TaiLieuTongHop.com Bai 5

7/18/2019 TaiLieuTongHop.com Bai 5

http://slidepdf.com/reader/full/tailieutonghopcom-bai-5 1/17

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LẠC HỒNG KHOA KỸ THUẬT CÔNG TR ÌNH

Bài giảng môn: Trắc địa đại cương PGS.TS. Đào Xuân Lộc

Bài 5

D UÏNG CU ÏV AØPH ÖÔN G PH AÙP Ñ O C A O

6. 1. KHAÙI NI EÄM CHUN G

Ñoäcao cuûa moät ñieåm treân maët ñaát laøkhoaûng caùch theo phöông daây doïi töøñieåm ñoù

ñeán maët Geoi d.

Ñeåxaùc ñònh ñoäcao caùc ñieåm, ta ño ñoächeânh cao giöõa chuùng, sau ñoùdöïa vaøo ñoäcao

ñieåm ñaàu vaøcaùc ñoächeânh cao ño ñöôïc t ính r a ñoäcao caùc ñieåm. Coùtheåño ñoächeânh cao

giöõa caùc ñieåm baèng caùc phöôn g phaùp khaùc nhau vôùi möùc ñoächính xaùc k haùc nhau.

Tuøy theo duïng cuïvaøphöông ph aùp ño ta ch ia t haønh caùc loaïi sau: ño cao h ình hoïc (ñocao t röïc t ieáp), ño cao l öôïng gi aùc (ño cao giaùn t ieáp), ño cao aùp k eá, ño cao cô hoïc …

Trong chöông naøy chætr ình baøy phöông phaùp thöùnhaát vaøthöùhai laøhai phöông

ph aùp thoâng duïng nhaát t r ong t r aéc ñòa.

6. 2. PHÖÔNG PHAÙP ÑO CAO HÌ NH HOÏC

Ño cao h ình hoïc döïa vaøo tr uïc ngaém naèm ngang cuûa oáng k ính maùy ño cao (Nivoâ) vaø

mia ñeåxaùc ñònh ñoächeânh cao giöõa hai ñieåm t reân maët ñaát.

Coùhai caùch ño cao hìn h hoïc: ño cao phía t r öôùc vaøño cao töøgiöõa.

1. Ño cao phí a t röôùc

Giaûsöûcoùhai ñieåm A vaøB treân maët ñaát , bieát ñoäcao cuûa ñieåm A laøHA, xaùc ñònh ñoä

cao HB cuûa ñ ieåm B.

Ñaët maùy N ivoâtaïi A vaømia t aïi B, t heo H.6.1, cheânh cao hAB giöõa hai ñi eåm A, B

ñöôïc t ín h theo coâng thöùc:

hAB = iA – b (6.1)





t r ong ñoù:

iA - chieàu cao maùy t ính töømaët coïc ñaùnh daáu ñieåm A ñeán truïc ngaém

b - soáñoïc tr eân mia t aïi B

Ñoächeânh cao h AB coùth eådöông hoaëc aâm tuøy theo ñi eåm B cao hay thaáp hôn A. Ñoä

cao ñieåm B ñöôïc t ín h theo coâng thöùc:HB = HA + hAB (6.2)

H ình 6.1

2. Ñ o cao töøgiöõa

Ñaët maùy Nivoâôûgiöõa, caùch ñeàu hai ñieåm A, B (khoâng nhaát th ieát phaûi naèm treân

ñöôøng thaúng AB), ñaët mi a taïi A vaøB. M ia ñaët taïi A laømia sau, mia ñaët taïi B laømia

tröôùc

Döïa vaøo t r uïc ngaém ngan g cuûa maùy Nivoâ, ñoïc soáa ôûmia sau vaøb ôûmia t röôùc. Ñoä

cheânh cao giöõa hai ñieåm A, B seõlaø:

hAB = a – b (6.3)

Hình 6.2Ñoäcao ñi eåm B cuõng ñöôïc t ính theo (6.2):

H B = HA + hAB





Tröôøng hôïp hai ñieåm A, B caùch xa nhau, muoán xaùc ñònh ñoächeânh cao h AB phaûi laäp

ñöôøng chuyeàn ñoäcao töøA ñeán B, nghóa laøphaûi chuyeàn ñoäcao qua caùc ñieåm t rung gi an

N1, N 2, N3, …(H.6.3)

H ình 6.3

theo H.6.3 ta coù:

..................

1 1 1

2 2 2

3 3 3

n n n

h a b

h a b

h a b

h a b

(6.4)

vaø: hAB =n

i1

h

töøñoù: HB = HA +n

i1

h (6.5)

Coùtheåt ính cao ñoäcaùc ñieåm trung gian theo caùc coâng thöùc sau:

1

2 1

n n 1

N A 1

N N 2

N N n

H H h

H H h

H H h

(6.6)

6. 3. CAÁU TAÏO M AÙY NIVOÂ

Maùy Nivoâlaøduïng cuï quang hoïc duøng ñeåño ñoächeânh cao giöõa caùc ñieåm t reân maët

ñaát theo phöông phaùp ño cao hìn h hoïc. Taùc duïng chuûyeáu cuûa noùlaøtaïo ra moät tr uïc

ngaém naèm ngang. Ñoächính xaùc cuûa maùy ph uï thuoäc chuûyeáu vaøo ñoänhaïy cuûa oáng thaêng

baèng daøi vaøñoäphoùng ñaïi cuûa oáng k ính.

1. P haân loaïi

a- Theo ñoächính xa ùc: maùy N ivoâñöôïc chia l aøm ba loaïi - Maùy Nivoâchính xaùc cao coùsai soátrung phöông ño cao treân 1 km mh = 0,5 1,0 mm duøng

ñeåño löôùi ñoäcao nhaønöôùc caáp I , II vaøquan tr aéc luùn.

- Maùy Nivoâchính xaùc tr ung bình coùsai soátr ung phöông ño cao tr eân 1 km mh =

310 mm duøng ñeåño löôùi ñoäcao nhaønöôùc hang I I I , I V, phuïc vuï ño veõbaûn ñoà, boátr í

coâng tr ìn h vaøquan tr aéc luùn.

