tarih kpss

…:::Türkiyenin En Kapsamlı KPSS Sitesi:::… www.dersimizkpss.com

1

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ....................................................................................................................2

İLK TÜRK DEVLETLERİ DÖNEMİ ............................................................................... 3

İLK TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET ................................................. 4

TÜRK-İSLAM DEVLETLERİ DÖNEMİ ........................................................................ 13

TÜRK-İSLAM DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET .......................................... 14

ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ VE İKİNCİ BEYLİKLER DÖNEMİ............................... 18

ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ VE BEYLİKLER KÜLTÜR - MEDENİYETİ ................... 18

OSMANLI KÜLTÜR VE MEDENİYETİ ........................................................................ 30

OSMANLI’DA ISLAHAT FAALİYETLERİ.................................................................... 45

MEŞRUTİYET DÖNEMLERİ VE İSTİBDAT DÖNEMİ ................................................... 57

TRABLUSGARP VE BALKAN SAVAŞLARI.................................................................. 66

I.DÜNYA SAVAŞI .................................................................................................. 72

MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI ......................................................................... 88

ULUSLARARASI HEYETLER VE RAPORLARI............................................................. 89

CEMİYETLER.......................................................................................................... 90

KUVAY-I MİLLİYE.................................................................................................. 92

MİLLİ MÜCADELENİN HAZIRLIK AŞAMASI ............................................................. 97

I.TBMM DÖNEMİ.................................................................................................. 107

KURTULUŞ SAVAŞI CEPHELERİ ............................................................................ 117

LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI................................................................................. 126

CUMHURİYET DÖNEMİ SİYASAL GELİŞMELERİ..................................................... 134

ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI .......................................................................... 137

ATATÜRK DÖNEMİ DIŞ SİYASİ GELİŞMELER ........................................................ 156

II. DÜNYA SAVAŞI VE SONUÇLARI....................................................................... 159

II. DÜNYA SAVAŞI SONUNDA KURULAN ULUSLARARASI ÖRGÜTLER .................... 161

ATATÜRK KRONOLOJİSİ ...................................................................................... 168

TÜRK TARİHİNDE İLKLER .................................................................................... 170

OSMANLI TARİHİNDE İLKLER.............................................................................. 171

İNKILAP TARİHİNDE İLKLER ............................................................................... 174

TÜRK SİYASİ TARİHİNDE PARTİLER.................................................................... 178

TÜRKİYE CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANLARI .................................................... 180

TÜRKİYE CUMHURİYETİ BAŞBAKANLARI ............................................................. 181

TÜRKİYE CUMHURİYETİ GENELKURMAY BAŞKANLARI ......................................... 182

SON SADRAZAMLAR ............................................................................................ 184

TÜRKİYE CUMHURİYETİ SEÇİMLERİ VE SONUÇLARI ........................................... 182

KARMA TESTLER.................................................................................................. 185

BİBLİYOGRAFYA: ................................................................................................ 296


2

ÖNSÖZ KPSS’ YE hazırlanan değerli arkadaşlar MERHABA,

1999’dan itibaren bütün kamu kuruluşlarına yapılan alımlarda KPSS’ DE alınan puan etkili olmakta ve bu durum da KPSS’NİN önemini daha da arttırmaktadır. Bilindiği gibi KPSS’ DE en fazla zorlanılan ve en belirleyici olan testlerden biri de Tarih Testi’dir.

İşte bu durum,6 yıldır KPSS alanında dershanecilik hizmeti vermekte olan Malatya Birim KPSS Kurs Merkezi çalışanları olarak, bizi böyle bir eser hazırlamaya teşvik etmiştir.

Bu çalışmamızda, Tarih alanında bugüne kadar çıkmış olan soruların niteliği göz önünde bulundurularak, gerekli konu anlatımı grafik, kısaltmalar ve hatırlamamızda yardımcı olacak anahtar kelimelerle özgün bir şekilde verilmeye çalışılmıştır. Yine KPSSsoru tipleri esas alınarak 1501 tane özgün soru hazırlanmış ve bu sorular da kitabımıza eklenmiştir. Bu soruların yanında 1994 ve 1998 arası 5 yılın ÖYS sorularını da kitabımıza aldık. Çünkü çıkan KPSS sorularını siz de incelediğinizde ÖYS sorularının biraz değiştirilerek sorulduğunu göreceksiniz

KPSS’ DE Tarih testinden toplam 30 soru sorulmakta ve bu sorular Genel Kültür Testinde konu ve ağırlık olarak şöyle sıralanmaktadır;

İlk Türk Devletleri ve Türk-İslam Devletleri % 5→3 soru Osmanlı Kültür ve Medeniyeti % 5→ 3 soru III. Selim’den I.Dünya Savaşının Sonuna Kadar % 5→ 3 soru Genelgeler, Kongreler ve Kurtuluş Savaşı % 10→ 6 soru Atatürk İlke ve İnkılâpları % 15 → 9 soru Atatürk Dönemi İç ve Dış Politika Gelişmeleri % 10 → 6 soru

Görüldüğü gibi Tarih soruları genelde İnkılâp Tarihi dediğimiz III. Selim ve sonrası dönemden gelmektedir. Bundan dolayı bu çalışmamızda bunu da göz önünde bulundurduk ve İnkılâp Tarihini daha kolay nasıl öğretebiliriz diyerek birçok grafik, şema ve şifrelemeler yaptık. Yine bu özgün konu anlatımını çok sayıda testle de destekledik. Ayrıca Genel Tarih dediğimiz III. Selim’den önceki konularda da kültür medeniyet ve ıslahat faaliyetleri üzerinde durduk.Çünkü KPSS’ DE III. Selimden önceki konularla ilgili siyasi tarih sorusu sorulmamaktadır. Sadece kültür medeniyet dediğimiz devlet, toprak, ordu yönetimi, kültür-sanat faaliyetleri ile yenileşme-ıslahat faaliyetleri konularından soru sorulmaktadır. İnkılâp Tarihinde olaylar arasındaki sebep- sonuç ilişkisi ve olayların birbirine etkileri çok önemlidir. Bunun için konuları çalışırken mutlaka kronolojik sıraya dikkat etmelisiniz. Örneğin Milli Mücadelenin Hazırlık Aşamasından sonra muharebeler aşaması, Muharebeler Aşamasından sonra Antlaşmalar Dönemi ile Siyasal bağımsızlığın sağlanması ve sonrasında da İnkılâplar Dönemi başlar. Bundan dolayı bir konuyu tamamen öğrenmeden diğer bir konuya da geçmeyiniz. İnkılâp Tarihine bu kronolojik sıralamaya dikkat ederek çalışırsanız çok faydasını göreceksiniz. Ve tabiî ki Tarih için en önemli husus ise öğrendiklerimizi sürekli tekrar etmektir. KPSS Tarih alanında gerekli bilgileri öz bir biçimde vermeye çalıştığımız bu kitabımızla kaynak bulmakta sıkıntı çeken bütün arkadaşlarımıza bir nebze olsun yararlı olabildiysek kendimizi mutlu sayacağız. Gireceğiniz bütün sınavlarda size başarılar diliyoruz.


3

İLK TÜRK DEVLETLERİ DÖNEMİ

ASYA’DA KURULANLAR BATI’DA (AVRUPA’DA) KURULANLAR

Büyük Hun Devleti(M.Ö.220-M.S.216)Kurucusu Teomandır. En önemli hükümdarı Mete Kağandır. 375 yılında Orta Asya’da Avar egemenliğinde yaşamamak için Don ve Volga nehirlerini geçip batıya göç ettiler. Bu durum da kavimler göçüne sebep oldu. Bu göçler sırasında Anadolu’ya gelerek burada da akınlarda bulundular.

Avrupa Hun Devleti (M.S. 375–469)Kurucusu Balamirdir. En önemli hükümdarları Attila’dır. Attila ülkeyi kardeşi Bleda ile birlikte yönetmiştir. Almanlara ait olan Nibelungen destanında Hunların Germenlerle olan mücadeleleri anlatılır. Hunlar zamanla yerli Avrupa halkı arasında eriyip Türklük özelliklerini kaybettiler.

Göktürk Devleti (M.S.552- 658) Türk adı ile kurulan ilk Türk devletidir. Bizans’la yakın ilişkiler kurdular. Kurucusu Bumin kağandır. Bumin kağan ülkeyi kardeşi istemi yabgu ile birlikte yönetmiştir.

Avarlar(M.S. VII. Ve IX. y.y.arası) İstanbul’u ilk kuşatan Türklerdir. İki defa kuşattılar. Zamanla Hıristiyan oldular. Yerli Avrupalılar arasında eriyip Türklüklerini kaybettiler.

II.Göktürk (kutluk) Devleti (682–745) Kurucusu Kutluk (İlteriş) kağandır. En önemli hükümdarları Bilge kağandır. Bilge kağan ülkeyi kardeşi Kül Tigin ile birlikte yönetmiştir.

Bulgarlar (X. ve XIII. y.y. arası) Tuna Bulgarları ve İdil Bulgarları olarak ikiye ayrıldılar. Tuna Bulgarları Hıristiyan oldu, İdil Bulgarları ise Müslüman oldular.

Uygurlar (745–840)Mani dinini kabul ettiler. Böylece savaşçı özelliklerini kaybettiler. Yerleşik hayata geçen ilk Türklerdir

Macarlar (IX. y.y. ve XVI. y.y.) Zamanla Hıristiyanlaşarak Türklük özelliklerini kaybettiler. Bugünkü Macarların atalarıdırlar.

Sibirler (Sabarlar) (V. ve VI. y.y.)Sibirya’ya isimlerini verdiler. Parayı ilk kullanan Türklerdir. Bizansla savaştılar.

Peçenekler (IX. y.y. ve XI. y.y.)Bizans ordusunda paralı asker olarak savaştılar.

Kırgızlar (IX ve XIII. y.y. arası)Moğollara boyun eğen ilk Türklerdir

Kıpçaklar(Kumanlar)(XI. ve XIII. y.y.) Sarı saçlı ve renkli gözlü olan Türklerdir

Hazarlar (VI ve X.y.y.)Museviliği benimsediler. Hz. Osman döneminde İslam orduları ile savaştılar.

Oğuzlar (Uzlar) (XI. y.y.) Büyük Selçuklu, Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Devletini kuran Türklerdir

Karluklar (VIII. y.y.) Müslüman olan ilk Türklerdir.

Türgişler (VII. y.y.)İlk Türk parasını basan Türklerdir Emevi-İslam orduları ile savaştılar.

Akhunlar(Eftalitler) (V.y.y.)


4

BÖLÜM–1

İLK TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET

1. DEVLETTürkler’e göre devlet ilahi kıymeti olan, Tanrı tarafından verilmiş bir varlıktır. Devlete bu dönemde “il” denirdi.Devletin başında tek hükümdar bulunur ve hükümdar Kağan, Hakan, Han, Şanyu, Tanhu, Yabgu, İlteber ve İdikut gibi ünvanlar kullanırdı.Hükümdarlık yetkisinin Tanrı tarafından verildiğine inanılır ve buna da kut inancı denirdi.“Türk Tanrısı Türk milletinin adı ve sanı yok olmasın diye babam kağanla anam hatunu yükseltmiş şimdi de beni tahta çıkarmış”Bilge Kağan – Orhun Kitabeleri

Hükümdarlık alametleri Otağ (Hakan çadırı) , Örgin (taht) , Sorguç (Börk denilen başlığa takılan at tüyü),Tuğ (Sancak) , Yay ve Davuldur.Hükümdarın görevleri ise bir baba olarak halkı doyurmak, giydirmek ve adaleti sağlamak, orduya komuta etmek, töreyi uygulamak ve Türk milletini bir araya toplamaktır.“Aç milleti doyurdum, Yalıncak milleti giydirdim, dağ gibi et yığdırdım, göl gibi kımız sağdırdım, az milleti çok ettim, ölü milleti dirilttim”Bilge Kağan – Orhun Kitabeleri

Halkın görevi ise savaşa iştirak etmek, devlete itaat etmek, askerlikyapıp vergi vermektir.

Hükümdarın eşi olan Hatun yönetimde etkilidir ve hükümdarın vekilliğini yapardı. Yabancı elçileri kabul eder ve kurultaya katılırdı.Hükümdarın seçilme şekli (Veraset yasası) konusunda ilk Türk devletlerinde kesin bir kural yoktu. Hükümdar ailesinin bütün erkek üyeleri hükümdar olma hakkına sahipti.

Buna kısaca OYAK (Hükümdarın Oğlu, Yeğeni, Amcası ve Kardeşi) diyebiliriz. Sadece Osmanlı ilerde bunu değiştirecek ve HSBC (Hükümdar Sadece Benim Çocuklarımdır) yapacaktır. Bundan dolayı ilk Türk devletleri taht kavgalarından dolayı çok kısa sürede yıkılmışlardır. Ama Osmanlı 600 yıl devam edecektir.

Taht kavgalarının yanında bazen kurultay da hükümdar seçerdi. Bazen en bilgili ve en yaşlı erkek üyenin de hükümdar olması gibi uygulamalar olmuştur. Ama en çok kullanılan yöntem ise hanedan üyelerinin birbirleriyle yaptıkları taht kavgalarıdır. Bu mücadeleden üstün çıkan kişi tahta geçerdi.

İlk Türk devletlerinde ülke doğu ve batı diye ikiye ayrılarak yönetilirdi. Doğuyu büyük kardeş kağan batıyı da küçük kardeş yabgu yönetirdi. Yabgu içişlerinde bağımsız dış işlerinde kağana bağlıdır. Ayrıca kağan devletin genel siyasetine bakar yabgu da devletin ekonomik ve askeri işlerine bakardı. Buna ikili yönetim sistemi denirdi. Göktürkler, Avrupa Hunları,Akhunlar, Bulgarlar, Macarlar, Oğuzlar, Türgişler ve Kıpçaklar bu sistemi uygulamışlardır.

İlk Türk devletlerinde devlet işlerinin görüşülüp karara bağlandığı büyük meclise kurultay, toy ya da kengeşdenirdi. Bu meclise hükümdar, hatun, asker ve sivil yöneticiler, boy beyleri ve bağlı devletlerin yöneticileri katılırdı. Kurultaya katılma hakkına sahip olanlara Toygun denirdi.

Burada kağanın başkanlığında ülkenin ekonomik, siyasi, sosyal, dini ve askeri konuları görüşülür ve karara bağlanırdı. Her yıl 3 defa toplanırdı.

Birinci toplantı senenin ilk ayında yapılır ve daha çok dini konular görüşülürdü.


5

İkinci toplantı ilkbaharda 5. ayda yapılır, siyasi ve askeri durum görüşülürdü.Üçüncü toplantı ise sonbaharda yani 9.ayda yapılır genel hayvan mevcudu devletin insan ve askeri gücü tespit edilirdi.

Kurultay dışında hükümet başkanına ise Aygucı (üge) denirdi. Hükümetin bakanlarına da Buyruk denirdi. Hükümetin yazışmalarını yapan görevlilere de Bitikçi ve Tamgacı denirdi. Askeri yöneticilere Tarkan, sivil yöneticilere de Apa denirdi. Ülkedeki vergi ve denetim işlerini yürütenlere de Todun denirdi.

Devlet AdamlarıKağanKurultayÜge (Aygucı) BaşbakanBuyruk (Bakan)

Tigin ve ŞadTigin prenstir. Vali olarak görevlendirildiğinde ise Şad ünvanını alırdı.Bitikçi ve TamgacıDış politika ve yazışmalarla ilgilenen görevlilerdir.TarkanAskeri yöneticilerdir.TodunSivil idarecilerdir.ApaVergi ve denetim işlerine bakan görevlilerdir.YabguDoğuyu kağan Batıyı da kağanın küçük kardeşi Yabgu yönetirdi. Fakat Yabgu Kağana bağlıdır.

2. ORDUTürk Ordusunun Özellikleri: Paralı askerlerden oluşmaz.

Sadece Hazarlar paralı ordu kurmuşlardır

Ordu-millet anlayışı vardır. Yani gerektiğinde herkes orduya katılırdı.

Genellikle süvarilerden (atlı askerlerden) oluşurdu.

On’lu sisteme dayanırdı ve temelini Asya Hun Hükümdarı Mete Han atmıştır. Onlu sistemde en büyük birlik 10.000 kişiden oluşan tümendi. Tümenler 1000, 100 ve 10 kişilik kuvvetlere ayrılırdı.

Tarihte ilk düzenli Türk ordusunu Mete Kağan kurdu. Mete Kağanın tahta çıkış tarihi olan M.Ö. 209 yılı da Türk kara kuvvetlerinin kuruluş tarihi olarak kabul edilir.

Türk ordusu yaygın olarak ok, yay, kement, mızrak, kılıç, kalkan ve mancınık kullanırdı. Ayrıca atı savaş sırasında ustalıkla kullanırlardı.Türk ordusunun bir diğer önemli özelliği de Turan-Sahte çekiliş ya da diğer ismi ile Kurt Kapanı taktiğidir. Bu taktikle Malazgirt, Niğbolu ve Mohaç savaşlarını kazandık.

Türkler diğer ulusları en çok askerlik ve yönetim alanında etkilediler.

3. DİN VE İNANIŞİslam öncesi Türk toplumunda inanç hoşgörüsünden dolayı çok çeşitli dinler vardır ve bu dinler yan yana yaşarlardı.İduk Mukaddes yer ve suTotemizm Tabiat varlıklarına üstün özellikler yüklemeŞamanizm Sihir ve büyüye dayanan bir inanç.Atalar kültü Atalara kutsal değerler vermeYada taşı Sihrine ve büyüsüne inanılan kutsal taşBudizm ve Maniheizm Genellikle Uygurlar’da vardır.Hristiyanlık Bulgarlar, Macarlar, Kumanlar ve PeçeneklerdeMusevilik Hazarlar


6

Göktanrı inancı En yaygın inançtır. Din adamı Kam, Şaman ya da Baksı’dırGöktanrı inancına göre tek bir Tanrı vardır ve insanları yöneten o’dur. Türkler ölüleri için Yuğ törenleri yaparlar. Ölülerini Kurgan adlı mezarlara eşyaları (at, ok, yay) ile birlikte gömerlerdi.Mezara o kişinin hayatta iken öldürdüğü düşman sayısı kadar taş Balballar dikilirdi. Cennete uçmağ, cehenneme de tamu derlerdi. Türklerde ölülerini mumyalama geleneği de vardı. Hamile kadınları koruduğuna inanılan Umay adlı bir tanrıçaya da inanılırdı.

Balballar insan figürü şeklinde olduğundan dolayı bu dönem sanat eserleri de sayılabilirler.

4. EKONOMİEkonominin temeli hayvancılıktır. Bunun yanında ticaret de önemli bir geçim kaynağıdır. Ama tarımda gelişmemişlerdir. Çünkü göçebe bir yaşama sahiptirler.En önemli hayvanlar at ve koyundur. Bunların etinden ve sütünden yararlanılırdı. Ticaret ise genellikle hayvansal ürünlere dayalıdır. Canlı hayvan ve kürk satarlar bunun karşılığında Çin’den ipek, buğday alırlardı. İpek Yolu ve Kürk Yolu Türklerin elindeydi. İpek Yolu Çin’den başlar, Akdeniz’de sona erer ve sürekli Çin ile mücadele etmemize

sebep olurdu. Kürk Yolu ise Bulgar ülkesinden Çin’e kadar uzanırdı.

Parayı ticarette kullanan ilk Türkler Sibirler’dir. Bizans parasını kullandılar. İlk Türk parasını kullanan Türkler ise Türgişler’dir

5. YAZI – DİL VE EDEBİYATTürkler tarih boyunca Göktürk (Orhon) , Uygur, Arap, Kiril (Rus) ve Latin alfabelerini kullandılar. Bunlardan sadece Göktürk ve Uygur alfabeleri Türkler’e aittir.Göktürk alfabesi en eski alfabemizdir. 38 harften oluşur. 4’ü sesli 34’ü sessizdir. Orhun bölgesinde bulunan yazıtlarda rastlandığı için Orhun Alfabesi de denir. Bu alfabe 10. yy.a kadar Kırgızlar, Bulgarlar, Hazarlar ve Peçenekler tarafından kullanıldı. En eski tarih olarak M.Ö. V. yy.a ait olan Esik kurganında bir kepçenin üzerinde rastlanmıştır.Ama Göktürk Alfabesi deyince tabiî ki akla Göktürk kitabeleri (Orhun Abideleri) gelir. Bu kitabeler 3 tanedir. Biri II. Göktürk (Kutluk) Devleti hükümdarı Bilge Kağan adına, biri Bilge Kağan’ın kardeşi Kültigin adına diğeri de Vezir Tonyukuk adına yazılmıştır. 8. yy.ın ilk yarısında (725’te) dikilmişlerdir.Vezir Tonyukuk kendi kitabesini kendisi yazmış, Bilge Kağan ve Kültigin’inkini ise Yolluğ Tigin yazmıştır. Bu kitabeler 1893’te Danimarkalı Thomsen tarafından okunmuştur.Bu kitabelerde devlet anlayışı, devlet adamlarının ve halkın görevleri belirtilmiştir. Türk-Çin mücadeleleri ve bağımsızlığın önemi anlatılmıştır. Bugün bu kitabeler Moğolistan’ın başkenti Olan-Batur’da bulunmaktadır. Bu kitabe Türk adının geçtiği ilk Türkçe metindir.

Karabalasagun Yazıtları, Uygurlar’a aittir ve Mani Dini ile ilgili bilgiler verir. Türkçe, Çince ve Soğdca yazılmıştır


7

Türker’e ait en eski yazıtlar Talas, Yenisey ve OrhunYazıtlarıdır. Kırgızlara ait Talas ve Yenisey Yazıtları Orhun’dan daha eskidir. M.S. VI. yüzyıla aittir. Fakat sadece birer mezar taşı yazıtıdırlar.Uygur Alfabesi ise ikinci milli alfabemizdir. Bu alfabe kaynağını Soğd Alfabesinden almıştır. Ama Soğd alfabesi bize ait değil İranlılaraaittir. Uygurlar bu alfabede kendilerine özgü değişiklikler yaptılar. Alfabe 18 harftir. 3’ü sesli 15’i sessizdir. Uygurlar taş yerine kâğıdı kullandıklarından ve aynı zamanda ilk hareketli matbaayı da icat ettiklerinden dolayı bu alfabe ile yazılmış birçok eser mevcuttur. Bilinen ilk Türk şairi olan Aprın-Çor Tigin de Uygur Türklerindendir.

Türk edebiyatı bu dönemde göçebe bir yaşamdan dolayı daha çok sözlü kaynaklara dayanıyordu.Sagu Cenaze törenlerinde yapılan ağıtlarSav AtasözleriKoşuk Şölenlerde kopuz denen saz eşliğinde söylenen sözlerDestan Kahramanlık konularını işleyen hikâyelerdir.

Oğuz Kağan Destanı HUNLAR

Alp Er Tunga Destanı İSKİTLER

Manas Destanı KIRGIZLAR

Göç (Kutlu Dağ) Destanı UYGURLAR

Türeyiş Destanı UYGURLAR

Mani Dini Destanı UYGURLAR

Ergenekon Destanı GÖKTÜRKLER

Bozkurt Destanı GÖKTÜRKLER

Türklerin İslam öncesine ait önemli destanlarıdırİslam öncesi bir diğer önemli sözlü edebiyat ürünü ise Dede Korkut Hikâyeleridir. Burada Kıpçak Türkleri ile Oğuz Türklerinin mücadeleleri anlatılmaktadır.

Türkler tarihi devirlere Orhun Kitabeleri ile girdiler. Türk tarihi ile ilgili en eski kaynaklar ise Çin kaynaklarıdır.

2006 KPSS-IAşağıdaki alfabelerden hangisi Türklere özgüdür?

A) Soğd B)Kiril C) Orhon D)Latin E) Sanskrit

Cevap: C

6. HUKUKTürklerde siyasi ve sosyal hayatı düzenleyen hukuk kurallarına töre denir. Töre yazılı hukuk değildir. Töre zamanla oluşur. Kağan, kurultay ve güçlü boy beyleri de kural koyabilir. Bu yüzden töre kuralları değişmez kurallar değildir. Hükümdar töreye uymak zorundadır. Ancak hükümdar kurultayın da onayını almak şartıyla zamana ve ihtiyaca göre töreye yeni hükümler ekleyebilir.

Adam öldürmenin cezası ölümdür.Savaştan kaçanın cezası ölümdür.Vatana ihanet edenin cezası ölümdür.Soyguncunun mallarına el konur.

İlk Türk devletlerinde 2 türlü mahkeme vardır. Birincisi hükümdarın başkanlığında toplanan mahkeme olan Yargu’dur. Bu mahkeme siyasi suçluların yargılandığı mahkemedir. İkincisi ise hâkimlerin idaresinde toplanan ve adi suçlara (hırsızlık, cinayet gibi) bakan Yargan adlı mahkemelerdir.

Tör

e hükü

mle

ridi

r


8

7. SANATTürkler bu dönemde göçebe bir yaşam sürdüklerinden dolayı sanat eserleri taşınabilir malzemeden ibarettir. Büyük saraylar ve mimari eserler yapmamışlardır. Talas ve Yenisey civarındaki mezar taşları ile Göktürk Kitabeleri günümüze kalan önemli sanat eserleridir. Bunların dışında demircilik, dokumacılık, ahşap işlemeciliği ve süslemecilik alanlarında önemli sanat eserleri vardır. Sanat eserlerinde genellikle hayvan üslubu ön plandadır. Bunun da sebebi göçebe yaşamdır. İlk Türkler ölülerini eşyaları ile birlikte kurgan adlı mezarlara gömdüklerinden dolayı bugün bu kurganlardan o döneme ait birçok eser çıkartılmıştır.Fakat Uygurlar sanat alanında bu dönem Türk devletlerinden ayrılırlar. Çünkü Uygurlar yerleşik yaşama geçtiler ve mimari eserler yaptılar. Türk sanatı Uygurlar döneminde çok büyük bir ilerleme kaydetmiş, yerleşik yaşamla birlikte saray ve tapınak mimarisi ortaya çıkmıştır. Saray duvarlarına Freskler yaptılar. Mani ve Buda dinine ait figürler çizdiler. Ayrıca Uygurlar ilk minyatür örneklerini de verdiler ve bu minyatürlerle İslam sanatını da etkilediler.Türkler İslam öncesi dönemde 12 Hayvanlı takvimi kullandılar. İslami dönemle birlikte Hicri Takvim, Celali Takvim, Rumi Takvim ve Miladi Takvimi kullanmaya başladılar.

8. TOPLUM YAPISIEn küçük birimi ailedir.Aileye OguşAileler birliğine UrugUruglar birliğine BoyBoylar birliğine Bodun (Millet) Halka ise Kün denirdi.


9

İLK TÜRK DEVLETLERİ

1. Aşağıdakilerden hangisi İslam öncesi Türk devletlerinin özelliklerinden biri değildir?

A) Hükümdara tanhu, şanyu ve idikut gibi unvanlar verilirdi.B) Hükümdarın tanrı tarafından seçildiğine inanılırdı.C) Hükümdarın eşi hatun yönetimde söz hakkına sahiptir.D) Yönetim alanında Çin’den etkilenilmiştir.E) Ülkede federatif (İkili) bir yönetim sistemi vardır.

2. Aşağıdakilerden hangisi ya da hangileri İslam öncesi Türk devletlerinde hükümdarlık alametlerinden biri değildir?

I. Tuğ II. Otağ III. SorguçIV. Hilat V. Menşur VI. Davul

A) I-II B) IV-VC) IV-V-VI D) III-IV E) V-VI

3. İslam öncesi Türk devletlerinin en önemli yönetim organı kurultaydır.Aşağıdakilerden hangisi kurultayın özelliklerinden biri değildir?

A) Bugünkü Bakanlar Kurulunun aynı işlevini görür.

B) Devletle ilgili tüm işlerin görüşülüp karara bağlandığı organdır.

C) Kurultaya sadece kağan ve boy beyleri katılırdı.

D) Kurultay yılda bir kez genel toplantı yapardı.

E) Kurultay kağan çadırında toplanırdı.

4. Eski Türk devletlerinde yönetim alanında ikili sistem denilen bir yönetim şekli uygulanırdı. Aşağıdakilerden hangisi ikili sistemle ilgili doğru bir bilgi değildir?

A) Ülke Doğu ve Batı diye 2’ye ayrılırdı.

B) Doğuyu kağan, Batıyı yabgu yönetirdi.

C) Kağan askeri ve ekonomik işlere, yabgu siyasi işlere bakardı.

D) Kağan protokolde yabgudan önde gelirdi.

E) Bu sistem Türk devletlerinin kısa bir sürede yıkılmalarına ve bölünmelerine sebep olmuştur.

5. Eski Türk devletlerinin zayıflamasında ve parçalanmasında aşağıdakilerden hangisi daha etkili olmuştur?

A) Hatunun yönetimde söz hakkına sahip olması

B) Göçebe yaşam sürmeleriC) Çin’in bölücü ve yıkıcı faaliyetleriD) Hanedan üyelerinin hepsinin

kağan olma hakkına sahip olmasıE) Türklerin çok geniş bir alana

yayılmış olmaları

6. Aşağıdaki kavramlardan hangisi ya da hangileri Türklerin ölümden sonraki hayata inandıklarını gösterir?

I. Tamu II. UçmağIII. Kurgan IV. Budun

V. Tuğ

A) I-II-III B) II-IIIC) IV-V D) III-IV

E) II-IV-V


10

7. Türklerin İslam öncesindenbugüne kalan tek mimari ve sanatsal eseri aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kurgan B)Balbal C) Kengeş D) Uruğ E) Yuğ

8. Aşağıdakilerden hangisi Türklerin İslamiyet’ten önce sahip oldukları inançlardan biri değildir?

A) Atalar kültü B) ŞamanizmC) Musevilik D) Maniheizm E) Putperestlik

9. Aşağıdakilerden hangisi Türklerin sosyo-ekonomik yapıları ile ilgili doğru bir bilgi değildir?

A) Yarı göçebe bir yaşam şekillerivardır.

B) Geçim kaynakları hayvancılıktır.C) Özel mülkiyet gelişmiştir.D) Sosyal sınıflaşma ya da kölelik

yoktur.E) Kadının günlük yaşamda önemli

bir yeri vardır.

10.Aşağıdakilerden hangisi milleti oluşturan unsurlardan biri değildir?

I. Oğuş II. Boy III. İdikutIV. Kut V. Uruğ

A) I-II B) III-IV C) III-V D) I-III

E) I-V

11.Aşağıdakilerden hangisi ya da hangileri İlk Türklerdegelişen bir sanat dalı değildir?

I. MüzikII. MimariIII. DemircilikIV. Yazılı edebiyatV. Deri işlemeciliği ve

süslemeciliği

A) Yalnız IV B) I-VC) II-V D) III-IV

E) II-IV

12.Aşağıdakilerden hangisi göçebe yaşam tarzının bir sonucu değildir?

A) Sanat eserlerinin taşınabilir malzemeden olması

B) Bağımsızlık ve özgürlük duygularının gelişmesi

C) Sığır, manda ve öküz gibi hayvanları fazla kullanmamaları

D) Geçimlerinin hayvancılık ve ticarete dayanması

E) İkili teşkilatla yönetilmeleri

13.Aşağıdakilerden hangisi ya da hangileri İslam öncesinde hükümdarın sınırsız yetkilere sahip olmasını engellemiştir?

I. Kut inancıII. TöreIII. İkili yönetim

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) I-II D) II-III

E) I-III

14.Aşağıdakilerden hangisi Türk devlet yönetiminde yer alan makamlardan ya da kişilerden biri değildir?

A) Tamgacı B) Ayguçi C) Buyruk D) Bitikçi E) Umay


11

15.Aşağıdakilerden hangisi İslam öncesi Türk hukuk sistemi ile ilgili bir kavram değildir?

I. YarguII. YarganIII. TöreIV. İduk

A) I-II B) Yalnız IIC) Yalnız IV D) III-IV

E) I-III

16.Aşağıdakilerden hangisi Türklerin kullanmış olduğu 12 hayvanlı takvim ile ilgili doğru bir bilgi değildir?

A) Güneş yılına dayanır.B) Ay yılına dayanır.C) 12 yılda bir devreder.D) Her yıl bir hayvan ismi ile anılır.E) Aylar 1. 2. ve 3. ay gibi sıralanır.

17.Aşağıdakilerden hangisi İslam öncesi Türk devletleri ile ilgili doğru bir bilgi değildir?

A) Türk adı ile kurulan ilk Türk devleti I. Göktürk Devletidir.

B) Macarlar ve Bulgarlar Hıristiyanlaşarak benliklerini kaybettiler.

C) İlk Türk parasını Türgişler kullandı.

D) Musevi olan tek Türk topluluğu Hazarlardır.

E) Peçenekler İstanbul’u ilk kuşatan Türklerdir.

18.Aşağıdakilerden hangisi sadece Asya’da kalan Türk topluluklarından biri değildir?

A) Kırgızlar B) KarluklarC) Türgişler D) AvarlarE) Sibirlar

19.— Kendilerine özgü bir alfabe kullandılar.- Yerleşik yaşama geçtiler.- Bir kısmı Hıristiyan, bir kısmı

Müslüman oldu.- İstanbul’u 2 defa kuşattılar.Aşağıdaki devletlerden hangisi ile ilgili bir özellik yukarıda verilmemiştir?

A) Uygurlar B) BulgarlarC) Avarlar D) Kırgızlar E) Göktürkler

20.I. İslam öncesinde Orta Asya’da

kurulan en büyük Türk Devletidir.

II. Türk adı ile kurulan ilk Türk Devletidir.

III. İkili yönetim sistemini uygulamayan bir Türk Devletidir.

IV. İpek Yolu için Akhunlar ve Sasanilerle mücadele ettiler.

V. Türk kara ordusunun temelini attılar.

Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri Göktürklere ait bir özellik değildir?

A) I-V B) I-III C) III-VD) III-IV E) II-V

21. Orta Asya Türk devletlerinde göçebe yaşam tarzının aşağıdakilerden hangisine neden olduğu söylenemez?

A) Kültürlerinin çevreye yayılmasınaB) Taşınamaz sanat eserlerinin azlığınaC) Mimarinin gelişmesineD) Yazılı eserlerin azlığınaE) Hayvancılığın gelişmesine


12

22. “İslamiyet’ten önce Türkler göçebe bir Yaşam sürmekte ve başkentleri deHükümdarın bulunduğu şehir olmakta idi. Hükümdar nereye konarsa ordu da onunla birlikte konardı.” Buna göre, göçebe yaşamın Türk devlet geleneğinde hangi etkide bulunduğu savunulmaktadır?

A)Ordu teşkilatının başkentte toplandığı

B) Başkentin sürekli değiştiğiC)Hükümdarın seçiminde başkentin

etkili olduğuD) Devletin başkentinin bulunmadığıE) Federatif bir yapıda oldukları

23. Aşağıdakilerden hangisi Göktürklere ait bir özellik değildir?

A)Kendilerine ait alfabelerininbulunması

B)Türk adının devlet ismi olarak ilk defa kullanılması

C) Yerleşik hayata geçişD) Bizans ile ilişkilerE) Orhun kitabelerini yazma

İLK TÜRK DEVLETLERİ

1 D 15 C

2 B 16 B

3 C 17 E

4 C 18 D

5 D 19 D

6 A 20 C

7 B 21 C

8 E 22 B

9 C 23 C

10 B

11 E

12 E

13 C

14 E


13

TÜRK-İSLAM DEVLETLERİ

ORTA ASYA’DA KURULAN TÜRK-İSLAM DEVLETLERİ

MISIR’DA KURULAN TÜRK-İSLAM DEVLETLERİ

HİNDİSTAN’DA KURULAN TÜRK-İSLAM DEVLETLERİ

ANADOLU’DA KURULAN TÜRK-İSLAM DEVLETLERİ

Karahanlılar840–1212İlk Türk-İslam devletidir

Tolunoğulları 868–905 Mısırı bayındır hale getiren Türklerdir

Anadolu Selçuklu Devleti1075–1308

İhşidler935–969Hicaz bölgesine hâkim olan ilk Türklerdir

Gazneliler963–1187 Afganistan’da kuruldular. Hindistan’a kadar hâkim oldular. İlk Türk-İslam imparatorluğudur

Eyyubiler1174–1250 Haçlılarla savaşarak 1187 Hıttin savaşı ile Kudüs’ü geri aldılar

Büyük Selçuklu Devleti1040–1157Malazgirt Savaşıyla Anadolu’nun kapılarını Türklere açtılar.

Delhi Sultanlığı

Akkoyunlular 1350–1502 Doğu Anadolu’da kuruldular. En önemli hükümdarları Uzun Hasandır. 1473 Otlukbeli savaşında Fatihe yenildiler ve yıkıldılar.

