Kurak Yarkurak Alan Projesi

Su Hasad YntemleriDo. Dr. Derya EENDzce niversitesi Orman FakltesiGirinsanolu iin 21. yzyln en etin sorunu su ktl olacaktr (Prinz 2002)Yllk yan potansiyel toplam buharlamaya oran (kuraklk endeksi) 0.05 ile 0.65 arasna den kutup ve yarkutup alanlar dndaki alanlar kurak alanlardr [BM llemeyle Mcadele Szlemesi (UNCCD)] Buna gre dnya yzeyinin yaklak %41i (>6 milyar ha) ve dnya nfusunun nerdeyse te biri (2 milyar) kurak alandr (FAO 2012)

GiriTrkiyenin % 65i kurak ve yarkurak alan (KYK) (EM 2011)0508 Aralk 2011 rgp/Nevehirde KYK Alan Ynetimi altayBu alanlarn iyiletirilmesi ve srdrlebilir ynetimi ile ilgili ncelikli alma konular belirlenmi Giri5. Proje uygulanan sahalarda ynetim plannn (agro-silvo-pastoral) tarmsal ormanclk sistemleri gelitirilerek yaplmas, bu yolla krsal kesim halknn ok ynl gelir elde etmesi salanmal,17. Havza ynetiminde zm odakl ve uygulamaya ynelik aratrmalar gelitirilerek uzman kapasitesi arttrlmal23. Kurak ve yar-kurak ekosistemlerde alternatif retim kaynaklar tespit edilmeli18.Havza baznda yaplacak tarm ve ormanclk almalarnda kullanlacak trler belirlenirken ekosisteme uyumlu ve krsal kalknmaya destek olabilecek trler seilmeliGereke (EM 2011)18. Kurak ve yar kurak alanlarda toprakta tutulan suyun yitirilmesini engelleyen toprak ilemesiz (dorudan ekim) veya en az toprak ilemeli sistemlere ncelik verilmeli19. Kurak ve yar kurak mera alanlarnda rzgr perdeleri kurulmal,6-Kurak ve yar kurak alanlarda, srdrlebilir alan ynetimi planlamas yaplrken, yre insanlarnn sosyo-ekonomik durumlarn iyiletirecek uygulamalara ynelinmeli7-Kurak ve yar kurak alanlarda yaplacak zel aalandrma almalarnda, eer yetime ortam uygun ise, %10 a kadar meyve aac dikimine de izin verilmesi ynnde almalar yaplmalGereke (EM 2011)13. Kurak ve yar kurak alanlarda orman tesis edilirken azami zen gsterilmelidir (dikilecek trlerin orijini, ya, tr, kurak mntkalara uygun yetitirilme teknii, nakli, dikim zaman, dikimi ile bakm metotlarnn ot alma, mallama, sulama, apa, tam alanda makineli bakm ve koruma vb),17. Toprakta tuzluluun ve alkaliliin nlenmesi amacyla ana aa trlerinin yetitirilmesine ynelik aratrmalar yaplmal1. SU HASAT YNTEMLERGeleneksel sulama yntemlerinde, topraktan szlen, yer alt veya st (nehir, gl vb.) kaynaklara kavuan ya sular kullanlrSu hasat yntemleri (SHY), ya sularn topraa girmeden yzeysel ak veya takn formunda toplamay esas alrKullanm deeri olmayan alana den ya dikim yaplan komu sahaya aktararak fidanlarn kullanmna sunan bir sistemdirKresel lekte KYK aalandrmalarnn baarsn byk lde artrmtr Bir SH tesisinde toplama yada besleme alan (TA) ile depolama tesisi (DT) ve hedef alan (HA) mevcutturTA zerine yaan ya sularn toplayarak DAna alanna aktarrAktarlan yzeysel ak HAna dikilen fidanlarn kullanaca zamana kadar DTinde saklanr

1. SU HASAT YNTEMLER1. SU HASAT YNTEMLER Alternatif su kaynaklarnn ok uzak ve eriimin pahal olduu durumlarda SHY aalandrma almalar iin ok daha ucuz bir su kayna sunarKYK alanlarda SHY kullanlarak derin yer alt sularnn (Konya ve evresinde ska grlen) hoyrata tketilmesinin de nne geilirYa sularn topraa girmeden yzeysel ak veya takn formunda toplamay esas alr1. SHY:NEGARM

Negarim SHY: Son dnemlerde nem kazanan bir SHY. Ykseklii 25 cmyi gemeyen toprak set ya da srtlaryla evrelenen ve mikrohavzann en dk kotlu kesinde bir infiltrasyon (fidan dikim) ukuru olan baklava ekilli minyatr havzalardr (FAO 1991, 2012).

