SHQIPËRIA NË PERANDORINË BIZANTINE

8/7/2019 SHQIPRIA N PERANDORIN BIZANTINE

1/21

SHQIPRIA N PERANDORIN BIZANTINE

http://www.klealove.com/t4012-shqiperia-ne-perandorine-bizantine (1 of 21)12.03.2011 16:16:49


SHQIPRIA N PERANDORIN BIZANTINEnga BeLti prej Mon 28 Dec 2009 - 13:05

Shqiptar dhe ndryshimet etno-politike e shoqrore-ekonomike n mesjetn e hershme

SHQIPRI A GJAT SHEKUJVE T MESJETS(SHEK. V - XIV)

SHQIPRIA N PERANDORIN BIZANTINE(SHEK. V - X)

1. SHQIPTART DHE NDRYSHIMET ETNO-POLITIKE E SHOQRORE-EKONOMIKE N M ESJETN E HERSHME

Shqipria dhe Bizanti

Pas ndarjes s Perandoris Romake n dy pjes, m 395, trevat iliro-shqiptare hyn n prbrje t Perandoris Bizantine, si quhet zakonisht pas ksaj date Perandoria Romake e Lindjes sipas emritantik t kryeqytetit t saj, Bizant, q pr nder t Konstandinit t Madh u quajt Konstandinopoj.

Ashtu si i kishin dhn n shek. III-IV Perandoris Romake nj numr perandorsh e gjeneralsh t shquar, po ashtu gjat periudhs s hershme bizantine (shek. V-IX), trevat iliro-shqiptare idhan Perandoris Bizantine disa perandor, ndr t cilt shquhen n mnyr t veant Anastasi I nga Durrsi (491-518) dhe Justiniani I nga Taurisium i Shkupit (527-565). Me reformat dhe memasat e zbatuara n administratn civile e ushtarake, kta dy perandor prgatitn kalimin nga antikiteti n mesjet dhe hodhn bazat e asaj q do t ishte perandoria m jetgjat n historin eqytetrimit mesdhetar.

Pozicioni skajor n kufi me Italin, me t ciln interesat e Bizantit mbetn deri n fund t lidhura ngusht, prcaktoi rolin e jashtzakonshm t trevave iliro-shqiptare n kuadrin e Perandoris

Bizantine. Ato u kthyen n nj nyje komunikimi t Lindjes me Perndimin dhe anasjelltas. Nj rol t till e favorizonte ekzistenca e porteve t rndsishme gjat bregdetit t Adriatikut e t Jonit osee arterieve rrugore q fillonin prej tyre dhe zgjateshin n thellsi t Gadishullit duke lidhur bregdetin me qendra t tilla t rndsishme, si Nishin, Shkupin, Ohrin, Sofjen, Kosturin, Selanikun,Adrianopojn e vet Konstandinopojn. Ashtu si n shekujt e lashtsis, rruga Egnatia vazhdoi ta luante rolin si vija kryesore e komunikimit midis provincave t Perandoris n rrafshin perndim-lindje. Prgjat traktit perndimor t rrugs Egnatia (Durrs-Apoloni-Peqin-Ohr) jan zhvilluar disa nga betejat m t prgjakshme t historis bizantine. Perandort bizantin i kushtuan vmendje
http://www.klealove.com/forum


2/21


t veant mbrojtjes strategjike t trevave iliro-shqiptare. Perandori Justiniani, sipas biografit t tij, Prokopit t Cezares, ndrtoi nga e para apo rimkmbi 168 kshtjella n katr provincat ilire: tDardanis, Prevalit dhe t dy Epirve. Nga ana e tij, Anastasi I e rrethoi qytetin e tij t lindjes, Durrsin me mure madhshtore q shihen ende sot. Ve Durrsit, pikmbshtetje t pushtetit bizantinn Shqipri prbnin Tivari, Shkodra, Lezha, Kruja, Dibra, Prizreni, Shkupi, Berati, Devolli, Kolonja, Adrianopoja etj. Mbrojtja e tyre dhe e territorit n juridiksionin e tyre, u ishte besuar forcave ekomandantve vendas. Trupa ushtarake iliro-shqiptare shrbenin gjithashtu n vise t tjera t Perandoris, sa n Lindje aq edhe n Perndim. N kohn e perandorit Justinian, ushtar iliro-shqiptarshrbenin n ushtrin bizantine me qndrim n Itali. N nj nga mbishkrimet e asaj kohe t gjetura n Itali, bhet fjal pr numrin e madh t ilirve (numerus felix Illyricianorum). Edhe n shekujte mvonshm, reparte nga trevat iliro-shqiptare shrbenin n provincat bizantine t Italis e n provinca t tjera n Evrop e Azi.

BeLti Stafi Webmaster

Gjinia:

Postime: 32526

Mosha: 22

Regjistrimi: 23/11/2009

Vendi: Mitrovic

Hobi: Tenisi

Zona ime:

Re: SHQIPRIA N P ERANDORIN BIZANTINE

nga BeLti prej Mon 28 Dec 2009 - 13:05

Prhapja e krishterimit n Shqiprihttp://www.klealove.com/t4012-shqiperia-ne-perandorine-bizantine (2 of 21)12.03.2011 16:16:49
http://www.ardhmeria-forum.tk/


3/21


Shqipria sht prcaktuar si nj nga vendet mesdhetare, ku krishterimi deprtoi qysh n shekujt e par. Autori i shek. VI, Kosmas, i prfshin iliro-shqiptart n grupin e popujve q n kohn e tijkishin prqafuar krishterimin. Durrsi, Nikopoja ishin qendrat kryesore bregdetare, nga ku feja e re u prhap pastaj n thellsi t katr provincave ilire: t Prevalit, Dardanis, Epirit t Ri dhe t Epiritt Vjetr. Q n shekujt e par t ers s re, n qendrat urbane t ktyre trevave prmenden bashksit e para t krishtera, si dhe ngrihen ndrtesat e para t kultit t ri. T tilla ndrtesa, bazilika epagzimore (baptistere) t shek. IV-VI, ruhen edhe sot pjesrisht n rrethet Durrs, Shkodr, Lezh, Mat, Apoloni, Elbasan, Dibr, Ohr, Tiran, Vlor, Gjirokastr, Sarand, Butrint e akoma m njug.

Hershmrin e krishtrimit shqiptar e provojn gjithashtu nj sr emrash vendesh q u referohen martirve t par t Lindjes, kulti i t cilve ka qen i prhapur n shek. IV-VI. T tilla jantoponimet Shirgj (Shn Sergj), Shubak (Shn Baku), Shndekla (Shn Tekla), Shn Vlashi, q ndeshen n Shkodr, Durrs, Himar e deri posht n amri (Shn Vlash, Shn Tekla). T lidhur mekultin e martirve n fjal si dhe me historin e hershme t krishterimit, jan toponime t tilla t huazuara nga vendet e Lindjes, si Rozaf (vend n Siri, ku u varros Shn Baku e Shn Serxhi),Barbullush (Barbalista, vend buz Eufratit, ku u masakrua Shn Baku), Sebaste, Jeriko.

Persekutimet e mdha kundr t krishterve regjistruan edhe n Shqipri martir t shumt, kulti i t cilve u ruajt n shekuj. M t shquarit ndr kta martir jan Shn Asti, peshkop i Durrsit,Shn Terini nga Butrinti, Shn Donati, peshkop i Evrojs (Paramithi), Lauri dhe Flori nga Dardania etj. Po n kt koh n toponomastikn e vendit futen emra t krishter t tipit Shngjin, ShnGjergj, Shupal (Shn Pal), Shmil (Shn Mhil l), Shn Koll apo Shn Nik (Shn Nikoll), Shmri (Shn Mri), Shndlli (Shn Ilia), Shngjergj, Shtish - Shn Matish (Shn Matheu), Shingjon, Shgjun(Shn Gjon), Shn Ndreu etj., etj. T gjith kta emra bjn pjes n fondin e hershm t toponomastiks s krishter (shek. I-VII). T tilla toponime, q n Ballkan n nj mas e n nj shtrirje ttill gjenden vetm n trevat shqiptare, lidhen gjithsesi me periudhn para vendosjes s sllavve n shek. VI-VII. Prhapja e tyre sa n viset bregdetare, aq edhe n viset e thella malore largbregdetit, sht nj e dhn m shum q provon se kto hapsira mbetn n thelb t paprekura nga ngulimet e sllavve pagan dhe se edhe pas dyndjeve sllave t shek. VI-VII, popullsia vendaseautoktone u ruajt e paprekur n pjesn m t madhe t Iliris s Jugut.

Pavarsisht nga prpjekjet pr mbytjen e fes s re, krishterimi u afirmua n Shqipri n mnyr prfundimtare. Pas persekutimeve t mdha t shek. IV, burimet historike flasin pr nj strukturkishtare mjaft t konsoliduar. Ajo ishte e organizuar mbi bazn e provincave administrative t epoks s Dioklecianit. N qendrn e do province ndodhej kisha mitropolitane dhe aty e kishte selinkryepeshkopi. Nn juridiksionin e ktij t fundit ndodheshin peshkopt e dioqezave vartse (sufragane). Kshtu, n katr qendrat kryesore kishtare n trevat shqiptare ishin kryepeshkopatat eShkodrs (Prevali), Justiniana Prima (Dardania), Durrsi (Epiri i Ri), Nikopoja (Epiri i Vjetr). Kryepeshkopi i Shkodrs kishte nn varsi 3 peshkopata vartse (sufragane), ai i Shkupit 5, i Durrsit 8dhe i Nikopojs 9. Me prhapjen e krishterimit n viset e brendshme, numri i peshkopatave sa vinte e rritej. Kshtu, n shek. X mitropolia e Durrsit kishte tashm 14 peshkopata vartse(sufragane) mes t cilave: Tivari, Licini (Ulqini), Shkodra, Drishti, Dioklea (Genta), Pulti, Elisoni (Lezha), Kruja, Stefaniaka, Kunavia, Crniku. Si shihet, n at koh juridiksioni i mitropolis sDurrsit ishte shtrir drejt veriut duke prfshir brenda saj provincn e dikurshme t Prevalit. Si ndodhte shpesh, nj prhapje e till e pushtetit fetar kishte pasuar shtrirjen n at drejtim t

juridiksionit politiko-administrativ t Durrsit (krijimi i tems s Durrsit n shek. IX). Kryepeshkopt kishin pr detyr t emronin, t shkarkonin, t transferonin e t shuguronin peshkopt ejuridiksionit t tyre. Pr zgjidhjen e problemeve t ndryshme q kishin t bnin me administratn kishtare t provincs s tij, kryepeshkopi thrriste periodikisht sinodin provincial. Nga ana e tyre,kryepeshkopt, t shoqruar her-her edhe nga peshkop t dalluar, merrnin pjes n koncilet ekumenike, ku mblidheshin prfaqsuesit m t lart t klerit t bots s krishter, pr t diskutuarmbi problemet e dogms dhe t organizimit kishtar. Kshtu, n Koncilin e famshm t Nikes, m 431, mitropoliti i Durrsit i shoqruar nga sufragant e tij, nnshkroi aktin prfundimtar q dnonteherezin nestoriane. N Koncilin tjetr t rndsishm, n at t Kalcedonis t vitit 451, ku u zgjidhn prfundimisht grindjet dogmatike mbi natyrn e Krishtit, morn pjes edhe Lluka, mitropolit iDurrsit, Evandri, peshkop i Diokles dhe Euzebi, peshkop i Apolonis.