Harzemşahlar1097–1231 Yassıçemen savaşı ile Anadolu Selçuklularına yenilip yıkıldılar.

Karakoyunlular 1365–1469 Doğu Anadolu’da kuruldular

Timur Devleti1369–1507 1402 Ankara savaşında Osmanlıyı yendiler.

Memlükler1250–1517 Moğolları durdurdular. Osmanlı ile İslam dünyasının liderliği yarışına girdiler. Abbasi halifelerini kendi korumaları altına alarak İslam dünyasının lideri olmaya çalıştılar.

Babür Devleti1526–1858

Osmanlı İmparatorluğu 1299–1922


14

BÖLÜM–2

Türk-İslam tarihi 751 Talas Savaşı ile başlar. Arap-Çin Savaşı olan Talas’ta Türkler Araplara yardım ettiler. Bunun sonucunda Türk-İslam yakınlaşması başladı. Önce Karluk, Yağma, Çiğil ve Basmil Türkleri İslamiyet’i seçecekler ardından da diğer bütün Türkler boylar halinde İslam dinine gireceklerdir.İlk Türk-İslam Devleti Karahanlılar’dır. Çünkü ilk Türk-İslam Devleti tanımında sadece kuruluş tarihi öngörülmemelidir. Etnik yapı, kültürel yapı, konuşulan dil ve devlet teşkilatının özellikleri de Türk kültürünü yansıtmalıdır. Bütün bu özellikler göz önüne alındığında tabiî ki ilk Türk-İslam Devleti Karahanlılar’dır.

TÜRK-İSLAM DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET

1. DEVLET YÖNETİMİTürkler cihan hâkimiyeti mefkûresinesahip olduklarından dolayı sürekli devlet kurmuşlar ve çok geniş coğrafyalara da yayılmışlardır. Fakatülkenin hanedanın ortak malı sayılması, boylar arası mücadele, taht kavgaları gibi sebeplerle birçok Türk Devleti de kısa sürede yıkılmıştır.

a) Hükümdar:İslam öncesindeki veraset sistemi olan hükümdarlığın babadan oğla veya herhangi bir hanedan üyesine geçişi ile kut inancı aynen devam etmiştir. Hükümdarın yasama, yürütme ve yargı yetkisi vardır.İslami dönemde Sadece Memluklardahükümdarlığa geliş şekli farklıydı. Güçlü olan her komutan hükümdarlığı ele geçirebilirdi. Memluklarda bir hanedanlık sistemi yoktu.Türk-İslam Devletlerinde hükümdarlar Han, Hakan, Sultan, Sultan-ı azam, Sultanu’l âlem, Sultanu’l maşrik vel mağrib, Kadır, Kara, İlig, Melik,

Şahinşah ve Harzemşah gibi ünvanlar kullandılar.Hükümdarlık alametleri ise hutbe okutmak, sikke (para) bastırmak, tuğra, nevbet (davul) çaldırmak, sancak, taç, sorguç, taht, Tuğra,Otağ(saltanat çadırı), hilat (halifenin gönderdiği üzeri ayet işlemeli elbise) menşur (halifenin gönderdiği yazılı belge) , asa, âlem ve çetr (saltanat şemsiyesi) gibi sembollerdir.

b)Hükümet:Hükümeti oluşturan divanlar şunlardır;

1.Divan-ı SaltanatBüyük divandır, devlet İşlerini yürütür.

2.Divan-ı İstifaMaliye Bakanlığıdır. Müstevfi başındaki kişidir.

3.Divan-ı Tuğra ya da Divan-ı İnşa Yazışmaları Yapan Başkanlıktır. Tuğrai başındaki kişidir.

4.Divan-ı İşrafGenel Teftiş Bakanlığıdır. Müşrif başındaki kişidir.

5.Divan-ı Arz veya Divan-ı CeyşAskerlik İşleri Bakanlığıdır.Emir-i Arz başındaki kişidir.

c) Saray:Sultanın ve devlet çalışanlarının bulunduğu yönetim birimidir.Saray çalışanları;

Hacip:Divan üyeleri ile sultan arasındaki yazışmaları düzenleyen görevlilerdir. Başlarındaki kişi Hashacip’tir

Kapucubaşı:Sarayın günlük işlerinin görülmesinden sorumlu olan kişidir.

Silahtar:Silah imalathanesini yönetir.


15

Candar: Saray muhafızlarıdır. Başlarındaki kişiye Emir-i Candar denir.

Âlem:Bayrak demektir. Bayrakları korumakla görevli kişiye de Alemdar denir.

Cemedar:Sultanın kıyafetlerinden sorumlu kişidir.

Emir-i Ahur:Sultanın at ve hayvanlarından sorumlu olan kişidir.

Serhenk:Sultanın özel korumalarıdır.

Bütün bu saray görevlileri kapıkullarından (maaşlı askerlerden) seçilirdi.

d) Memleket Yönetimi:Ülke eyaletlere, eyaletler vilayetlere, vilayetler kazalara, kazalar da köylere ayrılırdı.

Eyalet Şıhne-Amil-Muhtesip Vilayet Amid-Amil-Muhtesip Kaza Reis-Amil-Muhtesip Köy İktalı sipahi

Eyalet Başında bulunan kişi Şıhne’dir. Eğer hükümdar soyundan bir kişi eyaletin başında ise o zaman ünvanı melik’tir.

Vilayet ve kazaların başında,Mülki idareden sorumlu Amid (vilayet amidi ve kaza amidi)

Mali işlerden sorumlu Amil (vilayet amili ve kaza amili)

Halk tarafından seçilen Reis (sadece kaza ve nahiyelerde bulunur)

Belediye işlerinden sorumlu Muhtesip

Köylerde ise İktalı sipahiler bulunurdu.

Bunların dışında Ulag (posta)teşkilatında çalışan peykler, Münhi diye anılan gizli istihbarat memurları da vardı.

2. ORDUBüyük Selçuklu hükümdarı Sultan Melikşah Guleman-ı Saray adlı bir ordu kurdu. Bu orduya sultanın özel ordusu olduğundan dolayı Hassa ordusu da denir. İçinde devşirilen İranlı çocuklar da vardı. Bunlar yılda 4 kere Bistgani adlı maaş alırlardı.Ayrıca ikta sisteminden yetiştirilen askerlerden oluşan bir Eyalet ordusu da vardı.

İkta sistemi nedir?Devlet belli bir arazi parçasını bir çiftçiye verir. Bu çiftçiye mukta denirdi. Mukta o araziyle hem geçimini sağlar hem de iktalı askeri beslerdi. Böylece devlet hazineden tek kuruş para harcamadan her an savaşa hazır bir ordu bulundurur hem boş arazinin ekilip biçilmesini sağlar hem de memleketin zenginleşmesini sağlardı. İktalı asker barış zamanında da bulunduğu bölgenin asayişini sağlardı.

İkta sistemi hem tarım hem askerlik hem güvenlik hem de maliye ile ilgili sonuçları olan geniş kapsamlı bir sistemdir. Bu sistem Türk-islam devletlerinden Selçuklular, Gazneliler ve Karahanlılar’da uygulanmıştır.

Türklerde denizcilik ve donanma gelişmemiştir. Sebep ise denizle geç tanışma ve göçebe yaşamdır. Çünkü denizcilik belli bir yere bağlı olmayı gerektirmededir.


16

Donanmaya sahip olan Türk-İslam Devletleri ise

Gazneliler Sultan Mahmut’un Nehir FilosuAnadolu Selçukluları’nda Süleyman Şah’ın İznik TersanesiÇaka Beyin İlk Türk DonanmasıMemluk-Mısır Türk Devleti Mısır Donanması olarak sayılabilir.

3)TOPRAK YÖNETİMİ

Miri AraziMülkiyeti Devlete ait olan arazi demektir. Bütün araziler Miri araziden kısımlara ayrılmışlardır. Miri arazi kısımları şunlardır;

a)Has AraziBuralar devlete ait olan arazilerdir.Elde edilen gelir devlet hazinesine gider.Hükümdar ve ailesinin de masrafları bu arazilerden sağlanırdı.

b)İkta AraziBuralar devlete ait olan arazilerdir.Elde edilen geliri iktalı askere ve ikta araziyi işleyen çiftçiye verilir.

c)Vakıf AraziBuralar sosyal ve dini amaçlı vakıflara ait olan arazilerdir.Elde edilen gelirlerle hanlar, kervansaraylar, camiler ve hastaneler yapılırdı.

d)Haraci AraziGayr-i Müslimlerin elindeki arazilerdir.Elde edilen gelir çiftçiye aittir. Fakat vergi oranı yüksektir.

e)Mülk AraziYönetim ve askerlik alanlarında başarı göstermiş olan devlet adamlarına ödül olarak verilen arazilerdir. Sahipleri tarafından alınıp satılabilen tek arazilerdir.

4)HUKUK

a)Şer-İ HukukKaynağını İslam dininden alan hukuk kurallarıdır.Boşanma, miras, hayır işleri ve vakıfların yönetimi gibi konularda geçerli olan hukuktur.Uygulayıcısı kadı’dır. Kadı tayini Bağdat’taki Kadıl-kudat tarafından yapılırdı.

b)Örfi HukukKaynağını gelenek görenek ve sultanın emirlerinden alan hukuk kurallarıdır. İslam öncesindeki törenin devamıdır.Devlet ve halk arasındaki davalara bakan hukuk kurallarıdır.Uygulayıcısı taşrada Naib ve inzibat memurlarıdır. Başlarındaki kişiye Emir-i Dâd denirdi. (Adalet Bakanı) Bu iki mahkeme dışında ağır siyasi suçların görüşüldüğü Divan-ı Mezalim adlı bir yüksek mahkeme vardır. Bu mahkemeye sultan başkanlık ederdi.

5. İLİM VE EDEBİYAT— Karahanlılar Hakaniye lehçesini oluşturdular ve kullandılar. Yazıda ise Uygur Alfabesini kullanmaya devam ettiler. Bu dönem Türk-İslam edebiyatının oluştuğu dönem oldu.Kaşgarlı Mahmut Divan-ı Lügati’t-Türk. İlk Türk dünyası haritası da bu eserdedir.Yusuf Has Hacip Kutadgu BiligYüknekli Edip Ahmet Atabetül-HakayıkHoca Ahmet Yesevi Divan-ı Hikmet Bu dönemin önemli yazılı eserleridir. Karahanlı Devletinin ilk Müslüman hükümdarı olan Satuk Buğra Han’ın (Abdülkerim Han) Müslüman oluşunu anlatan Satuk Buğra Han Destanı Türk-İslam edebiyatının ilk sözlü ürünüdür.—Gazneliler döneminde Arapça ve Farsça Türkçe’den daha yaygın olarak kullanıldı.Firdevsi Şehname adlı eserini Gazneli Mahmut’a sundu. Firdevsi bu eserinde İran ve Turan savaşlarını anlatır. İranlılar’ı daha çok övdüğünden dolayı


17

Sultan Mahmut ona önceden vaat ettiği paranın tamamını ödememiştir.—Büyük Selçuklular döneminde resmi dil Farsça oldu. Eğitim ve bilimde ise Arapça hâkimdi. Türkçe sadece orduda ve halk arasında kullanılıyordu. Bu dönemde Ömer Hayyam Rubaileriyle, Enveri Kasideleriyle ve ünlü vezir Nizamül-Mülk de Siyasetname adlı eseriyle önemli yer tutar.Farabi (ölüm 950) Aristo’nun bütün fikirlerini açıkladığı için 2. öğretmen yani Muallim-i Sani ünvanı almıştır.İbn-i Sina (ölüm 1037) tıp, mantık ve fizik alanında önemli çalışmalar yaptı. Batıda Avicenna olarak tanınır. Sultan Alp Arslan 1066 yılında Bağdat’ta Nizamiye Medreselerini kurdu. Bu medrese dünyanın ilk üniversitesidir.Yine sözlü edebiyat olarak Danişmendnâme, Battalgazi Destanı ve Sarı Saltuk Menkıbesi önemli destanlardır.Büyük Türkmen şairi Yunus Emre (ölüm 1320) asırlarca erişilmesi mümkün olmayan bir edebiyat ve ahlâk kuramı geliştirmiştir.

6. GÜZEL SANATLAR VE İMAR FAALİYETLERİ

Bu dönem eserleri arasında; Çini kaplı saraylar, cami, mescid, imaret, han, türbe, kümbet, şadırvan, sebil, kale, sur, ribat(kervansaray) ve mezar sandukaları sayılabilir. Fakat daha da önemlisi bu dönemde Türkler sanat dünyasına çok önemli mimari üsluplarkatmışlardır. Bunlar;

—Medrese mimarisi Bağdat Nizamiye Medresesi

—Medrese-Cami mimarisi Sultan Melikşah’ın İsfahan’daki Mescid-i Camii

—Tuğla, kümbet ve çift kubbe inşaatı Merv’de Sultan Sencer Türbesi gibi

—Yivli, yüksek ve ince minare tipi, sütun, sütun başlığı, pencerelerin katlar halinde sıralanması, dikdörtgen ve beş köşeli mihraplar

Türklerin sanat dünyasına kazandırdıkları sanat üsluplarıdır.

Türk-İslam mimarisinin en belirgin özelliği kubbe mimarisidir.

Bu dönem mimari eserleri ise;—Mısır’da Tolunoğlu Ahmet’in

yaptırdığı Toluniye Camii_ Karahanlılar döneminde Ribat adlı

kervansaraylar, Buhara Ulu Camii_ Gazneliler döneminde Leşker-i Bazar

adlı saray—Büyük Selçuklular döneminde;

İsfahan’da Mescid-i CumaMerv’de Sultan Sencer CamiiKazvin’de Haydariye Mescidi önemli eserlerdir.

—Babür hükümdarı Şah Cihan’ın eşi Mümtaz Mahal için yaptırdığı Tac Mahal dünyanın sayılı harikalarından biri olmuştur.

Türk-İslam sanatında resim ve heykelciliğin yasaklanması oymacılık, kakmacılık, nakkaşlık ve minyatür gibi süsleme sanatlarının gelişmesinde etkili olmuştur.

ANADOLU’DA İLK TÜRK BEYLİKLERİBu beylikler 1071 Malazgirt Zaferinden sonra kurulmuşlardır. Alp Arslan komutanlarını Anadolu’yu fethetmekle görevlendirdi. Fethettikleri yerleri de kendilerine ikta olarak(Kılıç hakkı) vereceğini söyledi. Bundan dolayı önde gelen komutanlar Anadolu’yu hızlı bir


18

şekilde fethettiler ve Anadolu’nun Türkleşmesini sağladılar. Bu komutanların ele geçirdikleri yerler şunlardır;

1.DanişmendlilerSivas, Kayseri, Malatya, Tokat ve Amasya civarında kuruldular.2.MengüceklilerErzincan, Kemah ve Divriği’de kuruldular.3.SaltuklularErzurum, Bayburt ve Oltu civarında kuruldular.4.ArtuklularHasankeyf, Harput ve Mardin civarında kuruldular5.Çakaİzmir ve çevresinde kuruldu. İlk denizci Türklerdir.

ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ VE İKİNCİ BEYLİKLER DÖNEMİ

1. ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİDevletin kurucusu Kutalmışoğlu Süleyman Şah’tır. (1075) Başkenti İznik’tir. Diğer hükümdarları ise sırasıyla;- I. Kılıçarslan- Şahin Şah- I. Mesut- II. Kılıçarslan- I. Gıyaseddin Keyhüsrev- I. İzzettin Keykavus- I. Alaaddin Keykubat- II. Gıyaseddin Keyhüsrev

Anadolu Selçuklu Devleti 1096–1270 yılları arası devam eden Haçlı seferlerine karşı en büyük mücadeleyi sergiledi. Anadolu Türk varlığını korudu. 1176 Miryakefalon savaşıyla da Anadolu’nun Türk yurdu olduğunu kesinleştirdiler. Fakat 1243 Kösedağ savaşında İlhanlı Moğollarına yenildiler ve yıkılışa geçtiler. Yıkılmaları üzerine de Anadolu’da ikinci beylikler dönemi başladı.

Bu beylikler ise;1. Osmanoğulları Söğüt,

Domaniç2. Karesioğulları Balıkesir,

Çanakkale3. Candaroğulları

(İsfendiyaroğulları) Sinop, Kastamonu, Samsun

4. Menteşeoğulları Muğla5. İnançoğulları Denizli6. Sahip Ata oğulları Denizli,

Afyon7. Karamanoğulları Ermenek,

Konya8. Pervaneoğulları Sinop, Bafra

ve Samsun9. Tacettinoğulları Niksar

(Tokat), Ordu10. Germiyanoğulları Kütahya,

Denizli11. Saruhanoğulları Manisa12. Aydınoğulları Aydın, İzmir13. Dulkadiroğulları Elbistan,

Maraş14. Hamitoğulları Isparta, Eğirdir,

Antalya15. Eşrefoğulları Beyşehir (Konya

civarı)16. Ramazanoğulları Adana17. Eretna Devleti Sivas, Kayseri18. Kadı Burhanettin Devleti Sivas

ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ VE BEYLİKLER DÖNEMİNDE KÜLTÜR

VE MEDENİYET

1. DEVLET YÖNETİMİ

a) Hükümdar:Taht yine daha önceki Türk devletlerinde olduğu gibi hanedanın ortak malı idi. Bundan dolayı sürekli taht kavgaları yaşanmıştır. Hükümdar çocuklarına Melik denirdi. Melikler sancaklarda Atabey adlı bilge hocalar tarafından eğitilirlerdi. Atabeyler de bazen meliklerin küçük yaşta olmasından yararlanarak bulundukları bölgelerde asker toplar ve bağımsızlıklarını ilan ederlerdi.


19

Anadolu Selçuklu Devletinde kullanılan hükümdarlık alametleri Büyük Selçuklu Devletinin kullandığı hükümdarlık alametleri ile aynıdır. Unvan olarak da Sultan, Rükneddin, Keykubat, Sultanül-Âlem, Sultan-ı Galip, Emiru’l-Müminin gibi unvanlarkullandılar. İslam öncesindeki kut inancı aynen bu dönemde de devam etmiştir.Saray teşkilatı ise Büyük Selçuklu saray teşkilatının aynısıdır. Hashacip, Candar, Cemedar, Silahtar gibi saray çalışanları ve görevlileri aynen Büyük Selçuklu Devletinden alınmıştır.Hükümdar başkentte olmadığızaman ona Naib denen üst düzey bir devlet görevlisi vekâlet ederdi.Divan olarak da Tuğra Divanı (yazı işleri) Arz Divanı (ordu işleri), İstifa Divanı (maliye işleri), İşraf Divanı (teftiş işleri), Pervane Divanı (iktaların dağıtımından sorumlu bakanlık) olmak üzere 5 divan vardı.Büyük divana ise Divan-ı Saltanat denirdi. Başında da sultan vardı ve bu divan her gün toplanırdı. Savaş ve barış kararı, büyük davalar, memleket işleri hep bu divanda görüşülürdü. Bu divana sultan, vezirler, beylerbeyi, atabeyler ve Adalet Bakanı olan Emir-i Dad katılırdı. Bu yönüyle ilk Türk Devletlerindeki kurultaya benzetilebilir.

Anadolu Selçukluları ülkeyi üç kısım illere ayırarak yönettiler.1. kısım Meliklerin yönettiği iller2. kısım Subaşıların yönettiği iller3. kısım Uç beylerinin yönettiği iller

İllerde belediye işlerine muhtesip bakardı. Önemli şehirlerin başında ise şıhne adlı askeri valiler bulunurdu. İllerdeki adalet işlerine ise kadılar bakardı.

2. ORDU YÖNETİMİBüyük Selçuklu Devletinde uygulanan Gulam (Devşirme) sistemini daha da güçlendirdiler ve orduyu 3’e ayırdılar.

a.Guleman-ı SarayDeğişik milletlerden küçük yaşta satın alınan ve yetiştirilen çocuklardan oluşturulurdu. Osmanlıdaki yeniçerilere benzetilebilirler.

b.Hassa AskerleriBaşkentteki askeri garnizonlarda yaşar ve eğitim alırlardı. Üç ayda bir bistgani adlı maaş alırlardı. Savaşta hükümdarın yanında savaşırlardı.

c.SipahilerKendilerine ikta arazileri tahsis edilen atlı askerlerdir. Savaş zamanında orduya katılır barış zamanında bulundukları yerlerin asayişinden sorumludurlar.

Bu üç önemli askeri birliğin dışında bağlı beylik ve devletlerden gelen askerler, ücretli askerler (Rum, Frank ve Ruslardan toplananlar), gönüllüler ve sınır boylarında savaşa hazır durumda bekleyen Türkmen Birlikleri de vardır.Bütün bu birliklerden oluşan orduya da Emiru’l-Ümera adlı kişi komuta ederdi.Anadolu Selçuklu Devleti Büyük Selçuklulardan farklı olarak donanmaya da sahipti. Çünkü artık 3 tarafı denizle çevrili olan bir coğrafyadadırlar. Samsun, Sinop, Kırım Suğdak, Antalya ve Alanya’da büyük ticaret limanları kurdular.Beyliklerden ise Karesioğulları, Candaroğulları, Menteşeoğulları, Aydınoğulları ve Pervaneoğulları denizcilikle uğraştılar.Donanma komutanına Melikus-sevahil veya Reisu’l-Bahr denirdi.

3. HUKUK

Anadolu Selçuklu Devletinde hukuk Büyük Selçuklu Devletindeki hukuk ile aynıdır. Şer-i hukuk ve örf-i hukuk olarak ikiye ayrılır.

a)Şer-i Hukuk—Kaynağını İslam dininden alan

hukuk kurallarıdır.


20

—Boşanma, miras, hayır işleri ve vakıfların yönetimi gibi konularda geçerli olan hukuktur.

—Uygulayıcısı kadı’dır. Kadı tayini Bağdat’taki Kadıl-kudattarafından yapılırdı.

b)Örf-i Hukuk—Kaynağını gelenek ve

göreneklerden alan hukuk kurallarıdır. İslam öncesindeki törenin devamıdır.

—Devlet ve halk arasındaki davalara bakan hukuk kurallarıdır. Uygulayıcısı taşrada Naib ve inzibat memurlarıdır. Başlarındaki kişiye Emir-i Dâd(Adalet Bakanı) denirdi. Kısacası Anadolu Selçukluları ile Büyük Selçuklulardaki hukuk aynı özelliklere sahiptir.

4. DİN VE İNANIŞSelçuklular Türklüğün fetih anlayışı ve İslam’ın cihat anlayışını birleştirerek Anadolu’yu hızla İslamlaştırdılar. Anadolu’ya pek çok cami ve medrese kazandırdılar. Bu dönemde Anadolu’ya Orta Asya’dan çok büyük Türkmen göçü yaşandı. Bu göçleri Orta Asya ereni Ahmet Yesevi teşvik etmiştir. Anadolu’da tarikatların oluşumu da Anadolu Selçuklu devleti ile başladı. Bunlar;

Mevlevilik: En büyük sufisi Mevlana Celalettin-i Rumi’dir (1217–1273). Yüksek tabakaya hitap eden bir tarikattır. Mevlana’nın en büyük eseri ‘Mesnevi’dir. Tarikatın kurucusu Mevlana’nın oğlu Sultan Veled’dir.

Bektaşilik: En büyük sufisi Hacı Bektaş-ı Veli’dir (1209–1271). Bu tarikat daha çok askerler arasında yaygınlık kazanmıştır.

Babailik: Baba İlyas ve sonra da Baba İshak tarafından kurulan bir tarikattır. Anadolu’daki ilk dini ve siyasi nitelikli olan 1240 Babai isyanını çıkardılar. Bu isyan Malatya,

Tokat ve Amasya’ya yayılmıştır. Etkileri de uzun süre devam etmiştir.

Ekberilik: Muhyiddin-i Arabî tarafından kurulmuştur. Vahdet-i Vücut düşüncesini savundular. Bu düşünceye göre tek varlık vardır. O da Allah’tır. Her şey Allah’ı gösterir.Anadolu’da bu tarikatların dışında halkı örgütleyen ve koruyan başka teşkilatlar da vardır. Bunlar;

Abdalan-ı Rum:Anadolu Dervişleri TeşkilatıBacıyan-ı Rum:Anadolu Kadınları TeşkilatıFeteyan-ı Rum:Anadolu Gençleri TeşkilatıGaziyan-ı Rum:Anadolu Gazileri Teşkilatıdır

5. TOPRAK YÖNETİMİAnadolu Selçuklu devletindeki toprak yönetimi Büyük Selçuklu Devleti toprak yönetimi ile tamamen aynıdır. Toprağın hepsi miri arazidir. Mülkiyeti Devlete ait olan arazi demektir. Bütün araziler Miri araziden kısımlara ayrılmışlardır. Miri arazi beş kısma ayrılır

a)Has Arazi: Buralar devlete ait olan arazilerdir. Elde edilen gelir devlet hazinesine gider. Hükümdar ve ailesinin de masrafları bu arazilerden sağlanırdı.

b)İkta Arazi: Buralar devlete ait olan arazilerdir. Elde edilen geliri iktalı askere ve ikta araziyi işleyen çiftçiye gider.

c)Vakıf Arazi: Buralar sosyal ve dini amaçlı vakıflara ait olan arazilerdir. Elde edilen gelirlerle hanlar, kervansaraylar, camiler ve hastaneler yapılırdı.

d)Haraci Arazi: Gayr-i Müslimlerin elindeki arazilerdir. Elde edilen gelir çiftçiye aittir. Fakat vergi oranı yüksektir


21

e)Mülk Arazi: Yönetim ve askerlik alanlarında başarı göstermiş olan devlet adamlarına ödül olarak verilen arazilerdir. Sahipleri tarafından alınıp satılabilen tek arazilerdir.

6. FİKİR, DİL VE EDEBİYATAnadolu Selçuklu devletinde halk Türkçe konuşmakta, ilim dili olarak Arapça kullanılmakta ve edebiyat dili olarak da Farsça kullanılmaktadır.Karamanoğlu Mehmet Bey 1277 yılında Türkçe’yi resmi dil ilan etmiştir. Bu Türkçe’nin gelişmesini sağlayacaktır.Bu dönemde çok önemli tasavvufi fikirler ve halk edebiyatı ürünleri ortaya çıkacaktır. Bunlar;- Mevlana: Mesnevi, Fihi Mafih,

Divan-ı Kebir ve Mektubât- Yunus Emre: Divan, Risaletun-

Nushiyye- Gülşehri: Mantıkut Tayr (kuşların

dili) ve Garibname- Nasrettin Hoca fıkraları- Battalname ve Danişmendname

12. ve 13. yy.da söylenen destanlardı.

- Hoca Dehhani: Selçuklu Şehnamesi

- Hacı Bektaş-ı Veli: Makalat- Germiyanlı Ahmedi: Cemşid-i

HurşidBu dönemde bilimsel çalışma olarak da;- Caca Bey: Astronomi bilginidir.- İbn-i Bibi: Anadolu Selçuklu

tarihçisidir.

7. MİMARİ VE SANATTicari, sosyal ve dini birçok eser yapılmıştır. Bu eserlerde en çok taş kullanılmıştır. Anadolu Selçukluları taş işçiliğinde çok geliştiler. Bunun yanında çini süslemeleri de kullandılar. Çinilerde en çok bitki ve hayvan motifleri kullanılmıştır. Selçuklular iç ve dış süsleme malzemesi olarak ahşap da kullanmışlardır. Halıcılık, hat (Arapça güzel yazı yazma sanatı) tezhip (resimlerin etrafını bir

çerçeve gibi süsleme sanatı), minyatür ve el sanatları da gelişen diğer sanat dallarıdır. Anadolu Selçukluları İslam mimarisine kümbet ve külliyeyi kazandırdılar. Kümbet devlet ve ilim adamları için yapılan anıt mezarlardır. Külliyeler ise camilerle birlikte kütüphane, medrese ve şifahane gibi eserlerin bir arada bulunduğu mimari eserler topluluğudur.

KÜMBET

Saraylar Kubadabad sarayı-Anadolu

Selçukluları- Beyşehir Kubadiye sarayı- Anadolu

Selçukluları -kayseri Haydar Bey ve Hızır İlyas köşkleri

-Anadolu Selçukluları- kayseri

Camiler Konya, Malatya, Sivas ve Niğde

Ulu Camileri Anadolu Selçuklu Devleti

Kayseri Ulu Camii Danişmendliler

Divriği Ulu Camii Mengücekliler

Erzurum Ulu Camii Saltuklular Mardin Ulu Camii Artuklular

Medreseler Yağıbasan Medresesi

Danişmendliler – Tokat. Bu medrese Anadolu’daki ilk medresedir.


22

Karatay ve İnce Minareli Medrese Anadolu Selçuklu Devleti – Konya

Şifaiye, Buruciye, Gök Medrese, çifte Minareli Medrese Anadolu Selçuklu Devleti – Sivas

Hatuniye, Hond Hatun medresesi Anadolu Selçuklu Devleti –kayseri

Caca Bey Medresesi Anadolu Selçuklu Devleti – Kırşehir. Anadolu’daki ilk rasathane’dir.

Külliyeler Hond Hatun Külliyesi Anadolu

Selçuklu Devleti – Kayseri Divriği Külliyesi Mengücekliler

– Divriği Sivas

Kümbetler Emir Saltuk Kümbeti

Saltuklular – Erzurum Melik Danişmend Gazi Kümbeti

Danişmendliler – Kayseri Döner Kümbet Danişmendliler

– Kayseri

Şifahaneler Çifte Medrese, Gevher Nesibe,

Gıyasiye, Keykavus, Gök Medrese Şifahaneleri Anadolu Selçuklu Devleti

Köprüler Malabadi Köprüsü Artuklular-

Batman

8. SOSYAL VE EKONOMİK HAYATAnadolu ilk olarak birinci Beylikler döneminde Türkleşmeye başladı. Türkleşmenin en hızlı olduğu dönem ise Anadolu Selçuklu Devleti dönemidir. Bu dönemde Konya, Kayseri, Sivas, Erzincan ve Niğde önemli birer kültür şehri haline geldi. Orta Asya’da Moğol istilasından kaçan Türkmenler Anadolu’nun bu önemli şehirlerine gelip yerleştiler ve Anadolu’da sosyal ve ekonomik hayatın canlanmasına sebep oldular. Halk şehirliler köylüler ve göçebelerolmak üzere 3 gruba ayrılmıştır.Şehirde yaşayan halk içinde en önemli olan sınıf ehli örf denilen devlet görevlileridir. Bunlar tahsildarlar, askerler, asayişçiler, kale erleri ve bölük zabitleri gibi devletin işleyişini sağlayan memurlardır.Şehir halkı içinde ikinci önemli sınıf ise ehl-i ilim denilen din ve bilim adamlarının oluşturduğu sınıftır. Bunlar, şeyhler, müderrisler, kadılar, imamlar, müezzinler ve medrese öğrencileridir. Şehirlerdeki diğer önemli bir sınıf da esnafların oluşturduğu sınıftır. Esnaf kendi arasında Ahilik teşkilatını kurmuştur.

2006 KPSS-I

Batman yakınındaki Hasankeyf’te aşağıdakilerden hangisine ait eserler bulunmaktadır?

A) Artukoğulları B) GermiyanoğullarıC) Karamanoğulları D) Candaroğulları E) Aydınoğulları Cevap: A

2006 KPSS-I

I. ÇiniII. TaşIII. Ahşap

Anadolu Selçuklu mimari yapılarının iç ve dış süslemelerinde yukarıdakilerden hangileri kullanılmıştır?

A) Yalnız I B)Yalnız II C) Yalnız III

D) I-II E) I-II-III

Cevap: E


23

Ahilik teşkilatı Abbasilerdeki Fütüvvet teşkilatına dayanır. Anadolu’da Ahi teşkilatının kurucusu Ahi Evran’dır. Bu teşkilat esnafın ürettiği malın kalitesini ve fiyatını denetler. Haksız rekabeti engeller, üyelerinin eğitimini sağlar, çıkarlık, kalfalık ve ustalık belgelerini verir, esnaf ve devlet arasındaki ilişkileri düzenler. Ahi teşkilatı kesinlikle esnafların davalarına bakmaz. Bu görev kadıya aittir.Ahi teşkilatının şeyhine Ahi Baba denirdi. Şeyhin yardımcısı olan Kethüda ise teşkilata giriş merasimlerini düzenler ve satılan mallar için narh denilen fiyatı tespit ederdi. Her esnaf muhakkak Ahi teşkilatına üye olmak ve bu teşkilatın kurallarına uymak zorundadır. Halkın ikinci kısmı ise sayıca en fazla olan köylüdür. Köylüler ise genelde tarım ve hayvancılıkla uğraşır ekip biçtikleri iktalı arazilerde ikta sahibinin yönetimi altında yaşarlardı. Konargöçer göçebeler ise Batı, Güney ve Güneydoğu Anadolu’da hayvancılıkla uğraşırlardı.


24

TÜRK-İSLAM DEVLETLERİ TEST -I

1. Aşağıdakilerden hangisi Asya’da kurulan ilk Türk devletlerinden biri değildir?

I. Avrupa HunlarıII. HazarlarIII. SelçuklularIV. Anadolu SelçuklularıV. Türgişler

A) Yalnız I B)I-III-IVC) I-II-V D) I-III-V

E) II-III-IV

2. Aşağıdaki Türk devletlerinden hangisi hem etnik yapı hem de yönetici kadrosu tamamen Türk olan bir devlettir?

A) GaznelilerB) KarahanlılarC) SelçuklularD) Anadolu SelçuklularE) Memlükler

3. I. Ülkenin hanedanın ortak malı sayılmasıII. Taht kavgalarıIII. Haçlı saldırılarıIV. Bizans baskısıV. Boylar arası mücadele

Yukarıdakilerden hangileri hem Türk-İslam devletlerinin hem de İslam öncesi Türk devletlerinin yıkılmasına sebep olan ortak etkenlerden değildir?

A) I-II B) I-II-V C) III-IV D) I-IV-V E) I-III-V

4. I. Hutbe okutmakII. Nevbet (davul) çaldırmakIII. Hilat giymekIV. Menşur almakV.Tuğ sahibi olmak

Yukarıdakilerden hangileri hem İslami dönem hem deİslam öncesi Türk devletlerinde kullanılan hükümdarlık alametlerindendir?

A) Yalnız I B) II-IV-VC) I-III-IV D) I-IV-V

E) II-V

5. I. Kut inancıII. Ordu-millet anlayışıIII. Cihan hâkimiyeti mefkûresi

Yukarıdakilerden hangileri hem ilk Türk devletlerinde hem de Türk-İslam devletlerinde görülen ortak özelliklerdendir?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) Yalnız III D) II-III

E) I-II-III

6. Aşağıda Büyük Selçuklu Devleti ile ilgili bazı eşleştirmeler verilmiştir. Bu eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?

A) Hilat hükümdarlık elbisesiB) Menşur hükümdarlık belgesiC) Divan-ı Tuğra yazışma

bakanlığıD) Müstevfi Maliye BakanıE) Cemedar sultanın özel

koruması


25

7. Aşağıdakilerden hangisi Anadolu Selçuklu Devletinde yargı ile ilgili bir kavram değildir?

A) YarganB) Emir-i DadC) Kadıl-KudatD) KadıE) Divan-ı Mezalim

8. Aşağıdakilerden hangisi Büyük Selçuklu Devletinde memleket yönetimi ile ilgili bir görevli değildir?

A) SultanB) AmidC) ReisD) AmilE) Kethüda

9. Aşağıdakilerden hangisi Büyük Selçuklu Devletindeki saray görevlilerinden biri değildir?

A) Kapucubaşı B) Sipahi C) Silahtar D) Candar E) Hacip

10.Aşağıdaki Türk Devletlerinden hangisi denizcilikle ilgili bir faaliyette bulunmamıştır?

A) Büyük Selçuklu DevletiB) Anadolu Selçuklu DevletiC) MemlüklerD) GaznelilerE) Çaka

11. I. Eyaletlerde yaşarlar.II. Sürekli askeri eğitim alırlar.III. Sadece savaş zamanında

orduya katılırlar.IV. Başkentte yaşarlar.V.Üç ayda bir bistgani adlı maaş

alırlar.

Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri iktalı askerlerle ilgili doğru bir bilgi değildir?

A) Yalnız II B) II-IV-V C) I-IV-V D) II-III-IV E) I-II-III

12. I. Arazinin işletilmesi sağlanır.II. Üretimde süreklilik sağlanır.III. Her an savaşa hazır bir ordu

bulundurulur.IV. Ülkede siyasi birlik sağlanır.

Yukarıdakilerden hangileri ikta sisteminin devlete sağladığı sosyal ve ekonomikyararlardan değildir?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) I-III D) III-IV E) I-II-IV

13.Aşağıdakilerden hangisi Anadolu Selçukluları dönemine ait bir mimari eser türüdeğildir?