- M aùy N ivoâchín h xaùc t haáp coùsai soát r ung ph öông ñoäcao t r eân 1 k m mh = 1525





mm duøng ñeålaäp löôùi ño cao k yõthuaät , phuïc vuï ño veõbaûn ñoàvaøboátr í coâng tr ình.

b- T heo caáu t aïo: maùy nivoâñöôïc chia l aøm boán loaïi

- M aùy N ivoâquang hoïc coùoáng thaêng baèng daøi

- Maùy N ivoâquang hoïc coùoáng thaêng baèng daøi vaøvít ngh ieâng

- Maùy N ivoâ quang hoïc töï ñoäng (coù con laéc tr eo töï ñoäng chænh t ia ngaémnaèm ngang)

- Maùy N ivoâLaser

2. Caáu taïo

Maùy Nivoâduølaøloaïi naøo cuõng coùhai boäphaän chính: boäphaän ngaém vaøboäphaän caân

baèng maùy (H .6.4). K hi ño cao khoâng caàn ñaët maùy tr uøng l eân taâm moác t raéc ñòa neân khoâng

coùboäphaän ñònh taâm maùy. Tuy nhieân ôûmoät soámaùy Nivoâk yõthuaät coùvaønh ñoäñeåño

hoaëc boátr í goùc vôùi ñoächính xaùc thaáp thì coùkeøm theo daây doïi.H ình 6.4

a- Boäphaän n ga ém: oáng kính coùcaáu taïo raát gioáng nhö ôûmaùy k inh vó nhöng khoângcoùtruïc quay oáng kính.

b- Boäphaän ca ân baèng maùy: l aøboäphaän ñaëc t röng cho caùc l oaïi maùy Nivoâquang hoïc.

Ngoaøi ba oác caân vaøoáng t haêng baèng t roøn thì:- L oaïi maùy thöùnhaát: coùoáng t haêng baèng daøi;

- L oaïi maùy thöùhai: coùoáng t haêng baèng daøi vaøvít nghieâng;

- L oaïi maùy thöùba: khoâng coùoáng thaêng baèng daøi maøthay vaøo ñoùlaøboäphaän töï

chænh t ieâu ngaém naèm n gang, coùtheålaøgöông t r eo (H.6.5a), laêng k ính treo (H.6.5b) vaø

thaáu k ính tr eo (H.6.5c).

1- Vaät kính, 2 - Thaáu kính ñieàu quang t rong , 3a- Göông treo, 3b - Laêng kính keùp treo,

3c- Thaáu kính treo, 4a - Göông coáñònh, 4b - Laêng kính naêm caïnh coáñòn h

1-OÁng kính

2- OÁng thaêng baèng daøi

3- Ñeámaùy

4- OÁc haõm oáng kính

5- OÁc xieát

6- OÁc caân maùy





4c- Laêng kính coáñònh, 5 - Heächæchöõthaäp, 6- Thòkính

H ình 6.5

Ñeå ñöa boït thuûy cuûa oáng thaêng baèng daøi

vaøo gi öõa chính xaùc vaøt huaän t ieän, beân caïnh oáng

kính ngöôøi ta ñaët theâm moät heät hoáng quang hoïc

(H .6.6) ñoàng thôøi nhìn ñöôïc aûnh hai nöûa ñaàu boïtnöôùc. Neáu hai nöûa ñaàu boït nöôùc chaäp nhau

thaønh hình par abol thì coùnghóa laøboït thuûy ñaõ

naèm ôûgiöõa.

ÔÛmoät soá maùy N ivoâ chín h xaùc tr ung bình

coùcaáu taïo theâm “vít nghieâng” ñeåchaäp hai nhaùnh

parabol chính xaùc hôn. Moät soá maùy Nivoâ kyõ

thuaät coùbaøn ñoängang vôùi vaïch chi a nhoû nhaát

10’1o ñeåño vaøboátr í goùc k hi caàn thieát vôùi ñoächính xaùc khoâng cao.

Ñeågiaûm bôùt thôøi gi an caân maùy, naâng cao naêng suaát t r ong coâng taùc ño cao, n göôøi ta

cheátaïo caùc l oaïi maùy N ivoâtöï ñoäng vôùi boäphaän töï caân baèng ñöôøng ngaém. Trong giôùi haïngoùc nghieâng nhaát ñònh cuûa t ruïc hình hoïc cuûa oáng k ính, boäphaän töï caân baèng seõtöï chænh

ñeåluoân luoân taïo ra moät ñöôøng ngaém naèm ngan g. OÁng thaêng baèng t roøn t rong loaïi maùy

naøy chæñoùng vai tr oøñaët maùy vaøo vò tr í töông ñoái naèm ngang vaøñoächính xaùc cuûa maùy

khoâng coøn tuøy thuoäc vaøo ñoänhaïy cuûa oáng thaêng baèng, maøphuï thuoäc vaøo ñoächính xaùc

cuûa boäphaän töï caân baèng.

6. 4. CAÁU TAÏO M IA ÑO CAO

Mia duøng t rong ño cao thöôøng laøm baèng goã, daøi 3 hoaëc 4 m, hai ñaàu coùbòt saét, t r eân

maët mia coùkhaéc soá, thöôøng chia ñeán cm (H .6.7).

Neáu yeâu caàu ño cao vôùi ñoächính xaùc t hoâng t höôøng t hì duøng mia 4 m gaäp hoaëc r uùt,sôn soámoät maët (vaïch sôn ñen treân neàn mia t r aéng). N eáu yeâu caàu ño cao töông ñoái chính

xaùc, phaûi duøng mia moät ñoaïn daøi 3 m sôn soáhai maët: moät maët sôn vaïch ñen, moät maët

sôn vaïch ñoû. Ñeåkieåm t ra vieäc ñoïc soáluùc ño, ôûñaùy mia maët ñen ghi tr ò soákhoâng (0

meùt), coøn ôûñaùy mia maët ñoûghi moät tr ò soánaøo ñoùgoïi laøhaèng soá; v ì vaäy mia hai maët

coøn goïi laømi a h aèng soá.

Khi ño thöôøng duøng moät caëp mia haèng soá, caëp mia naøy coùhaèng soákhaùc nhau 100

mm. Ví duï, moät caëp mia haèng soáA-B goàm: mia A coùhaèng soá4473 mm, mia B coùhaèng

soá4573 mm.

