takvimi2015shkrimet.pdf

7/21/2019 takvimi2015shkrimet.pdf

http://slidepdf.com/reader/full/takvimi2015shkrimetpdf 1/174

TAKVIM1436-1437

KALENDAR2015

Boton:KRYESIA E BASHKËSISË ISLAME TË REPUBLIKËS SË KOSOVËS

Prishtinë, rr. Bajram Kelmendi (Ish-Vellusha) nr. 84Tel & fax: 038 / 224-001www.bislame.net e-mail: [email protected]

Për botuesin:Mr. Naim Tërnava

Redaksia:Resul Rexhepi - kryeredaktor

email: [email protected]

Hajrullah Hoxha - sekretar i redaksisë

Lektor:Hysen Matoshi

Redaktor teknik & Realizimi kompjuterik:

Nuhi Simnica

Shtypi:“SHKROLAPRINT” - Prishtinë

© Copyright:Të gjitha të drejtat e botimit, ribotimit, fotokopjimit a përkthimit i përkasinKryesisë së BI-së të Kosovës. Ndalohet me ligj riprodhimi i plotë apo i pjesshëm pa lejen e botuesit



TAKVIM1436-1437

KALENDAR2015

Prishtinë























Tefsir 25

argumentuar për vlerësimin e myslimanëve të devotshëm sikrijesa më të vlefshme madje edhe se engjëjt, kur thotë: “Si poçuditeni me pozitën e lartë të engjëjve tek Allahu? Pasha Atë nëdorën e të Cilit gjendet shpirti im, pozita e robit besimtar tek

Allahu në Ditën e Gjykimit është më e lartë sesa e engjëjve” dhe pastaj e lexoi këtë ajet kuranor: “ata janëkri jesat mëtëmi ra” .11

Megjithatë, shumica e dijetarëve janë të mendimit se mefjalën “hajrul berijje” nënkuptohen vetëm më të mirët e llojitnjerëzor, e ata janë besimtarët e vërtetë e të sinqertë.

Pas kësaj, Allahu xh.sh. e ka përmendur shpërblimin e kë-tyre besimtarëve të dalluar, teksa thotë se këta njerëz do të shi-

jojnë kënaqësitë e xhenetit, përgjithmonë, pandërprerë. Vetë përshkrimi i xhenetit me lumenj nëpër të cilët rrjedh uji, pand-ërprerë, dëfton për mirësitë dhe kënaqësitë që do të jenë besi-mtarët, duke shijuar nimetet dhe dhuntitë e Allahut.

Ata në këtë xhenet nuk do të vdesin, as nuk do të largohenkurrë prej tij. Allahu do të jetë i kënaqur ndaj tyre, sepse ata ikryen dhe i respektuan dispozita e Tij në jetën e kësaj bote, poredhe ata do të jenë të kënaqur ndaj Tij, sepse Ai ua plotësoi tëgjitha premtimet e Tij.

Ajeti i fundit i kësaj sureje përbën një sihariq të madh për besimtarët e sinqertë e të devotshëm, sepse kënaqësia eAllahut ndaj tyre, është grada më e lartë e shpërblimit. Zaten,ky është qëllimi i secilit besimtar, që duke u shkrirë në ëmbël-sinë e besimit, të arrijë pikën më kulmore të cilën mund ta arri-

jë ndonjë krijesë, - kënaqësinë e Krijuesit, e kjo arrihet vetëm

11 Transmeton Ibn Ebi Hatimi. Shih Tefsirin e Sujutiut, vëll. XV, fq. 557.

Takvim – Kalendar 2015 26

duke respektuar urdhëresat e Tij dhe duke pastruar zemrën eshpirtin nga çdo zhibël e kufrit.

Porosia e këtyre ajeteve: (6-8)

- Ithtarët e Librit dhe idhujtarët, për shkak të kufrit-mosbesi-mit të tyre ndaj Islamit, i merituan tri dënime të Allahut

xh.sh.:1. Hyrjen në zjarrin e xhehenemit,2. Përjetësinë në të, dhe3. Përshkrimin e tyre si krijesat më të këqija në fytyrën e

tokës.- Ata që besuan dhe vepruan punë të mira, e merituan të cilë-

sohen nga ana e Allahut me katër përshkrime dhe shpërbli-me:1. Si krijesat më të mira në fytyrën e tokës,2. Hyrjen në xhenete në të cilët rrjedhin lumenj,3. Përjetësinë në të përgjithmonë, si dhe

4. Kënaqësinë e Allahut ndaj tyre dhe kënaqësinë e tyrendaj Allahut.



s s hhkkeenncc a a kkuurr a a nnoorree

Azmir Jusufi

DISA RREGULLA THEMELOREPËR KUPTIMIN DHE INTERPRETIMIN

E KURANIT NË KOHËN MODERNE

Hyrje

Në rrethanat bashkëkohore në të cilat jetojmë, kryesisht ecilësuar si kohë moderne apo modernizmi, ekzistojnë shumëaspekte negative të cilat ndikojnë në jetën personale dhe sho-qërore në vendet ku jetojnë myslimanët. Megjithatë, ekzistojnëedhe anët pozitive. Kur e themi këtë, nuk duhet menduar se

jemi kundër modernizmit si botëkuptim, por jemi të mendimitqë myslimanët anekënd botës, e posaçërisht në vendin tonë,duhet të bëjmë krahasimin e çdo gjëje që na ofrohet me parimedhe mësime islame. Kështu, nëse e gjithë kjo nuk bie ndeshme parimet thelbësore islame, atëherë duhet vepruar sipas gji-thë asaj në jetën tonë të përditshme dhe duhet refuzuar gjithë


atë që nuk bie në pajtueshmëri me këto parime të bontonitislam.

Kur i përmendëm anët pozitive të kohës moderne (moder-nizmit), duhet ta kemi parasysh se është kohë kjo kur të arritu-rat teknologjike janë çdo ditë në rritje e sipër dhe dal ngadalë

po e arrijnë pikën kulmore të tyre. Falë kësaj teknologjie dhetë arriturave të saja, sot si kurrë më parë shtypen libra fetarë emë së paku lexohen, siç tha kurra hafëzi doc. dr. Xhevad Sho-shiqi, gjatë një ligjërate në katedrën e Kiraetit, në Fakultetin eStudimeve Islame në Sarajevë. Sot, si kurrë më parë, shtypen

përkthimet e Kuranit anekënd botës, ekzistojnë mundësitë e tëmësuarit dhe të kuptuarit të fesë në përgjithësi dhe mësimevekuranore në veçanti.

Mediet elektronike sot na bëjnë të mundur që nëpërmjetinternetit, TV-së, radios dhe mënyrave të tjera elektronike, tëkuptojmë dhe mësojmë parimet themelore kuranore. Pra, fjalaështë për kuptimin dhe interpretimin e Kuranit (tefhim ve tef-

sir ). Kuptimi dhe interpretimi i Kuranit është prezent që ngafillimi i shpalljes së Kuranit Muhamedit a.s. e deri sot. Ky lë-më, i cili në kuptimin terminologjik emërtohet si tefsir, është

prej lëmenjve të parë fetarë islamë, nëse jo e para, sepse, siçthamë, ishte e pranishme edhe në kohën e Pejgamberit s.a.v.s,dhe për këtë arsye mund të themi se është prej lëmenjve krye-sorë fetarë islamë (eshrefu-l- ulumi), duke marrë si bazë vetëlëndën dhe qëllimet e saja.1

1 Mr. Almir Fatić, „Neka temeljna pravila u razumijevanju i tumačenju Kur'a-na“, Takvim (Kalendar) për vitin 2008 - 1428-29 hixhri, Sarajevë, 2007, fq.22.

















Shkenca kuranore 43

(hodhi librin) e zgjodhi atë (magjinë), ai në botën tjetër nuk kandonjë të drejtë (në mëshirën e Zotit)..."38 Pasi që përmendmendime të mufessirëve të Kuranit në lidhje me kuptimin efjalës (قالخ- halak ), ai përfundon: “Mendimi më me prioritet

në lidhje me këtë fjalë, është interpretimi i atij i cili thotë sefjala (

خالق

- halak ) në këtë ajet (në këtë kontekst) do të thotëen-nesib - pjesëmarrje, për shkak se ky është kuptimi i zakon-shëm i kësaj fjale në gjuhën arabe.39

7. Përparësi i jepet kuptimit kontekstual nëkrahasim me kuptimin gjuhësor/leksikor

Nëse ndonjë fjalë ka dy a më shumë kuptime, njëri nga tëcilët është leksikor dhe tjetri kontekstual, atëherë përparësi i

jepet kuptimit kontekstual. Përjashtim nga ky rregull është si-tuata gjuhësore, kur rrethana shtesë e tekstit tregon se bëhetfjalë për kuptimin leksikor. Do të përmendim dy shembuj pra-ktik kuranor, për të sqaruar këtë rregull. Për shembull, ajeti ku-

ranor: “ Dhe asnjërit prej tyre kur të vdesin, mos ia fal namazin(e xhenazes) kurrë...”40 Fjala salat në këtë ajet ka dy kuptime:kuptimin leksikor-lutje, kërkesë, dhe kontekstual-namazi ixhenazes. Sipas rregullit të sipërpërmendur, përparësi i jepetkuptimit kontekstual, sepse qëllimet e folësit janë të njohuraatij të cilit i komunikohet (referohet). Nga ana tjetër, si shemb-ull, kur kuptimi gjuhësor, për rrethana të caktuara, ka përparësi

në krahasim me kuptimin kontekstual, si shembull e përmend- 38 Suretu el-Bekare, 102. Përkthimi i ajetit nga Sherif Ahmeti, v. e cit.39 Ibid, VIII., fq. 453.40 Suretu et-Tevbe, 84. Përkthimi i ajetit nga Sherif Ahmeti, v. e cit.