A) Kurganlar B) KümbetlerC) Külliyeler D) Kervansaraylar

E) Saraylar

14.Aşağıdakilerden hangisi ismini kurucusundan alan bir Türk devleti değildir?

A) HarezmşahlarB) SelçuklularC) DanişmendlilerD) ArtuklularE) Saltuklular


26

15. I. Kutadgu BiligII. Dede Korkut HikâyeleriIII. Orhun KitabeleriIV. Divan-ı Hikmet

Yukarıdakilerden hangileri Türk-İslam edebiyatı ürünlerinden değildir?

A) Yalnız II B) II-III C) I-II-IV D) I-III E) II-III-IV

16.—İran-Turan savaşlarını anlatır.- Gazneli Mahmut’a sunulmuştur.- İran edebiyatının en önemli

eseridir.

Yukarıda bahsedilen eser aşağıdakilerden hangisidir-?

A) Selçuklu ŞehnamesiB) Atabetül-HakayıkC) Divan-ı Lügatit-TürkD) ŞehnameE) Siyasetname

17.— Batıda Avicenna olarak tanınır.- Tıp, mantık ve fizik alanında

eserler verdi.- En önemli eserleri kanun ve şifa

adlı eserleridir.

Yukarıda özellikleri verilen Türk bilgini hangisidir?

A) Farabi B) GazaliC) Biruni D) İbn-i Sina E) Ömer Hayyam

18.Türk-İslam edebiyatının ilksözlü örneği aşağıdakilerden hangisidir?

A) DanişmendnameB) BattalnameC) Satuk Buğra Han DestanıD) ŞehnameE) Türeyiş

19. I. Göçebe yaşamII. Coğrafi konum III. Ticaretin önemsenmemesi

Yukarıdakilerden hangileri Türklerde denizciliğin geç başlamasının sebeplerinden biri değildir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I-III

E) I-II-III

20. I. İkta askerleriII. Hassa askerleriIII. Ahi Teşkilatı

Yukarıdakilerden hangileri kendilerine ikta arazi tahsis edilen görevlilerden değildir?

A) Yalnız I B)Yalnız IIC) Yalnız III D) I-II E) II-III

21.Anadolu’da Türkçeyi resmi dil ilan eden ilk devlet ve devletadamı hangisidir?

A) Germiyanlılar – Germiyan BeyB) Anadolu Selçuklu Devleti –

Süleyman ŞahC) Karamanoğulları – Karaman BeyD) Eretna Devleti – Eretna BeyE) Çaka Devleti – Çaka Bey

22.Aşağıdakilerden hangisi 1243 Kösedağ Savaşından sonra kurulan ikinci beyliklerden birideğildir?

A) RamazanoğullarıB) OsmanoğullarıC) DanişmendlilerD) GermiyanoğullarıE) Hamitoğulları


27

TÜRK–İSLAM DEVLETLERİTEST- II

1. I. KayseriII. İzmirIII. SivasIV. MalatyaV. Bursa

Yukarıdaki şehirlerden hangilerinde Anadolu Selçuklu Devleti dönemine ait eserlere rastlanamaz?

A) Yalnız II B) II-V C) III-IV-V

D) II-IV-V E) I-III-V

2. Türk tarihindeki ilk Türk denizcisi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Çaka BeyB) Piri ReisC) Umur BeyD) Artuk BeyE) Barbaros Hayrettin Paşa

3. Risaletun -Nushiyye adlı eser hangi Türk büyüğüne aittir?

A) MevlanaB) Hacı Bektaşi VeliC) Yunus EmreD) Hoca DehhaniE) Nasrettin Hoca

4. Aşağıdakilerden hangisi Türklerin İslam sanatına kazandırdığı sanat eserlerinden biri değildir?

A) HatB) KubbeC) KümbetD) KülliyeE) Yivli, yüksek ve ince minare yapısı

TÜRK-İSLAMDEVLETLERİ- I

1 B 13 A

2 B 14 A

3 C 15 B

4 E 16 D

5 E 17 D

6 E 18 C

7 A 19 C

8 E 20 E

9 B 21 C

10 A 22 C

11 B

12 D


28

5. Leşker-i Bazar adlı saray hangi Türk-İslam devletine aittir?

A) KarahanlılarB) GaznelilerC) Anadolu SelçuklularıD) Büyük SelçuklularE) Harezmşahlar

6. Aşağıdakilerden hangisi Karahanlılar Döneminde “Vezir” e verilen Türkçe addır?

A) Baymirza B) MirzaC) Aytutmuş D) Yuğruş E)Todun

7. “Karahanlı, Gazneli ve Selçuklu saraylarında hükümdarın hizmetlileri belli başlı gruplara ayrılmıştı ve başlarında Ulu Hacib bulunmaktaydı.”Aşağıdakilerden hangisi Ulu Hacib’in emri altında bulunan görevlilerden değildir?

A) Emir-i Dad B) CamedarC) Silahtar D) Emir-i Ahur E)Serhenk

8. “İlk Türk İslam devletlerinde resim sanatı gelişmemiş olmakla birlikte, paralar üzerinde figürler, halılar üzerinde bitki ve hayvan motifleri bulunmakta idi.”Buna göre, ilk Türk İslam devletlerinde Resmin yerini hangi sanat dalı almıştır?

A) Hat sanatı B) ÇinicilikC) Minyatür D) Ebru E)Tezhip

9. Türk tarihinde “İlk Müslüman Türk Devleti” nitelemesi için, devletin siyasi temsil kudreti, coğrafi egemenlik alanı, nüfus yoğunluğu, tarihi fonksiyonu gibi ölçütler göz önünde bulundurulmaktadır.Buna göre, aşağıdaki devletlerden hangisi tarihte “İlk Müslüman Türk Devleti” olarak kabul edilmelidir?

A) Bulgarlar B) TolunoğullarıC) Hazarlar D) Karahanlılar E) İdil Bulgarları

10.Aşağıdakilerden hangisi İslami dönem Türk devletlerinde görülür?

A) Kurgan B) BalbalC) Şaman D) Kümbet E) Totem

11.Aşağıdakilerden hangisi Hindistan’da kurulmuş Türk devletlerinden biridir?

A) Gazneliler B) GurlularC) Harezmşahlar D) Babürlüler E)Karahanlılar

12. Aşağıdakilerden hangisi Selçuklularda hukuk işleriyle ilgili bir görevli değildir?

A) Kadı’l-Kuzat B) ŞeyhülislamC) Kadı D) Naib-i Kadı E)Emir-i Dad

13. Büyük Selçukluların devlet yönetiminde bulunmayan divan türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Divan-ı saltanat B) Divan-ı İnşâC) Divan-ı Mezalim D) Divan-ı Berid E)Divan-ı Arz

14. Aşağıdakilerden hangisi Selçuklu komutan ve devlet adamlarından biri değildir?

A) Danişment GaziB) NizamulmülkC) Umur GaziD) Mengücek GaziE) İbrahim Yınal


29

15. Selçuklular hanedan olarak diğer Türk hanedanları ile akraba olmuşlardır. Tuğrul Bey, Alparslan ve Melikşah’ta bu görülür. Türk tarihinde böyle bir geleneğin olmasıdaha çok hangi sebebe dayanır?

A) Devletin gücünü artırmak isteğiB) Komşularla barış içinde yaşama isteğiC)İslam dünyasındaki nüfuzunu

artırmak düşüncesiD) Cihanşümul devlet politikasıE)Hanedanın devamını sağlama

düşüncesi

16. Aşağıda verilen tarihi eserlerden hangisi Orta Anadolu Bölgesi’nde bulunan bir Selçuklu dönemi eseri değildir?

A) Leşkeri BazarB) Döner KümbetC) Kubadabad SarayıD) Hond Hatun KülliyesiE) Gevher Nesibe Şifahanesi

17. “Zamanının dinlenme tesisi olan bu yapılar, aynı zamanda bir ticaret merkezi olma özelliğini göstermektedir. İçinde bir yolcu için olduğu kadar bir insan için barınma ve dinlenme ile ilgili tüm ihtiyaçları giderecek bölmelerin olduğu bu yapılar Türk insanının misafirperverlik özelliğini ticarete de yansıttığını göstermektedir.”Adı geçen tarihi yapı aşağıda verilenlerden hangisi olabilir?

A) İmaret B) BimaristanC) Külliye D) Han E)Medrese

18. Selçuklu mimari yapılarında kullanılan ve bu yapıların günümüze kadar ulaşmasında önemli pay sahibi olan malzeme aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tuğla B) KerpiçC) Megaron Yapı D) Geometrik Yapı E)Ahşap

19. Selçuklu Sanatı’nın etkisi hangi coğrafi sahada daha az görülebilir?

A) Hindistan B) EndülüsC) Anadolu D) Mısır E)İran

20. Aşağıdaki eserlerden hangisinde Selçuklu Tarihiyle ilgili bilgilere rastlanmaz?

A) Siyasetname B) İbni Bibi TarihiC) Oruç Bey Tarihi D) Oğuzname E)Danişmentname 21. Federal idarelerde devlet, özerk birimlerin birleşmesinden meydana gelir. Bu nedenle merkezi bir otoriteden söz edilemez.

İslamiyet öncesi oluşturulan ve daha sonra da bir süre devam eden bu model aşağıdakilerden hangisinde görülmez?

A) Anadolu SelçuklularıB) OsmanlılarC) GaznelilerD) Büyük SelçuklularE) Göktürkler

TÜRK-İSLAM DEVLETLERİ- II

1 B 11 D

2 A 12 B

3 C 13 D

4 A 14 C

5 B 15 A

6 D 16 A

7 A 17 D

8 C 18 A

9 D 19 B

10 D 20 C

21 B


30

BÖLÜM–3B

OSMANLI KÜLTÜR VE MEDENİYETİ

1. MERKEZ TEŞKİLATI

Padişah

Sadrazam (Vezir-i Azam)

Vezirler

Kadıaskerler

Deftedarlar

Nişancı

Reisul küttab

Kaptanıderya

Yeniçeri ağası

a) Padişah:Hükümdarlık babadan oğla geçerdi. Fakat Fatih Sultan Mehmet “Kanunname-i Âli Osman” ile padişahın kardeşlerini sebep göstermeden öldürebileceğini bir kanun haline getirdi. Bu kanundan dolayı padişahlar 17. yy.a kadar kardeşlerini öldürmüşlerdir.Bu kanunun çıkarılmasının sebebi daha önceki Türk devletinin taht kavgalarından dolayı çok kısa bir sürede yıkılmalarıdır.17. yy.da ise taht kavgaları azaldı. Çünkü I. Ahmet Ekber ve Erşed (En büyük ve en akıllı kardeşin tahta çıkması kuralı) sistemini getirdi. 18. yy.da ise hiçbir taht kavgası olmadı. 19. yy.da ise hanedanın en yaşlı üyesinin tahta geçmesi kural haline geldi ve bu 1876 Kanun-u Esasi’sinde de yer alarak Anayasal bir hüküm haline geldi.

Osmanlı padişahları Bey, Han, Hüdavendigâr, Sultan ve Yavuzla beraber de Halife unvanınıkullandılar.Padişah yasama, yürütme ve yargı yetkisine sahiptir. Fakat şer’i hukuk ve örfi hukuk onun yetkilerini sınırlardı. Padişah Örf, adet, gelenek, görenek ve dini kurallara uymak zorundaydı. Padişahın bu yetki genişliğine sırasıyla Sened-i İttifak, Tanzimat Fermanı, Islahat Fermanı, Kanun-u Esasi ve Meşrutiyet Hareketleri ile sınırlama getirildi.

b) Vezir-i Azam (Sadrazam):Padişahın mutlak vekilidir. Padişahın mührünü taşır. Padişah sefere katılmadığı zaman onun yerine orduya komuta eder ve Serdar-ı Ekrem (Keremli Komutan) ünvanını alırdı.Siyasi ve askeri konularda geniş yetkilere sahiptir. Fakat mali ve adli konularda yetkileri sınırlıdır.

2006 KPSS-IOsmanlıda hangisi hiyerarşik basamağın en üstüdür?

A) Nişancı B) Defterdar C) KazaskerD) Sadrazam E)Reissü’l-küttap

Cevap: D

c) Vezirler:(Devlet Bakanları)15. yy.da sayıları 5’e 17. yy.da da sayıları 7’ye çıkmıştır. Divan’ın daimi üyeleridir. Divan’da danışman olarak görev yaparlardı. İdam cezası da dâhil yargılama yetkisine sahiptirler. Halkın şikâyetlerini dinler ve hüküm verirlerdi.

d) Kadıaskerler:Adalet Bakanlığıdır. Kadı ve müderrisleri atardı. Divan-ı hümayun’da ilmiye sınıfını temsil ederdi. İlmiye sınıfına ait işleri


31

Ruznamçe defterine kaydederdi.Selçuklularda Kadı Leşker olarak geçerdi. İlk Osmanlı kadısı Bursa kadısı Çandarlı Halil’dir. 1480’den itibaren sayıları ikiye çıkarıldı. Anadolu ve Rumeli Kazaskerlikleridir. Rumeli Kazaskeri daha kıdemlidir. Bu makama gelebilmek için İstanbul’un kadılığını yapmış olmak gerekirdi.

e) Defterdarlar:Devletin mali işlerinden sorumludurlar. Bu da sayısı 2’ye çıkan bir bakanlıktır (Rumeli Defterdarı, Anadolu Defterdarı). Defterdara bağlı devlet görevlileri ise şunlardır;

1. Baş bakı kulu:Hazineye borcu olanlara icra uygulardı

2. Cizye baş bakı kulu:Cizye işlemlerini takip ederdi

3. Tarihçi kalemi:Mali belgeleri tarihlendirirdi

4. Gelir gider kalemi:Mukataa arazilerin gelir ve gider kayıtlarını tutardı.

5. Maliye emirleri kalemi:Maliyeyi ilgilendiren fermanları ilgili yerlere gönderirdi.

6. Sergi halifesi:Hazine defterlerinin muhafazası ile ilgilenirdi.

7. Veznedarbaşı:Piyasadaki sikkelerin ayarlarını kontrol eder sahteciliği engellerdi.

f) Nişancı: Nişancıya tevkii de denirdi.

Divan’daki yazışmalar, tahrir işleri(arazi dağıtımı) ve fermanlaratuğra çekme işleri nişancıya aittir. Bürokrasiyi Reisul küttap ile birlikte yönetirlerdi. Örfi hukuk konusunda

da karar verebilme yetkisine sahiptir.

g) Reisü’l Küttab:Başlangıçta nişancıya bağlıydı. Divan kâtiplerinin reisiydi. 17. yy.dan itibaren Dış İşleri Bakanı olarak Divan’a katılmıştır. Divan kalemlerinin hepsi Reisul küttaba bağlıdır.

h) Kaptan-ı Derya:Donanma komutanıdır. İstanbul’da bulunduğu zamanlarda Divan toplantılarına katılırdı.

ı) Yeniçeri Ağası:Yeniçeri Ocağının başıdır. Aynı zamanda İstanbul’un güvenliğinden de sorumludur. Vezirlik rütbesine sahip ise Divan’a katılabilirdi.

Osmanlı devlet yönetimi 3 unsura dayanır.

1. Ulemanın oluşturduğu ilmiye sınıfı Kazasker, Şeyhülislam, Kadılar ve Müderrisler

2. Devlet adamlarının oluşturduğu seyfiye sınıfı Vezir-i Azam, Vezirler ve tüm askerler.

3. Bürokratların oluşturduğu kalemiye sınıfı Defterdar, Nişancı, Reisü’l-Küttab ve diğer memurlar

Şeyhülislam Divan’ın üyesi değildir. Kendisine sorulan din ve hukukla ilgili konularda hüküm verirdi. Bu kararlara fetva denirdi.

2. SARAY TEŞKİLATISaray 2 kısma ayrılır.

1. Enderun:Padişahın hususi hayatının geçtiği kısımdır. Enderun’da padişahın şahsi hizmetini gören birçok kısım vardır. Bunlar sırasıyla şöyledir:

a) Has Oda: Padişahın giyeceklerini ve silahlarını hazırlayan kısımdır.


32

b) Hazine Odası: Padişahın özel hazinesine bakan kısımdır.

c) Kiler Odası: Padişahın ve hareminin yiyecek ve içeceklerini hazırlar.

d) Seferli Odası: Padişahın özel eğlencelerinin düzenlendiği kısımdır.

e) Harem Odası: Padişahın eşlerinin bulunduğu kısımdır.

Bu odalarda hizmet veren görevlilere iç oğlanı denirdi. Bunlar devşirilerek eğitilen ve Müslümanlaştırılan yabancı çocuklardan oluşurlardı. Osmanlı, yabancılardan satın aldığı çocukları eğitir ve belli bir eğitimden sonra da bunları belli görevlere atardı. Bu çocukların artık bir ailesi olmadığından dolayı bunlara Kapıkulu ya da Saray kulu denirdi. İşte bu sisteme Osmanlı kul sistemidemiştir.

Sokullu Mehmet Paşa, Gedik Ahmet Paşa ve Makbul İbrahim Paşa sadrazamlık makamlarına bu sistemden geçerek gelmişlerdir. (Toplam 45 vezir-i azam bu sistemle gelmiştir.) Bu sistemi Fatih kurumsal hale getirmiştir. Devşirme sistemine 17. yy.da son verilmiştir.

2. Birun:Devlet işlerinin görüşüldüğü ve resmi hayatın geçtiği ikinci kısımdır. Divan-ı Hümayun Birun’un en önemli kısmıdır.

Divan-ı Hümayun Üyeleri: Padişah (Fatih’ten sonra padişah Divan üyeliğinden ayrılmıştır. Kafes denilen pencereden Divan toplantılarını takip etmiştir) Vezir-i Azam, Vezirler, Kadıaskerler, Defterdarlar, Nişancı, Reisü’l-Küttab, Kaptan-ı Derya ve Yeniçeri Ağasıdır.

Fatih’ten sonra Divan’a Sadrazam başkanlık yapmıştır. Divan toplantıları her gün sabah namazından öğleye kadar devam ederdi.

Şeyhülislam divan üyesi değildir

Divan-ı Hümayun’da idari, mali, askeri, örfi ve şer’i konular görüşülüp karara bağlanırdı. Dış siyaset, savaş kararı, terfi ve tayinler burada görüşülürdü. Aynı zamanda mahkemeler için de en üst düzey temyiz mahkemesi olarak görev yapardı.

Divan-ı Hümayun’da kayıtları tutan birçok kalem erbabı vardır. Bunlar;

a) Beylikçi Kalemi: Divan-ı Hümayun’da görüşülen konuları ve alınan kararları mühimme defterine yazar ve bu kararları gerekli yerlere havale ederdi.

b) Tahvil Kalemi: Divan’da sadece yüksek derecedeki terfi ve atamalarla ilgili alınan kararları yazar ve takibini yapardı.

c) Ruus Kalemi: Divan’da atama ve terfisi yapılan düşük derecedeki devlet memurlarının atama ve terfi işlerine bakardı.

d) Amedi kalemi: Padişahınvezirler ve yabancı devletlerle yaptığı yazışmaları kaydederdi.

Divan-ı Hümayun II. Mahmut döneminde kaldırıldı ve yerine Nazırlıklar kuruldu


33

3. ASKERİ TEŞKİLATa)KAPIKULU ORDUSUYayalar Yeniçeriler Cebeciler Topçular Top arabaları Lağımcılar Sakalar HumbaracılarSüvariler (Atlılar) Silahtarlar Sipahiler Sağ ulufeciler Sol ulufeciler Sağ garipler Sol gariplerb)EYALET ORDUSU Yaya ve müsellemler Tımarlı sipahiler Akıncılar Kale muhafızları Bağlı beylik ve devlet askerleri Yardımcı kuvvetler

Kapıkulu ordusu sürekli silâhaltındabulunan devamlı askerlerdir. Anadolu Selçukluları’ndaki Hassa Ordusu örnek alınarak oluşturulmuştur.Savaş sırasında esir alınan çocukların 5’te 1’i (Pençik oranı) Acemi Ocağına getirilir. Burada bir Müslüman Türk gibi yetiştirilir, Yeniçeri Ocağına ve diğer Kapıkulu Ocaklarına gönderilirlerdi. Buna devşirme sistemi denirdi.Kapıkulu ordusu mensupları Kapıkulu ordusuna üç ayda bir ulufe adlı maaş ve her padişah değiştiğinde de cülus adlı bahşiş verilirdi. Cülus bahşişi Fatih’le başlamıştır.Eyalet ordusu ise Tımar sisteminden geçimini sağlar. Savaş zamanında orduya katılır. Barış zamanında bulunduğu bölgenin asayişini sağlar. Eyaletlerde oturduklarından dolayı da Eyalet Ordusu diye geçerdi. Sefer zamanı Sancakbeyinin bayrağı altında savaşırlar. Selçuklulardaki iktalı askerlerin devamıdırlar.

Osmanlılarda bu iki kara ordusunun dışında bir de deniz ordusu olan donanma vardır. İlk Osmanlı donanması Osmanlı’ya katılan Karesioğulları donanmasıdır. Ardından Saruhan, Menteşe, Aydın ve Candaroğulları donanmaları da Osmanlı’ya katıldı. I. Bayezid döneminde Osmanlı donanması Venedik donanmasını geçti. Kanuni döneminde ise dünyanın en güçlü donanması oldu. Bunda 16. yy.da Kaptan-ı Derya olan Barbaros Hayrettin Paşanın etkisi büyüktür.Barbaros Hayrettin Paşa dışında, Piri Reis, Seydi Ali Reis, Turgut Reis, Aydın Reis, Salih Reis, Kılıç Ali Paşa ve Piyale Paşa gibi büyük Osmanlı denizcileri de yetişmiştir. Osmanlı’nın en önemli gemi yapılan tersaneleri ise Gelibolu (Paşa Sancağı), Sinop, İzmit, Birecik, Rusçuk ve Haliç tersaneleridir. Donanmaya mensup olan komutan ve askerler şunlardır;

Donanma KomutanlarıKaptan-ı derya Kapudane Patrona Riyale

Donanma askerleriLeventler, kürekçiler, aylakçılar, kalyoncular, gabyarlar ve sudagabalardır

4. EĞİTİM – ÖĞRETİMOsmanlı’da ilmiye sınıfı diye bir sınıf vardır ve bu sınıfın başındaki kişi ise şeyhülislam’dır. Şeyhülislamlık II. Murat’la başladı. Kanuni döneminde ilmiye teşkilatının başı durumuna geldi. Devlet işleri ile ilgili her konuda şeyhülislam’ın görüşü alınırdı. Fakat Şeyhülislam Divan-ı Hümayun üyesi değildir. Bu yüzden ilmiye sınıfını Divan’da kadıasker temsil etmiştir.Kadıasker kadı ve müderrislerin tayin, terfi ve azillerini yapardı. Müderrisler medresede ders veren hocalardır.


34

Müderris yardımcılarına muid denirdi. Osmanlı eğitiminin temeli medrese eğitimine dayanırdı. İlk medrese Orhan Bey tarafından 1331’de İznik’te yapılmıştır. İlk müderrisi ise Davud-u Kayseri’dir. Medreselerin en önemlisi ise İstanbul’da Fatih’in açtığı Sahn-ı Seman medreseleridir. Ünlü astronom ve matematikçi Ali Kuşçu bu medresenin müderrisliğini yapmıştır. Osmanlı medreselerinde öğretim dili Arapça’dır. Medrese talebelerine danişmend, suhte, softa ve müsteid gibi isimler verilmiştir.Fatih döneminde açılan Enderun adlı saray okulu da devlet adamı ve bürokrat yetiştiren bir okuldu.

5. HUKUKa) Şer’i Hukuk:Kaynağını İslam dininden alan hukuk kurallarıdır.b) Örfi Hukuk:Kaynağını örf, adet, gelenek ve padişah fermanlarından alan hukuktur. Kanuni Sultan Süleyman döneminde zirveye ulaşmıştır. Kanunname-i Ali Osman ve I. Ahmet’in Ekber ve Erşed sistemi bu hukuka örnek olarak verilebilir. Eski Türk devletlerindeki Töre’nin devamıdır.

6. SOSYAL VE EKONOMİK HAYATToplum yönetenler ve yönetilenler olarak 2’ye ayrılır.

a) Yönetenler: İlmiye, kalemiye ve seyfiye sınıflarıdır.

b) Yönetilenler: Yönetilen halka reaya denirdi. Reaya da dinine göre sınıflara ayrılırdı.

MüslimlerGayrimüslimlerMecusilerPutperestler

Devlet içinde memur ve asker olabilmek için Müslüman olmak temel şarttır. Fakat Hariciye’de (Dış İşleri Bakanlığında) Ermeni, Rum ve

Yahudilerden yararlanılırdı. 19. yy.da zaten devlet memuru olmak için Müslüman olma şartı kaldırılacaktır.Osmanlı ekonomisinin temeli de tarıma dayanıyordu. Bunun yanında ticaret ikinci sırayı alırdı. İstanbul’da biten İpek Yolu ve Mısır’da biten Baharat Yolu önemli bir gelir kaynağı idi.Esnaf teşkilatı kendi arasında Lonca teşkilatları kurmuştur. Bu teşkilat Anadolu Selçukluları’ndaki Ahi teşkilatlarının devamıdır. Lonca teşkilatının başındaki kişiye Ehl-i Hibre denirdi.Esnafın sattığı malın fiyatını kadı belirler ve buna Narh denirdi. Aynı işi yapan esnafın oluşturduğu örgüte de Gedik denirdi. Örneğin, kuyumcular birleşip bir gedik kurarlardı. Bu durumda kuyumculuk yapmak isteyen bir kişi bu kuruluştan izin almalıdır. Bu da haksız rekabete sebep oluyordu.Her türlü mal satan esnafın bulunduğu çarşılara Bedesten denirdi.Ticaret yollarının güvenliğini sağlayan görevlilere de Derbentçi denirdi. Ticaret yolları üzerinde taşımacılık işi yapan kişilere de Mekkari Taifesi denirdi.Ticaretin yapıldığı meydanlara Kapan, bu meydanlara bakan devlet görevlisine de Kapan Emini denirdi.Para olarak da ilk Osmanlı parası Osman Bey tarafından bastırılan bakır paradır. Gümüş akçe Orhan Bey’e aittir. Altın akçe ise ilk Fatih’le piyasaya girdi. 1840’ta ise ilk kâğıt para kaime Abdülmecit’le basıldı. 1844’te de Mecidiye ve kuruş piyasaya girdi.

7. KÜLTÜR VE SANATKuruluş döneminde Molla Fenari Tıp, Kadızadei Rumi Matematik, AhmediTıp ve Davud-u kayseri Fizik alanında önemli çalışmalar yaptılar.Fatih döneminde ise Ali Kuşçu (Matematik) ile gelişen bilimsel düşünce 16. yy.da İdrisi Bitlisi, Kemal

Görüldüğü gibi Osmanlı millet sistemi ırk esasına değil din esasına dayanmaktadır.


35

Paşazade, Hoca Sadettin Efendi ve Lütfi Paşa gibi tarihçilerle ve Muvakkit Mustafa, Piri Reis ve Seydi Ali Reis gibi coğrafyacılarla devam etti. Piri Reis’in en önemli eseri olan Kitab-ı Bahriye Amerika kıtası hakkında bileo dönemde bilgi vermektedir. SeydiAli Reis ise Miratu’l Memalik adlı eseri ile o dönem için önemli coğrafi bilgiler vermiştir.

2006 KPSS-IKitabı Bahriye adlı eseri ve yaptığı haritalarla ünlü denizci hangisidir?

A) Kılıç Ali ReisB) Murat ReisC) Piri ReisD) Seydi Ali ReisE) Barboros Hayrettin Paşa Cevap: C

Matematik ve astronomi uzmanı Matrakçı Nasuh Yavuz dönemi bilginidir. Takiyuddin Mehmet ise 1578’de ilk Rasathaneyi kuran astronomi bilginidir.Yükselme dönemi dini ilimlerde ise Ebussuud Efendi, Zenbilli Ali Cemali ve Kemal Paşazade öne çıkan isimlerdir.Koçi Bey 17. yy.da Padişah IV. Murat’a devletin içinde bulunduğu durumdan nasıl çıkabileceğini belirten bir mektup (Risale-Rapor) gönderdi. Kâtip Çelebi Keşfüzzünun, Cihannüma ve Fezleke-i Osmanî adlı eserleri ile 17. yy.’a ve daha sonraki dönemlere damgasını vuracaktır. Evliya Çelebi de17.yy.’da tarih-coğrafya alanında ünlü Seyahatnamesini yazmıştır. İlk resmi tarihçilik olan Vakanüstlik makamı da 17. yy.da kuruldu ve ilk vakanüstist de Naima Efendi oldu. HezarfenAhmet Çelebi yaptığı uçuş denemesi ile Lagari Hasan Çelebi ise füze denemesi ile tanınan IV. Murat dönemi mucitleridir.Osmanlı sanatı ise genelde çinicilik, kakmacılık, oymacılık, hattatlık ve tezhip üzerine yoğunlaşmıştır.

Çinilerde bitki motifleri kullanılmıştır. Minyatürlerde de insan figürü kullanılmıştır. Önemli minyatür sanatkârlarımız Nigari Nakkaş Osman ve Matrakçı Nasuh’tur. Matrakçı Nasuh’un Beyan-ı Menazili Irakeyn adlı 128 minyatürden oluşan eseri en önemli minyatür eseridir.Hat Arapça yazı ile yapılan süslü yazı yazma sanatıdır. Sülüs, Nesih, Rika, Siyahat Muhakkak, Reyhanî ve Tevki gibi hat üslupları vardır.Tezhip sanatı ise el yazma kitapların etrafına yapılan süslemedir. En güzel örneğini Baba Nakkaş ve Kara Memi vermiştir.

8.OSMANLI MİMARİSİOsmanlı mimarisi üç döneme ayrılır.1. Başlangıç Dönemi: 14. yy. – 15.

yy.2. Klasik Dönem: 16. yy. – 17. yy.3. Batı Etkisindeki Dönem: 18. yy. –

20. yy.Ayrıca her dönem içerisindeki eserleri askeri, dini ve sivil mimari eserleri diye de ayırmalıyız.

1. Başlangıç Dönemi (14. yy. – 15. yy.):a) Dini Mimari Hacı Özbek Camii İznik Orhan Bey Camii Bursa Yeşil Camii Bursa Ulu Camii Bursa Fatih Camii İstanbul Şehzade Bayezid Camii Amasyaa) Sivil Mimario Topkapı Sarayı İstanbul – Fatih

döneminde yapılan bu saray aynı zamanda sivil mimarinin ilk örneğidir.

c) Askeri Mimari Anadolu Hisarı (Güzelce hisar)

I. Bayezid dönemi: İlk askeri mimari

Rumeli Hisarı (Boğazkesen hisarı) Fatih dönemi


36

2. Klasik Dönem (16. yy. – 17. yy.):a) Dini Mimari Bayezid Camii İstanbul: Klasik

dönemin ilk eseridir. Şehzade Camii İstanbul: Mimar

Sinan’ın çıkarlık eseridir. Süleymaniye Camii İstanbul:

Mimar Sinan’ın kalfalık eseridir. Selimiye Camii Edirne: Mimar

Sinan’ın ustalık eseridir. Sultanahmet Camii İstanbul:

Mimar Sedefkâr Mehmet Ağa Yeni Camii İstanbulb) Sivil Mimario Uzun Köprü İstanbul ulaştırma

alanında yapılan ilk eserdir.o Emir Hanı Bursao Kaptan Hanı Bursao Kaza Hanı Bursao Kürkçü Hanı İstanbulo Valide Hanı İstanbulo Vezir Hanı İstanbulo Yeni Han Tokato Taş Han Merzifon

3. Batı Etkisindeki Dönem (18. yy. – 20. yy.):

İlk örneği 18. yy.ın ilk yarısında Lale devrinde yapılan III. Ahmet

Çeşmesi’dir. Barok ve Rokoko tarzı mimari ile

18. yy.ın 2. yarısında yapılanNuru Osmaniye Cami ve Laleli Camileri

Avrupa Ampir üslup etkisiyle19.yy.ın ilk yarısında II. Mahmut döneminde yapılan Nusretiye, Ortaköy ve Dolmabahçe Camileri

19.yy.ın 2. yarısında ise; Aksaray Valide Camii Yıldız Hamidiye Camii Yıldız Sarayı Beylerbeyi Sarayı Dolmabahçe Sarayı

20. yy.da ise Mimar Kemalettin’in; İstanbul Bebek Camii İstanbul Bostancı Camii İstanbul Vakıf Hanları İstanbul Laleli Apartmanları Ankara Millet Meclisi Binası Ankara Gazi Terbiye Enstitüsü

Mimar Vedat’ın; Haydarpaşa ve Moda İskeleleri Sirkeci Büyük Postane

9. MALİYE TEŞKİLATIÖnceki Türk Devletlerindeki Müstevfiliğe Osmanlı’da Defterdarlık denildi. Sınırların genişlemesi ile sayıları 3’e çıkmıştır.Osmanlı’da iki türlü hazine vardır.1. İç Hazine: Padişahın özel şahsi

hazinesidir.2. Dış Hazine: Devletin asıl gelir-

giderlerinin toplandığı hazinedir.Dış hazinenin gelirleri şunlardır:

- Mukataa arazilerden gelen vergiler: En büyük gelir kısmı budur.

- Cizye, adet-i ağnam vergileri: Tuzla, iskele, liman ve maden gelirleri ve olağanüstü durumlarda alınan avarız vergileridir.

Osmanlı vergi düzeni: Osmanlı’da vergiler şer’i ve örfi olmak üzere 2’ye ayrılırdı.a) Şer’i Vergiler:Dini kurallara göre değil hükümdar emirlerine göre alınan vergilerdir. Bunlar;1. Öşür: Müslüman çiftçilerin 1/10

oranında ödedikleri ürün vergisidir. Ayni olarak (arpa, buğday, darı) da ödenirdi. Nakti (para) olarak da ödenirdi. Öşür bazı yerlerde 1/6, 1/8, 1/5 oranında da alınırdı. Hatta bazı hallerde ürünün yarısı da öşür olarak alınırdı.

2. Haraç: Gayrimüslim çiftçilerin ödedikleri ürün vergisidir. Oranı öşürden daha fazla olurdu. Bunun da sebebi İslamiyet’e geçmelerini teşvik etmektir.

3. Cizye: Gayrimüslimlerden askerlik görevi karşılığı alınan vergidir. Sadece Müslüman olmayan erkeklerden alınırdı.

b) Örfi Vergiler:1. Ağnam: Koyun ve keçi vergisidir.

2 koyuna 1 akçe alınır.


37

2. Yaylak ve Kışlak Resmi: Yaylak ve kışlakları kullanan konargöçerlerden alınır.

3. Resm-i Çift: Kendisine işlemesi için çiftlik verilen köylüden alınan vergidir. Kısacası çiftlik vergisidir.

4. Bennak: Çiftliği olmayan evli her Müslüman’dan alınan vergidir. Kısaca şahsa bağlı bir baş vergisidir.

5. Mücerred: Çiftliği olmayan bekârher Müslüman’dan alınan vergidir.

6. İspenç: Müslüman olmayan erkeklerden alınan bir baş vergisidir. Cizye ile aynı özelliğe sahiptir. Fakat bu Müslümanlar’dan alınan Bennak’ın karşılığıdır. Devlet cizye haricinde bir de böyle bir vergi almıştır.

7. Aşiyab: Değirmenlerden alınan vergidir.

8. Resm-i Arus: Evlenecek genç kız bulunduğu bölgenin Tımarlı Sipahisine 60 akçe evlenecek dul kadın ise 30 akçe vergi verirdi.

9. Bac Vergisi: Gümrük vergisidir.10.Avarız: (Tekâlif-i Örfiye) savaş gibi

olağanüstü durumlarda alınan bir vergidir.

11.Bad-ı Hava: Bedava vergi demektir. Suçlulardan alınır.

12.Çift Bozan: Bizans tarlasını 2 yıl üst üste ekmeyen köylüden alınan ceza vergisidir.

10.TOPRAK YÖNETİMİMiri arazi ve mülk arazi olmak üzere iki kısma ayrılır. Miri arazi devlete ait olan arazi demektir. Mülk arazi ise halkın elinde bulunan ve tamamen halka ait olan arazilerdir.

I)Miri Arazi: Mülkiyeti devlete kullanım hakkı şahıslara ait olan arazilerdir 7 kısma ayrılır;

a)MukataaGeliri direk devlet hazinesine gider.En büyük arazidir. Bu arazinin tüm vergileri iltizam yolu ile toplanırdı. b)Dirlik

Devlet memurlarına maaş karşılığı verilen topraktır. 3’e ayrılır:1. Has: Padişah ve üst düzey devlet

memurlarına verilir.2. Zeamet: Orta dereceli kadı ve

subaşı gibi devlet memurlarına ayrılan topraktır.

