ngavetë i sëmuri, ashtu edhe nga ndonjëmjek i besueshëm. Kështu, po qe senjë njeri i kësaj kategorie e ndërpretagjërimin e tij, ai duhet t’i agjërojë atoditë menjëherë posa ta marrë veten(të shërohet). Mirëpo, po qe se vdespara se të shërohet, atëherë obligimilihet, për shkak se ai ka pasur për qël-lim që t’i plotësojë ato ditë të lëna nëditët që nuk arriti t’i jetojë.

Për sa u përket udhëtarëve, ekzisto-jnë dy lloj syresh: njeri, i cili përpiqett’i shmanget agjërimit duke u nisurpër udhëtim. Kjo nuk i lejohet, përshkak se mashtrimi për shmangien enjë detyre të obligueshme të Allahut,nuk e eliminon vetë atë detyrë. Për sai përket llojit të dytë (udhëtarit tëvërtetë), ekzistojnë dy grupe:

Grupi i parë:Udhëtari i cili përjeton vështirësi të

jashtëzakonshme. Në këtë rast agjëri-mi është haram (i ndaluar), për shkakse Pejgamberi, mëshira dhe bekimi iAllahut qofshin mbi të, që ishte duke

49


Tem

a

agjëruar gjatë fushatës fitimtare(Fet’hi Mekke), kur kuptoi së disa nje-rëz që ishin me të përjetonin vë-shtirësi të mëdha nga agjërimi, ndërsaishin duke bërë pikërisht atë që bënteedhe ai, e piu një kupë me ujë, pasnamazit të ikindisë, kur njerëzit ishinduke e shikuar. Në atë rast i treguan sedisa njerëz ende agjëronin. Atëherë, aitha: “Ata janë mos bindësit,ata janë mëkatarët.” (shënonMuslimi).

Grupi i dytë:Këtij lloj udhëtari,

agjërimi i duket vështirë,por jo jashtë mase. Është epreferuar që ky udhëtar tëmos agjërojë, për shkak se,me vetë agjërimin, ai do tarefuzonte lejimin e Allahute gjithashtu do t’i shkak-tonte vështirësi dhe vuajtjevetvetes.

Grupi i tretë:Këtij udhëtari, agjërimi

nuk i duket i vështirë. Ai duhet të bëjëatë që është më e lehtë për të (d.m.th.ai zgjedh mes agjërimit dhe mosagjërimit), për shkak se Allahu thotë:“Allahu me këtë dëshiron lehtësim për ju, enuk dëshiron vështirësim për ju.”

Udhëtari konsiderohet se është nëudhëtim që nga çasti kur lë qytetin(vendin) e vet e derisa të kthehetprapë, madje, edhe po qe se ai qën-dron në qytetin e destinacionit për njëperiudhë të caktuar kohore, nëse qël-limi i tij është që mos të mbetet në tëpasi ta kryejë atë për çka ka udhëtuar.

Në këtë rast ai i shfrytëzon lejimet edhëna për udhëtarin, madje, edhenëse qëndrimi vazhdon për një kohëtë gjatë, për shkak se kurrfarë veçan-

tish nuk janë shënuar nga PejgamberiMuhammed mëshira dhe bekimi iAllahut qofshin mbi të, lidhur meperiudhën kohore që e përcaktonudhëtimin.

Nuk ekziston kurrfarë dallimi ndër-mjet udhëtimeve (me lejimet ebashkëngjitura) që janë të rëndë-sishme, si ato të Haxhit apo të Umrës,

ose vizitat e ndonjëkushëririt ose tregtia e tëngjashme dhe atyre tëbëra me shoferët e tak-sive apo të kamionëve.Shoferët e tillë kon-siderohen si udhëtarë qënga çasti kur lënë vend-banimin e tyre, ndërsamund t’i gëzojnë të gjithalehtësimet e lejuara përudhëtarët, siç janë mosagjërimi në Ramazan,shkurtimi i namazeveprej katër rekatesh,bashkimi i dy namazeve

kur është e nevojshme, siç janë dreka eikindija, dhe akshami e jacija.

Gjërat që e prishin agjërimin:

Ekzistojnë shtatë gjëra që e prishinagjërimin:

1. Marrëdhëniet seksuale: Kur njëagjërues kryen marrëdhënie seksuale,agjërimi i tij prishet. Po qe se ai ështënjëri nga personat, nga të cilët kërko-het të agjërojnë, ndërsa marrëdhëniaseksuale ka ndodhur gjatë ditës,atëherë do të obligohet të shpaguajpër këtë. Në rastin e këtillë shpagimido të ishte njëra nga gjërat vijuesepërkatësisht: e para është lirimi i njërobi; po qe se kjo nuk është e mund-

Udhëtari konsidero-het se është në udhë-tim që nga çasti kurlë qytetin (vendin) evet e derisa të kthe-

het prapë, madje,edhe po qe se ai

qëndron në qytetin edestinacionit për njëperiudhë të caktuar

kohore

Tem

a50


shme, atëherë ai duhet tëagjërojë dy muaj pa ndër-prerje. Nëse nuk mund tabëjë këtë, atëherë aiduhet t’i ushqejë gjashtë-dhjetë persona të varfër.

2. Ejakulimi (dalja espermës) përmes prekjes,puthjes ose përqafimit.Puthja pa dalje të spermësnuk e prish agjërimin.

3. Marrja e çfarëdo lloj ushqimi apopije që arrin deri në bark ose përmeshundës apo përmes veshëve. Është endaluar për personin që agjëron tëthithë tym që arrin deri në bark.Marrja erë parfumeve është e lejuar.

4. Çdo gjë që i ngjan ngrënies osepirjes. Për shembull, çfarëdo injek-sioni vitaminoz që vepron si ushqim.Përndryshe, injeksionet e tjera lejo-hen gjate agjërimit.

5. Nxjerrja e gjakut përmes prerjesose hapjes së venave, kur kjo shkaktonplogështinë e trupit. Nxjerrja e sasisësë vogël të gjakut është e lejuar.

6. Vjellja e qëllimtë.7. Paraqitja e të përmuajshmeve

(menstruacioneve), ose gjakderdhjapas lindjes.

Efektet e shtatëgjërave të lartpërmen-durave u nënshtrohentre kushteve vijuese.

Kushti i parë:Personi që agjëron

duhet të jetë i vetëdijshëmpër rregullin në atë kohë.Prandaj, nëse një personpi duhan gjatë agjërimit,duke qenë i bindur se kjonuk e prish agjërimin e tij,

atëherë agjërimi i tij nukdo të prishet, për shkak seai nuk i di rregullat.

Kushti i dytë:Të mos jetë me harresë.

Kështu që, nëse një per-son që agjëron ha ushqimduke harruar se ështëduke agjëruar, agjërimi itij nuk prishet.

Kushti i tretë:Të mos jetë i detyruar me dhunë. Po

qe se detyrohet të hajë apo të pijë,agjërimi i tij nuk prishet.

Ngjashëm me këtë, po qe se ai dukee shpërlarë gojën me gargarë, oseduke hedhur ilaç me pika në sytë e tij,disa pika të ujit ose të ilaçit arrijnë paqëllim deri te barku i tij, agjërimi i tijnuk prishet.

Vlen të shënohet se përdorimi ifurçës së dhëmbëve nuk e prishagjërimin. Përkundrazi, është sunnettë pastrohen dhëmbët gjatë agjërimit.

Personit që agjëron i lejohet të bëjëçka do që i pakëson telashet për shkaktë vapës dhe etjes, siç është përdorimii ujit për ta freskuar trupin.Pejgamberi, mëshira dhe bekimi iAllahut qofshin mbi të, derdhte ujë

mbi kokën e vet derisaagjëronte. Ibën Omeri elagte një copë rrobe dhe evente mbi trupin e vet.

Gjërat e këtilla janëlehtësime, të cilat Allahuna ka lejuar t’i gëzojmë.

(version i shkurtuar ngabroshura me këtë titull, e

botuar në vitin 1996;botues: Driton LEKAJ)

Nuk është qëllimi qëtë torturohet

agjëruesi, duke endaluar atë nga

ngrënia, pirja apomarrëdhënia sek-

suale.

Muslimani përmesvetëmohimit tregon

se, në vend të asaj qëai e pëlqen, e ka

pëlqyer atë që e kazgjedhur Allahu dhese në vend të kësaj

jete, ai e ka zgjedhurjetën e amshuar.

51


Tem

a

Falënderimi i takon Allahut dhemëshira e bekimi qofshin përatë që nuk ka pejgamber pas tij:

E kam shikuar librin “Gjërat bashkëko-hore që e prishin agjërimin” të Dr.Ahmed b. Muhamed el-Halil - Allahue ruajt - dhe e kam parë si një libër tëdobishëm, ku ka mbledhur disa çësht-je mjekësore bashkëkohore, të cilatnuk dihen se e prishin agjërimin apojo. Duke pasur parasysh rëndësinë ekëtyre çështjeve dhe pyetjeve tëshumta rreth tyre, i kam përmbledhurato dhe i kam shtuar pak gjëra meshpresë që Allahu t’iu bën dobi tëgjithëve. E këto çështje janë:

1. Inhalatori për astmë: Dy dije-tarët e shquar Ibën Bazi dheUthejmini - Allahu i mëshiroftë - sidhe komisioni i përhershëm për Fetvandajnë mendimin se ai nuk e prishëagjërimin ngase, inhalatori avullohetdhe nuk arrin deri në stomak, porarrin deri te kanali i frymëmarrjes(laringu). Atë e krahasojnë me

shpëlarjen e gojës (gjatë abdesit) dhesivakun (pastrimin e dhëmbëve memisvak).

2. Tabletat që vendosen nëngjuhë për mjekimin e disasëmundjeve të zemrës, të cilat nukhynë në brendësi të trupit, atëherëkëto tableta nuk e prishin agjërimin.

3. Endoskopi1 për stomakun:Shumica e dijetarëve ndajnëmendimin se ai që fut diçka nëbrendësi të trupit e prish agjëriminedhe nëse nuk është ushqyes. IbënAbbasi ka thënë: “Agjërimi prishet ngagjërat që hyjnë e jo nga ato që dalin”2.Disa dijetarë të medhhebit Malikijjdhe Ibën Tejmijje kanë mendimin senuk e prish agjërimin ajo që hyn nëstomak, nëse nuk është pije apoushqim. Hoxha ynë, Ibën Uthejmini –Allahu e mëshiroftë - e ka zgjedhurmendimin se endoskopi nuk e prishagjërimin përveç nëse vendoset meendoskop një materie e yndyrshme që

Mjetet dhe procedurat terapeutike dhe agjërimi

Dr. Najif b. Ahmed el-Hamed

1 Instrument që shërben për të shikuar në zgavrat e trupit.2 Transmeton Bejhekiu 4/261, e Neveviu dhe Ibën Haxheri e kanë konsideruar hasen.

Tem

a52


është ushqyese dhe e cila e lehtësonhyrjen e endoskopit në të. Me këtërast agjërimin e prish kjo materie e jofutja e endoskopit, ngase nuk prishagjërimin ajo që nuk është ushqyese.Gjithashtu, ky është edhe medhhebi iHanefinjve të cilët kushtëzuan që ajo ecila hyn në brendi të trupit, të mbetetnë të e tëra, duke mos mbetur jashtëdiç prej saj. Pra, endoskopi nukmbetet në brendi të trupit i tëri,madje dhe një pjesë e tij mbetet jashtë.

4. Pikat e hundës: Dy dijetarët eshquar, Ibën Bazi dhe Uthejmini -Allahu i mëshiroftë – kanë mendimin

se ato nuk e prishin agjërimin por, IbënBazi e kushtëzon prishjen e agjërimit:nëse e ndien shijen e saj në fyt, ndërsaUthejmini e kushtëzon që ato të arri-jnë deri në stomak, për shkak tëhadithit të transmetuar nga Lekit b.Sabireh: “...dhe shpërlaje hundën mirë(istinshak) përveç, nëse je agjërueshëm”.3.Ndërsa, dijetarë të tjerë bashkëkohorëkonsiderojnë që ato nuk prishinagjërimin, ngase nuk janë ushqime apopije e as diçka të ngjashme me to dhekjo çka arrin është shumë më pak sesauji që mbetet nga shpëlarja e gojës(gjatë abdesit).

3 Transmeton Ebu Davudi (142) dhe Nesaiu (87) e Ibn Hibbani e konsideron të vërtetë.

53

Tem

a


5. Gazi i oksigjenit: nuk e prishagjërimin, ngase nuk është ushqim,pije apo diç e ngjashme me to.

6. Inhalatori i hundës: ka normëtë ngjashme me inhalatorin për astmë.

7. Anestezioni: i cili është disa llo-jesh:

• Anestezioni nëpërmjet hundës menjë materie nga gazi nuk e prishagjërimin, ngase materia e gaztë nukështë trupth.

• Anestezioni kinez (me gjilpëra)nuk e prish agjërimin për shkak tëmos hyrjes së asnjë gjëje në brendi tëtrupit.

• Anestezioni me injeksione: nëseështë anestezion lokal nuk e prishagjërimin, për shkak të mos hyrjes sëasnjë gjëje në brendi të trupit.

Anestezioni i tërësishëm, dhe këtujanë dy çështje:

E para: Humbja e vetëdijes:- Nëse e humbë vetëdijen gjatë

gjithë ditës, shumica e dijetarëve tëmedhhebit Malikijj, Shafij dheHanbelijj kanë mendimin se agjërimi itij prishet për shkak të hadithit tëtransmetuar nga Ebu Hurejre: “...e lenushqimin, pijen dhe kënaqësitë (seksuale) etij4, e abstenimi i përmendur në këtëhadith i takon agjëruesit, ndërsa ai qëhumbë vetëdijen nuk mund të quhetagjërues.

