SULTAN SULEJMAN I VELIANSTVENI

Sulejman I Velianstveni(zvani iKanuni- Zakonodavac,6. novembar14945/6. septembar1566), turski sultan1520--1566. godine. Zapadnom svetu je bio poznatiji kaoSulejman Velianstveni, a istonom svetu kaoZakonodavac, zbog njegovih reforma pravnog sistemaOsmanskog carstva.Bio je vrlo obrazovan vladar i govorio je etiri jezika:arapski,persijski,srpskiiagataj(najstariji oblikturskog jezika).Sultan Sulejman Velianstveni je doao na vlast sa 26 godina,20. septembra1520. godine i vladao je narednih 46 godina. On je bio i najznaajniji osmanski vladar koji je sam uestvovao u deset vojnih pohoda uEvropii tri uAziji. Sulejman je lino predvodio osmansku vojsku u pohodu na hrianska uporita:1521. godine zauzet jeBeograd, a1522. godine opsednut jeRodos. Osvajanjem ostrva pomorski put doEgiptaje osiguran, te su takoTurciimali potpunu kontrolu nad trgovinomVenecijeienoveu Istonom Sredozemlju.1525. godine poele su pripreme za jedan veliki vojni pohod. Trupe su poslate kako kopnom, takoDunavomu pravcu Beograda. Nakon to je vojska prela rekuDravu,1526. godine je dolo dobitke kod Mohaasa ugarskom vojskom kojom je komandovao kraljLajo II. Ugarski kralj je poginuo, a njegova vojska je bila poraena.Po odredbi Bekog sporazuma Habzburzi su preuzeli ugarsku krunu.Ferdinand Iod Austrije postavlja kao svoj politiki cilj odbranu zapadne Evrope od daljih prodora Turaka.Sultan Sulejman I i njegov veliki vezirIbrahim Paazapalili suPetu. U isto vreme voeni su ratovi u Bosni, Dalmaciji i Sloveniji. Osmanski sultan postavlja rumunskog knezaJovana Zapoljuza novog ugarskog kralja. Zbog toga je dolo do rata izmeu Austrije i Turske.Osmanska vojska je bezuspeno opsedalaBeod27. septembrado15. oktobra. Za vreme povlaenja trupa opljakano je ire podruje oko Bea. Treba napomenuti da ga je sputalo loe vreme, ali i izmorenost vojske, pa je stigavi do predgraa Bea odluio da se povue. Kasnije je slinu sudbinu doivela i tajerska.Prilikom jednog vojnog pohoda u1534. godineBagdadsu ponovo zauzeli Persijanci. Opsada venecijanskog ostrvaKrfanije bila uspena. Sultan Sulejman je lino uguio pobunu uMoldaviji.Nakon smrti Jovana Zapolje1540. godine Turci su anektirali Ugarsku. Tom zemljom je upravljao jedanbeglerbegizBudima. Tako je dolo do primirja izmeu Ferdinanda I i sultana Sulejmana I na sedam godina, pri emu je nadvojvodaAustrije(i budui nemaki car) morao da plaa danak Turcima. Od vremena vladavine Sulejmana I Visoka Porta je postala pojam u Evropi za osmansku vladu. Svoj poslednji vojni pohod preduzeo je sultan godine1566. da zauzmeSigetvar, na putu za Be. Stari Sulejman I je umro6. septembra1566. godine pre nego to je ostvario svoj cilj, tokombitke kod Sigeta.Sulejman je roen uTrapezuntu, koji se nalazi na obaliCrnog moraverovatno oko 6. novembra1494. godine. Sulejman je bio sin sultanaSelima Ii njegove ene,Hafse Hatun, koja je verovatno bila kerka tatarskog kana saKrima,Mengli Giraja. Kao mladi se sprijateljio saPargalijom Ibrahimom, koji e kasnije postati najverniji sultanov savetnik iveliki vezir. Sa 17 godina postavljen je za