3. Tımar: Savaşta bulunanlara ve bazı görevlilere (saray çalışanlarına, imam ve din adamlarına) verilir.

c.YurtlukSınır boylarını bekleyen muhafızlara ayrılan topraktır.

d.OcaklıkTersane çalışanlarına ayrılan topraktır.

e.PaşmaklıkPadişahın eş ve kızlarına ayrılan topraktır.

f.Vakıf Geliri cami, medrese, imarethane (hastane) gibi hayır amaçlı kuruluşlara ayrılan topraklardır.

g)MalikâneÜstün hizmetleri görülen devlet memurlarına ödül olarak verilen arazilerdir. Miras olarak çocuklarına bırakabilirler.

II)Mülk AraziŞahıslara mülk olarak tahsis edilen arazilerdir. İki kısma ayrılır

a.Öşri AraziMüslümanlara ait arazilerdir.

b.Haraci AraziMüslüman olmayanlara ayrılan arazilerdir.

Miri Arazi devlete ait olan arazilerdir. Bunların sadece işletme hakkı çitçi ve köylünündür. Vakıf araziler ise asla alınıp satılamaz ve devletçe el konulamaz arazilerdir. Mülk araziler ise sahipleri tarafından satılabilir ve çocuklarına miras olarak


38

bırakılabilirler. Fakat bu arazi en az olan arazi bölümüdür. En çok miri arazi geniş yer tutmaktadır.

11.MEMLEKET YÖNETİMİa)Salyaneli (Yıllıklı) EyaletlerSal yıl demektir. Yıllıklı eyaletlerdir. Yani vergileri yıllık toplanır. Eyaletler bir yıllık masraflarını çıktıktan sonra geriye kalanlarını merkeze gönderirlerdi. Bu eyaletlerde vergi iltizam sistemi ile (peşin olarak) toplanırdı. Mısır, Yemen, Cezayir, Basra, Bağdat, Tunus gibi uzak eyaletler salyaneli eyaletlerdir. Bu da gösteriyor ki Osmanlı ülkeyi eyaletlere ayırarak yönetiyor ve eyaletleri de vergiyi toplama şekline göre ayırıyor. Salyaneli eyaletlerde vergiyi toplayan kişiye de mültezim denirdi.

b)Salyanesiz (Yıllıksız) EyaletlerYıllıksız eyaletlerdir. Bu eyaletlerden alınan vergi o eyaletlerde bulunan dirlik sahiplerine yani memur ve askerlere verilirdi. Anadolu, Rumeli ve Macaristan gibi eyaletler bu gruba girer. Bu eyaletlerdeki vergiyi muhassal adlı memur toplar ve dirlik sahiplerine verirdi. Dirlik sahipleri memur ve askerlerdir.

c)Özel Yönetimli EyaletlerBu eyaletler iç işlerinde bağımsız dış işlerinde merkeze bağlı olan eyaletlerdir. Başlarında yerli halkın ileri gelenlerinden biri bulunurdu. Bu eyaletler ya stratejik öneme sahiptir ya da kutsal topraklardır. Kırım, Eflak, Boğdan, Erdel ve Hicaz bu eyaletlerdendir. Hicaz’dan vergi alınmaz diğerlerinden de yıllık vergi olan iltizam vergisi alınırdı.Eyaletlerin dışındaki yönetim birimlerini de şöyle sıralayabiliriz:

Mülki Amiri Adli Amiri Güv. Amiri

EyaletBeylerbeyi Kazasker SubaşıSancakSancakbeyi Kadı SubaşıKaza Kadı Kadı SubaşıKöyTım.SipahiKadı NaibiTım. Sipahi

OSMANLI KÜLTÜR VE MEDENİYETİ-I

1. Aşağıda ilk Türk devletleri, Türk-İslam devletleri ve Osmanlı ile ilgili bazı kavramlar eşleştirilerek verilmiştir. Bu eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?

A) Kurultay – ilk Türk DevletleriB) Toy – Osmanlı DevletiC) İkta – Türk-İslam DevletleriD) Yeniçeriler – Osmanlı DevletiE) Divan-ı Saltanat – Türk-İslam

Devletleri

2. I. Toprak SistemiII. Merkeziyetçi YapıIII. Ordu SistemiOsmanlı Devleti yukarıdaki özelliklerden hangileri ile kendinden önceki Türk Devletlerinden ayrılır?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) Yalnız III D) I-II E) II-III

3. I. SaltanatII. Hilafet YetkisiIII. Kanun Koyma YetkisiYukarıdaki özelliklerden hangisi hem Osmanlı hükümdarları hem de Osmanlı’dan önceki Türk Devletlerindeki hükümdarların sahip oldukları ortak özelliklerdendir?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) Yalnız III D) I-II E) I-III


39

4. I. ŞeyhülislamII. NişancıIII. Vezir

Yukarıdakilerden hangisi ya dahangileri Divan-ı Hümayun üyesi değildir?


5. Aşağıda Osmanlı Devleti ile ilgili bazı özellikler verilmiştir. Bunlardan hangisi yanlıştır?

A) Federatif bir yapıya sahiptir.B) Üniter devlettir.C) Saltanat monarşisi vardır.D) Teokratiktir.E) En önemli yönetim birimi Divan-ı

hümayun’dur.

6. Aşağıda Selçuklu Devleti ve Osmanlı Devleti ile ilgili aynı özelliklere sahip bazı eşleştirmeler yapılmıştır. Bu eşleştirmelerden hangisiyanlıştır?

Selçuklu OsmanlıA) İkta TımarB) Hassa Ordusu Kapıkulu OrdusuC) Ahi LoncaD) Kadı Leşker KadıaskerE) Müstevfi Nişancı

7. I. KazaskerII. ŞeyhülislamIII. NişancıYukarıdakilerden hangileri ilmiye sınıfına mensup değildir?


8. I. NişancıII. KazaskerIII. ŞeyhülislamIV. DefterdarV. Yeniçeri AğasıVI. Reisülküttap

Yukarıdakilerden hangileri sayıları zamanla 2’ye çıkan devlet adamlarından biri değildir?

A) II-III-IV B) II-IVC) I-III-V-VI D) I-III-V E) IV-V-VI

9. Aşağıdakilerden hangisi Divan-ı Hümayun ile ilgili doğru bir bilgi değildir?

A) Örfi ve şer’i konular görüşülür.B) Savaş ve barış kararı buradan

çıkar.C) Fatih’ten sonra sadrazam

başkanlık yapmıştır.D) Temyiz mahkemesi görevi de

yapar.E) Osmanlı’nın Yükselme Döneminde

kurulan kurumlarından biridir.

10. I. Üç ayda bir ulufe maaşı alırlar.II. Toprağa bağlı askerlerdir.III. Tımar sisteminden gelirler.IV. Padişah değişikliğinde cülus

bahşişi alırlar.

Yukarıda verilen özelliklerden hangileri Kapıkulu Ordusuna ait değildir?

A) I-IV B) II-III C) I-III

D) I-III-IV E) II-III-IV


40

11. I. Asayişi sağlamakII. Savaş zamanında orduya

katılmakIII. Vergi toplamak

Yukarıdakilerden hangileri Tımarlı Sipahinin görevlerinden değildir?


12. I. BeylerbeyiII. KadıIII. Tımarlı SipahiIV. KazaskerV. Subaşı

Yukarıdakilerden hangileri mülki amir değildir?

A) II-IV-V B) IV-VC) I-II-III D) I-III-V E) III-IV-V

13. I. Ekber ve Erşed KanunuII. FetvalarIII. Kanunname-i Âli Osman

Yukarıdakilerden hangileri örfi hukuka örnek olarak verilebilir?


14. I. KadıaskerII. MuidIII. Ehli HibreIV. Derbentçi

Yukarıdakilerden hangileri Osmanlı eğitim sistemi içinde yer alan görevlilerden biri değildir?

A) III-IV B) I-II-IIIC) I-III-IV D) II-IV E) I-II

15. I. SubaşıII. YiğitbaşıIII. Muhtesip

Yukarıdakilerden hangileri esnaf örgütü olan lonca içinde yer alan görevlilerden biri değildir?


16.Miratül Memalik adlı eser hangi ünlü Türk denizcisine aittir?

A) Piri ReisB) Seydi Ali ReisC) Hızır ReisD) Oruç ReisE) Barbaros Hayrettin Paşa

17.Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı’nın sürekli silâhaltında olan ve sürekli eğitim gören askeri birliklerinden değildir?

A) YeniçerilerB) CebecilerC) Sağ ve sol ulufecilerD) Sağ ve sol gariplerE) Tımarlı sipahiler

18. I. AğnamII. AvarızIII. HaraçIV. ÖşürV. Cizye

Yukarıdakilerden hangileri şer’i vergilerdendir?

A) I-II B) I-II-IIIC) III-IV-V D) I-IV-V E) I-III-V


41

19. I. AğnamII. HaraçIII. ÇiftbozanIV. Öşür

Yukarıdakilerden hangilerinin alınışı tarımsal üretimle ilgilidir?

A) Yalnız I B) II-IIIC) II-III-IV D) I-II-IV E) II-IV

20. I. ÖşürII. HaraçIII. CizyeIV. Ağnam

Sınırların batıya doğru genişlemesi ile ilk etapta yukarıdaki vergilerdenhangilerinde artış beklenebilir?

A) Yalnız I B) I-II-IIIC) Yalnız II D) II-III-IV E) I-II-III-IV

OSMANLI KÜLTÜR VE MEDENİYETİ-II

1. I. Bad-ı HevaII. AvarızIII. AşiyabYukarıdakilerden hangilerinin alınışı bir üretim sonucunda olur?


2. I. DirlikII. MukataaIII. YurtlukYukarıdaki arazi birimleri genişlik olarak büyükten küçüğe doğru sıralanırsa doğru sıralama nasıl olur?

A) I-II-III B) III-II-IC) I-III-II D) II-I-III E) II-III-I

3. I. HasII. ZeametIII. TımarYukarıdaki araziler devlet memurlarına maaş karşılığı verilen arazilerdir. Bu araziler devlet memurlarına rütbe ve kıdemlerine göre verilirdi.Buna göre bu araziler verildikleri kişilerin rütbelerine göre büyükten küçüğe doğru sıralanırsa doğru sıralama nasıl olur?

A) I-II-III B) II-III-IC) I-III-II D) II-I-III E) III-II-I

OSMANLI KÜLTÜR VE MEDENİYETİ-I

1 B 11 C

2 B 12 B

3 E 13 E

4 A 14 A

5 A 15 A

6 E 16 B

7 C 17 E

8 C 18 C

9 E 19 C

10 B 20 D


42

4. I. MültezimII. MuidIII. MuhassalIV. Defterdar

Yukarıdakilerden hangileri Osmanlı vergi düzeni ile ilgili memurluklardan değildirler?

A) Yalnız III B) Yalnız IIC) I-III-IV D) II-III E) I-II-III

5. Beyan-ı Menazil-i Irakeyn adlı 128 minyatürden oluşan eser hangi ünlü Osmanlı sanatkârına aittir?

A) Nakkaş OsmanB) NigariC) LevniD) Osman Hamdi BeyE) Matrakçı Nasuh

6. Aşağıdakilerden hangisi bir hat yazısı türü değildir?

A) SülüsB) RikaC) SiyakatD) ReyhanîE) Tezhip

7. I. Rumeli HisarıII. Topkapı SarayıIII. Sultan Ahmet CamiiIV. Dolmabahçe Sarayı

Yukarıdakilerden hangileri Yükselme Dönemi sivil mimarieserlerinden değildir?

A) Yalnız IV B) III-IVC) I-III-IV D) II-IV E) I-II-III

8. I. 16. yy.II. 17. yy.III. Lale DevriIV. 19. yy.

Yukarıdaki devirlerden hangisinde Osmanlı mimari alanda batıdan etkilenmiştir?

A) Yalnız III B) Yalnız IVC) I-II D) II-III-IV

E) III-IV

9. Keşfüzzünun, Cihannüma ve Fezleke-i Osmanî adlı eserlere sahip ünlü seyyahımız kimdir?

A) İbn-i BatutaB) Koçi BeyC) Kâtip ÇelebiD) Evliya ÇelebiE) Hoca Sadettin Efendi

10. I. MüderrisII. Mekkari TaifesiIII. Ehli HibreIV. MuidV. Yeniçeri Ağası

Yukarıdakilerden hangileri Reaya sınıfından değildir?

A) I-IV-V B) II-III C) I-III-V D) II-III-IV E) III-IV-V

11. I. Sadece nakdi olarak alınan bir vergidir.II. Bölgeden bölgeye oranı

değişirdi.III. Müslüman çiftçilerden alınırdı.IV. Ürün üzerinden alınırdı.

Yukarıdakilerden hangileri öşür ile ilgili doğru bir bilgi değildir?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) Yalnız IV D) I-II-IV

E) II-III-IV


43

12. I. BuğdayII. ÜzümIII. KoyunIV. BalV. Arazi

Osmanlı yukarıdakilerden hangilerinden öşür alırdı?

A) Yalnız I B) I-IIC) III-V D) I-II-IV-V E) I-II-IV

13.Osmanlı’da Vezir, Beylerbeyi ve Sancakbeyleri emekliye ayrıldıklarında kendilerine bir kazanın geliri tahsis edilirdi. Bundan amaçlanan ise bu yöneticilerin rüşvetten uzak durmalarını sağlamaktı.Osmanlıda uygulanan bu sisteme ne denirdi?

A) ArpalıkB) GedikC) MüsadereD) UlufeE) Hibe

14. İslamiyet öncesi oluşturulan ve daha sonra da birçok Türk-İslamdevletinde de bir süre devam eden federal devlet sistemi aşağıdakilerden hangisinde görülmez?

A) Anadolu SelçuklularıB) OsmanlılarC) GaznelilerD) Büyük SelçuklularE) Karahanlılar

15. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Dönemine ait bir hat yazısı türü değildir?

A) Siyakat B) KûfîC) Rik’a D) Celi Hat E) Reyhanî

16. Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Devleti’nin kuruluş dönemi ilim adamları arasında yer almaz?

A) Ebussuud Efendi B) Molla FenariC) Kadı zade-i Rumi D) Ahmedi E) Davud-u kayseri

17. Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminde görülen askeri birliklerden biri değildir?

A) Yeniçeri Ocağı B) Nizamı CeditC) Azaplar D) Tımarlı Sipahiler E)Yaya ve müsellemler

18. “Osmanlı’da ordunun süvari kanadını ve asli unsurunu oluşturan tımarlı sipahilerin bozulmaya başlaması ve tımarları ellerinden alınan askerlerin sayısının çoğalması sonucunda isyanlar çıkmaya başlamıştır.”

Aşağıdakilerden hangisi buna örnek gösterilebilir?

A) İstanbul ayaklanmalarıB) Şeyh BedrettinC) Celali ayaklanmalarıD) Korkut Bey ayaklanmasıE) Eyalet isyanları

19. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı döneminde ilmiye teşkilatıyla ilgilideğildir?

A) Mülazım B) MüderrisC) Muid D) Sahn-ı Seman E) Enderun

20. Osmanlı Devleti’nin milletleri bir arada tutan bir devlet olmayı başarması aşağıdakilerden hangisi ile en iyi ifade edilebilir?

A) Tımar sistemi B) Osmanlı sistemiC) Millet sistemi D) Askeri sistem E) Vakıf sistemi


44

21. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti’nde bir eyalet adı değildir?

A) Bosna-HersekB) KıbrısC) Cezair-i Bahr-i SefidD) Eflak-BoğdanE) Erdel

22. Osmanlı Devleti’nde kurulan ilk askeri sınıf aşağıdakilerden hangisidir?

A) YeniçeriB) Acemi OcağıC) Yaya ve MüsellemlerD) TopçularE) Humbaracılar

23. I. Ahilik teşkilatı II. Tımar sistemi III. Lonca sistemi IV. Pencik sistemi V. Vakıf sistemi

Osmanlı Devleti’nde, yukarıdaki sistemlerden hangisinde askeri bir özelliğin olmadığı söylenebilir?

A) l - III- V B) II - III - IVC) II - III – V D) II - IV – V E) I-II-III

24.Osmanlı’da ilmiye sınıfı Divanı Hümayun’da kim tarafından temsil edilirdi?

A) KadıaskerB) ŞeyhülislamC) SadrazamD) NişancıE) Reisulküttab

1 C 13 A

2 D 14 B

3 A 15 D

4 B 16 A

5 E 17 B

6 E 18 C

7 C 19 A

8 E 20 C

9 C 21 B

10 A 22 C

11 A 23 A

12 E 24 A


45

BÖLÜM–4

OSMANLI’DA ISLAHAT FAALİYETLERİ

1. 17. YY. ISLAHATÇILARI, ISLAHATLARI VE BU DÖNEM ISLAHATLARININ GENEL ÖZELLİKLERİ

a) 17. yy. Islahatçıları ve IslahatlarıI. I. Ahmet: Padişahlığı hanedanın en büyük ve en akıllı üyesine veren Ekber ve Erşed sistemini getirdi. Amaç taht kavgalarını önlemektir. Şehzadelerin sancakta değil, sarayda yetişmesini öngören kafes usulünü getirdi.II. Kuyucu Murat Paşa: Anadolu’da sosyal ve ekonomik nedenlere bağlı olarak çıkan Celali isyanlarını (halk isyanlarını) sert kullanarak bastırdı. Ülkede asayişi sağlamaya çalıştı.III. II. Osman (Genç Osman): Lehistan üzerine yaptığı 1621 Hotin Seferi dönüşünde Yeniçeri Ocağını kaldıracağını söyledi. Saray içinde evlenme geleneğine aykırı hareket edip saray dışından evlendi. Devlet adamlarının ve ulemanın nüfuzunu kırmaya çalıştı. Bunun üzerine ulema ve yeniçeriler onu tahttan indirdiler ve öldürdüler. Bu durum askeri sınıfın yönetim üzerindeki etkisini gösterirIV. IV. Murat:- İçki ve tütün yasağı uyguladı.- Meyhaneleri ve kahvehaneleri

kapattı.- Kapıkulu ordusunun sayısını azalttı.- Devlet adamlarından yapacağı ıslahatlar için raporlar hazırlamalarını istedi. Bu raporlar içerisinde en önemlisi Koçi Bey Risalesi’dir.

V. Tarhuncu Ahmet Paşa:— Bütçenin gelir ve giderlerini

denkleştirmeye çalıştı. İlk modern denk bütçeyi yaptı.

- Saray masraflarını kıstı.

IV. Köprülüler: Köprülü Mehmet Paşa geniş yetkilere sahip olmak şartıyla sadrazamlığa geldi.

- Devletin otoritesini yeniden sağladı.

- Köprülü Mehmet Paşa’nın ölümünden sonra yerine oğlu Fazıl Ahmet Paşa geçti.

- O da askeri ıslahatlarla Kapıkulu Ocaklarını ve Tımarlı Sipahileri ıslah etti.

- Fazıl Ahmet Paşa’dan sonra sadrazamlığa bu sefer de Köprülü Mehmet Paşa’nın damadı Merzifonlu Kara Mustafa Paşa getirildi. Fakat hırs ve gururundan dolayı II. Viyana Kuşatmasını kaybedince canından oldu.

- Merzifonludan sonra yine Köprülü ailesinden biri olan Fazıl Mustafa Paşa sadrazam oldu. O da ıslahat faaliyetine giriştiyse de Osmanlı’nın duraklamasını engelleyemedi.

Köprülüler dönemi duraklama dönemi içinde bir yükseliştir.

b) 17. yy. Islahatlarının Genel Özellikleri Islahatlarda Avrupa örnek alınmadı.

Osmanlı’nın yükselme dönemine özellikle Kanuni dönemine bir özlem vardır. Hiçbir Batı etkisi görülmez.

Baskı ve şiddet yoluyla ülkede asayişin sağlanmasına çalışıldı.

Islahatlar genelde askeri ve ekonomik alanda yapılmıştır.

Islahatlar ıslahatçıların hayatı ile sınırlı kalmıştır. Örneğin II. Osman’ın ıslahatları kendi hayatıyla sınırlı kalmıştır. Kendilerinden sonra gelen padişah veya sadrazamlar bu ıslahatları devam ettirmemişlerdir.

Duraklamanın sebeplerine inilmemiş, gerçekçi çözümler aranmamış ve yüzeysel ıslahatlar yapılmıştır.

Islahatlar padişah ve sadrazamların öncülüğünde yapılmıştır. Ulema ve devletin ileri gelen diğer yöneticileri ıslahatlara destek olmamışlardır.


46

17. yy.da dış politika, fetihler, hazine gelirleri, ordunun savaş gücü, devletin içteki otoritesi gibi konularda duraklama ve zayıflama görülmesine karşın güzel sanatlar alanında 17. yy.da gelişme devam etmektedir. İstanbul’da I. Ahmet döneminde yapılan Sultan Ahmet Camii bunun en güzel örneğidir.

2. 18. YY. ISLAHATLARI, ISLAHATÇILARI VE BU DÖNEM ISLAHATLARININ GENEL ÖZELLİKLERİ

a) 18. yy. Islahatçıları ve IslahatlarıI. Lale Devri (1718 – 1730):- 1718 Pasarofça Antlaşması ile

başlayıp 1730 Patrona Halil İsyanı ile son bulan dönemdir.

- Bu dönemin padişahı III. Ahmet sadrazamı ise Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’dır. Matbaacı İbrahim Müteferrika ve şair Nedim de bu dönemin diğer önemli şahsiyetleridir.

- İlk sivil matbaa 1727’de İbrahim Müteferrika tarafından kuruldu. Matbaada ilk basılan eser ise Van kulu lügati’dir.

- Yeniçerilerden ilk itfaiye örgütü olan Tulumba Teşkilatı kuruldu.

- İlk çiçek aşısı (suçiçeği hastalığı )yapıldı.

- Paris, Londra, Viyana ve Berlin gibi önemli Avrupa şehirlerine ilk geçici elçilikler kuruldu. İlk elçimiz ise Paris’e giden 28 Çelebi Mehmet Efendi’dir.

- İstanbul’da kâğıt, kumaş, çini ve seramik fabrikaları açıldı.

- Doğu klasikleri Türkçeye çevrildi.

Görüldüğü gibi Lale Devrinde sadece kültürel alanda ıslahatlar yapılmıştır. Askeri ve ekonomik alanda önemli bir ıslahat faaliyeti bulunmamaktadır. Ulema ve askerlerin kışkırtmasıyla 1730’da

Patrona Halil İsyanı çıkacak ve bu dönem sona erecektir.

Osmanlı’da Avrupalılaşma ilk olarak Lale devrinde başlamıştır.

II. I. Mahmut Dönemi Islahatları:- Avusturya ordusunda görev yapan

Kont Dö Bonnival Müslüman oldu ve Humbaracı Ahmet Paşa ismini aldı. Humbaracı Ahmet Paşa I. Mahmut’un ıslahat programını hazırlayan ve uygulayan kişidir.

- Humbaracı matematik eğitimi de veren ama asıl amacı subay yetiştirmek olan Hendesehane’yi kurdu. Bu okul Osmanlı’nın ilk modern Avrupa tarzı askeri-teknikokuludur (1734).

III. III. Mustafa Dönemi Islahatları:- Koca Ragıp Paşa ve Baron Dö Tott

III. Mustafa’nın ıslahatçı devlet adamlarıdır.

- Mühendishane-i Bahri Hümayun (Deniz Mühendishanesi) (1773)kuruldu.

- İlk defa iç borçlanmaya gidildi. Esham-ı Tahvilat adlı resmi kâğıtlar karşılığında özellikle Galata’daki tüccarlardan borç paraalındı. Böylece maliyeyi düzeltmeye çalıştı.

- Sürat Topçuları Ocağı açıldı.IV. I. Abdülhamit Dönemi Islahatları:- Halil Hamit Paşa I. Abdülhamit’in

ıslahatçı devlet adamıdır.- Yeniçerilerin ellerindeki ulufelerini

satmalarını yasakladı.- Teknik bilgiye sahip subaylar

yetiştirmek için istihkâm okulunu açtı.

V. III. Selim Dönemi Islahatları:- III. Selim’in yaptığı yenilikler

sadece askeri alanla sınırlı değildir. Devletin her kademesi ile ilgili düzenlemeler yapmıştır. Yaptığı bütün düzenlemelere Nizam-ı Cedit (Yeni Düzen) denir. Ayrıca kurduğu yeni orduya da Nizam-ı Cedit Ordusu adını vermiştir.


47

- Mühendishane-i Berri Hümayun’u (Kara Mühendishanesi) kurdu. (Prof. Dr. İlber Ortaylı, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı)

- Avrupai tarzda eğitim gören Nizam-ı Cedit Ordusunu kurdu. Bu orduyu yeniçeri baskısından korumak için Kütahya ve Karaman’da yetiştirdi. Ayrıca bu ordunun masraflarını karşılamak için de İrad-ı Cedit hazinesini kurdu.

- Matbaa-i Amire adlı ilk devlet matbaasını kurdu.

- Paris, Londra, Viyana ve Berlin’e sürekli elçilikler kuruldu.

- Selimiye ve Levent kışlaları da bu dönem askeri mimari örnekleridir.

- Yerli malı kullanılması ilk defa teşvik edildi.

- Fransızca bu dönemde devletin ilk resmi yabancı dili oldu. Çünkü ıslahatlarda bu dönemde Fransa örnek alınıyordu.

Nizam-ı Cedit yenilikleri Osmanlı’daki ilk programlı ve köklü yenilik sayılabilir. Çünkü III. Selim bu ıslahatları yapmadan önce halktan kahvehaneler vasıtasıyla 200’e yakın rapor hazırlatmıştır.

Fakat III. Selim dönemi yeniçeriler, ulema ve İstanbul esnafının çıkardığı Kabakçı Mustafa isyanı ile son bulmuştur. Bu da yeniliklerin benimsenmediğini ve yenilik karşıtlarının hala çok güçlü olduğunu gösterir.

b) 18. yy. Islahatlarının Genel Özellikleri- Islahatlarda Avrupalılaşma vardır.

Batının teknik ve askeri üstünlüğü kabul edilmiştir.

- Islahatlar askeri ve mali alanda yoğunlaşmıştır.

- Islahatlar ıslahatçı devlet adamlarının öncülüğünde

yapılmıştır ve ıslahatlar ıslahatçıların hayatı ile sınırlı kalmıştır.

- Duraklama dönemindeki baskı ve şiddet politikasından vazgeçilmiştir.

- Islahatlar halka mal edilmeye çalışılmıştır.

- Gerçekçi çözümler aranmış ve sorunların temeline inilmiştir.

- Hemen hemen her alanda ıslahat çalışmaları yapılmıştır. Mimari, eğitim, askeri ve mali alanda Avrupa’dan etkilenilmiş ve ilk defa Avrupa’dan yabancı uzmanlar getirtilmiştir.

2006 KPSS-IOsmanlı devletinde 18. yy.da Avrupa’dan getirilen uzmanlardan yararlanılarak askeri alanda ıslahat yapılması aşağıdakilerden hangisini gösterir?

A)Avrupa’dan ilk kez borç para alındığını

B) Avrupa ile ekonomik ilişkilerin iyi olduğunu

C)Avrupa’nın teknik alandaki üstünlüğünün kabul edildiğinin

D)Müslüman olmayanlara tanınan hakların genişletildiğini

E)Saltanat sisteminde değişiklik yapıldığını

Cevap: C


48

3. 19. YY. ISLAHATÇILARI, ISLAHATLARI VE BU DÖNEM ISLAHATLARININ GENEL ÖZELLİKLERİ

a) 19. yy. Islahatçıları ve Islahatları

I. II. Mahmut Dönemi Islahatları (1808 – 1839)II. Mahmut Osmanlı’da en çok ıslahat yapan padişahtır. Yaptığı ıslahatlar şunlardır;1. Sened-i İttifak’ın İmzalanması-

1808Bu bir sözleşmedir. Ayan dediğimiz toplumun ileri gelen zengin eşrafı ile padişah II. Mahmut arasında imzalanmıştır. II. Mahmut yapacağı ıslahatlardan önce kendisini güven içine almak ve yapacağı ıslahatlara zemin hazırlamak için ayanlarla bir sözleşme yaptı.Bu sözleşmeye göre;a) Eğer padişah II. Mahmut’a karşı

bir isyan ya da başkaldırı olursa ayanlar emir beklemeksizin gelip padişaha yardım edecekler.

b) Padişah II. Mahmut da bunun karşılığında ayanlara bulundukları eyaletlerinde vergi ve asker toplama yetkisini verecek onları bulundukları bölgenin resmi temsilcisi olarak kabul edecektir.

Bu sözleşme bir anayasal hareket değildir. Çünkü çok dar kapsamlıdır. Eşitlikçi değildir. Çünkü sadece padişah ve ayanlardan bahsetmektedir. Genel değil özeldir. Özel olan padişah ve ayanlardır. Halkıilgilendiren hiçbir madde yoktur.Herhangi bir dış etki sonucunda da yapılmamıştır.Padişahın yetkilerini kısıtlayan ilkgelişmedir. Çünkü padişah Rumeli’deki eyaletleri ayanların kontrolüne bırakmıştır. Bu yönüyle 1215’te İngiltere’de Kral Yurtsuz Jan’ın yetkilerini kısıtlayan Magna Carta’ya benzer.2. Sekban-ı Cedit ordusu Nizam-ı

Cedit’in yerine kuruldu (1808).

Fakat Sekban-ı Cedit yeniçerilerin tepkisi üzerine hemen lağvedildi.

3. 1825’te padişah bu sefer Eşkinci Ocağı diye yeniçerilere alternatif bir ordu kurdu.

4. 1826’da Yeniçeri Ocağını kaldırdı. Bu olaya da hayırlı olay manasında Vakay-ı Hayriye dendi. Çünkü padişah büyük bir baskı altında kaldığı yeniçerilerden kurtulmuş oluyordu.

5. 1826’da Yeniçeri Ocağının yerine bu sefer Asakir-i Mansure-i Muhammediye Ordusunu kurdu.

6. Valileri redif adlı askeri birlikleri yetiştirmekle görevlendirdi.

7. Harp Okulu, Askeri Tıp Okulu ve Mızıka-i Hümayun (bando) açıldı.

8. Askerlik işlerini düzenlemek için Darul Şuray-ı Askeri’yi açtı.

9. İlk milli marş olan “Mahmudiye Marşı”nı Donizetti Paşaya hazırlattı.

10. Tımar sistemini kaldırdı.11.Divan-ı Hümayunu kaldırdı. Yerine

nazırlıkları kurdu.12. Memurlar maaşa bağlandı.13.Müsadere kaldırıldı. Böylece özel

mülkiyet güvence altına alındı.14. Askeri ve vergi amaçlı ilk nüfus

sayımı yapıldı. Sadece erkekler sayıldı.

15. Muhtarlıklar kuruldu.16. Posta teşkilatı kuruldu.17. Pasaport (Mürur tezkeresi) ve

Karantina Teşkilatı kuruldu.18. Devlet memurlarına pantolon, fes

ve setre giyme zorunluluğu getirildi.

19. Resmini devlet dairelerine astırdı.20. Yerli malı zorunlu kılındı. Ve

Tağşiş uygulaması ile paranın ayarı düşürüldü.

21. Eyaletlerde askeri, ekonomi ve yönetim işlerine bakan müşirlikler kuruldu.

22. İlköğretim İstanbul’da zorunlu kılındı.

23. Adli memur yetiştirmek için Mekteb-i Maarif-i Adliye açıldı.

24. Tercüme odaları kuruldu.


49

25. Yurtdışına ilk öğrenciler gönderildi.

26. İlk resmi gazete Takvim-i Vekayi kuruldu.

27 İlk Rüştiyeler ve öğretmenyetiştirmek için Mekteb-i Ulum-u Edebiye açıldı.

28.Bugünkü Danıştay ile Yargıtayıngörevini gören Meclis-i Vâlây-ı Ahkâm-ı Adliye açıldı. Ayrıcahükümetle kişiler arasındaki davalara bakan Dar-ı Şuray-ı Bab-ı Âli meclisleri açıldı.

29. İlk yurtiçi seyahatine çıkanpadişah oldu.

30. Yetkileri kısıtlanan ilk padişah oldu.

31.Valisinin pazarlıklarına boyun eğen ilk padişah oldu. (Kavalalı Mehmet Ali Paşa –Mısır Valisi- kendisinden zorla Suriye valiliğini aldı.

2006 KPSS-IOsmanlı Devletinde devlet memurlarına setre, pantolon ve fes giyme zorunluluğu hangi padişah döneminde getirilmiştir?

A) II. Mahmut B) III. Selim C) Abdülmecit D) I. AbdülhamitE)IV.Murat

Cevap: A

II) Tanzimat Dönemi IslahatlarıTanzimat Dönemi 2’ye ayrılır. Birinci dönem 1839 Tanzimat Fermanı ya da diğer ismi ile Gülhane Hattı Hümayunu ile başlayan dönemdir. İkinci dönem ise 1856 Islahat Fermanı ile başlayıp 1876’da Kanun-u esasi ile sona eren dönemdir.

Abdülmecit ve Tanzimat Fermanı (Gülhane Hattı Hümayunu):Fermanı hazırlayan Dış İşleri Bakanı Mustafa Reşit Paşa, ilan ettiren padişah ise Abdülmecit’tir.Bu fermana göre:

- Herkesin ırz, can, namus ve mal emniyeti sağlanacak

- Hiç kimse yargılanmadan cezalandırılmayacak

- Herkesin gelirine göre vergi alınacak

- Mahkemeler herkese açık olacak ve yasalar herkese eşit şekilde uygulanacaktır.

- Askerlik belli bir düzene oturtulacak ve 5 yılla sınırlandırılacak. Müslüman olan ve olmayan herkes askere alınacaktır.

- İltizam usulü kaldırılacak. Muhassal adlı memurlar vergiyi toplayacaktır.

- Hıristiyanlar da askere alınacaktır.Tanzimat Fermanı padişah üstünlüğü yerine kanun üstünlüğü anlayışını getirdiğinden dolayı Anayasal düzene geçiş yolunda atılan ilk adımdır. Fakat kesinlikle Anayasal yönetime geçilmemiştir. Sadece bir adım atılmıştır.Tanzimat Fermanı aynı zamanda Osmanlı’da İnsan Hakları ile ilgili atılan ilk adımdır.Müslüman – Müslüman olmayan ayrımını ortadan kaldırıp eşit vatandaşlık sistemini getirmeye çalışmıştır.Bu ferman Osmanlıcılık siyaseti yolunda atılan ilk adımdır.Hükümdarların padişahlık yetkilerini kısıtlaması ve temel hakları yasa ile güvence altına alması yönüyle 1215 İngiltere’sindeki Magna Carta’ya benzer.Fakat bir halk hareketi sonucu ortayaçıkmamış olması yönüyle de Magna Carta’dan ayrılır. Çünkü Tanzimat Fermanı padişahın bir lütfu olarak ilan edilmiştir. Bu fermanın ilan edilmesinde etkili olan sebepler ise şunlardır:1. Mısır sorununun (Kavalalı Mehmet

Ali Paşa’nın isyan edip bağımsız hareket etmesi) büyümesi.

2. Boğazların devletlerarası bir sorun haline gelmesi


50

3. Fransız ihtilalinin milliyetçilik düşüncesinin zararlı ve yıkıcı etkisinin ortadan kaldırılmak istenmesi

4. Rusya’ya karşı İngiltere ve Fransa’nın desteği alınmaya çalışılmasıdır. Çünkü İngiltere ve Fransa’nın istekleri doğrultusunda reformlar yapılmıştır.

Bu ferman Avrupalıların iç işlerimize karışmalarını engellemek için hazırlandı. Fakat Avrupalılarazınlıkların haklarının yeterince korunmadığını ileri sürecekler ve iç işlerimize daha çok karışmaya başlayacaklardır.Bu fermandan hem Müslimler hem de Gayr-i Müslimler memnun olmadılar.Müslimler gayr-ı Müslimlerle eşit tutulduklarından dolayı memnun olmadılar. Gayr-ı Müslimler de artık askere alınacaklarından dolayı memnun olmadılar. Bundan dolayı ilerde ıslahat fermanı çıkarılacak gayr-i Müslimlere bedelli askerlik usulü getirilecektir.

