Slavenska Antiteza u Sevdalinci

8/19/2019 Slavenska Antiteza u Sevdalinci

1/11

Slavenska antiteza u sevdalinci

Mirsada Šišić

The central idea of this work is to define the main concepts of the Slavic antithesis, as well as

of the sevdalinka. After that, based on the examples of sevdalinka, we are going to explain the

role of the Slavic antithesis in this song. n this work we are also going to !se the relevant

literat!re starting with the one that deals in a critical wa" towards sevdalinka, and defines it as

well. n the book entitled #$%$ sevdalinka& written b" M!nib Magla'lic, $% o!t of $%$

sevdalinka songs contain the Slavic antithesis. The percentage of the sevdalinka songs with

the Slavic antithesis is (,(% ). The main role of the Slavic antithesis in those songs was to

emphasi*e female bea!t", pain and longing. Sometimes b" !sing the contrast it gave stronger

meaning to certain words. This will be f!rther disc!ssed in this work.

+redmet ovog rada 'este definisan'e po'mova slavenske antite*e i sevdalinke, potom ćemo na

prim'erima sevdalinke ob'asniti !log! slavenske antite*e ! to' p'esmi. ovom rad! koristiti

ćemo se relevantnom literat!rom po-evši od one ko'a se bavi definisan'em stilskih fig!ra do

literat!re ko'a se kriti-ki odnosi prema sevdalinci !'edno 'e i definiš!ći. kn'i*i M!niba

Magla'lića 101 sevdalinka, od !k!pno $%$ sevdalinke n'ih $% ima Slavensk! antite*!.

+rocent!alna vri'ednost pris!tnosti sevdalinki sa slavenskim antite*ama i*nosi (.(%.

Slavenska antite*a 'e ! ovim p'esmama vršila !log! istican'a /enske l'epote, boli i -e/n'e a

ponekad 'e kontrastom davala 'a-e *na-en'e odre0enim ri'e-ima, o tome će svakako biti više

govora ! nastavk! ovog rada.

Ključne riječi : sevdalinka; stilske figure ; slavenska antiteza;narodna pjesma;

1


2/11

Sevdalinka kao va/an dio k!lt!rnog nasli'e0a sa svim svo'im karakteristikama nastala 'e !

onom vremenskom period! kada s! se *a to stvorile prilike. 1a ra*lik! od perioda sredn'eg

vi'eka ! kome se vodi sasvim dr!ga-i'i na-in /ivota, gd'e islamska religi'a ni'e bila pris!tnasamim time će i dola*ak 2smanli'a na ove prostore po-etkom $3. vi'eka !-initi velike i*m'ene

kako na na-in /ivota tako i na religi'! tadašn'ih stanovnika 4osanskog kral'evstva. 5olaskom

2smanli'a dola*i i slam, religi'a ko'a *asig!rno ! svom !-en'! se ra*lik!'e od dr!gih, samim

time što 6!r7an kao vrhovna kn'iga slama svo'im sl'edbenicima propis!'e na-in /ivota i

v'erske obrede. 8ene m!slimanke nosile s! na'-ešće zar, a r'e0e feredžu, to s! nosile prilikom

i*laska i* k!će ili prilikom s!sreta sa m!škarcima sa ko'ima nis! bile ! srodstv!. 4ogati'e

porodice imale s! odvo'ene m!ške i /enske prostori'e ili -ak *asebne *grade t*v. selamluke1

iharemluke2. Avli'e s! bile ogra0ene visokim *idovima ili tarabama ! kome s! se /ene mogle

slobodno kretati i na ta' na-in biti *aštićene od m!ških pogleda.

S 'edne strane pend/era bio 'e momak a sa dr!ge d'evo'ka , ili i*a kapi'e a ponekad i posredno

be* ikakve prepreke me0! n'ima, sevdalinka 'e bila 'edna vrsta kom!nikaci'e i*me0! dvo'e

*al'!bl'enih p!tem ko'e s! i*nosili svo'! l'!bav, -e/n'!, bol, !*dahe, sve ono što će preni'eti

sna/n! por!k! onome sa dr!ge strane. 1a ra*!mi'evan'e sevdalinki i por!ka ko'e one sa

sobom nose neophodno 'e po*navati tadašn'i stil /ivota ! kome 'e svaka gesta i i*govorena

ri'e- imala 'a-in! i emoci'!.