namesnika grada Kafe (danas Teodosija), potom Sarukana (danas Manisa). Po smrti njegovog oca Selima I, nasledio je carstvo kao deseti sultanOsmanskog carstva. Rani opis Sulejmana, nekoliko nedelja po stupanju na presto je obezbediomletakiizaslanik Bartolomeo Kontarini: On ima 26 godina, visok je ali ilav i ima delikatan ten. Vrat mu je malo predug, lice mu je tanko, a nos ima orlovski izgled. Ima tamnu nijansu brkova i malu bradu; bez obzira na to ima prijatno dranje, iako njegova koa vie vue na bledu boju. Kau za njega da je mudar vladar, da voli kolovanje i svi ljudi oekuju dobro od njegove vladavine. Neki istoriari tvrde da se u mladosti divioAleksandru Velikom. Bio je voen Aleksandrovom vizijom da stvori veliko svetsko carstvo.Nakon poraza i propadanjasrpske,bugarskeivizantijske drave, naBalkanuje ostala jedinoUgarskakoja je mogla da bude potencijalna smetnja osmanskom ekspanzionizmu ka Zapadu. Sulejman je poeo da sprema napad naBeogradkoga je jo1456.godine bezuspeno opsedao Sulejmanov pradeda,Mehmed II Osvaja. Sulejman je vrsto bio odluio da krene na Beograd, jo mu je jedino nedostajao valjan razlog zbog koga bi krenuo u pohod, meutim, vrlo brzo su mu ga dali samiUgri.Na ugarsko-turskoj granici su se jo od Selimovog vremena stalno deavali manji incidenti. Sulejman je odmah po stupanju na presto ponudio Ugarskoj obustavljanje svih neprijateljstava u zamenu za plaanje tributa. Ugri, vrsto verujui da e im u sluaju potrebeAustrijapriskoiti u pomo, bahato su odbili ovaj predlog, a Sulejmanovog izaslanika vratili u Carigrad bez uiju i nosa. Sulejman je iskoristio ovaj dogaaj kao razlog za napadPolovinom maja1521.Sulejman je zavrio pripreme i pokrenuo vojsku u pravcu Beograda. Ugarska drava je bila gotovo u rasulu i nesposobna da se efikasno suprostavi osmanskoj vojsci. Branioci Beograda pruali su ilav otpor, ali zbog nedostatka ljudstva i ratnog materijala morali su da predaju grad 28/29. avgusta1521.godine. Vest o padu jednog od najvanijih hrianskih uporita gromoglasno je odjeknula u Zapadnoj Evropi. Hrianski svet je svakim danom postajao sve zabrinutiji za svoj opstanak pred naletimaosmanskogekspanzionizma. IzaslanikSvetog rimskog carstvaje zabeleio:Pad Beogradaje pokrenuo niz dramatinih dogaaja koji su na kraju unitili Ugarsku. Njegova direktna posledica su bili smrt kraljaLajoa IIubici kod Mohaa 1526, zauzimanje Budima, okupacijaTransilvanije, propast kraljevstva u usponu i strah susednih naroda da e doiveti istu sudbinuPad Beograda pokazao je nesposobnost ugarske vlasti da se suprostavi ekspanzionistikoj politici Osmanskog carstva koje e svoju nadmo pokazati neto kasnije i u bici na Mohakom polju 1526. godine. Nakon poraza i sloma Ugarske, nosilac hrianske borbe protiv osmanskog prodiranja u Evropu postaeHabzburka monarhija.Osmanski brodovi su ploviliIndijskim okeanomjo od1518. godine. Osmanskiadmiralikao to suHadim Sulejman paa,Seidi Ali ReisiKurtoglu Hazir Reissu poznati da su plovili sve do lukaMogulskog carstvakao to suTata,Surat. Poznato je da je mogulski carAhbar Velikilino razmenio est dokumenata