REPUBLIKA SRBIJA AUTONOMNA POKRAJINA VOJVODINA IZVRŠNO VEĆE AUTONOMNE POKRAJINE VOJVODINE I N F O R M A C I J A O SISTEMU ŠKOLSKIH SPORTSKIH TAKMIČENJA U AP VOJVODINI I NEKI NOVI POGLEDI NA POSTOJEĆI SISTEM OSIURS, ODNOSNO OSIŠOS

Informacija pruža podatke o ranijem sitemu školskih sportskih takmičenja, sadašnjem, kao I predlozima za budući sistem školskog sportskog takmičenja u APV, sa predlozima za povezivanje sa republičkim sistemom a u cilju revitalizacije školskih sportskih takmičenja u AP Vojvodini po ugledu na raniji (SOŠOV).

Novi Sad, juni 2001. godine

2

U V O D Vannastavni oblici rada, pa i sportske aktivnosti učenika u okviru njih, realizuju se danas u skoro svim školama AP Vojvodine. Podaci prikupljeni u školskoj 1997/98. godini govore da velika većina osnovnih škola u okviru vannastavnih sportskih oblika rada svoje učenike organizuje direktno kroz razne sekcije. Samo 2,9% osnovnih škola nije imalo sportske sekcije, dok je u okviru srednjih škola taj procenat veći od 10%. Dalja razrada ove problematike ukazuje na činjenicu da je čak 73,2% osnovnih škola imalo od dve do četiri sportske sekcije pri školi (tj. toliko sportskih grana je zastupljeno), a ređe manje (samo jednu) ili više (preko šest). Slična je situacija u srednjim školama AP Vojvodine. U okviru pomenutih sekcija organizovan je znatan broj učenika. Broj učenika se povećava kada se sportske aktivnosti učenika finaliziraju takmičenjem. Mogućnost povećanja obima angažovanja školske dece u sportu neophodno je iskoristiti. Međutim, svako takmičenje u okviru škole u principu traži i izlazak van nje, dakle, traži širi teritorijalni pristup, traži osmišljen sistem školskog sportskog takmičenja na nivou širih regija i same Republike, shodno tome treba pokrenuti čitav niz akcija sa ciljem da se školska sportska takmičenja izvuku iz letargije u kojoj se sticajem raznih okolnosti već duže vreme nalaze. Kada je reč o Informaciji, njenom cilju koji zahteva revitalizaciju ranijeg školskog sportskog sistema takmičenja (SOŠOV), u daljoj obradi Informacije se može videti raniji, sadašnji, a i predlog za budući izgled školskog sportskog sistema takmičenja u AP Vojvodini i njegovoj povezanosti sa Olimpijskim sportskim igrama školske omladine Srbije (OSIŠOS).

RANIJI SISTEM TAKMIČENJA U AP VOJVODINI

Sa ciljem što šireg obuhvatanja i angažovanja školske dece i omladine sportskim aktivnostima koje proizilaze iz redovne nastave i slobodnih aktivnosti i zadovoljenja zahteva nastavnih planova i programa radi: - doprinošenja fizičkom razvoju, - daljeg usavršavanja funkcionalnih i motornih sposobnosti, - sportskog usmeravanja, specijalizovanja i na taj način doprinošenja razvoju sporta u Vojvodini. - zadovoljenja biosocijalne potrebe jedinke za kretanjem, igrom, borbom i afirmacijom, - doprinošenje razvoju moralnih i voljnih osobina, radnih navika i estetskih vrednosti, - doprinošenja društvenom vaspitanju, - međunacionalnog zbližavanja.