1 Selamluk, ova riječ ima više značenja : Ceremonija koja se održavala pridolasku sultana petkom u džamiju;Posebno odjeljenje u muslimanskoj kući određeno za prijem ostiju, muško spola!da se ne bi mješali sa ženskim osobama" !tur#"

$ %arem !tur# iz arap#"# 1# &io musl# kuće, određen za boravak žena, u koji jestranim muškar'ima zabranjen pristup; (aremluk# $# )ajednički naziv za odrasle

žene u musl# kući# *# +rađeno dvorište džamije koje je često jednimdijelom roblje#! (ttp:---#(rleksikon#in.ode/ni'ija(arem#(tml "

$

http://www.hrleksikon.info/definicija/groblje.htmlhttp://www.hrleksikon.info/definicija/harem.htmlhttp://www.hrleksikon.info/definicija/harem.htmlhttp://www.hrleksikon.info/definicija/groblje.html


3/11

„Sevdalinka3 je l'!bavna narodna p'esma nastala, kao m!*i-ko9poetska, v'erodosto'no

folklorna tradici'ska tvorevina, ! gradskim sredinama 4osne i :ercegovine i ;ovopa*arskog

Sand/aka, !obli-enim prodorom isto-n'a-ke k!lt!re /ivl'en'a i !smeno prenošena v'erovatno

već od sredine $3. stol'eća. +'evana 'ednoglasno i višeglasno, prete/no t*v. poravnim

nap'evom, sp'evana na'-ešće epskim desetercem, *atim simetri-nim i nesimetri-nim

osmercem i trinaestercem, kao man'e !-estalim, te simetri-nim dvanaestercem i

-etrnaestercem, kao sasvim ri'etkim oblicima stiha, sa obil'em vari'aci'a !sklika i prip'eva,

kao !krasnim m!*i-kim dodacima, i be* naglašene strofi-nosti, be* pratn'e i !* pratn'!

m!*i-kih instr!menata

-!lnošć! ! i*ra*!, sevdalinka 'e ! bro'nim prim'erima op'evala l'!bavne *gode ko'e s! se

odigrale ! sara'evsko', ban'al!-ko', mostarsko', pl'eval'sko' i dr!gim gradskim sredinama

bosanskohercegova-kim i sand/a-kim, i *apamtila d'evo'ke i mladiće, vedre ili t!/ne '!nake

op'evanih *bivan'a ili po'edince -!vene *bog svo'e l'epote, dr/an'a ili gi*davosti, ko'ima se i*

p'esme sa*na'e ne samo ime i pre*ime te nadimak od mil'a, nego i di'elovi grada = ! ko'ima s! /iv'eli #?< Magla'lić @%$? $%B=.

+rvo sv'edo-anstvo o p'esnik! sevdalinke nastalo 'e tek ! dr!go' polovini $3.st., i više odstotin! godina od propasti 4osanskog kral'evstva, ali 'e po'ava ove l'!bavne p'esme sig!rno

stari'a od na'rani'e dosada po*nate vi'esti o n'enom p'evan'!. 1goda na Splitskom pa*ar!, od

i*vanredne 'e va/nosti *a pro!-avan'e gene*e sevdalinke, ri'e- 'e o potresnom l'!bavnom

*bivan'! i* $3.st. Ci'est o nesretno' l'!bavi i*me0! 4ošn'aka Adila i Splićanke Mari'e i*

porodice Cornić spašeno 'e od *aborava *ahval'!'!ći *apis! ondašn'eg splitskog 6ne*a. 2vo

višestr!ko *na-a'no sv'edo-anstvo splitskog 6ne*a kn'i/evno' i k!lt!rno' 'avnosti na

'!/noslavenskom prostor! ob*nanio 'e sredinom $(.st , hrvatski p'esnik D!ka 4otić ! sp'ev!