sa Sulejmanom Velianstvenim. U Indijskom okeanu, Sulejman je vodio nekoliko pomorskih kampanja protivPortugalacau pokuaju da ih ukloni i uspostaviti trgovinu saIndijom.AdenuJemenubio je okupiran od strane Turaka1538, u cilju da se obezbedi osnova za osmansku raciju protiv portugalskih poseda na zapadnoj obali dananjegPakistanaiIndije. Plovei ka Indiji, Turci nisu bili uspeni protiv Portugalaca u opsadi gradaDiuseptembra1538, ali su se potom vratili uAdenkojeg su utvrdili sa stotinu komadaartiljerije. Odavde Hadim Sulejman-paa je preuzeo kontrolu nad celimJemenom, zauzimajui i gradSanu. MeutimAdense usprotivio Turcima i pozvao je Portugalce, koji su imali kontrolu nad gradom sve dokPiri Reisnije povratioAden1548. godine. Sa jakom kontrolom nadCrvenim moremSulejman je uspeno kontrolisao indijske trgovake puteve zaPortugali zadrao je visok nivo trgovine saMogulskim carstvomtokom celog 16. veka. Sulejmanov admiralPiri Reisje vodio osmansku flotu na Idijskom okeanu u uspeo je uzauzimanju Maskata1552. godine. Godine1564, Sulejman je primio poslanstvo izAeha(dananjaIndonezija), koja je traila podrku odOsmanskog carstvaprotivPortugala. Kao rezultat ove saradnje bila jeOsmanska ekspedicija na Aeh, koja je omoguila veliku vojnu pomo stanovnicimaAexa.Imajui konsolidovana svoja osvajanja na zemlji, Sulejman je saznao da je tvrava Koroni u Moreji (dananjiPeloponez) izgubila od admiralaKarla VAndrea Dorija. Prisustvopanacana istonomMediteranusu zabrinuli Sulejmana, koji je na to gledao kao na rani pokazatelj namereKarla Vda bude rival osmanskoj dominaciji u regionu. Prepoznajui potrebu da uspostavi nadmo svoje flote naMediteranu, Sulejman postavlja novog komandanta flote Khair ad-Din ,koji je Evropljanima poznatiji kaoHajrudin Barbarosa. Nakon to je postavljen za glavnog admirala, Barbarosa je morao da obnovi i sastavi osmansku flotu, koja e biti velika kao flote svih mediteranskih zemalja zajedno. Godine1535Karlo V je odneo vanu bitku protiv Turaka kodTunisa, koja je zajedno sa ratom protivVenecijeprimorala Sulejmana da prihvati predlogeFransoa I Valoada zajedno oforme alijansu protiv Karla V. Godine 1538. panska flota je poraena od straneBarbaroseubitki kod Preveza, koja je osigurala istoni Mediteran za Turke za naredne 33 godine, sve do poraza ubitki kod Lepanta. Kod Prevezea 25. septembra 1538. Barbarosa je odneo ubedljivu pobedu nad Svetom ligom koju su sainjavaliPapska drava,panija,Mletaka republika,Kraljevina Napulj,Kraljevina Sicilija,enovljanska republika,Veliko vojvodstvo Toskana, vojvodstva Savoje, Parme i Urbina, kao i malteki vitezovi, poznatiji kao jovanovci. Istono odMaroka, ogromne teritorije u SevernojAfricisu prisvojene. Varvarske drave (izraz Evropljana za drave severne Afrike i Osmalije u 16. veku)Tripolitanija,TunisiAlirsu postaleautonomneprovincijeOsmanskog carstva, sluei kao vodei krivci Sulejmanovog konflikta sa Karlom V, iji je pokuaj da istera Turke propao1541. godine. Turski gusari i korsari u slubi Osmanskog carstva napadali su panske i italijanske obale i brodove. Piratstvo koje je nastalo od