Shendeti Dhe Higjiena Personale

8/10/2019 Shendeti Dhe Higjiena Personale

1/19

TEMA:

SHENDETIDHEHIGJIENAPERSONALE

Punoi: Antigona Osmani Lnda : Kujdesi Infermieror

Selim Jonuzaj Prof. Fekrije Hasani

Fetije SadrijaNaxhije Hetemi

Sedat Osmani


2/19

Koncepti i shndetit

Shndeti sht nj aspekt shum i rndsishm i jetsnjerzore. Madje, n mnyr disi filozofike, shpeshhernjerzit i referohen konceptit t shndetit si nj qllimm vete i ekzistencs.

N njfar mnyre, shndeti ose, mungesa e tij, janterma t pranishm pothuajse n t gjitha kontekstet

apo dimensionet e ekzistencs s shoqris njerzore.

Kjo sht veanrisht e vrtet pr mirqenien fizike torganizmit, s cils njerzit i referohen pothuajse dodit n biseda me njri-tjetrin.

Diskutimet rreth komponentve t tjer t shndetit, sisht p.sh. mirqenia shpirtrore apo, emocionale,jan m shum t kufizuara n mjedise intime, apo ngrupe t nj besimi fetar t caktuar.


3/19

Problemet e shndetit mendor jan akoma edhem shum t kufizuara n mjedise tepr intime, prvet karakterin sensitiv t smundjeve apo

rregullimeve q lidhen me sfern psiko-emocionale.

Sidoqoft, gjat jets s prditshme njerzit ireferohen her pas here nj apo disakomponentve t shndetit t tyre n situata dhen kontekste t ndryshme, duke e konsideruar at(shndetin) si kapitalin m t muar n jet.

shendeti dhe sjellja jane gjeja me e rendesishmeper cdo njre apo jo o njerez


4/19

Prkufizimi i shndetit Q n fillim duhet thn se, prpjekjet pr t prkufizuar shndetin hasin

n shum vshtirsi. Problemi qendror n dhnien e nj prkufizimibinds qndron n faktin se, shndeti konsiderohet nga njerzit si dikae natyrshme, apo normale, n prputhje me aforizmin:

Njeriu fillon e kupton dika rreth shndetit vetm kur ai (shndeti)mungon.

N fakt, njerzit flasin m shum pr t kundrtn e shndetit(smundjen) sesa pr shndetin n vetvete. Pra, n praktik njerzit e

kan t vshtir t mendojn rreth shndetit pa e lidhur at me tkundrtn e tij (smundjen).

Prandaj edhe, sht m e leht t prcaktohet shndeti duke u nisur ngae kundrta e tij. Kshtu, mund t thuhet se:

Shndeti sht mungesa e smundjes.

Ndrkoh q, sipas nj kndvshtrimi krejt tjetr, shndeti konsiderohetsi

Mirqenie e plot e organizmit.


5/19

Kto dy prkufizime korrespondojn me dykndvshtrimet madhore mbi shndetin: i pari i referohetpikpamjes apo teoris bio-mjeksore, ndrsa i dyti i

referohet prkufizimit t Organizats Botrore tShndetsis n vitin 1946 sipas t cilit:

Shndeti sht gjendja e mirqenies s plot fizike,mendore dhe shoqrore dhe jo thjesht mungesa e

smundjeve apo e pa fuqis fizike t organizmit.

Kndvshtrimi bio-mjeksor mbi shndetin[redakto |redakto tekstin burimor]

Si u tha m lart, sipas kndvshtrimit bio-mjeksorshndeti sht mungesa e smundjeve n organizm.N fakt, ky prkufizim ka pasur nj jehon t gjat, pasiintuitivisht shumica e individve e perceptojn shndetinsi munges t devijimit apo shkarjes s organizimitdrejt zhvillimit t nj apo disa smundjeve t caktuara.


6/19

Problemi me kt prkufizim konsiston n faktin se, n realitet, mund t ketindivid me nj smundje t caktuar, por q, n periudha apo stade t ndryshme tzhvillimit t smundjes, kta individ mund t ndjehen t shndetshm.

Kshtu, nj subjekt q vuan p.sh. nga skleroza multipleks por q ka gjetur njekuilibr brenda kufizimit fizik t shkaktuar nga smundja, dhe q udhheq njjet me aktivitet dhe produktivitet t lart, mund t konsiderohet nga komuniteti(prfshi edhe vet individin) si subjekt i shndetshm.

