SU VE TOPRAK KAYNAKLARILARININ ETKİLİ KULLANIMI VE

BARAJLAR

Prof. Dr. Hasan TOSUNBGD Başkanı

ESOGU İnşaat Mühendisliği BölümüÖğretim Üyesi

Toprak Kaynakları

Yüzölçümü : 77.95 milyon haTarım Arazileri :28.05 milyon haSulanabilir arazi :25.85 milyon haEkonomik S. Arazi: 8.2 milyon ha

Mevcut sulanan arazi: 3.5 milyon ha

SU KAYNAKLARI

Yıllık Yağış (ort) :643 mmYağış miktarı :501 km3

Yıllık akış :186.1 km3

Tüketilebilir su :95.0 km3

Fiili tüketim :39 km3

Kıtaiçi Su Kaynakları

Nehirler ve Göller

Kıtaiçi Su Kaynakları

ve Havzalar

Türkiye Su Havzaları

26 su havzası

Havza

Karakteristikleri

Dünyadakibirim su dağılımı

(1995 yılı)

DünyadakiTatlı Su

dağılımı(2000 yılı)

Dünyadakibirim su dağılımı

(2025 yılı)

Kişi Başına Kullanılabilir Su miktarı

(m3/YIL)(Kıta Ortalamaları)

7.600

23.000

7.000

5.000

3.000

Dünya Ortalaması

Güney AmerikaOrtalaması

Afrika Ortaması

Batı Avrupa Ortalaması

Asya Ortalaması

Ülk

e-K

ıta O

rtal

amas

ı

Kişi Başına Kullanılabilir Su miktarı (m3/YIL)

(Çevre Ülkeler)

1.200

1.300

1.430

2.020

SURİYE

LÜBNAN

TÜRKİYE

IRAK

0

1000

2000

3000

4000

m3 /

kiş

i baş

ına

yıld

a

1960 2000 2030

Nüfus 28 milyon

Nüfus 67.8 milyon Nüfus

100 milyon

Yıllara göre birim su dağılımı-Türkiye

Birim su esasındasınıflama

DURUM Su Kaynağı(m3/kişi)

1995 2025

Nüfus(milyon)

DünyaNüfusunaOranı (%)

Nüfus (milyon)

DünyaNüfusuna Oranı (%)

Su Kıtlığı Var< 500

500-1 0001 077587

1910

1 783624

259

Su Sıkıntısı Var1 000-1 700 669 12 1 077 15

Su Yeterli >1 700 3 091 55 3 494 48

Sınıflandırma Dışı 241 4 296 4

Toplam 5 665 100 7 274 100

FAO (2002), Crops and Drops: Making the Best Use of Water for Agriculture, Rome.

Kişi başına su tüketimi m3/yıl

ABD 1693 m3

AVRUPA 726 m3

AFRİKA 244 m3

2003 Yılı Su Tüketim Değerleri

74%

15%

11%

SULAMA 29,6 milyar m3

İÇMESUYU 6,2 milyar m3

SANAYİ 4,3 milyar m3

Ülkemizin Mevcut Su Potansiyelini

Kullanım oranları

Tarımda%72

İçme ve kullanmada %16

Sanayi %16

SULAMA 72 milyar m3

İÇMESUYU 18 milyar m3

SANAYİ 22 milyar m3

64%

20%

16%

2030 Yılı Su Tüketim Değerleri

112

22

18

72

40,1

4,3

6,2

29,6

Toplam

Sanayi

İçme suyu

Suyu

Sek

tör

2030 yılı 2003 yılı

Su TüketimDeğerleri

Milyar m3

Suyun kullanımOranları

SEKTÖR Dünya Gelişmiş Ülkeler

Gelişmekte Olan

Ülkeler

Az Gelişmiş Ülkeler

Avrupa Türkiye

Tarım 67-70 39 52 86 33 72-75

Sanayi 22-23 46 38 7 51 10-12

İçme ve Kullanma

8-10 15 10 7 16 15-16

Enerji Kurulu Güç Değerleri ve

Kapasite Kullanımı (2005 Yılı)

Kurulu Güç (MW)

Üretim Kapasitesi

(milyar kWh/yıl)

Fiili Üretim Kapasitesi

(milyar kWh/yıl)

Kapasite Kullanımı

(%)

Kömür 10 076 67.7 44 65

Akaryakıt 3 110 20.5 8.5 41

Doğalgaz 13 484 102.3 66.5 65

Hidroelektrik 12 941 46.5 42 90

TOPLAM 39 611 237 161 68

Enerji Üretimimizin Kaynaklara Göre Dağılımı

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Mily

ar k

Wh

Termik Hidroelektrik

Kömür %27

Akaryakıt%5

%27

Doğalgaz

% 41

Yıllık Elektrik Enerjisi Üretimimiz (Milyar kWh)