Abdülmecit ve Islahat Fermanı (28 Şubat 1856):Tanzimat fermanını ilan eden Abdülmecit devleti yıkılmaktan kurtarmak için bu sefer de Islahat Fermanını ilan etti.Bu ferman Rusya ile yapılan Kırım Savaşının son yıllarında hazırlandı. Paris Antlaşmasının imzalanmasından altı hafta önce de ilan edildi ve Paris Antlaşmasının maddeleri arasına girdi.Fermanın hazırlanma amacı Paris Antlaşmasında İngiltere ve Fransa’nın desteğini almaktı. Bu fermanın ilanında tamamen dış baskılar etkili olmuştur diyebiliriz.Bu fermanın hükümleri ise şöyledir:1. Herkesin ırz, can, namus ve mal

emniyeti sağlanacaktır.2. Devlet memurluğuna ve askerliğe

gayrimüslimler de alınacaktır.3. Resmi yazılarda Hıristiyanlar için

hakaret yazıları kullanılmayacak (gâvur gibi)

4. Rüşvetin yasak olduğu kanunen de belirtilecektir.

5. Herkes okul açmakta serbesttir.

Bu madde Osmanlı’da eğitimde ikiliğin doğmasına sebep olacaktır. Çünkü yabancılar da okul açabilecekler.

6. Hıristiyanlardan askerlik görevi yerine alınan cizye kaldırıldı. Yerine Bedelli Askerlik (NakdiBedel Usulü) getirildi.

7. İşkence, zehirlenme, dayak ve angarya (bedava çalışma) resmen kaldırılacak

8. Gayrimüslimler de belediye ve il genel meclislerine üye olabileceklerdir.

9. Gayrimüslimler mahkemelerde kendi dinlerine göre yemin edebileceklerdir

10. Yabancılar Osmanlı ülkesi sınırları içinde mülk sahibi olabileceklerdir.

11. Müslüman ve Gayri Müslimler arasındaki Ceza ve Ticaret davaları için Karma Mahkemeler kurulacaktır.

Islahat Fermanı ağırlıklı olarak Gayrimüslimlere haklar getirdiğinden dolayı özeldir. Tanzimat fermanı ise herkese haklar getirdiğinden dolayı geneldir. Islahat Fermanı ayrıcalık içerir. Çünkü gayrimüslimler bedelli askerlik yapabilecekler ama Müslimler bedelli askerlik yapamayacaklardır. Böylece gayrimüslimler Müslimlerden daha ayrıcalıklı duruma gelmişlerdir.

Abdülmecit Döneminde Yapılan Diğer Yenilikler (1839 – 1861):- İlk dış borç alındı 1854.

(İngiltere’den)- İlk demiryolları yapılmaya

başlandı. Demiryolları şirketi 1856’da kuruldu. İlk demiryolu da 1866’da İzmir-Aydın arasında yapıldı.

- 1841’de Osmanlı Posta Teşkilatı kuruldu.

- İlk kâğıt para Kaime basıldı (1840).


51

- 1856’da İngilizler tarafından Osmanlı Bankası kuruldu ve devlet para basma yetkisini bu bankaya verdi.

- İl genel meclisleri kuruldu. Gayrimüslimler de bu meclislere alındı.

- Aşar vergisinin Maliye Bakanlığı memurlarınca toplanması kuralı getirildi. Önceden mültezimler aracılığıyla iltizam sistemi doğrultusunda toplanıyordu ve bu mültezimler aşarın oranını keyfi olarak artırabiliyordu.

- 1861 de gedik usulüne son verildi. Gedik usulü nedir? Gedik, ustaların dükkân açma ve mesleklerini icra etme hakkıdır. Gedik sahiplerinin yapacakları işi ve satacakları malı başkaları yapamaz ve satamaz. Bu sistem esnaf arasında tekelleşmeye sebep olmaktaydı. Örneğinkuyumculuk yapmak isteyen bir kişi o bölgedeki kuyumculardan izin almalıdır.

- İlk kez yabancı okullar bu dönemde açıldı.

- Milli eğitim işlerinin yürütülmesi ve kontrolü için Meclis-i Daimi-i Maarif-i Umumiye kuruldu. Fakat eğitimde birlik sağlanamadı. Çünkü medreseler bu meclise bağlanmadı ve bağımsız hareket ettiler

- Mülkiye okulları, öğretmen okulları ve sanat okulları açıldı.

- İlk Kız rüştiyesi (ortaokulu) açıldı (1861).

- Dil ve tarih alanlarında çalışma yapmak ve ders kitaplarını yazmak üzere 1851’de Encümen-i Daniş kuruldu. Sözlükçü Redhouse ve ünlü tarihçi Hammer de bu komisyonun üyesiydi. Fakat Encümeni Daniş 1861’de dağıldı.

Abdülaziz Dönemi (1861 – 1876)Mecelle adlı İslam hukukunu esas alan ama çağdaş Avrupa Hukukutarzında hazırlanmış olan Osmanlı medeni kanunu yazılmaya başlandı (1868). Bu hazırlama faaliyeti 1875’e kadar devam etti. 1876’da mecelle yürürlüğe girdi.Mecelle Osmanlının ilk Medeni Hukuku’dur.

- 1868 de Mithat paşa tarafından köylüye kredi vermek amacıyla Memleket Sandıkları kuruldu.

- 1864’te Vilayet Nizamnamesi hazırlandı ve bütün vilayetlersancaklara, kazalara, nahiye ve köylere ayrıldı. Sancaklara mutasarrıf, kazalara kaymakamlar, nahiyelere nahiye müdürleri getirildi.

- Dolmabahçe Sarayı tamamlandı.- 1846’da Maarif-i Umumiye

Nezareti kuruldu.- 1869’da Maarif-i Umumiye

Nizamnamesi ile eğitim-öğretim belli aşamalara ayrıldı.Sıbyan (hazırlık)Rüştiye (ortaokul)İdadi (lise)Sultani (lise)Darü’l-Fünun (üniversite) 1870 kuruldu.Burada bir şey belirtmeliyim ki idadilerle sultaniler aynı seviyedeki okullardır. Yalnız sultanilerde daha ileri düzeyde eğitim verilmektedir.

- 1868’de Galatasaray Sultanisi kuruldu.

- 1872 de idadiler açıldı- 1870’te kız öğretmen okulu olan

Darü’l Muallimat kuruldu.- 1873’te yetim Müslüman

çocukların eğitimi için Darüş Şafaka kuruldu.

- 1863’te Robert Koleji açıldı.- 1873 Halepa Fermanı ile Girit

özerk oldu.


52

2006 KPSS-IAşağıdakilerden hangisi Osmanlı’da Tanzimat Dönemindeki gelişmelerden biridir?

A) İlk Osmanlı matbaasının kurulmasıB) Müslüman olmayanların askerlik

yapabilmesiC) İlk resmi gazetenin çıkarılmasıD) Yeniçeri Ocağının kurulmasıE)Nizam-ı Cedit Ordusunun kurulması Cevap: B

NOT ALINIZ:


53

OSMANLIDA ISLAHATLAR

1. I. Fazıl Ahmet PaşaII. Nevşehirli Damat İbrahim PaşaIII. Mustafa Reşit PaşaIV. Merzifonlu Kara Mustafa PaşaV. Humbaracı Ahmet PaşaYukarıda bazı ıslahatçı devlet adamları verilmiştir. Bunlardan hangileri 17. yy. ıslahatçılarından değildir?

A) Yalnız II B) II-IIIC) I-II-IV D) II-III-V E) I-IV

2. I. Celali İsyanlarıII. Eyalet İsyanlarıIII. Milliyetçi İsyanlarIV. Yeniçeri İsyanlarıYukarıdakilerden hangileri Osmanlı’nın 17. yy.da karşılaştığı sorunlardan değildir?

A) Yalnız II B) Yalnız IIC) II-III D) I-II-IV E) I-II-III

3. I. Kuvvet ve şiddete başvurmaII. Orduyu disiplin altına almaIII. Yönetimde yeniliklere gitmeIV. Denge politikasına yönelmeV.AvrupalılaşmaYukarıdakilerden hangileri 17. yy.da yapılan ıslahatların özelliklerinden değildir?

A) Yalnız V B) I-II-IIIC) II-IV-V D) IV-V E) III-IV-V

4. 17. yy. ıslahatlarının ortak amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) AvrupalılaşmaB) Dağılmayı engellemeC) Milliyetçilik etkisinin zararlarını

engellemeD) Yükselme dönemini tekrar

yaşatmaE) Maliyeyi düzeltme

5. I. MaliyeII. İlmiyeIII. KalemiyeIV. OrduV. DonanmaVI. Toprak yönetimi

17. yy.da yukarıdaki alanlardan hangilerinde bir bozulma yaşanmamıştır?

A) Yalnız II B) II-IIIC) I-IV-V D) II-IV-V E) Yalnız V

6. I. MaliyeII. OrduIII. İlmiyeTımar sisteminin 17. yy.da bozulması yukarıdaki alanlardan hangilerini etkilemiştir?



54

7. Şehzadelerin sancaklara gönderilmesi uygulamasına son veren padişah kimdir?

A) Fatih B) III. MuratC) I. Ahmet D) II. Osman E) IV. Murat

8. I. Uzun süren ve gelir getirmeyensavaşlarII. Tımarlı Sipahi sayısının

azalmasıIII. Kapıkulu askeri sayısının

artmasıIV. Sancak usulüne son verilmesiV. Ticaret yollarının yön

değiştirmesi

17. yy.da görülen yukarıdaki gelişmelerden hangileri hem maliyenin bozulduğunu hem de ordu sisteminin bozulduğunu gösterir?

A) I-II-III B) I-III-IVC) II-IV-V D) I-II

E) I-II-IV-V

9. I.Kısa süreli çözümler aranmıştır.II. Yüzeysel ıslahatlardır.III. Islahatlar halka mal edilmeye

çalışılmıştır.IV. Baskı ve şiddet yoluyla

uygulanmaya çalışılmıştır.

Yukarıdakilerden hangileri 17. yy. ıslahatlarının ortak özelliklerinden değildir?

A) Yalnız II B) Yalnız IIIC) I-II D) I-IV E) II-III

10. I. Kadınların yönetimde etkili Olması

II. Şehzadelerin sancaklara çıkmaması

III. Divan teşkilatına padişahın başkanlık yapmaması

IV. Rüşvet ve iltimasın artmasıV.Şehzadelerin sancaklarda isyan

etmeleri

Yukarıdakilerden hangileri 17. yy.da görülen gelişmelerden biri değildir?

A) I-III B) II-IVC) Yalnız V D) III-V E) II-IV-V

11.Aşağıdakilerden hangisi Yeniçeri Ocağının bozulmasının sebeplerinden biri değildir?

A) Devşirme sisteminin bozulmasıB) Türk kökenlilerin de ocağa

alınmasıC) Ulufelerin ayarı düşük akçe ile

verilmesiD) Dirliklerin haksız dağıtılmasıE) Yeniçerilerin askerlik dışındaki

işlerle ilgilenmeleri

12. I. Denge politikalarıII. BatılılaşmaIII. Kaybettiği toprakları geri almaOsmanlı’nın 18. yy. dış politikası için yukarıdakilerden hangileri söylenemez?



55

13. I. AskeriyeII. İlmiyeIII. Yönetim

18. yy.da en çok yukarıdaki alanlardan hangisi doğrultusunda ıslahatlar yapılmıştır?


14. I. Yeniçeri Ocağının ilk defa kaldırılmak istenmesiII. İlk matbaanın kurulmasıIII. İlk nüfus sayımıIV. İlk modern askeri okulun

açılması

Yukarıdakilerden hangileri 18. yy.da yapılan ıslahatlar içerisinde gösterilemez?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) I-III D) II-IV E) II-III

15. I. Kavalalı İsyanıII. Patrona Halil İsyanıIII. Kabakçı Mustafa İsyanıIV. Milliyetçi isyanlarV. 31 Mart İsyanı

Yukarıdakilerden hangileri 18. yy. isyanlarından değildir?

A) Yalnız I B) I-VC) II-III D) I-IV-V E) II-III-IV

16. I. I. MahmutII. III. SelimIII. II. MahmutIV. IV. MuratV. II. Osman

Yukarıdakilerden hangileri Batı tarzı yenilikler yapmamıştır?

A) I-V B) II-IVC) IV-V D) II-III

E) I-III-V

17. I. UlemaII. Asker sınıfıIII. EsnafIV. Avrupalı devletlerV. Azınlıklar

Yukarıdakilerden hangileri 18. yy. ıslahatlarına karşı çıkan gruplar arasında sayılamaz?

A) Yalnız IV B) II-III C) I-IV-V D) IV-V E) I-II-III

18. I. Baron Dö TottII. Humbaracı Ahmet PaşaIII. Koçi BeyIV. Tarhuncu Ahmet PaşaV. Alemdar Mustafa Paşa

Yukarıdakilerden hangileri 18. yy. ıslahatçılarındandır?

A) I-II-III B) II-IIIC) IV-V D) I-II E) I-II-IV-V


56

19. I. İlk devlet matbaasının kurulmasıII. İlk sürekli elçiliklerin açılmasıIII. İlk ıslahat programının

hazırlanmasıIV. İlk modern Avrupa tarzı

okulların açılması

Yukarıdakilerden hangileri III. Selim dönemine ait gelişmelerdendir?

A) I-II B) I-IIIC) II-IV D) III-IV-V E) I-II-III

20. I. Mimaride AvrupalılaşmaII. Askeri alanda Avrupa tarzı

ıslahatların başlamasıIII. Avrupa’ya ilk geçici elçiliklerin

açılmasıYukarıdakilerden hangileri Lale Devri yenilikleri arasında yer alır?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) Yalnız III D) I-III

E) II-III

21.I. Mahmut’un yaptığı ıslahatlarda en büyük yardımcısı aşağıdakilerden hangisi olmuştur?

A) Baron Dö TottB) Kont Dö Bonnival (Humbaracı

Ahmet Paşa)C) Tarhuncu Ahmet PaşaD) Nevşehirli Damat İbrahim PaşaE) Alemdar Mustafa Paşa

22.Yabancı mallar hangi yüzyıldan itibaren Osmanlı ticaretini olumsuz yönde etkilemeye başlamıştır?

A) 16. YY. B) 17. YY.C) 18. YY. D) 19. YY. E) 20. YY.

OSMANLI’DA ISLAHATLAR

1 D 13 A

2 B 14 C

3 D 15 D

4 D 16 C

5 E 17 D

6 D 18 D

7 C 19 E

8 A 20 D

9 B 21 B

10 C 22 C

11 D

12 A


57

MEŞRUTİYET DÖNEMLERİ VE İSTİBDAT DÖNEMİ

Meşrutiyet: Hükümdar + Anayasa + Parlamento

Hükümdar Anayasa

Hanedanın en büyük oğlu olan kişi Padişah olur. Padişah aynı zamanda da halifedir.

a) 1876 Kanun-u Esasi’si I.Meşrutiyetin Anayasasıdır.

b) 1909 Kanun-u Esasi’si II. Meşrutiyetin Anayasasıdır.

Parlamento

A)Meclis-i Ayan Üyeleri Padişah tarafından

seçilir. Ayan olabilmek için 40

yaşını aşmış olmak gerekir. Ömür boyu Ayan olurlar. Ayan meclisi üye sayısı

mebusan meclisi üye sayısının 3’te 1’ni geçemez.

Ayan olabilmek için devlete yararlı hizmetlerinin dokunmuş olması gerekir.

B)Meclis-i Mebusan Üyeleri halk tarafından seçilir. Seçimler dört yılda bir yapılır. Seçme yaşı 25, seçilme yaşı

30 Her 50.000 erkek bir

milletvekili seçer. Seçimler iki turlu’dur. Mecliste gayrimüslim

milletvekilleri de vardır. Kadınlara seçme ve seçilme

hakkı verilmediğinden dolayı kadın milletvekili yoktur

A) I.Meşrutiyet - 1876 B) II. Meşrutiyet – 1908

1. 1876–1878 arası dönemdir.2. Padişahı II. Abdulhamit’tir.3. İlan edilmesinde etkili olan güç

Genç Osmanlılar Cemiyetidir. Bu cemiyet 1865’te kurulmuştur.

1. 1908–1920 arası dönemdir.2. Padişahları:

1908–1909 arası II. Abduhamit

1909–1918 arası V.Mehmet Reşat

1918–1920 arası VI. Mehmet3) İlan edilmesinde etkili olan güç

İttihat ve Terakki Cemiyetidir(Jön Türkler).1907’de kurulmuştur.

Cemiyetin Cemiyetin

Aydınları Yayın Organları

Aydınları Yayın Organları

Ziya Paşa Ahmet

Mithat Mustafa

Fazıl Paşa Ali Suavi Namık

Kemal

Muhbir Ulum Hürriyet İbret Tercüman-ı

ahval MUHİT

Hasan Tosun AbdullahCevdetTalat Paşa İsmail CanpolatCemal PaşaEnver Paşa HATİCE

Tanin Hizmet

BÖLÜM -5


58

ZAMAN

59

4. 1876 I.Meşrutiyet Kanun-u Esasisi’ne Göre;

a) Yasama yetkisi meclise aittir. Son söz Padişaha aittir.

b) Padişahın sınırsız veto yetkisi vardır.

c) Yürütme yetkisi Padişah ve hükümete aittir.

d) Padişah hem başkanı hem de bakanları seçer.

e) Meclisi açma ve kapama yetkisi padişahtır.

f)Hükümet Padişaha karşı sorumludur.

g) Yasa önerme yetkisi padişahtadır.

h) Padişahın polis kararıyla sürgün ve sansür yetkisi vardır.

i) Toplantı, gösteri, dernek kurma ve parti kurma hakkı yoktur.

j) Kanun önce Mebusan meclisinde sonra Ayan meclisinde sonrada Padişahın önüne gelir.

k) Savaş ve barış akdi Padişaha aittir.

Bu dönemde Devletin siyasi görüşü Osmanlıcılıktır

Bu Anayasa ve I.Meşrutiyet kabul edildiği aynı gün İstanbul’da İngiltere-Fransa-Rusya-Avusturya-Almanya ve İtalya temsilcileri de İstanbul’da Tersane konferansını yapıyorlardı. Burada Osmanlı ile ilgili kararlar alacaklardı. Bu durum da Meşrutiyetin biran önce ilan edilmesinde etkili olacaktır.

4. 1909 II. Meşrutiyet Kanun-u Esasisi’ne Göre;

a) Yasama yetkisi meclise aittir. Son söz Padişaha aittir.

b) Padişahın sınırsız veto yetkisi yoktur.

c) Yürütme yetkisi Padişah ve Hükümete aittir.

d) Padişah sadece Başbakanı seçer. Bakanları Başbakan seçer, Padişah onaylar.

e) Meclisi açma ve kapama yetkisi meclistedir.

f) Hükümet meclise karşı sorumludur.

g) Yasa önerme yetkisi meclistedir.

h) Padişahın sürgün ve sansür yetkisi yerine mahkeme kararıyla sürgün ve sansür yetkisi vardır.

i) Toplantı, gösteri, dernek kurma ve parti kurma hakkı vardır.

j) Kanun önce mebusan meclisinde sonra Ayan meclisinde sonra da Padişahın önüne gelir.

k) Savaş ve barış akdi meclisten de onay almalıdır.

Bu dönemde Devletin siyasi görüşü Türkçülüktür.

1909 Anayasası ve II. Meşrutiyetin ilanından 1 ay önce İngiltere ve Rusya Reval’de görüşme yaptılar ve İngiltere Rusya’yı Balkanlarda serbest bırakmıştı. Bu durumda İttihatçıları harekete geçiren önemli bir dış etkendir. Meşrutiyet biran önce ilan edilmeli ve Balkanların elden çıkması engellenmeli diye düşündüler ve padişaha baskı yaparak Meşrutiyeti ilan ettirdiler.

60

I.Meşrutiyet Dönemi, II. Abdülhamit’in 1877–1878 (Rumi 1293) Osm -Rus Harbini bahane ederek meclisi kapatması ve Anayasayı rafa kaldırması ile sona ermiştir. Bu tarihten sonra II. Abdülhamit’in ülkeyi tek başına yönettiği 30 yıllık istibdat dönemi başlar.(1878 ve 1908 arası dönemdir.) 1908’den sonra da II. Meşrutiyet dönemi başlar.

İstibdat Dönemi (1878–1908)II. Abdülhamit tek başına 30 yıl Devleti yönettiğinden dolayı bu döneme istibdat dönemi denir. Bu dönemde;Mülkiye Mühendis Mektebi

açıldı.(1883)Osman Hamdi Bey Sanayi-i Nefise

Mektebini açtı ve böylece güzel sanatlar alanında öğrenci yetiştirilmeye başlandı.(1883)

Osmanlı-Yunan savaşı çıktı.(1897 -Dömeke Savaşı)

Osmanlının borçlarını ödeyememesi üzerine Avrupalı büyük devletlerce Düyun-u Umumiye İdaresi kuruldu. Ve Osmanlının gelir kaynaklarına el konuldu(1881 Muharrem Kararnamesi ile).Ayrıca 1883’te de Osmanlının bütün tütün ve içki üretim işlerine de Avrupalılarca el konuldu. Yabancılar Reji adlı şirketi kurarak Osmanlının tütün ve içki işini kendi tekellerine aldılar. Reji idaresine 1925te M. Kemal son verecektir.

1888’de Memleket Sandıkları Ziraat Bankasına dönüştürüldü.

Mısır İngilizlerce işgal edildi.(1882) Tunus Fransızlarca işgal edildi.(1881) Ermeniler ilk defa Erzurum’da isyan

ettiler.(1890)Osmanlı Ermenilere karşı Hamidiye

Alaylarını kurdu.(1890) Beşiktaş, Galatasaray ve Fenerbahçe

Spor Kulüpleri kuruldu. Bu dönemde İslamcılık (ittihadı

İslam) siyaseti izlenmiştir. Bu dönemde II. Abdulhamit devleti

Yıldız sarayından yönetmiştir

II. Meşrutiyet Dönemi (1908–1920)

II. Meşrutiyet İttihat ve Terakki Cemiyetinin baskı ve çalışmaları ile ilan edilmiştir. Tabi bunda 1908 Reval Görüşmelerinin de etkisi olmuştur. Fakat ilanından bir sene sonra II. Meşrutiyet önemli bir tehlike atlattı. Bu tehlike 31 Mart olayıdır. Bu olay 1909 yılında bir kısım gerici asker ve sivil’in İstanbul’da ayaklanarak meclisibasması ve meşrutiyeti kaldırmak istemesi olayıdır.Gericiler İttihat ve Terakkici olan sadrazam Hüseyin Hilmi Paşayı görevden aldılar. Yerine Tevfik Paşayı sadrazam yaptılar.

Bunun üzerine Selanik’teki İttihat Terakkici Mahmut Şevket Paşa komutasındaki Hareket ordusu İstanbul’a gelip 31 Mart İsyanını bastırdı.

Hareket Ordusunun Kurmay Başkanı da Mustafa Kemal’dir. Hareket ordusu Meşrutiyeti ve Anayasayı korudu. Rejim devam etti, Sadrazamlığa tekrardan Hüseyin Hilmi Paşa getirildi. II. Abdülhamit Meclis kararıyla tahttan indirildi ve yerine V.Mehmet Reşat getirildi. Fakat Hareket ordusunun isyanı bastırdıktan sonra Selanike geri dönmemesi üzerine M. Kemal İttihat Terakkiden ayrılacaktır.

Hareket ordusunun İstanbul’a gelip Meşrutiyeti koruması “Ordunun ilk defa yeniliklerin koruyucusu” Olduğunu gösterir.

Mustafa kemal bu tarihte İttihat Terakki üyesidir. Kendisi 1906’da Şam’da Vatan ve Hürriyet Cemiyetini kurmuştur. 1907’de de İttihat Terakkiye katılmıştır.1909’da da İttihat Terakkiden ayrılmıştır

61

II. Meşrutiyet Dönemi Partileri

İttihat ve Terakki:1907’de Cemiyet, 1908’de Parti ismini aldı. Amaçları istibdat’ı yıkmak, Meşrutiyeti kurmak ve Kanun-u Esasi’yi tatbik etmektir. Fakat Trablusgarp, Balkan ve I.Dünya Savaşı sebebiyle Parti programlarını uygulayamadılar. 1908–1918 yılları arasında yönetimdedirler. 1918’de Parti kendisini feshetti ve Teceddüd adını alarak faaliyetine devam etme kararı aldı.

Ahrar Fırkası: 1908’de Prens Sabahattin tarafından kuruldu. Siyasi görüşleri İslamcılık ve Adem-i merkeziyetçiliktir(Yerinden yönetim). Yayın organları Serbesti, Mizan, Yeni gazete ve Saday-ı Hak gazeteleridir. Türk siyasi tarihinin ilk muhalefet partisidir.

Hürriyet ve İtilaf Fırkası: Eylül 1909’da Dr. Rıza Nur ve Damat Ferit tarafından kuruldu. Ekonomide Liberalcidirler. Genellikle ordudaki yaşlı subayların tercih ettiği bir parti oldu. Birinci Balkan Savaşında İttihatçı subaylar ile itilafçı subaylar arasındaki çekişme Osmanlıya ağır bir yenilgi getirmiştir.

Fedekaran-ı Millet: 1908’de kuruldu. Kurucusu Avnullah el Kazımi’dir.

Ahali Fırkası: Gümülcineli İsmail tarafından kuruldu. Koyu İslamcıdır.

Mutedil pervaran: Arnavut ve Arap mebuslarca kuruldu.

İttihat-ı Muhammedi: 1909’da Derviş Vahdeti tarafından kuruldu. Yayın organı Volkan gazetesidir. İttihat-ı İslamcıdır.

Türk siyasi tarihinde çok partili yaşama ilk kez II. Meşrutiyetle geçildi.

II. Meşrutiyetin İlanının Olumsuz Sonuçları

II. Meşrutiyet’in ilan edilmesi için içeride İttihat Terakkici subaylar ve aydınlar Padişaha baskı yapacaklar, Resneli Niyazi Bey Manastır’da askerleri ile dağa çıkacak. Arnavutluk’ta ayrı bir ayaklanma çıkacak, İttihatçılar Manastır’dan Padişaha Meşrutiyeti ilan etmesi için telgraf çekip kendisine başkaldıracaklardır. Kısacası içeride önemli sıkıntılar yaşanacaktır. Bu da dış politikada bazı olumsuz gelişmelerin meydana gelmesine sebep olacaktır. Bunlar; Bulgaristan’ın bağımsızlığını ilan

etmesi 1908 Avusturya-Macaristan’ın Bosna-

Hersek’i ilhakı 1908 Yunanistan’ın da Girit’i ilhakı’dır.1908

KURAL: “Dış politikada güçlü olmanın yolu iç politikada da güçlü olmaktan geçer.”

NOT ALINIZ:

62

1. Aşağıdaki Osmanlı devlet adamlarından hangisi I. Meşrutiyet’in ilanında en çok etkili olan kişidir?

A) Ahmet İzzet PaşaB) Ahmet Kâmil PaşaC) Ali Rıza PaşaD) Prens SabahattinE) Ahmet Mithat

2. II. Meşrutiyetle ilgili aşağıda verilen özelliklerden hangisi yanlıştır?

A) Padişahın sınırlı da olsa veto yetkisi vardır.

B) Yasa önerme yetkisi meclistedir.C) Dış politikada olumsuz gelişmelere

sebep olmuştur.D) Parlamento üyeleri dört yılda bir

yenilenirdi.E) Parlamentoda sadece Mebusan

Meclisi vardır.

3. Aşağıdakilerden hangisi Ayan Meclisinin özelliklerinden biri değildir?

A) Ayan meclisi üyesi olabilmenin şartlarından biri de 40 yaşını doldurmuş olmaktır.

B) Ayanlar padişah tarafından seçilirler.

C) Ayan olabilmek için ülkeye yararlı hizmetler yapmış olmak gerekmektedir.

D) Ayanlık babadan oğla geçerdi.E) Ayan meclisinin üye sayısı

Mebusan Meclisi üye sayısının 1/3’ünü geçemezdi.

4. I. 93 Harbi

II. I. MeşrutiyetIII. II. MeşrutiyetIV. Vatan ve Hürriyet Cemiyetinin

kuruluşuV. İttihat ve Terakki Cemiyeti

üyeliğiM. Kemal’in yukarıdaki gelişmelerin hangisi ya da hangilerinde bir etkinliği olmamıştır?

A) Yalnız I B) I – VC) IV – V D) III – V

E) I – II

5. Aşağıdaki gazetelerden hangisi I. Meşrutiyet dönemine ait değildir?

A) HürriyetB) İbretC) Tercüman-ı AhvalD) TaninE) Muhbir

6. Aşağıda ismi verilen aydınlardan hangisi I. Meşrutiyet’in ilanında etkili olmamıştır?

A) Ziya PaşaB) Namık KemalC) Enver PaşaD) Ali SuaviE) Ahmet Mithat Paşa

7. Aşağıdakilerden hangisi II. Meşrutiyet dönemi partilerinden biri değildir?

A) Genç OsmanlılarB) İttihat ve TerakkiC) AhrarD) Hürriyet ve İtilafE) Osmanlı Ahali

I. ve II. MEŞRUTİYET

63

8. Türk siyasi tarihinde çok partili yaşama ilk defa hangi dönemde geçilmiştir?

A) I. MeşrutiyetB) II. MeşrutiyetC) I. TBMM DönemiD) II. TBMM DönemiE) 1946 seçimleri

9. Türk siyasi hayatının ilk muhalefet partisi ve ilk iktidar partisi hangi şıkta doğru olarak verilmiştir?

A) Genç Osmanlılar – İttihat ve Terakki

B) Jön Türkler – Hürriyet ve İtilaf Fırkası

C) Ahrar – Hürriyet ve İtilaf FırkasıD) Terakki Perver Cumhuriyet Fırkası

– Cumhuriyet halk fırkasıE) Ahrar Fırkası – İttihat ve Terakki

Fırkası

10. Aşağıdakilerden hangisi 19. yy.da Osmanlı’da yetişen aydın hareketinin gerçekleştirmiş olduğu ilk yeniliktir?

A) Sened-i İttifakB) I. MeşrutiyetC) Tanzimat FermanıD) Islahat FermanıE) II. Meşrutiyet

11. I. Meşrutiyetle ilgili aşağıda verilen özelliklerden hangisi yanlıştır?

A) Yasama yetkisi meclise aittir. Son söz padişaha aittir.

B) Padişahın sınırsız veto yetkisi vardır.

C) Yasa önerme yetkisi meclistedir.D) Meclisi açma ve kapama yetkisi

padişahtadır.E) Sürgün ve sansür yetkisi

padişahtadır.

12.Batıdan etkilenilerek Ahmet Cevdet Paşa tarafından hazırlanan ve kaynağını İslam hukukundan alan MECELLE hangi dönemde uygulamaya girmiştir?

A) Tanzimat DönemiB) I. Meşrutiyet DönemiC) II. Meşrutiyet DönemiD) İstibdat DönemiE) 1920 – 23 döneminde

13.Aşağıda bazı partiler ve kurucuları eşleştirilerek verilmiştir. Bu eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?

A) İttihat ve Terakki – Enver ve Talat Paşalar

B) Ahrar – Prens SabahattinC) Hürriyet ve İtilaf- Damat FeritD) Vatan ve Hürriyet – Mustafa KemalE) İttihad-ı Muhammedi – Dr.Rıza Nur

14.Aşağıdakilerden hangisi II. Meşrutiyet’in dış politikada doğurduğu olumsuz gelişmelerden biri değildir?

A) 31 Mart isyanının çıkışıB) Avusturya’nın Bosna-Hersek’i ilhakıC) Bulgaristan bağımsızlığının ilanıD) Yunanistan’ın Girit’i ilhak etmesiE) Rusya’nın tüm Balkan ulusları

üzerindeki etkinliğini artırması

64

15. 1908’de II. Meşrutiyet’in ilanından sonra 31 Mart 1909’da meşrutiyeti istemeyen bir kısım halk ve asker isyan ederek Meclis-i Mebusan’ı dağıtmaya çalışmıştır.

Aşağıdakilerden hangisi bu durumun yol açtığı gelişmelerden birisi değildir?

A) Gericiler Sadrazam Hüseyin Hilmi Paşayı ittihatçı olduğundan dolayı görevden alırlar. Yerine Tevfik Paşayı getirirler.

B) İttihatçılar hareket ordusu ile İstanbul’a gelerek gericilerin sadrazam yaptığı Tevfik Paşayı görevden alıp yerine tekrar Hüseyin Hilmi Paşayı getirirler.

C) İttihatçılar hareket ordusu ile İstanbul’a gelerek II. Abdülhamit’i görevden alıp yerine V. Mehmet Reşat’ı getirirler.

D) Ordu ilk defa yeniliklerin koruyucusu olacaktır.

E) Mevcut rejim korunamamıştır.

16.Meclis kararı ile görevden alınan padişahlar hangi şıkta doğru olarak verilmiştir?

A) II. Abdülhamit – 6. Mehmet Vahdettin

B) II. Abdülhamit – V. Mehmet ReşatC) V. Mehmet Reşat – 6. Mehmet

VahdettinD) V. Murat – II. AbdülhamitE) Abdülaziz – II. Abdülhamit

17.Aşağıdakilerden hangisi 1876 yılında kabul edilen Türk siyasi tarihinin ilk Anayasası olan Kanun-ı Esasi’nin özelliklerinden biri değildir?

A) Devletin başkentini belirtmemesiB) Saltanat hakkını, hanedanın büyük

oğluna vermesiC) Padişahı hem hükümdar hem de

halife olarak tanımlamasıD) Bakanların seçim hakkını padişaha

vermesiE) Ayan seçimi hakkını padişaha

vermesi

18. 19. yy.da Osmanlı Devletinde uygulanan aşağıdaki gelişmelerden hangisiyle azınlıklara haklar verilmemiştir?

A) Halepa FermanıB) Sened-i İttifakC) Tanzimat FermanıD) Islahat FermanıE) Kanun-ı Esasi

19. - 31 Mart Olayı-Şeyh Sait İsyanı-Menemen İsyanı

Yukarıdaki bu üç olayın ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir?

A) Çok partili hayata geçişi geciktirmeleri

B) Mevcut rejime karşı olmalarıC) İktidardaki kabineyi değiştirmek

istemeleriD) Ayrılıkçı olmalarıE) Ordunun siyasete bulaşmasının bir

sonucu olmaları

65

20.Aşağıdakilerden hangisi istibdat dönemi gelişmelerinden biri değildir?

A) Mülkiye Mühendis Mektebinin açılışıB) Duyun-ı Umumiye idaresinin

kuruluşuC) Osman Hamdi Beyin Sanayi-i

Nefise Mektebini kuruşuD) Fenerbahçe ve Galatasaray spor

kulüplerinin kuruluşuE) İlk kâğıt paranın kullanılması

21 - Osmanlıda ilk defa anayasal yönetime geçiş hangi döneme aittir?

A) Tanzimat DönemiB) I. Meşrutiyet DönemiC) II. Meşrutiye DönemiD) I. TBMM DönemiE) İstibdat Dönemi

22. - Osmanlı'nın ilk defa çok partili hayata geçişi

-Osmanlı’da Türkçülüğün yaygınlaşması

-Ümmetçilik düşüncesi ve Osmanlıcılığın önemini yitirmesi

Yukarıda Osmanlı’nın yaşadığı bazı gelişmeler verilmiştir. Bunlar hangi dönemde gerçekleşmiştir?

A) Tanzimat DönemiB) II. Meşrutiyet DönemiC) I. Meşrutiyet DönemiD) İstibdat DönemiE) Gerileme Dönemi

23.I-Tanzimat FermanıII-Islahat FermanıIII-I.MeşrutiyetIV-II. Meşrutiyet

Yukarıdakilerden hangilerinin ilan edilmesinde hem aydın etkisi hem de Avrupa etkisi vardır?

A) Yalnız III B) Yalnız IVC) II-IV D) I-III

E) III – IV

24.I- Çok partili Hayata GeçişII- Balkan SavaşlarıIII-I.Dünya HarbiIV- kurtuluş Savaşı

V– 93 Harbi Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri II. Meşrutiyet dönemi gelişmelerinden biri değildir?

A) Yalnız I B)IV-VC) III-IV D) I-II E) II-III–IV-V

I. ve II. MEŞRUTİYET

1 E 11 C 21 B

2 E 12 B 22 B

3 D 13 E 23 E

4 E 14 A 24 B

5 D 15 E

6 C 16 A

7 A 17 A

8 B 18 B

9 E 19 B

10 B 20 E

66

BÖLÜM–6

Trablusgarp ve Balkan Savaşları1)Trablusgarp Savaşı ve Uşi

Antlaşması (1911–1912)

Sebepleri İtalya’nın gelişen sanayisi için

hammadde ve Pazar arayışı Osmanlı’nın Trablusgarp’ı koruyacak

güçte olmaması. Trablusgarp’ın İtalya’ya göre yakın

olan coğrafi konumu. İtalya’nın 1909’da Rusya ile yapmış

olduğu Racconigi Antlaşması ile Rusya’nın desteğini almış olması.

İtalya’yı Almanya’nın kucağına itmek istemeyen İngiltere ve Fransa’nın bu işgale göz yummasıdır.

