Upload
peter
View
227
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
1/25
[email protected]@septem pl
Wydawnictwo Helionul. Kociuszki 1c44-100 Gliwicetel. 032 230 98 63
e-mail:
e-mail:redakcja:
SZACHY DLA BYSTRZAKW.
WYDANIE II
...Po rad o ksiki
ID DO:
Spis treciPrzykadowy rozdzia
KATALOG KSIEK:
Katalog onlineZamw drukowanykatalog
CENNIK I INFORMACJE:
Zamw informacjeo nowociachZamw cennik
CZYTELNIA:Fragmenty ksiekonline
d o p r z ec h o w a l n i
Autor: James Eade
Tumaczenie: Marcin Kowalczyk
ISBN: 978-83-246-1162-1
Tytu oryginau:Chess For Dummies
Format: 180x235, stron: 376
Kto szachami wojuje ten przyjemnie spdza czas
Pionek w pierwszym ruchu, jak wiesz, posuwa si o dwa pola. Musisz wic przeby
jak najszybciej Trzecie Pole najlepiej pocigiem i ju bdziesz na Czwartym Polu.
To pole naley do Tirli Boma i Tirli Bima. Pite skada si gwnie z wody... Spokojnie,
gra w szachy w rzeczywistoci jest nieco mniej skomplikowana ni w ksice Lewisa
Carrolla, Alicja po drugiej stronie lustra. Jest jednak rwnie wcigajca. Gra ta wywodz
si z Indii i stanowi niezwyk mieszank nauki i sportu, za jej popularno ronie
ju od kilku tysicy lat. Dla kogo waciwie s szachy? Odpowied jest prosta
dla kadego. Nie musisz dysponowa ponadprzecitn inteligencj. Moesz mie
umys cisy lub by zaprzysigym humanist tak naprawd wystarczy odrobina
wolnego czasu i troch zapau. Nic tak znakomicie nie pobudza mzgu do mylenia
logicznego oraz procesw twrczych. Ksik t doceni zarwno pocztkujcy,
jak i rednio zaawansowani szachici. Tym pierwszym dostarczy solidnych podstaw,
a take informacji dotyczcych tego, jak naley rozmawia o tej krlewskiej grze.
Ci drudzy za znajd tu bezcenne zoa wskazwek odnonie rozwijania umiejtnocii udoskonalania swojego stylu.
Na pocztek szczegowo rozpracuj podstawy i osignij w nich doskonao.
Nastpnie opanuj konieczne kombinacje taktyczne oraz znaczenie motyww.
W kolejnym kroku sprbuj zaznajomi si z emocjonujc stron szachw,
opart na rywalizacji.
Poznaj najwybitniejszych szachistw i najbardziej wyjtkowe pojedynki.
Zgromad te nieco informacji na temat szachw w internecie.
Ponadto: przydatne informacje na temat turniejw szachowych
http://septem.pl/view4909.~szachbhttp://septem.pl/view4909.~szachbhttp://septem.pl/add4909.~szachbhttp://septem.pl/view4909.~szachbhttp://septem.pl/view4909.~szachb7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
2/25
Spis treci
O autorze ...........................................................................................................................13
Podzikowania od autora ..................................................................................................15
Wstp ...............................................................................................................................17
O ksice ................................................................................................................................ 18Konwencje zastosowane w ksice ....................................................................................... 18Naiwne zaoenia .................................................................................................................. 19
Jak podzielona jest ksika .................................................................................................... 19Cz I: Sowo wprowadzenia ......................................................................................... 19Cz II: Szachowe know-how ........................................................................................ 20Cz III: Partia: poka si z szachowej strony ............................................................... 20Cz IV: Przejd na wyszy poziom .............................................................................. 20Cz V: Dekalogi ............................................................................................................. 21Dodatki .............................................................................................................................. 21
Ikony wykorzystane w ksice .............................................................................................. 21Co dalej .................................................................................................................................. 22
Cz I: Sowo wprowadzenia ....................................23
Rozdzia 1: Podstawy szachw .........................................................................................25
Szachwycajce! Podstawy gry ............................................................................................... 25Podstawowe zaoenia ...................................................................................................... 26Co naley wiedzie, aby podejmowa mdre decyzje? ................................................... 27
Trzy czci szachowej partii ............................................................................................. 27Rne sposoby gry ............................................................................................................ 28Wynik, ktrym mona si pochwali ............................................................................... 28
Szczk szachownicy: plansza i bierki ................................................................................... 29Jak znale waciwplansz i bierki? .............................................................................. 29Poznanie szachownicy ...................................................................................................... 30
Stopniowe stawianie bierek na szachownicy ....................................................................... 34
7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
3/25
7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
4/25
Spis treci
Kombinacje szachowe przyspieszenie gry .................................................................... 114
Powicenie bierki w celu zrobienia miejsca ................................................................. 115Puapka na przeciwnika .................................................................................................. 118Usuwanie bierki przeciwnika z kluczowego pola ......................................................... 120
Niszczenie stranika ....................................................................................................... 121Przecienie jednej bierki, aby zaatakowa inn ........................................................... 124
Rozdzia 6: Ofiara: kiedy lepiej odda, ni zabra ...........................................................127
Ofiara w imi rozwoju: gambit .......................................................................................... 128Poddawanie goca ............................................................................................................... 130Korzy natychmiastowa: ofiara tymczasowa .................................................................... 133Strategiczny ruch dla cierpliwych: ofiara staa ................................................................... 135
Rozdzia 7: Motywy matowe ............................................................................................139
Uwaaj na nieosonity tylny rzd: maty tylnego rzdu ................................................... 141Maty z uyciem hetmana i piona ....................................................................................... 143Maty z uyciem hetmana i skoczka .................................................................................... 147
Walec drogowy z wykorzystaniem goca i wiey .............................................................. 151
Rozdzia 8: Rozpoznawanie motyww .............................................................................155
Analizowanie pozycji szachowych i planowanie posuni ............................................... 156Formacje pionw ................................................................................................................ 157
Obrona francuska i acuch pionw .............................................................................. 158Po obronie francuskiej: typowe formacje pionw ........................................................ 161
Motywy kocwek .............................................................................................................. 165
Przemieszczenie wiey ................................................................................................... 166Most ................................................................................................................................. 169
Rozdzia 9: Formacje pionw ..........................................................................................173
Sia formacji pionw ........................................................................................................... 173Jak formacje pionw wpywajna gr? .......................................................................... 174Czerpanie korzyci z pionw ......................................................................................... 175