Takvim – Kalendar 201544

im ajetin kuranor: “Merr prej pasurisë së tyre (të atyre që pra-nuan gabimin) lëmoshë që tí pastrosh me të dhe tú shtosh (tëmirat) dhe njëkohësisht lutu për ta...”41 Fjala salat , këtu do tëthotë lutje (ed-dua), sepse si rrethanë shtesë, dëshmi e vlef-

shme, përmendet hadithi autentik, në të cilin thuhet: “Kur të Dërguarit të Zotit, i vinin njerëzit me zekat, ai do të thoshte:Ó Zot, bekoji ata!´”42

41 Suretu et-Tevbe, 103. Përkthimi i ajetit nga Sherif Ahmeti, v. e cit.42 Mr. Almir Fatić, „Neka temeljna pravila u razumijevanju i tumačenju Kur'a-

na“, Takvim (Kalendar) ... fq. 32-33.



hh a a ddii t t hh

Prof. ass. Dr. Musa Vila

VEPRIMTARIA ME KAMATË KRIJONKONFLIKTE NË SHOQËRI

ت ا

الص بن ادة ع عن(عن اهللا اهللا:قال)رضي رسول قال

و سل( و):صلى اهللا عليه فضة

ا فضة

ا هب و

الذ هب

الذ

ثال ملح

ا ملح

ا مر و

ال مر

الشعير و ال و الشعير

ر ب

ا

ر ب

ا

ف ك يعوا اف ف األص ذه هـ لفت اخت ذا ف د دا سوا مثل

ـ دش دا ذا كان .م

Ibade bin Samit r.a. tregon se si i Dërguari i Allahut s.a.v.s.ka thënë:

“Ari këmbehet për ar, argjendi për argjend, gruri për grurë, elbi për elb, hurma për hurmë, kripa për kripë, enjëjta këmbehet për të njëjtën (sasi dhe cilësi) të bara-bartë, e gatshmja këmbehet për produktin e gatshëm. E


nëse ndryshojnë për nga lloji, atëherë bëjeni shitbler- jen si të doni, por e gatshmja për të gatshmen.”1

Fjalët e panjohura:

Fjala

ب - ا El-burru ka kuptimin e طة - grurit, rendimentاحل bujqësor nga i cili prodhohen buka dhe gjëra të tjera ushqi-more.

Fjala ل ال - ka kuptimin e ال ما - e njëjtë, e ngjashme nëمcilësi, veti, kategori,

ا

ن ساو وزنم

- të barabartë në sasi dhe peshë.

Fjalaد

دا

- d.m.th. dorë për doreاجز

ا اج

- e kryer, e gat-shme, e menjëhershme për pagesë apo shkëmbim; e kam në pronësi diçka; apo unë të jap ty, e ti më jep mua në të gatshmeapo në të holla2; diçka që është në dorën time dhe në dorën etjetrit; apo këmbim aty për aty.

Fjala ا

ا - Err-rriba kamatë, fajde, në kuptimin leksikord.m.th. diçka e ngritur nga toka; e lartë, e shtuar, e tepërt.

Themi:مال ا

ا

- pasuria është shtuar,3

ashtu duket në shikim të parë, por realiteti është e kundërta.Fjala

ا

ا

- në kuptimin gjuhësor nënkupton shtesë e kush-tëzuar në marrëveshje për njërën palë pa kompensim.4

1 “Sahihu Muslim”, vëll.III, fq.1210, nr.1587.2 Ibni Mendhur, “Lisanul areb”, vëll.XV, fq.439, botimi 3, Bejrut, 1997; “Sahi-

hul Buhari”, vëll.II, fq.726.3 “Lisanul areb”, vëll.V, fq.127.4 Es-Sananij, “Subulus-selam”, vëll.III, fq.37.


















a a kk a a iidd

Vehbi S. Gavoqi

FEJA - ÇËSHTJE ESENCIALE E NJERIUT

1. Feja - natyrshmëri e njeriut

Allahu xh.sh. e krijoi njeriun në natyrshmërinë e besimitme ndjenja për të pasuar bindjen për pranimin e Zotit për Kri-

jues.Sikur të lihej njeriu në natyrshmërinë e tij dhe të mos ndi-

kohej në të, nuk do të zgjidhte asgjë tjetër përveçse besimit nëAllahun xh.sh.

Në Kuran thuhet:

يفا لدين ح قم وجهك هف ي فطر الاس علي

ه ا ـللا ترطف

ه ـللا

خلق

ديل علمونت ي

الاس

ر كث

نك و

قم

ا

ين دلا

ك ذ

“Përqendrohu nëvetveten tënde sinqer isht nëfenë, i

larguar prej çdo tëkote, (e ajo fe), feja e All ahut nëtë

ci lën i kr i joi njerëzit, s’ ka ndryshim tëasaj natyr shmërie

tëkr ijuar nga A l lahu, aj o ështëfeja e drejtë, por shu-

mica e njerëzve nuk e di në.“ (Er-Rum, 30 )Kurse Pejgamberi a.s. ka thënë: “Çdo fëmijë lind në natyr-

shmërinë e besimit, por janë prindërit ata që e bëjnë hebre,

ose të krishterë, ose adhurues të zjarrit.” (Transmeton: Buha-riu dhe Muzlimi)

Natyrshmëria (el-fitreh) nënkupton krijimtarinë e parë, ecila ndryshon nga krijimtaria (instinkti) e botës shtazore. Disadijetarë thonë se “el-fitreh” është ndjenja përmes së cilës nje-riu e njeh Zotin e vet në momentin kur e arrin pjekurinë mend-ore. Kurse disa të tjerë thonë se “el-fitreh” - natyrshmëria

është ajo që u nxor nga kurrizi i Ademit a.s. dhe pasardhësit etij sa ishin shpirtra në ditën e krijimit të tyre dhe kur Zotixh.sh. u tha:

شهدهم على هم و ت

ي

ن ظهورهم ذر ي دم ن ك

خذ ر ذ و

كم

ر ست لىنفسهم ب وا امة شهد قا ق

ا وم وا ي قو ن ت

غافلين

ذا ه

عن

كا

ا

“Kuj to kur Zoti yt nxor i nga shpina e bijve tëAdemit pas-

ardhësit e tyr e dhe i bëri dëshmues tëvetes sëtyr e (duke u

thënë): “A nuk jam Zoti juaj?” Ata thanë: “Gji thsesi j e,

dëshmuam! ” Tëmos thoni nëDitën e Kiametit: “Ne nga

ky (dëshmim) ishim tëpanjohur.” (El-A’raf, 172)

Ebu Abas el-Kurtubi e ka pëlqyer mendimin se Allahu kakrijuar zemrat e njerëzve të përgatitura me instinkt për prani-min e të së vërtetës, ashtu siç krijoi shikimin dhe dëgjimin etyre si një mjet për pranimin e gjërave që shihen dhe dëgjohen.

Njeriu është i përgatitur për pranimin e së vërtetës, pra për ta pranuar fenë islame dhe vërtetësinë e saj.











Akaid 73 Takvim – Kalendar 201574

Pra njeriu është njeri atë e ngre vetëm edukata fetare dhe



في ت كس و ل ق ن ت م كن م ها يمان فسا ن نفع

را ها خي يما

“ Asnjënj eriu nuk i vlen besimi i Ti j nëse nuk ka besuar

mëparëose nuk ka bërënëbesimi n e ti j kurrfarëtë mire.” (El-En’am, 158)

E njeriu është njeri, atë e ngre apo e ul edukata e tij, te nje-riu nuk ndikon asgjë, as pamja e jashtme si veshmbathja, apo

banimi. Nevoja e njeriut, instinkti i tij i lindur fizik, apo shpirtëror

është i hershëm dhe atë e ushqen feja. Feja, që e edukon shpir-

tin me besim në Allahun dhe respektin ndaj Tij, ia edukon me-ndjen me dije të dobishme, me kërkim dhe studim, si dhe iaedukon trupin që të kënaqet me atë që e ka lejuar Allahu prejllojeve të ushqimit, pijeve e veshjes, me atë që është e mirëdhe e dobishme, e lejuar dhe jo me atë që është e keqe dhe edëmshme.

Sa shumë njerëz gabojnë kur mendojnë se njeriu i kohës së

sotme ndryshon prej njeriut të kohës së kaluar dhe përsëri sagabojnë kur mendojnë se kërkesat e tyre të vërteta ndryshojnë.

Shih epshet, mëshirën, dëshirën për të sunduar, ndjenjat për gjininë e kundërt, ndjenjat për prindërit, për fëmijët, për pasuri! Vallë, a ka ndonjë dallim midis njeriut të kohës së sot-me dhe atij të mëhershmit? Apo mos vallë na mashtron pamjae jashtme, shkaqet dhe mënyra e asgjë tjetër?!

Shih nevojën e njeriut për ajrin, ushqimin, pijet, veshmba-thjen! Vallë, a ndryshon diçka në mes të njeriut të kohës sësotme dhe atij të kohës së kaluar? Jo, assesi, por vetëm kanëndryshuar dukja dhe mënyra?!

Pra, njeriu është njeri, atë e ngre vetëm edukata fetare dhee drejtë, kurse mungesa e ul atë.