- ostvarivanja širokih mogućnosti za stvaralački rad,

3

organizovala se i sprovodila sportska manifestacija školske dece i omladine Vojvodine pod nazivom: SPORTSKA OLIMPIJADA ŠKOLSKE OMLADINE VOJVODINE (SOŠOV). Ovaj vid takmičenja u Vojvodini godinama se razvijao i usavršavao da je prerastao u tradicionalni sistem takmičenja, jedinstven jedino za područje Vojvodine što nije bio slučaj na republičkom, pa čak i širem nivou. Prva Olimpijada održana je 1970. godine u Novom Sadu, a poslednja, peta po redu, u Zrenjaninu 1986. godine. Programom i propozicijama bilo je predviđeno da se svake godine održavaju unutarškolska i opštinska takmičeNJa, svake druge godine unutarškolska i opštinska, zonska i pokrajinska takmičeNJa, a svake četvrte, umesto pokrajinskih takmičenja održavala se Sportska olimpijada školske omladine Vojvodine. Postojao je obavezni i izborni deo programa. U obavezni deo programa spadali su atletika, gimnastika i jedna sportska igra, a u izborni deo programa bile su uvrštene sledeće sportske grane: plivaNJe, košarka, odbojka, rukomet, mali fudbal, džudo, rvanje, stoni tenis, streljaštvo i ritmička sportska gimnastika. Vojvodina je bila podeljena u šest zona i to: 1. Sremska zona - Sremska Mitrovica, Ruma, Stara Pazova, Pećinci, Šid, Inđija i Irig (7) 2. Zapadnobačka zona - Sombor, Apatin, Odžaci, Bačka Palanka, Bač, Kula i Vrbas (7) 3. Severnobačka zona - Subotica, Bačka Topola, Mali Iđoš, Senta, Kanjiža, Ada i Bečej (7) 4. Južnobačka zona - Gradska zajednica Novi Sad, Temerin, Žabalj, Titel, Beočin, Bački Petrovac i Srbobran (7) 5. Južnobanatska zona - Pančevo, Kovačica, Opovo, Kovin, Vršac, Bela Crkva, Plandište i Alibunar (8) 6. Severnobanatska zona - Zrenjanin, Kikinda, Novi Bečej, Nova Crnja, Žitište, Čoka, Novi Kneževac i Sečanj (8) Finansiranje stručnog rada na pripremanju učenika za učešće u takmičenjima SOŠOV vršile su škole i druge zainteresovane organizacije u opštinama.

Troškove opremanja, putovanja, smeštaja i ishrane članova ekipe i pojedinaca na opštinskim, zonskim, pokrajinskim prvenstvima i Olimpijskim organima snosile su opštine.

4

Finansijska sredstva potrebna za organizovanje i sprovođenje zonskih, pokrajinskih i završnih takmičenja obezbeđivana su samoupravnim dogovorom zainteresovanih samoupravnih interesnih zajednica i drugih organizacija. Sve je ovo funkcionisalo do ustavnih promena Republike Srbije kao i raspada SFRJ. Nakon toga, školska sportska takmičenja prelaze u nadležnost Republike čiji sistem možemo videti u nastavku Informacije.

SADAŠNJI SISTEM TAKMIČENJA NA TERITORIJI REPUBLIKE SRBIJE

Sadašnji sistem školskih sportskih takmičenja realizuje se u skladu sa Zakonom o sportu i odlukom i preporukom Ministarstva prosvete i Ministarstva za sport Republike Srbije pod nazivom "OSIŠOS" (Olimpijske sportske igre učenika Republike Srbije). Programom je predviđeno da se za učenike osnovnih i srednjih škola svake godine održe unutarškolska takmičenja, opštinska, okružna, međuokružna i republička takmičenja, a svake četvrte godine i Olimpijada školske omladine Srbije. U četvorogodišnjem olimpijskom ciklusu organizuju se i sprovode takmičenja u: atletici, gimnastici, ritmičkoj gimnastici, strečaštvu, plivanju, smučanju, odbojci, košarci, rukometu, malom fudbalu, stonom tenisu, kros RTS-a i Dan izazova. Takmičenja u ostalim sportskim granama okruzi mogu organizovati zaključno sa regionalnim prvenstvom. U cilju što ranijeg uključivanja i omasovljenja školskih sportskih takmičenja, u Novom Sadu se, što nije slučaj u ostalim opštinama na teritoriji AP Vojvodine, organizuju takmičenja i za niže razrede osnovnih škola (zabavno-sportski poligon, mali fudbal, između četiri vatre, plivanje, gimnastika, ritmička gimnastika, kros, skijanje i biciklizam), kao i takmičenja posebno za učenike V i VI razreda osnovnih škola (plivanje, kros, atletika, gimnastika, ritmička gimnastika, mali fudbal, košarka, odbojka, rukomet i biciklizam). Problemi vezani za sprovođenje ovih takmičenja, pre svega, su vezani za sledeće: u malom broju škola organizuju se unutarškolska takmičenja,

- u jednom broju opština u Vojvodini nema posebno određenih i zaduženih osoba koje organizuju i realizuju školska takmičenja,

- nije definisano ko i kako organizuje okružna i međuokružna takmičenja, - iz bueta opština uglavnom se finansira opštinski nivo takmičenja dok se

škole same snalaze za odlazak na okružna i međuokružna takmičenja, - nije rešen problem stimulacije pedagoga fizičke kulture za rad u sekcijama

i izvođenje dece na takmičenja, - zbog prebukiranosti školskih sala značajan deo škola nije spreman da

prihvati da se u njihovom prostoru organizuju bilo kakva takmičenja, itd.