Zaangaowanie goca: fianchetto ...................................................................................... 176Sia fianchetto .................................................................................................................. 177Saboci fianchetto .......................................................................................................... 177
Wariant smoczy ................................................................................................................... 178Przedzieranie si przez szachownic: zalety smoka ...................................................... 179Wady wariantu smoczego ............................................................................................... 180
Sprawdzanie elastycznoci pionw: Scheveningen ........................................................... 180Wariant Scheveningen: korzyci .................................................................................... 181Saboci wariantu Scheveningen .................................................................................... 182
Budowa muru ..................................................................................................................... 182
Zalety muru ..................................................................................................................... 183
Saboci muru .................................................................................................................. 183
7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
5/25
Szachy dla bystrzakw
Stworzenie megatwierdzy w centrum szachownicy: podwjny mur .............................. 183
Zalety podwjnego muru ...............................................................................................184
Wady podwjnego muru ................................................................................................184
Sprowadzanie kolorw do rodka planszy: formacja angielska ........................................185Zalety formacji angielskiej ..............................................................................................186
Zasadzki formacji angielskiej ..........................................................................................186
Atak skrzydem: formacja Nimzovicha-Botwinnika .........................................................186Zalety formacji Nimzovicha-Botwinnika ......................................................................187
Saboci formacji Nimzovicha-Botwinnika ...................................................................187
Rozdzia 10: Posunicia specjalne ..................................................................................189
Bicie piona po swojej stronie szachownicy: en passant ....................................................... 189
Bicie en passant ................................................................................................................ 190
Szczegy en passant, o ktrych warto pamita ........................................................... 191
Wzmacnianie siy pionw: promocja ................................................................................. 191Ochrona krla i ruch wie: roszada .................................................................................. 192Roszada jest niedopuszczalna, jeli ............................................................................. 194Roszada jest dopuszczalna, jeli .................................................................................. 194
Cz III: Partia: poka si z szachowej strony ......... 195
Rozdzia 11: Wybr strategii: zasady gry .........................................................................197
Zmierzanie do centrum ...................................................................................................... 198
Wymiana bierek ...................................................................................................................203
Mniej znaczy wicej: atak mniejszociowy ........................................................................204Kontrolowanie kluczowych pl w celu uzyskania przewagi ............................................. 206
Powstrzymywanie pionw: blokada ................................................................................... 209
Rozdzia 12: Mocne otwarcie ..........................................................................................211
Rozwinicie bierek .............................................................................................................. 212Kontrolowanie centrum ..................................................................................................212
Uwaga na przeciwnika .................................................................................................... 212
Stosowanie podstawowych zasad ................................................................................... 213
Atakowanie bierek przeciwnika ..........................................................................................213
Krok do przodu dziki ruchom otwarcia ...........................................................................214Zapamitaj dobre ruchy otwarcia ................................................................................... 214Stosowanie mniej skutecznych ruchw otwarcia .......................................................... 216
Jak uratowa saby ruch otwarcia? .................................................................................. 217Analiza popularnych ruchw otwarcia ............................................................................... 218
Podwjne otwarcie pionem krlewskim .......................................................................219
Pozostae posunicia: inne odpowiedzi czarnych ..........................................................225Szlachta przodem: podwjne otwarcie pionem hetmaskim .......................................227Obrony indyjskie ............................................................................................................. 229
7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
6/25
Spis treci
Rozdzia 13: Postpy w grze rodkowej ..........................................................................233
Kiedy dojdziesz do gryrodkowej .................................................................................. 233Opracowanie planu gryrodkowej .................................................................................... 234
Ocena pozycji .................................................................................................................. 234Wykorzystanie struktury pionw ................................................................................... 235
Poszukaj sposobw na przeprowadzenie ataku mniejszociowego ............................. 239Atak w grze rodkowej ........................................................................................................ 240
Rodzaje atakw, na ktre trzeba uwaa i przed ktrymi naley si broni ................ 241Zasady, o ktrych trzeba pamita ................................................................................. 241
Rozdzia 14: Wyjcie z twarz w kocwce ....................................................................245
Nabranie dystansu do kocwki ........................................................................................ 245Oglna zwyciska strategia kocwki ................................................................................ 246Kocwki typu krl i pion .................................................................................................. 247
Kiedy krle stajtwarzw twarz: opozycja .................................................................... 249Kiedy kada ze stron ma wicej ni jednego piona ....................................................... 253
Kocwki z wieami: starzy nacigacze ............................................................................. 257Goce i skoczki: kocwki z wykorzystaniem lekkich figur ........................................... 258
Skoczek kontra skoczek .................................................................................................. 260
Dobr naturalny: skoczek kontra goniec ....................................................................... 261
Kto szybszy: goniec kontra goniec ................................................................................. 262
Cz IV: Przejd na wyszy poziom .........................263
Rozdzia 15: Zawody i szachowa etykieta .......................................................................265
Praktyka czyni mistrza: krok pierwszy wstp do klubu ............................................... 265Turnieje amerykaskie ....................................................................................................... 266
Pilnuj czasu i zachod daleko ......................................................................................... 266Rne rodzaje turniejw ................................................................................................ 268