1. SHY:NEGARM

Bu tesisler yllk yan 150 mme kadar dt 1,5-2 m toprak derinliine sahip eimin %5i gemedii dzgn sathl KYKda kullanlr (FAO 1991, 2012).

KYK havzalarda ya sonras yzeysel ak dzenli biimde ynlendirerek asli bitki trleri (kkler) tarafndan kullanlmak zere depolamay amalar (FAO 1991, 2012).1. SHY:NEGARM Bu yaplar 5-10 m eninde 10-25 m boyunda tesis edilirHavzalar aa trne ve fidan saysna bal alarak 10-100 m2 arasnda deiir.

1. SHY:NEGARM

Bu sistemin en nemli yarar ok iyi bir toprak muhafazas salamasdr. Dier bir faydas da fazla bakm gerektirmeden uzun yllar boyunca kullanlabilmesidir1. SU HASAT YNTEMLER:Negarim Bazen deiik tipleri de kullanlabilmektedir

1. SHY:NEGARM nfiltrasyon ukuru mikrohavza byklne bal olarak 1,4 x 1,4 x 0.4 ile 3 x 3 x 0.4 cm arasnda deiir.Genelde her bir havzaya birisi yedek iki fidan dikilmesi nerilir

1. SHY: Eykselti Erisi Setleri (EYS) Eykselti erisi setleri (Contour bunds or ridges) 200-750 mm yllk yaa, 1,5-2 m toprak derinliine ve %1-50 eimli alanlarda kullanlrEYS, mikrohavzalarn basitletirilmi bir formudur (Oweis ve ark. 2001; Prinz, 2002; FAO 2012).

1. SU HASAT YNTEMLER: EYS 5-20 m arayla oluturulan ana setler birbirlerine yakn mesafede eykselti erilerine paralel olarak oluturulurAna setlerin ykseklii genel olarak eimli arazilerde her 1 mlik dne kar 75-100 cm ykseklikte tesis edilirDz veya dze yakn arazilerde ise her 100 mlik mesafede bir 60 cm yksekliinde bir set yaplmasn nermektedirAna setler arasna, 2-5 m mesafeyle ve yaklak 2 m uzunluunda kk tali toprak setler (balar) tesis edilir ki bu tali setler setler arasn minihavzalara (10-50 m2) ayrrnfitrasyon ukuru (80x80x40 cm) ise ana ve tali setin (ba) kesime noktasnda tesis edilir

1. SU HASAT YNTEMLER: EYS 1. SU HASAT YNTEMLER: EYS Bu sistem daha az toprak ilemesi sebebiyle Negarime gre dk maliyetle ve daha geni alanlara tesis edilir Ana setler arasna tarm veya yem bitkileri ekilerek sistem zenginletirilebilir (Oweis ve ark. 2001; Prinz, 2002; FAO 2012).

Kenyada otsu bitkilerle (Napier otu, solda) ve tala (altta) tahkim edilmi EYSler (FAO 2012).1. SHY: Hilal Set (Semi-circular) Sistemi (HSS)HSS, KYK alanlarn aalandrlmasnda (r. badem, Antep fst, zeytin vb.) ska kullanlan bir sistemdirBu sistem, > 200-300 mm yllk yaa ve ok s ve tuzlu olmayan topraa sahip % 0,5-5 eimli KYK meralarn hzl ve dk maliyetle slahnda kullanlmaktadr. Daha fazla kaz dolduru gerektiren kapal mikrohavza yntemlerine gre daha dk bir maliyete sahiptir (Prinz, 2002; FAO 2012). 1. SHY: HSS

1. SHY: HSS Bu sistemin yaygn bir formunda, ular eykselti erilerine kavuan 1-8 m genilikte hilal ekilli, 10-75 cm ykseklikte toprak setler tesis edilir FAOnun almalarnda toprak setlerin ykseklii 10 cm oturma genilii 75 cmdir.