0102030405060708090

100110120130140150160

1975

1981

1983

1985

1987

1989

1991

1993

1995

1997

1999

2001

2003

2005

YILLAR

Mily

ar k

Wh TERMİK

HİDROLİK

Kurulu GüçDağılımı

Kurulu güç MW Toplam Güç MW

EÜAŞ SANTRALLARITERMİK 7.640.9

18.750.6HİDROLİK 11.109.7

EÜAŞ’A BAĞLI ORTAKLIK SANTRALLARI TERMİK 2.154.0 2.154.0

ÖZELLEŞTİRME KAPSAM VE PROGRAMINDAKİ SANTRALLAR TERMİK 1.680.0 1.680.0

İŞLETME HAKKI DEVREDİLEN SANTRALLARTERMİK 620.0

650.1HİDROLİK 30.1

MOBİL SANTRALLAR TERMİK 749.7 749.7

YAP İŞLET SANTRALLARI TERMİK 6.101.8 6.101.8

YAP İŞLET DEVRET SANTRALLARI

TERMİK 1.449.6

2.449.0RÜZGAR 17.4

HİDROLİK 982.0

SERBEST ÜRETİM ŞİRKET SANTRALLARITERMİK 2.024.7

2.246.1HİDROLİK 221.5

OTOPRODÜKTÖR SANTRALLARI

TERMİK 3.473.1

4.038.6RÜZGAR 2.7

HİDROLİK 562.8

TÜRKİYE TOPLAM KURULU GÜÇ

TERMİK 25.893.8

38.819.9RÜZGAR 20.1

HİDROLİK 12.906.0

Kişi başına yıllık elektrik

enerjisi tüketimiÜLKELER KİŞİ BAŞINA TÜKETİM

(kWh)Dünya ortalaması 2 500

Gelişmiş Ülkeler ortalaması

8 900

ABD 12 232

TÜRKİYE 2 150

Bazı Ülkelerdeki Hidroelektrik

Potansiyel GelişimiÜLKE Teknik

Potansiyelx106

(kWh/yıl)

Geliştirilen Potansiyel

x106

(kWh/yıl)

(%)

ABD 376 322 86

Japonya 132 103 78

Norveç 171 116 68

Kanada 593 332 56

Türkiye 237 46.5 20

Ülkemizin Hidroelektrik

Potansiyeli

TEORİK : 433 MİLYAR kWh

TEKNİK DEĞERLENDİRİLEBİLİR :216 MİLYAR kWh

TEKNİK ve EKONOMİK :130 MİLYAR kWh

50%

29%

21%

TEKNİK OLARAK DEĞERLEDİRİLEMEZ

EKONOMİK OLMAYAN

EKONOMİK

Ülkemizin Enerji Arz-Talep Dengesi

215

151

176

205

221

238

257

277

151

212

237

193183179186

193 197203

209

163

190

160

200

169179

189

224

100

150

200

250

300

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Yıllar

Güv

enili

r üre

tim (m

ilyar

kW

h)

Azami Talep

Asgari Talep

Üretim

HES’lerinMevcut Durumu (2005 Yılı Sonu)

İNŞA HALİNDE

%10

İŞLETMEDE %36

İNŞA EDİLECEK

%54

12 878 MW

3 962 MW19 857 MW

POTANSİYEL : 36 697 MW (716 HES)

İŞLETMEDE : 12 878 MW (138 HES)

DSİ : 10 380 MW (55 HES)

DİĞER : 2 498 MW (83 HES)

TÜRKİYE’DE BARAJLAR

94%

6%

small damslarge dams

(2004 verilerine göre)

baraj sayısı = 1175

Büyük baraj sayısı =1011

BARAJ ENVANTERİ

(2004 verilerine göre)

Beton baraj sayısı = 17

Dolgu baraj sayısı =1168

1%

99% concrete dams

embankment dams

98.5 %

1.5 %

BARAJ ENVANTERİ

0

10

20

30

40

50

5-15 15-25 25-50 50-75 75-100 100-125 125-150 150-175 175-200 >200

Height from foundation (m)

perc

ent o

f ent

ire

dam

s

142

527

356

70

23 8 5 4 3 2

Source: DSA of Turkey

YÜKSEKLİK SINIFLAMASI

05

10152025303540

<1950 1950-1960 1960-1970 1970-1980 1980-1990 1990-1999 2000-2005

Years

perc

ent o

f ent

ire

dam

s

88

3 8

248

393340

95

Source: DSA of Turkey

BİTİŞ YILI SINIFLAMASI

9

4

7

0 10 20 30 40

ATATÜRK

KARAKAYA

KEBAN

YILLAR

Geri ÖdemeGelir

Yılda yatırımı geri ödemiştir.

HES ProjeleriGeri Ödemesi

ÇÖZÜM NEDİR ?

İklim değişikliği

Zıt manzaralar

İklim Değişikliğinin Etkisi

(Ülke esasında)

(Şen, 2007)

İklim Değişikliğinin Etkisi

(Havza esasında)

(Şen, 2007)

Havza esasında örgütlenme

Havza ve Komisyon Örgütlenmesi

26 Havza Müdürlüğü

4 Komisyon Başkanlığı

?

About 400 large dams (> 60 m high) under construction in 50 countries;the majority have 2 or more functions.

Madagascar

Present total installed capacity: 254 MW No. of large dams: 2

Per capita consumption 51 kWh/year

Potential for up to 180,000 MW of hydro

Per capita water consumption 15-30 litres/day

Ethiopia

Present total installed capacity: 635 MW No. of large dams: 6

Per capita electricity consumption: 27 kWh/year

Technically feasible hydro potential: 45,000 MW

Per capita water consumption 10-20 l/day

Zambia

Present installed capacity: 1774 MW (mostly hydro) No of large dams: 3

Per capita consumption 474 kWh/year

6000 MW of hydro technically feasible

WATER POVERTY

lack of sufficient renewable water resources is not the crucial factor in water accessibility

From BERGA, 2007

From Bartle, 2005TEŞEKKÜRLER