10. Si përfundim

Nevoja e njeriut për fenë është mbi çdo nevojë tjetër, sepsefeja e informon njeriun se si të jetë Zoti i kënaqur me të dhe sitë mos e hidhërojë Zotin. Feja ia bën me dije njeriut të gjitha

punët e mira dhe feja e ka zanafillën e mbështetet në shpallje(vahj) që nuk mund të jetë e gabuar.

Dijetari i shquar, Ibni Kajimi, ka thënë: “Feja është nevojëe domosdoshme, më tepër se nevoja e njeriut për ushqim, se-

pse nëse njeriu vendos që t’i ndërpresë ushqimin dhe pijet, trupi i tij vdes, kurse shpirti ikën nga ai. Mirëpo, nëse njeriu nukka fe, ai e humb edhe shpirtin edhe trupin së bashku dhe kë-shtu shkatërrohet përgjithmonë”.

Përktheu:Ekr em Simn ica




a a kk a a iidd

Mr. Orhan Bislimaj

TËRMETI, FENOMEN I RASTËSISHËM,APO NDËSHKIM NGA ALLAHU!?

مين حوا في دارهم جا ص جفة ف

هم الر خذت ف

Allahu i Madhëruar në Kuran ka thënë: “Andaj , ata përje-

tuan tërmetin dhe u gdhinënështëpi tëe tyre kufoma tëngr ira.”(Kurani, El-A’raf, 78).

1. Hyrje

Tërmeti është fenomen natyror, që i godet vendet e ndrysh-me të botës. Pasojat e tij, kryesisht, janë fatale. Shkenca eshkencëtarët kanë diskutuar për shkaqet fizike të tërmetit, por

ai akoma mbetet një fenomen enigmatik, i pandalshëm dhe i befasishëm. E, përtej kësaj, Kurani ka folur për aspekte meta-fizike të tërmetit, sipas të cilave, tërmetet ndodhin brenda vull-netit të Allahut dhe përçojnë mesazh për shoqërinë.

2. Konteksti i ajetitdhe hipotezat e çështjes

Ajeti i venë në ballë të këtij punimi (El-A’raf, 78) flet përrealitetin e tërmetit si njëra prej fatkeqësive të shpeshta natyro-re. Në të vërtetë, ajeti vjen si një përmbyllje e një kontekstikuranor, ku Allahu i Madhëruar e rrëfen ngjarjen e një grupinjerëzish nga populli i pejgamberit Salih a.s., të cilët e kishin

përjetuar tërmetin gjatë natës, për shkak të arrogancës ndajshpalljes dhe të Dërguarit të Allahut. Grupi që nuk i besoi thi-rrjes së Salihut, a.s., tregoi kryeneçësi dhe nënçmim banal ndajshpalljes së Allahut. Si pasojë e kësaj, ata u goditën me njëtërmet të fuqishëm, i cili i rrënoi shtëpitë e tyre, më se, në më-ngjes u gdhinë të vdekur. Siç shihet, ajeti në mënyrë përmbaj-tësore e thekson tërmetin, duke ndërlidhur në mënyrë të

pandashme shkaqet e tij, ndodhjen si dhe pasojat. Prandaj, nëkëtë kontekst, hipotezat kryesore të çështjes janë si në vijim:

1) Tërmeti nuk ndodh rastësisht; dhe2) Tërmeti, mbase, është ndëshkim prej Allahut.

3. Domethënia e “tërmetit”

“Tërmeti” si nocion nënkupton lëkundjen e fuqishme të një pjese të kores së tokës1, që shkaktohet nga çlirimi i papritur i

energjisë së grumbulluar. Në sipërfaqen e tokës, tërmeti shka-kton krijimin e valëve sizmike dhe nganjëherë edhe në kriji- 1 FJALOR i shqipes së sotme, Akademia e Shkencave e Shqipërisë - Instituti i

Gjuhësisë dhe i Letërsisë, botimet Toena, Tiranë, 2002, fq.1342.





















Akaid 97

në formë të vërejtjes. Transmeton Ibën Ebud-Dunja se si nëkohën e Ymerit r a kur ndodhi një tërmet në Medinë ai e


3. Allahu i Lartësuar i ndëshkon njerëzit edhe sot e në vijim,pra deri para ditës së Kiametit në forma të ndryshme edhe



kohën e Ymerit r.a., kur ndodhi një tërmet në Medinë, ai emblodhi popullin dhe u tha:

واذي إال عن شيء أحدثتموه اززة كانت هذه اناس ما أيها يا

ابدا

فيها

أساكنكم

ال

عادت

إلن

بيده

نفسي

“O njerëz, ky tërmet nuk ka ndodhur për tjetër veçse për shkak të ndonjë të keqeje që e keni bërë. Pasha Allahun, nëse ai përsëritet edhe një herë, unë, përgjith-monë, nuk do të banoj me ju këtu,!”25 Kjo vërejtje eYmerit r.a., përveçse e kualifikon tërmetin si ndëshkim,

është edhe leksion për besimtarët, që të largohen prejtë këqijave.

9. Si përfundim

Në bazë të asaj që u tha më lartë, mund të konkludojmë sinë vijim:1. Tërmeti, si fenomen natyror, nuk është i rastësishëm. Allahu

i Madhëruar e krijon tërmetin dhe është i Gjithëdijshëm për çdo hollësi të tij;

2. Në periudhën para shpalljes së Kuranit, toka është përdorursi mjet dhe tërmeti si formë e ndëshkimit prej Allahut ndajshoqërive të ndryshme, që e kanë kundërshtuar shpalljen;

25 Transmeton Ebu Shejbe në “El-Musan-nif” (2/473); Bejhekiu në Sunen(3/342), transmetimi është i vërtetë, cituar sipas: Eshref Abdu’l Maksud, Makanet hadhihiz-zelzeletu il-la an shejin ahdethtumuhu!?, sipas:http://www.alukah.net/sharia/0/55070/, data e citimit (20.09.2014).

pra deri para ditës së Kiametit, në forma të ndryshme, edhenëpërmjet fenomeneve natyrore. Në këtë kontekst, tërmeti,

potencialisht vazhdon të jetë si një prej formave ndëshku-

ese të Allahut për një shoqëri, që ka devijuar nga udhëzimii Allahut dhe e ka tepruar në të këqija;4. Tërmeti, në parim, i përfshin edhe njerëzit e pafajshëm. Për

shkak të pafajësisë së tyre, ata, do të kompensohen mefaljen e Allahut dhe kënaqësinë e Tij në botën tjetër dhembase mund të arrijnë gradën e shehidit;

5. Tërmeti është masë edukative për besimtarin dhe jobesim-

tarin. I pari, vetëdijesohet për largim nga e keqja dhe kthimkah rruga e Allahut, ndërsa i dyti, deshi apo nuk deshi,arrin ta kuptojë vogëlsinë e tij përballë madhështisë së gji-thësisë, respektivisht Krijuesit.


një zhvillim më të shpejtë të qyteteve e të ekonomisë së tyre,mundësoi një zhvillim më të hovshëm të tregtisë e të zejtarisë



j juurrii s s pprruuddeennccËË ii s s l l a a mmee

Resul Rexhepi

ROLI DHE RËNDËSIA E VAKËFITNË PËRHAPJEN E KULTURËS

DHE QYTETËRIMIT ISLAM

Hyrje

Me depërtimin e osmanlinjve në Gadishullin Ballkanik, në

fund të shekullit XIV, pas një kohe relativisht të shkurtër, edhetrojet shqiptare hynë në një periudhë të re të zhvillimit të tyrehistorik e shoqëror, që është fare e ndryshme nga ajo para-osmane. Turqit në këto anë sollën me vete qytetërimin dhekulturën islame, sollën forma të reja të rregullimit shoqëror,

botëkuptime të reja për botën e për njeriun dhe, mbi të gjitha,sollën fenë islame, e cila ishte fe zyrtare - shtetërore e turqve

osmanlinj. Fenë islame nuk e pranuan njësoj të gjithë popujt ekëtyre anëve. Shumica dërrmuese e popullit shqiptar, për shu-më arsye, e pranuan këtë fe. Integrimi i këtyre popujve e ve-ndeve në tregun e gjerë të Perandorisë Osmane, hapi shteg për

j g jdhe kësodore, te një pjesë e popullsisë u krijuan kushte për një

jetë më të begatë, më të mirë e më të kulturuar. Kjo gjë nxiti

rritjen e nevojave shpirtërore të njerëzve dhe domosdonë për përhapjen e lexim-shkrimit dhe për hapat e parë në zhvillimine arsimit, të shkencës e të letërsisë.

Zhvillimi i arsimit e i kulturës ndër myslimanët e këtyretrevave bëhej nën ndikimin e fortë të kulturës islame dhe krye-sisht në gjuhët: arabe, turke e persiane. Arabishtja ishte gjuhëe dijes, e së drejtës dhe e fesë; turqishtja ishte gjuhë e adminis-tratës dhe e letërsisë laike; persishtja ishte gjuhë e poezisë.

Një rol shumë të rëndësishëm në zhvillimin e arsimit e tëkulturës dhe, në përgjithësi, në zhvillimin shoqëror, pa asnjëdyshim, e pati institucioni i vakëfit.