Nga ana tjetr, pr shum subjekte n popullat mund t mos ket evidencfizike t ndonj smundjeje, n nj koh q kta individ mund t ken shumprobleme psiko-sociale t cilat e deviojn shum shndetin e tyre nga mirqenia

mendore dhe/ose shoqrore.

P.sh. subjektet q rrall her ndjehen n form, t gzuar, apo t lumtur, qjan anksioz, q shumicn e kohs duken t mrzitur dhe qndrojn t vetmuar,megjithse nuk vuajn nga ndonj smundje e identifikueshme, gjithsesi mund tkonsiderohen si jo t shndetshm (t paktn, pjesrisht).

Si shihet pra, sipas konceptit bio-mjeksor ka nj ndarje t prer midis shndetitfizik dhe mungess s tij, e cila konsiderohet si smundje.


7/19

Por, ky prkufizim bart n vetvet shum mangsi, pasisi u prmend n mnyr ilustrative m lart, disasubjekte me nj smundje t caktuar mund t prjetojn

gjithsesi nj mirqenie t plot mendore dhe shoqroreduke e perceptuar vetveten si plotsisht t realizuar njet, ndrkoh q individ t tjer pa shenja t ndonjsmundjeje (pra, subjekte me mirqenie t plot fizike)nuk gzojn mirqenie mendore dhe/ose shoqrore.

Kufizimi i prkufizimit bio-mjeksor qndron n faktin se,shndeti konsiderohet si negativi i smundjes,ndrkoh q shum autor argumentojn se shndetisht shum m tepr se kaq.

Pra, koncepti i smundjes si fenomeni i kundrt ishndetit sht shum i cunguar. Nga ky kndvshtrim,probleme t tilla si, varfria apo pa drejtsia socialeduhen marr patjetr n konsiderat sa her q ireferohemi t kundrts s shndetit.


8/19

Prkufizimi i shndetit nga Organizata Botrore eShndetsis[redakto | redakto tekstin burimor]

Si u prmend m lart, sipas prkufizimit t Organizats Botrore

t Shndetsis shndeti sht:

Gjendja e mirqenies s plot fizike, mendore dhe shoqroredhe jo thjesht mungesa e smundjeve apo e pa fuqis fizike torganizmit

(Andrija Stampar, Presidenti i Par i Asambles s Prgjithshmet Organizats Botrore t Shndetsis, 1946).

Si shihet, prkufizimi i Organizats Botrore t Shndetsisprfshin jo vetm sfern e mirqenies fizike, por edhe atmendore dhe shoqrore, n ndryshim nga kndvshtrimi bio-

mjeksor i cili fokusohet vetm n aspektin fizik t shndetit.

Ky prkufizim (deri diku) gjith-prfshirs i shndetit ka,megjithat, shum kufizime t cilat, n njfar mnyre, jan tkundrtat e modelit bio-mjeksor.


9/19

Nga ana tjetr, edhe nse pr nj moment pranohet se nj gjendje e tillideale (d.m.th. mirqenie e plot fizike, mendore dhe shoqrore)ekziston, ather n m t mirn e rasteve kjo gjendje do tireferohejthuajse ekskluzivisht subjekteve 20-30 vjear t privuar nga dosmundje, n kulmin e energjive dhe t aktivitetit t tyre fizik, si dhe me

kushte t knaqshme socio-ekonomike.

Mirpo, me kalimin e viteve, thjesht si rezultat i moshimit njerzit do tdevijonin gradualisht nga kjo gjendje ideale (d.m.th. nga shndeti iplot).

Nga kjo, intuitivisht mund t konkludohet se, prftimi i nj gjendjejemirqenieje t plot sipas prkufizimit t Organizats Botrore tShndetsis do tireferohej, n rastin m t mir, vetm subjekteve memosh t re.

Pra, sipas ktij kndvshtrimi, shndeti i plot sht nj nocion i lidhurpa zgjidhshmrisht me moshn ideale t individit, ka e bn at

(shndetin e plot) nj fenomen shum t pa qndrueshm dhe tejetkalimtar pr jetn e njeriut.

N fakt, nj konotacion i till i prkufizimit t Organizats Botrore tShndetsis do t ishte i gabuar, sepse shum individ n mosh tmesme madje edhe n mosh t thyer mund t gzojn nj gjendjemirqenieje t knaqshme fizike, mendore dhe shoqrore.