- Nëse humbja e vetëdijes nuk zgjatëtërë ditën, Imam Maliku thotë qëagjërimi i tij prishet, ndërsa Shafiudhe Ahmedi thonë se nuk prishet dhekjo është më afër të vërtetës, ngasenuk ka argument për prishjen e

agjërimit të tij.E Dyta: Nëse shoqërohet anestezioni

me një materie ushqyese atëherë,prishet agjërimi edhe nëse humbja evetëdijes nuk zgjatë tërë ditën.

8. Pikat e veshit: nëse nuk gjendetndonjë e çarë në timpan apo nuk arrindiç në fyt agjërimi është i saktë por,nëse e ndien shijen e saj atëherë,prishet agjërimi te shumica e dije-tarëve.

9. Losioni i veshit (lëng përpastrim): Ai zakonisht përmban sasitë mëdha të ujit, e nëse timpani ështëi çarë dhe arrin diç në fyt agjërimi iprishet, sipas shumicës së dijetarëvepor, nëse nuk arrin asgjë në fyt, nukprishet.

10. Pikat e syrit: Dy dijetarët eshquar Ibën Bazi dhe Uthejmini –Allahu i mëshiroftë - e kanë zgjedhurmendimin se pikat e syrit nuk eprishin agjërimin ngase, sytë nuk janërrugë të ushqimit dhe pijes. Të njëjtinmendim e kanë Hanefinjtë dheShafinjtë për kuhlin (bojë për qepalla)

11. Injeksioni nënlëkuror apomuskulor: nuk e prishin agjërimin,ngase nuk është ushqim, pije apo diçngjashëm me to e ky është mendimi izgjedhur nga dy dijetarët e shquarIbën Bazi dhe Uthejmini – Allahu imëshiroftë.

12. Injeksioni ushqyes (vita-minoz) në vena: konsiderohet ngagjërat që e prishin agjërimin, ngase

4 Transmeton Buhariu (1795)

Tem

a54


është i ngjashëm me ushqimin dhepijen.

13. Kremat dhe fashat ngjitëse:nuk e prishin agjërimin, ngase nukjanë në kuptim të ushqimit dhe pijes.

14. Endoskopi i barkut: i cilifutet nëpërmjet një vrime të vogëlnga sipërfaqja e barkut për ta elimin-uar mëshikëzën e tëmthit në mënyrëendoskopike (kolecistektomi) apodiagnostifikimit të disa sëmundjeve.Kjo çështje krahasohet me xhaife-n, ecila është plagë në bark që arrin derinë brendi të trupit. Dijetarët e med-hhebit Malikijj thonë se nuk e prishagjërimin, e këtë e ka zgjedhur edheShejhul-Islam Ibën Tejmije, ngase mys-limanët plagoseshin gjatë xhihadit dhesikur nga plagët e tilla do të prishejagjërimi, do t’u sqarohej atyre.

15. Dializa5: Hoxha ynë, dijetari ishquar Ibën Bazi e ka zgjedhurmendimin se kjo e prish agjërimin,ngase dializa e furnizon trupin megjak të pastër sikur edhe ndoshta efurnizon me materie ushqyese, kështuqë bashkohen dy prishës të agjërimit.

16. Losioni vaginal, hapat anal(supozitorët) dhe endoskopivaginal: Malikinjtë dhe Hanbelinjtëthonë: Nëse gruaja përdor pika nëvaginën e saj, nuk i prishet agjërimime këtë.

17. Klizma6: Shumica e dijetarëvenga katër medhhebet thonë se nga

klizma prishet agjërimi, ngase arrinderi në brendi të trupit por, IbënTejmijje e ka zgjedhur mendimin, i ciliështë edhe medhhebi i Dhahirive: seajo nuk e prish agjërimin ngase, nukushqen, por nxjerr atë çka është nëtrup, njëlloj si purgativet7 që merrennëpërmjet nuhatjes. E këtë e ka zgjed-hur edhe dijetari i shquar IbënUthejmini – Allahu e mëshiroftë, nëselënda e saj është ilaç e jo ushqyese.

18. Supozitorët: Dijetari i shquarIbën Uthejmini e ka zgjedhurmendimin se nuk e prish agjërimin,ngase përmban materie ilaçi e nuk kanë të diç të lëngët dhe nuk ështëushqim, pije apo diç e ngjashme meto.

19. Dhënia i gjakut: Krahasohetme hixhamen, e ata që thonë se hix-hameja e prish agjërimin, të njëjtën ethotë edhe për dhënien e gjakut, dhe ekundërta. Dy dijetarët e shquar IbënBazi dhe Uthejmini – Allahu i mëshi-roftë, e kanë zgjedhur mendimin se eprish agjërimin.

20. Mostra e gjakut për analiza:Nuk e prish agjërimin, ngase ështëpak.

Falënderimi i takon vetëm Allahut,Zotit të botëve dhe mëshira e bekimiqofshin për Muhamedin, familjen e tijdhe të gjithë shokët e tij.

Përktheu: Driton LEKAJ

5 Pastrim i gjakut nga materiet e dëmshme6 Futja e lëngjeve në zorrën e trashë nga poshtë për t`u pastruar ose për t'u liruar nga shtërzimet e barkut.7 Bar që pihet për të dalë jashtë dhe për të pastruar stomakun e zorrët; amel.

55


Fletë të ndritshme nga historia

Tem

a

Ajo, djali i saj, babai, gjyshi dheburri, që të pestët ishin sahabijtë nderuar... Baba kishte Ebu

Bekrin, motër kishte Ajshen, e cila ishtedhjetë vite më e vogël, burrë kishteZubejrin – ndihmëtarin dhe kalorësin eResulullahit, salAllahu alejhi ue selem,dhe ishte nëna e fëmijës së parë që lindinë Islam, të cilin, gjatë shpërnguljes(hixhretit), e kishte ende në barrë.

Kjo është një sahabije e dalluar,dijetare, oratore, e devotshme dhe emençur. Thurte edhe poezinë. Nga tëmirat e saj, përmenden vendosmëria nëtë vërtetë, trimëria, guximi dhe zemrae palëkundur. Ishte e pranishme nëbetejën e Jermukut me djalin e sajAbdullahin dhe me bashkëshortin. Ajoështë gruaja e fundit që vdiq ngamuhaxhirët, pasi jetoi 100 vjet, mevetëdije të plotë dhe e padobësuar nëmendje. Në atë moshë nuk i kishte rënëende asnjë dhëmb, ajo humbi shikiminpor jo të parit.

Prejardhja dhe emri i saj

Ajo është nëna e Abdullahit, gjegjë-sisht Esma, e bija e Ebu Bekrit, e kybiri i Othman b. Amir. Ishte ngaKurejshët, më saktësisht nga fisi Tejm.Jetoi në Mekë, pastaj në Medinë dhe ubë e njohur me llagapin: gruaja me dy

breza (dhatu nitakajn). Ndërsa nënae saj quhej Katile, bija e Abduluzza, qëpo ashtu ishte nga Kurejshët, nga fisiAmir.

Si e pranoi Islamin

Ishte nga të parat që pranoi Islamin,atëherë kur në fillim të thirrjes Islamine kishin pranuar vetëm 17 persona. Ajoka përjetuar mundimet e Resulullahit,salAllahu alejhi ue selem, kur zul-lumqarët e Mekës e keqtrajtonin,përgënjeshtronin dhe e dëmtonin,sepse ata njerëz mendonin se janë tëzgjedhurit e Allahut dhe meritorët përtë jetuar në Mekë. Keqtrajtimi nukishte vetëm tallje, shpifje dhe sharje,por arriti edhe në rrahje, saqë tentuanedhe vrasjen e të Dërguarit, paqja dhemëshira e Allahut qoftë mbi të.

Roli i Esmasë gjatë hixhretit

Kurejshitëve iu ngushtua shpirti ngaMuhamedi, pasi kishin arritur në për-fundimin se takimi i Muhamedit meshokët e tij është rrezik për Mekën. Përkëtë arsye, u mblodhën në kuvendinmë të rrezikshëm deri tani, për të pro-jektuar një plan që do të sigurontedështimin e Muhamedit dhe thirrjes sëtij. Arritën me konsensus në një për-fundim të padrejtë dhe të keq: ta vrasin

Esmaja, bija e Ebu BekritMuhamed Ali el-Hatib

të Dërguarin e Allahut, salAllahu alejhiue selem dhe shumë shpejt planifikuanedhe detajet e këtij plani, duke e mbaj-tur në fshehtësi të pazakontë. MirëpoAllahu ua dështoi planin nga nuk e pris-nin; dërgoi Xhibrilin, alejhi selam, tek iDërguari salAllahu alejhi ue selem përta lajmëruar për këtë fushatë dhe seAllahu i ka dhënë leje të shpërngulet,duke i thënë: Sonte mos fli në shtratin nëtë cilin ke fjetur më parë! Atëherë, në nxe-htësinë e drekës, i Dërguari salAllahualejhi ue selem, shkoi tek Ebu Bekri,për të bërë planin e hixhretit. Ajsheja,tregon: Sikur ishim duke ndenjur në shtëpi,në nxehtësinë më të madhe, një njeri i thaEbu Bekrit: Po vjen i Dërguari, me fytyrë tëmbështjellë (nga nxehtësia apo për t’ufshehur), por kjo ishte një kohë që zakon-isht nuk vinte atëherë i Dërguari, salAllahualejhi ue selem te ne. Ebu Bekri tha:Flijofsha për të babanë dhe nënën,vAllahi, në këtë kohë nuk ka ardhurpërveç për diç të madhe. Erdhi iDërguari, salAllahu alejhi ue selem,kërkoi të hyjë, iu lejua dhe hyri.Atëherë, i tha Ebu Bekrit, “nxirri jashtëtë tjerët”! Ebu Bekri tha: Janë vetëm dybijat e mia, por çka është puna, flijofshababanë për ty? “M’u lejua të shpërngulem”– u përgjigj. Ebu Bekri tha: Dua të të

shoqëroj i Dërguar i Allahut? Po, upërgjigj i Dërguari salAllahu alejhi ueselem.1 Pastaj filluan të bënin planin eudhëtimit, ndërsa Esmaja kishte rolindhe rëndësinë e saj, të cilën e ka mbaj-tur mend historia, madje, ia kabashkëngjitur emrit të saj edhe një lla-gap, që e dallon nga gratë tjera. Ajomori llagapin: gruaja me dy breza.

Tregimi i dy brezave

Esmaja mori këtë llagap, por pse? Nëditët e shpërnguljes, gjithë familja eEbu Bekrit i dolën në ndihmë tëDërguarit, paqja dhe bekimi i Allahutqoftë mbi të, për të bërë hixhret.Shtëpia e Ebu Bekrit ishte vendi ku uhartua plani i këtij udhëtimi të bekuar,aty bënë llogarinë për çdo gjë që mundtë paraqiste rrezik, kështu që, gjithëanëtarët e familjes morën nga njëdetyrë. Por, cila ishte detyra e Esmasë?

56


Kujdes, të mos nënçmohesh mefrikën nga vdekja, se vAllahi për-jetimi (në kokë) i shpatës në kre-nari është më i mirë se përjetimi injë kamxhiku në nënçmim.

1 Fikhus sire fq. 160, ndërsa Albani thotë se është sahih.

Tem

a

Ajo vetë na tregon ngjarjen e hixhretit,duke thënë: Bëra gati ushqimin për tëDërguarin, salAllahu alejhi ue selem,kur deshi të bëjë hixhret. Mirëpo nukkishim me çka të lidhim (për t’i bartë)ushqimin e as pijen, dhe i thash EbuBekrit: VAllahi, nuk kam me çfarë t’ilidh përveç brezit tim. Ai më tha:Shqyeje atë në dy pjesë dhe me njërënlidh ushqimin, ndërsatjetrën mbaje për vete.Ashtu veprova. Për këtëshkak, pra, mori llagapingruaja me dy breza.

Tregimi i saj me Ebu Xhehlin

Pasi i Dërguari salAllahualejhi ue selem, me shokune tij u nis, erdhën disa persona prejmushrikëve që ishin dalluar për urrejt-jen dhe mllefin e tyre, në mesin e tyreishte edhe Ebu Xhehli. Këta erdhën tedera e shtëpisë së Ebu Bekrit, ndërsapara tyre doli Esmaja. Ku është babaiyt, oj bija e Ebu Bekrit – e pyetën.Pasha Allahun, nuk e di – u përgjigj ajo.Atëherë, Ebu Xhehli i fëlliqur dhe i

paskrupullt, ngriti dorën dhe i raEsmasë një shuplakë, nga e cila i ranëvathët. Kjo i shkruhet asaj nga veprat qëi ka bërë për Allahun dhe të Dërguarin.

Tregimi me gjyshin e saj të verbër

Ebu Bekri, radijAllahu anhu, kur dolime të Dërguarin, salAllahu alejhi ue

selem, mori me vete tërëpasurinë, 5000 apo 6000dërhemë, dhe me to u nis.Esmaja rrëfen: Na erdhinjë ditë gjyshi Ebu Kuhafe,i cili ishte i verbër dhe tha:Pasha Allahun, unë mendojse ju ka bërë keq pse emori pasurinë me vete,por unë i thashë: Assesi o

gjysh, ai na ka lënë në shtëpi shumë tëmira, dhe mora do guralecë i

vendosa te arka e shtëpisë, ku dhebabai vendoste të hollat dhepastaj i mbulova. Pastaj e

mora për dore dhe i thashë:Vëre dorën këtu, te ky mall. Ai evendoi dorën dhe tha: Po mirë,pasi u paska lënë këto të holla,

paska bërë shumë mirë, sepsekjo ju mjafton. Ndërsa, në

realitet, babai nuk

57


Me këto fjalë mos uçudit, por çuditu medisa shpifës që thonëse Islami është fe edhunës dhe krimit.