Khi ñoïc soátreân mia, caàn ñoïc ñuûboán soávaøtheo thöùtöï: meùt, ñeàximeùt, xaêngt imeùt,

mil imeùt. Ví duïsoáñoïc treân mia theo chægiöõa ôûH.6.7 laø1164 mm.

6. 5. M OÄT SOÁM AÙY N IVOÂTH OÂNG DUÏNG

H ình 6.6

H ình 6.7





1. M aùy N ivoâWi ld N 2

H ình 6.8

Maùy N ivoâWild N 2 (H.6.8) t huoäc loaïi coùoáng thaêng baèng daøi vaøvít nghieâng do Thuïy Só

cheátaïo. Maùy coùñoäphoùng ñaïi 24x hoaëc 28x, ñöôøng k ính k ính vaät 40 mm, thòtröôøng oáng k ính

treân 100 m laø3,3 m, giôùi haïn taàm ngaém 2,0 m - , giaùtr òvaïch chia oáng thaêng baèng daøi laø

30”/2 mm, sai soátrung phöông ño cao tr eân 1 km l aø 2 mm (chædo maùy) vaøtroïng löôïng 2,8

kg.

Wild N 2 coùloaïi coùbaøn ñoängan g vaøk ính hieån vi ñoïc soá, cho pheùp ñoïc soágoùc ngang

ñeán phuùt.

Maùy ñöôïc söûduïng ñeåño cao haïng I I I , I V vaøkyõthuaät .

2. M aùy Nivoâ2H -10KL

Maùy N ivoâ2H -10K L do Nga cheátaïo thuoäc loaïi Nivoâtöï ñieàu chænh t ia ngaém nhôølaêng kính t reo (H.6.10) . Sau khi qua vaät k ính (1), t ia ngaém k huùc xaï tr ong laêng k ính

naêm maët lôùn (2) r oài xuoáng laêng k ính treo (4) ñeåchuyeån qua l aêng k ính 5 maët nhoû(3),

sau ñoùñi qua löôùi chæchöõthaäp (5) vaøthò kính (6). Cuïm laêng k ính (2), (3), (4) tr ong heä

thoáng quang hoïc noùi tr eân ñoùng vai tr oø“con laéc töï ñoäng” töï ñi eàu chænh t ia ngaém naèm

ngang khi laêng k ính (4) ôûtr aïng thaùi töï do. Ñeåcho laêng kính (4) ôûtraïng th aùi töï do ta

phaûi caân baèng maùy sô boäbaèng ba oác caân (1) vaøoáng thaêng baèng t roøn (8-H .6.9)

1- OÁc ñieàu quang

2- Kính hieån vi quan saùt parabol oáng thaêng baèng

daøi

3- Vaønh ñieàu chænh hình aûnh chæchöõthaäp

4- Vít nghieâng

5- OÁc haõm oáng kính

6- OÁc vi ñoäng oáng kính

7- OÁc caân

H ình 6.10

1- Vaät kính, 2- Laêng kính naêm maët lôùn co áñònh , 3- Laêng kính naêm maët

nhoûcoáñònh, 4- Laêng kính treo, 5- Kính chæchöõthaäp, 6 - Thòk ính





Vì thaân maùy cao vaøkhoâng theånhìn thaáy boït thuûy t öøtr eân neân maùy coùboátr í cöûa soå

nhìn boït thuûy troøn (9). Ñeåki eåm tra t ình tr aïng töï do cuûa laêng k ính treo ta söûduïng nuùt

(4). K hi aán nuùt (4) laêng k ín h tr eo seõchuyeån ñoäng laøm ch o hìn h aûnh cuûa mia seõrung

ñoäng töông ñoái vôùi chæchöõthaäp, sau ñoùoån ñònh laïi . Ñeådaây treo laêng k ính khoâng bò ñöùtkhi di chuyeån ta söûduïng oác kh oaùlaêng kính treo (3). M aùy coùbaøn ñoängang (11), coù

khoaûng chia 1o, soáñoïc theo du xích ñeán 6’, sai soátr ung phöông ño goùc khoâng quaù12’.

Khoâng coùoác haõm baøn ñoävaøoáng k ính maøchæcoùoác vi ñoäng (2).

Maùy Nivoâ2N -10KL coùñoäphoùng ñaïi 21,5x, k hoaûng caùch ngaén nhaát nhìn thaáy laø0,9

m, t hò tröôøng oáng kính 1o15’. Sai soátrung phöông ño cao tr eân 1 km ño ñi ño veàlaø4 mm.

Sai soátr ung phöông ño cao moät t r aïm ño khoâng quaù2,5 mm. Troïng löôïng maùy 1,4 kg,

troïng löôïng hoäp ñöïng maùy 1,3 kg.

3. M aùy N ivoâLaser

NivoâLaser ph aùt r a chuøm t ia saùng nhìn thaáy ñöôïc laøm caên cöùñeåño ñoächeânh cao.

ÔÛmoät soámaùy, chuøm t ia l aser höôùng theo tr uïc quang hoïc cuûa oáng k ính, ôûsoákhaùc phaùt

tröïc t ieáp chuøm t ia l aser khoâng thoâng qua oáng k ính.

ÔÛmaùy N ivoâLaser coùoáng thaêng baèng daøi, t r uïc cuûa chuøm t ia laser ñöôïc ñöa veàvòtr í

naèm n gan g nhôøoáng thaêng baèng, coøn ôûmaùy N ivoâLaser töïñoäng - nhôøboäphaän töï chænh.