ozloglaenih varvarskih pirata iz severne Afrike, moe se posmatrati u kontekstu ratova protiv panije. Za kratak period osmanska ekspanzija osigurala je pomorsku prevlast na Mediteranu. Osmanska flota je takoe kontrolisala iCrveno more, a drala je iPersijski zalivsve do1554, kada su njihovi brodovi bili poraeni od strane mornarice Portugalskog carstva. Portugalci su zauzeliOrmuski prolaz1515. godine i odatle nastavili da se nadmeu sa Sulejmanom za prevlast uAdenu. Godine1542. suoavajui se sa zajednikim neprijateljem -Habzburkom monarhijom,Fransoa I Valoaje odluio da obnovi Osmansko-Francusku alijansu. Kao rezultat toga, Sulejman je poslao 100 galija, pod komandomBarbaroseda pomogneFrancuskoju zapadnomMediteranu. Barbarosa pljaka obaleNapuljaiSicilije, pre nego to stigne u Francusku, gde je FransoaTuluznapravio kao sedite za pomorske admirale Osmanskog carstva. Tokom iste kampanje Barbarosa je napao i zauzeoNicu1543. godine. Do1544, mir izmeu Karla V i Fransoa I je privremeno zavrio saveznitvo izmeu Turaka i Francuske.Godine1530, drugde u Mediteranu je obnovljenred viteza sa Malte, koji je ubrzo preduzeo akcije protiv muslimanske mornarice, to je izazvalo bes Osmanlija, koji su ponovo sastavili ogromnu vojsku u cilju da uklone vitezove sa Malte. Osmanlije su poele invaziju1565. godine, a datum poetka invazije je bio18. maj, a trajala je sve do8. septembra. Turska flota koja je brojala 181 jedrenjak, 25.000 ljudi. U poetku je izgledalo da e se hrianska katastrofa sa Rodosa ponoviti, meutim, Karlo V je poslao pojaanje izNapulja, te su Osmanlije bile prinuene da se povuku. Ve sledee,1566. godine, Pijale-paa je zauzeo ostrvoHios, poslednje enovljansko uporite u arhipelagu.Sulejmanove dve haseki sultanije su mu podarile osam sinova, od kojih su etvorica preiveli do 1550ih. To su biliMustafa,Selim, Bajazit i Dihangir. Od ovih samo Mustafa nije bio Huremin sin, ve je bio sin Mahidevran Gulbahar sultanije("Prolena rua"), koji je bio stariji od Hureminih sinova, pa je ima prednost da nasledi tron. Hurem je bila svesna da ako Mustafa postane sultan, ona i njena deca bie ubijeni. Ali ipak je Mustafa od sve brae bio najtalentovaniji, a imao je i veliku podrku i odIbrahim-pae. Austrijski ambasador Buzbek je jednom prilikom zapisao: Sulejman meu svojom decom ima sina po imenu Mustafa, udesno dobro obrazovanog i razboritog i blii mu se doba vladavine, poto ima 24 ili 25 godina. Dao Bog da varvarin takve snage nikada ne doe blizu nas, uvi prie o Mustafinim neverovatnim prirodnim darovima. Hurem je bila bar delom odgovorna oko imenovanja prestolonaslednika. Iako je bila Sulejmanova supruga, ona nije imala nikakvu zvaninu javnu ulogu. To nije, meutim, spreilo Hurem da ima veliki politiki uticaj.

Sultan Sulejman I. (Kanuni = Zakonodavac, Velianstveni)27. April 1495.- 6-7. Septembar 1566.Vladao: 1520.-1566.Otac: Sultan SelimMajka: Hafsa Hatunene: Hurem Haseki Sultanija, Mahidevran Kadin, Gulfem Hatun, Fulane Hatun.Sinovi: Selim II, Bayazit, Abdulah, Murad, Mehmed, Mahmud, Dihangir, Mustafa.Kerke: Mihrimah Sultan, Razije Sultan.