Tem

a

Tem

a58


na kishte lënë asgjë, por unë dëshirojata qetësoja plakun! Kjo ishte nga gjind-shmëria, mirësia dhe mençuria eEsmasë.

Fëmija i parë që u lind në Islam

Hixhreti ishte përplot sakrificë, dukefilluar nga atdheu, familja e deri tepasuria, mirëpo muhaxhirët nuk kishinambicie më të rëndësishme sesa tëshpëtonin së bashku me fenë e tyre.Rruga e shpërnguljes ishte plotvështirësi, e shtruar me thera dhe plotrreziqe. Kishte mundësi që muhaxhiritë vdiste gjatë udhës, ndërsa të tjerët,edhe pse shpëtonin në atë rrugë, ishinnisur drejt një vendi me të ardhme tëpanjohur, madje, me shenja rreziqeshdhe sprovash, nuk dinin çfarë brengashdhe problemesh do të hasin atje.

Pas 17 muajve nga hixhreti i tëDërguarit salAllahu alejhi ue selem,dhe Ebu Bekrit, u nis edhe familja eResulullahit, salAllahu alejhi ue selem,dhe familja e Ebu Bekrit. Së bashku meta u nis edhe Esmaja drejt Medinës, porishte shtatzënë me Abdullah b. Zubejrindhe atë në fund të shtatzënisë. E sikurtë ishte sot, nuk do ta lejonin të udhë-tonte as një orë apo dy me avion, ngafrika për të dhe për foshnjën, e të mosflasim për udhëtimin 500 kilometrashnëpër male e lugina të rrezikshme, tëcilat i kaloi Esmaja me deve.Paramendo se çfarë vështirësish dhemundimesh pati gjatë kësaj rruge qëbëri, mirëpo ajo nuk mërzitej nga asnjësprovë që e godiste në rrugë të Allahut.

Esmaja arriti, u ndalën në lagjen esotme Kuba, aty e lindi fëmijën, i cili poashtu bëri hixhretin duke qenë në

barkun e nënës së tij. Me këtë lindje,muslimanët u gëzuan së tepërmi, sepseparaprakisht u ishte thënë atyre: Çifutëtju kanë bërë magji, dhe nuk do t’u lindenjuve fëmijë, këtu! Kjo fjalë është vetëmnjë nga format e luftës psikologjike qëpërjetuan.

Esmaja mori fëmijën dhe e solli nëprehrin e të Dërguarit, paqja dhe beki-mi i Allahut qoftë mbi të, e ai kërkoi njëhurmë, e përtypi dhe një pjesë prejlëngut të hurmës e vendosi në gojën efëmijës. Gjëja e parë që ky fëmijë futinë gojë ishte pjesë nga pështyma e tëDërguarit, salAllahu alejhi ue selem, iabëri buzët me hurmë, e fshiu dhe bërilutje të ketë begati fëmija.2 E emërtoime emrin Abdullah, i cili kur bërishtatë ose tetë vjet, erdhi tek iDërguari, paqja dhe bekimi i Allahutqoftë mbi të, që t’i japë besën, sepsekështu e kishte mësuar babai i tij,Zubejri. Resulullahi, salAllahu alejhi ueselem, buzëqeshi kur e pa Abdullahinduke ardhur dhe pastaj bëri besëlid-hjen.

Ajo ishte dijetare dhe ngaResulullahi, salAllahu alejhi ueselem, ka bërë 85 transmetime,16 prej atyre transmetimeve gjen-den në Sahihul Buhari. Ishte pranjë dijetare dhe e devotshme qëkujdesej për fenë dhe imanin esaj, që të mos i pakësohet në asnjëmënyrë. Ajo nuk vepronte apobraktiste asgjë, përderisa të pyestedhe të sigurohej.

2 Sahihul Buhari nr. 3619

Tem

a

59


Esmaja ishte shembulli i gruas së mirë

Esmaja ishte shembulli i gruas sëmirë, gruas së devotshme dhedurimtare. Sikur myslimanet e sotshmetë kenë atë shëmbëlltyrëdhe të zbukuroheshin memoralin e saj, do të arrininlumturinë, jo vetëm përto, por edhe për burrat etyre, do të mbushninshtëpitë me qetësi, rehati,bereqet dhe mëshirë.

Ejani, o gra të dëshpëru-ara, të mahnitura methirrjet e emancipimit tëfemrës, të mashtruara meatë që sot e quajnë liria egruas, gjëra që i kanështyrë të braktisin shër-bimin ndaj burrit dherebelimin kundër tij.Refuzojnë burrërinë dhetë drejtën për udhëheqje,që Allahu ua ka dhuruar burrave.Kështu që, jeta bashkëshortore e këtyregrave është bërë vetëm konflikt, urrejt-je dhe tradhti, ndërsa Allahu këtë jetë eka bërë dashuri dhe mëshirë. Ejani pra,dhe dëgjojeni Esmanë, se si e përshkru-an jetën me burrin e saj Zubejrin, i ciliishte një nga ndihmëtarët e tëDërguarit, salAllahu alejhi ue selem.Ajo ka thënë: Zubejri më martoi, ndër-sa nuk kishte ndonjë pasuri, rob apo diçtjetër përveç një kalë dhe deve. Unëkujdesesha për kalin, mbushja ujë,shtypja grurin ndërsa nuk dija të gatuajmirë, gatuanin në vend meje disa shoqetë Medinës, të cilat ishin gra të mira,mbi kokë bartja fara (ushqim) nga toka

e Zubejrit, të cilën ia kishte dhuruar iDërguari, salAllahu alejhi ue selem.Madje, një ditë ashtu isha duke barturmbi kokë, dhe më takoi i Dërguari,salAllahu alejhi ue selem, dhe disa

shokë të tij. Më thirri muadhe devesë i tha: Ih, ih, (qëtë ulet) dhe unë të hipja,mirëpo u turpërova që poecja me burra dhe po ashtum’u kujtua edhe xhelozia eZubejrit, ai ishte nga mëxhelozët. I Dërguri,salAllahu alejhi ue selem,vërejti se më vinte turp dhevazhdoi rrugën. Kur erdhanë shtëpi, Zubejrit i thash:Më takoi Resulullahi, paqjadhe bekimi i Allahut qoftëmbi të dhe disa shokë të tij,duke bartë fara mbi kokëdhe ai tentoi ta ulë devenëqë unë të hip, mirëpo mëerdhi turp dhe mu kujtua

xhelozia jote. Zubejri u përgjigj:VAllahi, të udhëtoje me të, nuk do më vinteaq keq, sa më vjen keq për lodhjen tëndeduke bartë ushqim. Esmaja vazhdon rrë-fimin: Kështu mbeti gjendja derisa EbuBekri pagoi një shërbëtor për mua, i cili dotë kujdesej për këto punë. Kjo dhuratë ishtesikur liria pas robërisë.3

Sa e madhe ishte Esmaja dhe sa emirë, e cila kujdesej për mirëmbajtjen eshtëpisë, shërbimin ndaj burrit,mbushte ujë, kujdesej për kalin, bluantegrurin dhe barte gjëra mbi kokë!! Edhemë madhështore se kjo ishte turpi i sajdhe kujdesi për ndjenjat e burrit të saj.Ajo po ashtu kujdesej edhe për pasurinëe burrit. Ajo pyeti të Dërguarin,

Refuzojnë burrërinëdhe të drejtën për

udhëheqje, që Allahuua ka dhuruar bur-

rave. Kështu që, jetabashkëshortore ekëtyre grave është

bërë vetëm konflikt,urrejtje dhe tradhti,ndërsa Allahu këtë

jetë e ka bërëdashuri dhe mëshirë.Ejani pra, dhe dëgjo-

jeni Esmanë.

3 Sahihul Buhari 4823

Tem

a60


salAllahu alejhi ue selem: Unë nuk kamnë dorë asgjë përveç asaj që Zubejri sjell nështëpi, a kam të drejtë të jap nga pasuria etij? Tha: Jep dhe mos e shtrëngo dorën qëpastaj të të pakësohet rizku.4

Ajo ishte dijetare dhe nga Resulullahi,salAllahu alejhi ue selem, ka bërë 85transmetime, 16 prej atyre transme-timeve gjenden në Sahihul Buhari. Ishtepra një dijetare dhe e devotshme qëkujdesej për fenë dhe imanin e saj, që tëmos i pakësohet në asnjë mënyrë. Ajonuk vepronte apo braktiste asgjë,përderisa të pyeste dhe të sigurohej.Kur e kapnin dhembjet e kokës, ajo –për shkak të kuptimit që kishte në fe –e kapte kokën dhe thoshte: Kjo është ngamëkatet, ndërsa ato që i falë Allahu janëedhe më shumë! I lumtë.

Islami për të ishte më i shtrenjtë dhe më me nder sesa nëna e saj

Sikur vërejtëm, Esmajaishte një grua e mirë, edevotshme dhe e përpiktënë fe. Si të mos jetë ashtu,kur e dimë se ajo është bijae të Sinqertit dhebashkëshortja e Zubejrit,radijAllahu anhuma.Ndërsa nëna e saj, Katileja,(të cilën e kishteshkurorëzuar Ebu Bekriqysh para Islamit dhe nukishte edhe nëna e Ajshes,sepse nëna e Ajshes ishte myslimane dhenjihej si Umu Ruman), pas armë-pushimit që doli nga marrëveshja eHudejbijes, erdhi në Medinë por ende

ishte mushrike, dhe solli disa dhuratapër bijën e saj, Esmanë. Mirëpo Esmajaia ktheu: Nuk dua asnjë dhuratë nga ti dhemos hy brenda përderisa nuk lejon iDërguari, salAllahu alejhi ue selem!Menjëherë shkoi dhe e pyeti tëDërguarin, salAllahu alejhi ue selem:Më ka ardhur nëna, e cila më do shumë, a t’imbaj lidhjet me të? Po, mbaji lidhjet – upërgjigj i Dërguari, salAllahu alejhi ueselem.5 Për këtë rast, Allahu subhanehuue teala, po ashtu zbriti ajetin: “Allahunuk ju ndalon të silleni mirë dhe të jeni tëdrejtë ndaj atyre që nuk luftojnë kundër jushpër shkak të fesë dhe që nuk ju dëbojnë prejshtëpive tuaja. Me të vërtetë, Allahu i do tëdrejtët”. (Mumtehane, 8). Kjo është fejajonë, bamirësi, paqe, mbajtje lidhjeshdhe falje, madje, edhe me jobesimtarët,nëse nuk i kanë kaluar kufijtë dhe nuk

kanë bërë zullum, sidomosprindërit.

Me këto fjalë mos uçudit, por çuditu me disashpifës që thonë se Islamiështë fe e dhunës dhekrimit.

Guxim dhe trimëri e rrallë paranjë zullumqari të pamëshirshëm

Esmaja ishte trime dheguxonte të thotë tëvërtetën para zul-lumqarëve, ajo nuk e fshi-hte dijen dhe përveçAllahut nuk kishte frikë

nga askush. Prej rasteve më të mahnit-shme është ndodhia e saj me zul-lumqarin Haxhaxh b. Jusuf eth-Thekafij.Ibën Zubejri, 10 ditë para se të vritej,

. E sikur të ishte sot,nuk do ta lejonin tëudhëtonte as një orëapo dy me avion, ngafrika për të dhe përfoshnjën, e të mos

flasim për udhëtimin500 kilometrash

nëpër male e luginatë rrezikshme, të

cilat i kaloi Esmajame deve.

4 Sunen Ebu Davud 14485 Sahihul Buhari 2427; Sahihul Muslim 1671.

61

Tem

a


ishte te nëna e tij, Esmaja, e cila ishte esëmurë dhe i tha: Si të kam oj nënë?Jam e lodhur bir – u përgjigj ajo. Tëmendosh për vdekjen është e lehtë sot– i tha Abdullahi. Ajo shtoi: Ti ndoshtashpreson që unë të vdes, por nuk dua tëvdes, përderisa të shoh njërën prej dygjërave, ose të vritesh dhe unë të durojdhe fitoj shpërblim, ose të triumfoshdhe mua të më kënaqet syri! Abdullahibuzëqeshi nga këto fjalë.

Më vonë, gjegjësisht në ditën kur uvra, hyri te ajo në xhami për tu konsul-tuar, sepse të gjithë shokët e kishin brak-tisur, madje edhe djemtë e tij, e ajo i tha:Kujdes, të mos nënçmohesh me frikënnga vdekja, se vAllahi përjetimi (nëkokë) i shpatës në krenari është më imirë se përjetimi i një kamxhiku nënënçmim. Pas këtyre fjalëve, Abdullahidoli dhe vazhdoi të luftojë derisa e vranëdhe pastaj e varën në një dru, që të gjithënjerëzit të kalonin pranë kufomës. Atykaloi edhe Abdullah b. Omeri dhe tha:Esselamu alejke Eba Hubejb (tri herë),vAllahi të kam këshilluar që mos të ballafaqo-hesh,vAllahi të njohim si të mirë,agjërues,meshumë namaz dhe mbajtës i lidhjeve farefis-nore.VAllahi,nëse ti je më i keqi i umetit, (siçthotë Haxhaxhi) atëherë s’ka umet më tëmirë. Kur Haxhaxhi dëgjoi këtë, urd-

hëroi të zbritej nga druri dhe ta var-rosnin. Pastaj kërkoi që nëna e tij,Esmaja të vinte te Haxhaxhi, por ajorefuzoi. Përsëri dërgoi njeri për tathirrur, që t’i thonë Esmasë: Ja do të vishja do të dërgoj njerëz që do të të sjellinzvarrë për gërsheta! Por ajo sërish refu-zoi, madje, tha: Pasha Allahun nuk do tëvi, derisa të dërgosh kush do më tërheqzvarrë për gërsheta. Veshi këpucët zul-lumqari dhe u nis me plot mllef drejt sajdhe i tha: Çfarë mendimi ke për atë që iabëra armikut të Allahut (Zubejrit, sipastij)? Ajo tha: Mendoj se ia ke prishë dyn-janë, ndërsa ai të ka prishë ty ahiretin.Më kanë treguar se edhe e ke nënçmuarme fjalët: o biri i gruas me dy breza, pordije se vërtetë jam gruaja me dy breza,me njërin brez kam lidhur ushqimin eResulullahit, salAllahu alejhi ue selem,dhe të Ebu Bekrit, ndërsa brezin tjetër ekam mbajtur ashtu si e mban çdo grua.Po ashtu dije se i Dërguari, salAllahu ale-jhi ue selem, na ka treguar se nga fisi ytdo të del një njeri gënjeshtar dhe shumëzullumqar, gënjeshtarin e kemi parë tëgjithë, ndërsa zullumqari i madh, paasnjë dyshim, mendoj se je ti. DoliHaxhaxhi dhe më nuk foli me të.6

Vdekja e saj

Pasi e zbritën Abdullahin nga druri dhee varrosën, nuk kaluan shumë net ndër-sa Esmanë e goditi vdekja. Ajo ndërroijetë në Mekë, në muajin Xhumadel Ula,në vitin 73 nga hixhreti.