Khi ño cao baèng maùy N ivoâLaser ôûkhoaûng caùch ngaén < 100 m ngöôøi ta söûduïng

mia goãcoùvaïch chia ñeán xaêngt imeùt . Sau khi höôùng oáng k ính vaøo mia vaøñieàu chænh

chuøm t ia laser cho roõ, ngöôøi döïng mia ñoïc soátr eân mia theo taâm veát chuøm t ia laser . Ñeå

ño cao chính xaùc hôn ngöôøi ta gaén leân mia “baûng tr öôït doøtia laser ”, n hôønoùta coùtheå

xaùc ñònh chín h xaùc taâm cuûa chuøm t ia laser t r eân mia (H.6.11).H ình 6.11

Hình 6.9

1- OÁc caân2- OÁc vi ñoäng3- OÁc khoùa laêng kính treo

4- Nuùt kieåm tra ñoätöïdo cuûa laêng kính treo5- Thòkính

6- Ñaàu ruoài7- OÁc ñieàu chænh oáng thaêng baèng troøn8- OÁng thaêng baèng troøn

9- Cöûa soånhìn boït thuûy troøn10- OÁc ñieàu quang11- Cöûa soåñoïc soábaøn ñoängang





NivoâLaser Wi ld L NA2L do Thuïy Só cheátaïo (H.6.11) thuoäc loaïi phaùt tr öïc t ieáp chuøm

t ia l aser khoâng thoâng qua oáng k ính. M aùy coù theå taïo ra maët phaúng laser ngang

(H .6.11a), ngh ieâng, ñöùng, söûduïng toát tr ong coâng taùc boátr í hoaëc k ieåm tr a cao ñoäsan laép

maët baèng vaøtrong t rang t r í n oäi thaát . Khi ño ñoächeânh cao hoaëc chuyeàn ñoäcao ngöôøi ta

söûduïng mia coùlaép “baûng t röôït doøt ia l aser ” (H .6.11b). Vaën oác (4) di chuyeån “baûn tröôït ”

(1) cho ñeán khi vaïch ñen naèm ch ính giöõa maøn h ieån thò (2). Khi ñoùt aâm cuûa chuøm t ia

laser tr uøng vôùi taâm cuûa vaïch ñen (2) vaøñaàu nhoïn cuûa muõi teân ñoïc soá(3). Ngöôøi döïng

mia ñoïc soátreân mia t heo ñaàu nhoïn muõi teân r oài baùo soáñoïc cho ngöôøi ñöùng maùy. Khi

tr ang tr í noäi thaát ngöôøi ta chæsöûduïng maùy vôùi “baûn t röôït doøt ìm ” k hoâng caàn mia.

Trong caùc loaïi maùy traéc ñòa hieän ñaïi, ngoaøi caùc maùy k inh vó ñieän töû, maùy ño daøi ñieän

töû, maùy toaøn ñaïc ñieän töû, maùy Nivoâlaser coøn coùmaùy Nivoâsoá.

Maùy Nivoâlaser chính xaùc (H.6.12) do Thuïy Só cheátaïo coùdaïng hình hoäp vuoâng

thuoäc loaïi maùy Nivoâsoá. M aùy coùoáng k ính vôùi ñoäphoùng ñaïi 28x, ñöôøng k ính k ính vaät 36

mm, t hò tr öôøng oáng k ín h 3,5 m/100 m, coùoáng t haêng baèng tr oøn vaøboäphaän caân baèng t öï

ñoäng, coùbaøn ph ím (4) ñieàu k hieån maùy hoaït ñoäng theo chöông t r ìn h, coùbaøn ñoängang (6)

ñeåño goùc khi caàn thieát, coùmaøn hình (5) hieån thòchieàu daøi vaøñoächeânh cao. Mia ñi keøm

khoâng khaéc vaïch xaêngt imeùt vaøgh i soámaøkhaéc maõvaïch (8). M ia ñöôïc laøm baèng goãhoaëc

baèng k im loaïi ñaëc bieät (i nva). Sau khi caân baèng ngaém oáng k ín h veàmi a, nhaán caùc ph ím

töông öùng maùy seõnh aän daïng maõvaïch vaøxöûlyùaûnh ñieän töûsoáñeåxaùc ñònh khoaûng caùch

vaøñoäcao t ia ngaém roài löu l aïi keát quaûtr ong maùy. N eáu taïi moät t r aïm maùy ngaém mia sau

vaømia t röôùc maùy seõtöïñoäng t ín h ra ñoächeânh cao.H ình 6.12

Theo menu treân baøn ph ím ta coùtheåchoïn chöông t r ình ño cao th eo tuyeán, ño cao

treân maët phaúng, boátr í ñoäcao ... Caùc soál ieäu ño seõñöôïc löu laïi t r ong maùy r oài tr uùt vaøo

maùy t ín h ñeåxöûlyùtheo phaàn meàm Delta-levn et . Phaàn meàm naøy coùtheåph aân t ích caùc soá

l ieäu k ieåm tra k ieåm nghieäm maùy, bình sai löôùi ño cao, veõmaët caét, bieân taäp vaøin caùc keátquaûño cao ñaõxöûlyù.

Sai soáño cao k eùp (ño ñi ño veàhoaëc ño baèng h ai chieàu cao maùy) tr eân 1 km baèng

maùy N A2002 vôùi mia maõvaïch baèng goãlaø1,5 mm vaøvôùi mia inva k haéc maõvaïch l aø0,9

mm.

Maùy ñöôïc söûduïng ñeåño cao haïng I I , I I I , I V, quan tr aéc bieán daïng coâng t r ình vaøboá

tr í ñoäcao chính xaùc.

1- Kính maét,2- OÁc ñ ieàu quang,3- OÁc vi ñoäng oáng kính theo p höông ngang,4- Baøn phím,5- M aøn hình,6- Baøn ñoängang,7- OÁc caân maùy,8- Mia goãkhaéc maõvaïch





4. Thoâng soákyõthuaät cuûa moät soámaùy Nivoâ

Baûng 6.1

Soá

TT

Teân

maùy

Haõng , nöôùc saûnxuaát

Ñoäphoùng

ñaïi

Sai soáchua ån

cho 1km

ñi veà(mm)

Ñ.kínhkính vaät

(mm)

K/c n ga énnhaát m aùynhì n tha áy

(m)