_________________


http://www.klealove.com/f81-konkursi-letrar-2011


4/21


Gjinia:

Postime: 32526

Mosha: 22


Vendi: Mitrovic

Hobi: Tenisi

Zona ime:

Re: SHQIPRIA N P ERANDORIN BIZANTINEnga BeLti prej Mon 28 Dec 2009 - 13:05

Organizimi kish tar i trevave shqiptare

N pikpamje t organizimit t prgjithshm kishtar, kisha shqiptare ishte n varsi t Paps s Roms. Ky i fundit ushtronte autoritetin e vet n trevat shqiptare nprmjet mkmbsit (vikarit) ttij t prgjithshm, me seli n Selanik. Por, duke filluar nga shek. V, Patriarkana e Konstandinopojs u prpoq ti vr n varsin e vet peshkopatat shqiptare. Ballafaqimi midis Roms eKonstandinopojs pr hegjemoni kishtare n Shqipri (n kishn e Ilirikut) doli veanrisht n pah gjat s ashtuquajturs Kriza akaciane (484-519). Me at rast, peshkopt iliro-shqiptarkonfirmuan besnikrin e tyre ndaj Roms. Veanrisht t vendosur n komunionin me Papn ishin kleri i provincave t Dardanis, Epirit t Vjetr dhe Prevalit. Kurse n provincn e Epirit t Riqndrimi qe i pavendosur. Sipas raporteve t t drguarit t paps Hormisda, m 519, populli dhe kleri i Skamps apo i Liknidit (Ohrit) i shin besnik t vendosur t Papatit, ndrkoh q peshkop ttjer t provincs kishtare t Epirit t Ri, midis tyre edhe kryepeshkopi i Durrsit, anonin nga Patriarkati i Konstandinopojs. Perandori Anastasi I (491-518), me origjin nga Durrsi, ndikoi nga ana etij pr t forcuar lidhjet e mitropolis s Durrsit me Patriarkatin e Konstandinopojs. Gjithsesi, perandori tjetr bizantin me origjin iliro-shqiptare, Justiniani I (527-565), e njohu juridiksionin e

Roms mbi kishn e Ilirikut, aq m tepr q, nn sundimin e tij, Italia u bashkua me Perandorin Bizantine dhe kontrolli i Perandorit prfshiu edhe territoret nn juridiksionin e Paps s Roms. Nnsundimin e tij u krijua edhe nj vikariat i dyt n Justiniana Prima (Shkup), q mori nn juridiksion provincat kishtare t Dardanis dhe t Prevalit. Epiri i Ri dhe Epiri i Vjetr vazhduan t varen ngavikariati i Selanikut. Ndryshe nga bashkpatrioti i tij nga Durrsi, perandori Anastas, q u prpoq ti shkpuste lidhjet e episkopatit t Ilirikut me Romn dhe ta vendoste at nn juridiksionin eKonstandinopojs, Justiniani rikonfirmoi lidhjet e peshkopatave t Ilirikut me Papn e Roms, duke u vn fre ambicieve t Patriarkut t Konstandinopojs pr ti shtn ato n dor.

Ndryshimet politike q ndodhn n trevat shqiptare dhe n krejt rajonin n shek. VI-X, u shoqruan me ndryshime t rndsishme edhe n kuadrin e organizimit kishtar. N prfundim t dyndjeve tpopujve, nj sr qendrash peshkopate u rrnuan dhe nuk prmenden m; t tilla qen: Onkezmi, Skampa, Amantia, ndrkoh q t tjera seli peshkopate shfaqen pr her t par: Cerniku, Deja,Kruja, Himara, Devolli, Kolonja, Dibra etj.

N kohn e sundimit bullgar (shek. IX-X), selia mitropolitane e Nikopojs (Epiri i Vjetr) u zhvendos m n jug, n Naupakt, ajo e Dardanis nga Shkupi kaloi n Ohr, kurse mitropolia e Prevalit ngaShkodra kaloi n Tivar.Por ngjarja m e madhe n kuadrin e organizimit kishtar t trevave shqiptare ishte vendimi i vitit 732 i perandorit bizantin ikonoklast, Leoni III, pr ti hequr peshkopatat shqiptare nga varsia ePaps s Roms dhe pr ti kaluar ato nn juridiksionin e Patriarkut t Konstandinopojs. Tashm nj pjes e mir e Italis bashk me Romn ndodhej nn sundimin e frankve, rival t rrept tbizantinve, kshtu q pushoi s vepruari edhe ndikimi i perandorit bizantin mbi Papn e Roms.

Gjithsesi, edhe pas ksaj date vazhdoi ndikimi i Roms n nj varg dioqezash t Shqipris s Eprme, n Preval e Dardani n mnyr t veant. N kt drejtim luajtn rol lidhjet gjithnj t gjallaekonomike, tregtare e kulturore midis dy brigjeve t Adriatikut (at koh Italia e Jugut ishte gjithmon provinc bizantine). Por nj rol t veant n ruajtjen e lidhjeve kishtare me Romn luajtnmanastiret e mdha t urdhrit t Shn Benediktit, q shfaqen n trevat shqiptare q prej shek. VI dhe q vazhduan t mbijetojn prgjat gjith mesjets.



5/21


_________________


Gjinia:Postime: 32526

Mosha: 22


Vendi: Mitrovic

Hobi: Tenisi

Zona ime:



Dyndjet e popujve, ngulimet sllave n Ballkan http://www.klealove.com/t4012-shqiperia-ne-perandorine-bizantine (5 of 21)12.03.2011 16:16:49
http://www.ardhmeria-forum.tk/http://www.klealove.com/f81-konkursi-letrar-2011


6/21


Nn sundimin e Dioklecianit e m tej t Konstandinit, Perandoria Romake iu prshtat nj organizimi t ri administrativ. Njsia m e madhe administrative u b prefektura, q prmbante disa dioqeza,t cilat nga ana e tyre ishin t ndara n nj numr edhe m t madh provincash. Prefektura e Ilirikut (praefectura praetorio per Illyricum), prfshinte dioqezat e Dakis e t Maqedonis.

N kt t fundit bnin pjes pronvincat e Prevalit, Dardanis, Epirit t Vjetr dhe Epirit t Ri, q prfaqsonin hapsirn gjeografike t banuar nga pasardhsit e ilirve, shqiptart, prgjat gjithmesjets e deri n koht e reja. Funksionari m i lart i prefekturs s Ilirikut, prefekti i pretorit pr Ilirikun, e kishte selin e vet n Selanik. Po ktu ndodhej edhe selia e kryetarit t kishs s ksajprefekture.

Ndonse nuk ndodhej n kushtet e dshpruara ku e kishte zhytur kriza e thell ekonomike, shoqrore e politike pjesn perndimore t Perandoris Romake, edhe Perandoria Romake e Lindjes po ivuante pasojat e krizs s kaprcimit t dy epokave. Brishtsia e strukturave t saj shtetrore e ushtarake doli n pah gjat ballafaqimit me dyndjet e popujve gjat shek. IV-VII.

Megjithse nuk prkonin me drejtimin kryesor t dyndjes s popujve, trevat shqiptare nuk mbetn trsisht jasht tyre. Inkursionet e gotve, gotve t lindjes (ostrogotve) dhe atyre t perndimit(vizigotve) aty nga fundi i shek. IV prekn edhe trevat iliro-shqiptare.Popujt q u dyndn dhe invaduan Ballkanin shkaktuan dme e rrnime t mdha n t cilat u futn. Pr periudhn e dyndjes s popujve burimet e shkruara jan mjaft t rralla dhe prbhen ngakronikat bizantine. Historiant q jan marr me kt periudh e kan shpeshher t vshtir ti akordojn kto burime midis tyre. Edhe materiali tjetr burimor, arkeologjik sht i pamjaftueshm.

Sipas burimeve tashm t njohura vizigott, pas betejs s Adrianopojs t vitit 378, arritn deri n brigjet e Adriatikut. N marrveshje me perandorin Theodhosi I, e me kusht q t kryeninshrbimin ushtarak, ata u lejuan t vendoseshin n pjesn veriore e perndimore t Gadishullit Ballkanik, dhe ndrpren pr nj koh sulmet e tyre. Dyndjet e barbarve vazhduan edhe pasndarjes s Perandoris Romake n dy pjes t veanta, n at t lindjes dhe n at t perndimit (395).

T dyja pjest e perandoris u detyruan pr nj koh t gjat tu bnin ball sulmeve e invazionit t barbarve. Pr pjesn lindore t Perandoris, at Bizantine, nj rrezik t madh prbninasokohe gott e perndimit q ishin vendosur n Gadishullin Ballkanik. Prijsat e tyre kishin arritur t zinin poste t larta si komandant t beslidhur - foederati, sikurse u quajtn barbart. Kta tfundit ishin t paknaqur nga marrdhniet me perandorin. I pari u ngrit Alariku, prijsi i vizigotve, me pretekstin se nuk u ishin paguar rrogat e premtuara si t beslidhur. Me forcat e Alarikut ubashkuan edhe got t tjer t vendosur n krahina t ndryshme t Ballkanit; kryengritsit filluan plakitjen e Greqis dhe t trevave iliro-shqiptare. Perandoria Bizantine mundi t dal nga kjogjendje, pas paqes q bri me Alarikun n vitin 398, duke lejuar vendosjen e ushtrive gote n krahinat jugperndimore t Gadishullit si t beslidhur dhe duke e emruar prijsin e tyre si

kryekomandant t ushtrive bizantine n Ilirik. Pas 10 vjetve Alariku me vizigott u largua pr n Itali, ku n vitin 410 pushtoi Romn.Sulmet e gotve shkaktuan nj rnie t mtejshme t ekonomis fshatare e qytetare, shkretimin e shum krahinave. Ja si e ka prshkruar gjendjen Hieronimi nga Stridoni i Dalmacis: M vjen trrnqetht kur mendoj t tregoj shkatrrimet n kohn ton, ka m tepr se 12 vjet q gjaku shkon rrke. Gott, sarmatt, alant, markomant shkretojn, shkatrrojn dhe plakitin Trakin,Maqedonin, Thesalin, Dakin, Akajen, Epirin dhe gji th Panonin. Kudo dhun, kudo pshertima, kudo fytyra e tmerrshme e vdekjes; pr kt dshmitare sht Iliria, dshmitare sht Trakia,dshmitar sht edhe vendi ku kam ler, ku do gj u shkatrrua, prve qiellit e toks, ferrave dhe pyjeve t dendura.

Afrsisht, n mesin e shek. V Gadishullin Ballkanik e sulmuan hunt t komanduar nga Atila, duke shfrytzuar rastin q ushtria bizantine ishte e zn n luft me vandalt. Brenda pak vjetve aipushtoi e grabiti shum qytete t trevave iliro-shqiptare, n mnyr t veant, Dardanin. Burimet bashkkohse e prshkruajn Dardanin si nj vend t shkretuar. Me vdekjen e Atils federatahune u prish dhe kshtu pushuan sulmet e tyre kundr Perandoris Bizantine.

N vitin 479, trevat iliro-shqiptare t prfshira n provincn e Epirit t Ri, u goditn nga sulmi m i rnd i ostrogotve t udhhequr nga Teodoriku. Ostrogott, rreth 50 mij veta, ndr t cilt 10mij lufttar, u lshuan nga vendbanimet e tyre provizore n Traki dhe nprmjet rrugs Egnatia deprtuan deri n viset bregdetare pran Durrsit. Vet kjo qendr e rndsishme ra n duar tostrogotve. Perandoria Bizantine bri 'qe e mundur pr t'i larguar t porsaardhurit nga ato treva, q ishin t nj rndsie strategjike t jashtzakonshme pr perandorin. N fakt ostrogott shum

shpejt u detyruan t trhiqeshin prej andej.N periudhn midis viteve 500-517 hordhi hunsh t nisura nga rrjedha e poshtme e Danubit, prshkuan viset ballkanike deri n Epir e Thesali, duke shkretuar gjith vendin. Bregdeti i Shqiprisvuajti n at koh edhe nga sulme t ostrogotve t organizuara nga Italia, ku ky popull ishte vendosur qysh prej fundit t shek. V.

Gjithsesi, pas kalimit t ostrogotve n perndim (488), n pjesn lindore t Perandoris intensiteti i sulmeve t barbarve u u l ndjeshm. Kjo gjendje qetsie relative do t zgjaste deri ndhjetvjeart e par t shek.VI, kur n kufijt verior u shfaqn popuj t rinj: bullgart, avart, antt, gepidt, e mbi t gjitha sllavt. Inkursionet e tyre u intensifikuan qysh n kohn e sundimit tperandorit Justinian. Rreth vitit 548 nj turm e madhe sllavsh plakiti e shkretoi disa provinca, duke deprtuar deri n afrsi t Durrsit. Komandantt ushtarak t Justinianit nuk guxuan t'i futnintrupat e tyre n luftim dhe u mjaftuan t'i ndiqnin nga larg veprimet e sllavve. Inkursionet sllave u prsritn thuajse rregullisht edhe n vitet pasardhse.

Me qllim q t frenonte zbritjet e barbarve nga kufijt verior, perandori Justinian me origjin nga Taurisium i Dardanis, m i madhi i perandorve t periudhs s hershme bizantine, i kushtoivmendje ngritjes s nj sistemi fortifikatash n disa breza, q fillonte nga vija kufitare e Danubit, n veri, dhe zhvillohej val-val duke zbritur n drejtim t jugut. Sipas Prokopit t Cezares,historian i oborrit t Justinianit, vetm n atdheun e tij, n Dardani, perandori bizantin meremetoi 61 kshtjella dhe ndrtoi nga themelet 8 kshtjella t tjera. Nj ndr kto kshtjella, e quajtur prnder t tij Justiniana Prima (Shkupi), u ngrit n vendlindjen e perandorit, Taurisium.

