Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)

8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)

http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 1/38

E DREJTA BIZNESORE

SUBJEKTET E SË DREJTËS BIZNESORE

PERSONAT FIZIKPERSONAT JURIDIKE



SUBJEKTET E SË DREJTËS BIZNESORE

• Subjektet juridike të së drejtës, në përgjithësi subjektet juridike-biznesore të

së drejtës biznesore në veçanti janë të shumtë dhe nduarduarshme.

• Subjektet e së drejtës janë, pra, janë bartës të të drejatve dhe detyrimeve nënjë moment kohor;

• Në marrëdhëniet biznesore, subjektet e së drejtës biznesore, mund të jenë

titullar ( bartës) të të drejtave apo të autorizimeve të caktuara ose bartës të

detyrimeve të caktuara.



• Në marrëdhëniet juridike gjithnjë ekzistojnë subjektet, personat ndërmjet të

cilëve krijohen marrëdhëniet juridike, sepse njëri subjekt në një marrëdhënie

ka të drejta ( autorizime), ndërsa subjekti tjetër ka detyrime juridike, pormund të ndodhë që në një marrëdhënie juridike një subjekt të ketë të drejta

dhe detyrime.

• P. sh.

• Kontrata e huadhenies

• huadhënësi ka të drejtë të kërkojë kthimin e borxhit nga huamarrësi,

• huamarrësi është i detyruar që t'ia kthejë borxhin huadhënësit,



• Subjektet biznesore, si bartës të të drejtave dhe detyrimeve duhet tëkenë:

• Aftësinë ( zotësin) juridike dhe

• Aftësinë (zotësinë) afariste – biznesore, rrejdhimisht aftësinë për të

vepruar.

• a) Zotesia juridike nënkupton aftësinë e një personi, që të jetë subjekti së

drejtës.

• b) Zotësia e veprimit ose aftësia biznesore, nënkupton aftësinë e personit,

që të krijoj të drejta dhe detyrimeve, rrejshimisht të kryej pune juridike.



• Subjekte të së drejtës konsiderohen:

• 1. Personat fizikë dhe

• 2. Personat juridikë



Personat fizikë Nocioni, lindja dhe shuarja e personave fizikë

• Personat fizikë.- person fizik si subjekt i së drejtës është vetë njeriu. Njeriu

është bartës i të drejtave dhe detyrimeve.

• Çdo qenie e shendoshe fizikisht dhe normale, me aktin e lindjes e fiton

subjektivitetin e plotë dhe cilësinë e subjektit të së drejtës, rrjeshimisht

edhe të së drejtës biznesore.



• E drejta tradicionale sikurse edhe kjo bashkëkohore, ketë status ja njeh edhe

embrionit- fëmijës të palindur, që në kohën e duhur të lind shendosh e mire (

e drejta e trashegimise)

• Me person fizikë nënkuptojme qenien e lindur gjallë njerëzore, që nga

paralindja e deri të vdekja.

• Subjektiviteti I personit fizikë nderpritet me aktin e vdekjes, por edhe me

rastin e humbjes se zotësisë juridike dhe as të veprimit.

• Shuarja e personit fizike, vjen deri të shuarja e të drejtave të caktuara dhestatusit ( pasuria, statusi martesore etj.)



Atributet e personave fizik ë

• Njeriu, përkatësisht personi fizike ka veçantite, tiparet dhekarakteristikat vetanake autentike.

• Veçorit e individit apo të personit fizik, ndryshe quhet edhe atributet

të tij.

• Atributet kryesore të personave fizik janë:

• Emri

• Vendbanimi përhershëm ( domicili) dhe vendqendrimi ( rezidenca)

dhe• Nënshtetësia



• Emri, identiteti I personit fizik përbëhet nga emri personal dhe ai familjar

( mbiemri).

• Pas lindjes atributet e personit fizike të emrit dhe mbiemrit shenohet në

librin amëz të të lindurve.

• Pranë shërbimit komptent komunal civil ekzistojnë edhe librat amëz të

kurorëzimit dhe të personave të vdekur.

• Vendbanimi I përhershëm- është vendi i jetesës se vazhdueshme, në të

cilin personi fizik i realizon të drejtat e tij, i permbush detyrimet dhe e

ushtron subjektivitetin e tij.



• Nënshtetësia – përcakton nderlidhjen juridiko-publike ndermjet personit

fizikë dhe shtetësisë të caktuar, rrejdhimisht shteteve të caktuara.