Turnieje szachowe na wiecie ............................................................................................ 269Gra na odlego: szachy korespondencyjne ..................................................................... 271
Arystokratyczne maniery: etykieta turniejowa .................................................................. 271
Kiedy si podda? ............................................................................................................ 272Proponowanie remisu ..................................................................................................... 273
Uwaaj, czego dotykasz .................................................................................................. 274Poprawianie bierek .......................................................................................................... 275
Zachowaj przekski na pniej ....................................................................................... 275
Rozdzia 16: Na podbj Sieci szachy komputerowe ................................................. 277
Komputer kontra czowiek ................................................................................................. 277Triumf maszyn liczcych ................................................................................................ 278Deep Blue pogra arcymistrza ...................................................................................... 279
7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
7/25
Szachy dla bystrzakw
Programy do gry w szachy ..................................................................................................279
Szachowe bazy danych ........................................................................................................ 280
Elektroniczne instrukcje szachowe .................................................................................... 280
Szachy online .......................................................................................................................281
Rozdzia 17: Notacja. Pisanie i czytanie o szachach ......................................................283
ledzenie bierek ...................................................................................................................284Zapisywanie posuni ......................................................................................................... 284
Opisanie typowego otwarcia ...........................................................................................284
Oznaczanie bicia .............................................................................................................. 286
Bicie figuri roszady ....................................................................................................... 288Zapisywanie promocji piona ...........................................................................................290
Wystrzeganie si wieloznacznoci (ktry skoczek, u licha?) ............................................. 290Komentowanie partii po jej zakoczeniu ........................................................................... 292
Czytanie schematw w gazecie ...........................................................................................293
Cz V: Dekalogi .................................................. 295
Rozdzia 18: Dziesi najsynniejszych partii szachw .................................................. 297
Rozumienie partii ................................................................................................................298
Adolf Anderssen kontra Lionel Kieseritzky: Niemiertelna Partia ...................................299Adolf Anderssen kontra Jean Dufresne: Wiecznie Zielona Partia ....................................... 301
Paul Morphy kontra Karol, ksi Brunszwiku, i hrabia Isouard .................................... 303Wilhelm Steinitz kontra Curt von Bardeleben .................................................................. 305
Gersz Rotlewi kontra Akiba Rubinstein ............................................................................308
Stefan Lewicki kontra Frank Marshall ............................................................................... 310
Emanuel Lasker kontra Jos Ral Capablanca ...................................................................312
Donald Byrne kontra Robert J. Fischer ............................................................................. 314
Deep Blue kontra Garri Kasparow ..................................................................................... 317
Garri Kasparow kontra wiat ..............................................................................................319
Rozdzia 19: Dziesiciu najlepszych szachistw wszech czasw ..................................325
Garri Kasparow (ur. 1936), Rosja ....................................................................................... 325
Jos Ral Capablanca (1888 1942), Kuba ........................................................................326
Robert James Fischer (1943 2008), Stany Zjednoczone ................................................326Anatolij Karpow (ur. 1951), Rosja ...................................................................................... 327
Paul Morphy (1837 1884), Stany Zjednoczone ..............................................................327
Emanuel Lasker (1868 1941), Niemcy ............................................................................328
Wilhelm Steinitz (1836 1900), Austria ............................................................................ 328
Aleksander Alechin (1892 1946), Rosja ........................................................................... 329
Michai Botwinnik (1911 1995), Rosja ...........................................................................329Michai Tal (1936 1992), otwa ...................................................................................... 330
Wyrnienia honorowe ....................................................................................................... 331
7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
8/25
Spis treci
Najlepsi gracze, ktrzy nigdy nie byli mistrzami wiata ................................................... 331Michai Czigorin (1850 1908), Rosja .......................................................................... 331Siegbert Tarrasch (1862 1934), Niemcy ..................................................................... 332
Harry Nelson Pillsbury (1872 1906), Stany Zjednoczone ........................................ 332
Akiba Rubinstein (1882 1961), Polska ........................................................................ 332
Samuel Reshevsky (1911 1992), Stany Zjednoczone ................................................. 333
Paul Keres (1916 1975), Estonia ................................................................................. 333
Wiktor Korcznoj (ur. 1931), Rosja ................................................................................. 333
Dodatki
Dodatek A: Szachowy sowniczek .................................................................................337
Dodatek B: Pomoce szachowe ...................................................................................... 361
Ksiki dla pocztkujcych ................................................................................................. 361Szachy. Poradnik bez kantw ......................................................................................... 361
Szachy dla dzieci ............................................................................................................. 361
Zagrajmy w szachy .......................................................................................................... 362
Graj jak Kasparow. Lekcje z arcymistrzem .................................................................... 362
Ekwipunek szachowy .......................................................................................................... 362
Caissa sklep szachowy ................................................................................................ 362
Szachy.com.pl .................................................................................................................. 363
Gambit Agencja Szachowa ........................................................................................ 363
Szachy w Internecie ............................................................................................................ 363
Miejsca zwizane z szachami .............................................................................................. 364
Skorowidz .......................................................................................................................365
7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
9/25
Rozdzia 2
Figury i ich siaW tym rozdziale:Gruje nad Tob(jeli jeste mrwk): wiea.Dostarcza nie tylko wiadomoci: goniec.Dumnie dziery buaw: hetman.Kaniamy si przed krlem.Przemieszcza si ponad przeszkodami: skoczek.Pion (ktry nie jest figur) bohaterem dnia.