GREKE U SERIJI

U seriji je sultan u pantalonama. Kod Osmanlija su pantalone zabeleene tek od vremena sultana Mahmuda II 1800-tih godina.- Odea ena na dvoru u seriji je francuska moda (a la france) iz 19. veka. Nema veze sa stilom oblaenja iz 16. veka, kada su ene na turskom dvoru nosile dimije.- Kod Osmanlija, prinevi nisu putali brade. Tako je bilo i sa sultanom Sulejmanom kad je doao na tron. U seriji, on ima bradu prilikom ulaska u Istanbul.- U seriji, komandant mornarice Dafer-paa je ubijen maem. Meutim, kod Osmanlija su vane linosti, nakon presude, veane omom oko vrata (svilen gajtan).- Smrtne presude su se izvravale pomou balte (helebarda-vrsta sekire) i osoba na dvoru zaduena za to se zvala baltadija.- U seriji kamen na kojem je ubijen spomenuti paa je ibret-kamen, i nije imao tu funkciju ve funkciju iznoenja na videlo, objavljivanja i proglasa (tehir).- Sultan nije gledao likvidacije, kao to je to prikazano u seriji. Samo mu je, nakon smaknua, bila pokazivana ukrvavljena koulja.- Sultana Sulejmana su velianstvenim prozvali zapadnjaci, a ne Osmanlije.- Prilikom ustolienja sultana bila bi upriliena paljba iz 121 topa. U seriji je prikazan vatromet. U tom vremenu, Osmanlije nisu imale takav obiaj.- U seriji je Nasuh Matrakija prikazan kao gradska lutalica. Meutim, on je bio jedan od najuenijih ljudi u to doba. Bio je poreklom iz Bosne, iz grada Visoko. On je bitna istorijska figura, bio je veoma kolovan, poznavao je puno jezika, izradu oruja, obuavao vojnike za bitke i uestvovao u svakoj bici. Dobro je crtao skice i nacrtao je mnoge ulice i graevine Istanbula onako kako su u to vreme izgledale. Bio je zajedno sa Sulejmanom u Manisi. U seriji se sa sultanom upoznaje u Istanbulu.- Kada je sultan Sulejman doao na tron, imao je 26 godina. U seriji glumac ima 41 godinu.- Hurem sultanija je roena 1506. Imala je 14 godina kada je dola na dvor. Glumica u seriji ima 27 godina.- Kada je sultan Sulejman doao na tron, bio je u starom dvoru, a ne na Topkapiji.- Nije primao strane izaslanike na nain koji je prikazan u seriji tako to se vuku po podu.- Nijedan izaslanik (osim iz turskog sveta ili iz turkijskih plemena) nije mogao ui u sobu u kojoj je zasedao Divan, a u seriji je uao.- Na zasedanju Divana, kada sultan pria, niko nije smeo da govori. U seriji je to sluaj.- U haremu nisu bile samo sultanove robinje, kao to je u seriji sluaj.- Odea janiara ne odgovara odei tog vremena.- U seriji glavni uvar Has odaje i neki veziri etaju bez kape. U realnosti se to ne bi tolerisalo. Mukarci posebno nisu smeli da se pojavljuju pred enama bez kape.- Devojke koje bi bile dovedene u harem prvo bi prole obuku i kolovanje od tri godine pa se tek onda upoznavale sa sultanom. U seriji se Hurem sultanija odmah upoznaje sa sultanom.- Bali beg je bio iz okoline Smedereva (Semendre) ali nije iveo u vreme Sulejmana ve u vreme njegovog dedu Bajazita.- Princeza Izabela je zapravo Izabela, kraljica panije i Portugalije koja je bila udata za princa Ferdinanda Aragonskog, kraljica koja je poslala Kolumba na put za Indiju kad je pronaao Ameriku. Kolumbo je otkrio Ameriku 1492. godine tako da je u vreme vladavine Sulejmana Velianstvenog Izabela trebala biti stara ena a ne princeza koja nije udata.- U istoriji nije zabeleeno postojanje Nigar kalfe. Njen lik je izmiljen za potrebe serije.