Allahu e mëshiroftë dhe i udhëzoftëgratë myslimane që të shkojnë pashapave të kësaj gruaje të madhe.

Përshtati: Omer BERISHA

Shtëpia e Ebu Bekrit ishte vendiku u hartua plani i këtij udhëtimitë bekuar, aty bënë llogarinë përçdo gjë që mund të paraqisterrezik, kështu që, gjithë anëtarëte familjes morën nga një detyrë.Por, cila ishte detyra e Esmasë?

6 Sahihul Muslim 4617

Gru

aja

dhe

fa

mil

ja62


“Ti nuk do të hash asgjë sot gjersa tëperëndojë Dielli”

Një shprehje e tillë mund të jetëfrikë e tmerrshme për një fëmijë tëvogël. I duket një kohë shumë, shumëe gjatë.

Shumë të rritur muslimanë mund tëpërkujtojnë agjërimin eparë të Ramazanit, që ekanë mbajtur kur kanëqenë ende fëmijë. Ështëshpesh një përkujtimprekës.

Vështirësia e kësaj diteështë lehtë të mbahet nëmend.

Megjithatë, kur agjëri-mi kryhet me sukses përtë parën herë, ndjenjaapo përshtypja e triumfitdhe e gëzimit që ndihet në këtë ditë tëbën të mbash mendim të gjallëruarpër agjërimin gjatë tërë jetës.

Një grua përkujton këtë ditë sivijon:

Ishte një kohë shumë e hershme,porse ende mund të mbaj në menddisa detaje të kësaj dite. Më kujtohetqëndrimi im, ndihesha krenare midisvëllezërve të mi.

Isha vetëm unë që agjëroja. Pak paraperëndimit të diellit, ata sollënëmbëlsira dhe u mblodhën rreth errotull të hanë. Nuk munda ta përbal-loja kur i shihja në atë mënyrë. Këtëditë, e prisha agjërimin tim. Ditëntjetër, e përmbajta veten nga sfida.

Në këtë ditë të dytë unëtriumfova, falë Zotit.

Një grua tjetër tre-gon këtë ndodhi të saj:

Kush mund t’i harrojëkëto ditë? Agjërimi ishteshumë i vështirë për ne.Nëse familjet tona e mer-rnin vesh që ne ishim dukeagjëruar, do të na ndalonindhe do të na detyronin tëhanim. Me treguar të

vërtetën, nuk mundja t’i bëja ballëerës së ushqimit. Kjo ishte emjaftueshme që ta prishja agjërimin.

Gruaja e tretë tregon ndod-hinë e saj të fëmijërisë:

U zgjova vonë një ditë të Ramazanit.Ishte pasdite. U ndjeva jashtëzakonishte uritur, por vendosa të agjëroj. Mëvonë, pasdite, nëna ime më dërgoi tekfqinjët të merrja ca pluhur për pije.

Agjërimi i parë Hena el-Hamrani

Çka do të bëjë njënënë kur të merrvesh se fëmija i sajnuk ka qenë duke i

agjëruar ditët eRamazanit,

por e ka gënjyer?

Gru

aja

dhe

fa

mil

ja

63


Duke u kthyer, isha shumë e uritur,kështu që e prisha agjërimin duke eprovuar atë që e mora prej fqinjëve.

Një grua tjetër tregon ndod-hinë e saj:

Ditët ishin shumë të gjata. Unë ungjitja në kulmin e shtëpisë vonë pas-dite për të shikuar Diellin se deri kuka shkuar.

Disa këshilla për nënat Një numër nënash i ndajnë me ne

eksperiencat e tyre, duke u mësuarfëmijëve sesi të agjërojnë.

Një nënë na tregon:Do të doja të mësohem të agjëroj

shpesh, për t’ia bërë me dije atyre përtë mirat dhe shpërblimet që merr një

agjërues. Do të doja t’u mësoja atyreurtësinë e agjërimit. Gjithashtu, do tëdoja t’i inkurajoja nënat që të për-gatisin ushqimin e tyre më të mirë përiftar. Do të doja që t’i preokupojafëmijët me ndonjë punë të dobishme,qoftë edhe me lodra, në mënyrë që t’uvinte sa më shpejt koha e iftarit. Njëstrategji e suksesshme ishte rrënjosja eshpirtit garues në ta. Fëmijët konkur-rojnë me njëri-tjetrin, se cili prej tyrepo agjëron më shumë ditë.

Një nënë tjetër na tregon dukethënë:

Do të provoja t’i jepja forcë fëmi-jëve të mi, duke u treguar përvojëntonë: “Kur ishim të vogla, e kishimzakon t’i shihnim nënat tona se siagjëronin, kështu që edhe ne nisëm të

Gru

aja

dhe

fa

mil

ja64


agjërojmë me ato”. Do t’ia kujtoja përtë mirat që ata do të marrin, duke ibërë me dije se edhe i Dërguari iAllahut, paqja dhe shpëtimi i Zotitqoftë për të, ishte njeri që agjëronte.

Një nënë e tretë na tregon:Çdoherë, një fëmijë hante diçka.

M’u kujtua çuditërisht një ndodhi përtë qeshur. E pashë vajzën time të vogëlqë futi një çamçakëz në gojën e saj,kështu që i kujtova asaj se ishte dukeagjëruar. Ajo e nxori nga gojaçamçakëzin, e shikoi atëpak, pastaj shpejt e ktheuprapë në gojën e saj dhe egëlltiti atë. Pastaj mëshikoi dhe më tha: „Kjo ezgjidh problemin“

Ne duhet të agjërojmë,që edhe fëmijët tanë tëagjërojnë. Kur të shkojmënë xhami, duhet t’i mar-rim edhe ata. Kur ndodhqë një fëmijë qan për ushqim, neduhet t’i japim këtij fëmije lodrat.Duhet të bëjmë këtë ose diçka tjetërqë ia largon mendjen nga ushqimi,gjersa të vijë koha e iftarit, mënyrëkjo që e përgatit për agjërim të vazh-dueshëm.

Të parët tanë nuk ia imponuanagjërimin fëmijëve në mënyrë tëvrazhdë, “ja bëje ja s’ka”, por gjetënformën e duhur, duke rrahur tambushnin kohën e fëmijës me të tjeraveprimtari, me qëllim që t’ia lehtë-sonin agjërimin.

A është fëmija im gati për tëagjëruar?

Për disa fëmijë, agjërimi është më i

vështirë sesa për disa tjerë. Fëmijët qëkanë një shtat (formim fizik) të dobëtnuk janë të aftë të agjërojnë.Gjithashtu, fëmijët që kanë zakon tëhanë shpesh mund të kenë vështirësinë agjërim.

Fëmijët që tregohen shpesh aktivënë lojëra janë gjithashtu midis atyre qëkanë vështirësi gjatë agjërimit.

Është detyrë e prindërve të përcak-tojnë nëse fëmijët e tyre janë të gat-shëm apo jo për agjërim. Ata e dinëmë mirë shëndetin e fëmijëve të tyre.

Sidoqoftë, prindërit nukduhet të jenë toleruespër shkak të mëshirës qëkanë për ta. Qëkur fëmijaështë në gjendje të mirëshëndetësore, ai duhet tëfillojë pak e nga pakagjërimin, në një formë,ose tjetrën.

Dr. Rashad Lashin kakëshillën vijuese, për t’iabërë fëmijëve tanë të

lehtë agjërimin:Në moshën 7-9 vjeçare, është e

mundur që ta njohësh gradualishtfëmijën me agjërimin. Në fillim, ataduhet të inkurajohen që të agjërojnëderi në ora 10 paradite. Pastaj kohamund t’u rritet deri në namazin edrekës, më pastaj deri në namazin eikindisë.

Në këtë çështje ne mund t’i nxisimata, duke i thënë: „Hajde, bëhu tashtrim.Vazhdo agjërimin deri në perëndim tëDiellit dhe plotësoje një ditë të tërë.

Fëmija i shëndetshëm i moshës 10vjeçare mund të agjërojë. Sipas mjekë-sisë, trupi i tij është i aftë të përballo-jë agjërimin. Ne mund t’i themi njëfëmije të kësaj moshe: “Hajde, na trego

Ne duhet të puno-jmë që të rrënjosimnë zemrat e fëmijëvetanë dëshirën e flak-të për të agjëruar.Kjo nënkupton se

detyrimi është jashtëloje në këtë çështje.

Gru

aja

dhe

fa

mil

ja

65


sa trim dhe i fortë je. Bëjdiçka vërtetë të madhe dheagjëro tërë ditën”.

Është me rëndësi për nesi prind, t’ia përshtatimpërmasat vijuese kështuqë fëmijët tanë mund tëmarrin maksimumin efitimit nga përpjekjet etyre të agjërimit dhe tëmos i shndërrojmëaftësitë e tyre në gënjimdhe mashtrim.

1. Ne duhet të punojmë që të rrën-josim në zemrat e fëmijëve tanëdëshirën e flaktë për të agjëruar. Kjonënkupton se detyrimi është jashtëloje në këtë çështje. Duke i detyruarata të agjërojnë nuk është një mënyrëe mirë dhe e vazhdueshme që të zhvil-lojmë brendësinë e tyre për këtë pikë.

Me këtë, mund t’i kultivohet njëkarakter i keq, duke manifestuar ele-mente të hipokrizisë, gënjeshtrës,frikës dhe mashtrimit.

2. Përforcimi dhe mbështetja pozi-tive bëjnë çudira dhe mund ta bëjë mëtë lehtë që fëmijët tanë të agjërojnë.Lëvdatat dhe inkurajimijanë më se të rekomand-uara. Gjithashtu, çmimet,si materiale, po ashtuedhe çmime nderi ndërfamiljarët mund t’idhurohen fëmijëve, përstimulim.

3. Një mënyrë efikasepër t’i inkurajuar fëmijëttanë të agjërojnë është tëkultivojmë një shpirtkonkurrues (garues)midis atyre. Kjo ështëveçanërisht e dobishme

kur fëmijët kanë shokëbashkëmoshatarë qëagjërojnë dhe falen nëxhami.

4. Nuk duhet tëneglizhojmë përdorimin etrajtimit gradual me fëmijëttanë. Ky trajtim duhet tëpërdoret, kështu që fëmijame siguri rrit çështjen eagjërimit deri në një ditetë plotë.

“Jam duke agjëruar, nënë”(por vetëm kur të më shikosh)

Çka do të bëjë një nënë kur të merrvesh se fëmija i saj nuk ka qenë duke iagjëruar ditët e Ramazanit, por e kagënjyer?

Dr. Hiba Isaëi, një profesoreshë ePsikologjisë në shkollën ‘Ajn Shems’ tëMjekësisë, ia drejton këtë pyetjenënave muslimane. Ajo thekson seagjërimi i fëmijëve të vegjël është njëpërgjegjësi e nënës, qëkur fëmijët janëshumë të ri për ta kuptuar rëndësinë eagjërimit. Andaj, kur një nënë zbulonse fëmija i saj ka ngrënë, duke u fshe-

hur prej saj, ajo duhet tëndërmarrë këto hapa:

1. Ta nxisë agjërimin tefëmija, duke i dhënë njëushqim të preferuar dhelëvdatë për çdo ditë që eka agjëruar suksesshëm.

2.Të mos e kundërshtojëfëmijën për shkak tëgabimit.Të mos e quajë atëgënjeshtar. T’i tërheqëfëmijës vëmendjen indi-rekt, përmes shembullitdhe ndodhive të të tjerëve,duke i treguar se sa serioze

Është detyrë eprindërve të përcak-tojnë nëse fëmijët etyre janë të gatshëmapo jo për agjërim.Ata e dinë më mirëshëndetin e fëmijëve

të tyre.

Isha vetëm unë qëagjëroja. Pak para

perëndimit të diellit,ata sollën ëmbëlsira

dhe u mblodhënrreth e rrotull të

hanë. Nuk munda tapërballoja kur i shih-

ja në atë mënyrë.Këtë ditë, e prisha

agjërimin tim.

Gru

aja

dhe

fa

mil

ja66


“Cilindo mashkull apo femër që kryen vepra tëmira, duke qenë besimtar,Ne do ta bëjmë të kalojënjë jetë të bukur dhe do ta shpërblejmë sipasveprave më të mira që ka bërë.” Nga Kurani

Tanimë është fakt i pamohueshëm veçimi igruas nga burri në shumë studime, analizadhe kërkime. Kemi të bëjmë me një dukuriqë nuk kufizohet në ndonjë vend apo kohë tëcaktuar, por është e pranishme në vende dhekohë të ndryshme, veçanërisht në kohët efundit.