o latach uczenia gry w szachy uczniw szkoy podstawowej wydaje misi, e znalazem najatwiejszy sposb na opisanie poszczeglnych figur.
Posu si tmetodrwnie tutaj. Opis rozpoczynam od wiey, poniewajej ruchy do przodu i tyu oraz na boki atwo zapamita. Nastpnie omwigoca, ktry porusza si odwanie po przektnych, tam gdzie wiea nie moe.Dzieci pojmujte zasady w lot. A to, co si sprawdza na nich, z pewnoci
bdzie te skuteczne i u starszych uczniw, prawda?
Po zapoznaniu si z ruchami wiey i goca opanowanie ruchw hetmanaprzyjdzie ju z atwoci. Hetman bowiem posiada poczonsi wieyi goca. Podobnie porusza si krl, tyle e w jednym posuniciu moepokona jedno pole. Informacje o skoczku i pionach zostawiam na koniec,poniewa sone najtrudniejsze do wyjanienia.
Warto zapamita sobie, e kiedy bierki sod siebie oddzielone, to szachy snauk, ale kiedyczsi na rozmaite sposoby, stajsi sztuk. Wszystkiebierki lubitowarzystwo, ale bywajkapryne, czasami hetman czuje si
dobrze obok krla, innym razem jest wrcz odwrotnie. Jasne wytumaczenierelacji tego typu nie istnieje. Tylko szachowy geniusz wie, jak sprawi, abybierki harmonijnie ze sobwspdziaay, pozostali muszprzebrn przezlas prb i bdw. W rozdziale 3. w podobny sposb najpierw osobno,a pniej w kombinacji zostay opisane czynniki szachw.
P
7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
10/25
Cz I: Sowo wprowadzenia
Imitacja zamku: wieaZ pewnociwiele osb moe uwaa, i pierwowzorem tej figury bya
prawdziwa wiea albo zamek. Jednak byo wrcz przeciwnie! Szachowa wieawywodzi si bowiem z rydwanu: figura ta jest zarwno szybka, jak i mocna,std jej znaczca warto. Moe si wydawa, i zdecydowanie rni siod innych bierek, co czciowo wyjania postrzeganie jej jako figury silnej(patrz zakadka Cikie figury w dalszej czci tego rozdziau).
Oczywicie, aspekt siy mona traktowa zbyt powanie. Wiea porusza sido szybko, zatem czsto bywa tak, i gracz, ktry bardziej skutecznie
wprowadzi jdo gry, zwycia. Niestety, kadparti wiea rozpoczynawcinita w naronik szachownicy i musi czeka na ruchy pozostaychbierek, zanim kto si nizainteresuje.
Na rysunku 2.1 pokazuj pierwotne pooenie wie na szachownicy.
Rysunek 2.1.Na pocztku
gry wieezajmuj na-roniki sza-chownicy
Wiea moe si porusza o dowolnliczb pl, jednak wycznie w liniiprostej, w gr i d oraz do boku, tak jak to zaznaczono na rysunku 2.2.
Wida na nim wie zajmujcpole d5. Ponownie sigamy mylami do
rydwanu. Kiedy pojazd si rozpdzi, wykonywanie zakrtw nie jest atwe.Czy kiedykolwiek widziae filmBen Hur? Wiea porusza si tak samo jakrydwan w tym filmie, tyle e nie jest uzbrojona w szpice.
Na rysunku 2.2b pokazuj, e wiea nie moe wykona ruchu na pole zajteprzez jednz wasnych bierek w tej sytuacji innwie, ktra znajduje sinaf5 ani te przeskoczy nad figuri znale si na innym polu w tymrzdzie.
7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
11/25
Rozdzia 2: Figury i ich sia
Rysunek 2.2.
Wieamoe siporusza
o dowolnliczb pl,
pod warun-kiem e nie
ogranicza jejadna wasna
bierka
Na rysunku 2.3a wida, jak wiee biaa i czarna sgotowe do bitwy. Wiea biaanie moe przesun si w tym samym rzdzie poza wie czarn, ale moe jzbi i zaj jej miejsce, co zostao pokazane na rysunku 2.3b (w notacjiszachowej ruch ten zapisujemy1. Wxf5; szczegy dotyczce notacji znajdujsi w rozdziale 17.). Ale nie myl, e bierki przeciwnika naley zbija przykadej okazji. To nie warcaby!