• Nënshtetasi apo shtetasi i një vendi i gezon në të, të gjitha llojet e të

drejtave dhe benificionet që i takojnë me ligjet pozitivem të atij vendi.

• Varësisht nga mënyra e rregullimit ligjor shtetësia fitohet :

• nga babai ose nga të dy prinderit –

shtetesine te cilen e kane paraardhesite tij.

• sipas përkatësive territoriale të shtetit, në të cilin personi i caktuar –

shtetasi ka lindu , fitimi I shtetesise sipas lindjes ne territorin e lindjes

• natyralizimi – parashtrimi I kërkesës për shtetesi dhe

• shtetësia në bazë të marrëveshjes ndërkombëtare.



• Nënshtetësia nderpritet ose pushon:

• me aktin e vdekjes se bartesit të saj,

• me heqjen dorë nga nënshtetesia,

• me marrjen e nënshtetësisë nga autoritetet e shtetit dhënës të saj dhe

• në bazë të marrëveshjes ndërkombëtare.



Zotësia juridike, afariste-biznesore dhe deliktore

e personave fizik

• Zotësia juridike- nënkupton si aftësia e personit caktuar fizik, që sisubjekt i së drejtës, përkatësisht i së drejtës biznesore në rastin tonë, të jetë bartës I të drejtave dhe detyrimeve të caktuara.

•

Kjo zotësi juridike fitohet me aktin e lindjes se personit fizik, nderkaqhumbet apo shuhet me vete aktin e vdekjes ose të shpalljes se personit të

vdekur.

• Të gjithë qytetarët kanë zotësi juridike e cila fitohet me të lindur, bie fjala

edhe fryti në barkun e nënës i njihet subjektiviteti juridik me të vetminkusht që të lind i gjallë.



Zotësia për të vepruar ose zotësia biznesore

• Zotësia e veprimit dallon nga zotësia juridike, sepse njeriu mund të ketë

zotësinë e veprimit vetëm nëse është i vetëdijshëm dhe veprimet e tij duhet

të jenë në pajtueshmëri me normat juridike.

•

Zotësia për të vepruar ose zotësia biznesore –

është aftësia dheshkathtesi e personit fizike, që me vullnetin e tij, pra pa persion të askujt, të

krijojë të drejta dhe detyrime.



• Zotësinë për të vepruar – zotësinë biznesore nuk e kanë të gjithëpersonat fizik, pa dallim.

• Nga aspekti I zotësisë biznesore, lidhur me moshen, personat fizikëndahen në tri kategori :

• Personat fizik me zotësia të plotë për të vepuar

• Personat fizik me zotësia të pjesërishme për të vepuar,

• Personat fizik -plotësisht të pa aftë për të vepuar,



• Zotësia e plotë për të vepruar- fitohet me arritjen e moshës madhore 18

vjet, ndersa para kesaj kohe me emancipim (nëse lidh martesë para moshës

madhore 18 vjet).

• Zotësia të pjesërishme për të vepuar- ka të bej me personat fizik të

moshes se mitur nga mosha 14-18 vjet, si dhe personat madhor, të cilëve,

me vendim gjyqësor, aftësia afariste biznesore iu është kufizuar .

• Personat fizik – plotësisht të pa aftë për biznes- bëjnë pjesë të gjithë

personat fizikë, që kanë me pake se 14 vjet dhe personat e semure psikike.

Këta persona fizike nuk mund të krijojnë marrëdhënie juridike.



• Zotësia e veprimit paraqet aftësinë për të lidhur punë juridike, punë tëcilat janë në pajtueshmëri me të drejtën.

• Zotësia deliktore paraqet aftësinë për të bartur përgjegjësinë përveprat e kundërligjshme.

• Pra, zotesia deliktore – nënkupton gatishmërinë dhe aftësinë epersonave përkatës, që të përgjigjen për pasojat e veprimeve të tyredeliktore.



• Zotësia e veprimit të personat fizikë shuhet me

• Vdekje ( shuhen të gjitha marrëdhëniet juridike ekzistuese, por në të

njëjtën kohë krijohen apo lindin marrëdhënie të reja marrëdhënia e

trashigimisë etj.,).

• Zhdukja e personit fizik , d.m.th. shpallja e personit fizik për të humbur

( në luftë dhe raste të vis major- it).