Avusturya-Macaristan’ın İtalya’nın kendi toprakları dışında bir yerle ilgilenmesinin işine gelmesidir. Böylece İtalya Avusturya yönünde yayılmacı bir faaliyette bulunmayacaktı.

Osmanlı’da bu sırada İçeride Önemli Sorunların Oluşu:

- İttihat Terakkiden ayrılanlar 1910’da Ahali Fırkasını,1909’da Hürriyet ve İtilaf Fırkasını kurdular.

- İtalyanlar da Arnavutlukta Malisor İsyanını çıkarttılar ve burada karışıklığa sebep oldular.

- Rusya da Balkanlarda bir Balkan Birliği oluşturmaya çalışmaktadır.

SAVAŞ

1896 Habeşistan bozgununu daha önce yaşamış olan İtalya Osmanlının yukarıda saydığımız iç sorunlarını çok yerinde ve zamanında kullanmıştır.

Osmanlı Mustafa Kemal’i (gazeteci Şerif Bey adıyla),Enver Bey’i, Nuri Bey’i, Fethi Okyarı ve Ali Çetinkaya’yı buraya gizlice göndererek Derne,Tobruk ve Bingazi’de İtalyanları durdurdu.

Bunun üzerine İtalyanlar on iki adayı işgal ettiler. Osmanlı Balkan savaşları da başlayınca çaresizce barış istedi.

Savaşın Sonuçları ve Uşi Antlaşması (1912)

1- Trablusgarp İtalya’ya bırakıldı. Fakat “Halkı dini yönden Osmanlıya bağlı kalacaktır.”dendi. Böylece kültürel bağlar korunmaya çalışıldı.

2- Osmanlı Trablusgarp’ı kaybederek Kuzey Afrika’daki son toprağını da kaybettiği gibi aynı zamanda artık 3 kıtada toprağı olan bir devlet değildir.

3- Oniki ada geçici olarak (Balkan savaşları bitene kadar) İtalya’ya bırakıldı.

Oniki ada Lozan ile kesin olarak İtalya’ya bırakıldı.1947 Paris Antlaşması ile de İtalya burayı Yunanistan’a devretti.

NOT ALINIZ:

67

2)Balkan Savaşları (1912–1913

a)I.Balkan Harbi (8 Ekim 1912–30 Mayıs 1913)

1.BÜYÜSEK OSMANLI

2.Sebep: Milliyetçiliktir. Rusların desteği ile Balkanlılar Osmanlıya karşı birleştiler. Osmanlının Balkanlar’da kalan son topraklarını alarak kendi devletlerini büyütmeyi amaçladılar.

3.Savaş:Osmanlı bu savaşta çok ağır kayıplar verdi. Çünkü orduya siyaset girmiş, subaylarımız İttihat Terakkici ve Hürriyet İtilafçı olarak ikiye ayrılmışlardı. Bu da savaş sırasında ordu düzenimizi bozmuştur. Ayrıca Dış İşleri Bakanı Asım Bey 65.000 kişilik bir askeri birliği savaştan önce terhis etmiştir. Zamanında gerekli seferberlik yapılamadı. Böylece İstanbul-Çatalca’ya kadar çekildik.

4.Sonuç: Londra Antlaşması (30 Mayıs 1913)Osmanlı Midye-Enez hattının

batısındaki tüm topraklarını kaybetti. Buralar;

—Makedonya, Arnavutluk—Batı Trakya (Dede ağaç, Gümülcine

İskeçe) —Selanik, Kavala, Üsküp, Manastır—Doğu Trakya (Edirne, Tekirdağ,

Kırklareli) —Tüm Ege adaları kaybedildi. Sadece

Bozcaada ile Gökçeada (İmroz) Osmanlıya bırakıldı.

—Tüm ege adalarının Yunanistan’a verilmesi aynı zamanda Osmanlı’nın Girit’ten de vazgeçmiş olduğunu

gösterir.(Osmanlı Girit’i II. Meşrutiyet’in ilanı sırasında Yunanistan’a kaptırmıştı.)

Savaş tazminatı söz konusu değildir.

I.Balkan savaşında alınan ağır yenilgi içeride hesaplaşmaya neden olacak, İttihat Terakki Fırkası 23 Ocak 1913’te bir hükümet darbesi ile Kamil Paşayı görevden alıp yerine Mahmut Şevket Paşayı getirecektir. Böylece İttihat Terakki Fırkası yönetimdeki etkinliğini arttırdı. Bu olay tarihe Bab-ı âli Baskını olarak geçti. Bab-ı ali Baskınının rejimle hiçbir ilgisi yoktur. Sadece hükümet değişmiştir.

Bknz: Bu dönem Osmanlı hükümetleri için kitabımızın sonundaki Osmanlı Sadrazamları

b)II. Balkan Harbi (30 Haziran 1913)

1. R O K S Y BULGARİSTAN

2.Sebep:I.Balkan savaşı sonucu Osmanlıdan en büyük payı Bulgaristan alacak ve Büyük Bulgaristan kurulacaktır. Fakat diğer Balkan Devletleri bundan rahatsız olacaklar. Osmanlı da fırsattan yararlanıp kaybettiği toprakların bir kısmını kurtarmak isteyecektir.

3.Savaş: Bulgaristan savaş sırasında beş cepheden bir anda saldırıya uğradı. Henüz 5.yılını doldurmadan bir anda 5 Devletin saldırısına uğrayınca çok ağır kayıplar vererek barış isteyecektir. Osmanlı da Enver Paşa önderliğinde Edirne’yi geri aldı. Mustafa Kemal de

Karadağ

Sırbistan

Yunanistan

Bulgaristan

Sırbistan

Karadağ

Osmanlı

Romanya

Yunanistan

68

Edirne’yi geri alan Bolayır Birliklerinin Kurmay Başkanıdır.

4.Sonuç:a)İstanbul Ant: Osmanlı-Bulgaristan (21 Temmuz 1913)Bir önceki Antlaşma olan Londra Antlaşması geçersiz oldu. Edirne, Dimetoka ve Kırklareli

Osmanlı’da kaldı.Kavala ve Dede ağaç Bulgaristan’da

kalacakMeriç nehri sınır olacak. Bulgaristan’daki Türklerden

isteyenler 4 yıl içinde Türkiye’ye göç edebilecek, istemeyenler ise burada kalabilecek ve bunlar her türlü haklardan yararlanabileceklerdir.

b)İstanbul Antlaşması: Osmanlı-Sırbistan (13 Mart 1913)Sırbistan’da kalan Türklerin haklarının ve mallarının korunması ile ilgili hükümler vardır.

c) Atina Antlaşması: Osmanlı-Yunanistan (14 Kasım 1913) Yanya, Selanik ve Girit

Yunanistan’da kalacak.Yunanistan’da kalan Türk azınlığın hakları yasa ile güvence altına alınacaktır.

Şubat 1914’teki görüşmelerde de Bozcaada ve Gökçeada(İmroz) dışındaki tüm ege adaları Yunanistan’a bırakıldı.

d) Bükreş Antlaşması (10 Ağustos 1913) Bu Antlaşma Balkan Devletlerinin

kendi aralarında yaptıkları bir antlaşmadır. Osmanlı bu antlaşmada yoktur. Balkan devletleri Kendi sınır problemlerini görüştüler.

Balkan Devletlerinin Osmanlıdan ayrılışı; Yunanistan: 1829 Edirne Antlaşması Sırbistan, Romanya, Karadağ: 1878

Berlin Antlaşması Bulgaristan: 1908’de bağımsızlığını

ilan etti. Arnavutluk: 1913 Londra Antlaşması

Balkan Savaşlarının ÖnemiOsmanlı büyük bir itibar kaybetti.Üçlü İttifak(Almanya, Avusturya-

Macaristan, İtalya) ve üçlü İtilaf(İngiltere, Fransa, Rusya) sık sık karşı karşıya geldi. Bu durum da ayrılıkları kesinleştirdi.

I.Balkan Harbi bugünkü Balkan Türk azınlık sorunu, Ege adaları ve Ege Kıta Sahanlığı gibi sorunları doğurdu.

Türk aydınları içerisinde Türkçülük düşüncesi hızla yayılmaya başladı.

Ege bir Türk denizi olmaktan çıktı. Arnavutluk I. Balkan savaşı

sonucunda bağımsız oldu. Böylece Osmanlı’dan en son ayrılan Balkan Devleti oldu.

69

1. Osmanlı Aşağıdaki toprak parçalarında hangisini kaybettikten sonra artık üç kıtada toprağı olan bir ülke olma özelliğini kaybetmiştir?

A) Mısır B) Batı TrakyaC) MakedonyaD) TrablusgarpE) Arnavutluk

2.Mustafa Kemalin ilk katıldığı savaş aşağıdakilerden hangisidir?

A) 93 HarbiB) I.Balkan HarbiC) II. Balkan HarbiD) Dünya HarbiE) Trablusgarp Harbi

3.Osmanlının kuzey Afrika’da kaybettiği ilk ve son toprak parçası hangi şıkta doğru olarak verilmiştir?

A) Filistin-SuriyeB) Cezayir-TrablusgarpC) Mısır-TrablusgarpD) Cezayir-FasE) Tunus-Cezayir

4.Aşağıdakilerden hangisi Trablusgarp savaşı sırasında Osmanlının yaşadığı iç sorunlardan biri değildir?A) Bab-ı ali baskınıB) Trablusgarp’ta güçlü bir düzenli

ordumuzun olmayışıC) Rusya’nın Osmanlı Balkanında

Osmanlı aleyhine bir Balkan birliği kurması

D) Ahali fırkası ve Hürriyeti itilaf fırkası gibi partilerin kuruluşu ile siyasi çatışmaların artması

E) Donanmanın Haliçte bakımda olması

5.Aşağıdakilerden hangisi İtalya’nın Trablusgarp’ı işgalini kalaylaştıran dış etkenlerden biri değildir?

A) İtalya‘nın Rusya ile 1909da yapmış olduğu Racconigi antlaşması.

B) İtalyayı Almanyanın kucağına itmek istemeyen İngiltere ve Fransanın bu işgale göz yumması

C) Avusturya-Macaristanın Bosna-Herseki korumak için İtalyayı Trablusgarp üzerinde serbest bırakması.

D) Arnavutluktaki bağımsızlıkçı malisor isyanın çıkması.

E) Trablusgarp’ın coğrafi olarak İtalya ya yakın oluşu

6. —12 ada geçici olarak İtalya ya bırakıldı.—Trablusgarp İtalya’ ya bırakıldı.—Trablusgarp halkı dini yönden Osmanlıya bağlı kaldı.

Yukarıda bazı önemli maddeleri verilen antlaşma hangisidir?

A) Londra antlaşmasıB) Bükreş antlaşmasıC) İstanbul antlaşmasıD) Uşi antlaşmasıE) Paris antlaşması

7.Osmanlı topraklarının işgali ile ilgili olarak verilen eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?

A) Kıbrıs-FransaB) Mısır-İngiltereC) Fas-Tunus-FransaD) Trablusgarp-İtalyaE) Cezayir-Fransa

TRABLUSGARP VE BALKAN SAVAŞLARI

70

8.— 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması ile kırım bağımsız oldu. Fakat “Halk dini yönden Osmanlıya bağlıdır” denildi.

—1911 Uşi antlaşması ile Trablusgarp kaybedildi. Fakat “Halk dini yönden Osmanlıya bağlıdır” denildi.

Yukarıda verilen açıklamadan hareketle aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Osmanlının teokratik bir devlet olduğuna

B) Halifeliğin siyasi bir araç olarak kullanıldığına

C) Bu bölge halklarının Müslüman olduğuna

D) Kültürel bağların korunmaya çalışıldığına

E) Bölgede Osmanlının siyasi varlığının devam ettiğine

9. I- Uşi antlaşması - 1911II- Lozan antlaşması - 1923III- Paris antlaşması - 1947IV- Londra antlaşması - 1913 V- Mudanya mütarekesi - 1922

Yukarıdaki antlaşmalardan hangisi ya da hangilerinde on iki ada ile ilgili bir hüküm vardır?

A) I-II-IIIB) I-III-VC) III-IV-VD) II-III-IVE) II-IV-V

10. Osmanlıdan ayrılan ilk Balkan devleti ve son Balkan devleti hangi şıkta doğru olarak verilmiştir?

A) Arnavutluk-BulgaristanB) Yunanistan-ArnavutlukC) Sırbistan-BulgaristanD) Sırbistan-ArnavutlukE) Sırbistan-Yunanistan

11. Aşağıdakilerden hangisi ya da hangileri 1. Balkan savaşı sonucunda kaybedilen yerlerden biridir?

I- Batı Trakya ve Doğu Trakya II- MakedonyaIII- Arnavutluk IV- Bozcaada ve Gökçeada(İmroz)V- Selanik

A) II-III-IVB) III-IV-VC) I-II-III-VD) I-II-III-IVE) I-II-III

12. Ordunun siyasete girmesinin yanlış olduğu aşağıdaki savaşlardan hangisinde açığa çıkmıştır?

A) 93 harbiB) Trablusgarp harbiC) I. Balkan harbiD) II. Balkan harbiE) I. Dünya harbi

13. Osmanlı batıda midye-enez hattını kendisine sınır kabul etmemiş ve mücadele ederek bu hattın batısına geçmiştir. Bu durum aşağıdaki antlaşmalardan hangisinin geçerliliğini kaybetmesine sebep olmuştur?

A) Londra antlaşmasıB) Bükreş antlaşmasıC) Atina antlaşmasıD) İstanbul antlaşmasıE) Berlin antlaşması

14. I. Balkan harbinde alınan büyük yenilgi içerde hangi gelişmenin ortaya çıkmasına sebep oldu?

A) Resneli Niyazinin Makedonya’da padişaha isyan etmesi

B) Bab-ı âli baskınıC) 31 Mart olayıD) II. Abdulhamitin tahttan indirilmesiE) İttihatçıların ülkeyi terk etmesi

71

15. Aşağıdaki antlaşmalardan hangisi bugünkü Türkiye sınırının çizilmesinde belirleyici olmamıştır?

A) Atina antlaşmasıB) İstanbul antlaşması(Bulgaristan’la)C) Londra antlaşmasıD) Lozan antlaşmasıE) Ankara antlaşması(1926)

16. II. Baklan savaşına katılıp da I. Balkan savaşına katılmayan balkan devleti aşağıdakilerden hangisidir?

A) Karadağ B) SırbistanC) Romanya D) Bulgaristan

E) Yunanistan

17. Aşağıdakilerden hangisinin sonucunda bugünkü balkan Türk azınlık sorunu ortaya çıkmıştır?

A) I.Balkan harbiB) 93 harbiC) I. Dünya harbiD) Nüfus mübadelesiE) II. Dünya savaşı

18. Türkçülük düşüncesi aşağıdaki gelişmelerden hangisinin sonucunda hız kazandı?

Tanzimat fermanıA) Islahat fermanıB) Kanun-i esasiC) I.Balkan harbiD) I. Dünya harbi

19.I. Arap topraklarıII. Anadolu topraklarıIII. Makedonya- ArnavutlukIV. Doğu TrakyaV. Selanik

Osmanlı I. Dünya savaşına girdiğinde yukarıdaki topraklardan hangisine sahip değildi?

A) I-II B)II-IIIC) III-V D) IV-V

E) III-IV

20.Mustafa Kemal aşağıdaki savaşlardan hangisi ya da hangilerine katılmamıştır?

I. I. Balkan harbiII. II. Balkan harbiIII. 93 harbiIV. I. Dünya savaşıV. II. Dünya savaşıVI. Kurtuluş savaşı

VII. VII. Trablusgarp savaşı

A) I-II-II B) II-III-VC) I-III-V D) III-IV-V

E) V-VI-VII

21.I. 31 Mart isyanı II. Bab-ı ali baskını III.1876 Anayasasındaki 1909

değişikliğiYukarıdakilerden hangisi ya da hangileri rejimi değiştirmeye yönelik bir faaliyet değildir?

A) I B)IIC) III D) I-II

E) II-III

TRABLUSGARP –BALKAN HARBİ

1 D 11 C

2 E 12 C

3 B 13 A

4 A 14 B

5 D 15 C

6 D 16 C

7 A 17 A

8 E 18 D

9 A 19 C

10 B 20 C

21 E

72

BÖLÜM–7

I.DÜNYA SAVAŞI (1914 – 1918)

1- Savaşın Sebepleri

a) Siyasi ve Askeri Sebepler:

1. Çin, Batı ve Japon Emperyalizmi2. Alsas-Loren üzerindeki Alman-

Fransız rekabeti3. Uzak Doğu sömürgeleri üzerindeki

Alman-İngiliz rekabeti4. Osmanlıdan ayrılan Balkan

toprakları üzerindeki Avusturya-Rusya rekabeti (Pangermenizm-Panislavizm)

5. Osmanlının eski gücüne ve topraklarına kavuşma arzusu

6. Almanya’nın hızla gelişen savaş sanayisinin doğurduğu militarizm.

b) Ekonomik Yayılma ve Sömürgecilik:

İngiltere’nin hızla büyük bir sömürge imparatorluğu kurması ve Fransa, Belçika, Hollanda, Almanya, İtalya, Rusya gibi devletlerin de kendisini takip etmesi

Sanayi inkılâbını yaşayan büyük devletlerin hammadde ve Pazar ihtiyacının artması

Savaşın en önemli sebebi ekonomik yayılma ve sömürgeciliktir.

c) Milliyetçilik:

Büyük devletlerin içerisinde birçok millet yaşıyordu. Örneğin;

—Rusya’da; Fin'li, Baltık’lı, Azeri, Tatar, Gürcü, Ermeni, Kazak ve Türk

—Avusturya’da; Polonyalı, Rtenyalı, Romen, Çek, Sloven, Hırvat ve Sırp

—Almanya’da; Polonyalı, Danimarkalı ve Alsas-Loren’li

Bu milletler kendi devletlerini kurmak ve kendilerini üstün kılmak için mücadelelere taraf olacaklardır.

d) Hanedan Çekişmeleri:

Fransa dışındaki diğer devletler Hanedanların krallığı veya imparatorluğu ile yönetiliyorlardı.

Rusya’da Romanoflar Avusturya’da Habsburglar Almanya’da Hohenzoller İngiltere’de Hannover

Hanedanı

Bunların hepsinin birbirleriyle kız alıp vermekten dolayı akrabalıkları vardı. Bu hanedanlar başka bir devlete kendi hanedanlarından bir Prensi Kral seçtirmek için sürekli bir rekabet içindeydiler.

Savaşın çıkmasında en az etkili olan sebep budur. En etkili sebep ise hammadde ve Pazar arayışı yani ekonomik rekabettir.

2. Bloklar

a)İttifak Bloku:1882’de Alm, Avusturya-Macaristan, İtalya arasında kuruldu

Almanya -1914’te girdi. Avusturya-Macaristan -1914’te girdi. Osmanlı Devleti -1914’te girdi. Bulgaristan -1915 Ekim’de girdi.

Bunda Çanakkale cephesindeki başarımızın etkisi oldu.

İtalya 1915’te saf değiştirip itilafa katıldı.

73

b)İtilaf Bloku:1907’de İng-Frs-Rusya arasında kuruldu

İngiltere -1914’te girdi. Fransa -1914’te girdi. Rusya -1914’te girdi,1917’de çekildi. Sırbistan -1914’te girdi. Japonya -1914’te Ağustos’ta girdi.

Kasım’da Savaştan çekildi. İtalya -1915’te girdi. İttifak

bloğundan ayrılarak geldi. Romanya -1916’da girdi.7 Mayıs

1918’de çekildi. ABD- 2 Nisan 1917’de girdi.

Rusya’nın boşluğunu doldurdu. Yunanistan – 27 Nisan 1917’de girdi.

3- Osmanlının Savaşa Girişi

Bu sırada Padişah V.Mehmet Reşat’tır.3 Temmuz 1918’e kadar tahttadır.

3 Temmuz 1918’de VI. Mehmet Vahdettin tahta çıktı.

Sadrazam Sait Halim Paşadır.4 Şubat 1917’ye kadar.

Enver Paşa - Harbiye Nazırı ve Genel Kurmay Başkanıdır.

Cemal Paşa - Bahriye Nazırıdır. Talat Paşa - Dâhiliye Nazırı’dır. 4

Şubat 1917’de Talat Paşa Sadrazam olacaktır.

Bütün bunlardan da anlaşılacağı üzere Hükümette İttihat ve Terakki Fırkasıegemendir. Başlangıçta İtilaf Grubunda yer alabilmek için Fransa’ya yanaşan Osmanlı Rusya’nın aykırı tavrı nedeniyle kabul edilmemiştir. Akdeniz’de Fransa ve İngiltere

gemilerinden kaçan Goben ve Breslav adlı iki Alman Savaş gemisi Çanakkale’ye sığınacaktır. Buradan Yavuz ve Midilli adıyla ve Türk Bayrağıyla ayrılan bu iki gemi Rusya’nın Odessa ve Novorossisk’teki askeri tesislerini bombalayacaktır. Böylece Osmanlı resmen I.Dünya savaşına girmiş oldu.

4) Osmanlının Almanya Yanında Savaşmasının Sebepleri:

Almanya’nın askeri teknolojisine duyulan güven (krupp silah fabrikası)

İtilaflar tarafından yalnız bırakılması. İstanbul’daki Alman Büyükelçisi

Baron Marshall’ın bu ittifak için yürütmüş olduğu inandırıcı siyaset.

Kaybedilen Balkan toprakları ve Afrika topraklarını geri alabilmek

5) Almanya’nın Osmanlıyı Kendi Yanına Çekme Sebepleri:

Almanya Doğu’dan Rusya, Batı’dan İngilizler ve Fransızlar tarafından sıkıştırılmış bir durumdaydı. Osmanlıyı da savaşa sokarsa savaş geniş bir alana yayılmış olacaktı. Böylece savaş yükü azalacaktı.

Boğazları Rusya’ya kapattırabilecek böylece Rusya’yı yalnız bırakabilecekti.

Bağdat - Berlin Demiryoluna işlerlik kazandırıp Ortadoğu petrollerinden gelir elde edebilmek.

Osmanlı’nın askeri-genç insan gücünden yararlanmak

Osmanlı Halife’sinin siyasi ve dini nüfuzundan yararlanarak İngiltere’yi ve Fransa’yı sömürgelerinden etmek

6- I. Dünya Savaşında Türk Cepheleri

Kafkas Cephesi: İlk olarak açılan cephedir. Taarruz amaçlıdır. Enver Paşanın Turan ( Büyük Türk Devleti ) idealinin bir sonucudur. Türk ordusu Sarıkamış harekâtında düşman saldırılarından çok, şiddetli soğuklardan dolayı büyük kayıplar verdi. Türk ordusunun böylece taarruz gücü kırılınca 1916’da Ruslar karşı taarruza geçtiler ve Erzurum, Muş, Bitlis, Trabzon ve Erzincan’ı ele geçirdiler. Bu sırada Doğu Anadolu’daki Ermeniler de Türklere karşı bir iç cephe oluşturdular. Henüz yeni Mirliva (Tuğgeneral) olmuş olan Mustafa Kemal 16.Kolordu ile Muş ve Bitlis’i Ruslardan geri almıştır.1917’de Rusya’da Bolşevik İhtilali çıkınca Ruslar çözülmeye başladılar.

74

Erzincan Ateşkesini yaptıktan sonra 3 Mart 1918’de Brest-Litowsk barışını da imzalayan Sovyet Rusya savaştan çekildi. Sovyet Rusya bütün Doğu Anadolu’dan çekildiği gibi vilayet-i selaseyi de(Kars, Ardahan ve Batum) halk oylamasıyla Osmanlıya geri verecektir. Rusya Kars, Ardahan ve Batum’u 1878 Berlin Antlaşması ile çok önceden almıştı. Bu, Osmanlı için bir kazanım olmuştur. Nihayet Enver Paşa Turan ideali için tekrar saldırıya geçecek ve Bakü’ye gireceklerdir. Enver Paşa Türkistan’a doğru ilerlerken Osmanlı Irak ve Suriye’de aldığı büyük yenilgilerden dolayı Ateşkes yapmak zorunda kalmıştır.(30 Ekim 1918)

Osmanlının I.Dünya Savaşında toprak kazandığı tek cephedir. Başarısız olduğumuz halde toprak kazandık.

Osmanlı, Kafkas cephesinde Ruslarla savaştığı sırada yerli Ermeniler de çeteler kurup Türkleri Doğu Anadolu’dan tamamen atmaya çalışacaklar. Türk ordusuna karşı Ruslarla işbirliğine gireceklerdir. Bunun üzerine Osmanlı hükümeti 27 Mayıs 1915’te Tehcir Kanunu’nu çıkararak, bölgedeki Ermenileri Suriye’ye ve Lübnan’a göç ettirecektir. Bu durum bugün sözde Ermeni katliamı söylentilerine dayanak gösterilmektedir.

Kanal Cephesi:Osmanlının açtığı 2. taarruz cephesidir. Birincisi Kafkas, ikincisi de Kanal cephesidir. Bu cephe 1915’te Almanların isteğiyle İngilizlere karşı taarruz amaçlı açıldı. Amaç Mısır’da Osmanlı hâkimiyetini yeniden sağlamak ve Süveyş kanalını ele geçirerek İngiltere’nin Hindistan ile olan bağını kesmektir. Cephe 1916 yılının sonlarında İngilizlerin karşı taarruzu sonucu kapanmıştır. Türk taarruzu başarısız oldu ve İngilizler Suriye sınırına kadar dayandılar. Bu cephenin kaybı Suriye-Filistin

cephesinin açılmasına sebep olmuştur. Mustafa Kemal bu cephede yer almamıştır.

Suriye-Filistin Cephesi:En son açılan cephemizdir. İngilizler Şerif Hüseyin’le anlaşarak Arapları Osmanlı aleyhine çevirmişlerdir. 1916–1917 ve 1918’de karşılıklı saldırılar devam etti. 7.8. ve 4. ordu yoğun çatışmalardan dolayı geri çekildi. M. Kemal Paşanın komuta ettiği 7. ordu Anadolu’nun güvenliğini sağlamak amacıyla Güney Anadolu’ya kadar çekildi. Gazze, Filistin, Kudüs ve Suriye İngilizlerin eline geçti. Mondros Ateşkesi imzalandığında Türk ordusu Halep’in kuzeyine kadar çekilmiş bulunuyordu.

Irak Cephesi: 1914’te İngilizlerin Basra’ya asker çıkarması ile başladı. Amaçları Abadan petrollerini korumaktı. Ayrıca Ruslarla karadan da birleşmek istiyorlardı. 1915’te İngilizler Bağdat’ın 16O KM güneyindeki Kutul-Amara’ya girdiler. Kutul Amara’nın hemen kuzeyindeki Selman-ı Pakt’ta Türk ordusu savunma kurmuştu. İngiliz General Towsent 18000 askeri ile teslim alındı. İngilizler yeniden harekete geçtiler.1917 Martında önce Bağdat’a ve daha sonra da Musul’a kadar ilerlediler. Bu cephe I.Dünya savaşında en uzun süre devam eden cephedir.

Çanakkale Cephesi:İngiltere ve Fransa’nın amacı Boğazı geçip, İstanbul’u ele geçirmek, Osmanlı’yı savaş dışı bırakmak, Rusya’ya yardım etmek ve Rusya’dan da gıda maddesi almaktı.1915’te yapılan deniz savaşlarını İngiltere ve Fransa kaybetti (18 Mart 1915). Nusret Mayın gemisi bu başarıda etkili olmuştur.İngiltere ve Fransa Nisan 1915’te de kara savaşlarına giriştiler. Anafartalar, Arıburnu, Conkbayırı, Kireçtepe, Kumkale’de 9 ay süren kara savaşlarını da İtilaflar kaybettiler. Bu başarıda Anafartalar Grubu komutanı Albay M. Kemal Paşa’nın Conkbayırı’ndaki

75

ustaca manevraları etkili olmuştur. Ocak 1916’da İtilaflar Gelibolu yarımadasını tamamen boşalttılar. Böylece ilk kapanan cephe de Çanakkale cephesi olmuş oldu. Mustafa Kemal “Ben size savaşmayı değil, ölmeyi emrediyorum.” Sözünü de burada söyledi. Bu başarı sonucun da;1. I.Dünya savaşı 2 yıl daha uzadı.2. Rusya savaştan çekildi. Almanya

doğu cephelerinde başarı elde etti.3. Bulgaristan’ın İttifak grubuna

katılmasına sebep olmuştur.4. Mustafa Kemal’in içte ve dışta

tanınmasına sebep oldu.5. Kuvay-ı Milliye ruhu ilk defa doğdu.

Bu da vatan savunması bilinci olduğunu gösterir.

6. Sömürgelerde milli ayaklanmalar başladı.

7. İngilizler Irak cephesine daha fazla önem verdiler.

8. Bu cephe I.Dünya savaşında başarılı olduğumuz tek cephedir.

9. Çok sayıda aydınımız ve eğitimli insanımızı kaybettiğimiz bir cephedir. Bundan dolayı Aydınlar Savaşı olarak geçer.

2006-KPSS-I I. DerneII. AnafartalarIII. Conkbayırı Savaşlarından hangilerinin kazanılması İstanbul’un işgalini önlemiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I – III E) II-III Cevap: E

Yemen - Hicaz Cephesi:Bu cephede de Suriye Filistin cephesindeki gibi Arap-İngiliz İttifakı ile savaştık. Bu durum ümmetçilik anlayışının önem kaybettiğini gösterir. Fahreddin Paşa’nın Medine’de yaptığı şanlı savunma da ateşkesin

imzalanmasıyla son buldu.Topraklarımız Dışında Savaştığımız Cepheler:

1- Galiçya Cephesi: Galiçya, Avusturya - Macaristan toprakları içerisindedir. Rusya’ya karşı savaşan Almanya ve Avusturya’ya yardım edildi. Gönderdiğimiz kuvvet ise 1 kolordudur. Rusya’da İhtilal çıkınca birliklerimiz de geri dönmüştür.

2-Makedonya Cephesi: Fransa ve Sırp İttifaklarına karşı Bulgarlara yardım ettik.

3-Romanya Cephesi: Bu bölgede Bulgarları Romanya ve Rus ittifakına karşı destekledik.

I.Dünya Savaşı Sırasında Yapılan Gizli Antlaşmalar:

İngiltere ve Fransa’nın birlikte Çanakkale boğazına saldırmaları sebebiyle itilaflar arasında Rusya’nın isteği ile gizli antlaşmalar başlayacaktır. Çünkü Rusya bu durumdan tedirgin olacaktır. Bu antlaşmalar 1915–1917 yılları arasında olmuştur.

İstanbul Antlaşması: İngiltere, Fransa ve Rusya arasında Rusya’nın isteğiyle yapılmıştır.4 Mart–10 Nisan 1915 tarihlerinde yapılan bu antlaşmaya göre; İstanbul ve Boğazlar Ruslara

verilecek. Midye-Enez ile Sakarya arasındaki

topraklar da Rusya’ya verilecek. Rusya da İngiltere ve Fransa’nın

Anadolu ve Orta doğudaki yayılma alanlarını kabul edecek.

Londra Sözleşmesi: 1915’te İngiltere, Fransa ve İtalya

arasında yapıldı.On iki ada kesin olarak İtalya’nındır. Anadolu işgal edilecek olursa Antalya

ve çevresi de İtalya’ya verilecek.

Sykes - Picot Antlaşması: İngiliz General Mark Sykes ve Fransız General Picot arasında 1916’da

76

imzalandı. Buna göre; Boğazlar ve Doğu Anadolu Rusya’ya Suriye, Musul, Adana, Mersin,

Harput, Kayseri Fransa’ya Irak ve Ürdün İngiltere’ye

bırakılacak.

Mac Mahon Antlaşması: İngilizlerin Mısır valisi Mac Mahon ve Hicaz Emiri Şerif Hüseyin arasında yapılmıştır. Buna göre Araplar bulundukları bölgede Türklere karşı ayaklanacak ve Türkleri bölgelerinden çıkaracaklar. Bunun karşılığında Başkenti Hicaz olan büyük bir Arap İmparatorluğu kurulacak, başına da Şerif Hüseyin geçecektir. Fakat İngilizler I.Dünya savaşından sonra bu sözlerinde durmadılar. Çünkü bu durumda bütün Orta Doğu Petrolleri tek bir siyasi gücün elinde olacaktı. Bunun yerine küçük küçük Arap devletleri kurdular.

St. Jean de Maurienne Antlaşması:

Rusya savaştan çekilince İtalya’nın önemi de arttı. İngiltere, Fransa ve İtalya arasında yapıldı. (1917) Buna göre: Londra Ant. İle İtalya’ya verilen

Oniki Ada ile Antalya dışında buna ek olarak İzmir ve Konya bölgeleri de İtalyanlar’a verilecektir.

İngiltere sözünde durmayacak, daha sonra İzmir ve çevresini Yunanlılara verecektir. Bu planlara son şekli Paris Barış

konferansında verildi.18 ocak 1919 Bu gizli antlaşmaların uygulamaya

girmemesinde etkili olan nedenler, Rusya’nın 1917’de savaştan çekilmesi, Yunanistan’ın savaşa girişi ve Kurtuluş savaşının kazanılmasıdır. Gizli antlaşmalar Sadece Arap ülkelerinde uygulanmıştır.

Wilson İlkeleri Ve ABD’nin Savaşa Girişi–1917

1) Yenen devletler, yenilen devletlerden toprak ve tazminat almayacak.ABD’nin bundaki amacı İngiltere ve Fransa’nın büyük sömürge İmparatorlukları haline gelmesini önlemektir. Bu madde yenilen Devletlerin biran önce ateşkes isteyip savaşı bitirmelerinde de etkili olan bir maddedir.İngiltere ve Fransa bu maddeyi kabul etmelerine rağmen Manda ve Himaye adı altında sömürge edinmeye ve tamirat borcu adı altında da tazminat almaya başladılar. Bu durum Wilson ilkelerinin amacına ulaşmadığını gösterir.2)Ülkeler arasında hiçbir gizli antlaşma yapılmayacaktır. Bu madde açık diplomasiyi ön görmektedir.3) Devletlerarası sorunlar barış yoluyla çözülecek. Bu amaçla da Cemiyet-i Akvam (Millet Cemiyeti) kurulacaktır.Bu cemiyet 1920’de kuruldu. Cemiyete İngiltere ve Fransa hakim devletler olunca ABD bu cemiyete üye olmayacaktır. Nitekim II. Dünya Savaşının çıkması da bu cemiyetin amacına ulaşmadığını göstermektedir.4) Denizler ticaret konusunda serbest yapılacak ve Boğazlar bütün devletlere açık olmacak.5) Osmanlı İmparatorluğunda Tük yoğunluğu ile meskûn yerlerde bağımsız bir Türk devleti kurulacaktır. Her ulus kendi geleceğine kendisi karar vermelidir. Sınırlar milliyet prensibine göre çizilmelidir. Bu madde de yenilen devletlerin Ateşkes istemesinde etkili olmuştur. Aynı zamanda Türk milletinin kurtuluş savaşına da kaynaklık edecektir. Ayrıca Ermeni ve Rumların da Anadolu’ da bazı bölgelerde çoğunluk olduklarını iddia ederek devlet kurmak istemelerinde de bu madde etkili olmuştur.

77

ABD kendisine 1823’te Başkan Monroe doktrini denilen bir dış politika belirlemiştir. Buna göre Avrupa kıtasında ki herhangi bir olay ABD’yi ilgilendirmeyecek. ABD hiçbir ittifak ya da anlaşmaya dâhil olmayacak. Dış politikadaki kendisi dışında gerçekleşen Avrupa olaylarına hiçbir zaman müdahil olmayacaktı. I.Dünya savaşındaki durumu Monroe doktrinin geçersiz olduğunu gösterir. ABD başkanı Woodrow Wilson 1917’de bu ilkeleri ilan ederek savaşa resmen girecektir. Amacı dünya siyasetinde etkili olmaktır.

9.I.Dünya Savaşını Bitiren Antlaşmalar

a) Ateşkes Antlaşmaları:

Bulgaristan Selanik,29 Eylül 1918

Osmanlı Mondros,30Ekim1918

Avusturya-Macaristan

Villaguiste,3Kasım 1918

Almanya Redhondes,11 Kasım 1918

SEMAVER

b) Barış Antlaşmaları:

Almanya Versay,28 Haziran 1919

Avusturya Sen Germen,10 Eylül 1919

Bulgaristan Nöyyi, 27 Kasım 1919

Macaristan Triyanon, 4 Haziran 1920

Osmanlı Sevr, 10 Ağustos 1920

VİSANTES

Mondros Ateşkesini imzalayan Osmanlı Hükümeti Ahmet İzzet Paşa hükümetidir.

Sevr’i imzalayan Osmanlı hükümeti Damat Ferit hükümetidir.