Rysunek 2.3.Biaa wiea
atakuje i zbijaczarn wie
Cikie figuryCzasami wiea i hetman s nazywane figuramicikimi lub gwnymi, poniewa zarwno sa-ma wiea i jej krl, jak i sam hetman i jego krlmog doprowadzi krla przeciwnika do mata(informacje o macie znajduj si w rozdziale 4.).
Natomiast lekkie figury, takie jak skoczek i goniec,nie mog doprowadzi przeciwnika do mata przywsparciu jedynie wasnego krla.
7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
12/25
7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
13/25
Rozdzia 2: Figury i ich sia
Rysunek 2.4.Goce
na pozycjachwyjciowych
Na rysunku 2.5 przedstawiam kilka potencjalnych ruchw goca.W przeciwiestwie do wiey, sia ataku goca jest uzaleniona od jegopooenia na szachownicy, a w kocu od jego mobilnoci lubzasigu, czyliliczby pl, na ktre moe si przesun. Wikszo pl atakowanych przezgoca znajduje si w centrum szachownicy, dlatego jego moc raenia jest
wiksza, jeeli wanie tam si znajduje. Niestety, rwnoczenie sam jestnaraony na atwiejsze ataki. Na rysunku 2.5a wida, jak goniec atakuje13 pl. Ile szachowych pl znajduje si w jego zasigu na rysunku 2.5b?(Prawidowa odpowied brzmi 9 nie liczc pola, ktre zajmuje).
Rysunek 2.5.Goniec
atakuje 13 pl(oznaczonych
znakiem X)
Rzut oka na szachownic i mona by rzec, i niektre przektne sduszeod innych. Przektne, ktre przebiegajprzez centrum szachowej planszy sdusze od tych, ktre dzieljej naroniki na p. W zwizku z tym, i goniecnie lubi pojedynkw wrcz, szachici czsto umieszczajgo na dugichprzektnych, co zostao pokazane na rysunku 2.5b.
7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
14/25
Cz I: Sowo wprowadzenia
Warto rwnie wspomnie o do osobliwym ograniczeniu ruchw goca.Ot, jeli zaczyna gr na jasnych polach, moe si porusza wyczniepo nich, i odwrotnie, jeeli goniec na pocztku partii zajmuje pole ciemnie,to ju do jej koca ma moliwoci przemieszczania si wycznie po nich.Od samego pocztku gry goniec jest dyskryminowany ze wzgldu na kolor!Poza jego zasigiem pozostaje co najmniej poowa szachownicy! Z tegote powodu ludzie szachw mwio dysponowaniu dwoma gocami,poniewa w tandemie mogone, przynajmniej teoretycznie, przemieszczasi po caej planszy. Chocia nigdy nie sw stanie pospieszy przyjacielowiz pomoci wadnym wypadku nie mogwynagrodzi wzajemnej straty.
Cecha ta jest tak niezwyka, i w zakoczeniach szachowych istnieje specjalnakategoria nazywanazakoczeniem gocw przeciwnych kolorw. Ma ono miejsce
wwczas, kiedy kademu z graczy pozostaje jeden goniec, ale poruszajsione po polach innego koloru i w ten sposb sskazane na nieustannwczg
po przeciwstawnych stronach szachownicy. Opisywany typ zakoczeniailustruje rysunek 2.6. Goce swobec siebie bardzo blisko na tyle,i mogyby sobie da buziaka ale nie sw staniezbisiebie nawzajem.
Rysunek 2.6.Zupenie nie-
zadowalajcezakoczenie
gocwprzeciwnych
kolorw
Gocowi, podobnie jak wiey, na przeszkodzie moe stan wasna armia.Zdecydowanie najmniej podanym miejscem dla goca jest znajdujce si
za pionem pole tego samego koloru. Piony sbowiem najmniej mobilnymibierkami i mogsprawi, i goniec stanie si prawie bezsilny, jak to zostaopokazane na rysunku 2.7a. Goniec, ktry jest blokowany przez wasne piony,doczeka si okrelenia zy goniec. Do ograniczenia ruchliwoci gocamogby rwnie wykorzystane piony przeciwnika (patrz rysunek 2.7b).
Jednak ograniczenie posuni goca poprzez ustawienie pionw nie zawszeprzynosi skutek, poniewa moe on zbi bierki przeciwnika, chociaby
w sposb, jaki zosta przedstawiony na rysunkach 2.8a i 2.8b (1. Gxf3).
7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
15/25
Rozdzia 2: Figury i ich sia
Rysunek 2.7.Goniec
blokowanyprzez piony
swoje i prze-ciwnika
Rysunek 2.8.Goniec zbija
piona
Gracze, ktrzy do ograniczenia mobilnoci goca zamierzajuy pionw co jest dobrym rozwizaniem, dopki nie ogranicza si wasnych gocw powinni si najpierw upewni, e sone wystarczajco dobrze bronione!
Ruch gocw jest stosunkowo atwy do zapamitania, ale ich zdolnodo atakowania z daleka czsto bywa zaskakujca. Ju wielokrotnie byem
w szoku, patrzc, jak goniec mego rywala przeskakuje z jednego naronikaszachownicy na drugi. Jeli goce przeciwnika nie sw bezporedniejbliskoci Twoich bierek, nie oznacza to, i Ciebie nie atakuj!
