Süreç Kontrolü: Kalite Kontrole Giriş

MODÜL

11.1

Öğrenim Hedefleri

Katılımcılar, ilk bölümünün sonunda:

• Kalite kontrolü ile kalite yönetimi ilişkisini tanımlayabilecekler,

• Kontrol materyalleri kullanımına yönelik temel ilkeleri açıklayabilecekler,

• Kantitatif, kalitatif ve yarı-kantitatif incelemelerin farkını belirtebileceklerdir.

Kalite Yönetim Sistemi

Organizasyon Personel Ekipman

Satın alma ve Stok Yönetimi

Bilgi Yönetimi

Doküman ve Kayıtlar

Olay Yönetimi

Değerlendirme

Süreç İyileştirilmesi

Müşteri Hizmetleri

Tesisler ve Güvenlik

Süreç Kontrolü

Tanım

Kalite kontrol (KK)

• kalite yönetiminin kalite gereksinimlerini (ISO 9000:2007 [3. 4. 10]) karşılamaya odaklanmış bölümüdür,

• bütün analitik sürecin doğruluğunu ve kesinliğini, hasta numuneleri ile birlikte kalite kontrol materyallerinin çalışılarak izlenmesidir.

Amaç

• Sonuçlar rapor edilmeden önce hataları bulmak ve düzeltmektir.

Uygulama süreci

Politika ve prosedürler Sorumlu(lar) Çalışanların

Eğitimi

Uygun kontrol materyalin

seçimiuygulama Sonuçları

değerlendirme

DF

?

Kontrol materyalleri analiz türüne uygun olmalıdır…

• Kantitatif analiz• Kalitatif analiz• Yarı-kantitatif

analiz

• Kontrolün amacı:o metodun doğruluğunun

geçerli kılınmasıo analistin performansının

ve çevre şartlarının sonuca etkilerinin değerlendirilmesidir

• Numune ile aynı anda analiz edilmelidir.

• Analiz edilecek maddeyi içerdiği bilinen materyallerdir.

8

Eğer KK sonuçları beklendiği gibi (doğru) değilse;

Analiz sonuçları raporlanmamalı!!!

Kontrol materyalleri analiz türüne uygun olmalıdır…

• Kantitatif analiz• Kalitatif analiz• Yarı-kantitatif

analiz

• Kontrolün amacı:o metodun doğruluğunun

geçerli kılınmasıo analistin performansının

ve çevre şartlarının sonuca etkilerinin değerlendirilmesidir

• Numune ile aynı anda analiz edilmelidir.

• Analiz edilecek maddeyi içerdiği bilinen materyallerdir.

Kantitatif analizler

• Numunedeki analit miktarını (niceliğini) ölçer.• Sonuç, sayısal bir değerdir.

Kalitatif analizler

Sayısal sonuçları olmayan analizlerdir.• üredi ya da üremedi• pozitif ya da negatif• reaktif yada reaktif olmayan• renk değişimi

Kalitatif analizlere örnekler

• Hücresel analizler (IFA ile ANA, vb)

• Parazitlerin varlığının tespiti

• Antijen-antikor testleri (var/yok)

• Disk difuzyon yöntemi ile antibiyotik duyarlılık testleri (R/I/S)

Yarı-kantitatif analizler

• Sonuçlar ölçülen maddenin yaklaşık miktarı olarak ifade edilir:

• “eser miktar”, “orta miktar,” ya da “1+, 2+, ya da 3+”• Mikroskobik alan başına düşen hücre sayısı • Serolojik testlerdeki titre ve dilüsyonlar

Yarı kantitatif analizlere örnekler

• İdrar çubuğu• Serolojik aglütinasyon

metotları– Wright testi (SAT)– Aglütininler, vb

• Bazı mikroskobik incelemeler (alan başına 0-5 eritrosit gibi)

14

Birinci bölüm: Özet

Kalite kontrol• kalite yönetim sisteminin önemli bir parçasıdır,• amaç, hasta sonuçları rapor edilmeden önce test

sistemi, çevre şartları ve analist kaynaklı hataları bulup ortadan kaldırmaktır,

• kantitatif, kalitatif ve yarı kantitatif analizler için farklı yöntemler uygulanabilir.