Kuptimi etimologjikdhe terminologjik i vakëfit

Në aspektin gjuhësor fjala “vakf” rrjedh nga folja “Vakfu”(Al-Waqfu) që është paskajorja (infinitivi) - masdar i fjalës ara-

be (emri prejfoljor) “vekafe” “jekifu”- “vakfun” sh. “evkaf”-“evqaf”, që do të thotë “të lidhësh, “të pengosh, të ndalësh,“të qëndrosh”, “të ngujosh”, “të bashkosh”. Me një fjalë “vakf” d.m.th. “Pengimi (vakëfimi) i një gjësendi (pasurie) tënjohur me qëllim të caktuar”.1

1 Nerkez Smajlagić, Leksikon Islama, bot. "Svjetlost", Sarajevë, 1990, fq. 659,dhe, Teufik Muftić, Arapsko-srpskohrvatski rječ nik, vëll. II, Sarajevë, 1973,fq. 3891. 659.


















shpërblejë me begatitë e Xhenetit dhe qëndrim të përhershëmnë të, të gjithë ata njerëz që i kanë besuar thirrjes së të dërgu-arve të Tij duke filluar nga Ademi a s e deri tek Muhamedi



a a kk a a iidd

Hajrullah Hoxha

BESIMI NË XHENETINDHE XHEHENEMIN

Besimi se ekzistojnë Xheneti dhe Xhehenemi si dy vendbanime për njerëzimin në botën tjetër, është pjesë përbërëse e besimit në Ditën e Gjykimit. Zoti i Madhërishëm Xhenetin e

ka krijuar dhe e ka caktuar për njerëzit që kane besuar drejtëdhe kanë bërë vepra të mira, ndërsa Xhehenemin për njerëzitqë kanë mohuar apo kanë besuar në mënyrë të gabueshme dhekanë bërë vepra të këqija. Hyrja dhe vendosja e njerëzve nëkëto dy vendbanime, do te bëhet pas gjykimit dhe marrjes sëvendimit të tyre përkatës në bazë të drejtësisë absolute tëGjykatësit Suprem të asaj Dite, Allahut të Madhërishëm. Si

qëndrimi dhe përjetimi i kënaqësive të Xhenetit, ashtu edheqëndrimi e përjetimi i vuajtjeve të Xhehenemit, për banorët etyre do të jenë të përhershme. Sipas paralajmërimeve të cekuranë ajete të shumta të Kuranit, Allahu i Madhërishëm do t’i

arve të Tij, duke filluar nga Ademi a.s. e deri tek Muhamedia.s., dhe që kanë bërë vepra të mira. Ata që kanë besuar, por

nuk u janë përmbajtur urdhëresave dhe ndalesave të Zotitxh.sh., nëse Ai nuk i fal, do t’i dënojë përkohësisht në Xhehe-nem, dhe pas kryerjes së dënimit ose amnestimit nga Ai, do tëtransferohen në Xhenet, ku do të qëndrojnë përgjithmonë.

Ndërsa, të gjithë ata që nuk i kanë besuar thirrjes së dërguarvetë Tij, që nga periudha e Nuhut a.s. e deri tek ajo e Muhamedita.s., e cila vazhdon deri në Ditën e Kiametit, duke përfshirë

edhe ata që i shoqërojnë Zotit rival krijesa të ndryshme në be-sim apo adhurim ose që mohojnë ekzistimin e Tij, Allahuxh.sh. do t’i dënojë me zjarr të Xhehenemit dhe me qëndrim të

përhershëm në të.

Xheneti

Fjala “Xhenet” do të thotë “kopsht apo vend i mbuluar nga

pemët me degë të dendura”, nën të cilat rrjedhin lumenj me ujëtë pastër. Xheneti në Kuran është përmendur edhe me disaemra të tjerë, domethënia e të cilëve simbolizon shkallën për-katëse të begative të ndryshme në të. Kushti themelor për hyr-

jen e njerëzve në Xhenet, është të besuarit e vërtetë ashtu siçka kërkuar Allahu xh.sh. me anë të dërguarve të Tij, ndërsa

pozitat dhe begatitë e Xhenetit arrihen me anë të adhurimit dhe

veprave të mira. Ditën e Gjykimit besimtarët do të përcillen nëgrupe nga melaqe të posaçëm drejtë dyerve të Xhenetit të cilatdo t’u hapen dhe rojat e tij u dëshirojnë mirëseardhje, paqe e















Akaid 133

mojnë, ndërsa kur t’i shikojnë banorët e Xhehenemit duke vu-ajtur, do t’i luten Zotit të mos i bëj prej tyre. Lidhur me këtë,Allahu xh.sh. në Kuran, ka thënë:

“Dhe mes atyre (banorëve të Xhenetit dhe të Xhehenemit)



Dhe mes atyre (banorëve të Xhenetit dhe të Xhehenemit)

do tëketëperde (mur ndarës), kur se mbi for tif ikata do të

ketënjerëz qëdo ta njohin secil in prej tyre nëbazëtë

shenjave tëtyr e. Ata i thërrasin banorët e Xheneti t:

(duke thënë) Paqja qof tëmbi ju, ndonëse nuk kanëhyrë

nëtë (në Xhenet), ata shpresojnë. E kur ta kthejnëshiki-

mi n e tyr e kah banorët e Xhehenemi t, thonë: O Zoti ynë,

mos na bën bashkëme popu ll in mi zorë" . (A’raf: 46-47)

Këta njerëz quhen banorët e A’rafit dhe, sipas dijetarëveislamë, këta janë njerëzit që i kanë pasur të barabarta punët emira me punët e këqija, ose ata që kanë jetuar në periudhatkohore kur nuk ka pasur pejgamberë të dërguar. Pas një kohe,këta njerëz, me mëshirën e Allahut xh.sh., do të dërgohen nëXhenet.

O Zoti ynë, na jep të mira në këtë botë dhe të mira në botën tjetër dhe na ruaj nga zjarri i Xhehenemit. Amin!


nga mëkatet. Përndryshe, rrezikon të ekspozohet dënimit tëmadh në botën tjetër. Sigurisht se dera e pendimit dhe e faljesështë e hapur dhe ajo pret që njeriu të trokasë në të dhe t’i bra-ktisë të këqijat që i bëri e të kërkojë ndihmën e Zotit për ditë të



ee t t iikkëë

Mr. Ejup Haziri

MENDOHU MIRË PARASE TË BESH MËKATË

Hyrje

Ky punim përbëhet nga këshilla të ndryshme që kanë përqëllim t’ia rikujtojnë njeriut shumë gjëra që ndërlidhen mekëtë botë dhe me botën e përtejme. Ky punim synon që njeriuta njohë rolin e tij në jetë dhe të jetë prej atyre që i nënshtrohetKrijuesit të tij dhe e falënderohen atë. Qëllimi i këtij punimiështë këndellja dhe zgjimi i njeriut, në mënyrë që të jetë mirë-njohës për të mirat e Allahut karshi tij dhe të mendojë se çfarë

po bën në jetën e tij. A është punëmbarë apo punëkeq? Siguri-sht se një krijesë sikur njeriu meriton të jetë e kujdesshme dhevigjilente, e jo shpërfillëse dhe mëkatare, kur kihen parasysh tëmirat e panumërta që bëri Krijuesi për të. Prandaj, kjo krijesëduhet sa më parë ta braktisë jetën e shthurur dhe të distancohet

ktisë të këqijat që i bëri e të kërkojë ndihmën e Zotit për ditë tëmira dhe të mbara.

Çdo gjë e madhëron Zotin

Gjithë ajo që ndodhet në gjithësi, qoftë e vogël, qoftë emadhe, e madhëron dhe e falënderon Allahun, Krijuesin e çdogjëje, edhe pse ne nuk e kuptojmë madhërimin e tyre.

نهيف

ومن

واألرض

ع سلا

ماوات سلا

ه

سح

شي

من

ن و

ح ح

يحهميس س فقهون ت نك ه كان حليما غفورامده و

“Atëe madhërojnështatëqiejt, Toka dhe gj ithçka gje-

ndet nëto. Dhe nuk ka asgjëqënuk e madhëron Atë,

duke e lavdëruar, por ju (o njerëz) nuk e kuptoni ma-

dhërimin qëia bëjnëata. Ai, me tëvërtetë, ështëi Butë

dhe Falës.” 1

Mirëpo, çuditërisht, në këtë gjithësi të bukur e mahnitëse,një krijesë e veçantë dhe e nderuar nga vetë Krijuesi, nukshpreh falënderim të merituar ndaj Tij, madje kjo krijesë edheka braktisur bindjen, nënshtrimin dhe madhërimin ndaj Tij,gjersa gjithçka përreth kësaj krijese vazhdimisht e përmendindhe e madhërojnë Allahun e Lartësuar.

Kjo krijesë është njeriu, shpeshherë kundërshtues ndaj Kri-

juesit! Sa arrogante dhe poshtëruese që është! Sa përbuzëse

1 Kur’ani, Isra: 44.





























Etikë 165

Përfundim

Qenia njerëzore, edhe përkundër aftësive të saja, ka nevojë



në vazhdimësi për përkujtim, sepse harresa është pjesë e kësajqenie. Madje, përkujtimi u bën mirë dhe është në interes të qe-nies njerëzore. Përkujtimi ia rimëson njeriut gjërat që i ka dë-gjuar apo ditur dhe i jep njohuri të reja nga ato që s’i ka ditur.

Kjo qenie e privilegjuar, jo gjithnjë është konform nënsh-trimit ndaj Allahut. Si e tillë shpesh bën edhe shkelje dhe ku-ndërshti. Mëkaton dhe shkel edhe kufijtë e Allahut. Mirëpo, i

Mëshirshmi kësaj krijese, nuk ia mbylli dyert, përkundrazikëtë krijesë në vazhdimësi e thërret që t’i braktisë mëkatet dhetë drejtohet tek Allahu.