7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
16/25
Cz I: Sowo wprowadzenia
Szachowy mocarz: hetmanNajsilniejszfigurna szachownicy jest hetman. W szachach sia bierki jest
bezporednio uzaleniona od jej mobilnoci, a hetman jest wanie najbardziejruchliwfigur. Chocia dysponuje ogromnmoc, w potyczkach z siamiprzeciwnika musi zachowa szczeglnostrono. Podczas ataku wieylub lekkich figur hetman czsto bywa zmuszony do wycofania si lub moezosta stracony. Trzeba go zatem traktowa z naleytym szacunkiem!
Na rysunku 2.9 przedstawiam pooenie hetmanw na szachownicyna pocztku gry.
Rysunek 2.9.Hetmanizajmuj
swoje pozycje
Ruch hetmana stanowi po prostu poczenie ruchw wiey (do przodui tyu oraz na boki) i goca (po przektnej) w zasadzie hetman moesi przemieszcza o dowolnliczb pl, w wybranym przez siebie kierunku.
Jedyne ograniczenie mobilnoci tej figury polega na tym, i nie moeprzeskakiwa bierek. Hetman bije przeciwnika, zajmujc jego miejscena szachownicy.
Narodziny hetmanaHetman wywodzi si od hinduskiego wezyra,ktry by premierem krla lub jego doradc.Pierwotnie bya to figura saba, ale pod koniec XVwieku wyposaono j w wielk si. Nie wia-domo, czy nastpio to za spraw nobilitacji figury,
czy w rezultacie kolejnej prby przyspieszeniagry. Wydaje si jednak oczywiste, i rednio-wieczna Europa przywyka do potnych krlo-wych1 i to wanie moe tumaczy zmian cha-rakteru figury.
1 Aluzja do angielskiej nazwy tej figury:queen, czyli krlowa przyp. red.
7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
17/25
Rozdzia 2: Figury i ich sia
Aby uwiadomi sobie, jak wielka jest sia hetmana, wystarczy postawifigur porodku pustej szachownicy, co, nawiasem mwic, jest sytuacj,ktra nigdy si nie zdarzy podczas partyjki szachw rozgrywanej wedleobowizujcych zasad! Umieszczony na rodku szachownicy hetman moe
przemieci si a na 27 pl, w omiu rnych kierunkach, co obrazuj narysunku 2.10.
Rysunek 2.10.Wadza
usytuowane-
go w centrumszachownicy
hetmanaobejmuje
niemal caplansz
Kiedy hetman znajdzie si na boku szachownicy, jego moliwoci sniecomniejsze, zatem sia odrobin sabsza. Jednak usytuowanie hetmana
w centrum planszy szachowej ju we wczesnym stadium gry jest manewrem
zbyt niebezpiecznym, bowiem wystawia figur na moliwo nkania jejprzez armi przeciwnika. Znacznie bardziej powszechnym rozwizaniem jestusytuowanie hetmana w zdecydowanie bardziej defensywnym pooeniui poczekanie z wprowadzeniem do gry do czasu, kiedy wiele bierek zostanie
wyeliminowanych z pojedynku i zagroenie bdzie mniejsze.
W szachach hetman jest nie tylko najsilniejszi najbardziej niebezpiecznfigur. Jest rwnie najcenniejszy! Przesuwanie go w miejsca, w ktrychbdzie naraony na atwe ataki, jest generalnie mao roztropne. We wczesnejfazie gry naley pozwoli walczy na szachownicy innym figurom i pionom,za samego hetmana wprowadzi do walki dopiero wtedy, kiedy na planszy
zrobi si troch luniej. Jeeli przeciwnik we wczesnej fazie gry przesuniehetmana na Twojstron szachownicy, odwagi! Prawdopodobnie popenibd. Naley poszuka metod, aby swoimi figurami wykona takie ruchy,ktre doprowadzdo ataku na wysunitego hetmana lub zmuszgo do
wycofania si.
7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
18/25
Cz I: Sowo wprowadzenia
Zakadanie korony: krlKrl nie jest najsilniejszfigurszachow(jest nihetman), ale na szachownicy
najwaniejsz(w tradycyjnych szachach jest rwnie najwyszy). Podczas atakuna krla naley go broni. Sytuacja, w ktrej krl jest atakowany, a szachistanie jest w stanie go obroni, prowadzi do mata... i zakoczenia gry (wiadomocio macie znajdujsi w rozdziale 4.). Waciwie krla nigdy nie mona zbi,
wystarczy go zmusi do poddania si. Na polu bitwy mogzgin tysice, alekrl darzy szacunkiem drugiego krla (nie mona jednak zapomnie, i tak samo
jak inne bierki, krl moe zbija rywali, zajmujc ich miejsce na szachownicy!).
Na rysunku 2.11 ukazuj pooenie krli na szachownicy na pocztku gry.
Rysunek 2.11.Krlowie sie-
dz na swoichtronach
Krl moe porusza si o jedno pole w dowolnym kierunku, z wyjtkiemmoliwoci dokonania roszady (wicej informacji o tym specjalnymposuniciu znajduje si w rozdziale 10.), co moe nastpi podczas partiitylko raz. Krlowie nie mogsi znajdowa zbyt blisko siebie. Musi ichoddziela przynajmniej jedno pole, gdy jeden krl nie moe zaszachowadrugiego. Moliwoci wykonania ruchu przez krla mona zobaczy narysunku 2.12.