10/19

Mirpo, disa autor, duke konsideruar problemin e raportit t shndetitme mirqenien, shtrojn pyetjen:

A sht mirqenia pjes prbrse e konceptit mbi shndetin, apo mosvall ajo (mirqenia) sht nj koncept deri diku i ngjashm, pormegjithat i ndryshm nga shndeti?.

Ky sht nj problem shum i rndsishm, sidomos pr objektin epuns dhe sfern e aktiviteteve n fushn e promocionit shndetsor.

Kshtu, Downie (1990) pretendon q:

Koncepti i shndetit dhe ai i mirqenies kan mbivendosje dhe jan tlidhur ngusht me njri-tjetrin; megjithat, kto dy koncepte jan tndryshm dhe nuk mund t integrohen kurrsesi n nj koncept tvetm.

Kjo ide, sa interesante aq edhe spekullative, e mbshtetur edhe ngaautor t tjer, argumentohet mbi bazat e mposhtme:

S pari, koncepti i shndetit si munges e smundjes dhe, nga anatjetr, koncepti i shndetit si gjendje mirqenieje t plot nuk mund tshihen si dy pole t kundrta n nj shkall lineare (drejtvizore).


11/19


12/19

Mirpo, nse mungesa e smundjes dhe mirqeniashihen si dy pole t kundrt n nj shkall drejtvizore,kjo prqasje nuk do t ishte e mundur pr faktin se, pr

t gzuar nj gjendje mirqenieje subjekti duhet t jetpatjetr i privuar nga do smundje.

Nga ana tjetr, nse pranohet fakti se shndeti sht njkoncept shum dimensional, ather smundja dhemirqenia e individit mund t bashkjetojn prgjat

dimensioneve t ndryshme t shndetit fizik, mendor,shpirtror, psiko-emocional dhe shoqror.

Arsyeja e dyt sipas s cils shndeti dhe mirqeniajan t ndr-lidhura por megjithat dy koncepte t

ndryshme nga njri tjetri, argumentohet me faktin se,mirqenia e individit sht nj koncept m shum ilidhur me dimensione t tilla si knaqsia, gzimi,apo lumturia sesa i lidhur me shndetin e tij.


13/19

Shndeti si koncept trsor

Sipas ktij kndvshtrimi, shndeti konsiderohet si koncept trsor duke jureferuar shum elementve si: trsis s individve t nj shoqrie, trsis s

komuniteteve, trsis s dimensioneve t shndetit, apo trsis s faktorveprcaktues t shndetit.

Kshtu, sipas ktij koncepti, trupi, mendja, shpirti dhe emocionet ndr-veprojn dhe funksionojn si nj e tr.

Gjithashtu, n kt konceptim t shndetit, theksohet edhe ndr-varsia

(marrdhniet reciproke) mes individve me njri-tjetrin. Nj vmendje e veant ikushtohet t gjith dimensioneve t shndetit dhe t gjith faktorve prcaktues tshndetit n mnyr t till q, shndeti fizik dhe ai mendor konsiderohen njlloj tmuar.

Koncepti trsor i shndetit prshkohet nga nj filozofi e unitetit mesdimensioneve dhe aspekteve t ndryshme q prcaktojn shndetin e individit nveanti, dhe t popullats n trsi.

Sipas ktij konceptimi, fokusi qendror prqndrohet n karakterin sinergjik tshndetit, individit dhe shoqris, ku t gjith elementt prbrs ndr-veprojn nmnyr sinergjike duke prftuar nj trsi q sht m e madhe sesa shuma e tgjith elementve prbrs.


14/19

Prandaj, kndvshtrimi trsor i shndetit shtshum i rndsishm prsa i takon evokimit tkarakterit ndr-veprues t t gjith komponentvet shndetit, individve, shoqris, dhe bots ntrsi.

Kjo prqasje trsore ndaj shndetit sht

prqafuar nga shum shkolla Perndimore gjatktyre dekadave t fundit. Kshtu, njerzit pobhen gjthnj e m t ndrgjegjshm pr lidhjen endrsjell mes trupit dhe mendjes mbi shtjet elidhura me shndetin.

Koncepti trsor mbi shndetin aludon gjithashtupr nj ekuilibr mes t gjitha pjesve prbrse tshndetit; nga kjo pikpamje, ekuilibri i ktyrekomponentve, sipas shum autorve, sht edhethelbi i shndetit.