Caùch ca ân baèng maùy

1. M aùy coùñoäch ính xaùc cao

1 Ni0 04 Carl zeiss -Ñöùc 44 X 0,4 56 3,0 Thuûy bìn h daøi, vít ng hi eâng

2 Ni00 7 Carl zeiss -Ñöùc 31.5 X 0,5 40 2,2 Töï ñoäng

3 W ild N3 W ild-Thuïy Só 42X 0,2 5 50 3,0 Thuûy bìn h daøi, vít ng hi eâng

4 AS-2 C Nikon -Nh aät 34 X 0,8 45 1,0 Töï ñoäng

5 AE-7 C Nikon -Nh aät 30 X 1,0 40 0,3 Töï ñoäng

6 AT-G1 Topcon- Nhaät 32 X 0,4 45 1,0 Töï ñoäng

7 AT-G3 Topcon- Nhaät 30

X

1,0 40 0,5 Töï ñoäng8 B2C Sokkia- Nhaät 32 X 0,5 40 1,4 Töï ñoäng

9 PL1 Sokkia- Nhaät 42 X 0,5 50 2,0 Thuûy bìn h daøi, vít ng hi eâng

2. M aùy coùñoäch ính x aùc tr ung b ìn h

1 Ni-0 25 Carl zeiss -Ñöùc 20 X 2 30 1,5 Töï ñoäng

2 Ni-0 30 Carl zeiss -Ñöùc 25 X 2 35 1,8 Thuûy bìn h daøi, vít ng hi eâng

3 W ild N2 W ild-Thuïy Só 24X-2 8X 2 40 2,0 Thuûy bìn h daøi, vít ng hi eâng

4 W ild NA82 0 W ild -Thuïy Só 20X 2,5 30 0,5 Töï ñoäng

pentax nhat 24 2 30 0,4 Töïñoäng

5 W ild NA82 4 W ild -Thuïy Só 24X 2,0 36 0,5 Töï ñoäng

6 2N-10KL Nga 21,5X 4,0 0,9 Töï ñoäng

7 AP-7 Nikon -Nh aät 28 X 2,0 30 0,75 Töï ñoäng

8 AT-G6 Topcon- Nhaät 24 X 2,0 30 0,5 Töï ñoäng

9 TS-3 A Topcon- Nhaät 32 X 1,5 45 1,4 Thuûy bìn h daøi, vít ng hi eâng

10 TS-3 B Topcon- Nhaät 26 X 2,0 35 0,5 Thuûy bìn h daøi, vít ng hi eâng

11 TTL6 Sokkia- Nhaät 25 X 2,0 40 1,8 Thuûy bìn h daøi, vít ng hi eâng

12 TL- 1 Sokkia- Nhaät 24 X 3,0 25 0,6 Thuûy bìn h daøi





6. 6. KIEÅM NGH IEÄM VAØÑIEÀU CHÆNH M AÙY NIVOÂ

Tröôùc khi ño, caàn k ieåm ngh ieäm caùc ñieàu k ieän hình hoïc cuûa maùy.

1. Truïc oáng thaêng baèng daøi phaûi thaúng goùc vôùi truïc quay cuûa maùy

Caùch k ieåm ngh ieäm vaøñieàu chænh töông töï nhö kieåm nghieäm vaøñieàu chænh oángthaêng baèng daøi tr eân baøn ñoängan g maùy k inh vó.

2. H ình chieáu cuûa t ruïc oáng thaêng baèng daøi vaø truïc ngaém treân maëtthaúng ñöùng phaûi song song vôùi nhau (ñieàu k ieän goùc i )

Ñaây laøñieàu k ieän cô baûn cuûa maùy Nivoâ. Neáu ñieàu k ieän naøy khoâng thoûa seõsinh r a

sai soátr uïc ngaém. Caùch k ieåm ngh ieäm vaøñieàu chænh nhö sau:

a- Kieåm nghieäm vaøñieàu chænh baèng phöông phaùp ño cao phía tröôùc

g Kieåm nghieäm

Choïn vaøñoùng coïc t aïi hai ñieåm A vaøB t reân maët ñaát töôn g ñoái baèng phaúng caùch

nhau khoaûng 50 m. Ñaët maùy taïi A, ñaët mia t aïi B (H .6.13b).

Giaûsöûñieàu k ieän cô baûn cuûa maùy khoâng hoaøn thaønh, khi ñöa boït thuûy cuûa oáng

thaêng baèng daøi vaøo gi öõa t hì tr uïc ngaém bò ngh ieâng moät goùc i . Soáñoïc h tr eân mia t aïi B coù

chöùa sai soáx. N eáu ch ieàu cao maùy taïi A laøiA th ì ñoächeânh cao giöõa hai ñieåm A vaøb seõ

laø:

HAB = iA- (b – x ) (6.7)

Hình 6.13

Chuyeån maùy veàñaët taïi B vaømia t aïi A (H .6.13a). Caân maùy ñöa boït thuûy vaøo gi öõa,

truïc ngaém vaãn bò ngh ieâng moät goùc i . V ì khoaûng caùch töøA ñeán B khoâng ñoåi neân soáñoïc a

treân mia t aïi A cuõng chöùa sai soáx. Ñoächeânh cao gi öõa hai ñieåm A, B seõlaø:

H AB = (a – x) – iB (6.8)

trong ñoù: i B - laøchieàu cao maùy taïi B.

töø(6.7) vaø(6.8), ta coù: iA – (b – x) = (a – x) – i B

Ruùt ra: a Bi ia bx

2 2

(6.9)

vaøgoùc nghieâng tr uïc ngaém: "xi

D (6.10)

trong ñoù: D - khoaûng caùch töømaùy ñeán mia

Neáu: i 20” (hay x 5 mm) th ì ñ ieàu k ieän thoûa maõn

Neáu: i >20” (hay x >5 mm) thì phaûi ñieàu chænh.





g Ñieàu chænh

- M aùy vaãn ñaët taïi B, nôùi hôi loûng oác ñieàu chænh traùi vaøph aûi cuûa voøng chæchöõthaäp

(H .4.5), duøng oác ñieàu chænh t reân vaødöôùi ñieàu chænh ñeán khi naøo soáñoïc t r eân mia ñaët taïi

A baèng t ròsoá(a – x) r oài vaën chaët caùc oác ñoùlaïi.