Mona by si spodziewa, i to krl wiedzie swoje oddziay do bitwy, ale taanalogia w szachach ma niewielkie zastosowanie. Bowiem do czasu, kiedyczuje si wystarczajco bezpieczny, monarcha ukrywa si za rzdem pionw.Oglnie rzecz ujmujc, kiedy krl staje si aktywny, rozpoczyna sikocwka(wikszo figur zostaa ju zbita). Na tym etapie pojedynku monarcha moe by
wyjtkowo potny i warto pomyle nad przemieszczeniem go do centrumszachownicy. Jeeli jednak wspomniany manewr nastpi ju wrodkowejfazie gry, jest to krok w stron katastrofy (szczegy strategii wrodkoweji kocowej fazie pojedynku zostay opisane w rozdziaach 13. i 14.).
7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
19/25
Rozdzia 2: Figury i ich sia
Rysunek 2.12.Znak X wy-
znacza poten-cjalne ruchy,
ktre krl mo-e wykonaze swojego
pooenia
Galop w ksztacie litery L: skoczekSkoczek to skomplikowana figura i trzeba troch powiczy, zanim bdziemona nim swobodnie operowa na szachownicy. Sam jej ksztat sugeruje,i wywodzi si z dawnej kawalerii. Skoczek nie jest w stanie doprowadziprzeciwnika do mata za pomocwycznie krla, dlatego, podobnie jak goniec,
jest figurlekk chocia jego sia jest inna. W przeciwiestwie do gocaspecjalizujcego si w atakach z dalszego rzdu, skoczek lubi walk na
niewielkiej przestrzeni. Zazwyczaj jest te pierwszfigurz tylnego rzdu,ktra zostaje poprowadzona do gry i starcia z armiprzeciwnika. Skoczek
jest naprawd wkurzony i gotowy do walki!
Na rysunku 2.13 pokazuj pooenie skoczkw na szachownicy na pocztku gry.
Rysunek 2.13.Skoczki
zaczynajtutaj
7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
20/25
Cz I: Sowo wprowadzenia
Kiedy gram w szachy, skoczka postrzegam jako dosiadajcego koniaredniowiecznego rycerza, ktry jest uzbrojony w kopi. Nie moe nizbytdaleko sign, ale jeli kto podejdzie do rycerza zbyt blisko, z pewnocizostanie przebity. A co dziwne, jeli rywalowi uda si omin kopi i zbliydo rycerza, w zasadzie jest on bezbronny (prawdziwy rycerz musiaby zsiz konia, rzuci kopi i doby miecza do dalszej walki na krtkim dystansie,ale jest to zbyt czasochonne, a poza tym zasady gry w szachy na to niezezwalaj!). To do zaskakujce, e posiadajcy dusi ofensywnskoczeknie jest w stanie kontrolowa pl, z ktrymi bezporednio ssiaduje.
Najatwiejszym sposobem zapamitania ruchu skoczka jest wyobraeniesobie ruchu w ksztacie litery L. Kierunek posunicia nie ma znaczenia.Dwa pola do przodu i jedno w bok albo jedno do tyu i dwa w bok, toprzykadowe kombinacje, ktre mona zastosowa podczas przemieszczaniasi skoczka. Skoczek wykonuje zbicia tak samo jak inne bierki poprzez zajcie
miejsca zbijanej figury lub pionka na szachownicy. Na rysunku 2.14a wida,gdzie mgby przemieci si skoczek usytuowany na rodku szachownicy.Zlokalizowany w centrum szachowej planszy skoczek kontroluje osiem pl, jelinatomiast znajduje si w naroniku szachownicy, co pokazuj na rysunku 2.14b,tylko dwa.
Rysunek 2.14.Moliwoci
ruchu skoczka,ktry znajdujesi w centrumi w naronikuszachownicy
Warto pamita, e po wykonaniu ruchu skoczek zawsze lduje na poluinnego koloru ni to, z ktrego startowa. Jest ponadto jedynfigur, ktrejta przemienno kolorw dotyczy. Jeli zajmuje jasne pole, musi przemiecisi na ciemne i odwrotnie.
Skoczek jest najbardziej skuteczny, kiedy znajduje si w centrum szachownicyalbo zajmuje takpozycj, ktra umoliwi mu zaatakowanie jednego z czterechrodkowych pl. Jednak, w przeciwiestwie do innych figur, uwielbia by
w centrum akcji. Do wycofania bywa zmuszony wycznie wwczas, kiedy
7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
21/25
Rozdzia 2: Figury i ich sia
zostanie zaatakowany przez mniej wartociowego piona. Inaczej tkwi na swoimmiejscu i prowokuje przeciwnika do zbicia. Skoczek lubi dynamicznie
wkracza do walki i nienawidzi, kiedy zwyciajinni.
Najwikszzaletskoczka jest fakt, i moe swobodnie przemieszcza si ponadinnymi bierkami, zarwno wasnymi, jak i przeciwnika. W rzeczywistoci
jest to rwnie jedyna figura, ktra moe wej do gry bez koniecznociwykonania wczeniejszego ruchu pionem, co zostao pokazane na rysunku 2.15.
Rysunek 2.15.Skoczek
przeskakujeprzez piona
Szachowa armia: pionChocia osoby grajce w szachy czasami nazywajwszystkie szachowe bierkifigurami, wykluczajz tego grona piona. Kiedy tracisz skoczka, moeszstwierdzi, i: Trac skoczka albo: Trac figur, ale jeeli przeciwnikzbije Ci piona, nie powiesz: Trac figur, tylko: Trac piona. (Dlaczego?To specyficzny jzyk ludzi szachw). Piony to tylko piony, a w szachach jestich mnstwo. Na rysunku 2.16 pokazuj ustawienie pionw na pocztku gry.