Süreç Kontrolü: Kalitatif ve Yarı-Kantitatif Testler için Kalite Kontrolü

MODÜL

8MODÜL

11.2

Öğrenim HedefleriKatılımcılar, ikinci bölümün sonunda:

• Yapısal ve geleneksel kontrolleri birbirinden ayırt edebilecek,

• Mikrobiyolojik kalite kontrolde stok kültürlerinin yerini tartışabilecek,

• Mikroskobik incelemelerde kullanılan boyalar ve besiyerleri için kalite kontrol prosedürlerini tanımlayabileceklerdir.

Isınma sorusu

Laboratuvar A bir kültürde Pseudomonas aeruginosa tanımlıyor.

İzolatın doğru tanımlandığından, hangi KK ölçütlerini kullanarak emin olabilirsiniz?

Kalitatif ve yarı-kantitatif analizler için kalite kontroller

19

YAPISAL KONTROLLER

GELENEKSEL KONTROLLER

REFERANS MİKROORGANİZMALAR

20

Yapısal Kontroller

• test kit düzeneğine entegre olarak tasarlanmıştır

• bunlar üretici talimatlarında metot kontrolü, on-board kontrol veya internal kontrol olarak da tanımlanmaktadır

• her test ile birlikte otomatik olarak çalışılır

• analizin bir kısmının izlenmesini sağlar ve bir testten diğerine farklılık gösterir

• sonuçları etkileyecek şartların tamamı kontrol edilmez

Yapısalkontrol

YAPISAL KONTROLLER

Geleneksel Kontroller (1)

• Hasta numunelerine benzer ve analizlerde hasta numuneleri ile birlikte kullanılır.

• Test sisteminin bütünlüğü sınanır:– Yeni kit/kimyasalların

geçerliliği– Saklama ve çalışma

koşullarının uygunluğu – analistin performansı

GELENEKSEL KONTROLLER

Pozitif ve Negatif Kontroller(pozitif = reaktif / negatif = reaktif değil)

• İpuçları – Pozitif kontrollar cut-off

değerine yakın seçilmeli– Ekstraksiyon aşaması

olan analizlerde bu aşamayı denetleyecek kontrol(lar) kullanılmalıdır.

GELENEKSEL KONTROLLER

• Kullanım alanları– Kalitatif ve yarı-kantitatif

analizler– Özel boya ve kimyasallar

kullanan yöntemler– Aglütinasyon / renk

değişikliği ile sonlanan analizler

KK için Stok Kültürler

• Bilinen, tanımlanmış referans /in-house suşlardır.• Besiyerlerinde ve boyalarla öngörülür reaksiyonlar

verirler.• Besiyerlerinin, reaktiflerin / sarfların doğru

çalıştıklarından emin olmamızı sağlarlar. • Referans suş kaynakları

– ATCC: Amerikan Tip Kültür Kolleksiyonu (ABD)– NTCC: Ulusal Tip Kültür Kolleksiyonu (İngiltere)– CIP: Pasteur Enstitüsü Kolekisyonu (Fransa)– RSKK: Ulusal Tip Kültür Kolleksiyonu (Türkiye-THSK)

REFERANS MİKROORGANİZMALAR

• Boyalar• kalitatif ve yarı kantitatif mikrobiyolojik metotlarda• hücrelerin, parazit ve mikropların mikroskopik yapılarını

değerlendirmek için kullanılır.

Boyaların Kalite Kontrolü

Özensiz

Özenli

BOYALAR ÖNEMLİDİR

25

Boya Yönetimi

• Hazırlama ve sulandırma için var olan prosedürler kullanın.

• Uygun biçimde saklayın.• Toksik olabilecekleri için

güvenlik önlemleri alın.

• Etiketleyin: – içerik, konsantrasyon,

hazırlandığı ve kullanıma başlandığı tarih, son kullanma tarihi, paraf olmalı

%1 Kristal viyole (Gram boyama için)

UT: 11.10.2012SKT: 11.11.2012

Ali Sevinç 15.10.2012 açıldı

26

Boyalar için Kalite Kontrol

Kontrol et• Bilinen

mikroorganizmalar /parazitlerle

Dikkat et• Kristalleşme ve çökelme• Kontaminasyon

(bakteri/mantar, vb)

Trichrome boyası Giemsa boyası

Gram boyası

Gram Boyası

Kaliteli

Kalitesiz

Mikrobiyolojik Besiyerinin Kalite Kontrolü• Tüm besiyerlerinin performansını doğrula• Ev yapımı olanlar