Numri i kshtjellave t ndrtuara n t katr provincat e Iliris s Jugut arriti n 168.Por kto masa mundn t'i frenojn vetm prkohsisht sulmet e popujve barbar. Kto u bn edhe m krcnuese, kur me sllavt u bashkuan edhe avart, nj popull luftarak nomad. Pas vdekjes



7/21


s Justinianit (565), hordhit sllave shpeshher s bashku me avart ose t prira prej tyre, u lshuan n drejtim t jugut. Rrugt e rrahura prej tyre zbrisnin nga rrjedha e Danubit n drejtim t jugute juglindjes, ku synonin t godisnin qendra t tilla, si Selanikun, Adrianopojn e vet Konstandinopojn. M 586 Selaniku u rrethua nga sllavt, t cilt e vazhduan marshimin e tyre n jug, deri nPeloponez.

Por sulmi m i fuqishm avaro-sllav n Ilirik qe ai i vitit 609. Hordhit sllave shkretuan vise t tra n Maqedoni, Thesali, Beoci e deri n Peloponez, prej nga arritn me anije edhe n ishujt e Egjeute deri n Azin e Vogl. Nga kjo val u prekn edhe provincat e Dardanis e t Epirit t Vjetr. At koh Selaniku psoi rrethimin m t gjat t tij. N qytet erdhn dhe u strehuan edhe t ikur ngaviset m veriore, ndr t cilt edhe nga Nishi.

Megjithse drejtimi kryesor i dyndjeve avaro-sllave ishin viset jugore t Ballkanit dhe qendrat e mdha si Selaniku e vet Konstandinopoja, inkursionet shkatrruese nuk kursyen edhe brezinperndimor t trevave iliro-shqiptare. N radh t par prej tyre vuajtn viset dalmatine dhe provinca e Prevalit. N vitin 592 nj pararoj avaro-sllave arriti t shtyhej deri n qytetin e Lezhs. Disavjet m von prej sllavve u pushtua dhe u shkretua prfundimisht Salona. Banort e qytetit dalmatin gjetn shptim n ishujt pran e n Split. N provincn e Prevalit, u rrnua qyteti i Diokles,banort e t cilit kaluan n Tivar. Qendrat e tjera, si Budua, Ulqini, Shkodra, Lezha, rezistuan dhe patn vazhdimsi jete edhe n shekujt e ardhshm.

Ndryshe nga popujt e tjer, dyndjet e sllavve n Ballkan u shoqruan me nj dukuri t re, at t ngulimeve. N vendet e shkelura prej tyre, sllavt u nguln duke formuar t ashtuquajturat"Sklavini" (vende t sllavve). N fund t shek.VI e fillim t shek. VII, Sklavini t tilla ishin formuar n Maqedoni, Traki, Thesali, Beoti e, n nj numr mjaft t madh, n Peloponez. Prej Maqedonie,grupe t veanta sllavsh arritn t deprtojn dhe t vendosen n lartsit prgjat lugins s lumit Devoll e Osum, por pa formuar bashksi kompakte.

N bregdetin dalmat, duke filluar nga gryka e Kotorrit e sipr, u vendosn tribut sllave t trebinjve, kanavlitve, zaklumve, narentanve. Konstandin Porfirogjeneti, perandor e historian bizantin ishek. X, i numron kto bashksi si fise sllave. Por diokleasit, q banonin m posht gryks s Kotorrit, ai nuk i prfshin ndr popujt sllav. N fillim t shek.VII, perandor Herakli lejoi vendosjen e dyfiseve t mdha sllave, t kroatve dhe t serbve. Kta t fundit zun vendet e prshkuara nga lumenjt Lim e Drina e siprme bashk me Pivn e Tarn, luginn e Ibrit dhe rrjedhn e siprme tMoravs perndimore. N jug dhe n perndim serbt kufizoheshin me dioklet si dhe me trebinjt e zaklumt sllav, q ndonjher njsohen me serbt. Brthamn e vendeve serbe e prbntekrahina e Rashs, q e merrte emrin nga kshtjella me t n jjtin emr, n veri t Novi-Pazarit t sotm. N jug vendet e serbve arrinin deri n burimet e lumit Lim.

N prfundim t dyndjeve t popujve gjat shek. IV-VI e sidomos t kolonizimit sllav t shek. VI-VII, prbrja etnike e trevave ballkanike, psoi modifikime t ndjeshme. N viset danubiane, n atot Istries, t Dalmacis e t rajoneve t brendshme u vendosn n mnyr mjaft intensive popullsit e reja sllave: trebinjatt, kanavlitt, pagant, serbt, kroatt. Masa sllavsh u vendosn nzonn e Nishit dhe prgjat lugins s Vardarit, e deri n Selanik. Prej kndej, grupe t veuara deprtuan npr luginat e Devollit e Vjoss, duke zn kryesisht lartsit prgjat tyre. Ngulimesllave pati edhe n malsit midis Thesalis dhe Epirit (malet e Pindit). Vendosje masive t bashksive sllave pati n Traki e Greqi, veanrisht n Gadishullin e Peloponezit. Historiani bizantin i shek.

X, Konstandin Porfirogjeneti, thot se n at koh Peloponezi "ishte sllavizuar plotsisht". Gjithsesi, burimet historike, t dhnat arkeologjike e ato gjuhsore, i kan shtyr studiuesit t dalin nprfundimin se brezi perndimor i Ballkanit q prfshihej n provincat diokleciane t Prevalit, Epirit t Ri dhe t Epirit t Vjetr, me nj shtyrje ku m shum e ku m pak t thell drejt brendsis,sht ndr rajonet m pak t prekur nga kolonizimi sllav. Prkundrazi, popullsia e hershme autoktone iliro-shqiptare u prforcua n kt gjersi gjeografike me grupe t tjera i liro-shqiptare tardhura nga viset e brendshme, ku invazioni sllav kishte qen masiv. Nj zhvendosje e till e popullsis autoktone iliro-shqiptare drejt zonave m t sigurta jugore dshmohet pas rnies s Nishit, tDardanis e t Salons n bregdetin dalmat pas vitit 612.

Gjithsesi, burimet historike t mesjets s hershme, ndrsa flasin pr krijimin e zonave kompakte t sllavizuara (sklavini) n viset fqinje t Dalmacis, Rashs, Maqedonis, Peloponezit etj., nukprmendin ekzistencn e t tillave n katr provincat e Ilirikut Perndimor. Mbijetesa, historikisht e dokumentuar, n kto treva t qyteteve antike, e qendrave dhe e strukturave kishtare, si dheprania ndonse e dobsuar e pushtetit bizantin flasin prgjithsisht pr ekzistencn ktu t kushteve pak a shum normale t jets n shekujt e errt t mesjets.

Grupet e izoluara sllave q kishin arritur t deprtonin drejt luginave t Devollit e Osumit, nuk arritn t organizoheshin n bashksi kompakte. Pr m tepr, duke filluar me Justinianin II, me qllimq t siguronte ndrlidhjet jetike me bregdetin adriatik n boshtin e rrugs Egnatia, Perandoria Bizantine shprnguli popullsi t tra sllave nga viset q ishin n rrezen e saj duke i uar n Azin eVogl.

Fuqizimi i shtetit bullgar, sidomos gjat sundimit t carve Simeon e Samuel, n shek. IX - X, u shoqrua me deprtime grupesh sllave, prkatsisht bullgare, q u vendosn kryesisht n vendet eprekura q m par nga kolonizimi sllav. Por, me rnien e Perandoris Bullgare dhe me rivendosjen e pushtetit bizantin n kto treva, bashksi t tra sllave u shprnguln nga perandort bizantindhe u vendosn n Traki e n Azin e Vogl. Kjo vlen n radh t par pr zona me rndsi strategjike, si qe Shqipria. Grupe t tjera, n marrdhnie me popullsin vendase erdhn vazhdimishtduke u tretur e duke u asimiluar.

_________________



8/21



Gjinia:

Postime: 32526

Mosha: 22


Vendi: Mitrovic

Hobi: Tenisi

Zona ime:



Prvijimi i hapsirs shqiptare n mesjet

Q n shek. VII-VIII situata etnike n Ballkan u stabilizua dhe nuk prmenden m dyndje popujsh. Kjo gjendje etnike e shekujve t hershm t mesjets, n at q u konstitua si atdheu mesjetar ishqiptarve (Albania-Arbria), mbeti n thelb e pandryshuar edhe n shekujt e mvonshm, kur nuk ka njoftime pr dyndje t reja popujsh, nse prjashtohen n shek. VIII-IX inkursionet episodiken brigjet shqiptare t arabve t Sicilis, t cilt gjithsesi nuk u vendosn n kto an. Kronikat e vjetra serbe q prshkruajn ekspansionin e shtetit serb t Rashs n Kosov e n Diokle (Gent)n shek. XII, bjn t njohur se serbt gjetn n ato treva nj popullsi q ato e quajn t huaj (barbare), ndrkoh q burime t tjera qoft serbe, raguzane ose perndimore, flasin n mnyr meksplicite pr shqiptar (Arbanasi, Arbanenses) n ato treva. Karvanet e tregtarve q n shek. XIII-XV niseshin nga Raguza (Dubrovniku) e nprmjet Breskovs e Rudnikut (Sanxhak) mbrrinin nTrep e n Novobrd, kalonin npr vende t banuara nga shqiptar e ku flitej gjuha shqipe (lingua albanesca).

Shtrirja n kto treva e shtetit serb t Stefan Nemanjs, n erekun e fundit t shek. XII, solli aty element sllav, q erdhn dhe iu shtuan grupeve t tjera sllave t kohve t kolonizimit t parsllav (shek. VI-VII). N Diokle, krahas popullsive shqiptare edhe atyre sllave, n disa nga qytetet e bregdetit mbijetonin edhe grupe t vogla popullsish t romanizuara, t prmendura edhe nga

historiani-perandor Konstandin Porfirogjeneti (shek. X). Pr rrjedhoj, n shek. XIV Dioklea-Genta (Zeta), veanrisht ana e siprme e saj, u shfaqej t huajve si nj vend "me popuj e fe tndryshme". Gjithsesi, gjat gjith mesjets krahina e bashksi t tra, si Kui, Markajt (Markovit), Pastrovit, Piprt, Gjurasht (Crnojevit) etj., njihen si shqiptare.

Marrdhniet e diokleasve me popullsit tashm sllave n veri t tyre, me trivunt dhe kanalitt, u shprehn edhe n ndikime politike t ndrsjella. Kshtu, aty nga mesi i shek. XI Dioklea kishte nj



9/21


sundimtar, Stefan Vojisllavin, q pas do gjase ishte sllav. N fakt, historiani bashkkohs bizantin, Kekaumenos, e cilson at trivunas serb, duke dshmuar faktin se ai i shte i huaj n Diokle.

N drejtim t jugut popullsit shqiptare shtriheshin n Epirin e Vjetr (tema e Nikopojs). Kjo trev i prjetoi m but tronditjet etnike t fillimeve t mesjets. Burimet vrtet t rralla greko-bizantine t shek. VII-XII vazhdojn traditn e kohve antike, duke i cilsuar banort e Epirit si "ilir" ose "barbarofon", pra, q flasin gjuh t huaj. Nga ai moment edhe ktu filloi t prdoret termi"arbresh" (arbanenses, arbanitai) me t cilin tashm thirreshin pasardhsit e ilirve t lasht. Burime bizantine t shek XIV, si "Panegjiriku i Manuel Paleologut" apo historiani Joan Kantakuzeni,ndrsa e cilsojn si shqiptare popullsin e Epirit, nuk mungojn t saktsojn se shqiptart epiriot t kohve t tyre jan pasardhsit e fiseve t dikurshme t tesprotve, kaonve e molosve.

Trevat e Epirit ishin ato nga ku m s shumti e pati prejardhjen vala e madhe e shtegtimeve shqiptare e shek. XIV-XV drejt Greqis. Megjithat, edhe pas ksaj hemorragjie t madhe, regjistrimetosmane t shek. XV-XVI konfirmojn pranin e nj popullsie t madhe e kompakte shqiptare n gjith shtrirjen e Epirit.