Mëkatet shpijnë në hidhërimin dhe ndëshkimin e Zotit,gjersa mirësitë shpijnë në gëzimin dhe faljen e Allahut. Prand-aj, njeriu i mençur braktis mëkatet dhe zotohet se nuk u kthe-het më atyre.













Etikë 179

se si ka vdekur. Nëse i përfundohej jeta me të mirë, e dinim seështë begatuar me të mira, ndryshe frikësoheshim për të.

Këtu fshihet edhe sekreti i thënies profetike për ta ndihmu-ar të padrejtin. Të kesh raporte të mira me tjetrin duhet ta ndi-hmosh edhe në padrejtësi, respektivisht ta ndalosh nga ajo.

Pejgamberi [ l jhi l t l ] thotë: “Ndih j ëll ë


e tij, pasi që raportet me njerëz, siç thotë një fjalë e urtë, janësikur peri dhe gjilpëra; po dite ta përdorësh gjilpërën - fjalën,di të bësh rrobë të mirë, ndryshe para të tjerëve do ta lëndoshveten tënde.



Pejgamberi [alejhis salatu ves selam] thotë: “ Ndihmoje vëllanëtënd si i padrejtë dhe kur t’i bëhet padrejtë! Tha një njeri: O i

Dërguari i Allahut, kur t’i bëhet padrejtësi po e ndihmoj, por si ta bëj këtë kur ai vetë bën padrejtësi? Tha: Ta bllokosh ose pengosh nga padrejtësia e tij, kjo të llogaritet ndihmë ndajtij.”16

10. Mos i përbuz pozitat e njerëzve

T’i respektosh njerëzit sipas pozitave të tyre nuk d.m.th. t’iklasifikosh në shtresa, të cilat rëndom shihen si të padrejta.Klasifikimi nuk bëhet për të nënvlerësuar, por për t’iu dhënëmeritat dhe për të respektuar gradat e njerëzve. Kjo sepse nje-rëzit mund të ndihen keq dhe të ofenduar. Kjo nënkupton që

zotërisë - liderit të një populli t’ia bësh trajtimin e duhur; nje-riut të moshuar trajtimin e duhur, dijetarit trajtimin e duhur, ekështu me radhë. Kjo është traditë dhe edukatë profetike. Pej-gamberi [alejhis salatu ves selam] thotë: “ Nëse iu vjen ndonjë

fisnik, nderojeni!”17 Nëse do t’i praktikonim këto këshilla profetike dhe këtë

moral islam, ne do të ishim të parët që do të shijojmë mirësitë

16 Transmeton Buhariu.17 Transmeton Bezzari ndërsa Albani në Silsiletu-s-Sahihah, 1205, e vlerëson

hasen.


I Dërguari i Allahut (s.a.v.s.) ka thënë: “Allahu nuk do t'i bashkojë pasuesit e mi, ose ka thënë: Pasuesit e Muhamedit nëgabim, mëshira e Allahut është mbi xhematin. Kush është nda-rë, është ndarë (për të vajtur) në Xhehenem.“ (Tirmidhiu)

Pejgamberi (s.a.v.s.) ka thënë: “Falja e namazit të përba-

shkët (me xhemat) është më e vlefshme për 25 shkallë (dere



v v ëë s s hh t t rriimm

Elvir Duranoviq

XHEMATET TONA SI PASQYRAT TONA

قوا

فر ت و جميعا ه ـ

الل ل ح صموا هواع ـ

الل عمت واذكروا

ا خوا ه عم م ح ص كم ف لو ن ق ف ب

عدا ف م ذ كن كم عل

ه ن

نقذكم م ن الار ف

حفرة م م على شفا هوكن ـ

ن الل

ب ك ي كذ

دون ه ت

علكم

ه ا ٠٣كم

“Dhe tëgji thëju mbahun i for t për li tari n e All ahut

(Kuranin) dhe mos u shpartall oni. Dhe kuj tojeni dhun-

tinëe Allahut (që ju është dhënë) juve; ku r ishit nëarmi -

qësi, e jua bashkoi zemrat tuaja e nësaje tëdhunti sësë

Tij u bëtëvëllezër. Dhe ju ishi t buzëgreminës sëxhehe-

nemit, ndërsa Ai ju shpëtoi nga ajo. Kështu, Allahu jua

shpj egon argumentet e veta për t’ ju drejtuar nëudhën e

drej të.“ (Ali Imran, 103)

shkët (me xhemat) është më e vlefshme për 25 shkallë (dere- xhe) nga namazi i një individi në shtëpinë e tij ose në shesh (nëvendin e punës). Kur dikush nga ju merr abdes mirë dhe shkonnë xhami, duke mos synuar asgjë tjetër pos kryerjes së nama-

zit, ai për çdo hap që hedh Allahu do ta ngrejë nga një shkallëdhe do t'ia falë nga një mëkat derisa të hyjë në xhami. Pasi tëhyjë në xhami, konsiderohet se është në namaz derisa të

qëndrojë në xhami dhe të falet, ndërsa engjëjt për atë kohë dotë luten për të duke thënë: 'O Allah, fale! O Allah, mëshiroje!'derisa të ndodhë diçka që ia prish abdesin.“ (Buhariu)

Myslimanët, për këtë arsye, janë të detyruar ta ruajnë xhe-matin në përgjithësi dhe namazin në xhemat në veçanti. Ngaana tjetër, qëllimi themelor i xhamisë është përcaktuar me tek-ste të qarta nga Kurani dhe Hadithi. Allahu i Madhërishëm

thotë:“Nëxhamitë, qëu ngr itën me urdhr in e Al lahut dhe në

tëci lat përmendet emr i i Tij - Atëe lavdërojnënëmën-

gjes dhe nëmbrëmje njerëzit, tëci lët shi tblerja nuk i

pengon nëtëpërmendur it e Al lahut dhe tëci lët fal in na-

mazin dhe japi n zekat in, dhe tëcilët druajnënga Dita,

nëtëci lën zemrat dhe shikimet janëtëshqetësuara (e

lavdërojnë Allahun) qëAllahu t’ i shpërblejëata me dhu- ratat mëtëmira për atëqëkanëpunuar , e qët’ ua shtojë









Vështrim 191

ke i folur xhematit që të ulen dhe mos ta presin ikametin nëkëmbë. Ne me bindje e dëgjonim.

Në kohën e tanishme, megjithatë, pothuajse është bërë rre-gull në mesin e xhematlinjve që të qëndrojnë në këmbë paraose gjatë këndimit të ikametit. Kjo veçanërisht është e duk-

shme në namazin e akshamit. Duke folur nga përvoja perso-l i i h h k d të hk jë d i t ih bi t



g p j pnale, imami shpesh nuk mund të shkojë deri te mihrabi nga ataqë janë vendosur në safin e parë, ndërsa ikameti ende as që kafilluar të këndohet. Një praktikë e tillë nuk është sipas Sunetittë Pejgamberit (s.a.v.s.), i cili nuk i ka lejuar sahabët e tij që ta

presin në këmbë, madje edhe nëse është kënduar ikameti. Aime një rast u pati thënë atyre: “Kur të këndohet ikameti për

namaz, ju mos u ngrini derisa të mos më shihni mua.“ (Buha-riu). Ja, ky është Syneti dhe kështu kanë vepruar të vjetrit tanë.

E lusim Allahun e Madhërishëm të na bëjë të mundur qëfenë ta kuptojmë si duhet, të na i pranojë ibadetet tona në Ra-mazan dhe të na udhëzojë në Rrugën e drejtë.

___________________________

Marrë nga:Elvir Duranović;http://www.preporod.com/index.php/vjera/islamske-teme/4383-nasi-

dzemati-kao-nasa-ogledala.html

Përktheu dhe përshtati:M iftar Ajdini









Pikëpamje 201

ajtjesor dhe gjuhësor i ligjëratës kërkohet të jetë tjetër në raport me atë paraprak. Në raste të këtilla, pothuajse pa dallim,hytbja mbahet në shqipen standarde, si variant i gjuhës së për-

punuar e të njësuar sipas normave të përbashkëta.Teknologjia e komunikimit ka bërë të mundur që hytbja të

përcillet me vëmendje edhe jashtë kontekstit kohor dhe hapësi-nor me të cilin ka qenë e ndërlidhur pashkëputshëm. Media


shëm e me një qartësi gjuhësore - larg çdo ambiguiteti e ale-gorie, një tekst analitik, argumentues e sintetizues, i ligjëruar

bukur nga aspekti tingullor, që merr parasysh kategorinë e re-cipientëve që u dedikohet dhe mbi të gjitha që synon përçiminefektiv të mesazhit islam.



q p pelektronike ofron mundësi të transmetimit të hytbes dhe të ndi-kimit të saj në përmasën globale. Mirëpo, kjo doemos e shtonedhe përgjegjësinë e ligjëruesit, sepse ai tani ndodhet para njënumri shumë më të madh të recipientëve, ndërsa fjala e tijmerr karakterin e një fakti përherë të qasshëm në të. Ka imamë

që, pasi e kanë marrë seriozisht këtë situatë të re, i shkruajnëhytbet dhe i lexojnë ato para xhematit. Gjithsesi kjo qasje engre edhe cilësinë e ligjëratës, qoftë si përmbajtje, qoftë si gju-hë.

Në këtë shqyrtim nuk janë marrë shembuj konkretë të qor-timit të gjuhës së ligjëruesve. Është menduar që të trajtohetgjuha e hytbeve në rrafshin teorik dhe parimor, si hapje e dis-

kutimit lidhur me këtë materie. Ligjërimet për fenë janë shumëmë komplekse, ngase debatet, intervistat, emisionet e ndrysh-me prezantuese lidhur me aspekte fetare janë një përditshmërie jona dhe, si të tilla, kërkojnë vëmendje më të madhe, gjith-sesi edhe sa i përket nivelit të tyre gjuhësor.