5

Pored navedenih problema, postojeću organizaciju takmičenja karakteriše dosta propusta (nepoštovanje propisanog broja učesnika, nejasnoće oko organizacije, posebno regionalnih takmičenja, pitanje obezbeđenja sudija, lekara, itd.). Da bi se to izbeglo treba formirati efikasnu strukturu školskih sportskih saveza na sva četiri nivoa takmičenja (opštinskom, okružnom, regionalnom i republičkom), sa dobrom horizontalnom i vertikalnom povezanošću. To podrazumeva i normativnu i personalnu regulaciju tih saveza, ali i utvrđivanje svih funkcija i kompetencija u okviru školskog takmičarskog sporta, od škole, preko saveza na različitim nivoima organizovanja, pa do ministarstva. Problematika koja je najčešće spominjana odnosi se na to da se program školskog sporta realizuje, ali u manjem obimu, iz razloga što nema dovoljno materijalnih sredstava, pedagozi fizičkog vaspitanja su izgubili svaki entuzijazam za rad, rad pedagoga nije adekvatno cenjen ni nagrađen, stimulacija za rad nije zakonski regulisana. Sale se sve više izdaju za potrebe rekreacije. Naznačeno je da se u nekim segmentima sistem takmičenja u okviru školskog sporta duplira, tj. poklapa sa takmičenjima klubova. Sistemski nije rešeno pitanje: koji su razlozi da se svako smatra stručnim i kopententnim i da na osnovu toga može sebe da naziva trenerom i da radi sa školskom decom, mada je to zakonom o sportu iz 1996. godine jasno definisano. Treba da se vratimo onome što je bilo dobro u organizaciji školskih olimpijada Vojvodine, a da sadržaj školskih takmičenja bude u skladu sa nastavnim planom i programom i da koordinaciju školskih sportskih takmičeNJa na nivou Zona i Pokrajine vrši stručno lice zaposleno u Sportskom savezu Vojvodine. Neophodno bi bilo učiniti sve da se školski sport organizuje kao što je to bilo nekad, da se Vojvodina u tom smislu podeli na šest zona, ali da se ne izlazi iz sadašnjeg sistema takmičenja na nivou Srbije, i to tako da pobednici sa pokrajinskih takmičenja učestvuju i na prvenstvu Srbije. Veliku pomoć u ranijem sistemu školskih tamičenja na nivou Vojvodine pružala su društva pedagoga fizičke kulture. Zato se nameće potrebnim da se ta društva formiraju u svim sredinama, a imala bi za cilj da pomognu u realizaciji budućeg sistema školskog takmičenja.

PREDLOZI ZA BUDUĆI SISTEM TAKMIČENJA

U cilju revitalizacije školskog sportskog sistema takmičenja u AP Vojvodini i povezivanja sa republičkim a radi animiranja školske dece za obavljenje sportom i afirmacija široke baze za odabir budućih sportista neophodno je da se prihvati predlog mera za unapređenje školskih sportskih takmičenja s tim da se: - takmičarski program uskladi sa programom nastave fizičkog vaspitanja u

školama; - stručnjak zadužen za realizaciju školskog sporta na nivou opština obezbedi u

okviru sportskih saveza opština ili u okviru organa uprave; - utvrditi program, propozicije i kalendar školskih sportskih takmičenja do nivoa

Pokrajine za narednu školsku godinu; - da Sektor za omladinu i sport Izvršnog veća AP Vojvodine radi na preduzimanju

mera za realizaciju predloženog na unapređenju školskih sportskih takmičenja;

6

- da se u svakoj opštini na teritoriji AP Vojvodine obezbedi stručnjak koji bi organizovao i realizovao opštinski nivo takmičenja i bio zadužen za učešće ekipa i pojedinaca sa te teritorije na višem stepenu takmičenja;

- da se u svakoj opštini, u skladu sa uslovima organizuju takmičenja u najmanje četiri sportske grane;

- da se u svakoj opštini organizuju takmičenja i za učenike nižih razreda osnovne škole, posebno za učenike V i VI razreda osnovne škole;

- da se obezbedi adekvatna stimulacija pedagoga fizičke kulture koji pripremaju i vode decu na takmičenja bilo kroz novčanu naknadu ili kroz priznanje odgovarajućeg fonda časova;