N kuadrin e trevave shqiptare, Arbri (Arbanon-Arbanum-Raban) zinte n mesjet nj vend t veant. I vendosur n qendr t tyre, n hapsirn e prfshir mes Lezhs-Dibrs-Ohrit-Vlors, dhe iprshkruar mes pr mes nga boshti i rrugs strategjike Egnatia, Arbri u b brthama e trojeve shqiptare n t ciln n mnyr m konsekuente e intensive u zhvilluan proceset ekonomike, politike,

kulturore e psikologjike, q plazmuan qenien historike t kombit shqiptar. Me t drejt, studiues si M. Shuflai, K. Jireek, G. Prinzig, M. Angold, e kan vlersuar kt territor si "brthamn e trojeveshqiptare".

Emri i vendit, Arbr, dhe i banorve t tij, arbresh, trashgohej nga koht antike. N fakt, n shek. II t ers son, gjeografi aleksandrin Ptolemeu, njoftonte pranin n kto territore t nj fisi meemrin albanoi dhe t kryeqendrs s tyre, Albanopolis. Kta etnonim iu trashguan vendit dhe banorve t tij edhe n mesjet. Dhe fal rolit qendror q Arbri dhe arbrit luajtn n fatet historike tuniversit shqiptar, kta emra etnik u shtrin dora-dors edhe n viset e tjera n veri, n jug e n lindje t tyre, ku banonte e njjta popullsi.

Tashm n shek. XIII, Shqipri (Albania) dhe shqiptar (Albanenses) quheshin trevat dhe popullsit nga kufijt e Diokles (Gents) e deri n gjirin e Prevezs. Udhtart e huaj dallojn n t gjithkt shtrirje nj popullsi me tipare etno-kulturore unitare.

_________________


Gjinia:

Postime: 32526

Mosha: 22


Vendi: Mitrovic

Hobi: Tenisi



10/21


Zona ime:


Shqiptart e hershm dhe Kultura e Komanit

N vitin 1898 u ra n gjurm t nj varreze t madhe, pran Kalas s Dalmaces, n fshatin Koman t Puks. N vazhdim u zbulua nj numr i madh varrezash t ngjashme, rreth 30, t prhapurakryesisht n Shqiprin e Veriut e n at t Mesme. Shprndarja gjeografike, tipologjia, inventari dhe kronologjia e njjt e ktyre varrezave i ka shtyr studiuesit t identifikojn n to kulturn ehershme mesjetare shqiptare, t quajtur "Kultura e Komanit" (shek. VI-VIII). N vitet e fundit zbulime t "Kulturs s Komanit" jan br edhe n Shqiprin e Jugut si dhe prtej kufijve shtetror,

n Mal t Zi, Kosov, Maqedoni e n Greqi."Kultura e Komanit" sht kultura e nj populli q n shek. VI-VIII ishte n kaprcyell t dy epokave, nga ajo e von antike, n periudhn e hershme mesjetare. Tipologjia e varreve, orientimi i tyre,inventari i armve, i veglave t puns dhe i stolive, me pranin e elementve t shumt t simboliks ilire, e lidhin "Kulturn e Komanit" me t kaluarn ilire t ktyre trojeve dhe me banort e lashtt tyre, ilirt.

Por, prve elementve t vazhdimsis ilire, "Kultura e Komanit" prmban edhe element t rinj, q lidhen me periudhn e hershme bizantine. Durrsi, baza m e rndsishme e PerandorisBizantine n perndim, ishte qendra nga ku n thellsi t trevave shqiptare mbrrinin importet dhe, n prgjithsi, ndikimet bizantine. Kto t fundit shquhen qart n disa grupe stolish, si tokzarripi, brosha t praruara, vath etj. Por, mbi t gji tha, ndikimi bizantin materializohet n element t artit, pra dhe t besimit kristian. T till jan vatht me motive palloi, skena t Eukarestis oseunaza me formula e lutje t krishtera.

Ndrkoh q n shum nga stolit e gjetura n varrezat e "Kulturs s Komanit" dallohet qart mbijetesa e motiveve pagane (p.sh. disku diellor), prania edhe e motiveve kristiane dshmon sebartsit e "Kulturs s Komanit" kishin prqafuar, ose ishin duke prqafuar, besimin e krishter. N kt koh, pra n shek. VI-VIII, krishterimi, i prhapur nga qendrat urbane, si Durrsi, Shkodra,Ohri etj., kishte mundur t deprtonte edhe n zonat e brendshme rurale, ku dshmohet "Kultura e Komanit".

"Kultura e Komanit", qoft n trashgimin e saj t kulturs s lasht ilire, qoft me elementet e reja t periudhs s hershme bizantine e, n fund, me shenjat e qarta t besimit t krishter, shtspecifike pr hapsirn ku dshmohen shqiptart n mesjet. Ajo i dallon n mnyr t qart, bartsit e saj, shqiptart, nga fqinjt e tyre t rinj e t vjetr, sllavt e grekt.

_________________


http://www.klealove.com/f81-konkursi-letrar-2011http://www.ardhmeria-forum.tk/


11/21



Gjinia:

Postime: 32526

Mosha: 22

Regjistrimi: 23/11/2009Vendi: Mitrovic

Hobi: Tenisi

Zona ime:


2. RURALIZIMI I J ETS N MESJETN E HERSHME

Kushtet natyrore

Tabloja mjaft e larmishme e kushteve natyrore prcaktoi n nj shkall t madhe ndarjen e trevave shqiptare n disa rajone bujqsore me drejtime e karakteristika t ndryshme t prodhimit.

Dallohej pa dyshim n kt drejtim ajo q historiania bizantine e shek. XI-XII, Ana Komnena, e quan "fusha ilirike" dhe q njsohej me ultsirn perndimore shqiptare, ku ndodheshin rajonetbujqsore dhe qytetet ndr m t begatat e Shqipris mesjetare. Kto vise ofronin kushte t prshtatshme pr zhvillimin e nj bujqsie intensive dhe pr zbatimin e nj agroteknike t prparuar. Itill ishte rajoni i Shkodrs, ai i Durrsit (fusha e Skurris etj.), zona e Karavastas si pjes e fushs s Myzeqes (Myzakia=vendi i Muzakve) dhe treva tejet e begat e Vagenetis (amris) nskajin jugor. I gjith ky rajon karakterizohej nga nj pjellori relativisht e lart e toks dhe q deri n shek. XIV nuk ishte prekur ende nga dukuria e moalizimit, q erdhi si rezultat i shpyllzimevemasive dhe i braktisjes s tokave n prag t pushtimit osman. Drithrat (gruri, elbi, meli) prbnin produktin kryesor t ktyre zonave. Por po aq t dgjuara ishin prodhimet e kopshtaris,vreshtaris e t blegtoris. Kultura e ullirit kishte prhapje mjaft t gjer, duke u shtrir n veri deri n rrethinat e Ulqinit, t Shkodrs e t Drishtit, ndrsa kultura e mndafshit (serikultura) qe eprqendruar n zonn e Shkodrs, Vlors, Beratit e t Klcyrs.

N t gjith ultsirn perndimore shqiptare, ku dikur kishin lulzuar latifondet e mdha, edhe n kushtet e reja prona e madhe toksore vazhdoi t ekzistonte n zotrim t personave laik apo tinstitucioneve fetare. Kto t fundit dalin q hert si grumbulluese fondesh t mdha toksore. Q n shek. VI bhet fjal pr prona t mdha t kishs (patrimonia) n zonn e Shkodrs (tPrevalitanis). Nj pjes e mir e ktyre, bashk me toka t tjera, figurojn m von si pron e manastireve t mdha, katolike e ortodokse, t atij rajoni. Njlloj t pasura me toka ishin edhe


http://www.ardhmeria-forum.tk/http://www.ardhmeria-forum.tk/


12/21


manastiret dhe peshkopatat e zons s Durrsit, ato t Beratit apo t Vagenetis n jug.

Njkohsisht me institucionet fetare, fonde t mdha tokash figurojn n pronsi t personave laik, q i prkisnin aristokracis vendase por q, n ndonj rast, ishin edhe fisnik t huaj. Prania ektyre t fundit, dhe n prgjithsi kontaktet q bregdeti i Adriatikut dhe ai i Jonit patn me Italin, bn q marrdhniet agrare t ndikoheshin aty nga modeli perndimor i feudalizmit. Ndokumentet e shek. XIII-XV, q kan t bjn me kto treva, ndeshet vazhdimisht nj terminologji q flet pr pranin aty t institucioneve feudale, tipike perndimore, si qe feudi (feudum),vasaliteti (vassallagium), betimi (juramentum), mbrojtja feudale (protectio), imuniteti (immunitas) etj.

Rajone t zhvilluara dhe dendsisht t banuara qen edhe ato t rrafshnaltave ose luginave t brendshme t Kosovs, Dibrs, Ohrit, Kors, Devollit, Matit, Klcyrs, Drinit etj. Kto prshkoheshinnga nj rrjet e dendur rrugsh komunikimi dhe nuk prbnin kurrsesi enklava t izoluara. Edhe ktu, ashtu si n ultsirn bregdetare perndimore, procesi i prqendrimit t tokave n pak duarndodhi shpejt dhe pjesa m e madhe e fondit toksor ndahej mes nj grupi pronarsh t mdhenj ose institucioneve fetare. Kto treva qen n Shqipri trevat ku gjeti prhapjen klasike feudalizmi itipit bizantin, i mishruar n institucionin e pronies.

S fundi, rajoni i tret ishte ai i malsive dhe i zonave t thella, q zinte nj pjes t mir t territorit. Ktu peshn kryesore n veprimtarin ekonomike e zinte blegtoria, kurse kultivimi i aravekufizohej n lugina e n ngastra t ngushta t hapura me mund n siprfaqet e pjerrta apo n pyjet. Karakteristik e ktyre zonave ishte mobiliteti (lvizshmria) periodike e nj pjese t popullsist lidhur kryekput me ekonomin blegtorale dhe q prcaktohej nga ndrrimi i kullo tave, nga mali n ver, n fushat bregdetare gjat stins s dimrit (tranzumanca). Ndonse banesa eqndrueshme e blegtorve ndodhej n katundin malor, ndodhte shpesh q, gjat shtegtimit me bagtit e tyre drejt fushave bregdetare, n dimr, ata t merrnin me vete edhe familjet, me t cilatsistemoheshin prkohsisht n kasolle t ngritura kryesisht me dru e kasht. Jo rrall kjo popull si blegtorale, e vendosur prkohsisht gjat muajve t dimrit n zonat fushore bregdetare, ngulej atyn mnyr t qndrueshme, duke sjell ndryshime t rndsishme n strukturn dhe shprndarjen e popullsis. Nga ana tjetr, me zhvendosjet e saj t pandrprera nga fusha n mal e anasjelltas,kjo popullsi blegtore bhej nj faktor ndrlidhs midis sektorve t ndryshm t popullsis shqiptare duke kontribuar n homogjenizimin e saj. Kshtu, norma, doke dhe institucione t kahershmeshqiptare, t ruajtura n malsi n format e tyre t pastra, me koh zbritn dhe deprtuan edhe n shoqrin shqiptare t zonave fushore bregdetare dhe t qyteteve, ndrkoh q praktika dheinstitucione t shoqris "s qytetruar" arritn deri n viset m t largta malore, duke ndikuar n zhvill imet ekonomike, shoqrore, politike e kulturore t tyre.

Marrdhniet e prons n fshatin shqiptar n shek. VIII-X.

Bashksia fshatare dhe ngastrat ushtarake

Kalimi n periudhn e mesjets edhe n Shqipri e zhvendosi qendrn e gravitetit ekonomik n fshat, ku qe prqendruar edhe masa drrmuese e popullsis. Funksioni ekonomik i qyteteve u rrudhdhe kto, duke prjashtuar Durrsin edhe ndonj tjetr, prgjithsisht mbijetuan si qendra administrativo-ushtarake e peshkopale. Disa syresh, si Skampa, Apolonia, Bylis, Amantia, Onkezmi, Euroiaetj., pushuan s ekzistuari si qendra t banuara q n t dal t periudhs antike.

Qeliza jetsore e shoqris shqiptare u b bashksia fshatare, nj grupim njerzish i organizuar mbi bazn e nj territori t prbashkt dhe t interesave t prbashkt. Lidhjet e gjakut te bashksiafshatare ruajn deri diku rndsin e tyre, por ato nuk jan m kryesore, si dikur n bashksin fisnore. Organizimi n bashksi e kaprcente n ndonj rast kuadrin e nj vendbanimi fshatar, dukeprfshir disa t tilla. Kshtu lindn bashkimet krahinore, q u njohn si t tilla edhe n kuadrin e organizimit administrativ e kishtar bizantin. Duke filluar nga shek. VIII, t tilla n trevat shqiptareprmnden: Kunavia, Stefaniaka, Pulti, Devolli, Kolonja, Himara, Vagenetia.