– her besiyeri hazırlanışında birer örnek

• Ticari olanlar– sadece yeni lot

MacConkey Agar

Kalite kontrol

laktoz + laktoz -

Besiyeri Kalite kontrolü

• Sterilite– kullanmadan bir gece

inkübe edin

• Görünüm– bulanıklılık, kuruluk,

tabakanın düzlüğü, anormal renk

• pH

• Kalite kontrol için uygun mikroorganizmalar ile– Üremeyi destekleme

becerisi:• ör: EMB için E.coli ve

S.aureus gibi

– Uygun biyokimyasal sonucu elde etmek:

• ayırtedici besiyerleri için – ör. EMB kontrolü için

laktoz pozitif ve negatif birer mikroorganizma gibi.KAYIT TUT…

Besiyeri KK için bazı mikroorganizmalar

• Escherichia coli (ATCC 25922): MacConkey veya eozin metilen mavisi (EMB), antimikrobiyal duyarlılık testi

• Staphylococcus aureus (ATCC 25923): kanlı agar, mannitol tuzlu agar ve antimikrobiyal duyarlılık testi

• Neisseria gonorrhoeae (ATCC 49226): çikolata agar ve Thayer-Martin agar.

Kaçınılması Gereken Besiyeri Sorunları• tarihi geçmiş• kurumuş• kontamine

İnsan kanı kullanma…

• Her hazırlanan grupta farklılık • Antimikrobiyaller de dahil olmak üzere inhibitör

madde içerebilmesi.• Biyolojik tehlikeler içerebilmesi (e.g., hepatit virusu)

32

Antibiyotik duyarlılık testleri

• Standart suşlarla – günlük (20-30 kez)– sonrasında haftalık kk suşları ile test yapılmalı

• CLSI /EUCAST standartlarına uyum sağlanmalı,• Kısıtlı bildirim uygulanmalı,• Bildirimi kısıtlanan antibiyotik duyarlılık test

sonuçlarına kimler tarafından ulaşılabileceği belirlenmelidir.

33

Referans Suşlar

• E. coli ATCC 25922• S. aureus ATCC 25923• P. aeruginosa ATCC 27853

• Kalite Kontrol suşları güvenilir kaynaklardan sağlanmalıdır• Belirli ilaçlar için spesifik suşlar kullanılır

34

Kaynaklardan Örnekler: (CLSI)

Test Edilecek Antibiyotiğin Seçimi

35

Duyarlılık testlerinde hata kaynakları

• besiyeri• antimikrobiyal diski veya tozu• İnokülum miktarı• İnkübasyon koşulları (sıcaklık/süre/nem, vb)• araç-gereç• yorum

36

Moleküler testler

• Örnek Toplama, Transport, ve İşleme– Bu süreçte nükleik asit bütünlüğü korunmalı

• Kontaminasyon Kontrol– Solüsyon hazırlığı için DNA içermeyen bölge, örnek

işleme bölgesi, amplifikasyon ve görüntüleme alanları

• Zayıf pozitif ve negatif kontroller

Kaynak: CLSI MM3-A ( Enfeksiyon Hastalıkları için Moleküler Tanı Yöntemleri)

Özet• Kalitatif ve Semi-kantitatif testler için

kullanılan kalite kontroller• Yapısal / geleneksel / referans mikroorganizmalar

• Yapısal: • test kitlerine entegre

• Geleneksel: • Numulerle birlikte çalışılan kontroller (pozitif/negatif

kontroller)

• Referans mikroorganizmalar• Boyalar/ besiyerleri / AMD testleri için

Anahtar Mesajlar

• Kalite kontrol prosedürleri TÜM personel tarafından takip edilir.

• Kalite kontrol sonuçları ve düzeltici faaliyetler daima kaydedilir.

• Eğer kalite kontrol sonuçları uygun değilse, hasta sonuçları rapor edilmez!

38

39

Kalite Yönetim Sistemi

Organizasyon Personel Ekipman

Satın alma ve Stok Yönetimi

Bilgi Yönetimi

Doküman ve Kayıtlar

Olay Yönetimi

Değerlendirme

Süreç İyileştirilmesi

Müşteri Hizmetleri

Tesisler ve Güvenlik

Süreç Kontrolü Sorular?

Yorumlar?