- da se u svim školama obezbedi prioritet u korišćenju sala i otvorenih sportskih terena za realizaciju programa školskih sportskih takmičenja;

- da se utvrde nivoi takmičenja: unutarškolsko, opštinsko, zonsko, pokrajinsko i republičko;

- da se teritorija Vojvodine podeli u 6 ili više zona na najracionalniji način; - da se svake godine održava pokrajinsko takmičenje s tim što bi na njemu pravo

učešća imale ekipe koje su pobedile na nivou zone i po tri prvoplasirana pojedinca;

- da se svake četvrte godine održava Sportska olimpijada školske omladine Vojvodine i to tako da se ne poklapa sa republičkom (na prime: ako je republička olimpijada 2004. godine, pokrajinska bi se održala 2002. i 2006. godine, itd.);

- pravo učešća na republičkim takmičenjima i republičkoj olimpijadi imale bi četiri prvoplasirane ekipe sa pokrajinskog prvenstva i po tri prvoplasirana pojedinca;

- da se u Sportskom savezu Vojvodine obezbedi radno mesto za jednog stručnjaka koji bi koordinirao realizaciju takmičenja na zonskom nivou (u svih 6 zona) i neposredno organizovao pokrajinska takmičenja i učešće ekipa i pojedinaca sa teritorije Vojvodine na republičkim takmičenjima;

- da troškove organizacije unutarškolskih takmičenja snose škole, opštinskih i zonskih opština, a pokrajinskih Pokrajina. Pod troškovima takmičenja podrazumevaju se troškovi obezbeđivanja pehara, medalja i priznanja, sudijski i organizacioni troškovi, troškovi prevoza i eventualno i smeštaja i ishrane (ako takmičenje traje više dana).

U nizu navedenih mera za unapređenje školskih sportskih takmičenja, posebno

mesto zauzima pitanje prioriteta korišćenja školskih sala i otvorenih sportskih terena, kome se u buduće mora posvetiti više pažnje.

Naime, dosadašnja praksa pokazuje da se u velikom broju škola u AP

Vojvodini školske sale i otvoreni sportski objekti više koriste za potrebe rekreacije radnika pojedinih radnih organizacija i drugih institucija, nego za realizaciju vannastavnih sportskih aktivnosti školske dece.

Razlog je u tome što uprava škole pomenute školske sportske objekte i prostore izdaje u zakup po sopstvenom nahođenju, zapostavljajući na taj način program vannastavnih aktivnosti, pa čak delom i proces redovne nastave fizičkog i zdravstvenog vaspitanja školske dece.

O načinu i uslovima pod kojima se vrše izdavanja i sklapaju ugovori, kao i pitanje usmerenja sredstava ostvarenih kroz zakupe školskih sportskih objekata, je na žalost diskreciono pravo rukovodstva škola.

7

Zato je neminovno obezbediti da budući način korišćenja školskih sportskih objekata ide ka zadovoljavanju programa redovne nastave fizičkog vaspitanja, a zatim vannastavnih aktivnosti školske dece u okviru školskog sportskog sistema takmičenja.

Izdavanje školskih sportskih objekata u zakup građanstvu je poželjno i potrebno, međutim, izdavanje je neophodno uskladiti sa preostalim slobodnim vremenom, ali i staviti pod kontrolu organa lokalne samouprave zaduženim za oblast obrazovanja na teritoriji Grada ili opštine.

Ovim predloženim merama obezbedilo bi se unapređenje sistema školskih

sportskih takmičenja i njihova masovnost posebno na opštinskom nivou. Školske sale i tereni bili bi u funkciji onih kojima su i namenjeni – učenicima, a pedagozi bi bili stimulisani za rad sa decom. Vratio bi se pokrajinski nivo takmičenja i Sportska olimpijada školske omladine Vojvodine, a da se pri tome ne bi remetio republički nivo takmičenja i republička olimpijada. Učenici sa teritorije Vojvodine imali bi svake dve godine mogućnost učestvovanja na školskoj olimpijadi, bilo pokrajinskoj ili republičkoj.

Napomena: Informacija o sistemu školskih sportskih takmičenja u AP

Vojvodini i neki novi pogledi na postojeći sistem OSIURS, odnosno OSIŠOS, je rađena na osnovu ranijih razgovora sa predstavnicima opština AP Vojvodine zaduženih za sport, kao i sa kompetentnim i stručnim licima zaposlenim u Zavodu za sport i Sportskom savezu Vojvodine, čime je materijal dobio na težini.