Personat juridikë

Nocioni, veçorite dhe karakteristikat

• Personat juridike paraqesin një vister ( varg ) modaliteteshorganizative, veprimore dhe funksionale, të disa personave fizike ( me

epitetin e tyre), të organizuar në nivel ndërmarrëse; nivel komune,rajoni apo niveli qendror.

• Personat juridik themelohen, legjitimohen, funksionojnë dhe veprojnë,

në bazë të dispozitave ligjore.



• Subjekte të së drejtës do të konsiderohen të gjitha ato organizata,shoqata, klube dhe institucione të cilat shteti i pranon si të tilla.

• Kushtet për funksionimin e tyre janë:

• veprimtaria e lejuar,

• të ekzistojë anëtarësia e vet,

• të ketë organet e veta,

• të ketë aktet e veta,• pra duhet të ketë statutin e vet, rregulloret përkatëse dhe në fund edhe

shënimet lidhur me identitetin e vet.



• Për tu pranuar dhe njohur nga sistemi juridik I një vendi të caktuar,personat juridik duhet ti plotësojnë këto kushte: ti kenë këto cilësi ose

veçori karakteristike:

• Të jenë të organizuara si tëresi ( grup) personave fizike;

• Të kenë pasurine e tyre të veçantë e cila dallohet nga pasuria e anëtareve;

• Që të sherbej për ushtrimin e ndonjë veprimtarie apo aktiviteti ;

•

Që rendi juridik ta pranoje cilësin e subjektit të së drejtës.



Atributet e personave juridike

• Personat juridike duhet ti posedojnë disa atribute relevante që tëpakten të dallohen në mes tyre e këto janë:

• Emri apo emertimi afarist- biznesor

•

Selia e personit juridik biznesor;• Veprimtaria apo aktiviteti operativ dhe

• Nënshtetësia



• Veprimtaria dhe aktivitetet biznesor, personi juridik I zhvillonnëpërmjet të organeve të caktuar siç janë:

• Kuvendi

• Keshilli drejtues ( bordi)

• Keshilli mbikqyres

• Drejtori – menaxheri kryesor; etj.

• Veprimtaria dhe aktiviteti i personit juridik të caktuar, si subjekt i se drejtës

biznesore, duhet të mbeshtetet dhe të bazohet, në aktet ligjore dhe ato

nënligjore në fuqi.



Llojet e personave juridike dhe rëndesia e tyre

• Varesisht nga karakteri e sistemit ekonomik, shoqërore, juridik dhepolitik të një vendi, përcaktohet edhe karakteri dhe çfarësia epersonave juridike të një vendi apo shoqërie- të caktuar.

• Ndarja në dy lloje kryesore dhe relevante të personave juridike ështëme pranueshme:

• Personat juridike publike dhe

• Personat juridike private.



• Personat juridik të karakterit publik siç është shteti me të gjitha

modalitetet dhe nivelet e organizimit e të funksionimit të tij (universitetet,

akademit, institucionet shkollore, kulturore, shëndetësore, spitalet,

ndërmarrjet etj.) , është se e kanë autorizimin shtetëror dhe i nënshtrohen

mbikqyrjes dhe të kontrollit të mekanizmave të autorizuara shtetërore.

• Personat juridik mund të kryejnë vetem ato punë dhe aktivitete, tëcilat me akte ligjore e nënligjore janë të precizuara taksativisht.



• Personat juridik privat

• Personat juridik privat, kanë tjeter natyre juridike dhe tjeter

karakter. Synimi dhe qellimi I tyre kryesor është interesi vetanak-

privat në marr ëdhënie dhe aktivitet të caktuara biznesore dhe në

qarkullimin juridik.



• Ekzistojnë një varg kriteresh për kalsifikimin e llojeve të personave juridik.

• Sipas ndarjes se parë personat juridik , mund të themelohen,funksionojnë dhe veprojnë si :

• Si organizata dhe

• si fondacione te pavarura.

• Në rastin e parë, si subjekt I se drejtës,paraqitet organizata, ndersa pasurija e

saj, si baze e saj ekonomike.

• Në rastin e dytë, si subjekt I se drejtës, respektivisht të drejtës biznesore,

paraqitet pasuria, nderkaq personat fizike, të cilet vendosin ose disponojnë me

atë pasuri, janë produkt dhe rezultat I ekzistimit të asaj pasurie.



• Sipas ndarjës së dytë- personat juridike mund të ndahen nëpersona juridike të organizuar në shoqata dhe në ente,institucione.