- Ñoái vôùi maùy coù“vít ngh ieâng” ta coùcaùch ñieàu chænh nhö sau: maùy vaãn ñaët ôûB,

duøng vít nghieâng ñöa oáng k ính veàsoáñoïc a – x, boït thuûy l eäch ra khoûi vò tr í caân baèng,

vaën oác ñieàu chænh oáng thaêng baèng daøi laïi ñöa boït thuûy t rôûveàgiöõa. Khi tr uïc ngaém leäch

ph ía döôùi ñöôøng naèm ngang (H.6.14) thì:

A Bi i a bx

2 2

(6.11)

b- Kieåm n ghieäm vaøñieàu chænh ba èng phöông phaùp ño cao töøgi öõa

g Kieåm ngh ieäm

H ình 6.14

Ñoùng coïc vaødöïng mia t aïi hai ñi eåm A, B caùch nhau 50 m t reân maët ñaát töông ñoái

baèng phaúng (H .6.14). Ñaët maùy ôû giöõa taïi ñieåm I 1 sao cho

I 1A – I 1B < 0,2 m, ñoïc soátreân mia ñöôïc a1, b1. N eáu ñieàu k ieän hoaøn thaønh thì ñoächeânh

cao giöõa hai ñieåm A, B laø:

HAB = a1 – b1 (6.12)Neáu ñieàu k ieän khoâng hoaøn thaønh, t r uïc ngaém seõngh ieâng ñi moät goùc i so vôùi tr uïc

oáng thaêng baèng daøi laøm cho soáñoïc a1 vaøb1 mang cuøng moät sai soálaøx: hAB =

(a1 + x) – (b1 +x) = a1 – b1 (6.13)

Nhö vaäy, ñaët maùy ñuùng giöõa h ai mia seõloaïi t r öøaûnh höôûng cuûa “sai soágoùc i ” ñeán

ñoächeânh cao caàn xaùc ñònh.

Chuyeån maùy ñeán I 2 naèm ngoaøi ñoaïn AB caùch A khoaûng 5 m. Ñoïc soátreân mia döïng taïi

A vaøB ñöôïc a2, b2. Vì khoaûng: I 1A = d = 5 m khaùngaén neân aûnh höôûng cuûa “sai soágoùc i” ñeán

soá ñoïc a2 khoâng ñaùng keå. Coøn khoaûng caùch:

I 2B = d + D = 55 m neân aûnh höôûng cuûa sai soánaøy ñeán soáñoïc b2 seõlaø2x

h’AB = a2 – (b2 + 2x) = h AB + 2x (6.14)töøñoù: 2x = '

AB ABh h (6.15)

Coùtheåt ính goùc i theo coâng thöùc:

" "2xi

d D

(6.16)

neáu i > 20” hay 2x > 5,3mm (vôùi d + D = 55 m, ’’= 206265’’) thì phaûi ñieàu chænh.

g Ñieàu chænh





- Duøng vít nghieâng: ñeånguyeân vò tr í maùy ôûI 2, xoay ví t nghieâng naâng soáñoïc tr eân

mia ñaët taïi B baèng b2 + 2x , duøng vít ñieàu chænh oáng t haêng baèng daøi ñöa boït thuûy t rôûveà

giöõa. K ieåm tr a l aïi goùc i neáu coøn > 20’’ thì ñieàu chænh t ieáp.

- Duøng oác voøng chæchöõthaäp: ñeånguyeân vòtr í maùy ôûI 2, môûnaép voøng ch æchöõthaäp,

chænh chöõt haäp sao cho t ia ngaém coùsoáñoïc baèng b2 + 2x. V ieäc k ieåm nghieäm vaøñieàu

chænh thöïc hieän vaøi ba laàn.

3. Chæ ngang cuûa löôùi chæ chö õ thaäp phaûi thaät naèm ngang hoaëc chæ ñöùng phaûi thaät thaúng ñöùng

( Xem k ieåm nghieäm vaøñieàu chænh ñieàu k ieän 4 cuûa maùy k inh vó)

4. Boäphaän töïñieàu chænh cuûa maùy Nivoâphaûi ôûtraïng thaùi töïdo

Caùch k ieåm nghieäm nhö sau:

Maùy ñaët ôûgiöõa hai mia döïng t aïi A vaøB caùch nhau khoaûng 100m. Duøng oác caân ñöa

taâm boït thuûy vaøo giöõa oáng t haêng baèng troøn, xaùc ñònh cheânh cao hAB giöõa A vaøB. Sau

ñoù, duøng caùc oác caân laàn löôït ñöa taâm cuûa boït thuûy vaøo caùc vò tr í I I , I I I , IV, V caùch ñieåm

“O” khoaûng 2 mm (H .6.15).ÔÛmoãi vò tr í I , I I , I I I , I V vaøV cuûa boït nöôùc, ño hieäu ñoäcao hAB 5 laàn, laáy keát quaû

trung bình cuûa caùc vò tr í I I , I I I , IV, V laàn löôït so saùnh vôùi k eát quaûtrung bình cuûa vò tr í

1. Caùc t r òsoácheânh leäch khoâng ñöôïc vöôït quaùmoät gi ôùi haïn cho pheùp. Ñoái vôùi maùy duøng

ñeåño cao haïng I I I giôùi haïn naøy laø3 mm, haïng IV laø5 mm. Neáu vöôït quaùgiôùi haïn cho

pheùp phaûi ñöa maùy veàxöôûng söûa chöõa.

6. 7. CAÙC NGUOÀN SAI SOÁTRONG ÑO CAO HÌNH HOÏC

Keát quaûcuoái cuøng t hu ñöôïc sau khi ño cao hình hoïc laøñoächeânh cao. Trong ñoächeânhcao coùchöùa caùc sai soádo caùc nguoàn khaùc nhau gaây neân. Neáu bieát ñöôïc caùc nguoàn ñoùta coùtheåñöa ra caùc bieän phaùp khaéc phuïc sai soátoát nhaát.

Khi ño cao vôùi möùc ñoächín h xaùc t r ung bình coùtheåkeåñeán caùc nguoàn sai soásau ñaây:

1. Sai soádo truïc ngaém bònghieâng

Maëc duøñieàu k ieän cô baûn (ñieàu k ieän 2) cuûa maùy Nivoâñaõñöôïc k ieåm ngh ieäm vaøñieàu

chænh nhön g t ruïc ngaém cuûa maùy cuõng seõkhoâng naèm ngang maøcoøn leäch moät goùc naøo

ñoùlaøm cho ñoächeânh cao h ño ñöôïc seõmang sai soáneáu khoaûng caùch töømaùy ñeán hai mia

khaùc nhau. Ñeåkhoáng cheáaûnh höôûng cuûa n guoàn sai soánaøy, ñoàng thôøi ñeåñaûm baûo n aêng

suaát lao ñoäng, qui phaïm cho pheùp cheânh leäch giöõa hai khoaûng caùch töømaùy ñeán mia

trong ño cao haïng I I I laø2 m vaøhaïng I V laø5 m.