1. SHY: HSS Bu sistem, bir alt eykselti erisine tesis edilen setler stteki eykselti erisine tesis edilen setleri ortalayacak ekilde dzenlenir. Bylece stteki setler arasndan akacak yzeysel akn alt setlerce yakalanmas salanr. Eim artka hilalin ap da azaltlr (Oweis ve ark. 2001; Prinz, 2002; FAO 2012).

1. SHY: Kal Teraslar (Eye-brow terraces) (KT)KT, yllk yan 200-600 mm arasnda deitii sahalara bireysel olarak dikilen aa ya da allara yeterli su salamak zere tesis edilir (Prinz 2001). Bu sistemin dier bir ismi de platform teraslardr.

1. SHY: KTrn dikim alannn (cropping area) 1-5 m2 olduu, tesis edilen bu mikrohavzann bykl 5-50 m2 arasnda deiir. Bu tesis olduka eimli arazilerde de (%1-50) kullanlabilmektedir (Prinz 2001).

1. SHY:Vallerani MikrohavzalarAdn talyan bir mhendis olan Valleraniden alan, aalandrlacak mikrohavzalarn mekanize olarak tesis edildii bir sistemdir (Prinz 2001). Bu sistem yllk yan ve arazi eiminin srasyla 200-600 mm ile % 0-2 arasnda deitii sahalarda kullanlmaktadr.Her bir mikrohavza yaklak 600 L ya suyunu depolayabilir. Bu sahalarda yaplan aalandrmalarn olduka yksek baarya ulat bildirilmektedir. 1. SU HASAT YNTEMLER: Vallerani MikrohavzalarBu sistem saatte 400 mikrohavza tesis edebilen yunus pulluu ad verilen zel ekipmanla tesis edilir Yunus pulluu zellikle Akdeniz ve Afrika lkelerinde yaplan aalandrma almalarnda byk bir baar sergilemitir.

1. SHY: Meskat SistemiYan ve arazi eiminin srasyla 200-400 mm ve %2-15 arasnda deitii KYK kullanlrSistem yan yakaland yaklak 500 m2lik bir meskat blm ile asl dikimlerin yapld ve bykl 250 m2 olan manka blmlerinden olumaktadrSistem 20 cm ykseklikte bir toprak set ile evrelenmektedirTunusta yaklak 300 bin halk alan aalandrlm

2. Dayankl Yerli ve Yabanc Tr Seimi ?Pinus nigraCupressus sempervirensRobinia pseudoacaciaCedrus libaniEleagnus angustifoliaPinus brutiaPinus pineaAmygdalus communisAilanthus altissima Acacia cyanophillaAcacia senegal (Arap sakz)Acacia seyal (Arap sakz)Argania spinosa (Argan aac)Eucalyptus camaldulensisProsopisL.Tamarix spp.Yabanc Tr ?

Acacia senegal, A. seyal ve Arap sakz retimi, Nijerya (FAO 2010)

3. Dikim Baarsn Artrc Yardmc Yntemler: Mallama

KYK, su ve besin elementleri rekabeti hayati nemdeBu kaynaklarn asli trlere ynlendirilmesi ok nemliEtkili ve ucuz D mcadelesi ile bu salanabilirKimyasal mcadele ile nemli bir alternatif

3. Dikim Baarsn Artrc Yardmc Yntemler: Dirirt Mcadelesi3. Dikim Baarsn Artrc Yardmc Yntemler: norganik Mallama

3. Dikim Baarsn Artrc Yardmc Yntemler: Mallama

3. Dikim Baarsn Artrc Yardmc Yntemler: Organik Mallama

http://www.nativerevegetation.org/learn/manual/ch_10_1.aspx3. Dikim Baarsn Artrc Yardmc Yntemler: Aa Tulumlar

3. Dikim Baarsn Artrc Yardmc Yntemler: Aa Tulumlar