Tituj si: “Të drejtat e gruas”, “Emancipimi igruas”, “Pozita e gruas” etj., logjikisht nashtyjnë të bëjmë disa pyetje:Vallë, pse gjithëkjo mori trajtesash mbi çështjen e gruas? Ciliështë shkaku i këtij fenomeni? Pse për bur-rin, si palë tjetër në ekzistencën njerëzore,nuk ka studime e preokupime të tilla? Amund të konsiderohet e metë, që e gjithëpërpjekja për studime e konstatime shoqëro-re të përqendrohet vetëm në një anë dhe të

dhe e dëmshme është të prishetagjërimi i Ramazanit dhe të gën-jesh.

3.Të mos presë që një fëmijë ivogël të agjërojë një ditë tëplotë, që nga lindja e diellit derinë perëndim. Ta shtrijë gjatësinëe agjërimit të fëmijës në varësi tëmoshës dhe aftësisë së tij.

4. Kur fëmija agjëron, prindiduhet të mos harrojë ta lëvdojëfëmijën dhe t’i japë vlerësiminkarshi të tjerëve të familjes.

5. Ta nxisë fëmijën të agjërojë,të mos e hetojë, porse të ven-dosë si kusht që në tavolinën eshtruar për të marrë iftar të kenëprivilegj të ulen aty vetëmagjëruesit. Në këtë mënyrë,fëmija do ta kuptojë se prishja eagjërimit më herët (para kohe)është një gabim i madh.

6. Të mos vendosë ëmbëlsiradhe ushqime përpara syve tëfëmijës gjersa të vijë koha e iftar-it, se kjo ia rikujton urinë.

Këto elemente nuk nënkupto-jnë që të dobësojmë vendos-mërinë e fëmijës me joshje tëtilla.

7. Të kultivojë një atmosferëfetare dhe festive në shtëpi, meqëllim që fëmija ta kuptojërëndësinë e këtij muaji, duke ebërë atë ndryshe nga muajt tjerëtë vitit. Ramazani duhet të jetëdiçka e veçantë.

Përshtati nga anglishtja:Fitim NUHIU

Mbi pozitëndhe rolin e gruas

Shkruan: Edison ÇERAJ

Gru

aja

dhe

fa

mil

ja

67


shmanget ana tjetër, po aq e rëndësishmedhe, po aq përcaktuese në mbarëvajtjen ejetës? Ose, a gjendet ndonjë studim përburrin, të drejtat dhe emancipimin e tij?

Atëherë, le të zbresim (duke e avan-cuar trajtesën) drejt kërkimit të njëpërgjigjeje të mundshme. Në përgjithësi,bëhet fjalë për një përgjigje që merr nëkonsideratë dëshmitë e historisë nëpërm-jet qëmtimit të fakteve empirike, pa lënëmënjanë përthyerjet e dokumentuara.Fjala vjen, titulli/parulla “Të drejtat egruas” na e lehtëson goxha punën, sepsefare shkoqur kjo nënkuptonse, tashmë ekziston mendimise gruas, e jo burrit, i janënëpërkëmbur të drejtat, praështë cenuar hapësira e saj enatyrshme. Jam i mendimit qëzbritja, e cila synon ngri-tjen/shfaqjen e kësaj prob-lematike, duhet të zgjerohetdrejt një vëzhgimi më të hapurdhe më përfshirës mbi pozitëne gruas në popuj të ndryshëmpërgjatë historisë.

Në përgjithësi, në kulturate kaluara, qoftë në ato më tëlashtat, qoftë në kulturat e

mëvonshme, pozita e gruas është nën-vleftësuar në bazë të disa koncepteve dhepraktikave të deformuara e po aq tëmbrapshta për natyrën njerëzore nëpërgjithësi dhe atë të gruas në veçanti.

Duke hedhur shikimin në trashëgiminëe disa prej qytetërimeve më të njohura,do mund të konstatojmë pa ndonjëvështirësi akademi(sti)ke se gruaja i nën-shtrohej shumë padrejtësive dhe nukgjente vendin e saj meritor në shoqëri.Pjesa dërrmuese e legjislacioneve tëatëhershme i njihnin të drejtën babait t’i

shiste bijat e tij. NëEgjiptin e lashtë, femratshpeshherë shndërro-heshin në fli për zotat endryshëm, në mënyrë qëbegatia dhe mirëqenia tëishte e vazhdueshme. Sipër shembull, kur uji ilumit Nil pakësohej,banorët merrnin një vajzëtë re dhe e zbukuronin epastaj e hidhnin në lumë,sepse kështu, sipas tyre,uji shtohej. Po ashtu, nëvijim të këtij qënd(k)rimi,në Greqinë e lashtë beso-

Njihet nga histori-anët dhe studiuesit

shprehja proverbiale:"Nëse do të lodhesh

një ditë, atëherëpërgatit mikpritjen.Nëse do të lodhesh

një vit, atëherë merrnjë zog në shtëpi.

Nëse do të lodheshgjithë jetën, atëherë

martohu(merr grua)".

Gru

aja

dhe

fa

mil

ja68


nin se gruaja është burim sëmundjesh,pjellë e djallit, madje, konsiderohej thje-sht një kafshë e bukur. Pra, sundontebindja se gruaja është një krijesë me man-gësi dhe e paplotë.

Ndërsa në Babiloninë e hershme, besi-mi i shtrembëruar i shtynte deri aty sa tëpohonin: “Mos i beso femrës edhe sikurajo të ketë vdekur.”

Kurse në Indi, disa popuj mendonin sekrijimi i femrës ishte gabim i zotave dheidhujve që ata adhuronin.

Edhe në kulturën e lashtë kineze hasimtë njëjtin koncept mbi gruan. Njihet ngahistorianët dhe studiuesit shprehjaproverbiale: “Nëse do të lodhesh një ditë,atëherë përgatit mikpritjen. Nëse do tëlodhesh një vit, atëherë merr një zog nështëpi. Nëse do të lodhesh gjithë jetën,atëherë martohu (merrgrua)”. Gruaja në Kinë kons-iderohej as më shumë e asmë pak sesa mall si mallrat etregtisë dhe, trashëgohej tekpasardhësit. Pra, nëse burri isaj donte ta shiste, ta vristeapo ta varroste të gjallë, aiishte i lirë ta bënte. Gjitha-shtu, në ligjin e tyre gruasnuk i lejohej të martohejnëse i vdiste burri.

Edhe romakët e mbi-trumbetuar nuk u lënë gjë mangëtqytetërimeve të lartpërmendura në këtëdrejtim. Në Romën e “qytetëruar” burrikishte të drejtë ta vriste bashkëshorten etij, madje, dhe fëmijët. Femra ishte endaluar të trashëgonte. Ndërsa tek arabëtpara shfaqjes së Islamit, rëndësia e femrësnuk e kalonte rëndësinë e një plaçke apotë një malli çfarëdo.Arabët e trashëgoninfemrën ashtu siç trashëgohet pasuria.Dihet se lindja e një vajze për ta shikohej

si shenjë jo e mirë dhe, për këtë zehero-heshin gjithë pjesëtarët e familjes.

Këtë çorodi në formën e të menduar-it, Zoti e përshkruan në Kur’an dukethënë: “Dhe, kur ndonjëri prej tyre merrlajmin se i lindi një vajzë, fytyra i nxihet dhe imbushet me mjerim.” (Nahl, 58)

Nga ana tjetër, në shumë raste, vajzëne sapolindur, ata e varrosnin të gjallë na-tën. Një nga shokët e Profetit, salallahualejhi ue selem, mbasi kishte pranuar Isla-min i ka treguar atij se kishte varrosur 13vajzat e tij.

Të tilla sjellje, mentalitete dhe qën-drime mbi gruan, ka patur dhe ka, fatke-qësisht, jashtëzakonisht shumë, nëqytetërime dhe kultura të ndryshme, qof-shin ato fetare apo jofetare. Për të shman-gur një besim të tillë kaq të padrejtë

(shmangia e plotë është epamundur) duhej patjetërnjë reformator i madh(gjithnjë duke ofruar shka-kun) në mënyrë që të arrijëtë sheshojë këtë duku-ri/mënyrë kuptimi që ështështresëzuar brez pas brezi,duke u trashëguar me im-ponim te pasardhësit. Ështëfakt se, është shumë më elehtë të sheshosh kodra e tëndërtosh grataçela, sesa të

heqësh një mentalitet prej një populli qëe ka trashëguar atë nga brezi në brez.

Dhe, pikërisht reformatori i shumëprit-ur erdhi në kohën e duhur. Tashmë, falëZotit, sikurse e dimë të gjithë, ai ishteMuhamedi, paqja dhe bekimi qoftë metë, i biri i Abdullahit, nga fisi Kurejsh, i cilinjihej ndryshe përmes epitetit; “besniku”,që vetë banorët e Mekës ia kishin atribu-uar si shkak i sjelljes së tij plot virtyte.

Ishte Muhamedi paqja dhe bekimi qoftë

Ndërsa nëBabiloninë e her-

shme, besimi ishtrembëruar i

shtynte deri aty sa tëpohonin: "Mos i besofemrës edhe sikur ajo

të ketë vdekur."

Gru

aja

dhe

fa

mil

ja

69


me të, ai që Allahu i Madhëruar kishtepërzgjedhur (një nga emrat e tij është:Mustafa, që do të thotë i përzgjedhur) përtë plotësuar premtimin e dhënë që herëtnë Teurat (Tora) dhe në Inxhil (Ungjill).

Ajeti (në kuptimin literal do të thotëshenjë) kumbues; “Kur foshnja e varrosur përsë gjalli të pyetet;për çfarë faji ishte vrarë” (Et-Tekuir, 8-9), çrrënjosi njëherë e mirë këtëbarbari të trashëguar dhe zemrat e njerë-zve u zgjeruan, ndërsa pikat e lotit ishinndërgjegjësimi më i vendosur mbi të shk-uarën. Me shpalljen e Kur’anit, për nje-rëzit u bë e qartë që gruaja është një kri-jesë fisnike po aq sa ç’ështëdhe burri dhe, që këtu, të dyjanë të barabartë paraKrijuesit të tyre.

Në këtë kontekst Zoti nëlibrin e Tij thotë: “O njerëz!Frikësojuni Zotit tuaj, i Cili jukrijoi prej një njeriu,ndërsa prejatij krijoi bashkëshorten e tij,kurse prej këtyre të dyve krijoishumë meshkuj e femra. Dhefrikësojuni Allahut, me emrin etë Cilit ju kërkoni të drejtat endërsjella dhe ruani lidhjet fare-fisnore. Se vërtet, Allahu ështëpërherë mbikëqyrës mbi ju.” (En-Nisa, 1) Ose: “Është Ai që jukrijoi nga një njeri i vetëm (Ademi),prej të cilitkrijoi edhe bashkëshorten e tij (Havanë), që tëgjente qetësi tek ajo. Kur njeriu bashkohet megruan e vet,e ngarkon atë me një barrë të lehtë,që ajo e kalon pa e ndier për ca kohë.Dhe, kurajo rëndohet, ata të dy i luten Allahut,Zotit tëtyre:“Nëse na dhuron pasardhës të shëndoshë,do të jemi vërtetë mirënjohës!” (El-A’raf, 189)

Këto ajete , e shumë të tjera, hedhindritën e nevojshme rreth kësaj tematike.Kjo dritë thërret çdo njeri të rikthehet nënatyrshmërinë e pastër, me të cilën është

pajisur çdo individ që para se të hedhëhapin e parë mbi tokë.Vetëm me ardhjene Islamit gruaja për herë të parë në historifitoi të drejtat e plota, si, fjala vjen, tëdrejtën e pronës, që në perëndim një edrejtë e tillë iu është njohur grave vetëmnë fillimet e shekullit XX, madje, edhekësaj here me abuzime të shumta.

Në Kur’an ndodhet një kapitull i tërëqë titullohet: “Surja En-Nisa”, që do tëthotë; “Kapitulli mbi gratë.” Do tëmjaftonte ky fakt për ta mbyllur këtu këtëdiskutim. Në asnjë libër tjetër nuk do tëgjejmë një nderim dhe një veçim të

ngjashëm, përmes një kapit-ulli të tërë, pa harruarudhëzimet/trajtesat e tjera,aq të shumta, që vijojnëpërgjatë këtij libri për çësht-je të ndryshme për pozitëndhe rolin e gruas.

Përkundrazi, mund tëgjejmë dyshime, përçmime,përjashtime apo diç tjetër tëkësaj natyre, siç e trajtuamnë hyrje të këtij shkrimi.Dhe, pikërisht për këtëarsye Zoti Fuqiplotë medrejtësinë dhe mëshirën eTij të pakrahasueshme, zbri-ti këtë kapitull plot rregulla

dhe vlera të paimagjinueshme më parëmbi gratë, për të kuptuar dimensionin,rëndësinë e saj të pashmangshme nëkuadër të marrëdhënies reciproke drejtnjë jete ku mbizotëron drejtësia dhemëshira. Gruaja merr të drejtat e saj tëplota dhe ekziston si e tillë vetëm në kop-shtin e këndshëm që quhet Islam, ndërsajashtë kësaj feje, ajo mund të jetë çfarëdo,por grua asnjëherë.

(autori është As. Pedagog në Akademinë eArteve në Tiranë, Fakulteti i Artit Figurativ)

Duke hedhurshikimin në

trashëgiminë e disaprej qytetërimeve mëtë njohura, do mund

të konstatojmë pandonjë vështirësiakademi(sti)ke se

gruaja i nënshtrohejshumë padrejtësive

dhe nuk gjentevendin e saj meritor

në shoqëri.