10.I.Dünya Savaşının Genel Sonuçları

1.İmparatorluklar parçalandı; Bu İmparatorluklar Osmanlı Devleti, Almanya, Avusturya-Macaristan ve Rusya’dır. Yeni devletler ortaya çıktı. Bunlar;Polonya: Almanya ve Avusturya’dan da toprak alarak yeniden kuruldu.Yugoslavya: Sırbistan-Karadağ’ın birleşmesiyle ve Bosna-Hersek’in de katılımıyla kuruldu.Çekoslovakya: Avusturya -Macaristan topraklarında kuruldu.Macaristan: Avusturya’dan ayrıldı.Türkiye: Osmanlı’nın yerine kurulduSuriye, Lübnan ve Irak: Osmanlı’dan ayrıldı. Burada İngiltere ve Fransa Mandası kuruldu.Arabistan: Şerif Hüseyin Osmanlı’dan ayrılarak kurdu.Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan. Litvanya, Estonya, Ukrayna, Letonya: Rusya’dan ayrıldılar.1918

2.Yeni rejimler ortaya çıktı. 1917’de Rusya’da Lenin’in başlattığı

Komünizmi 1924’te Stalin devam ettirdi.(1953’e kadar))

1922’de İtalya’da Benito Mussolini ile Faşist iktidar başladı

Almanya’da ise Başta Cumhuriyet ilan edildi. Fakat çok ağır şartlı bir antlaşma (Versay) imzaladılar. Çok ağır ekonomik yaptırımlar uygulandı.1921’de Almanya’da 1 Dolar 70 Mark iken 1923’te Almanya’da 1 Dolar 280 Milyar Mark’a eşit hale gelmişti. Bu durum da 1933’te Hitleri (Nazileri) Almanya’da Şansölye (Başbakan) yapacaktır.

1936’da İspanya’da Faşist Franco iktidara geldi.

3.Almanya, Avusturya, Macaristan, Bulgaristan ve Osmanlı için sınır değişikliği, Ekonomik yaptırımlar ve Askeri yaptırımlar getirildi.

78

4.Yapılan ağır şartlı antlaşmalar, özellikle Versay, II. Dünya Savaşının çıkmasına sebep olmuştur.

5.Büyük Hanedanlar ortadan kalktı.

Rusya’da Romanoflar

Avusturya’da Habsburglar

Almanya’da Hohenzoller

Osmanlı’da Osmanoğulları

6.Bu savaştan en karlı çıkan devlet İngiltere ve Fransa ile ABD’dir. İngiltere ve Fransa dünyanın yarısına egemen oldular. En zararlı çıkan devlet ise Osmanlı Devletidir.

7. Tank, uçak, makineli tüfek, zehirli gazlar ve denizaltı ilk olarak I.Dünya savaşında kullanıldı. Uçak sayesinde cephe kavramı genişledi.

8.Cephe kavramının genişlemesi sonucu Sivil Savunma Teşkilatları kuruldu.

9.Dünya barışını korumak için Milletler Cemiyeti kuruldu. 1920

10.Bazı bölgesel Paktlar kuruldu. Bunlar: Kellog, Lokarno, Küçük Antant, Balkan Antantı, Sadabat Paktı gibi paktlardır. Bu paktlar dış politika konumuzda ayrıntılı olarak anlatılacaktır.

11.10 milyon insan hayatını kaybetmiştir.

NOT ALINIZ

79

1.Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde önem kaybeden ve önem kazanan siyasi düşünceler hangi şıkta doğru olarak verilmiştir?

A)Batıcılık-ÜmmetçilikB)Türkçülük-BatıcılıkC)Ümmetçilik-TürkçülükD)Osmanlıcılık-ÜmmetçilikE)Batıcılık-Osmanlıcılık

2.II. Meşrutiyetin ilan edilmesinde etkili olan ve aynı zamanda bu rejimin devam etmesini sağlayan parti aşağıdakilerden hangisidir?

A)Hürriyet ve İtilafB)AhrarC)Osmanlı AhaliD)İttihat ve TerakkiE)Vatan ve Hürriyet

3.I-Bab-ı Ali Baskını II–31 Mart Olayı III-Atina antlaşması IV- Uşi Antlaşması V-Londra AntlaşmasıYukarıdaki olayların kronolojik sıralaması aşağıdakilerden hangilerinde doğru olarak verilmiştir?

A)IV-II-III-I-VB)III-II-I-V-IVC)II-IV-I-V-IIID)II-IV-V-I-IIIE)IV-V-I-II-III

4.Aşağıdaki devletlerden hangisi Balkan Savaşları sırasında Osmanlı Devleti ile savaşmamıştır?

A)Yunanistan B)BulgaristanC)Romanya D)Karadağ E)Sırbistan

5.31 Mart isyanını bastıran Hareket ordusunun komutanı aşağıdakilerden hangisidir? A)Enver Paşa B)Mustafa Kemal PaşaC)Talat Paşa D)Cemal Paşa E)Mahmut Şevket Paşa

6. I- Trablusgarp Harbi II- I. Balkan Harbi III- II. Balkan Harbi IV- I.Dünya Harbi V- II. Dünya Harbi

Yukarıdaki savaşlardan hangisi ya da hangileri Hammadde ve Pazar arayışının bir sonucu değildir?

A)Yalnız I B)I-II C)Yalnız II D)II-III E)I-IV-V

7.Osmanlı aşağıdaki savaşlardan hangisine kaybettiği toprakları geri alma amacı ile girmemiştir?

I- TrablusgarpII- I. Balkan HarbiIII-II. Balkan HarbiIV- I.Dünya Harbi

A)Yalnız I B)Yalnız II C)I-II D)Yalnız III

E)I-III-IV

8.Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı’nın I.Dünya Savaşı’na etkilerinden biri değildir?

A)Savaşı geniş bir alana yaydı.B)Savaşı daha da uzattı.C)Bulgaristan’ın ittifak grubuna

katılmasında etkili oldu.D)İngiltere’nin sömürgeleri ile

bağlantısını kesti.E)Rusya ile itilafların bağlantısını kesti.

I.DÜNYA HARBİ- I

80

9.Aşağıdaki cephelerden hangisi ya da hangileri Osmanlı için sonucu belirleyen cephelerden biri olamaz?

I- KafkasII- KanalIII-Suriye-FilistinIV-Galiçya-Romanya-Makedonya

A)Yalnız IV B)Yalnız I C)I-IV D)III-IV

E)II-III

10.Bir muharebenin kazanılması savaşın tümden kazanılması demek değildir. Aşağıdakilerden hangisi bu yargıyı doğrulayan bir muharebedir?

A)Çanakkale B)Sakarya C)Kafkas D)Suriye-Filistin

E)Büyük Taarruz

11.Aşağıdakilerden hangisi Çanakkale’deki başarımızınsonuçlarından biri değildir?

A)M.Kemal içte ve dışta tanındı.B)I.Dünya Harbi iki yıl uzadı.C)Rusya’da Bolşevik ihtilali çıktı.D)Bulgaristan ittifak grubuna katıldı.E)İtalya itilaf grubuna katıldı.

12.İtilaflar Rusya’ya yardım götürebilmek için Çanakkale cephesini açtılar. Başarısız olmaları üzerine bu amaçla itilaflar hangi cepheye daha çok önem verdiler?

A)KanalB)KafkasC)IrakD)Hicaz-YemenE)Galiçya

13.Aşağıdaki cephelerden hangisinin kaybı Suriye-FilistinCephesinin de açılmasına sebep olmuştur?

A)KafkasB)KanalC)ÇanakkaleD)IrakE)Yemen –Hicaz

14.I.Dünya Savaşında açılan ilk Türk Cephesi ve son açılan Türk Cephesi hangi şıkta doğru olarak verilmiştir?

A)Kanal, Suriye-FilistinB)Çanakkale, Suriye –FilistinC)Kafkas, Suriye-FilistinD)Kafkas, Yemen-HicazE)Irak, Çanakkale

15.I.Dünya Savaşında en uzun süre devam eden Türk Cephesi aşağıdakilerden hangisidir?

A)IrakB)Suriye-FilistinC)KanalD)KafkasE)Çanakkale

16.Günümüz Ermeni meselesi tartışmalarına sebep olangelişmeler hangi cephedekimücadelemizin bir sonucudur?

A)KafkasB)ÇanakkaleC)Suriye-FilistinD)Yemen-HicazE)Irak

81

17.Sovyet Rusya 1917 yılında I.Dünya Savaşından kendi isteği ile çekilmiştir. Aşağıdakilerden hangisi Rusya’nın savaştan çekilmesinde etkili olmamıştır?

A)İtilafların Rusya’ya yardım edememesi

B)Bolşevik İhtilalinin çıkmasıC)Rusya’nın ekonomik olarak

yıpranmış olması D)ABD’nin savaşa girmesiE)Çanakkale Savaşında İtilafların

yenilmesi

18.Aşağıdakilerden hangisi Mustafa Kemal’in I.Dünya Savaşındaki etkinliklerinden biri değildir?

A)İtilafların Anafartalar’da durdurulmasıB)Kafkas’ta Muş ve Bitlis’in geri alınışı C)İngilizlerin Halep’in Kuzeyinde durdurulmasıD)Albay olarak Çanakkale’yi savunmasıE)Erzurum Kongresine başkanlık

yaparak bölge halkını örgütlemesi

19.Osmanlı I.Dünya Savaşı’na girerken daha önce kaybettiği topraklarını geri almayı amaçlıyordu.Aşağıdakilerden hangisi bu Amacına ulaştığını gösterir?

A)Edirne’nin geri alınışıB)Batı Anadolu’dan Yunanlıların çıkarılışıC)Vilayet-i Selase’nin alınışıD)Vilayet-i Sitte’nin alınışıE)Muş ve bitlis’in geri alınış

20-Yemen – Hicaz ve Suriye –Filistin cephelerinde Arapların İngilizlere yardım etmelerinde etkili olan gizli Antlaşma hangisidir?

A) Mac MahonB) Sykes –PicotC) Londra SözleşmesiD) İstanbul AntlaşmasıE) St. Jean De Maurienne

21.İtilaf Devletleri I.Dünya savaşı sırasında birçok gizli Antlaşma yaptılar.Aşağıdakilerden hangisi bu gizli antlaşmalardan değildir?

A)Sykes-PicotB)SevrC)Londra Boğazlar SözleşmesiD)Mac MahonE)St. Jean De Mourrienne

22.1916 ‘da yapılan —Boğazları Rusya ‘ya veren —Suriye, Musul, Adana’yı

Fransızlara veren —Irak ve Ürdün’ü İngilizlere veren gizli Antlaşma aşağıdakilerden hangisidir?

A)Londra SözleşmesiB)Mac Mahon AntlaşmasıC)St. Jean De MourrienneD)Paris AntlaşmasıE)Sykes-Picot Antlaşması

23.I.Dünya Savaşı sonucunda Avusturya-Macaristan, Osmanlı, Rusya gibi İmparatorluklar yıkılırken, Polonya, Yugoslavya, Çekoslavakya ve Gürcistan, Letonya gibi devletler kurulmuştur.Bu durum aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir?

A)Avrupa Hıristiyan birliğinin parçalandığının

B)İnsan haklarının yaşama geçirildiğinin

C)Anayasalı yönetimlerin egemen olduğunun

D)Adalet ve eşitlik düşüncesinin E)Avrupa’nın siyasal yapısının büyük

ölçüde değiştiğinin

24.I. Dünya savaşı sonucunda aşağıdaki hangi devletin kurulması ile Sırbistan ve Karadağ’ın siyasal varlıklarına son verilmiştir?

A)Çekoslovakya B)PolonyaC)Yugoslavya D)Avusturya

E)Macaristan

82

25.Aşağıdaki bölgelerden hangisi Çanakkale Cephesi ile ilgili değildir?

A)Conkbayırı B)ArıburnuC)Anafartalar D)Kocatepe

E)Kireçtepe

26.Aşağıdakilerden hangisi İngilizlerin Türklerle savaştığı cephelerden biri değildir?

A)ÇanakkaleB)KanalC)IrakD)Yemen –HicazE)Kafkasya

27.Aşağıdaki devletlerden hangisi I.Dünya Savaşı sonucu kurulmamıştır?

A)Çekoslovakya B)YugoslavyaC)İsviçre D)Macaristan

E)Avusturya

28.Aşağıdaki olaylardan hangisi Wilson İlkelerine dayandırılmak istenmiştir?

A)Osmanlı Ordusunun dağıtılmasıB)Boğazların bütün devletlere

kapatılmasıC)Sırp devletinin kurulmasıD)Azınlıkların toprak isteklerini

karşılamakE)Müttefiklerin Anadolu’yu işgali

29.I.Dünya Savaşı sonucunda yenen devletler yenilen devletlere;

I.İşgaller uyguladılar II-Ekonomik kısıtlamalar getirdiler III-Askeri kısıtlamalar getirdiler IV-Sömürgelerini ellerinden aldılarYukarıdakilerden hangileri yenilen

bütün devletlere uygulanmıştır?

A)Yalnız I B)III-IV C)Yalnız II D)II-III

E)I-III

30.ABD’nin I.Dünya Savaşına girerken yayınladığı prensip kararlarda yenilen devletlerin haklarını koruyor gibi görünmesinin temel amacıaşağıdakilerden hangisidir?

A) Avrupa’da ve Ortadoğuda etkinliğini arttırmak

B) Rusya’nın Güneye inmesine engel olmak

C) Almanya-Fransa rekabetine son vermek

D) Yenilen devletlerle ticari ilişkiler kurmak

E) İngiltere’nin Ortadoğudaki hâkimiyetine son vermek

31.I.Dünya savaşı sonucu dünyada kalıcı barışı sağlamak amacıyla milletler cemiyeti kuruldu. Milletler Cemiyeti’nin başarılı olamadığını aşağıdakilerden hangisi gösterir?

A) Saraybosna’ da Avusturya veliahdının öldürülmesi

B) İtalya’nın Trablusgarp’ı işgali C) I. Balkan Harbi’nin çıkışıD) II. Balkan Harbi’nin çıkış E) II. Dünya Harbi’nin çıkışı

32.I.Dünya Savaşına aşağıdaki devletlerden hangisinin katılması ile Almanya- Osmanlı arasındaki Bağdat-Berlin demiryolu hattı işler hale gelmiştir?

A) BulgaristanB) Sırbistan C) RomanyaD) ABDE) Yunanistan

33.I-Çanakkale Cephesinin açılması II-Rusya’da rejim değişikliği olması III-ABD’nin savaşa girişi IV-Bulgaristan’ın savaşa girişiOlaylarının kronolojik sıralaması nasıldır?

A)II-IV-I-III B)II-IV-III-IC)I-III-IV-I D)I-IV-II-III

E)III-I-II-IV

83

34.Aşağıdakilerden hangisi I.Dünya savaşı sonucu imzalanan barış antlaşmalarından biri değildir?

A)Versay B)MondrosC)Sevr D)Nöyyi

E)Sen Germen

35.Aşağıdakilerden hangisi I.Dünya Savaşı’nın sonuçları arasında yer almaz?

A)İmparatorlukların yıkılmasıB)Yeni Ulusal devletlerin ortaya

çıkmasıC)Rejim değişikliklerinin yaşanması D)Dünya barışının sağlanmasıE)Sömürgeciliğin yerini mandaterliğe

bırakması

36.Mustafa Kemal aşağıdaki cephelerden hangisinde savaşmamıştır?

A) Kafkas cephesiB) Suriye-Filistin cephesiC) Kanal cephesiD) Çanakkale cephesiE) Sakarya muharebesi

37.Aşağıdakilerden hangisi I. Dünya Savaşı sonunda imzalanan antlaşmaların genel özelliklerinden biri değildir?

A)Ekonomik yaptırımlar içermeleriB)Sınır değişikliği getirmeleriC)Yeni rejimleri belirtmesi ve istemesiD)Ulusal devletlerin ortaya çıkışıE)Askeri sınırlamalar getirmesi

38.Wilson Prensiplerini ABD’nin yayma amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A)Savaşın yaralarını sarmakB)Bir daha savaş çıkmasını önlemekC)ABD’yi dünya siyasetinde etkin

kılmakD)I.Dünya Savaşının kötü sonuçlarını

hafifletmekE)Almanya’nın yayılmasını önlemek

39.Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti’nin Kafkasya cephesinde saldırıya geçmesinde etkili olan nedenler arasında gösterilemez?

A) Orta Asya Türkleri ile birleşmekB) Turan idealini gerçekleştirmekC) Ortadoğu petrollerini ele geçirmekD) Türkistan’a ulaşıp büyük bir Türk

Devleti kurmakE) Rusları Kafkaslardan atmak

40.Aşağıdakilerden hangisi Rusya’nın Brest-Litowsk Antlaşması ile I.Dünya savaşından çekilmesinin sonuçlarından biri değildir?A)İtilaflar bu boşluğu doldurmak için

ABD’ye yanaştılarB)Doğu Avrupa’da devam eden

savaşlar sona erdiC)Osmanlı Devleti vilayet-i Sitteyi geri

aldıD)Rusya tüm gizli antlaşmaları açıkladıE)Osmanlı devleti Erzurum, Erzincan

ve Trabzon’u geri aldı

41.Aşağıdaki Wilson ilkelerinden hangileri yenilen devletlerin biran önce Ateşkes isteyip savaşı bitirmelerinde daha çok etkili olmuştur.A)Yenen devletler yenilen devletlerden

toprak ve tazminat almayacakB)Tüm gizli antlaşmalar iptal edilecek C)Milletler Cemiyeti kurulacakD)Her ulus kendi geleceğini kendi

belirleyecekE)Hangi bölgede hangi ulus çoğunlukta

ise o ulusun devleti kurulacaktır

84

42. Uçak, denizaltı, zırhlı araç ve makineli tüfek ilk olarak hangi savaşta kullanıldı?

A)I.BalkanB)II. Balkan C)I.Dünya HarbiD)II. Dünya HarbiE)Kore Harbi

43.I.Dünya Savaşı sonucu yapılan Ateşkes ve Barış Antlaşmaları hangi şıkta yanlış olarak verilmiştir?

Ateşkes BarışA)Osmanlı Mondros SevrB)Almanya Redhandes VersayC)Avusturya SenGermen VillaQuisteD)Bulgaristan Selanik NöyyiE)Avusturya VillaGuiste SenGermen

44.Aşağıdakilerden hangisi Osmanlının I.Dünya Savaşında Almanya’yı tercih etme sebeplerinden biri değildir?

A) Almanya’nın sahip olduğu krupp silah fabrikaları ve teknolojisine duyulan ihtiyaç

B) Almanya’nın kazanacağı düşüncesi C) Kaybettiği yerleri geri almak

istemesi D) Kapitülasyonlara son vermek

istemesiE) Rusya’nın Osmanlı topraklarına

saldırması

I.DÜNYA HARBİ - I

1 C 11 E

2 D 12 C

3 C 13 B

4 C 14 C

5 E 15 A

6 D 16 A

7 C 17 D

8 D 18 E

9 A 19 C

10 A 20 A

21 B 33 D

22 E 34 B

23 E 35 D

24 C 36 C

25 D 37 C

26 E 38 C

27 C 39 C

28 D 40 C

29 D 41 A

30 A 42 C

31 E 43 C

32 A 44 E

85

1. I. KanalII. KafkasIII. ÇanakkaleIV. SuriyeV. Galiçya

M. Kemal Paşa, I. Dünya savaşında yukarıdaki cephelerin hangisinde savaşmıştır?

A) I ve IIB) III ve VC) I ve IIID) II, III ve IVE) I, III ve IV

2. Aşağıdaki cemiyetlerden hangisinin işlevi diğerlerine göre farklıdır?

A) Kürt Teali Cemiyeti B) Etnik-i Eterya C) Mavri mira D) Sulh ve Selameti Osmaniye Fırkası E) Kilikyalılar cemiyeti

3. Aşağıdaki antlaşmalardan hangisi II. Dünya savaşının çıkmasına ortam hazırlayan etkenlerden en önemlisidir?

A) Sen Germen B) Versay C) Triyanon D) Nöyyi

E) Sevr

4. Aşağıdakilerden hangisi M. Kemal Atatürk’ün I. Dünya Savaşı sırasında kazandığı başarılardan biridir? A) Kanal harekâtının düzenlenmesi B) İngilizlerin Irak cephesinde

durdurulması C) Rusların Kars, Ardahan ve Batum’u

vermeleri D) Rusların Galiçya’dan çekilmeleri E) İngilizlerin Halep’in kuzeyinde

durdurulmaları

5. Osmanlı Devleti 1878 Berlin Antlaşmasıyla Rusya’ya bıraktığı bir kısım topraklarını aşağıdaki hangi antlaşma ile savaşmadan almıştır?

A) Reval B) Kars C) Moskova D) Brest Litowsk E) Mondros

6. Osmanlı Devleti, Ekonomik ve siyasi bağımsızlığına gölge düşüren kapitülasyonları ilk defa aşağıdakilerden hangisiyle kaldırılmak istemiştir?

A) 1881 – Duyum-u Umumiye B) Muharrem Kararnamesiyle C) I. Dünya Savaşına Girişte D) Sevr Antlaşmasında E) Sivas Kongresinde

7. Osmanlı Devleti aşağıdaki hangi cephede savaşmamıştır?

A) Kafkasya B) Romanya C) Çanakkale D) Sakarya

E) Irak

8. ABD. Başkanı Wilson, l. Dünya Savaşı sırasında yayınladığı ilkelerle savaşsız, sömürgesiz, her milletin bağımsız devletini kurduğu bir dünya istediğini söylemiştir.Bu görüşlere aşağıdaki hangi devletler en çok itiraz etmiştir?

A) Rusya - Almanya - İngiltereB) İtalya - Almanya - RusyaC) Avusturya - Sırbistan - RusyaD) Sırbistan - İngiltere - RusyaE) İngiltere-Fransa-İtalya

I.DÜNYA HARBİ -II

86

9. Aşağıdaki devletlerden hangisi İttifak devletleri safında en son savaşa katılan devlettir?

A) Osmanlı DevletiB) BulgaristanC) SırbistanD) RomanyaE) ABD

10. I. Çanakkale deniz savaşının bitişi II. Rusya’da rejim değişikliğinin

yaşanması III. ABD’nin savaşa girmesi IV. Bulgaristan’ın savaşa girmesi

Yukarıda verilen olayların kronolojik sıralaması aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) I. II. III, IV, B) II. I. IV. IIIC) III. II. IV. I D) I.IV. II. III.

E) IV. II. III. I

11. Aşağıdakilerden hangisi I. Dünya Savaşından sonra imzalanan barış antlaşmalarından değildir?

A) Versailes B) RedhondesC) Saint Germain D) Sevres

E) Neuily

12. Osmanlı Devletinin fiilen sona ermesinde aşağıdaki olaylardan hangisi etkili olmuştur?

A) Balkan SavaşlarıB) Trablusgarp SavaşıC) I. Dünya SavaşıD) Saltanatın KaldırılmasıE) Sakarya Savaşı

13. I. Dünya Savaşından sonra, Osmanlı Devletinin durumunu görüşmek ve paylaşma tasarılarını gerçekleştirmek amacı ileaşağıdakilerden hangisi yapılmıştır?

A) Paris Barış KonferansıB) Londra AntlaşmasıC) Sevr AntlaşmasıD) Mudanya MütarekesiE) Lozan anlaşması

14.I. Rusya ile Brest-Litowsk Antlaşmasının imzalanması

II. Almanya’nın I. Dünya Savaşından çekilmesi

III. İzmir’in Yunanlılara verilmesi olayların Kronolojik sıralaması aşağıdakilerden hangisidir?

A) I, II ve III B) II, III ve I C) I, III ve II D) III, I ve II

E) II, I, III

15. I.Dünya Savaşında Osmanlı Devletinin savaştığı bazı cepheler şunlardır;

I. Kafkas CephesiII. Çanakkale CephesiIII. Hicaz - Yemen Cephesi

Bu cepheler sırasıyla galip geldiğimiz, yenildiğimiz halde toprak kazandığımız ve Milliyetçiliğin Osmanlı’nın aleyhine işlediği cepheler olarak sınıflandırdığımızda aşağıdakilerden hangisi doğru olur?

A) I – II – III B) II – I – IIIC) I – III – II D) III – I – II

E) II – III – I

16. II. Balkan savaşı sırasında Atatürk’ün görev yeri aşağıdakilerden hangisidir?

A) Şam B) Sofya C) İstanbul D) Edirne

E) Selanik

87

17. Aşağıdakilerden hangisi l. Dünya Savaşı sonunda imzalanan antlaşmaların ortak özelliği olarak verilemez?

A) Ekonomik yükümlülükler taşımakB) Bazı devletlerin sınırlarını

değiştirmekC) Yeni rejimler kurmakD) Milli devletler kurmakE) Asker sayısında sınırlamalar

getirmek

18. Aşağıdakilerden hangisinde Batı Anadolu ve İzmir resmen Yunanlılara verilmiştir?

A) Paris Barış Konferansı B)Mondros AteşkesiC) Lozan Antlaşması D)Sevr BarışıE) Amiral Bristol Raporu

19. İtilaf devletleri 13 Kasım 1918'de İstanbul'u aşağıdakilerden hangisine dayanarak işgal etmişlerdir?

A) Sevr Barış Antlaşması B)Mondros Ateşkes AntlaşmasıC) Mudanya Mütarekesi D)Lozan Barış AntlaşmasıE) Paris Barış Konferansı

20. l. Dünya savaşının sonuçları arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?A) İmparatorlukların yıkılmasıB) Yeni bağımsız devletlerin ortaya

çıkmasıC) Kökten rejim değişikliklerinin olmasıD) Dünya barışının sağlanmasıE) Sömürgeciliğin son bulması

21. Aşağıdakilerden hangisi, Türk Milletinin işgallere karşı ilk tepkisidir?

A) Kuvay-ı MilliyeB) Amasya TamimiC) TBMM’nin açılışıD) Düzenli Ordunun kuruluşuE) Direniş Cemiyetlerinin kurulması

22. I. Dünya Savaşı Avrupalı devletlerin ekonomik rekabet ve sömürge yarışı sonucunda ortaya çıkmıştır. Aşağıdaki devletlerden hangisi I. Dünya savaşında diğerlerinden daha az rol oynamıştır?

A) Almanya B) İngiltere C) Fransa D) Amerika

E) Yunanistan

23. I Dünya Savaşından ilk önce çekilen ittifak devleti aşağıdakilerden hangisidir.

A) Almanya B) RusyaC) Bulgaristan D) Japonya

E) Yunanistan

I.DÜNYA HARBİ TEST-II

1 D 13 A

2 E 14 A

3 B 15 B

4 E 16 D

5 D 17 C

6 C 18 A

7 D 19 B

8 E 20 D

9 B 21 E

10 D 22 E

11 B 23 C

12 C

88

BÖLÜM–8

Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918)

Limni adasının Mondros Limanında İngiliz Amiral Gardrop ile Bahriye Nazırımız Rauf ORBAY arasında imzalanmıştır. İmzalayan hükümet ise Ahmet İzzet Paşa Hükümetidir.

Maddeleri:1- İtilaf Devletleri güvenliklerini

tehlikeye düşürecek bir durum karşısında gerekli gördükleri herhangi bir yeri işgal edebileceklerdir (7. madde olup en tehlikeli maddedir).

2- Vilayet-i Sitte’de de herhangi bir karışıklık çıkarsa itilaf devletleri burayı da işgal edebilirler.(24.Madde)

Bİ DA HA S E V

3- Boğazlar itilaflara teslim edilecektir.

4- Tüm haberleşme istasyonları itilaflara teslim edilecektir.

5- Tüm liman, Tersaneler ve Demiryolları itilaflara teslim edilecek.

6- Tüm kömür yatakları ve Akaryakıt benzeri maddeler itilafların emrine bırakılacak.

7- Sınır güvenliği ve iç güvenlik için gerekli birlikler dışındaki tüm Osmanlı orduları terhis edilecek

8- Yemen-Hicaz, Suriye, Irak, Filistin ve Trablusgarp’taki tüm birlikler en yakın itilaf kumandanlıklarına teslim olacaklar.

9- Bütün itilaf esirleri serbest bırakılacak. Fakat itilafların elindeki Türk esirler serbest bırakılmayacak.

10- İran ve Kafkasya’daki Osmanlı Birlikleri derhal savaş öncesi sınırlarına çekileceklerdir.

Bu maddenin amacı, bu sırada Bakü’ye kadar ilerlemiş olan Enver Paşa’nın İslam Ordusunu durdurmaktı.

Ateşkes İle İlgili Açıklamalar1- 7. Madde tüm Anadolu’yu işgale

açık hale getirmiştir.2- 24. Madde Doğu Anadolu’da bir

Ermeni devleti kurmayı amaçlamaktadır.

3- 3. maddenin uygulanması İstanbul Hükümetinin fiilen bitişi demek olacaktır.

4- 4, 5,7. ve 8. madde ile Mondros’tan sonra başlayacak işgaller karşısında oluşabilecek direniş yok edilmeye çalışılmıştır.Mustafa Kemal Yıldırım Ordularını teslim etmemek için orduyu Suriye’den tamamen çıkarıp Anadolu’ya sokmuştur.

5- Türk halkı Mondros’tan sonra başlayan işgallere karşı ilk etapta cemiyetler kuracak, daha sonra da Kuvay-ı Milliye ile silahlı direnişe geçecektir.

6- Mondros imzalandığı sırada işgal edilmemiş olan topraklarımız asli Türk Yurdu yani Misak-ı Milli sınırları sayılmıştır.

7- M. Kemal bu sırada Halep’in kuzeybatısındaki VII. Ordu’nun komutanıdır. Ateşkes imzalandıktan sonra 31 Ekim 1918’de Limon Von Sanders Yıldırım Orduları Grup komutanlığından ayrılınca yerine Mustafa Kemal gelecektir.

İlk İşgaller ve Tepkiler İlk işgal edilen yer Musul’dur. 3

Kasım 1918- İngilizler İngilizler daha sonra Maraş, Antep,

Urfa, Samsun, Merzifon, Bilecik, Çanakkale, Kars ve Ardahan’ı işgal ettiler.

İngilizler Antep, Urfa, Maraş Bölgesini Suriye İtilafnamesi ile Fransa mandasına bıraktılar.

Bitlis

Diyarbakır

Harput

Sivas

Erzurum

Van

89

4–5 Kasım 1918’de bu sefer Fransızlar Adana, Mersin, Hatay, İskenderun’u işgal ettiler. İşgallere karşı ilk direnişi Hatay-Dörtyol’da Kara Hasan Paşa göstermiştir.

6–7 Kasım 1918’de İtalyanlar Antalya ve Konya çevresini işgal ettiler.

13 Kasım 1918’de İtilaf Donanması İstanbul’u fiilen işgal etti. Bu sırada İstanbul’a gelen M. Kemal İtilaf Devletleri Donanması için “Geldikleri gibi giderler” demiştir.

15 Mayıs 1919’da Yunanlılar İzmir’i işgal ettiler. Onların bu işgallerinde kendilerine en büyük yardımı İngiliz Amiral Webb vermiştir. Webb bir gün önceden İzmir tabyalarını ele geçirmiş ve ertesi gün de buraları Yunanlılara vermiştir.

Yunanlılara ilk kurşunu Hukuk-u Beşer Gazetesi yazarı Hasan Tahsin (Osman Recep Nevres) atmıştır.

Kuvay-ı Milliye ilk olarak İzmir’in işgali üzerine Batı Anadolu’da ortaya çıkacaktır.

Türk halkının en büyük tepkiyi Yunan işgaline göstermesinin sebebi Yunan işgalinin kalıcı olmasıdır.

Uluslararası Heyetler ve Raporları

1- Amiral Bristol Raporuİzmir’in işgali üzerine Dünya kamuoyunda büyük tepkiler yaşanacak. Bunun üzerine Paris’te bulunan büyük devletlerin temsilcilerinden oluşan Yüksek Komiserlik Makamı ABD’li Amiral Bristol başkanlığında, İngiliz General Hare, Fransız General Bunoust ve İtalyan General Dall Olio’dan oluşan bir heyeti Batı Anadolu’ya gönderdi.Komisyon yaptığı incelemeler sonucunda Ege bölgesindeki karışıkların ve çatışmaların sebebinin Türkler değil Yunanlılar olduğunu bildirdi. “Ege bölgesinde nüfus çoğunluğu dahi Türklerden oluşmaktadır. Yunan ordularının yaptığı

işgal yanlıştır” diyerek Türk Kurtuluş Savaşına destek veren uluslar arası bir belge olmuştur (13 Ekim 1919). Bristol bu raporu Paris Barış Konferansına da göndermiştir.

2- General Harbourd RaporuABD’li General Harbourd başkanlığındaki heyet Türkiye’de manda idaresi ve Ermeni meselesi ile ilgili bir rapor hazırlamak üzere Anadolu’ya geldi. Anadolu ve Kafkasya’da bir aydan fazla araştırma yapan Heyet “Report of the American Military Mission to Armenia” adlı raporunda Doğu Anadolu’daki Ermenileri tamamıyla haksız bulmuş ve Doğu Anadolu’da nüfus çoğunluğunun da Türklere ait olduğunu belirtmiştir (Ekim 1919). Bu rapor Doğu Anadolu Türk varlığını uluslar arası alanda destekleyen bir belgedir.

3- Milne Raporu ve Milne HattıBatı Anadolu’da başlayan Yunan işgali üzerine Kuvay-ı Milliye direnişe geçecek ve bu durum karşısında kendi ilerleyişlerini durdurmaya çalışan kuvay-ı milliye’den korunmak için İtilaf Devletleri Yüksek Komiserliği’ne müracaat edeceklerdir.İtilaflar bu amaçla General Milne’yi görevlendirdiler. Milne Ayvalık’ın kuzeyinden başlayarak doğudaki Akmaz Dağına ve oradan güneye dönerek Umurlu’ya kadar uzanan ve Selçuk hizasından Ege Denizine uzanan bir hat çizmiş ve Kuvay-ı Milliye’nin bu hattı geçemeyeceğini İstanbul Hükümetine bildirmiştir. Fakat Kuvay-ı Milliye bu Milne Hattına uymamıştır. Bu hattın kurulma amacı Yunan birliklerinin güvenliğini sağlamaktan başka bir şey değildir.

Paris Barış Konferansı18 Ocak 1919’da 32 devletin katılımı ile yenilen devletlerle yapılacak barışın esasları Paris Barış Konferansı’nda belirlendi. 32 devlet konferansta 3 gruba ayrılmıştır.a) Müttefiklerb) Daha az müttefikler

90

c) Ortaklar şeklinde yapılandılar.

Konferansta üç konu görüşülmüştüra) Orta Avrupa Barışı: Almanya,

Avusturya-Macaristan ve Bulgaristan’la yapılacak olan barıştır. Versay, Sen Germen, Triyanon ve Nöyyi bu görüşmelerin sonucudur.

b) Manda Meselesi: Osmanlı devleti toprakları üzerinde manda yerlerinin tespiti ve mandater devletlerin belirlenmesi konusudur. Suriye İtilafnamesi ile bu manda yerleri belirlendi.

c) Türkiye Barışı: Osmanlı Devleti’nden geride kalan Türk unsuruna dayanan Yeni devletin sınırlarının ve statüsünün görüşüldüğü konudur. Sevr Barışı buradan çıkmıştır.

Osmanlı kadar yıkım gören bir başka devlet olmadı. Almanya sadece ekonomik bakımdan zarara uğramıştır. Oysa Osmanlı çok büyük toprak kayıplarına uğramıştır.

Osmanlı Devleti konferansa temsilci olarak Damat Ferit (Kabine Başkanı), Tevfik Paşa ve Rıza Tevfik’i gönderdi (6 Haziran 1919).Damat Ferit burada onlar konseyine Türkiye ile yapılacak barışın şartlarınısıraladı. Bu şartlar Misak-ı Milli sınırlarını bile aşan şartlardır. Bu durumda delegeler kendilerini gülmekten alamadılar. Heyet 27 Haziran’da eli boş döndü ve Türkiye Barışı daha sonraki bir görüşmeye bırakıldı.

CemiyetlerCemiyetler üç gruba ayrılmaktadır.

a) Azınlıkların kurduğu zararlı cemiyetler

b) Türklerin kurduğu zararlı cemiyetler

c) Türklerin kurduğu yararlı cemiyetler

a) Azınlıkların Kurduğu Zararlı Cemiyetler1) Rumların Kurduğu Zararlı-

Ayrılıkçı CemiyetlerMavri Mira Cemiyeti: Amaç Trakya ve Ege bölgesini Yunanistan’a katmaktı. Yunan Kızıl Haçı, patrikhane, Göçmenler Komisyonu ve Rum okullarındaki izcilik kolları da Mavri Miranın en büyük güç kaynaklarıydı.Etnik-i Eterya ve Pontus Rum: Amaçları Samsun ve Trabzon dolaylarında bir Pontus Rum Devletikurmaktı. Etnik-i Eterya 1813’te Odessa’da kurulmuştu. 1829’da Yunanistan’ı bağımsızlığa götüren bir cemiyetti. Bu sefer de Pontus Rum Devleti için tekrar faaliyete geçmiştir. Pontus Rum ise 1904’te Merzifon’da kurulmuştu. 1908 yılında Müdafa-i Meşrûte adlı bir ihtilâl örgütü kurdular. Mukaddes Anadolu Rum Cemiyeti adlı bir örgüt de bu her iki cemiyete para toplayan bir kuruluştu.