Duke e përfunduar këtë përpjekje modeste, shkurtazi do të përpiqem të them se cili do të ishte përkufizimi i një hytbeje të

suksesshme. Ndoshta me pak fjali do të mund të ishte ky: Një tekst i

konceptuar drejt në rrafshin metodologjik, i shprehur rrjedh-

a


kësaj bote në emër të jetës së amshueshme. Duhet të ruajmëekuilibrin ndërmjet shpirtit dhe trupit, si dhe ndërmjet dynjasëe Ahiretit: “Zoti ynë, na jep tëmira nëkëtëbotëdhe tëmira në

botën tjetër…” (El-Bekare, 201)

Jeta jonë duhet të përshkruhet dhe ngjyroset nga mëshira

dhe mirësjellja, maturia dhe fisnikëria. Edhe kalimi i gjithë na-tës në namaz, mosmartesa dhe agjërimi i gjithë vitit konsidero-



ÇÇ a a s s j jee

Ajni Sinani

ISLAMI FE E MESATARES

“Kështu, Ne ju kemi bërë një bashkësi mesatare, që të

bëheni dëshmitarë përmbi njerëzit dhe që i Dërguari

të jetë dëshmitar përmbi ju…” (El-Bekare, 143)

Islami na mëson të jemi mesatarë dhe të matur në çdo as-

pekt të jetës sonë, në shtëpitë tona, në institucionet tona, në pa-surimin tonë. Ai na mëson që t’iu shmangemi teprimeve dhemangësive në ushqim, në adhurim, në jetën e përditshme, pranë çdo gjë që është në kundërshtim me rregullën e artë të tëqenit mesatar. Prandaj, nuk lejohet që të jemi koprracë dhe asshpërdorues: “Mos e shtrëngo dorën tënde, e as mos u bëj dorë-

shpuar e tëmbetesh i qor tuar dhe i mjerë.” (El-Isra, 29).

Gjithashtu, edhe në gjërat e lejuara dhe hallall nuk duhet tëketë pakësim apo teprim. Nuk duhet t’i hyjmë në hak jetës sëasaj bote për shkak të kësaj jete, por as t’i injorojmë kërkesat e

het teprim. Në vepra rruga më e mirë është drejtimi i mesëm(hajrul umuri evsatuha).

Duhet të kemi kujdes t’iu shmangemi dy ekstremeve, dymundësive të manipulimit me tekstin e shenjtë. T’i ikim litera-lizmit dhe bukfalitetit si dhe nxjerrjes së ajeteve të caktuara

nga tërësia e tekstit dhe kuptimit të tyre, për çka janë të prirëshpeshherë literalistët. Është i ndaluar leximi selektiv i Kuranitfisnik si armë kundër kundërshtarit për besueshmërinë e inter-

pretimit arrogant.

Shpërfytyrimi i pamjessë ndritshme të Islamit

Qarqe armiqësore dëshirojnë ta shtrembërojnë imazhin evërtetë të Islamit, duke e paraqitur si fe ekstremiste dhe besim-tarët myslimanë si njerëz që nuk i durojnë të tjerët dhe qësillen armiqësisht ndaj tyre.

Disa të paditur sot duan ta shpërfytyrojnë fisnikërinë dhe pastërtinë e Islamit si fe e paqes dhe dashurisë. Prandaj, nukduhet të lejojmë që të mjegullohet pamja e ndritshme dhe

shkëlqyese e Islamit, qoftë nga armiq shpifës, qoftë nga ithtarëinjorantë.











Çasje 215

Këtë e dëshmon historia. Është e vërtetë se edhe historia emyslimanëve ka qenë e përgjakshme, sikurse edhe historitë etjera luftarake, por ajo, megjithatë, nuk njeh krime dhe gjeno-cide, llogore përqendrimi, as shkelje flagrante të parimeve tëhumanizmit njerëzor në raport me armikun dhe kundërshtarin

e tij në luftë.Prandaj, myslimanët janë përshkruar si më të mëshirshmitgjatë luftërave Historiografë të shumtë kanë shkruar: “Histo-



gjatë luftërave. Historiografë të shumtë kanë shkruar: Histo-ria nuk njeh çlirimtarë më të drejtë e më të mëshirshëm searabët/myslimanët”.

kkuurr a a nnii ddhhee s s hhkkeenncc a a


Imagjinojeni sikur ta ndërtoni nga fillimi një trup njeriu,duke përdorur përbërësit më të thjeshtë të mundshëm. Për këtëdo t’iu duheshin vetëm 13 elemente kimike.

1) 65% Oksigjen

Oksigjeni zë dy të tretat e trupit tuaj, kryesisht në formën eujit(H2O). Ju gjithashtu thithni oksigjen nga ajri sa herë qëmerrni frymë.



Prim. dr. med. sc. Ali F. Iljazi

MREKULLIA E KRIJIMIT NGA ASPEKTIKURANOR DHE SHKENCOR

Allahu i madhërishëm në Kuranin fisnik urdhëron e thotë:“Edhe nëtokëka ar gumente për ata tëbindurit.

Po edhe nëveten tuaj . A nuk j eni kah e shihni?” (Edh-

Dharijatë, 20-21)

Trupi ynë është një makinë tejet e ndërlikuar. Ka me mijë-ra vjet që njerëzit përpiqen të kuptojnë si funksionon trupi ynëe, megjithatë, shumë mistere nuk janë zgjidhur, si p.sh. si pu-non truri ynë, përse na zë lemza.

Por një gjë tashmë e dimë me siguri: trupi ynë përbëhetnga ujë, karbon dhe disa elemente të thjeshta kimike, që mundtë gjenden ngado. Në të vërtetë, të gjitha atomet e domosdosh-

me për ndërtimin e trupit të njeriut mund t’i gjeni në oborrin eshtëpisë suaj.

merrni frymë.

2) 18% KarbonPothuajse një e pesta e trupit tuaj është karbon - i njëjti ele-

ment nga i cili përbëhet qymyri, diamanti dhe grafiti i lapsit.

Atomet e karbonit krijojnë zinxhirë të gjatë, duke formuar bo-shtin e të gjitha molekulave më komplekse brenda jush.

3) 10% HidrogjenHidrogjeni është elementi më i zakonshëm në gjithësi e

njëkohësisht ka edhe atomet më të vogla.

4) 3% Azot Një thes me pleh kimik përmban thuajse të njëjtën sasiazoti sa një trup mesatar njeriu. Azoti është një nga përbërësitkryesorë të muskujve tuaj. Ai është edhe përbërësi kryesor iajrit.

5) 1% Fosfor

Ky element bën që të ndizen flakë kunjat e shkrepëseve.Ai, gjithashtu, forcon dhëmbët dhe kockat tuaja, formon mem- branat e qelizave dhe ndihmon në transmetimin e energjisë.









Kurani dhe shkenca 227

Andaj mesazhi i Kuranit fisnik është i përhershëm, për çdokohë dhe çdo brez:

“Ne do t’ u bëjmëatyre tëmundshme qëtëshohin argu-

mentet Tona,

nëhor izonte dhe nëveten e tyr e deri qët’ u bëhet e qartë

se ai (Kurani) ështëi vërtetë.” (Fussilet, 53)Çfarë njeriu jam unë?Cili është potenciali im?


Po edhe nëveten tuaj . A nuk jeni kah e shihn i?” (Edh-

Dharijatë, 21)

__________________

Literatura:

1. Prof. Hasan Nahi: Kurani i madhërishëm, Tiranë 2012;2. Sejjid Kutb: U okrilju Kurana, Sarajevë 1997;

3. Ibn Kajjim el-Xhevzi: Mjekësia e të Dërguarit Muhammed a.s.,



Cilat janë aftësitë tuaja?

- Ndërpersonale - A e kuptoni shpejt se çfarë mendojnë dhendiejnë të tjerët?

- Vetëpersonale - A i kuptoni siç duhet ndjenjat dhe emocio-net tuaja - a e njihni veten tuaj?- Fizike - A i mësoni shpejt shprehitë fizike si ngasja e maki-

nës, skitë, sporte etj.- Muzikore - A mund ta këndoni melodinë e një kënge pasi ta

keni dëgjuar një herë dhe a e këndoni saktë atë?- Hapësinore - A mund t’i lexoni me lehtësi hartat?

- Gjuhësore - A jeni lexues i pangopur ose i zoti në të shkru-ar?- Logjike - A ju duken të lehta për t’u kuptuar lëndë të tilla, si

matematika apo kompjuteri?

Sekreti i suksesit tuaj është të njihni AFTËSITË tuaja mëtë mira e t’i përdorni ato!