Organizimi dhe funksionimi i bashksive fshatare n Perandorin Bizantine n fazn e hershme (shek. VII-VIII) pasqyrohet n nj dokument juridik t kohs, n t ashtuquajturin "Ligjibujqsor" (nomos georgikos). Ligji n fjal kishte vler pr t gjitha territoret ballkanike t Perandoris Bizantine dhe, n kt kuadr, edhe pr trojet shqiptare. Mjaft norma dhe institucione, qgjejn pasqyrim n "Ligjin bujqsor", u futn n t drejtn dokesore dhe si t tilla mbijetuan deri n koht e reja n fshatin shqiptar.

sht e qart q "Ligji bujqsor" pasqyron gjendjen e bashksive fshatare n fazn e shprbrjes, kur prona private po karakterizonte gjithnj e m shum marrdhniet e prons.

Fshatart, t cilt jo rastsisht quhen aty "zot" (kyrios), kishin tokn e tyre ar, vreshtat, kopshtet, q, s bashku me shtpin dhe me bagtit, prbnin pasurin kryesore vetjake t familjesfshatare. Mullinjt, dhe shpeshher edhe pyjet, ishin pron e individve t veant. Si pron vetjake, arat, vreshtat, kopshtet, bagtia etj., mund t trashgoheshin, t shkmbeheshin, t ndaheshin,t jepeshin me qira, t liheshin peng, madje m von edhe t shiteshin, ve brendaprbrenda bashksis. Pra, si shihet, q n kohn e "Ligjit bujqsor" ekzistonin premisat ligjore pr polariziminshoqror n gjirin e bashksis, nprmjet grumbullimit t mjeteve e pasurive n pak duar.

Dhunimi fardo i prons individuale ndshkohej me masa q shkonin nga zhdmtimi e deri n dnime t ashpra trupore, si me rrahje, damkosje me hekur t nxeht, me verbim apo me prerjen edors. S'ka dyshim q ndshkime t tilla t vrazhda pasqyrojn ndikimin q ushtroi mbi t drejtn bizantine e drejta dokesore e popujve barbar, q erdhn e u vendosn n territorin bizantin nshek. V-VII.

Me gjith konsolidimin e prons individuale, dispozitat e "Ligjit bujqsor" tregojn se, n kohn e veprimit t tij, pronsia e prbashkt nuk ishte zhdukur prfundimisht. Kullotat, pyjet, ujrat, tokatdjerr, vazhdonin t ishin pron e bashksis dhe t administroheshin nga kjo. Bashksia kishte nj fond tokash t li ra e t papunuara, q her pas here ua ndante sipas nevojave antarve tbashksis duke zbatuar sistemin e shortit (kleros). Nj mbeturin e kohve, kur tokat ishin pasuri e prbashkt, ishte edhe sistemi i "arave t hapura", sipas t cilit, me prfundimin e korrjeve,bagtit mund t kullosnin lirisht n ngastrat e njrit apo tjetrit. Po ashtu, arat e braktisura, pas nj afati t caktuar, i ktheheshin prsri bashksis. Kjo mund t`i prdorte pr t kompensuarantart e bashksis q kishin nevoj pr ngastra t reja shtes ose q dshironin t ndrronin tokn e mparshme. Bashksia, gjithashtu, kujdesej pr veprimtari me interes t prbashkt, prshfrytzimin e ujrave, pr pajtimin e barinjve q kullotnin tufat e fshatit dhe q i shoqronin ato n shtegtimet nga kullotat verore n ato dimrore, pr pajtimin e mjeshtrve zejtar q kryeninpunime pr nevoja t bashksis dhe t antarve t veant t saj.Njsi baz shoqrore e bashksis ishte familja e madhe patriarkale, q bashkonte disa breza dhe q drejtohej nga m plaku. T part e familjeve, pjestar t bashksis, formonin "kshillin e




13/21


pleqve", i cili trajtonte dhe zgjidhte n baz t dokeve, t gjitha problemet q kishin t bnin me marrdhniet e brendshme t bashksis, si dhe me marrdhniet e saj me bashksit fqinje dhe mepushtetin qendror.

Gjithsesi, bashksia fshatare pasqyron periudhn e pasiguris, q karakterizoi kalimin nga koha e vjetr n kohn e mesme, t shoqruar me prmbysje t mdha ekonomike, shoqrore, etnike ekulturore. Duke u ofruar mbrojtje dhe solidaritet antarve t saj, bashksia fshatare prfaqsonte nj zgjidhje t prshtatshme pr prballimin e kushteve t reja.

Por ajo, si ln t kuptohet edhe vet nenet e "Ligjit bujqsor", mbetej nj form organizimi shoqror kalimtare drejt shoqris feudale. Fart e diferencimit shoqror jan t dukshme n t.Dokumente t shek. VIII-X provojn se n gjirin e bashksive qe diferencuar shtresa e "t fuqishmve" (dynatoi) apo e "t mdhenjve" (megistanes). Inventari arkeologjik i varrezave t ndryshme tgjetura n vendin ton, dhe q i prkasin ksaj periudhe t vnies n lvizje t procesit t feudalizimit, ofron nga ana e tij prova t prekshme, materiale, t diferencimit shoqror q po prvijohej nshoqrin shqiptare.

Krahas varreve me objekte t muara, si unaza floriri, monedha e pajisje luftarake, gjenden m s shumti edhe varre me inventar t varfr, ku qen varrosur ata q n "Ligjin bujqsor" quhen "t

skamurit" (aporoi). Kta punonin ngastrat e t tjerve dhe jepnin pr kta t dhjetn e prodhimit ose punonin si rrogtar t thjesht (mistot).Prve faktorve t brendshm, n diferencimin shoqror n gjirin e bashksive ndikoi dhe shteti. Duke e konsideruar bashksin nj njsi fiskale, prvese njsi administrative, shteti mblidhte prejtyre rregullisht detyrime, t cilat rndonin jo njlloj mbi antart e bashksis. Pr t`u shptuar tatimeve, t varfrit e gjenin shpesh her rrugzgjidhjen n shitjen apo braktisjen e ngastrave t tyre.

Megjithat, nj gj e till nuk sillte zvoglimin e sasis s rents, q i jepej shtetit nga bashksia, sepse ky zbatonte sistemin e garancis kolektive (alelengyon), sipas t cilit bashksia paguanteedhe pr ata antar q nuk qen n gjendje t paguanin ose q kishin braktisur ngastrat e tyre ose ua kishin shitur t tjerve. N kt rast t fundit, me qllim q t mos prishej homogjeniteti ibashksis, ligji prcaktonte se t drejtn pr blerjen e nj ngastre t nj antari t bashksis e kishte s pari fqinji i tij e pastaj nj pjestar fardo i saj. Kjo norm, q synonte t pengontedeprtimin e pronarve t huaj n bashksi, quhej e drejta e parablerjes (protimesis).

N kohn ku n Bizant sunduan perandort e "dinastis maqedone", shek. IX-XI, njohn nj prhapje t gjer t ashtuquajturat "ngastra ushtarake" (stratiotika ktemata). Kto shteti bizantin uashprndante bujqve me kusht q kta t kryenin shrbimin ushtarak. Sistemi i "pronave ushtarake" njohu prhapje t gjer n kohn e riorganizimit politiko-administrativ t Perandoris Bizantinedhe t ndarjes s territorit t saj n provinca ushtarake (tema). Sistemi i temave, themeli ekonomik e shoqror i t cilit ishte prona e vogl e bujkut-ushtar (stratiotit), u b shtylla kurrizore e shtetitdhe e ushtris bizantine. Ndaj perandort bizantin bn t pamundurn pr t`i ruajtur t paprekura "ngastrat ushtarake" nga sulmi i pronarve t mdhenj. Por nse pr nj far koh ata ia arritnktij qllimi, duke nxjerr edhe legjislacion t posam n mbrojtje t prons s vogl, me kalimin e kohs u pa qart se procesi i gllabrimit t ngastrave t vogla ishte i pandalshm. Rrnimi iktyre t fundit, qofshin ato prona t stratiotve apo t antarve t bashksive fshatare, shkaktoi fillimin e nj krize t gjat e t pandalshme ekonomike, financiare e ushtarake q prfundoi nfund t fundit me vet shembjen e Perandoris Bizantine.

_________________


Gjinia:

Postime: 32526




14/21


Mosha: 22


Vendi: Mitrovic

Hobi: Tenisi

Zona ime:


3. ORGANI ZIMI SHTETROR DHE JETA POLI TIKE

Regjimi i Temave n Shqipri.

Tema e DurrsitNdonse mbetej gjithnj provinc bizantine, Shqipria i humbi lidhjet e drejtprdrejta me Perandorin pas dyndjes e kolonizimit sllav n Ballkan. Strukturat shtetrore-administrative nukfunksiononin m, ndrkoh q n qytete apo jasht tyre po zhvilloheshin struktura autonome t qeverisjes. N qendrat e mdha, si p.sh. n Durrs, fillon e bhet fjal pr njerz me ndikim epushtet, prfaqsues t aristokracis vendase (arkondt), t cilt luajn rol gji thnj e m t dukshm n zhvillimet politike t vendit. Vet pushteti bizantin, duke mos qen n gjendje t vendostenj kontroll t fort n provincat e tij t skajshme perndimore, u detyrua t zbatonte ktu forma specifike organizimi e marrdhniesh, forma n t cilat elementt lokal ishin shum trndsishm. Shembull tipik t ktyre marrdhnieve t reja prbn n kt koh Durrsi dhe treva e tij (Epiri i Ri). N shek. VII-VIII treva e Durrsit prfaqsonte nj arkondat, ku pushteti dheautoriteti ushtrohej nga arkondt vendas. Kta ishin barts t autonomis lokale dhe t vetqeverisjes. Deri n fillim t shek. IX, Durrsi dhe gjith prapatoka e tij kaluan nj faz vetqeverisjeje dheautonomie. Arkond t till, me atribute pushteti, ndeshen n t njjtn koh edhe gjetk, si n Vageneti (amri), n Kolonj etj.

Zbehja e rrezikut arab, n lindje, dhe keqsimi i situats n zotrimet bizantine n Ballkanin Perndimor dhe n Italin e Jugut, si rezultat i sulmeve t sllavve e t frankve, e shtyu PerandorinBizantine t kaloj n nj organizim t ri administrativ n kto treva, n at t temave.Dihet se regjimi i temave, ose i provincave ushtarake, filloi t zbatohej q nga shek. VII n viset me emergjenc ushtarake. Ai bazohej n thelb n rekrutimin e nj ushtrie vendase n radht efshatarsis s lir, e cila n kmbim t toks, ofronte shrbimin ushtarak. N krye t tems qndronte strategu i emruar drejtprdrejt nga perandori bizantin, i cili prqendronte n duart e tij sipushtetin ushtarak, ashtu edhe at civil. Pas tij vinin funksionar varts, si pretori, nnstrategt, kartulart, klisarkt etj.

Ndr kto ofiqe, pretori dhe kartulari kishin karakter civil: pretori merrej me shqyrtimin e shtjeve gjyqsore dhe drgohej nga pushteti qendror, kurse kartulari kryente detyrat e sekretarit tstrategut. Ndr detyrat e tij kryesore ishte ndjekja e procesit t rekrutimit t trupave ushtarake, ajo e problemeve financiare t kancelaris etj. Nnstrategt e klisarkt, q dshmohen si pjestar thierarkis drejtuese n Temn e Durrsit, kryenin detyra kryekput ushtarake n njsit prbrse t Tems apo n sektort me rndsi t posame strategjike, si qen klisurat (ngushticat) qkontrollonin lvizjet n rrugkalimet kryesore.

N shek. X n krye t Tems s Durrsit gjejm nj katepan q kishte n juridiksion edhe zotrimet bizantine t Puljes (Itali). N shek. XI komandanti i Tems s Durrsit thirret tashm me titullinduk.

Organizimi i ri i temave synonte t konsolidonte forcn ushtarake bizantine nprmjet krijimit t nj ushtrie q rekrutohej n vend nga radht e stratiotve ose bujqve ushtar, q kishin t drejtn eshfrytzimit t nj parcele toke kundrejt kryerjes s shrbimit ushtarak. Mjaft t dhna historike provojn se, n fakt, forcat ushtarake t strategut t Durrsit prfaqsoheshin nga rekrutt vendas(enkoroi dynameis).