* Sama riječ sevdalinka potječe od arapske riječi 0sa-da0 što znači 0'rna žuč0, a uturskom jeziku, ovaj pojam se veže za melan(olično raspoloženje, da bi ubosanskom jeziku pojam 0sevda(0 dobio značenje čežnje, ljubavno žara,ljubavni( jada # idi 2bdula( 3kaljić, TURCIZMI U SRPSKO-HRVATSKOM JEZIKU ,Svjetlost, Sarajevo , 1455#

6

7unib 7alajlić , Leksikografsko određene se!da"inke , 8e(ar , 7art $916# ,19*#WWW.BEHAR.HR PS?@A+ ! $4#1#$915#"

*

http://www.behar.hr/http://www.behar.hr/


4/11

4i'edna Mara ! kome 'e tema *abran'ene l'!bavi !obli-ena ! šest desetera-kih p'evan'a

< 4!t!rović , Magla'lić $((E @%F G @$%=.

M!hsin Hi*vić sevdalink! definiše na dr!ga-i'i na-in , prist!pa'!ći n'enom definisan'! sa

nacionalnog aspekta #Sevdalinka, prema tome, ni'e prosto p'esma o l'!bavi, ona 'e p'esma osevdah!. tome 'e sadr/ana n'ena speciI-nost i s!ština. 2na 'e p'esma slovensko9

ori'entalnog emocionalnog oplo0en'a i spo'a ori'entalnog po inten*itet! strasti, po sili i

potenci'al! sen*!alnosti ! n'o', slovenskog po ne!t'ešno', bolno' os'eća'nosti, po širini n'ene

d!ševnosti> < Hi*vić $(3( ?FF =.

Sna/nim os'ećan'ima pro/etim ! sevdalinci doprini'ele s! ! veliko' m'eri stilske fig!reF ko'e

s! potpomogle da se ri'e-'! ili i*ra*om iska/e ono što le/i na src! 'ednog sevdali'e .

#Jig!rom se na*iva govorna forma poseban obrt ko'i se da'e mislima da ih !-ini što

!pe-atl'ivi'im i lepšim& < Milinković @%%?((=. nastavk! ovog teksta Milinković smatra da

afektivnost i slikovitost stilskih fig!ra, osna/!'e i*ra/a'nost i informativnost govora i

po'a-an! ekspresi'! < Milinković @%%?$%%=.

Škarić ! kn'i*i emeljci suvremenog govorni!tva, ka/e & Hetori-ke fig!re i*ra* s! ko'ima se

nešto ka/e na ne!obi-a'en ili nedoslovan na-in < Škarić @%%B$%( =. 6ao dio fig!ra po'avl'!'!

se i fig!re misli, one nis! *asnovane na promi'eni *na-en'a ri'e-i, već na širem i d!bl'em

smisl! n'ihovog osnovnog *na-en'a. Antite*a3 'e 'edna od stilskih fig!ra misli, Škarić ! svo'o'

već pomen!to' kn'i*i *a anite*! ka/e # Antite*a ri'e-i fig!ra 'e ko'om se stavl'a'! ! oprek!

kontrarni ili kontradiktorni po'movi kako bi se oba istakn!la& < Škarić @%%B$BF=. Antite*a se

definiše i kao retori-ka fig!re ko'om se o*na-ava !potreba ri'e-i ili po'mova naglašeno

s!protnih *na-en'a ! ve*anim iska*ima ili re-enicama


5/11

Antite*! mog! -initi s!prostavl'ene po'edina-ne ri'e-i ili po'movi, d'elovi re-enica ili ci'ele

re-enice < +opović @%$%?3 =.

Dešić ! kn'i*i eorija književnosti, antite*! definiše kao fig!r! ko'a dovodi ! ve*! dva po'ma

po s!protnosti ili s!-el'ava neke kra'nosti


6/11

prvom i dr!gom stih! antite*a se manifest!'e ! oblik! pitan'a ko'e momak !p!ć!'e d'evo'ci

/eleći da sa*na n'eno ime, potom n!di odgovor isti-!ći n'en! l'epot! pore0en'em sa melecima

i d/enetskom h!ri'om što ! islam! ima na'l'epša mog!ća *na-en'a. peto' strofi d'evo'ka

negira predhodno pore0en'e od strane momka i da'e odgovor na n'egovo pitan'e. 2vd'e se

'asno prepo*na'e form!la slavenske antite*e pitan'e, negaci'a, odgovor. ovo' p'esmi 'asno

se vidi da 'e ri'e- o *al'!bl'enom mladić! ko'i svo'! d'evo'k! !pore0!'e sa šarenikom

'ab!kom, melekom, sa d/enetskom h!ri'om. 6ako bi i*ra*io sv! svo'! l'!bav i os'ećan'e to se

posti/e !pravo stilskom fig!rom pore0en'a i slavenskom antite*om.