• Shoqatat përbëhen nga anëtaret e tyre, të cilët janë të lidhur në mes

vete me interesa të përbashketa (p.sh.Shoqata e shkrimtareve, artisteve,

juristeve, ekonomisteve, sociologeve,mjekeve etj.

• Enti, themelta apo institucioni tjeter, është person juridik I cili nuk

ka anëtare specifik, por është e organizuar dhe funskionon, ashtu që, në

bazë të ligjit iu sherbën interesave të caktuar publike dhe me interes të

veçante apo të përgjithshme shoqëror ( p.sh. Spitalet, shkollat, galerit,

muzeumet etj.).



• Ndarja e tretë- ka të bëje me personat juridik nëekonomi dhe në ato jashtë ekonomise

• në ekonomi( siç janë ndermarjet dhe shoqërite biznesore-

ekonomike) .

• jashtë ekonomise ( siç janë: themeltat dhe shoqatat e

ndryshme)



• Bazuar në destinimin dhe qellimin e tyre të cilinpersonat juridike deshirojne ta realizojnë, ato mund tëklasifikohen në :

• Bashkësi shoqërore-politike ( shteti,qyteti, komuna);

•

Organizata shoqërore-politike ( subjektet e ndryshmepolitike, rrejdhimisht, partite politike);

• Orgtanizata profitabile ( ndermarjet , shoqërite dhe

format e ndryshme tjera të ndërmarresish);

• Organizatat joprofitabile sui generis ( odat dhe sindikatat )





Modalitet e zotësise se personave juridike

• Zotësia juridike, personi juridik e fiton në momentin e

themelimit, respektivisht të regjistrimit para organit kompetent.

• Personi juridik në fakt është bartës ( titullar) I vetem I të drejtave

dhe detyrimeve të caktuara, të cilat edhe janë përcaktuar me:

• Aktin e themelimit;

• Statusin e personit konkret juridik dhe

• Me ligj.





Shuarja apo nderpreja e veprimtarise se

personave juridike-biznesor

• Bëhet në përputhje me kushtetuten, ligjin dhe akteve të tjera merëndesi.

• Personat jurdik mund të nderpriten në disa mënyra:• Në baze të dispaozitave ligjore ;• Nëse personi juridik është themeluar me një qellim I cili në nderkohe

është realizuar;• Për shkake të ndryshimeve statusore, nëse bashkohet me persona te

tjere juridike-biznesore dhe nese ndahet ose trasformohet ne ndonjeforme tjeter.

• Mund ta nderpres aktivitetin , veprimtarine e vëte edhe për shkak të

nulitetit ( pavlefshmerise ) se regjistrimit në regjistrin e duhur.• Likuidimit të rregullt – falimentimit;



Objekti i së drejtës objekti I biznesit ( afarizimit)

• Objekti i së drejtës janë të gjitha ato relacione për shkak të së cilave njeriu

hynë në marrëdhënie juridike (p.sh. sendet, veprimet e njeriut, të mirat

personale, shpirtërore, etj);

• Objekt i të drejtës civile janë ato fakte ose marrëdhënie të cilat

drejtpërdrejtë ose tërthorazi mund të shendërrohen në të mira materiale – në

të holla;



SENDET – Kuptimi juridik

• Sendet janë pjesë materiale të cilat gjenden në pushtetin njeriut;

• Mbi to krijohet e drejta e pronësisë apo ndonjë e drejtë tjetër;

• Kuptimi i sendit është më i ngushtë se vet kuptimi i mallit;

• Mall mund të konsiderohet edhe fuqia punëtore, produktet intelektuale

njerëzore; • Një objekti material që të trajtohet si send është e domosdoshme që ai

të jetë:

• I kufizuar në hapësirë që të mund të trajtohet si send;

• Nuk mund të konsiderohen si sende drita, nxehtësia, ajri, uji,etj;





LLOJET DHE NDARJA E SENDEVE

• Sendet të luajtshme dhe të paluajtshme

• Sendet në qarkullim dhe jashtë qarkullimit;

• Sendet e ndashme dhe jo të ndashme;

• Sendet konsumuese dhe jo konsumuese;

• Sendet e thjeshta dhe të përbërë;

• Sendet e caktuara individuale dhe ato të caktuara sipas gjinisë

• Sendet e ndryshueshme dhe të pa ndryshueshme;

• Sendet kryesore dhe aksesore;

•

Mjetet kryesore dhe mjetet xhiruese



Koha për debat

• Pyetje

• Sygjerime

• Komente

Documents

Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)