15/21


Themelimi i Tems s Durrsit bie me siguri n dhjetvjeart e par t shek. IX. Si terminus ante quem mund t konsiderohet nj letr e vitit 826 e patrikut t Konstandinopojs, Teodor Studiti, prkryepeshkopin e Durrsit, Antonin, ku bhet fjal pikrisht edhe pr nj funksionar laik, Thoman, n at koh me detyrn e hipatit e t kartularit n Durrs.Juridiksioni i Tems s Durrsit shtrihej prej Tivari n veri, n Gjirin e Vlors n jug e n nj thellsi drejt lindjes, q kapte rrjedhn e lumit Drin. Territoret e tjera shqiptare, q dilnin jasht kuadritt Tems s Durrsit, u prfshin n temat fqinje t Nikopojs, q shtrihej n kufijt e provincs s dikurshme t Epirit t Vjetr, t Selanikut, e cila kishte nn juridiksionin edhe viset e Kosovs e tMaqedonis Perndimore, dhe t Dalmacis. T gjitha kto tema u krijuan gjat shek. IX. Von, n vitet e para t shek. XI, n viset e Maqedonis Perndimore u krijua nj tem e re, qendra e scils ishte Shkupi.

Tema e Durrsit ishte n qendr t sistemit mbrojts bizantin n zotrimet e perndimit. Kjo sht arsyeja q, n raste t veanta, nn urdhrat e strategut t Durrsit viheshin edhe forcat ushtaraket temave fqinje, prfshir ato t Italis bizantine. Si rregull, veprimtaria e ushtris s tems prmblidhej brenda kufijve t tems prkatse. Por, n raste t veanta, ushtria apo reparte t veantat ushtris s tems drgoheshin t vepronin edhe n fronte t tjera, si ndodhte, p.sh. me lufttar nga Tema e Durrsit q drgoheshin t luftonin n Italin e Jugut.

Nj karakteristik dalluese pr temn e Durrsit ishte roli i madh q elementi vends shqiptar luante n strukturat administrative e ushtarake t saj. Ushtria e tems bazohej n rekrutt vendas. Ngaana tjetr, edhe element t aristokracis vendase luanin nj rol t rndsishm duke u integruar n sistemin e tems e duke luajtur shpeshher nj rol parsor n drejtimin e saj. Nj rol t till kaluajtur p.sh. gjat shek. X-XI familja e Krisilve nga Durrsi. Pinjoll t saj u nderuan deri me titujt e lart proteuon apo patric nga pushteti bizantin. N vitet e fundit t shek. X e n fillimet e shek.XI, fati i vet qytetit t Durrsit e rrethins s tij ishte n duart e fisnikut Gjon Krisili, i cili ia dorzoi nj her qytetin carit Samuel e ca vjet m von ia kaloi at perandorit bizantin Bazili II. Aty ngaviti 1040 i biri i Gjoni t arriti t emrohej nga perandori bizantin komandant i ushtris s Tems s Durrsit dhe i forcave lokale q do t shkonin t shtronin Dioklen, q kishte ngritur krye kundrsundimit bizantin. Pinjoll nga familje fisnike shqiptare t Tems s Durrsit, si Skurra, Vrana, Arianiti, Muzaka etj., arritn t zinin poste t rndsishme n administratn e Tems. Madje, ndonjsyresh ngjiti shkallt e karriers edhe n administratn qendrore.

Duke ln mnjan brezin bregdetar t Adriatikut, brthamn e Tems s Durrsit e prbnte vendi i Arbrit (greq. Al(r) banon, lat. Al (r) banum, sllav. Raban), me nj fjal treva e prfshir midisLezhs, Vlors, Ohrit e Dibrs. Vendi i Arbrit prfaqsonte mbshtetjen kryesore t Tems s Durrsit. Prej andej vinin kontingjentet kryesore ushtarake t Tems. Rndsia e Arbrit ishte e till q,n nj moment t caktuar, tema e Durrsit filloi t quhej "Tema e Durrsit dhe e Arbrit". Nj emrtim i till ve rndsis shprehte edhe individuali tetin dhe pavarsin e ksaj krahine brenda kuadritt tems s Durrsit. N fakt, Arbri ishte treva ku m tepr se n do trev tjetr shqiptare, proceset politike kishin uar q hert n krijimin e nj autonomie relative ndaj pushtetit bizantin.

Autori bizantin i shek. XI, Mihal Ataliati, e ka fjaln pikrisht pr trevn e Arbrit kur thot se marrdhniet e shqiptarve (Albanoi) me pushtetin bizantin ishin ndrtuar mbi bazn e sistemit tizopolitis. Por nuk prjashtohet q pohimi i tij t vlej, ku m shum e ku m pak, edhe pr treva t tjera shqiptare. Sistemi i izopolitis i shte nj sistem i privilegjuar marrdhniesh t nj

komuniteti t caktuar me pushtetin bizantin. N thelb ai prfaqsonte nj lloj statusi federimi, q Perandoria Bizantine u akordonte popujve dhe bashksive t tjera, me t cilat i lidhte feja dheprbashksia e interesave. Statusi i izopolitis iu akordua nga Bizanti pr ca koh edhe Venedikut. Izopolitia nnkuptonte njohjen e nj autonomie t gjer, prjashtimin nga taksat e detyrimetkryesore, si dhe privilegje t tjera. Detyrimi kryesor i parashikuar nga nj sistem i till kishte t bnte me furnizimin me trupa ushtarake, t drejtuara nga komandant vendas, q viheshin ndispozicion t strategut bizantin (n rastin ton t strategut t Durrsit) n rast fushatash ushtarake.

T prfshira n ushtrin bizantine, trupat e Arbrit vepronin jo vetm n Temn e Durrsit, por edhe jasht saj, si edhe n vende t tjera, Maqedoni, Greqi, Itali etj. Gj ithsesi ato prbnin njstruktur t veant, q dallohej nga masa tjetr e ushtris bizantine. Forca ushtarake, q treva e Arbrit arrinte t nxirrte n shekujt e mesjets s hershme, prbnte edhe bazn e statusit tveant autonom q ai gzoi n marrdhniet me Perandorin Bizantine.

_________________

BeLti

Stafi Webmaster




16/21


Gjinia:

Postime: 32526

Mosha: 22


Vendi: Mitrovic

Hobi: Tenisi

Zona ime:


Lufta kundr ikonave dhe efektet e saj n Shqipri

N kohn e sundimit t Leonit III (717-741), Perandoria Bizantine u prfshi nga nj konflikt i ashpr i brendshm fetar. N thelb t tij qndronte interpretimi i ndryshm q i bhej rolit q kishinimazhet e shenjta (ikonat) kishin n besimin e krishter. Duke filluar nga koha e Justinianit kulti i ikonave t shenjtorve (ikonolatria) njohu nj prhapje aq t gjer n kishn bizantine, saq u kthyen nj nga format kryesore t shprehjes s ndjenjs fetare. Kishat e manastiret u mbushn aso kohe me ikona shenjtorsh t muara e t kushtueshme, duke u br njhersh tregues i luksit dhe ipasuris n t cilin notonin kleri dhe institucionet fetare. Nj gj e till ushqente paknaqsi n nj mas t gjer njerzish t do niveli shoqror, t cilt mendonin se kisha duhej t ishte si nkohn e apostujve, e varfr dhe e virtytshme. Nga ana tjetr, nuk mungonin edhe n vet gjirin e kishs prirje kundr kultit t ikonave, sipas t cilave nj kult i till skishte asgj t prbashkt mekrishterimin, si fe krejtsisht shpirtrore. Kto prirje ishin m t forta n provincat lindore t Bizantit, tok gji thnj pjellore pr lvizje fetare, ku vazhdonin t mbijetonin mbeturina t monofizizmitdhe ku at koh po forcohej dhe po shtrihej sekti i pavlikanve, q luftonte kundr do forme kulti fetar.

M n fund, lufta kundr kultit t ikonave ishte rezultat i ndikimit q ushtronin mbi krishterimin bizantin feja islame dhe ajo hebraike, me t cilat Bizanti ishte n kontakt t vazhdueshm. T dyjakto fe jan prerazi kundr do forme t riprodhimit n figur t shenjtorve t vet. N kt mnyr, lufta kundr kultit t ikonave (ikonoklastia) kishte rrnj t thella fetare, kulturore e shoqrore.

Perandor Leoni III, duke ndrmarr hapur betejn kundr kultit t ikonave, synonte n radh t par t afirmonte fuqin e pushtetit qendror mbi pushtetin e pakufizuar t institucioneve fetare si dhembi provincat, veanrisht ato periferike, q jo rastsisht u rreshtuan n krahun e adhuruesve t ikonave. Ikonoklastia ndeshi n kundrshtim t ashpr n provincat bizantine t Italis e t Ilirikut,q ishin nn juridiksionin kishtar t Paps s Roms. Megjithat edhe ktu ikonoklastia nuk mungoi t bj pr vete prkrahsit e vet. Kshtu, nga dy letra q teologu i njohur bizantin, TeodorStuditi, i drgoi n vitet 820, kryepeshkopit t Durrsit, Antonit, dhe nj murgu tjetr po nga Durrsi, Dionisit, msohet se ikonoklastia ishte prqafuar n at dioqez edhe nga prfaqsues t kleritrregullar (murgjit), t cilt prgjithsisht qen kundrshtart m t rrept t saj.

Nuk ka prova se lufta e ikonave do t ket marr n trevat shqiptare format e ashpra q pati n pjes t tjera t Perandoris Bizantine. Megjithat, n kuadrin e saj ndodhi nj ngjarje me rndsi tmadhe pr zhvillimet jo vetm kishtare, por edhe pr ato politike n trevat shqiptare. Perandori ikonoklast Leoni III i shkputi ato nga juridiksioni i Paps s Roms dhe i vuri nn varsin edrejtprdrejt t Patriarkatit t Konstandinopojs (732). Ky hap, i shoqruar edhe me krijimin, n fillim t shek. IX, t tems bizantine t Durrsit e asaj t Nikopojs, ndikoi s teprmi n forcimin e




17/21

Q

kontrollit t pushtetit qendror n kto provinca perndimore t Perandoris.

_________________


Gjinia:

Postime: 32526

Mosha: 22


Vendi: Mitrovic

Hobi: Tenisi

Zona ime:


http://www.ardhmeria-forum.tk/http://www.klealove.com/f81-konkursi-letrar-2011


18/21

Q


Trevat shqiptare dhe Mbretria Bullgare (shek. IX-X)

Nj ndr arsyet kryesore t krijimit t Tems s Durrsit n gjysmn e par t shek. IX kishte qen prballimi i presionit sllav, prkatsisht i atij bullgar. Q nga fundi i shek. VII, nga shkrirja e fisevesllave dhe atyre bullgare (me origjin turke), u krijua midis Danubit e maleve Ballkan shteti i par ballkanik sllav, Mbretria Bullgare, e cila shum shpejt u b nj rrezik i madh pr PerandorinBizantine. Aty nga mesi i shek. IX shteti bullgar i kishte shtrir kufijt e tij n Maqedoni dhe, nn mbretin Boris (852-879), prfshiu edhe brezin midis lumit Devoll e Vjos. Kshtjellat e Devollit dhe ePulkeropolit (Beratit) u bn baza t pushtetit bullgar n kto an. N vitin 864 Borisi prqafoi s bashku me popullin e vet, fen e krishter, duke marr emrin Mihal. Feja e re i dha kohezionin e

duhur shtetit sllavo-bullgar dhe i lejoi atij shtrirjen e mtejshme n territoret bizantine. N kohn e Simeonit (894-927), Bullgaria arriti shtrirjen e saj m t gjer. Me prjashtim t Durrsit e tShkodrs, Simeoni pushtoi krejt viset n Shqiprin Qendrore e t Poshtme. N jug ai mori Vlorn e nj pjes t mir t Tems s Nikopojs. N vitin 913 perandori bizantin Konstandini VII udetyrua t'i njihte Simeonit titullin Perandor i Bullgaris dhe t martohej me nj vajz t carit bullgar. Ndrkoh prej vitesh Perandoria Bizantine ishte e detyruar t'u paguante bullgarve nj hara tprvitshm.

Por paqja bullgaro-bizantine nuk vazhdoi gjat. N vitet q ndoqn ushtrit e Simeonit sulmuan Durrsin dhe shkretuan rrethinat e tij. M 918 bullgart u shtyn n jug npr Temn e Nikopojs dhembrritn n Gjirin e Korintit.Gjithsesi ndrra e car Simeonit, pr t krijuar nj perandori bullgare n vend t asaj bizantine, prfundoi me vdekjen e papritur t tij m 27 maj 927. Trashgimtart e tij, Pjetri e Borisi, nuk ishin nlartsin e Simeonit dhe u detyruan t njihnin, kush m shum e kush m pak, sovranitetin bizantin.