+rim'er @. #'tono nejma od (rine vedrine

Štono ne'ma od 5rine vedrine,

habera od moga dragoga

7il bol!'e, ili ašik!'e,

li ga 'e dr!ga premamilaO

Le da 4og da, te se pomamila,

2d pomame po gori hodila,

! gori nog! slomilaN&

< Magla'lić @%$%B? =.

ovo' p'esmi slavenska antite*a -ini n'en! str!kt!r!, ovd'e 'e ri'e- o l'!bavnom *anos!, o

g!bitk! i boli *bog mladića. 5'evo'ka ! ra*govor! sa samom sobom, postavl'a sebi pitan'e

gd'e 'e n'en dragi, da li 'e se ra*bolio. 1a ra*lik! od sevdalinki sa lokalnim obil'e/'ima ko'e

s! isp'evane ! trećem lic!, ovd'e 'e ri'e- o lirskim monolo*ima sa os'ećan'em o-a'an'a i /ali

*bog neostvarene l'!bavi, nev'erstva, osaml'enosti i iš-ekivan'a. loga slavenske antite*e !

ovo' p'esmi 'este istican'e *abrin!tosti d'evo'ke *bog momka, *atim 'asno se iska*!'e

l'!bomora prema dr!go' d'evo'ci ko'a 'o' 'e otela momka i n'ene kletve !p!ćene s!parnici.

#5'evo'a-ki lirski iska*i nasta'ali s! ! samotni-ko' i*dvo'enosti ili na d'evo'a-kim sastancima

!* 0er0ef, tkala-ki stan ili tokom nekog dr!gog rada ! k!ćnom i porodi-nom okr!/en'!&< Magla'lić @%$% $3( =.

5


7/11

+rim'er B. # (va cvijeta u )ostanu rasla

5va cvi'eta ! bostan! rasla

+lavi *!mb!l i *elena kada.

+lavi *!mb!l ode na dol'ane,

2sta kada ! bostan! sama.

+or!-!'e *!mb!l sa dol'anaP

75!šo mo'a, ! bostan! kado,

6ako ti 'e ! bostan! samo'O7

2dgovara i* bostana kada

7Što 'e nebo da 9 da 'e list harti'e,

Što 'e gora 9 da s! kalemovi,

Što 'e more G da 'e crn m!rećef ,

pak da pišem tri godine dana,

ne bih mo'ih ispisala 'ada&

< Magla'lić @%$% $%? =.

5va cvi'eta +lavi *!mb!l i 1elena kada s! metafore *a mladića i d'evo'k!, sam bostan 'e

metafora m'esta ! ko'em ovo dvo'e *al'!bl'enih /ive. ;akon što 'e mladić nap!stio rodnom'esto ostavio 'e d'evo'k! sam! slavenskom antite*om t'. 6ontrastom # Što 'e nebo 9 da 'e

list harti'e, Što 'e gora 9 da s! kalemovi, Što 'e more G da 'e crn m!rećef&< Magla'lić @%$%

$%?=, d'evo'ka i*ra/ava svo'! t!g! i bol *a mladićem tako što poredi nebo i harti'! i more sa

crnim m!rećefom. +oredeći nebo prostrano sa harti'om govori nam, da 'e n'ena t!ga toliko

golema da 'e ne bi mogla ispisati ni da ima sva prostranstva ovog svi'eta. 1atim poredi more i

crno mastilo, t'. 5a ima mastila koliko ima mora n'ena t!ga se ne bi mogla ispisati. ovo'

l'!bavno' p'esmi radi se o dvo'e *al'!bl'enih ko'i s! se rastali i p!tem ove p'esme i*ra/ava'!

ono što im d!š! tišti. 2vo 'e 'edna ! ni*! p'esama ko'a p'eva o nesretnim mladićima i

E


8/11


9/11

4ostand/i'a li'epa :a'ri'a.

5o podne 'e bostan posadila,

od podne ga nogam7 poga*ila,

-eka'!ći kad će dragi doćiN

+odne do0e, dragoga 'o' ne'ma,

kindi'a, ona m! se nada,

akšam geldi, a dragi na vrata.