Andaj, mesazhi i Kuranit është i përhershëm për çdo kohëdhe çdo gjeneratë deri në përfundimin e kësaj bote:

Shkup 2011;

4. Muhammed Mutevveli Sha’ravi: Argumentet lëndore mbiekzistimin e Zotit, Prishtinë 1997.

5. Harun Jahja: Mrekullitë e Kuranit, Tiranë 2002.

6. Ali Iljazi: Kurani famëmadh nga këndvështrimi shkencor,Gjakovë 2004.

7. Abdul Fadl Muhsin Ibrahim: Biomedicina, Sarajevë 2001.

8. Artan Shkoza: Fiziologjia e njeriut, Tiranë 2000.

9. Arthur C. Guyton: Textbook of Medical Physiology, USA1989.















Opinione 243

Pas këtyre ngjarjeve, Salahudinit i kishte ardhur një grua,duke qarë për t’iu ankuar, se si i kishte humbur një foshnjë, tëcilën akoma e ushqente me gji. Ai kishte dhënë menjëherëurdhër që të kërkohej ajo foshnjë derisa të gjendej dhe kur ekishin gjetur ia kishin dhënë të ëmës. Ajo kishte dashur t’ia

puthte këmbët Salahuddinit, por ai nuk e kishte lejuar dukethënë: “Mos e eduko që të na urrejë, se ne jemi duke e mbroj-tur të drejtën tonë dhe vendin tonë. Ti nuk pate durim për njëfoshnjë që të kishte humbur, e si mund të kërkoni prej nesh, që



të kemi durim për humbjen (e njerëzve tanë të pafajshëm), hu-mbjen e atdheut tonë, ku kanë jetuar gjyshërit tanë shekuj meradhë”.

" Për këtë (shkak të atij krimi) Ne u shpallëm (ligj) beni

israi lëve se kush e mbyt njënjeri (pa të drejtë), pa pas

mbytu r ai ndonjëtjetër dhe pa pas bërëai ndonjëshka-

tërrim nëtokë, atëherë (krimi i tij) ështësi t’ i kishte

mbytur gj i thënj erëzit. E kush e ngjal l (bëhet shkak që të

jetë ai gjallë) ështësi t’ i ki shte ngj al lur (shpëtuar) tëgj i-

thënjerëzit. Atyre (beni israilëve) u erdhën tëdërguarit

Tanëme argumente, mandej edhe pas këti j (vendimi)

shumëprej tyre e teprojnë (kalojnë kufijtë në mbytje) në

këtëtokë" . (El-Maide,32).













Studime 257 Takvim – Kalendar 2015 258

Hysen Efendiut që mund të ruhet në koleksionet e dorëshkri-meve islame-orientale. Sepse, sikurse u tha, jemi të bindur seHysen Efendiu do të ketë shkruar ndonjë përmbledhjeje po-etike, apo ndonjë vepër nga fushat islamologjike. Gjurmimi imëtejshëm i këtyre dorëshkrimeve mbase do të nxjerrë në dritëfakte të reja letrare dhe shkencore të këtij poeti e intelektuali.

Janë jashtëzakonisht me rëndësi për të njohur afinitetin, prirjet dhe përgatitjet shkencore e intelektuale të Hysen Efe-ndiut edhe anëshkrimet që ai vetë i ka vënë në margjina të ve-prave të ndryshme. Kështu dorëshkrimi “Idhhâru ‘l-ezrâr”,



Faksimile e faqes së fundit të dorëshkrimit

“El-Hisnü ‘l-Hasîn..”, autograf i Hysen Efendiut, si dhe e vulës së tij

Ky shënim na mundëson t’i nxjerrim disa përfundime: I atii Hysen Efendiut ishte Haxhi Mehmet Sadiku, kurse gjyshi i tijishte Sylejmani. Ky dorëshkrim është bërë pjesë e bibliotekëssë Hysen Efendiut në vitin 1231/1798, kur edhe është kopjuardhe plotësuar fundi i tij nga Hysen Efendiu. Katërmbëdhjetëfaqet e shkruara nga vetë Hysen Efendiu na mundësojnë që të

njohim shkrimin/autografin e tij, e rrjedhimisht kjo na mundë-son të njohim edhe ndonjë vepër autoriale poetike a fetare të

prave të ndryshme. Kështu dorëshkrimi Idhhâru l ezrâr , është i stërmbushur më anëshkrime nga Hysen Efendiu. Ai kë-saj vepre i ka bërë përmbajtjen, ka bërë shënime, komente ekorrigjime plotësuese, aq sa na mundësohet të konstatojmë sekemi të bëjmë me një koment të ri, unikal dhe autograf të kësajvepre. Ngjashëm është edhe me veprën “Imtihânu ‘l-edhkiyâ” të Imam Birgeviut, ku ka shumë shënime të Hysen Efendiut.Shënimet, komentet dhe plotësimet që ka bërë Hysen Efendiu,

janë një material i mirë për ata që dëshirojnë t’i thellojnë stu-dimet e tyre në këto fusha.

Hysen Efendiu me dorën e tij, po ashtu kishte lënë një shënimedhe në veprën tjetër “ El-Vesîletu ‘l-Ahmediyyeh ve edh-Dherî-a'tu ‘s-Sermediyyeh fî şerhi ‘t-Tarîkati ‘l-Muhammediyyeh”.

Në faqen e dytë të këtij dorëshkrimi ai shkruan:

بشراءدخل واتقصري اعجز و باجلهل املعرتف افقري احلقري ملك ىف

شرعى حسني ابن احلاج صادق غفر اهللا هلما برمحته و يسر اهللا عز و جل

لطابني

بنشره

اعمل

و

اعلم

بعد

و

علمه

و

اشريفة

انسخة

هذ

علم

٢۰٩اراغبني سنة





Studime 263

ndiut ka pasur një nishan në gjuhën arabe, i cili nuk është ruaj-tur dhe është zhdukur së bashku me varrin e të ndjerit AlaudinEfendiut. Në vitin 1936 atë nishan e kishte parë studiuesi Gli-sha Elezoviç dhe nga ai është ruajtur një kopjim, - ashtu siç ekishte lexuar ai, - si e vetmja dëshmi, ku thotë:

Intekale haze ‘l merhûm, انتقل هذا املرحوم

El-magfûr, el-abduş-اعباملغ

Şehîd, el-muhtâçفور

احملتاج

اشهيد

Ilâ rahmetil-lâhiاهللا

رمحة

إىل

Te’âlâ ilâ yevmi’l- kiyâmehتعاىل إىل يوم اقيامة

Mü’î ’ ‘l ddî î


rishëm, Që është ndihmëtar i fetarëve, i mbretërve, i sulltanëve dhe burrështetasve - kaloi nga kjo botë meobligime dhe e përkohshme në botën e përhershme. Ali

Emir Alaudin Hoxha, i njohur si Basrali Hoxha, Allahu, - Që është i Lavdëruar, - e gostittë me ujin erahmetit të Tij. Allahu ia bëftë dhe ia zdrittë varrin.

Fundtetori i vitit 1536”.



Mü’în’u ‘l- mutemeddîyînاملتمدين

معني

El-mulûk ve امللوك و

Es-selâtînاسالطني

Ve şeref ed-devletادوة

شرف

و

Min dârid-deyn من دار ادين

Dâri ‘l-fena ilâإىل

افنا

دار

El-beka Ali Emir ابقا على امري

Alaud-din hoca عالءادين خواجه

El-meşhur bi Basrali hocaخواجه

يل

ببصره

املشهور

Sakall-llâhu bima-i rr-rrahmehمبا

اهللا

ارمحساق

Ve hüve ‘l mecîdu Ce’aleهو

اليو

ج

Allahu ve nevvere kabruhû اهللا و نور قربه

Fî evâhiri cemâzi يف اواخر مجاز

El-ûlâ senne selâseثالثة

سنة

االوىل

Ve erbeîn ve tis’atu miye و اربعني و تسعة مائة

hicriye 943/1536 ٤٣هجرية

Përkthimi:“Ky - i ndjeri, i faluri, robi shehid, i nevojshmi deri në

Ditën e Kiametit për mëshirën e Allahut të Madhë-

Faksimile e leximit të nishanit të Alaudin Efendiut nga G. Elezoviç

Sa rëndësi do të kishte sikur ky nishan i themeluesit tënjërës prej lagjeve më të vjetra dhe më të mëdha të Prishtinëstë ishte ruajtur deri më sot!

Varri i Hysen Efendiut ndërkaq është trazuar disa herë, sa për të mos u njohur sot se aty dikur kishin pushuar eshtrat enjërit prej intelektualeve më të shquar të kohës në Prishtinë



Studime 267 Takvim – Kalendar 2015 268

Titujt “efendi” dhe “myfti” dëshmojnë se Hysen Efendiuka qenë një prej ulemave të shquar të kohës dhe për profesio-nin e tij (myfti). Kurse turbani në maje të gurit, simbolizonvokacionin e tij prej poeti dhe sufisti të dalluar.

Në fund të nishanit shkruan se Hysen Efendiu ka ndërruar jetë ditën e martë më 3 shevval të vitit 1246, që korrespondon

me datën 17 mars 1831.

Përfundim

Për sa u tha më sipër, mund të themi se, me gjithë të metat



Foto e nishanit të Hysen Efendiut (foto 2003)

Për sa u tha më sipër, mund të themi se, me gjithë të metatqë kanë, mbishkrimet mbivarrore turko-arabe, megjithatë mbe-sin një dëshmi mjaft e vlefshme për historinë e popullit shqi-

ptar dhe veçanërisht për historinë e kulturës shqiptare-islame.Dhe, në fund fare, shprehur me gjuhën e mjeshtrit të letra-ve shqipe, poetit Mitrush Kuteli, të vënë në ballë të këtij puni-mi, sot, fatkeqësisht, le që asnjë dorë nuk zgjatet të përkujdeset

për mbishkrimet mbivarrore turko-arabe (mbase dhe as për va-rret), por ato kanë rënë poshtë, ku i shkel këmba dhe i bluankoha, madje ka tendenca gjithnjë e më të mëdha që këto vepra

të artit skulptural të bëra nga artistët tanë, të rrënohen dhe tëzhduken fare.Më zhdukjen e këtyre dëshmive, shkojnë në pakthim edhe

shumë të dhëna të rëndësishme për shumë ngjarje e persona-litete të kohës.