Wycieczka skoczkaWycieczka skoczka to ciekawe wiczenieszachowe. Polega ono na tym, e umieszczamyskoczka w dowolnym miejscu szachownicyi przemieszczamy go, zgodnie z zasadami gry(ruch w ksztacie litery L) po caej planszy.Trudno polega na tym, e figura nie moeznale si na tym samym polu dwa razy. Z wy-
cieczek skoczka syn arcymistrz szachowyGeorge Koltanowski. Mg je robi bez patrzeniana szachownic (podawa tylko wsprzdnepola, na ktrym figura miaa si znale). Pew-nego razu, z okazji swoich 90. urodzin, dokonatego na oczach ponad 300 zafascynowanychwidzw!
7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
22/25
7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
23/25
Rozdzia 2: Figury i ich sia
Rysunek 2.18.Biay pion
moe dokonabicia tych bie-rek przeciwni-ka, ktre znaj-
duj si napolach ozna-czonych zna-
kiem X
Na rysunku 2.19a pokazuj sytuacj, w ktrej pion przeciwnika zajmuje poleznajdujce si w zasigu ataku piona biaego. Na rysunku 2.19b przedstawiammoment zbijania czarnego piona przez biay (chocia mogoby by na odwrt,
jeli najbliszy ruch naleaby do czarnych!).
Rysunek 2.19.Walka pio-nw: biay
zbija czarnego
Pion moe wykona ruch do przodu, pod warunkiem e na jego drodze nie
ma adnej przeszkody. Jeli podczas przemieszczania si napotka figur lubpiona swojego rywala usytuowane w taki sposb, i nie mona ich zbi, topion zostaje zawieszony, bowiem nie moe wykona ruchu. W takiej sytuacjiszachici mwi, e pion jestzamknity. Na rysunku 2.20 wida, jak pionkizajmujce pola d5 i d6szamknite... przez siebie nawzajem.
W sytuacji, kiedy dwa piony blokujsi nawzajem, co zostao pokazanena rysunku 2.20, naley sprbowa sprowadzi na pomoc kolejnego piona.Opisywana tu strategia jest tak powszechna, i zyskaa nazwdwigni.Na rysunku dokadnie wida, skd pochodzi nazwa drugi pion usiujepodway pierwszego. Uycie dwigni pokazuj na rysunku 2.21.
7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
24/25
Cz I: Sowo wprowadzenia
Rysunek 2.20.Para pionw
w klinczu
Rysunek 2.21.Pene odwagi
i oddaniaposunicieznane jako
dwignia
W celu penego zrozumienia tej sytuacji pomaga wyobraenie piechuratrzymajcego wczni i olbrzymitarcz. Od przodu onierz zasania sitarczi mona go trafi wycznie z prawej lub lewej strony. Aby uderzyod frontu, piechur potrzebuje pomocy innego onierza.
Piony: dusza szachw
Chocia pion jest najmniej wartociow bierk,niektrzy okrelaj go mianem duszy szachw.Wanie to mia na myli arcymistrz szachowyFrancois Andr Philidor (1726 1795), kiedystwierdzi: Piony s prawdziwym yciem gry.O tym zaszczytnym tytule ma wiadczy kilkaczynnikw. Oto one.
9Piony s tymi bierkami, ktrych na szachow-nicy jest najwicej.
9Piony mog decydowa, czy inne figury bdmiay miejsce na ruch.9 adna figura nie chciaaby by wymieniona
za marnego piona, zatem musi si ich wy-strzega i je omija.
9 Piony nie mog si cofa, dlatego kady ichruch stanowi zobowizanie i powinien bydokonany po gbszym zastanowieniu.
7/31/2019 Szachy Dla Bystrzakow Wydanie II Szachb
25/25
Rozdzia 2: Figury i ich sia
Teraz, dziki pomocy dodatkowego piona, pozostae mogsi zbi nawzajem.Jeli to czarny pion zbije biaego, drugi biay pion bdzie si mg swobodnieruszy. Nierzadko dwignia moe zosta uyta rwnie do wydostania siz innych podobnych sytuacji. Technika ta bywa spotykana wielokrotnie
podczas pojedynkw szachowych mistrzw.
W zwizku z tym, e pionki mona takatwo zatrzyma, szachici odkryli,i najsilniejsze swwczas, kiedy stojw szyku. W ten sposb zarwnopiony samodzielnie, jak iw duecie mogchroni pole znajdujce si przednimi. Wzajemnie wspieranie si sprawia, e piony stajsi nie tylko bardziejmobilne, ale te ich wpyw na gr wzrasta.
O pionach z pewnociwarto wiedzie wicej, ale w tym rozdziale niebdzie ju o nich ani sowa. Informacje o promocji piona oraz specjalnymruchu zwanym en passant (bicie w przelocie) znajdujsi w rozdziale 10.,
ktry jest powicony posuniciom specjalnym. Usytuowanie pionwokrelane jest mianemstruktury pionw, ktromawiam w szczegach
w rozdziale 3. W ksice mona rwnie znale cay rozdzia powiconystrukturom pionw w odniesieniu do konkretnych otwar to rozdzia 9.,
w ktrym omawiamformacje pionw.