Gru

aja

dhe

fa

mil

ja70


I falënderuar qoftë Allahu, Zoti ibotëve, bekimet dhe paqja e Allahutqofshin mbi të Dërguarin më fisnik...

Aspiratat e larta shprehen me anë tëvullnetit të fortë për t’u larguar nga çdogjë që cilësohet si njollosëse dhe e ultë.Ibën Xheuziu, Allahu e mëshiroftë,thotë: Shenjë e përkryerjes mendoreështë aspirata e fuqishme drejtë gradavetë lartësisë duke mos u mjaftuar megradat e ulëta. Atëherë kur robi synonvetëm Allahun, nevojat e tij i përmbushAllahu, i largon brengat dhe zemra e tijzbrazet, për t’u mbushur me dashurindaj Allahut, gjuha e tij e përmendKrijuesin dhe gjymtyrët angazhohen nëadhurim.

Njeriu me aspirata të larta i shikon ataqë janë më lart se ai, në çështjet e fesë.Thotë: filani është më i mirë se unë dhebën garë me të. Nuk ka aspirata të lartaai që i shikon ata që janë më poshtë se ainë çështjet e fesë dhe e mashtron vetenduke thënë unë jam më i mirë se ai.

Ibën Kajjimi, Allahu e mëshiroftëthotë: shpirtrat fisnikë nuk pajtohenpërpos me atë që është më e lartë, mëe mirë dhe ka pasoja më të lëv-dueshme. Ata të ulëtit angazhohenrreth gjërave pa vlerë ashtu siç silletmiza rreth papastërtive. Shpirti i lartënuk pajtohet me padrejtësi, imoralitet,vjedhje dhe tradhti. Këto gjëra ata ishohin si vepra që nuk u përkojnë fis-

Aspiratat e gruas

Gru

aja

dhe

fa

mil

ja

71


nikërisë. E kundërt është situata tekshpirtrat e ulët...

Motër myslimane

Pas këtyre fjalëve që nxisin vullnetindhe motivojnë, eja të analizojmë hallin emyslimaneve... mendimet e tyre...shpresat e tyre... aspiratat e tyre... bise-dat e tyre...

Do të shohim se në shumicën e rastevebiseda e tyre është rreth mobilieve mëtë mira, më të shtrenjta, më të buta.Janë angazhuar me zbukurimin eshtëpive të dynjasë dhe aspak nuk izbukurojnë shtëpitë e ahiretit. Disa tëtjera i ka mashtruar biseda e tregjevedhe shitoreve të reja. Flitet për orët,çantat, veshjet dhe zbukurimet endryshme që gjenden në ato dyqane.Qendrat e ndryshme tregtare janë bërëtrend dhe stil i jetës për gratë me aspi-rata të përkufizuara. Garat e llojit“vetëm unë e kam...” i kanëkaluar kufijtë e logjikës sëshëndoshë. Paratë e fituarame vështirësi harxhohen pamëshirë për ta arritur qël-limin: isha e para që e bleukëtë fustan...

Me këtë sëmundjebashkëkohore janë infektuaredhe shumë gra besimtareqë garat për orenditë shtëpi-ake, për shtëpi sa më tëbukur, për veshmbathje, përgjendje materiale, për pozitëshoqërore dhe për stil tëjetës sa më modern i marrinme seriozitet të madh. Angazhohen përt’i realizuar këto qëllime dhe kështuharrojnë atë që është më e mirë dhe mëe dobishme. Është lehtë ta gjesh kohën

për të vizituar qendrën e re tregtare, tëanalizosh me vëmendje modelet e rejatë veshmbathjeve, të dalësh në piknikdhe të tubohesh me gratë për të bised-uar për kuzhinën e filanes... por meshumë vështirësi do të gjesh kohë përadhurime, për të lexuar Kur’anin, përvizitë të afërmve, për t’i ardhur në ndih-më ndonjë nevojtareje. Një analizë eshkurtër do të vërtetojë shumicën ekësaj që themi.

Motër myslimane...

Kur flas për këtë temë, nuk kërkojpërmirësim vetëm prej teje... kërkoj qësë bashku këtë vlerë ta mbjellim tekfëmijët tanë. Duke u mësuar parimin:syno më të lartën edhe veten do tadetyrojmë të veprojë në pajtim me këtëparim, sepse fëmijët kopjojnë veprimete të rriturve. Ibën Kajjimi thotë: Nëse eanalizon prishjen e fëmijëve do të kuptosh se

në shumicën e rasteve fajtorjanë prindërit.

Shumë prindër kujdesenmë shumë për suksesin nëshkollë e shumë më pakpër faljen e namazit dheobligimeve tjera fetare.

Kujdes i madh i kushto-het mos-vonimit në shkol-lë, në kohë që “mëshira”prindërore zgjohet kurështë në pyetje zgjimi përnamazin e sabahut. Pyetjetpër shokët e klasës dhekujdesi që ata të janë bes-imtarë të denjë është bërë

raritet i vërtetë.Ashtu siç synojmë më të lartën në

çështjet e dynjasë, ashtu duhet ta syno-jmë edhe në çështjet e ahiretit.

Ai u përgjigj:Kujdestarja më

vonoi duke më kre-hur flokët. Salihi

tha: krehja e flokëvefilloi të ndikojë në

namaz, dhe për këtëe lajmëroi babanë eOmerit, i cili dërgoinjë njeri që t'i rruajë

kokën.

Gru

aja

dhe

fa

mil

ja72


Shokët e të Dërguarit,salAllahu alejhi ve selem,fëmijëve të tyre ua mësonindashurinë ndaj tëDërguarit, ndaj Ebu Bekrit,ndaj Omerit së bashku memësimet e Kur’anit...

Sa shpesh u ke folur fëmi-jëve për trimat e Islamit,për moralin e lartë të mys-limanëve të parë, përdevotshmërinë e tyre, përvullnetin e lartë dheangazhimin e palodhshëmnë përhapjen e dritës së Islamit, apondoshta kanë pasur detyra shtëpiake tëcilat ua ke shtënë në mend pa u lodhur.

Mos e neglizho nevojën e madhe qëfëmijët t’i edukosh vazhdimisht të syno-jnë më të lartën. Fragmentet nga jeta eas’habëve dhe gjeneratave të dalluarakanë ndikim jashtëzakonisht pozitiv.

Ja disa shembuj nga historia IslameNëna e Sufjan Theuriut e këshillonte

vazhdimisht djalin e saj: Biro, kërko dijee unë do të kujdesem për ty dukeqëndisur me gjilpërë.

Kur prindi i imam Ahmedit ndërroijetë, kujdesin për të e ndërmori e ëma etij e cila falte namaz të natëssë bashku me birin e saj pas-taj së bashku shkonin nëxhami për të falur namazine sabahut. Imam Ahmedi emësoi Kur’anin në moshënkur akoma ishte fëmijë. Kuri mbushi dymbëdhjetë vjet eëma e tij i tha: Djali im shkodhe kërko dije...

Babai i Omer ibën AbdulAzizit e dërgoi djalin e tij nëMedinë që të mësonte nënpërkujdesjen e Salih ibën

Kejsanit. Salihi ishte shumëi përpiktë në çështjen enamazit dhe kur një ditëOmeri u vonua e pyeti përshkakun. Ai u përgjigj:Kujdestarja më vonoi dukemë krehur flokët. Salihitha: krehja e flokëve filloi tëndikojë në namaz, dhe përkëtë e lajmëroi babanë eOmerit, i cili dërgoi njënjeri që t’i rruajë kokën.

Motër myslimane

Jemi në prag të muajit të bekuar në tëcilin biseda rreth aspiratave të lartabëhet ende më e rëndësishme.Shfrytëzoje kohën në adhurime dhevendos para vetes qëllime të arritshme.Mos e lodh vetën tej mase. Muaji iRamazanit është muaji i Kur’anit, pran-daj mos lejo që ndonjë vepër tjetër të tëlargojë nga libri i Allahut.

Në fund të këtij shkrimi, e respektu-ara motër të përkujtoj me këshillën eIbën Xheuziut drejtuar djalit të tij:

“Në disa raste vullneti për punë të mirashuhet, dhe me nxitje zgjohet. Çdoherë kur e

sheh veten të paaftë dheatëherë përtesa të kaplon,kërko ndihmë nga Ai që jepbegati dhe nga Dhuruesi isuksesit. Të mirën nuk do taarrish pa iu bindur..”.

Allahu na forcoftë nëadhurime dhe i lartësoftëaspiratat tona për të miradhe devotshmëri.

www.saaid.netPërshtati:Talha. Kurtishi

Garat e llojit "vetëmunë e kam..." i kanë

kaluar kufijtë elogjikës së shën-

doshë. Paratë e fitu-ara me vështirësi

harxhohen pamëshirë për ta

arritur qëllimin: ishae para që e bleu këtë

fustan...

Allahu e mëshiroftëthotë: shpirtrat fis-nikë nuk pajtohenpërpos me atë që

është më e lartë, mëe mirë dhe ka pasojamë të lëvdueshme.

Ata të ulëtitangazhohen rrethgjërave pa vlerë

Pyet

je p

rg

jig

je

73


Pyetja: Çfarë është sunnet në numrine rekateve të namazit të teravive? A ështëmë mirë që muslimani të falë 11 apo 13rekate? Gjithashtu, a është më e vlefshmellojshmëria në netët dhe ditët e muajit tëRamazanit të Bekuar, apo të mjaftuaritme një formë? Po ashtu, çfarë mendimikeni për atë që shton më tepër dhe fal 23rekate, më shumë apo më pak?

Dijetari i nderuar në këto pyetjeështë përgjigjur:

Në emër të Allahut MëshirplotitMëshirëbërësit, Falënderimi i takonAllahut Zotit të botëve, Salavatet eAllahut dhe paqja qofshin për të dërguar-in e Tij, për familjen e të dërguarit, për

shokët e të dërguarit dhe për ata që paso-jnë udhëzimin e tij.

Është verifikuar në hadithet nga iDërguari, paqja dhe bekimi i Allahut qof-shin mbi të, se sa e gjerë është çështjapër namazin e natës dhe se nuk është ekufizuar me numër të caktuar të rekat-eve, por sunnet është që besimtari dhe besim-tarja t’i falë dy nga dy, të japë selam në çdo dyrekate. Është verifikuar në dy përmbledhjetsahih në hadithin nga Ibën Omeri,Allahuqoftë i kënaqur me të, se Pejgamberi,paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi, tëka thënë: Namazi i natës është dy nga dy dhenëse dikush prej jush ka frikë nga koha esabahut, le të falë një rekat, që t’i bën tekrekatet që i ka falë deri atëherë.

Sa rekate i ka teravia?!Përgjigjet: Dijetari AbdulAziz b. Baz, Allahu e mëshiroftë

Përmblodhi: Selil el-Emxhad

Pyet

je p

rg

jig

je74


Thënia e të Dërguarit,paqja dhe bekimi i Allahutqofshin mbi të “ …dy ngady…” është me domethënietë urdhrit (lajm me kuptimtë urdhrit) që do të thotëfaluni natën dy nga dy, ekuptimi i fjalës “dy nga dy”,d.m.th, jep selam pas çdo dyrekateve, e pastaj e përmbyllme një rekat vitër. Kështu,pra, vepronte i Dërguari,paqja dhe bekimi i Allahutqofshin mbi të.Ai falej natëndy nga dy (rekate) e pastaj epërmbyllte me një rekat tek(vitër) ashtu siç ka kallëzuar Aisheja,Allahu qoftë i kënaqur me të, Ibn Abasidhe të tjerë. Aisheja, Allahu qoftë ikënaqur me të, ka thënë: “I dërguari paqjadhe bekimi i Allahut qofshin mbi të, faltedhjetë rekate natën,dhe ka dhënë selam në çdody rekate e pastaj i përmbyllte me një rekat tek– vitrin”. Po ashtu Aisheja, Allahu qoftë ekënaqur me të, ka thënë në hadithin qëgjendet në dy përmbledhjet e vërtetaBuhari dhe Muslim: “Nuk ka shtuar(Pejgamberi, paqja dhe bekimi i Allahutqofshin mbi të) në Ramazan e as jashtëRamazanit mbi njëmbëdhjetë rekate. I faltekatër e mos pyet për bukurinë e tyre dhe gjatës-inë e tyre, pastaj i falte katër e mos pyet përbukurinë e tyre dhe gjatësinë e tyre e pastaj ifalte tre … “

Disa njerëz kanë menduar se këto katërrekate falen me një selam, por nuk ështëashtu. E ka për qëllim në dy rekate jepselam siç është në transmetimin emëparshëm dhe sipas thënies së tëDërguarit, paqja dhe bekimi i Allahutqofshin mbi të: “Namazi i natës është dy ngady…” dhe po ashtu ajo që është verifikuarnë përmbledhjen sahih nga hadithi i Ibën

Abasit se i Dërguari, paqjadhe bekimi i All-ahut qof-shin mbi të, ka dhënë selamnë çdo dy rekate.

Po edhe në thënien eAishes, Allahu qoftë i këna-qur me të: “Nuk ka shtuar(Pejgamberi, paqja dhebekimi i Allahut qofshinmbi të) në Ramazan e asjashtë Ramazanit mbi njëm-bëdhjetë rekate …“ tregon semë mirë në namazin e natësnë Ramazan dhe jashtëRamazanit është njëmbëd-hjetë rekate, jep selam në

çdo dy rekate dhe e mbaron me një(vitër). Kjo është më mirë.

Është verifikuar nga Aisheja, Allahuqoftë i kënaqur me të, dhe nga tjerë poashtu, se Pejgamberi, paqja dhe bekimi iAll-ahut qofshin mbi të, ka falur trembëd-hjetë rekate.