Pushtimi bullgar la shenja t dukshme edhe n trevat shqiptare, sidomos n korridorin q zgjatej npr luginn e lumit Devoll e deri n bregdet, ku ai vazhdoi t ruhet deri n fillimet e shek. XI. Nkrye t krahinave t veanta ktu u vun bujar bullgar, t cilt shpeshher solln me vete njerzit e tyre, prfshir edhe klerik bullgar, q ndihmuan pr deprtimin e nj kulture sllavo-bizantinen kto treva. N gjysmn e dyt t shek. IX n zonn e Ohrit, Kors, Devollit, Beratit zhvilloi aktivitetin e tij misionar Klementi i Ohrit, dishepull i Ci rilit e Metodit, i cili punoi pr vite me radh prhapjen e shkollave e t kishave sllave. Nga kjo koh trevat midis rrjedhs s Devollit e t Vjoss u prfshin n ndikimin kishtar e kulturor t Ohrit, t cilin bullgart e kthyen n qendr t Patriarkatitt pavarur bullgar. Me pushtimin bullgar t shek. IX-X lidhet edhe lulzimi i disa qendrave t rndsishme ushtarako-administrative e kishtare, si ishin Devolli, Glavinica (Ballshi) etj. N bazilikn

madhshtore t Ballshit u gjet n fillimet e shek. XX edhe nj mbishkrim i gdhendur, q kujtonte kthimin e Boris-Mihalit dhe t popullit bullgar n fen e krishter m 864.Pas disa dekadash nnshtrimi ndaj Perandoris Bizantine, si rezultat i nj kryengritjeje antibizantine q pati pr epiqendr Maqedonin, n fronin bullgar erdhi car Samueli (976-1014). Nn sundimine tij, qendra e shtetit bullgar u zhvendos nga lindja, Preslavi, n Presp e n Ohr. N kt kuadr trevat shqiptare morn nj rndsi t dors s par dhe u prfshin pr s afrmi n konfliktin egjat midis Samuelit dhe Perandoris Bizantine. Car Samueli bashkoi nn sundimin e tij krejt Maqedonin deri n Selanik, trevn e vjetr bullgare midis Danubit dhe vargmaleve Ballkan, si dheThesalin, Temat e Nikopojs e t Durrsit, si dhe Dioklen e Rashn n Veri. Nn sundimin e tij u rimkmb Patriarkati i pavarur bullgar, i cili vendosi prfundimisht selin n Ohr, kryeqendra eSamuelit.

Dshmit historike tregojn se car Samueli nuk synoi t sjell nj prmbysje n strukturat administrativo-ushtarake t trevave shqiptare t pushtuara prej tij. Kshtu, n Diokle, ai la n pushtetprincin Gjon Vladimir, t cilit pr m tepr i ofroi dorn e vajzs s tij, Kozars. N Durrs, pas vitit 997, Samueli nuk i preku privilegjet dhe pushtetin e paris s qytetit, q prfaqsohej nga familjae fuqishme e Krisilve. Gjon Krisili, proteuon i qytetit, e kishte favorizuar kalimin e qytetit n duart e Samuelit. Aleanca e carit bullgar me Krisilt e parin durrsake u vulos edhe me martesn e tij met bijn e Gjon Krisilit. N trevn e Vlors e t Beratit, Samueli ia besoi komandn pin jollit t nj familjeje fisnike vendase, Elinagr Frngut. Po kshtu veproi n Devoll, Kolonj, Vageneti e gjetk.Shtrirja e pushtetit t Samuelit n kto vende u lehtsua edhe pr faktin se ai zbatoi nj sistem t ri detyrimesh ndaj fshatarsis, i cili mbshtetej mbi kontributet n natyr e n lehtsira t tjera.

Kundrshtar i car Samuelit, q n fillim t sundimit t tij, ishte perandori i ri bizantin, Bazili II, i mbiquajtur "Bullgarovrassi", (976-1025). Prpjekja e par serioze e tij pr t goditur perandorin eSamuelit prfundoi me disfat m 986 n afrsi t Sofjes (Serdika). Pas ksaj, perandor Bazili II krkoi t gjej aleat n vet trevat e pushtuara nga cari bullgar. N vitin 1001 shprtheukundrofensiva e madhe bizantine e Bazilit II.

N vitin 1004 Shkupi u kthye n duart e bizantinve e pas nj viti, si rezultat i nj marrveshjeje t fsheht me proteuonin Gjon Krisili, edhe Durrsi iu dorzua perandorit Bazili II. Qeveritari i vnaty nga Samueli, Torona, dhndr i carit bullgar, u arratis n oborrin bizantin. Me an premtimesh e t marrveshjeve paraprake, Bazili II arriti t bj pr vete edhe qeveritar e fisnik t tjerlokal n Berat e n Devoll. Pak nga pak rrethi u shtrngua rrotull Ohrit, kryeqendrs s Samuelit. N qershor 1014, Bazili II i shkaktoi nj disfat t rnd ushtris bullgare n ngushticat e malit

Belashik, n rrjedhn e siprme t Strums. Rreth 15 lufttar t Samuelit u zun rob. Vet Samueli i shptoi me vshtirsi kapjes dhe u strehua n kshtjelln e Prlepit. Bazili IIurdhroi t verbohen robrit bullgar dhe t'i drgoheshin carit t tyre n Prlep. Pamja makabr e ksaj ushtrie t verbr e tmerroi Samuelin q vdiq n vend (6 tetor 1014).Vdekja e Samuelit shoqroi edhe shprbrjen e perandoris ballkanike t tij. Ivan Vladislavi (1015-1018) u prpoq t vendoste prsri hegjemonin bullgare n provincat perndimore t Diokles,Durrsit e t Nikopojs. Por, n shkurt t vitit 1018, gjat nj sulmi mbi Durrs, cari i fundit i Perandoris Bullgare mbeti i vrar. Pas ksaj, Bazili hyri triumfues n Ohr, ndrkoh q ushtria e tij ishuajti vatrat e fundit t qndress bullgare n lartsit e Tomorrit, n Vlor e n Thesali.

Pavarsisht nga egrsia me t ciln Bazili II asgjsoi Perandorin Bullgare ndaj vendeve e popullsive, q futi prsri nn sundimin bizantin, ai ndoqi nj politik t matur. Kshtu, ai la ktu n fuqiedhe pasktaj sistemin e detyrimeve n natyr, t vendosur gjat sundimit bullgar. Bujqit edhe pasktaj i detyroheshin shtetit nj mod grur, nj mod miell dhe nj shtamb ver. Patriarkati i Ohritvrtet u ul prej tij n shkalln e kryepeshkopats, por edhe kshtu Bazili II i njohu ksaj nj sr privilegjesh q kisha e Ohrit i kishte fituar n kohn e sundimit bullgar. Po kshtu nuk u prekjuridiksioni i kryepeshkopats s Ohrit, e cila me gjith protestat e kryepeshkopatave fqinje, veanrisht asaj t Durrsit, vazhdoi t ket n varsi mjaft peshkopata q s'kishin qen sufragane tsajat dhe q ishin br t tilla nn sundimin bullgar. Kto t fundit perandori Bazili II i pajisi me toka e bujq me an diplomash t veanta. Me toka, privilegje, tituj dhe me ofiqe Bazili II pajisi edhe




19/21

ata krer shqiptar, q gjat luftrave me Samuelin kishin qndruar n krah t tij. Njrit prej tyre, patricit David Arianiti, q llogaritej ndr komandatt m t shquar t tij n betejat me bullgart,perandori i besoi postin e rndsishm e delikat t strategut t Tems s porsakrijuar t Shkupit. Kjo Tem s bashku me Temn tjetr t Paradunavit (Bullgari) kishin pr detyr t kontrolloninterritoret e mbretris s dikurshme bullgare dhe t shtypnin q n embrion do prpjekje t re pr shkputje nga Bizanti.

N krye t Tems s Durrsit, pikmbshtetja kryesore e bizantinve n bregdetin Adriatik, u vu nj duk, njlloj si n Temn e Selanikut, gj q nnvizonte rndsin e veant t saj. Po kshtu uveprua m von edhe me Temn e Shkupit.

Kriza e regjimit t temave dhe revoltat e dukve bizantint Durrsit n gjysmn e dyt t shek. XI

Kryengritja e madhe panballkanike e viteve 1040-1041, si dhe ajo e vitit 1073, q patn jehon t thell edhe n trevat shqiptare, paralajmruan nj periudh t tr trazirash e revoltash, qtronditn nga themelet Perandorin Bizantine. Krahas lvizjeve masive fshatare, periudhn 1040-1081 e karakterizojn edhe nj varg rebelimesh ushtarake t nxitura dhe t drejtuara nga

komandantt (strategt) e temave t veanta. Shqipria e posarisht Tema e Durrsit u b n ato vite nj nga pikat m t nxehta t Perandoris Bizantine.Revoltat ushtarake t gjysms s dyt t shek. XI, mes t cilave edhe revoltat e strategve (dukve) t Durrsit, qe nj pasqyrim i drejtprdrejt i ndryshimeve t brendshme q po psonte n atkoh Perandoria Bizantine dhe q lidhen kryesisht me zhvillimin e marrdhnieve feudale. Pas vdekjes s Perandorit Bazili II dhe fundit t dinastis maqedone me Konstandinin IX Monomahos (1042-1055), mori fund edhe epoka e karakterizuar nga prona e vogl e lir e bujkut-ushtar (stratiotit). Deri n at koh, e mbrojtur me fanatizm prej perandorve bizantin, q hartuan pr kt qllimedhe nj legjislacion t posam, prona e vogl u la pasktaj n mshirn e pronarve t mdhenj, q n kurriz t saj filluan t zgjerojn zotrimet e tyre. Nj proces i till i gllabrimit t prons svogl t lir dhe i ekspansionit t prons s madhe feudale, krcnonte me rrnim klasn e madhe t ushtarve-bujq, t cilt pr m se nj shekull kishin qen shtylla kurrizore e shtetit bizantin,prsa koh bujqit shqiptar qen furnizuesit kryesor t financave dhe t ushtris bizantine. Por bashk me rnien e klass s bujqve-ushtar binte roli edhe i kasts s krerve ushtarak,strategve, ndrkoh q rritej pesha e pronarve t mdhenj t tokave dhe e aristokracis burokratike t kryeqytetit bizantin, Konstandinopojs.Kto zhvillime t reja n gjirin e perandoris Bizantine prekn nga afr Shqiprin, q ishte vendi klasik i fshatarsis s lir dhe i stratiotve. Ndaj, disa nga kryengritjet ushtarake m t fuqishme tshek. XI patn si teatr kryesor pikrisht trojet shqiptare.

N vitin 1043 ngriti krye kundr pushtetit qendror Georg Maniaku, komandat bizantin i shquar nga luftimet kundr arabve dhe normanve n Sicili dhe Italin e Jugut. Rritja e autoritetit t Maniakutnuk shihej me sy t mir nga strategu i ri bizantin i Italis, Mihal Dokianos, dhe nga vet perandor Konstantini IX, i cili e shkarkoi at nga detyra. I mbshtetur nga repartet e tij besnike, midis tcilave shquheshin kontingjentet e ardhura nga Arbri, Maniaku dha sinjalin e kryengritjes n Sicili, ku trupat e tij e shpalln perandor. N krye t tyre ai zbarkoi n Durrs dhe i prkrahur nga

vendasit, q iu bashkngjitn ushtris s tij bizantino-shqiptare, iu drejtua Selanikut npr Rrugn Mbretrore (Egnacia). Ushtria e kryengritsve prparoi n Maqedoni pa hasur pengesa, derisa nvendin e quajtur Ostrov u ndesh me ushtrin perandorake. Vrasja aksidentale e Georg Maniakut, n kohn kur fitorja pr kryengritsit ishte e sigurt, solli shuarjen e lvizjes.