2. Sai soádo maùy vaømi a bòluùn theo thôøi gian

H ình 6.15





Sau k hi ñaët vaøcaân baèng maùy, ôûmoãi tr aïm ño, ch ieàu cao maùy coùtheåthay ñoåi do

chaân maùy bò luùn laøm cho soáñoïc t r eân mia t r öôùc gi aûm ñi. Vì ñoäluùn cuûa maùy tæleäthuaän

vôùi thôøi gi an neân ñeågiaûm aûnh höôûng cuûa nguoàn sai soánaøy, taïi moãi t r aïm phaûi ño hai

laàn ñoächeânh cao baèng caùch ngaém mia hai maët theo thöùtöï “ñen sau, ñen tröôùc, ñoûtr öôùc,

ñoûsau”. Maët khaùc, coùc mia hoaëc coïc goãduøng ñeåñaët mia coùtheåbò luùn laøm cho soáñoïc

treân mia sau t aêng l eân vaøñoächeânh cao cuõng t aêng theo. Sai soádo mia bò luùn coùtheåñöôïc

haïn cheábaèng caùch ño ñi vaøño veàtr eân moät ñoaïn ño. Vì ñoächeânh cao giöõa ño ñi vaøño veà

coùdaáu ngöôïc nhau neân tr ò tr ung bình seõkhoâng chòu aûnh höôûng cuûa sai soádo mia bò luùn.

3. Sai soádo ñoäcong t raùi ñaát vaøkhuùc xaïaùnh saùng

Ñoäcao cuûa moät ñieåm t reân maët ñaát ñöôïc xaùc ñònh döïa vaøo maët Geoid, nhöng maët

Geoi d laømaët cong, coøn t ruïc ngaém cuûa maùy Nivoâlaøñöôøng naèm ngan g, hôn nöõa t ia ngaém

laïi ñi qua caùc lôùp khoâng khí coùchieát xuaát khaùc nhau bao quanh t raùi ñaát, do ñoùñoäcao

moät ñieåm ñöôïc xaùc ñònh seõchòu aûnh höôûng cuûa ñoäcong traùi ñaát vaøkhuùc xaï aùnh saùng.

Neáu ñaët maùy ôûch ính giöõa hai mia seõloaïi t r öøñöôïc aûnh höôûng toång hôïp cuûa hai

nguoàn sai soánoùi t r eân.4. Sai soádo aûnh höôûng cuûa hieän töôïng chieát quang ñöùng

Ño vaøo buoåi saùng, nhieät ñoäkhí quyeån lôùp döôùi noùng hôn lôùp treân laøm cho t ia ngaém

cong xuoáng vaøsoáñoïc seõgiaûm. Ngöôïc laïi, ño vaøo buoåi chieàu, nhieät ñoäkhí quyeån lôùp treân

noùng hôn lôùp döôùi laøm cho t ia ngaém cong leân, soáñoïc seõtaêng. Ñeågiaûm aûnh höôûng cuûa h ieän

töôïng naøy neân ño ñi vaøño veàtreân moät ñoaïn ño vaøo hai buoåi saùng, chieàu r oài t ính keát quaû

trung bình. Ngoaøi ra khi ño ôûvuøng coùñoädoác khoâng neân ño ngaém vaøo ñoaïn mia döôùi 0,5 m.

5. Sai soádo mia

Sai soádo mia bao goàm:

a. Sai soádo ñoädaøi mia t hay ñoåi

b. Sai soádo ñaùy m ia bòmoønc. Sai soádo m ia k hoâng thaúng ñöùng

Ñeåloaïi t r öøaûnh höôûng cuûa sai soá(a) ta k ieåm nghieäm chieàu daøi mia ñeåhieäu chænh

vaøo keát quaûño. Loaïi t r öøsai soá(b) baèng caùch bòt saét ñaùy mia hoaëc khi ño neân boátr í soá

traïm ño chaün treân moãi ñoaïn ño. L oaïi t r öøsai soá(c) baèng caùch döïng mia t heo oáng thaêng

baèng t roøn gaén tr eân mia.

6. M oät soánguoàn sai soákhaùc

a- Nhieät ñoä, aùnh naéng maët t r ôøi laøm cho maùy vaøchaân ba daõn nôûk hoâng ñeàu aûnh

höôûng ñeán ñoäch ính xaùc caân baèng maùy. Ñeågiaûm aûnh höôûng cuûa nguoàn sai soánaøy ta

phaûi ñaët chaân ba sao cho coùhai chaân song song vôùi höôùng ño coøn chaân sau laàn löôït ñaët

beân tr aùi r oài beân phaûi höôùng ño (H.6.16).

Hình 6.16

b- Sai soádo öôùc ñoïc phaàn leûcuûa vaïch mia xaêngt imeùt t r eân mia 1 mm

c- Sai soádo boït thuûy khoâng naèm ch ính xaùc ôûgiöõa oáng t haêng baèng daøi 0,5 mm





6. 8. PHÖÔNG PHAÙP ÑO CAO LÖÔÏNG GIAÙC

1. Noäi dung phöông phaùp

Ño cao löôïng giaùc laøño goùc ñöùng vaø

ñoädaøi naèm ngang giöõa hai ñieåm treân maët

ñaát ñeåtính ñoächeânh cao giöõa hai ñieåm ñoùbaèng coâng thöùc löôïng giaùc.

Thöôøng duøng phöôn g ph aùp naøy ñeå

xaùc ñònh ñoäcao caùc ñieåm khoáng cheáño veõ

ôû vuøng ñoài nuùi vaø ñoä cao caùc ñieåm ñòa

hình khi ño veõbaûn ñoà.