Kjo është më e mira që është transme-tuar dhe më e sakta, të falurit e njëmbëd-hjetë rekateve apo trembëdhjetëve. Më evlefshmja është njëmbëdhjetë, por nësefal trembëdhjetë, është sunet dhe mirë.

Ky numër gjithashtu është më lehtë përnjerëzit dhe më stimulues për imamin qëtë struket e të ketë hushu’ në ruku e sex-hde, lexim (këndim të Kur’anit) dhe për-filljes së tij dhe mosnxitimit nëpërgjithësi në namaz.

E nëse bëhen (namazet nafile me vitrinsë bashku) tek njëzetë e tre, ashtu siç e kabërë në disa net të Ramazanit Omeri dhesahabët – Allahut qoftë i kënaqur me atanuk është problem. Kjo çështje është egjerë. Është verifikuar nga Omeri, dhesahabët po ashtu, se ata e kanë bërë tek(vitër) me njëmbëdhjetë, siç qëndron nëhadithin e Aishes. Nga Omeri është veri-

Sunet është të plotë-sohet me imamin

edhe nëse i falnjëzetë e tre, sepse iDërguari, paqja dhebekimi i Allahut qof-

shin mbi të, kathënë: "Kush falet sëbashku me imaminderi sa të shkojë (ai

imami), Allahu do t'iaregjistrojë tërë natën

kijam (namaz)".

Pyet

je p

rg

jig

je

75


fikuar kjo dhe ajo. Është verifikuar nga ai(Omeri) se ka urdhëruar atë që e kishincaktuar prej sahabëve të falte njëmbëd-hjetë dhe, po ashtu, është e verifikuar ngaata se kanë faluar me urdhrin e tij njëzete tre. Kjo tregon se çështja është e gjerëdhe po ashtu te sahabët, siç tregonhadithi i Pejgamberit, paqja dhe bekimi iAll-ahut qofshin mbi të: Namazi i natësështë dy nga dy… por më mirë është ajo qëe ka bërë Pejgamberi, salAllahu alejhi ueselem, njëmbëdhjetë apo trembëdhjetë, emë parë u tregua se më mirë është njëm-bëdhjetë sipas fjalës së Aishes “Nuk kashtuar (Pejgamberi, paqja dhe bekimi iAllahut qofshin mbi të) në Ramazan e asjashtë Ramazanit mbi njëmbëdhjetë rekate…“, d.m.th, më shpesh. Për këtë, ështëtransmetuar nga ajo se i ka falur trembëd-hjetë, po ashtu edhe nga tjerë. Kjo tregonsë bëhet fjalë për më shpesh.Ajo ka parë atëqë e ka bërë tek ajo dhe ka pyetur se ajo kaqenë nga më të diturat mes grave përsunetin e Pejgamberit, paqja dhe bekimi iAllahut qofshin mbi të. Ajo ka treguar atëqë e shihte te ajo dhe i pyeste nënat e bes-imtarëve dhe sahabëve. Kujdesej për dituridhe për këtë ka mbledhur dituri të madhedhe hadithe të shumta.

Nëse bën llojllojshmëri dhe i fal në disanet njëmbëdhjetë e në disa trembëdhjetës’është problem, pasi të dyja janë sunet,por nuk bën t’i falësh sëbashku katër rekate (pa indarë me selam). Nga Sunetivaxhib është të falen dy ngady, sipas fjalës së Pejgamberit,paqja dhe bekimi i Allahutqofshin mbi të: “Namazi i natësështë dy nga dy …”. Nëse i falëpandërprerë shtatë apo nëntënuk është problem. Por mëmirë është të ulesh në të

gjashtin që të bësh teshehudin e parë, aponë të tetin, që të bësh teshehudin e parë epastaj e plotëson.Të gjitha këto janë trans-metuar nga i Dërguari, paqja dhe bekimi iAllahut qofshin mbi të. Është ulur nërekatin e tetë e pastaj është ngritur padhënë selam dhe ka falur të nëntin. Kështuedhe në të gjashtin prej shtatëve kur i falpandërprerë. Përcillet nga ai se ka falurshtatë dhe nuk është ulur.Pra,çështja ështëe gjerë.

Pyetje: Nëse janë njëmbëdhjetë rekatedhe ulet në të dhjetën për shembull?

Këtë shejh Ibën Baz e ka sqaruar me fjalët“nuk di nëse është transmetuar diç e tillë”.Ajo që na ka mbërritur është se i ka falurpandërprerë shtatë dhe nëntë.Në disa rasteështë ulur në të gjashtën, është ngritur padhënë selam, e pastaj ka falur rekatin eshtatë. E sa u përket nëntëve, është ulur nëtë tetin, pastaj është ngritur në të nëntin padhënë selam dhe ka falur rekatin e nëntë. Esa u përket njëmbëdhjetë rekateve, nuk dinë asnjë hadith nëse Pejgamberi, paqja dhebekimi i Allahut qofshin mbi të, i ka falurapo jo pandërprerë. Argument në këtëështë transmetimi (hadithi),kur të verifiko-het se ka bashkuar, atëherë ajo lejohet.

Pyetje:Allahu ju ruajt, sa i përket kësaj,ndoshta u bëhet e vështirë falësve ta përc-

jellin këtë, sepse mund tëketë në mesin e tyre qëdëshirojnë të shkojnë (mëherët)?

Këtë shejh Ibën Baz e kasqaruar me fjalët: “Jo, mëmirë është ashtu siç u tha mëparë. Më mirë të japë selamnë çdo dy rekate e ta bëjë tekme një vitrin”. Siç u tha mëparë, në hadithin e Ibn

E sa u përket njëm-bëdhjetë rekateve,

nuk di në asnjë hadithnëse Pejgamberi,paqja dhe bekimi i

Allahut qofshin mbitë, i ka falur apo jo

pandërprerë.

76


Omerit, Namazi i natës ështëdy nga dy dhe nëse dikush prejjush ka frikë nga koha e sabahut,le të falë një rekat, që t’i bën tekrekatet që i ka falë deri atëherë.Kjo është më mirë dhe ështëmë e lehtë për njerëzit, pasika njerëz që kanë nevoja qëdëshirojnë t’i kryejnë emundë të shkojnë pas selamitnga dy rekatet, apo nga sela-mi i dytë, apo i tretë. Mëmirë dhe më e vlefshme përimamin është t’i falë dy ngady e mos t’i bashkojë pesëapo shtatë. Nëse e bën disaherë për të treguar sunetin, s’ka problem,Allahu është ai që jep sukses.

Pyetje: Nëse dëshiron që vitrin ta falësë bashku me dy rekatet e para, njëjtë siakshamin, a lejohet?

Këtë shejh Ibën Bazi e ka sqaruar mefjalët: “Jo, nuk bën, së paku është mekruh,sepse është evidente ndalesa që të për-ngjanë me namazin e akshamit. Fali trerekate së bashku me një selam dhe me njëulje, duke mos u ulur pas rekatit të dytë”.

Pyetje: A është sot më mirë llojllojsh-mëria, apo (sa u përket imamëve) tëmjaftohen me një formë, njëmbëdhjetërekate?

Këtë shejh Ibën Bazi e ka sqaruar mefjalët: “Nuk shoh problem në këtë, nësefal disa net njëmbëdhjetë e në disa nettrembëdhjetë, s’ka gjë të keqe po dhenëse shton edhe më tepër s’ka gjë tëkeqe”. Çështja është e gjerë në namazin enatës. Por ky imami, nëse është përku-

fizuar në njëmbëdhjetërekate për ta konstatuarsunetin dhe për t’ua bërënjerëzve të ditur namazin etij dhe të mos mendojnë sepo harron (gabon), nuk kaproblem.

Pyetje: Disa namazlimendojnë se (vetëm) kjoështë sunet, e kur vijnë nëxhami që falet me mëtepër, pra me njëzet e trerekate, ata i falin njëmbëd-hjetë rekate, apo dhjetërekate dhe nuk e plotësojnë

me imamin?Këtë shejh Ibën Bazi e ka sqaruar me

fjalët: Jo, sunet është të plotësohet meimamin edhe nëse i fal njëzetë e tre, sepsei Dërguari, paqja dhe bekimi i Allahutqofshin mbi të, ka thënë: “Kush falet sëbashku me imamin deri sa të shkojë (ai imami),Allahu do t’ia regjistrojë tërë natën kijam(namaz)”. Më e vlefshme për namazliunështë të qëndrojë me imamin deri sa ai tëlargohet, pavarësisht se fali njëmbëdhjetë,trembëdhjetë, apo njëzetë e tre. Kjo ështëmë e mirë, të pasohet imami deri sa tëlargohet ai.

Njëzetë e tre rekate ka bërë Omeri,Allahu, qoftë i kënaqur me të, mesahabët, andaj nuk ka këtu asnjë defekt,madje është edhe sunet, sunet nga halifëte drejtë.

(nga kaseta “Përgjigjja e hapur në pyetjet përnamazin e teravisë” të shejh Ibën Bazit,Allahue mëshiroftë)

Përktheu:Ali Shaban Tanusha

Disa njerëz kanëmenduar se këtokatër rekate falenme një selam, por

nuk është ashtu. E kapër qëllim në dy

rekate jep selam siçështë në transme-

timin e mëparshëmdhe sipas thënies sëtë Dërguarit, paqja

dhe bekimi i Allahutqofshin mbi të.

Në këtë rubrikë mirëpresim të gjitha pyetjet e juaja, ndërsa ato më interesante do të botohen.Pyetjet mund t'i dërgoni në [email protected]

etje

p r

gji

gje

Ilm

iha

lli

77


Veprat që të nxjerrin nga Islamijanë të shumta. Këtë mund tavërejmë nëse në librat e Fikhut

shfletojmë kapitullin që flet për dispoz-itat e murtedit, atij që del nga feja. Disaprej dijetarëve i kanë përkufizuar këtovepra në dhjetë ose duke dashur që t’ipërmendin vetëm ato që janë tëgjithëpranueshme ose duke përmendurrregulla të përgjithshme, që ngërthejnënë vetvete më shumë se një vepër. Nëkëtë shkrim do të përmendim dhjetëveprat më të njohura që njeriun enxjerrin nga feja, dhe këtë për t’utërhequr vëmendjen ithtarëve të Islamitqë të ruhen e të mos bien në to.

Vepra e parë: shirku në adhurim:

Shirku është: të barazosh Allahun mendonjërin prej krijesave të tij në gjërat

që janë të veçanta për Allahun.Allahu, subhanehu ve teala, thotë:

“S’ka dyshim se Allahu nuk fal (mëkatin) t’ipërshkruhet Atij shok (idhujtarinë), e përposkëtij (mëkati) i fal kujtdo çdo gjë. Kush ipërshkruan Allahut shok, ai ka trilluar njëmëkat të madh.” (Nisa: 48), “ai që i për-shkruan Zotit shok,Allahu ia ka ndaluar (iaka bërë haram) atij xhennetin dhe vendi i tijështë zjarri. Për mizorët nuk ka ndihmës.”(Maide: 72)

Shirku ndahet në dy lloje: shirk imadh dhe shirk i vogël. Shirku i madhnuk falet vetëm se me pendim, në tëkundërtën ai që vdes me këtë vepër pau penduar do të marrë dënim të përjet-shëm në botën tjetër. Shirku i madhështë shumë lloje, porse mund të klasi-fikohen në katër:

-shirku në lutje

Shkruan: Agim BEKIRI

Veprat që të nxjerrin nga Islami (1/2)

Ilm

iha

lli

78


-shirku në nijet-shirku në respektim-shirku në dashuriShembull për shirk të madh: therja e

kurbanit për dikë tjetër pos Allahut,zotimi në dikë tjetër pos Allahut, kërki-mi i mbrojtjes prej dikujt tjetër posAllahut, kërkimi i ndihmës prej dikujttjetër pos Allahut etj.

Shembull për shirkun e vogël: betiminë dikë tjetër pos Allahut, zbukurimi iadhurimit kur njerëzit të shikojnë etj.

Vepra e dytë: ai që merr ndërmjetës mes tijdhe Allahut, i lut, kërkon shefat prej tyre dhembështetet në ta:

Kjo është një nga veprat më të përha-pura te disa muslimanë. Në të njëjtënkohë është edhe nga veprat më tërrezikshme sepse disa muslimanë qënuk e njohin fenë e tyre marrin ndërm-jetësues mes tyre dhe Zotit, duke men-duar se kjo është mënyra e vërtetë elutjes, gjegjësisht në këtë mënyrë mad-hërojnë Allahun, ngase ata nuk i drejto-hen drejtpërdrejt por nëpërmjetnjerëzve të mirë. Allahu, subhanehu veteala, në shumë vende dënoi këtëveprim dhe e cilësoi edhe si të pado-bishëm, Ai thotë: “Thuaj:“Thirrni ata, tëcilët i menduat për zota pos Allahut!” Atanuk posedojnë sa një grimcë as në qiej e asnë tokë dhe as që kanë në to ndonjë pjesë,dhe Ai nuk ka prej tyre ndonjë përkrahje.Dhe ndërmjetësimi nuk bën dobi tek Ai,përveç i atij të cilit i jep leje.” (Sebe:22,23)

Ebul Abbas Abdullah b. Abbasi,radijAllahu anhuma, thotë: Një ditëisha prapa Pejgamberit, salAllahu alejhive selem, e ai më tha: “o djalosh, po t’imësoj disa fjalë: ruaje Allahun, Ai të ruan

ty. Ruaje Allahun e gjen para vetes. Kur tëlutësh lute Allahun, kur të kërkosh ndihmëkërko prej Allahut. Dije se, sikur i tërë umetitë tubohet për të bërë një dobi, ata nuk do tëmunden vetëm atë që e ka shkruar Allahupër ty. Nëse tubohen për të bërë një dëm, atanuk do të munden vetëm atë që Allahu e kashkruar për ty. Lapsat janë ngritur dhefletët janë tharë.” Transmeton Tirmidhiudhe thotë: hadithi është hasen sahihkurse në versionin jashtë Tirmidhiutqëndron: “ruaje Allahun, e gjen para teje.Njihe Allahun në komoditet, Ai të njeh nëvështirësi dhe dije se ajo që të ka huq nuk eka pasur të të godasë dhe ajo që të ka godi-tur s’ka mundur të të huq. Dije se fitorjaështë me durim, shpëtimi me vështirësi dhelehtësimi me vështirësi.” Ahmedi dheHakimi

Vepra e tretë: Kush nuk i trajton mushrikëtjobesimtarë, dyshon në mosbesimin e tyre apovërteton fenë e tyre:

Allahu, subhanehu ve teala, në shumëvende sqaroi se kush janë mosbesim-tarët. Ai urdhëroi që edhe besimtarëttë pohojnë të njëjtën, në të kundërtëndo të përgënjeshtronin të gjitha atoajete ku Allahu flet për mosbesimin etyre.