Megjithat, ecuria e kryengritjes s Georg Maniakut tregoi qart se Shqipria, e veanrisht Tema e Durrsit n vendin e Arbrit (Arbanon) ishin kthyer tashm n nj terren pjellor pr ngjarje t tilla.Historiani bizantin i shek. XI, Mihal Ataliati, shprehet se n at koh shqiptart, dikur aleat t Perandoris Bizantine (symmachioi), u bn "papritur" kundrshtar t saj (polemioi). Nj zhvillim i tilln marrdhniet e shqiptarve me Bizantin, posarisht i atyre t trevs s Arbrit, nuk vonoi t pasqyrohej edhe n vet marrdhniet e Tems s Durrsit me pushtetin qendror. Me paknaqsit epopullsis shqiptare bashkoheshin shpeshher edhe vet dukt e Tems s Durrsit. Kta po shqetsoheshin gjithnj e m shum nga rrudhja e vazhdueshme e kompetencave sa n fushnushtarake aq edhe n at civile. N fakt, pas vdekjes s Bazilit II, ushtria bizantine filloi t mbshtetej gjithnj e m shum n angazhimin e trupave mercenare t drguara nga qendra, gj q edobsonte rolin e ushtris s Tems t rekrutuar tek elementi vendas dhe t drejtuar nga strategu i Tems. Nga ana tjetr, edhe kompetencat e strategut t Tems n lmin e pushtetit civil urrudhn n favor t npunsve, si ishte gjykatsi i Tems (krites apo pretor), q varej drejtprsdrejti nga qendra dhe q tani trajtonte shtjet e administrats civile. Tronditjet e mdha shoqroret atij shekulli, si dhe vshtirsit e jashtme n lindje t Perandoris Bizantine n marrdhniet me Perndimin dhe me turqit selxhuk, kontribuan pr t krijuar terrenin e prshtatshm prkryengritjet e mdha t strategve ushtarak t Durrsit t gjysms s dyt t shek. XI. Tema e Durrsit u b n at koh njra nga vatrat kryesore t kryengritjeve ndaj pushtetit qendror bizantin.I pari ndr strategt e Durrsit, q ngriti krye kundr Konstandinopojs, ishte proedri Niqifor Brieni. Ky kishte qen m prpara strateg i Tems s Shkupit, ku kishte shtypur kryengritjen e vitit 1073.I transferuar n Temn e Durrsit nga mesi i viteve 70, Brieni ishte dalluar n mbrojtjen e kufijve verior n lu ft me sllavt kroat si dhe me diokleasit. Njhersh ai u ballafaqua edhe me sulmetpirateske t anijeve t normanve t Italis, t cilt tashm synonin t shtriheshin drejt Lindjes, n territoret e Perandoris Bizantine.

N tetor t vitit 1077, strategu Niqifor Brieni dha sinjalin e kryengritjes kundr perandorit Mihal VII Dukas. Kronistt bizantin t kohs pohojn njzri se me kryengritsin Niqifor u bashkuapopullsia vendase e Tems s Durrsit si dhe mjaft fisnik vendas, n mes t t cilve Bazil Kurtiqi nga Arbri. Niqifori e deklaroi t rrzuar perandorin Mihal dhe, pasi e shpalli veten perandor, iudrejtua Konstandinopojs me nj ushtri q rrugs vinte e zmadhohej me vullnetar t rinj. N Adrianopoj Brienin e prisnin kryengrits t tjer t organizuar nga i vllai, Johani. Por n t dal tqytetit forcat kryengritse u ndeshn me ushtrin perandorake, t ciln tashm e komandonte Aleks Komneni, nj ndr gjeneralt bizantin m t shquar t t gji tha kohrave. Ushtria kryengritse uthye dhe mbeturinat e saj u shprndan.Ndrkoh q Brieni me kryengritsit e tij ishin nisur n drejtim t Konstandinopojs, n Durrs kishte hyr Niqifor Baziliaku, i emruar duk i Durrsit pas rebelimit t t parit. Por edhe duka i ri iDurrsit nuk vonoi dhe, vetm pak muaj pas Brienit, u vetshpall perandor dhe ngriti krye kundr qendrs.

I mbshtetur nga paria dhe kleri vendas, ku u shqua peshkopi i Devollit, Teodori, ai grumbulloi forca t shumta shqiptaro-bizantine, ku nuk mungonin edhe mercenar nga perndimi. N krye t tyreai u nis nga Durrsi, kaloi Ohrin dhe iu drejtua qytetit t dyt t Perandoris, Selanikut. Fillimisht perandori Niqifor III Botoniati u prpoq ta bindte kryengritsin t hiqte dor nga marshimi mbikryeqytet, duke i premtuar falje e tituj t rinj finikrie. Baziliaku e refuzoi ofertn dhe kshtu u arrit n nj betej t prgjakshme me forcat qeveritare, t cilat i komandonte prsri Aleks Komneni.Kryengritsit u shpartalluan dhe vet Baziliaku u ua n pranga n Konstandinopoj.

Kryengritjet e mdha antibizantine t shek. XI

Bazili II ishte perandori i fundit i dinastis maqedone q mundi t ruaj ekuilibrin e brendshm shoqror e politik midis interesave t shtetit, atyre t aristokracis feudale dhe t fshatarsis s lir,si dhe t stratiotve q prbnin shtylln kurrizore t shtetit bizantin. Me vdekjen e tij (1018) ky ekuilibr u prish: aristokracia feudale, civile apo ushtarake filloi t'i rris n mnyr t pakontrolluarpronat e veta duke gllabruar pronn e vogl. Pronart e vegjl e humbn pak nga pak statusin e mparshm t liris dhe u kthyen n fshatar t varur. Pr nj koh t gjat shteti bizantin, e n




20/21

radh t par perandort e dinastis maqedone (shek. IX-XI) ishin prpjekur t'i vinin fre procesit t krijimit t prons s madhe dhe t zhdukjes s prons s vogl t fshatarit. Fshatari i lir si dhestratioti, q merrte nga shteti nj parcel toke kundrejt prmbushjes s detyrimit fiskal e atij ushtarak, kishin prfaqsuar pr shum koh burimin kryesor t t ardhurave t arks perandorake dhenjhersh elementin baz t ushtris bizantine. Por n kushtet e reja q u krijuan pas vdekjes s Bazilit II, pronart e vegjl u gjendn prball nj sulmi t dyfisht: t aristokracis feudale t toks,nga njra an, dhe t shtetit bizantin q rndoi n mnyr galopante barrn e taksave n dm t tyre. Pr rrjedhoj u krijua nj gjendje shprthyese, e cila jo rastsisht arriti kulmet e saj nterritoret ballkanike t goditura rnd nga luftrat e fundit bullgaro-bizantine. N vitin 1040 shprtheu ktu nj kryengritje e fuqishme kundr pushtetit qendror e udhhequr nga Pjetr Deljani, njbujar bullgar q e mbante veten pr nip t car Samuelit dhe q e shpalli sakaq veten car. Kryengritja prej Beogradit u prhap me shpejtsi drejt Nishit e Shkupit. Strategu bizantin i Durrsit, BazilSinadeni, mblodhi ushtarak t tems s tij dhe shpejtoi t'u zr rrugn kryengritsve t Pjetr Deljanit "prpara se e keqja t prhapej", si shprehet kronisti Johan Skilice q prshkruan ktngjarje. Por revolta preku edhe vet radht e ushtris s Tems s Durrsit dhe nj ushtarak me emrin Tihomir ngriti flamurin e kryengritjes n zonn e Dibrs, ku ishin dislokuar forcat e strategut tDurrsit. Ktu kryengritsit i arriti Pjetr Deljani me t vett. Forcat e kryengritsve u bashkuan nn drejtimin e Pjetr Deljanit, q ndrkoh kishte hequr qafe Tihomirin. Pasktaj forcat kryengritseiu drejtuan Durrsit, t cilin e morn, dhe m tej morn Selanikun. Flakt e kryengritjes prfshin sakaq edhe temn e Nikopojs, popullsia e s cils ishte tejet e paknaqur nga arbitrariteti inpunsve perandorak. Bizantint mundn t mbanin ktu vetm kshtjelln e Naupaktit mbi Gjirin e Korintit.

Megjithat, si rezultat i kontradiktave q vazhduan t ekzistojn n gjirin e drejtuesve t kryengritjes edhe pas vrasjes s Tihomirit, lvizja u shua m shpejt nga ka pritej po t kihen parasysh

prmasat e saj. Ktu luajti rolin e vet edhe nj djal i carit bul lgar Ivan Vladisllav, Alusiani, q u arratis nga Konstandinopoja ku mbahej rob dhe u bashkua me kryengritsit. Pasi eliminoi PjetrDejlanin, Alusiani u vu n krye t kryengritsve. Por pas nj beteje t pasuksesshme me trupat perandorake, Alusiani iu dorzua perandorit bizantin duke shpejtuar kshtu edhe fundin e kryengritjes.Megjithat kryengritja e madhe e vitit 1040-1041 ishte sinjali i par i fuqishm i tensioneve shoqrore q do t mbrthenin Perandorin Bizantine. N t njjtn koh, ajo qe nj tregues i hendekut tmadh q ishte krijuar ndrkoh midis pushtetit qendror bizantin dhe provincave perndimore t tij, ku bnin pjes edhe trevat shqiptare.

Rreth 30 vjet pas kryengritjes s Pjetr Dejlanit, nj tjetr lvizje shprtheu n Kosov, nga ku u hap me shpejtsi n viset fqinje. Kryengritsit krkuan t'i printe princi i Diokles, Mihali, i cili drgoipr kt qllim t birin, Konstandin Bodinin. N Prizren kryengritsit e shpalln Bodinin mbret t tyre. Me Bodinin u bashkua edhe paria e Shkupit me kreun e saj, Gjergj Vojtehu, i cili erdhi vet nPrizren. N Prizren kryengritsit thyen keqas edhe forcat e duks bizantin t Shkupit, q u drguan kundr tyre. Pas ksaj kryengritsit morn Nishin, Ohrin, Devollin dhe vetm n Kostur forcat eriorganizuara bizantine mundn t thyenin grupin kryesor t kryengritsve. Pjesa tjetr e kryengritsve, me "mbretin" Bodin, ishte prqendruar n Nish. N prpjekje pr t sulmuar e pr tpushtuar Shkupin, forcat e Bodinit u thyen keq nga ushtria bizantine e drguar me ngut nga perandori bizantin "pr t shuar flakn, prpara se ajo t merrte dhen", si sht shprehur nj kronistbizantin, dshmitar i ngjarjes.

Gjat betejs Bodini u zu rob dhe u drgua n Konstandinopoj ku u mbyll n manastirin e Serxhit e t Bakut derisa i ati i tij, Mihali i Diokles, organizoi arratisjen e kthimin e tij n atdhe.

Marrdhniet e Perandoris Bizantine me Bodinin e Diokles vazhduan edhe m tej t tensionuara. Pas betejs s vitit 1082 n rrethinat e Durrsit, kur Bodini nuk u erdhi n ndihm ushtrive

bizantine t angazhuara n nj betej vendimtare me normant e Robert Guiskardit, princi i Diokles i shfaqi hapur ambicjet pr ta shtrir sundimin e vet sa n viset e Dalmacis, n veri, aq edhe nterritoret e Tems s Durrsit, n jug. Madje, sipas Kroniks s Priftit t Diokles, pr nj periudh t shkurtr Bodini mundi t pushtoj dhe t mbaj temn n fjal, s bashku me kryeqendrn esaj, Durrsin (tulit atque obtinuit totam terram Duracinorum et ipsam civitatem Durachium). Perandori bizantin, Aleksi I Komneni, drgoi ather si strateg t Durrsit nj kunatin e tij, Johan Duka, i

cili rifitoi kontrollin mbi Temn e Durrsit dhe e mbajti Bodinin larg territoreve t saj. __________________

_________________





21/21

Gjinia:

Postime: 32526

Mosha: 22


Vendi: Mitrovic

Hobi: Tenisi

Zona ime:

Krce tek:

Drejtat e ktij Forumit:

Ju nuk mund ti prgjigjeni temave t ktij forumi

q Forumi q Free forum | phpBB | free forum support | Kontakto | Report an abuse | Create your own blog

q Fondatore edhe Krijuese Webi Klea@Love

Zgjidh nj forum Shko
http://www.klealove.com/forumhttp://www.albanianforum.net/sq/create-forum/http://www.albanianforum.net/sq/phpbb/http://help.forumotion.com/http://www.klealove.com/contacthttp://www.klealove.com/abuse?page=%2Ft4012-shqiperia-ne-perandorine-bizantine&report=1http://www.hazblog.com/sq/http://www.klealove.com/http://www.klealove.com/http://www.hazblog.com/sq/http://www.klealove.com/abuse?page=%2Ft4012-shqiperia-ne-perandorine-bizantine&report=1http://www.klealove.com/contacthttp://help.forumotion.com/http://www.albanianforum.net/sq/phpbb/http://www.albanianforum.net/sq/create-forum/http://www.klealove.com/forumhttp://www.ardhmeria-forum.tk/

Documents

SHQIPËRIA NË PERANDORINË BIZANTINE