15/19

Ky ka qen rasti i pothuajse t gjitha shoqrive nmbar botn deri n dekadat e fundit, ku theksi ivihej vetm trajtimit t smundjeve pas shfaqjes styre dhe/ose mnjanimit t faktorve klasik trrezikut (p.sh. ndotjes mjedisore, apo prmirsimitt kushteve higjieno-sanitare).

Vitet e fundit, gjithnj e m shum po i mshohetstudimit t faktorve t tjer prcaktues tshndetit, prfshi nivelin e edukimit, t ardhuratmateriale, strehimin, apo punsimin.


16/19

HIGJIENA PERSONALE

I prket degve preventive te mjeksis, ku qllimikryesore sht ruajtja e pastrtis trupore,veshembathjes, ku me ket pengojm shfaqejen esmundjeve te ndryshme te cilat nvaren shume nga

mirmbajtja e higjiens se mire personale.


17/19

Higjena e lkurs : shprehit pr mirmbajtjen e higjiens se trupitndikojn n zvoglimin e numrit te smundjeve infektive tendryshme. Lkura e pastr njherit zvoglon mundsin przhvillimin e dmtimeve profesionale, ndrsa lkura e papastrlndohet lehte, sidomos te personat e moshuar tek te cilt sht izvogluar elasticiteti fiziologjike i lkurs, gjithashtu lkura e

papastr shkakton rregullime n termorregullacion si dheshume rregullime te tjera n organizm. Shume materie nforme pluhuri, avulli dhe lngu e ndyjn lkuren, e dmtojn at,e disa prej trye deprtojn edhe n gjak e prmes gjakutshprndahen n tere organizmin duke shkaktuar rregullime teshumta, nse nuk mirmbahet higjiena e lkurs gjat puns sidhe pas prfundimit te puns. Gjithashtu me rendsi te madhe

shte edhe mirmbajtja e higjiens personale te organevegjenitale, ke me mirmbajtje te mire mund te parandalojmshume smundje infektive te organeve gjenitale, ku ktu merendes! i sht edhe preventiva (mbrojtja) nga smundja aq errezikshme sot si sht SIDA.


18/19

HIGJIENA E TRUPIT: meqense disa pjes te trupit iekspozohen ndikimit te ndotje se ambientit te jashtm, atherkto pjes duhet te pastrohen me shpesh. Ku pr larje prdoret

uji i ftohet, uji i voket dhe uji i nxehte. sht e dshirueshme qtrupi ti ekspozohet me ne mnyre alternative ujit te ngrohte (32-36 C), ujit te ftohet (20-22 C). Larje me uj te ftohet, te vaketdhe me uj te nxehte n stinn e vers duhet te zgatohet meshpesh, se paku 2-3 here n jave. Larje me uj te ftohteshkaktone shprndarjen e gjakut drejt organeve te brendshme,ngadalsimin e puns se zemrs se dhe frymmarrjen e

shpjetuar. Nga rreziku i humbjes se madhe te nxehtsis, larjame uj ftohte nuk preferohet me shume se sa 15-20 minuta.Larja me uj te vaket shkakton hiperemi te lkurs, d.m.th.shkarkimi i organeve te mbrendshme, rritjen e ventilacionit temushkrive dhe ka veprim qetsues n sistemin nervor si dhepr mnjanimin e ndyrsirs. Larja me uj te nxehte (45-50 C),sjell deri te djersitja e teprt e trupi, e kjo paraqet ngarkes n

sistemin kardiovaskular. Gjate zgjedhjes se mnyrs se larjesduhet q te kemi kujdes pr gjinin, moshn si dhe gjendjenfiziologjike (periudha e menstruacionit, shtatezanis).Kundrindikacion sht larja me uj te ftohet apo te nxehte prshtatezenat dhe peronat e moshuar.


19/19

Higjiena personale gjithashtu sht nj mnyr erndsishme pr t parandaluar kontaminimin eushqimit sht q t mbahet nj standard i lart i

higjiens personale dhe pastrtis.

Edhe njerzit e shndetshm mbajn n trupin e tyrebakteret e helmimit t ushqimit. Duke prekur pjes ttrupit tuaj, t tilla si hund, goj, flokt, apo rrobat tuajaju mund t prhapni bakteret nga duart tuaja n ushqim.

Higjena e mir personale ka kuptim t mir edhe n

biznes. Konsumatort do t donin t shihnin trajtimin epersonelit t ushqimit t cilt marrin seriozisht higjienndhe praktikojn trajtimin e sigurt t ushqimit.

Documents

Shendeti Dhe Higjiena Personale