Ñeåxaùc ñònh ñoächeânh cao giöõa hai

ñieåm A, B, ñaët maùy k inh vó taïi A, döïng mi a t aïi B (H.6.17).Goïi i laøchieàu cao maùy ñaët taïi A, l ' l aøsoáñoïc t reân mia t heo chægiöõa, v laøgoùc ñöùng, s laø

ñoädaøi ngang töøA ñeán B. Ñoächeânh cao giöõa hai ñieåm A, B seõlaø:

hAB = Stgv + i – l ' (6.17)Ñoädaøi ngang S coùtheåño t röïc t ieáp baèng t höôùc t heùp hoaëc baèng chælöôïng cöï tr ong

oáng k ính maùy k inh vó (H .6.17). Neáu ño daøi baèng chælöôïng cöï thì: S = k lcos2v, thay vaøo(6.17) ta ñöôïc:

hAB = k lcos2tgv + i – l ' (6.18)hay: hAB = 0,5k.l .sin2v + i – l ' (6.19)Neáu t a ngaém chægiöõa vaøo soáñoïc baèng ch ieàu cao maùy i ñöôïc ñaùnh daáu t reân mia n ghóa laøta l aøm cho l ' = i th ì:

hAB = 1/2k lsin2v (6.20)Khi ño cao löôïng giaùc ôûvuøng coùñoädoác nhoûthöôøng ñeåoáng k ín h naèm ngang, = 0

khi ñoù: t g = 0; sin = 0

neân: hAB = i – l ' (6.21)2. Ñ oächính xaùc

a- Sa i soátrun g phö ông ño ca o löôïng giaùc baèng moät traïm m aùyTrong phaàn naøy, chuùng ta chæt ìm hieåu ñoächính xaùc ño cao löôïng giaùc khoaûng caùch

ngaén phuïc vuï xaùc ñònh ñoäcao ñi eåm ño veõñòa h ình. Ñoächeânh cao t rong t röôøng hôïp naøyñöôïc laøm troøn ñeán xaêngt imeùt. Sai soáxaùc ñònh chieàu cao maùy i vaøsoáñoïc t r eân mia t heochægiöõa l ' khaùnh oû(khoâng quaù1 cm) neân ñeåtính ñoächín h xaùc xaùc ñònh ñoächeânh caobaèng ño cao löôïng giaùc moät tr aïm maùy ta söûduïng coâng t höùc:

h = S.tg (6.22)Theo coâng thöùc t ính sai soátrung phöông keát quaûño gi aùn t ieáp (3.16) t a coù:

( ) ( )

2y2 2 2

h S 2

mh hm m

S

(6.23)

trong ñoù:hS

=tg vaøcos

2

h S

(6.24)

thay (6.4) vaøo (6.3) t a ñöôïc:

cos

222 2 2h S 4 2

mSm tg m

(6.25)

H ình 6.17





vì nhoûneân: cos 1 vaøh

tgS

neân: ( ) ( )2 2 2 2sh

m mm h S

S

(6.26)

Vôùi goùc ngh ieâng ,1 66 ; S=100 m, vaø:Sm 1

S 400 thì: h 2,9 mSoáhaïng t höùnhaát ôûveáph aûi baèng 0,5 soáhaïng t höùhai neân coùtheåcoi:

hm

m S

(6.27)

vôùi: S = 100 m; ''m 05 vaø: '3438

thì: hm 1,5 cm (6.28)

Nhö vaäy, ñoächín h xaùc ño cao löôïng giaùc moät tr aïm maùy laø1,5 cm khi ñoächính xaùc

ño daøi baèng ch ælöôïng cöï: Sm 1S 400

, ñoächính xaùc ño goùc ñöùng ''m 0 5 , khoaûng caùch töø

maùy t ôùi mia S = 100 m vaøñoächeânh cao h < 3,0 m.

b- Sa i soági ôùi haïn xaùc ñònh toång ch eânh cao tr ong t uyeáng Neáu laáy tr ò tr ung bìn h cuûa ñoächeânh cao nhaän ñöôïc ôûlaàn ño ñi vaøño veàlaøm ñoä

cheânh cao cuûa moät tr aïm ño:

dodi dovetb

h hh

2

(6.29)

thì vôùi:dodi d0veh h hm m m ta coùsai soátr ung phöông xaùc ñònh ñoächeânh cao baèng moät

traïm ño seõlaø:

( )2 2htb h

1m 2m

4

hay: hht b

mm

2 (6.30)

Thay (6.27) vaøo (6.30) ta ñöôïc:.ht b

Smm

2

(6.31)

neáu ''m 05 ; ' '3438 vaøS tính theo ñôn vò100 m thì:

,ht b

Sm

97 23

Hay laøm tr oøn ta ñöôïc:

ht bS

m100

(6.32)

g Sai soátrung phöông t oång cheânh cao tr ong t uyeán coùn caïnh seõlaø:,hm 0 01S n (6.33)

Neáu l aáy sai soákheùp giôùi haïn veàñoäcao t reân toaøn tuyeán:

gh hfh 3m (6.34)

thì sau khi thay (6.33) vaøo (6.34) t a ñöôïc:

,ghfh 0 03S n (6.35)

Theo (6.26) neáu goùc doác > ,1 66 th ì aûnh höôûng cuûa sai soáño caïnh seõl ôùn, n eân

trong moïi t r öôøng hôïp qui phaïm qui ñònh:





,ghfh 0 04S n





TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. .Nguyễn tấn L ộc.Tr ắc địa đại cương .nhà xb Đại học Quốc gia tp. HCM 2002 (tr93-tr109;

2. Phạm văn Chuyên. Đo đạc ; Nhà XB xây d ựng; Hà nội 2001. (tr89-tr102;) .

3. Vu Thặng , Tr ắcđịa xây d ưng thực hành. NXB Xây d ựng ;Hà nội, 2002.(tr19-21)

4. Cuïc Ño ñaïc Baûn ñoàNhaønöôùc HaøN oäi , Qui phaïm ño veõbaûn ñoàñòa hình tæleä

1:5000, 1:2000, 1:1000, 1:500, 1976.

5. Cuïc Ño ñaïc Baûn ñoàNhaønöôùc, Qui phaïm ño veõbaûn ñoàñòa hình tæleä1:500, 1:1000,

1:2000, 1:5000 (phaàn ngoaøi tr ôøi ) - 1990.

Documents

TaiLieuTongHop.com Bai 5