Qovori m! li'epa :a'ri'a

7Što te pitam, pravo da mi ka/eš

7il si bio ! š!mi pod 'elom,

7il si bio ! p'ano' me'hani,

7il si bio kod starog sevdahaO7

6ad me pitaš, pravo ć! ti reći

7;isam bio ! š!mi pod 'elom,

;it7 sam bio ! p'ano' me'hani,

Ceć sam bio kod starog sevdahaN7&

< Magla'lić @%$% $$E =.

2va sevdalinka poka*!'e /ivot tadašn'ih /ena ko'e s! *a ra*lik! od m!škaraca većin!

vremena provodile kod k!će bilo da s! odga'ale d'ec! ili da s! radile na pol'!. Slavenskom

antite*om se vodi di'alog i*me0! dvo'e s!pr!/nika ! kome ga ona pita gd'e 'e bio, a on 'o'

prvo negira n'ene navode, a potom da'e svo' odgovor. #Što te pitam, pravo da mi ka/eš 7il si

bio ! š!mi pod 'elom, 7il si bio ! p'ano' me'hani, 7il si bio kod starog sevdahaO& 6ad me pitaš,

pravo ć! ti reći #;isam bio ! š!mi pod 'elom, ;it7 sam bio ! p'ano' me'hani, Ceć sam bio kod

starog sevdahaN& < Magla'lić @%$% $$E =. ! ovo' p'esmi op'evana 'e /enska l'epota i snaga


10/11

*akl'!-nim ra*matran'ima mo/emo reći da se sevdalinka kao dio !smenog narodnog

stvaralaštva !sp'ešno sa-!vala i danas, stoga 'e vrlo va/no mlade generaci'e ob!-avati da

vredn!'! svo'! tradici'! i doprinose n'enom promovisan'!. Sevdalinka, narodna l'!bavna

p'esma nastala 'e kao dio !smenog narodnog stvaralaštva, na ovim prostorima se po'avl'!'e

dolaskom 2smanskog carstva i slama po-etkom $3.st. 2va narodna p'esma nastala ! narod!

i *bog naroda ! sebi nosi l'epot! bosanskohercegova-kih momaka i d'evo'aka, op'evala 'e sve

sva0e i rastanke, sve radosti i -e/n'e 'ednog vremena. ;a poseban poetski na-in !sevdalinkama 'e op'evana l'epota d'evo'ke, snaga m!škarca, sva pore0en'a i dr!ga stilska

sredstva doprinose l'epoti sevdalinke. Stilistika kao dio na!ke o 'e*ik! poka*ala 'e da

posredstvom stilskih fig!ra posta'e na*aobila*na pola*nica ! pro!-avan'! 'e*ika i stila

sevdalinki. Slavenska antite*a kao dio stilskih fig!ra ! sevdalinkama 'e pris!tna i* ra*loga što

se n'ome posti/e efekat istican'a odre0enih ri'e-i i l'!bavnih os'ećan'a


11/11

Dešić 1. Teori'a kn'i/evnosti. Sara'evo Sara'evo +!blishing, @%%F.

Magla'lić M. $%$ sevdalinka. Qrada-ac 416 +reporod, @%$%.

Magla'lić M. Deksikografsko odre0en'e sevdalinke. 4ehar,$%B., @%$?.

Milinković M. Hetorika. /ice 4ratis, @%%?.

+opović T. He-nik kn'i/evnih termina. 4eograd Dogos art, @%$%.

Hi*vić M. 2 lirsko9psihološko' str!kt!ri sevdalinke. Sara'evo Sv'etlost, $(3B.

Škarić . Temel'ci s!vremenog govorništva. 1agreb Školska kn'iga, @%%B.

Škal'ić A. "-./. S"S$4"+5S$ %6/.$ . Sara'evo Sv'etlost, $(33.

Magla'lić M. 7eksikografsko odre8enje sevdalinke , 4ehar , Mart @%$?. ,$%B..4:AH.:H +HST+DL;2 < @(.$.@%$3.=

httpRRwww.hrleksikon.infoRdefinici'aRharem.html

11
http://www.behar.hr/http://www.hrleksikon.info/definicija/harem.htmlhttp://www.behar.hr/http://www.hrleksikon.info/definicija/harem.html

Documents

Slavenska Antiteza u Sevdalinci