Nishani i varrit të myftiut, myderrizit, poetit, intelektualitdhe personalitetit të shquar të kohës, Hysen Efendiut i biri i

Haxhi Mehmet Sadikut të birit të Sylejmanit nga Prishtina, du-

Studime 269

het të trajtohet në mënyrë meritore. Ai duhet të vendoset nënjë vend të sigurt, ku s’e shkel këmba dhe nuk e bluan koha.

Sepse është një monument dhe dëshmi e rëndësishme përnjë njeri të shquar.

Për atë që ka bërë për Prishtinën dhe popullin e saj, emrine Hysen Efendiut duhet ta mbajë me plot nder ndonjë institu-

cion arsimor, fetar e kulturor në Prishtinë. Një rrugë përrethxhamisë “Alaudin” të Prishtinës, aty ku me gjasë lindi e jetoi,aty ku dihet me siguri se e kishte/e ka varrin, gjithsesi duhet tambante emrin e Hysen Efendiut.

Nj ë it ë h j ë ë të i ët t d të k ë t k i



Njerëzit që harrojnë më të mirët e tyre, do të kenë taksi-ratin të nëpërkëmbën nga më të këqijtë e tyre!

















Kontribute 287 e “Shkupit” u përballën suksesshëm me problemin fetar

brenda mundësive që i kishin.Gazeta, opinionit të një mase të caktuar dhe fjalëve të cilat

i dëgjonte më së shumti në popull kundër fesë dhe prijësvefetarë, bëri përpjekje t’u përgjigjej me shembuj praktikë nga

puna e tyre, duke e nxjerrë në pah kontributin e tyre për

çështjen fetare e kombëtare, duke i potencuar edhe me emra.Prijësit fetarë dhe fenë të shqiptarët, kjo gazetë nuk i shihte

si një element përjashtues prej proceseve në të cilat po kalonte populli shqiptar, për dallim prej disa gazetave të tjera. Përku-ndrazi, gazeta “Shkupi” fenë dhe prijësit fetarë i shihte si një



element të rëndësishëm për mbarëvajtjen e Lëvizjes Kombë-tare, gjithmonë duke dalë në mbrojtje të tyre, duke e vënë në

pah kontributin e tyre, si në aspektin shkrimor, po ashtu edhenë atë organizativ. Me një fjalë, për gazetën“ Shkupi” feja dhe

prijësit fetarë te shqiptarët ishin shtyllë e fortë e shoqërisëshqiptare dhe kontributi i tyre në të mirë të vendit dhe shoqë-risë, është po aq i madh sa edhe i shtresave të tjera nëshoqërinë shqiptare të kohës.

Drejtuesi i gazetës, Jashar Erabara, nuk kishte mundësi t’i

mbyllte sytë dhe veshët përballë propagandës që zhvillohej ku-ndër fesë dhe prijësve fetarë, kur dihet se ky ishte një nga stu-dentët/talebet e Hoxhë Vokës dhe nga afër kishte pasur fatint’i shihte disa nga aktivitetet e mësuesit të tij në dobi të fesëdhe të kombit.

Ky prezantim i kontributit të krerëve fetarë, nga ana e drej-tuesve të gazetës “Shkupi”, njëherësh na ofron edhe një pasqy-

rë të asaj që e quajmë mirëkuptim ndërfetarë tek ne, duke e prezantuar secilën fe te shqiptarët me kontribuuesit e tyre.























Gjurmime 311tërë Gadishullin Ballkanik.73 Vërshimet e Drinit të Bardhë, sido-mos në pjesën që kalonte në nahijen e Hoçës kanë qenë tëshpeshta dhe po ashtu mund të ishte shkak i zvogëlimit të popu-llsisë.74 Supozojmë se migrimet qenë të kushtëzuar edhe ngandërprerja e statusit të vllehve, ishin arsyeja kryesore. Ështëdukshme p.sh. se në të gjitha fshatrat e nahijes së Prizrenit, nu-

mri i banorëve është zvogëluar më shumë se përqindja e tërë na-hijes, dhe atë nga 40% gjer në 70%, dhe gjenden në hapësiratmë të larta në shpatet e maleve të Sharrit, Jezercit dhe Carale-vës. Për shumë nga ata me besueshmëri dimë se në periudhën e

përparme kanë pasur statusin e vllahut. Shpërngulja, për shkaktë ruajtjes së këtij statusi të privilegjuar, është edhe shkak i sta-gnimit konstant të popullsisë së nahijes së Tërgovishtit duke



gnimit konstant të popullsisë së nahijes së Tërgovishtit, duke

filluar nga gjysma e dytë e shek. XVI. Fshatrat e haseve dhe na-hijes së Zhezhnës, të cilat i përkisnin minierës së njëjtë kanë pasuljen më të madhe demografike (41%) gjer në vitin 1550. Gjatëdy dekadave të ardhshme ky trend ka vazhduar, ashtu që humb-

ja e gjithëmbarshme e popullatës gjer në vitin 1571 ka qenë62%. Edhe këtu arsyet ishin migrimet, por të karakterit lokal, tëshkaktuara nga riorganizimi i punë së minierës në hapësirën e

Rogoznës dhe Podbukovikut.75

Përktheu dhe përshtati:

Faik Mi ftari

73 Bogumil Hrabak, “Kuga u balkanskim zemljama pod Turcima od 1450 do1600 godine”, Istoriski glasnik , Vol. 1-2, Beograd 1957, p. 19-37.

74 Villages of the nahiye of Hoča, near the river of Beli Drim lost 40%-60% oftheir population.

75 Срђан Катић, Татјана Катић, „Рудник Жежна и рударство Рогозне и Подбуковика у 16. веку“, Историјски часопис, Vol. LIX, Београд 2010, p.206.







Ese 319huesve më të ulëtën. Fjala e Allahut, ajo është e larta. Allahuështë i plotfuqishëm, i urtë.“5

Sapo e përfundoi Meleku, shpella u mbush përplot memelaqe që vinin safë-safë... Iu drejtova njërit që e kisha mëafër dhe e pyeta: - Si është puna?

- Zoti e ka bërë emër që ne të kujdesemi për të Dërguarin

a.s. dhe shokun e tij, – m’u përgjigj.- Por, a nuk jam unë e angazhuar që të kujdesem për ta? -ia ktheva me shumë seriozitet dhe me një nervozë të theksuar.Pse po ma pikëlloni zemrën time të mjerë?! Ata janë mysafirëte mi, unë i strehova dhe unë kujdesem për ta. Unë do t’jushërbej me plot dëshirë. Dhe... lotët më rrodhën...

Iu afrova të Dërguarit a.s., desha t’i ankohesha për këtë,



g , p ,

por ai ishte i zënë me namaz, ndërsa Ebu Bekri si gjithmonëishte në krahun e djathtë të tij...

5 Kuran, et-Tevbe, 40.

TAKVIM



TAKVIM1436-1437

KALENDAR2015

























Përmbajtja

NË VEND TË PARATHËNIES ............................................................ 5

Sabri BajgoraKOMENTIMI I KAPTINËS “EL-BEJJINE”.................................... 9

Azmir JusufiDISA RREGULLA THEMELORE PËR KUPTIMIN

DHE INTERPRETIMIN E KURANIT NË KOHËN MODERNE . 27Prof. ass. Dr. Musa Vila

VEPRIMTARIA ME KAMATË KRIJONKONFLIKTE NË SHOQËRI .......................................................... 45

Vehbi S. GavoqiFEJA - ÇËSHTJE ESENCIALE E NJERIUT........................ ......... 61

Mr. Orhan BislimajTËRMETI, FENOMEN I RASTËSISHËM,

APO NDËSHKIM NGA ALLAHU!? 75


Prim. dr. med. sc. Ali F. IljaziMREKULLIA E KRIJIMIT

NGA ASPEKTI KURANOR DHE SHKENCOR......................... 217

Bajrush AhmetiISLAMI - FE E PAQES ................................................................ 229

Nehat Krasniqi - Sadik Mehmeti NJË NISHAN I HARRUARI NJË PERSONALITETI TË SHQUAR ....................................... 245

Nuridin AhmetiFEJA DHE PRIJËSIT FETARË NË LËVIZJENKOMBËTARESHQIPTARE sipas gazetës “Shkupi” (1911-1912)....................... 271

Tatjana KatiqSANXHAKU I PRIZRENIT GJATË SHEKUJVE XV DHE XVI289

Sadik MehmetiLOTËT E MERIMANGËS ........................................................... 313

Hajrullah HoxhaSA A A 321



APO NDËSHKIM NGA ALLAHU!? ............................................. 75Resul Rexhepi

ROLI DHE RËNDËSIA E VAKËFIT NË PËRHAPJEN EKULTURËS DHE QYTETËRIMIT ISLAM .................................. 99

Hajrullah HoxhaBESIMI NË XHENETIN DHE XHEHENEMIN.......................... 117

Mr. Ejup HaziriMENDOHU MIRË PARA SE TË BESH MËKATË .................... 135

Sadat IslamiKRITERE PROFETIKE PËR RAPORTESHEMBULLORE ME NJERËZ ................................................... 167

Elvir DuranoviqXHEMATET TONA SI PASQYRAT TONA............................... 181

Prof. dr. Hysen MatoshiGJUHA E HYTBEVE ................................................................. .. 193

Ajni SinaniISLAMI FE E MESATARES....................... ................................. 203

Hajrullah HoxhaPJESA KALENDARIKE .............................................................. 321

Përmbajtja ....................................................... ................................... 347

Documents

takvimi2015shkrimet.pdf