Ata i përshkruan Allahut shok,shpifën për të, pretenduar se ka fëmijëe bashkëshorte, andaj urdhëroi që t’iurrejmë.

Ata që vërtetojnë fenë e mosbesim-tarëve, në fakt nuk e njohin Islamin përarsye se Islami nënkupton: nënshtrimndaj Allahut me besim të pastër, dëgjimdhe respekt dhe distancim nga shirkudhe ithtarët e tij. Në Sahih Muslimshënohet se Pejgamberi, salAllahu ale-jhi ve selem, ka thënë: “Kush thotë “laila-

Ilm

iha

lli

79


he il-lAllah” dhe mohon çdokënd që adhuro-het pos Allahut, mbrohet pasuria dhe gjakui tij kurse llogaria e tij është tek Allahu”.

Allahu, subhanehu ve teala, thotë: “Jue keni shembullin më të mirë te Ibrahimi dhete ata që ishin me të, kur i thanë popullit tëvet:“Ne tërhiqemi prej jush dhe prej asaj qëadhuroni, pos Allahut, nuk besojmë tuajën,prandaj ndërmjet nesh e jush është e hapëtarmiqësia e urrejtja derisa ta besoni vetëmAllahun, Një!” (Nuk e keni shembull) Mepërjashtim të fjalës së Ibrahimit thënëbabait të vet:“Unë do të kërkoj falje për ty,po unë nuk kam në dorë asgjë për ty teAllahu!” Zoti ynë, vetëm Ty të jemi mbështe-tur, vetëm nga Ti jemi të kthyer dhe vetëm teTi është e ardhmja!” (Mumtehine: 4), “Ekush nuk i beson të pavërtetat e i besonAllahut, ai është kapur për lidhjen më tëfortë, e cila nuk ka këputje. Allahu ështëdëgjues i dijshëm.” (Bekare – 256)

Vepra e katërt: Kush beson se ndonjë udhëz-im tjetër pos udhëzimit të Pejgamberit,salAllahu alejhi ve selem, është më i përkryer,apo gjykimi i tjetërkujt është më i mirëse gjykimi i tij, siç bëjnë ata qëmbivlerësojnë ligjet tjera pos ligjit tëAllahut:

Me veprën e katërt përfshihen dyçështje. E para prej tyre është besimi sendonjë udhëzim tjetër pos udhëzimit tëPejgamberit, salAllahu alejhi ve selem,është më i përkryer. Ky besim ithtarine vet e shpien në zjarr. Pejgamberi,salAllahu alejhi ve selem, në çdo fjalimtë ditës së Xhuma thoshte: “dijeni seudhëzimi më i mirë është udhëzimi iMuhamedit.” Kjo pa dyshim është kështungase i Dërguari i Allahut, salallahu ale-jhi ue selem, nuk ka folur nga hamend-ja porse në bazë të asaj që i është shpal-lur. Për këtë arsye dijetarët janë të një

mendimi se suneti është burimi i dytë iSheriatit.

Feja e Allahut, subhanehu ve teala,është e plotësuar ashtu siç është epërkryer. Allahu, subhanehu ve tealathotë: “Sot përsosa për ju fenë tuaj, plotëso-va ndaj jush dhuntinë Time, zgjodha për juislamin fe.” (Maide: 3)

Çështja e dytë: Kush beson se ndonjëligj tjetër pos ligjit të Allahut është mëi mirë. Këtu bëhet fjalë për ata qëmbivlerësojnë ligjet e njerëzve ndajligjit të Allahut. Allahu, subhanehu veteala, thotë: “Elif, Lam, Ra. (ky është)Libër; Ne ta shpallëm ty që me urdhrin eZotit t’i nxjerrësh njerëzit prej errësirave nëdritë; (t’i nxjerrësh prej errësirës) në rrugë tëFuqiplotit, të Falënderuarit.” (Ibrahim: 1)

“A i vure re ata që mendojnë se besuan atëqë të zbriti ty, dhe atë që zbriti para teje, sesi dëshirojnë që mes tyre të gjykojë djalli, eduke qenë se janë të urdhëruar që të mos ebesojnë atë. E djalli dëshiron t’i humbë nëpafundësi. Kur u thuhet atyre:“Ejani (për tëgjykuar) tek ajo që e zbriti Allahu dhe tek idërguari!” i sheh se si dyfytyrëshit ta kthe-jnë shpinën.”

Vepra e pestë: Ai që urren diçka prej fesë metë cilën ka ardhur Pejgamberi, salAllahu alejhive selem:

Urrejtja e ndonjë çështjeje fetareqoftë me fjalë apo me vepër është njëlloj hipokrizie në besim. Ai që bën këtëme njëmendësinë e të gjithë dijetarëvebëhet mosbesimtar.

Allahu, subhanehu ve teala, thotë: “Eatyre që nuk besuan, ata qofshin të përmby-sur,Ai atyre ua ka asgjësuar veprat. Këtë përshkak se ata e urryen atë që zbriti Allahu,prandaj atyre ua zhduk veprat.”(Muhammed: 8,9)

Lib

ri

80


Në maj të këtij viti, vitrinës sëlibrit islam në gjuhën shqipe iushtua edhe një libër i ri në

sferën e fikhut me titull: “Leximi iKur’anit për të vdekurit, për osekundër”. Autor i këtij libri është hoxhadhe studiuesi i ri kosovar në lëmin edispozitave të Sheriatit, Alaudin ef.Abazi, i cili është diplomuarpër Sheriat në UniversitetinIslamik të Imam Muhammed binSuud-it, në Rijad të ArabisëSaudite.

Libri “Leximi i Kur’anitpër të vdekurit, për osekundër” bibliotekës islame ibashkëngjitet si studim ivetë autorit, ku mbledh,paraqet, studion dhe anali-zon mendimet e dijetarëvetë hershëm dhe atyre tëmëvonshëm përkitazi mekëtë çështje.

Muslimanët e trojeve tonakanë nevojë për njohuri tëshumta në fushën e shken-cave të fesë islame, e cila është besim ishumicës së popullatës shqiptare, sepsenë këtë aspekt pati ngecje të madhe përshkak të rrethanave gjeopolitike nëmesin e tyre.

Jemi dëshmitarë se shumica e musli-manëve në vendin tonë, trojetshqiptare, e shikojnë Islamin me skepti-cizëm. Kur’anin, librin e zbritur ngaAllahu, e kuptojnë si një libër irra-cional. Dhe këtu fillojnë paragjykimetpër Islamin... duke e paraqitur, njohure propaganduar si fe që thërret vetëm

në asketizëm, dhe seritet e tij janë të lidhuravetëm me botën eAhiretit.

Pos kësaj, shumënjerëz mendojnë se njëjasin, një hatme, njëmevlud, apo një qelimejanë të mjaftueshme përt’i kapërcyer rreziqet eAhiretit. Duke dëgjuarse leximi i Kur’anit ështësevap dhe me leximin etij bëhet adhurim, kësh-tu që lexuesi do të ketëshpërblim për të, ata ekuptojnë këtë verbërishtdhe jepen pas pagesës që

dikush të bëjë një hatme për shpirt tëbabait apo nënës së tij të vdekur etj.Është e vërtetë se një shkronjë e lexim-it të Kur’anit ka dhjetë shpërblime kurlexohet, por duhet të dihet se kjo është

“Leximi i Kur’anit për tëvdekurit – për ose kundër”

Shkruan: Muhamed DËRMAKU

Pos kësaj, shumënjerëz mendojnë senjë jasin, një hatme,një mevlud, apo një

qelime janë tëmjaftueshme për t'ikapërcyer rreziqet e

Ahiretit. Dukedëgjuar se leximi i

Kur'anit është sevapdhe me leximin e tij

bëhet adhurim,

81


për qëllim të të kuptuarit e tij dhe tëpunuarit me të. I Dërguari i Allahutndaloi të lexohet Kur’ani më shpejt sepër tri ditë, për arsye se leximi i tij nëinterval më të shpejtë, është i pado-bishëm për t’i sjellë kuptimin e tij lex-uesit.

Libri në fjalë, jo vetëm që paraqetanën e dispozitës së Sheriatit lidhur meleximin e Kur’anit për të vdekur, porkjo me automatizëm i jep vendin mer-itor Kur’anit si libër për të gjallët, e jopër të vdekurit. Përveç kësaj në fillimtë librit është një hyrje me temë:Kur’ani - libër i shenjtë, ku sqaronrëndësinë e tij.

Me këtë traktat shkencor, autorisynon të arrijë paraqitjen e ndërtimittë mendimeve dhe argumenteve të tyrenë shkencat islame dhe njëkohësishtshpjegimin e mënyrës së qasjes ndajmendimit tjetër dhe kritikës së mirë-filltë ndaj tij, siç shpjegon vetë autorinë hyrje të librit.

Në këtë libër, autori i ofron lexuesittë gjitha mendimet e regjistruara lid-hur me leximin e Kur’anit për tëvdekurit. Pastaj përmend dijetarëtislamë, fillimisht ata të medhhebeve,pastaj edhe ata të mëvonshëm e të tjerëbashkëkohorë, dhe qëndrimet e tyrelidhur me këtë çështje. Pas kësaj sjellargumentet e tyre nga bazat e Sheriatitdhe i shtjellon ato.

Në fund autori jep një përmbledhjerreth zgjedhjes së mendimit më tësaktë pa imponim dhe me fjalor profe-sional, duke sjellë edhe sqarime shtesënë fund të çdo kapitulli.

Vlen të përmendet se autori vepronnë shkrimin e tij sipas metodologjisëtradicionaliste në raport me argu-mentin. Që do të thotë, i jep përparësi

argumentit më të fortë dhe më tësaktë, pa u kapur për personalitetin enjë dijetari apo medhhebi të caktuardhe duke mos favorizuar asnjë mendimnë mënyrë të njëanshme.

Autori nuk synon ta mbyllë derën epërfitimit të të vdekurve nga veprat ededikuara për ta nga të gjallët. Kjobëhet e qartë, kur sjell në librin e tijnjë kapitull të veçantë me veprat, ngatë cilat përfitojnë të vdekurit, zgjidhjekjo e mbështetur në argumente tëSheriatit, e jo kompromis me leximin eKur’anit për ta.

Ndër veprat që i vdekuri përfiton,përmend lutjen (duanë), sadakanë,therjen e kurbanit për të, agjërimi, përtë cilin është zotuar ta bëjë sa ka qenë igjallë, haxhillëku, shlyerja e borxhit,veprat e pasardhësve të mirë, udhëzimii tij sa ishte i gjallë për kryerjen e ndon-jë vepre të mirë si dhe veprat, nga tëcilat përfitojnë të tjerët. Li

bri

Libri në fjalë është botuar nga shtëpiabotuese “Gjurma – botime” nëPrishtinë. Përbëhet prej gjithsej 70faqeve të formatit A5. Ka një kualitettë lartë botimi, si në radhitje, ashtuedhe në aspektin teknik. Ka recensuarEnis ef. Rama, kurse redaktor gjuhësori tij është Erion Sula.

Nuk mund të themi se është libër iparë shkencor që shkruhet nga autorshqipfolës me shtjellim të tillë shken-cor, por me përgjegjësi mund të thuhetse është libri i parë dhe i vetëm nëgjuhën shqipe, që trajton këtë prob-lematikë me një përshkrim tejet pro-fesional dhe me metoda shkencore, qëjanë të njohura në lëmin e fikhut.

Një qasje e tillë studimore të çësht-jeve islame dhe shtjellimi i tyre në këtëmënyrë, ndonëse është e vjetër në lit-eraturën burimore islame, te shqip-

tarët është e re pasi niveli intelektual ilexuesve të literaturës islame nuk ishteky që është sot.Andaj jo vetëm për lib-rin në fjalë, por edhe tema të tjera, qëjanë me interes për lexuesin shqiptar,duhen të shtjellohen në mënyrë profe-sionale, e sidomos ato që shkaktojnëshpeshherë konfuzion në mesin e mus-limanëve kur ata shohin më shumë senjë lloj të aplikimit të një çështjeje tëcaktuar, në mënyrë që t’u ofrohenargumentet dhe mënyra e argumen-timit nga dijetarët e famshëm të EhliSunnetit dhe Xhematit, ashtu siçveprohet me këtë libër.

Suksese autorit dhe Allahu e shpër-bleftë për mundin dhe angazhimin edhënë me shumë vetëmohim, si dhepërgëzime bibliotekës islame në gjuhënshqipe për këtë pasurim!

82


Lib

ri

Documents

SEZONI I XHENETIT - AlbIslam · çka do të mbetet si dokument për indi-vidë dhe institucionet që në rastet kur trajtohet çështja e mbulesës të kenë fakte nga opinionet e