Kordos Cemiyeti ise bu iki cemiyete dışardan militan yetiştirme görevi yapıyordu.

2) Ermenilerin Kurduğu Zararlı-Ayrılıkçı Cemiyetler

Hınçak, 1887’de Ermeni Patriği Zaven tarafından kuruldu. Taşnak ise 1890’da Tiflis’te kuruldu. Amaçları, Çukurova, Erzurum, Bitlis, Diyarbakır, Harput, Sivas ve Erzurum dolaylarında bir Ermeni Devleti kurmaktı.Ermenileri zaman zaman birçok devlet desteklemiştir. 19. yy. boyunca ABD birçok kolej ile Ermenileri Protestanlaştırdı. Rusya I. Dünya Savaşı sırasında Ermenilerle ortak hareket etti. I. Dünya Savaşı sonlarına doğru ABD başkanı Wilson Ermenistan için büyük bir destek verdi. Fransızlar ise özellikle Çukurova bölgesindeki Ermenileri örgütleyerek Ermeni İntikam Alayları kurdular. Ermeniler 19. yy. itibaren büyük devletlerin maşası olarak kullanılmışlardır.

91

3) Yahudilerin Kurduğu Zararlı Cemiyetler

Alyans, İsrailit, Makabi, Gençlik Teşkilatı ve Lions gibi teşkilatlardır. Bunların amacı ayrılıkçılık değil, yeni kurulacak devlet kimin olarsa olsun önemli olan çıkarlarını koruyabilmektir. Çünkü bunlar Wilson ilkelerine dayanarak milliyet çoğunluğu iddia edip devlet kurma talebinde bulunamadılar. Sadece Ermeni ve Rumlar Wilson ilkelerini kendilerine dayanak gösterdiler. Şunu da belirtmeliyim ki Araplar da Wilson ilkelerini ileri sürerek kendi devletlerini kurmak için Paris Barış Konferansına başvurdular. Fakat Arap toprakları Mondros imzalandığında zaten elden çıkmışlardı.

b) Türklerin Kurduğu Zararlı Cemiyetler(Milli varlığa zararlı cemiyetler)

1) İngiliz Muhipler CemiyetiPadişah Vahdettin, Damat Ferit Paşa, Hürriyet ve İtilaf Partisi başkanı Sadık Bey cemiyetin önde gelenleridir. İngiliz mandasından yanadırlar.

2) Wilson Prensipleri Cemiyeti1918 Aralık ayında İstanbul’da kuruldu. Amacı ABD mandasını ülkede tesis etmekti.

3) Teali İslam CemiyetiMerkezi Konya’dır. Kurtuluşu Saltanat ve Hilafette aradılar.

4) Sulh ve Selâmet-i Osmaniye CemiyetiKurtuluşu Saltanat ve Hilafette aradılar. Padişahın emirlerine uyularak ülkenin kurtulacağına inandılar.

5) Kürt Bölücü Faaliyetleri1919 yılında özellikle doğuda İngiliz Binbaşısı Noel Kürt propagandası yapmaya başlamış, bölge Kürtlerini Türklerden koparmaya çalışmıştır.Bununla beraber bazı Kürtler merkezi İstanbul’da olan Diyarbakır, Elazığ ve

Bitlis vilayetlerinde de şubesi olan Kürt Teali Cemiyetini kurdular.12 Mayıs 1919’da başlayıp 18 Ağustos 1919’a kadar Mardin dolaylarında isyan edip bağımsız bir Kürt devleti kurduğunu iddia eden Ali Batının isyanı Kürt hareketlerinin en somut örneğidir. Yabancı devletlerden bu tarihte yeterli desteği göremeyen Kürt hareketi başarılı olamamıştır.

Bu cemiyetler Osmanlı Cemiyetler Nizamnamesine uygun olarak kurulan cemiyetlerdir. Genel merkezleri genel olarak İstanbul’dur. Tam bağımsızlığa taraftar olmadıkları için zararlı cemiyetler grubuna girerler.

c) Türklerin Kurduğu Yararlı Cemiyetler

1) Trakya Paşaeli Cemiyeti: Trakya bölgesinin ırk, kültür, ekonomi ve tarih yönünden Türklere ait olduğunu ilmi ve tarihi belgelerle ispat etmek amacıyla kuruldu. İlk kurulan yararlı cemiyettir (2 Kasım 1918).

2) İzmir Müdafaa-i Hukuk1 Aralık 1918’de kuruldu. İzmir’in Yunanistan’a ilhakına karşı mücadele ettiler. İzmir’in işgalinden sonra da ismi İzmir Redd-i İlhak Cemiyeti olmuştur.

3) Trabzon Muhafaza-i HukukTrabzon’da kuruldu. Erzurum kongresinde Doğu Anadolu’daki diğer Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri ile birleşerek Şark Vilayetleri Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti çatısı altına girdi. Pontus’çu Rumlarla mücadele etti.

4) Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti4 Aralık 1918’de İstanbul’da kuruldu. Erzurum ve Elazığ’da şubeler açtı. Amacı Doğu Anadolu Bölgesinin Ermenilere verilmesini engellemekti. Ekonomi, kültür, tarih ve ırk bakımından Doğu Anadolu Türklerini örgütledi. Basın-yayın yoluyla Dünya

92

kamuoyuna Türk varlığını duyurdu. Erzurum kongresini bu cemiyet toplamıştır. Doğu Anadolu’daki tüm yararlı cemiyetlerle burada birleşerek Şark Vilayetleri Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ismini aldı.

5) Kilikyalılar Cemiyeti1918’de İstanbul’da kuruldu. Basın-yayın yolu ile Çukurova’da faaliyet gösteren Ermeni-Fransız işbirliğine karşı mücadele etti.

6) Milli Kongre Cemiyeti1918’de İstanbul’da kuruldu. Amacı Türk ulusunun haklarını basın-yayın yoluyla dünya kamuoyuna duyurmaktı.

7)Karakol cemiyeti: İstanbulda kurulmuş olan gizli bir direniş örgütüdür. İstanbul’daki cephaneliklerden silah ve cephane kaçırıp Anadolu’ya sevk ettiler.

Yararlı Cemiyetlerin Genel Özellikleri Bölgesel amaçlıdırlar. Birbirleriyle

bağlantıları yoktur. Bu özellik onların olumsuz özelliğidir. Sadece Milli Kongre Cemiyeti ulusal olarak çalıştı.

Sivas kongresinde tek çatı altında toplandılar ve ismi Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti oldu.(ARMHC)

Silahlı direnişi örgütlediler, basın-yayın yolu ile mücadele ettiler. Kuvay-ı Milliye’nin oluşmasını sağladılar.

Osmanlı Cemiyetler Nizamnamesine göre kuruldular.

Kuruluşlarında etkili olan düşünce milliyetçiliktir.

Padişaha bağlıdırlar. Türk halkının Mondros’tan sonra

başlayan işgallere karşı ilk tepkisi Milli Müdafaa Cemiyetleri kurmak, ikinci tepkisi ise Kuvay-ı Milliye birlikleri kurmaktır.

Kuvay-ı MilliyeMondros’tan sonra Osmanlı orduları terhis edilmiş ve yer yer işgaller başlamıştır. Bu durumun bir sonucu olarak Türk halkı düşman işgaline karşı silahlı direnişe geçmiştir. Bu silahlı direnişin genel özellikleri şunlardır: Kuvay-ı milliye bir sivil halk

direnişidir. İlk olarak 15 Mayıs 1919’da

İzmir’in işgali üzerine Batı Anadolu’da Yunanlılara karşı ortaya çıkmıştır.

Yunanlıların Kuvay-ı Milliye ile ilk karşılaşmaları Ayvalık yöresindeki Ali Çetinkaya birlikleriyle yaptıkları çatışmadır.

Kuvay-ı Milliye düşmanı durduramamış sadece yavaşlatmıştır.

Askeri eğitim ve disiplinden yoksundurlar, Emir komuta zinciri yoktur. Başlarında efe, şef, reis gibi kişiler vardır.

Bazen ihtiyaçlarını karşılamak için eşkıyalık, yol kesme ve usulsüz cezalandırmalarda bulundular. Bu da katılımı azaltmıştır.

Bölgesel amaçlı gönüllü birliklerdir. Birçok ayaklanmayı da bastırmışlardır. Fakat bir düzen ve intizamdan yoksundurlar.

26–30 Temmuz 1918 Balıkesir Kongresi, 16–25 Ağustos 1919 Alaşehir Kongrelerinde alınan karar ile Batı Anadolu’daki Kuvay-ı Milliye birliklerinden düşmana karşı ortak bir cephe oluşturuldu. Bu cephe, Ayvalık, Soma, Bergama, Akhisar, Salihli ve Nazilli kasabalarının batısından geçen bir milli hat olacaktı. Böylelikle bir düzene oturtulmalarına çalışıldı.

Sivas kongresinde alınan karar ile de Batı cephesi Kuvay-ı Milliye Birlikleri komutanlığına Ali Fuat Cebesoy atandı.

22 Haziran 1920 tarihinde Yunanlılar ileri bir taarruz harekâtı ile Bursa’yı aldılar.

Bunun üzerine Ali Fuat Paşa 24 Ekim 1920’de Yunanlılar üzerine Gediz Taarruzunu yaptı.

93

Fakat bu taarruz da başarısız oldu. Yunanlılar Yenişehir ve İnegöl’e kadar ilerlediler.Bu başarısızlık üzerine TBMM aldığı kararla Kuvay-ı Milliyeyi lağvetti ve yerine düzenli orduyu kurdu. A.F. Cebesoy’u Moskova elçiliğine atadı. Batı Cephesini Kuzey ve Güney olarak 2’ye ayırdı. Kuzeye Albay İsmet Paşayı, Güneye de Albay Refet Beyi atadı (9 Kasım 1920).

Bu sırada Çerkez Ethem (Kuvay-ı Seyyare) birlikleri düzenli orduya katılmayıp isyan edecek ve TBMM’nin düzenli ordularıyla çatışmaya girecektir. Bu andan itibaren artık Yunanlıların düzenli ordularla yaptığı işgale Türkler de düzenli ordularıyla karşı koyabilecektir. Tabi ki düzenli orduya geçişin uzun bir hazırlık aşaması vardır. Bu döneme Milli Mücadelenin Hazırlık Aşaması diyoruz.

1.I.Dünya Savaşı sırasında birçok gizli Antlaşma yapılmış, bazılarında değişiklikler meydana gelmişti.Yapılan tüm gizli Antlaşmalara ve paylaşım tasarılarına aşağıdaki hangi gelişme ile son şekli verilmiştir?

A)Sykes-PicotB)Paris Barış KonferansıC)Sevr AntlaşmasıD)Mondros Ateşkes AntlaşmasıE)Wilson İlkeleri

2. I. VI. Mehmet Vahdettin II. Refet Bele III. V.Mehmet Reşat IV. Ahmet İzzet Paşa Hükümeti V. Damat Ferit Hükümeti VI. Rauf OrbayMondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanmasında etkili olan kişiler hangi şıkta doğru olarak verilmiştir?

A)I-V-II B)III-IV-VI

C)I-IV-VI D)III-V-II

E)I-IV-II

3.

I. Bristol raporuII. Rusya’nın savaştan çekilişiIII. Yunanistan’ın Antlaşma devletleri

(İtilaf) arasında yer almasıYukarıdakilerden hangileri I.Dünya savaşı sırasında yapılan gizli antlaşmalarda değişiklik yapılmasına sebep olan gelişmelerdendir?

A)Yalnız II B)Yalnız IIIC)I-II D)II-III E)I-II-III

MONDROS VE CEMİYETLER

94

4. I. Bağdat II. Konya, Antalya III. Antep, Urfa, Maraş IV. Bitlis, Diyarbakır, Harput V. MusulYukarıdakilerden hangileri Mondros’un 7. maddesine dayanılarak işgal edilen yerlerden biri değildir?

A)Yalnız I B)II-III- V C)Yalnız IV D)IV-V E)I-IV

5. I. Şam II. Bağdat III. Kudüs IV. Musul, Kerkük V. Kars, Ardahan, Batum Mondros Ateşkesi imzalandığı sırada yukarıdakilerden hangileri daha önce elimizden çıkmış olan topraklardır?

A)I-II-III B)IV-V C)III-IV-V D)I-III-V E)II-V

6. I. Bulgaristan’ın Selanik Ateşkesi ile savaştan çekilmesi

II. Wilson ilkelerinin yayımlanması III. Almanya’nın savaştan

çekilmesi IV. V.Mehmet Reşat’ın ölümü Yukarıdakilerden hangileri Osmanlının Mondros Ateşkesini imzalamasında etkili olmuştur?

A)III-IV B)I-III C)II-IV D)II-III E)I-II

7. I. Milletler Cemiyeti II. B.M. III. Varşova PaktıYukarıdakilerden hangileri I.Dünya Savaşı sonucu kurulan teşkilatlardan biri değildir?

A) I B)II C)III D)I-II E)II-III

8. I. Milli Cemiyetler II. Kuvay-ı Milliye III. İstanbul’un işgal edilmesi IV. Vilayet-i Sitte kavramının

ortaya çıkması V. M.Kemal’in Anadolu’ya geçmesi VI. Anafartalar ve Conkbayırı

muharebeleriYukarıdaki gelişmelerden

hangileri Mondros Ateşkesinden sonra ortaya çıkan gelişmelerden biri değildir?

A)III-V B)Yalnız VI C)Yalnız IV D)I-II

E)IV-V-VI

9. I. İlk kurulan yararlı cemiyet Milli Kongredir.

II. Mondros’tan sonra kuruldular. III. Birçok kongrenin

toplanmasında etkili oldular. IV. Bölgesel amaçlıdırlar. V.Rum ve Ermenilerin saldırıları

kuruluşlarını hızlandırmıştır. VI. Balıkesir ve Alaşehir kongreleri

ile tek çatı altında birleştirildiler.Yukarıdakilerden hangileri Milli Cemiyetlerin özelliklerinden biri değildir?

A)IV-VI B)II-V

C)I-VI D)III-IV

E)I-III

10. I. Trakya Paşaeli II. İzmir Reddi-i İlhak III. Trabzon Muhafaza-i Hukuk IV. Kilikyalılar V. Doğu Anadolu Müdafaa-i

Hukuk Yukarıdakilerden hangileri Rumlara karşı kurulan Milli Cemiyetlerdendir?

A)I-II-III B)I-III-V C)II-III-IV D)III-IV-V E)I-II-V

95

11. I. Ege Bölgesi II. Akdeniz Bölgesi III. İç Anadolu Bölgesi IV. Doğu Anadolu Bölgesi

İşgal tehlikesi karşısında kurulan Cemiyetler daha çok hangi bölgede yoğunluk kazanmışlardır?

A)II-IV B)III-IV C)I-II-IV D)II-IV-III E)II-III

12. I. Wilson İlkeleri II. Bristol Raporu III. Harbourd Raporu

Yukarıdakilerden hangileri Azınlıkların toprak taleplerinde bulunmalarında ve çeşitli örgütlerkurmalarında etkili olmuştur?

A)I B)II C)II

D)II-III E)I-II-III

13. I. Boğazlar II. Silahlar III. Esirler IV. Orduların terhisi V. Ulaşım ve haberleşme VI. Stratejik yerler VII. Savaş tazminatı VIII. Osmanlı borçları

Mondros Ateşkes Antlaşmasında yukarıdakilerden hangileri yer almamıştır?

A)I-II-IV B)VII-VIII C)III-VI D)IV-V-VI

E)VI-VII-VIII

14.İtilaf Devletlerinin Mondros’un 24. maddesi ile ulaşmak istedikleri amaçlar arasında;

I. Bölgede bir Ermeni Devleti kurmakII. Rusya’nın Doğu Anadolu üzerinden

Akdeniz’e inmesini engellemekIII. Wilson İlkelerini uygulamaya

koymakHangileri yoktur?

A)Yalnız I B)Yalnız IIC)Yalnız III D)II-III

E)I-III

15.Osmanlının ve Türkiye’nin izlediği Denge Politikaları aşağıda verilmiştir.

I. 1798–1878 Rus tehlikesine karşı İngiltere’ye dayanma

II.1888–1918 Rus-İngiliz tehlikesine karşı Almanya’ya dayanma,

III.1920–1936 Atatürk döneminde A.B.D.’ye dayanma

IV.1936–1945 Faşist İtalya tehlikesine karşı İngiltere’ye dayanma

V. 1945 ve sonrası dönemde Sovyet tehlikesine karşı A.B.D.’ye dayanma

Yukarıdakilerden hangileri yanlış verilmiştir?

A)I B)II C)III D)IV E)V

16. I. İzmir Müdafaa-i Hukuk II. Hınçak,Taşnak III. Sulh ve Selamet-i Osmaniye IV. Şark vilayetleri Müdafaa-i Hukuk V. Trakya Paşaeli VI. Makabi, Alyans, İsrailit VII. Pontus RumYukarıdakilerden hangileri ayrılıkçı-zararlı cemiyetler arasında yer alır?

A)II-III-V B)II-III-VII C)IV-V-VII D)I-III-VI

E)II-VII

96

17.Milli Cemiyetlerin genel özellikleri arasında;

I. Padişaha saygılı olmalarıII. Kendiliğinden ortaya çıkmalarıIII. Erzurum Kongresinde

birleştirilmeleri Özelliklerinden hangileri yoktur?

A)I B)II C)III D)I-II E)II-III

18. Mondros Ateşkesi ile ilgili olarak;I. Osmanlı Devleti hukuken sona erdi.II. Ülkenin işgaline zemin hazırladı.III. Devleti savunma gücünden yoksun

bıraktı.IV. Doğu Anadolu’da Bir Ermeni Devleti

kurulması amacına yöneliktirV. İstanbul’u ve Boğazları işgale

açmıştırYukarıdaki özelliklerden hangilerine ulaşılamaz?

A)I B)II C)III D)IV E)V

19. 3 Kasım 1918’den itibaren Osmanlı ülkesi hangi siyasal belgeye dayanılarak işgal edilmiştir?

A)Sevr AntlaşmasıB)Mudanya Ateşkes AntlaşmasıC)Mondros Ateşkes AntlaşmasıD)Wilson İlkeleriE)Bristol Raporu

20. I. Mondros ateşkesi II. Sevr Antlaşması III. Lozan Antlaşması IV. Mudanya ateşkesi V. Montrö Sözleşmesi

Yukarıdakilerden hangileri ile Boğazların yönetimi Uluslar arası bir komisyona bırakılacaktı?

A)I-II B)II-III C)III-V D)I-II-III

E)I-III-IV

21. I.İlk olarak Güney Cephesinde ortaya çıktı.

II. Bölgesel, silahlı, dağınık ve gönüllü birliklerdir.

III. Sivas Kongresi ile Batı Cephesinde düzenli bir hat halinde görevlendirildiler.

IV. Saltanata karşı değildirler. V. Ayvalık, Soma, Bergama,

Salihli, Nazilli, Aydın önemli cepheleridir.

VI. Gediz Taarruzunda başarısız olmaları üzerine lağvedildiler

Yukarıdakilerden hangileri Kuvay-ı Milliye ile ilgili doğru bir bilgi değildir?

A)I-III B)I-IV C)II-IV D)IV-VI E)III-V

MONDROS ve CEMİYETLER

1 B 16 E

2 C 17 C

3 D 18 A

4 E 19 C

5 A 20 B

6 E 21 A

7 E

8 B

9 C

10 A

11 C

12 A

13 B

14 C

15 C

97

BÖLÜM–9

MİLLİ MÜCADELENİN HAZIRLIK AŞAMASI (19 Mayıs 1919- 23

Nisan 1920)M. Kemal’in Samsun’a çıkışı milli mücadelenin ilk adımıdır. Aynı zamanda Nutuk’un ilk cümlesi “19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktım” cümlesidir. Nutuk 1919–1927 yılları arasını kapsar ve en çok da 1919–20 yıllarından bahseder. Nutuk 1927 yılında CHP parti kongresinde okunmuştur.

M. Kemal’in görevi 9. Ordu müfettişliğidir. Bu görev ona bütün askeri ve mülki yetkililere emir verme yetkisini veriyordu. 9. ordu 14 Haziran 1919’da 3. Ordu adını aldı. Bu sırada rütbesi ise Mir-liva’dır (Tuğgeneral). Vazifesi ise Karadeniz Bölgesinde asayişi sağlamak ve terhis edilmeyen orduları terhis edip yer yer ortaya çıkan ayaklanmaları da bastırmaktı.

Samsun RaporuM. Kemal’in 9.ordu müfettişi olarak yaptığı ilk faaliyetidir. Bu raporda Karadeniz’deki Pontusçu Faaliyetlerden bahsettikten sonra bölgedeki karışıklıkların asıl sebebinin Türkler değil bölgedeki Pontusçu Rumlar ve onların destekçisi olan işgalci İngilizler olduğunu İstanbul’a bildirmiştir.

Havza GenelgesiHavza’da İzmir’in işgalini protesto eden telgraflar çekildi. Milli bilincin uyandırılması yoluyla atılan ilk adımdır.M. Kemal’in işgallere, itilaflar ve Mondros Ateşkesine resmen ve açıkça ilk defa karşı çıktığı gelişmedir.M. Kemal Havza genelgesi sonrasında İstanbul’a geri çağrılacaktır.

Amasya Genelgesi (22 Haziran 1919) Maddeleri1- Vatanın bütünlüğü milletin

bağımsızlığı tehlikededir.

Bu madde milli mücadelenin gerekçesini ve amacını belirtmektedir.

2- İstanbul Hükümeti üzerine düşen sorumluluğu yerine getirmemekte, işgallere seyirci kalmakta ve bu durum da milletimiz yok saymaktadır.

İlk defa resmen ve açıkça İstanbul Hükümetine karşı çıkılmaktadır.Bu madde aynı zamanda gerekçe maddesidir

3- Milletin istiklâlini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.

Milli mücadelenin yöntemidir. İlerde ulusal egemenliğe geçileceğinin de ilk ışıkları burada yakılmış oldu.

4- Milleti içinde bulunduğu durumdan kurtarmak ve sesini dünyaya duyurmak için milli bir heyetin varlığı zaruridir.

İstanbul hükümetinin görevini yapamadığı belirtilmiştir.

5- Anadolu’nun güvenli bir bölgesi olan Sivas’ta Milli bir kongre toplanmalı, bu kongreye her livadan halkın güvenini kazanmış 3’er delege katılmalı ve bu durum milli bir sır gibi saklanmalıdır.

Bu maddeden amaçlanan milli mücadeleyi kişisel bir mücadele olmaktan çıkarıp halka mal etmek böylece katılımları arttırmaktır.

98

6- Doğu illeri adına Erzurum’a gidecek olan delegeler kongreden sonra dağılmadan derhal Sivas’a gelecekler.

7- Asker ve sivil yöneticiler görev yerlerini terk etmeyecek ve ordular kesinlikle dağıtılmayacaktır (Bu madde 7 Temmuz’da Erzurum’da eklenmiştir.).

Bu genelgeye M. Kemal Paşa, Albay Refet Bele, Albay Rauf Orbay, 20. Kolordu Komutanı Ali Fuat Paşa, Konya’da bulunan II. Ordu müfettişi Cemal Paşa (telgrafla), Erzurum’da bulunan 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir paşa (telgrafla) imza koymuşlardır. Bunun üzerine İstanbul Hükümeti hem II. Ordu müfettişi Mersinli Cemal Paşa’yı (Konya’da), hem de III. Ordu Müfettişi M. Kemal Paşayı İstanbul’a tekrar geri çağırdı (2 Temmuz). Mersinli Cemal Paşa bu karara uymasına rağmen M. Kemal bu karara uymamıştır.M. Kemal 8–9 Temmuz gecesi görevinden alındığı mesajını alınca aynı gece kendisi de hem görevinden hem de askerlik mesleğinden istifa ettiğini bildirecektir. III. Ordu müfettişliği görevi bu tarihten sonra 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir’e verildi. O da 9 Temmuz’da M. Kemal’e bağlığını bildirecektir.M. Kemal istifa ettikten sonra “Artık İstanbul Anadolu’ya hâkim değil, tâbi olmak zorundadır” demiştir.

Amasya Genelgesinin Önemi ve Özellikleri Ulusal Hareketin ilk resmi

belgesidir. M. Kemal ilk defa açıkça ve resmen

İstanbul Hükümetine karşı çıkmıştır.

Ulusal egemenlikten ilk defa bahsedilmiştir.

M. Kemal’in 3. Ordu Müfettişi olarak yaptığı son resmi icraatıdır.

Milli Mücadelenin programını belirtir. Misak-ı Milliye giden ilk adımdır.

Bir ihtilal (başkaldırı) bildirisidir.Erzurum Kongresinin, Balıkesir, Alaşehir Kongrelerinin ve Sivas Kongrelerinin toplanması bu genelgenin amacına ulaştığını gösterir.

Balıkesir kongresi

Batı Cephesi'nde Yunan Ordusu karşısında mücadele eden Kuvay-ı Milliye'nin bir düzen altına alınarak sevk ve idaresini ve beslenmelerini sağlamak için 28 Haziran 1919'da Balıkesir'de bir kongre toplandı. Kongre'ye Ayvalık, Soma, Akhisar mıntıkaları ile Balıkesir'e bağlı diğer ilçelerin temsilcileri katıldı. Başkanlığına Hacım Muhittin Bey seçildi. 12 Temmuza kadar süren kongre ile Batı Cephesi oluşturuldu.İngiltere, Amerika, Fransa ve İtalya siyasî temsilcilerine telgraflar çekildi. Çekilen telgraflarda Anadolu'nun hemen yabancı işgallerinden kurtarılması ve Türk'ün açık haklarının kabul edilmesi istendi.

İstanbul Hükümeti Mutasarrıf (Vali) Hilmi Bey'e kongrenin durdurulması ve katılanların tutuklanması için emirler gönderdi. Fakat bu emirlere uyulmadı.Bu arada Balıkesir Kongresi kararlarını pekiştirmek, teşkilatlanmayı genişletip güçlendirmek ve özlemi duyulan askerî teşkilatı diğer bir yurt köşesinde de geliştirmek amacıyla Alaşehir'de de bir kongrenin toplanması kararlaştırıldı.

Alaşehir kongresi de 15–25 Ağustos tarihlerinde yapıldı. Başkanlığına yine Hacım Muhittin Bey seçildi. Alaşehir Kongresi Mustafa Kemal ve Kazım Karabekir Paşalar tarafından da memnunlukla karşılandı. Balıkesir’de alınan kararlar aynen kabul edildi. Bu kongre sadece Balıkesir kongresi kararlarını pekiştirmiştir.

M.Kemal Balıkesir ve Alaşehir kongrelerine katılmamıştır

99

Erzurum Kongresi (23 Temmuz 1919)Kongreyi toplayan Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk ve Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyetidir. Katılan iller; Bitlis, Erzurum, Sivas, Trabzon ve Van’dır. Valilerin engellemesinden dolayı da Mardin, Elazığ ve Diyarbakır vilayetleri katılamamıştır.

Katılanlar B E S T - VAN

Katılamayanlar

M E D

Amacı: Doğu Anadolu Bölgesini Ermeni, Gürcü ve Rum saldırılarına karşı korumaktır. Kongre bölgesel amaçlı toplanmasına karşın ulusal kararlar almıştır. Bunda M. Kemal’in kongre başkanlığı yapması etkili olmuştur. Erzurum’dan seçilen iki delege istifa ederek yerini M. Kemal ve Rauf Beye bıraktılar.Bu sırada İngiliz Subay Rowlingson kongre üzerinde baskıda bulunmaya çalışmıştır.

Kongrede Alınan Kararlar1) Ulusal sınırlar içinde vatan bir

bütündür, parçalanamaz.

Ulusal sınırlardan ilk defa bahsedilmiştir.

2) Vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı, saltanat ve hilafetin korunması için Kuvay-ı Milliyeyi amil ve irade-i milliyeyi hâkim kılmak esastır:

Buradaki saltanatın ve hilafetin korunmasının ulusal egemenlikle çeliştiği görülmektedir. Bunun sebebi ortamın henüz böyle bir değişikliğe hazır olmayışıdır.

Bu madde aynı zamanda “esastır” kelimesi ile ulusal egemenliği kesinleştirmektedir.

3) Doğu vilayetleri Osmanlının ayrılmaz bir parçasıdır.

4) Hıristiyan halka siyasi hâkimiyetimizi ve sosyal dengemizi bozucu ayrıcalıklar verilemez.

Kapitülasyonlara ve azınlık haklarına ilk defa karşı çıkılmıştır.

5) Ülkemizi istilâ emeli taşımayan her devletin fenni, sanayi yardımı kabul edilecektir.

6) Manda ve Himaye kabul olunamaz.

Kastedilen manda ABD mandasıdır ve ilk defa reddedilmiştir.

7) Mevcut merkezi hükümet vatanın bağımsızlığını sağlayamazsa geçici bir hükümet kurulacaktır. Bu hükümetin üyeleri milli kongre tarafından seçilecektir.

İlk defa yeni bir hükümetten bahsedilmektedir.

8) Milli meclis derhal toplanmalı ve ülke yönetimine el koymalıdır.

Osmanlı Mebusan Meclisinin toplanması istenmiştir.

9) Doğu illerindeki Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri “Şark Vilayetleri

Van

Trabzon

Sivas

Erzurum

Bitlis

Diyarbakır

Elazığ

Mardin

100

Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” adı altında birleştirildi.

10) Sivas kongresinde Doğu Anadolu Bölgesini temsil edecek olan 9 kişilik Temsil Heyeti seçildi ve başkanlığına da M. Kemal getirildi.

Kongrenin Önemi ve Özellikleri1) Bölgesel amaçlı toplanmış fakat

birçok ulusal karar da almıştır. Misak-ı Milliye temel olmuştur.

2) Erzurum Kongresi bir yasama organı gibi hareket etmiş. Temsil heyeti de onun bir yürütme (hükümet) organı şeklini almıştır. Temsil heyeti ilk olarak burada oluşturulmuştur.

Sivas Kongresi (4–11 Eylül 1919)Yurdun dört bir tarafından gelen 38 delegenin katılımı ile toplandı. Delegelerin tamamı katılamadı. Bunda İstanbul Hükümetinin engellemeleri, Elazığ Valisi Ali Galip’in kongreyi dağıtacağı söylentileri, İngiliz Binbaşı Noel’in Kürt ve Ermenileri Türklere karşı birlik olmaya çağıran faaliyetleri etkili olmuştur.Kongrede Alınan Kararlar1) Tüm Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri

tek çatı altında toplandı ve adı “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” oldu (ARMHC)

2) Manda ve himaye kesin olarak reddedildi.

3) “Temsil Heyeti Bütün Yurdu Temsil Eder” denildi ve üye sayısı 15’e yükseltildi. M. Kemal de başkan seçildi.

4) Erzurum Kongresi kararları aynen kabul edildi. Sadece yukarıdaki kararlarda değişiklikler yapıldı. Bunun dışında Erzurum’da kabul edilen diğer maddeler aynen kabul edildi.

Kongreden sonra temsil heyeti ilk yürütme görevini yaparak Ali Fuat Cebesoy’u Batı Cephesi Kuvay-ı Milliye birlikleri komutanlığına atadı. Bu, Temsil Heyetinin artık resmen bir hükümet gibi hareket ettiğini gösterir. Ayrıca Sivas’ta İrade-i milliye adlı bir de gazete çıkarıldı. Daha sonra bu

gazete Ankara’da Hâkimiyet-i Milliye olarak çıkarılmaya başlandı. M. Kemal tarafından Kongreden sonra tüm sivil ve askeri yöneticilere İstanbul’la her türlü haberleşmenin kesilmesi emri verildi. Kongrenin toplanmasını engelleyemeyen Damat Ferit Hükümeti Vahdettin tarafından görevden alındı ve yerine Ali Rıza Paşa Hükümeti kuruldu. Bu temsil heyetinin ilk siyasal başarısıdır.

KPSS–2006-IHangisinin gerçekleştirilmesi Sivas kongresinde olmuştur?A) Batı cephesin ikiye ayrılmasıB) ARMHC nin kurulmasıC)Temsil kurulunun merkezinin

ankara’ya taşınmasıD)Mustafa Kemal meclis başkanı

seçilmesiE)Milletvekilleri seçiminin 2 yılda bir yapılması Cevap: B

Amasya Görüşmeleri (20–22 Ekim 1919)Ali Rıza Paşa Hükümetinin temsilcisi Bahriye Nazırı Salih Paşa ile Temsil Heyeti başkanı M. Kemal arasında yapılan görüşmelerdir. Görüşmeler sonucunda şu kararlara varıldı:1) Osmanlı Mebusan Meclisi derhal

toplanacak2) İstanbul Hükümeti ARMHC ve

Sivas kongresi kararlarını tanıyacak

3) Meclisi Mebusan İstanbul dışında bir başka yerde toplanacak.

4) İstanbul hükümeti temsil heyetinin rızası olmadan hiçbir uluslar arası antlaşmayı imzalamayacak.

5) İşgallere karşı hep birlikte karşı konulacak ve Türklerin çoğunlukta olduğu yerlerin işgaline izin verilmeyecektir.

Salih Paşa bu kararlardan sadece Meclisi Mebusan’ın açılması ile ilgili olan kararı İstanbul Hükümetine kabul ettirebildi.Bu kararı hem İstanbul Hükümeti, hem itilaflar ve hem de Temsil Heyeti

101

olumlu karşılamıştır. Çünkü İstanbul Hükümeti Mebusan Meclisinden kendi istediği doğrultusunda kararlar çıkartacak, itilaflar ise işgallerini meclise onaylatarak resmileştirecekler. Temsil heyetinin amacı ise mücadelesini resmileştirmektedir. Üç farklı amaç Osmanlı Mebusan meclisinin açılmasında birleşti ve Mebusan Meclisi için seçimler 1919 Kasım’ının sonunda tamamlanabildi. M. Kemal bu seçimlere Erzurum Milletvekili olarak katıldı. Seçimlerde Müdafa-i Hukukçu adaylar büyük bir başarı elde ettiler. M. Kemal seçilen milletvekillerini Ankara’da toplayarak onlardan bazı isteklerde bulundu. Bunlar; 1) Mecliste Müdafaa-i Hukuk grubu

kurmaları2) Kendisini meclis başkanı seçmeleri

Bundan amaçladığı meclisin dağıtılması durumunda Meclis Başkanlığı yetkisine dayanarak meclisi Ankara’da tekrar açabilmekti. Fakat bu isteği onun İstanbul’a gelmemesi sebebiyle reddedildi.

2006-KPSS-I

Son Osmanlı Mebusan meclisinin toplanmasında

I. Sivas KongresiII. Erzurum KongresiIII. TBMM’nin açılmasıHangileri hızlandırıcı olmuştur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III Cevap: D

2006 KPSS–IAmasya Görüşmelerinde Salih Paşa’nın alınan kararların resmi nitelikte olmadığını temsilciler kuruluna söylemesi kendisiyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisini gösterir?

A) Tutuklanmaktan korktuğunuB) Alınan kararlarda etkili olduğunuC)Görüşmelere hükümetten gizli katıldığını D)Anadolu’daki ulusal harekete katılacağınıE)Kararları hükümetinin kabul etmemesinden endişe ettiğini Cevap: E

Son Osmanlı Mebusan Meclisi ve Misak-ı Milli Kararları

Son Osmanlı Mebusan Meclisi 12 Ocak 1920’de açıldı. Meclis’te ne M. Kemal başkan seçildi ne de Müdafaa-i Hukuk grubu kuruldu. Bunun yerine Felah-ı Vatan grubu kuruldu.Misak-ı Milli kararları 28 Ocak 1920’deki gizli oturumda alındı. 17 Şubat 1920’de de basına duyuruldu.

Misak-ı Milli Kararlarıa) Sınırlar

Mondros Ateşkesi imzalandığı sırada işgal edilmemiş olan Osmanlı Toprakları bir bütündür, parçalanamaz.

İşgal edilmiş olan Arap topraklarında da halk oylaması yapılmalıdır.

Daha önce halk oylaması ile Anavatana katılan Vilayet-i Selâse’de (Kars, Ardahan ve Batum) gerekirse tekrar halk oylaması yapılabilir.

Batı Trakya’nın geleceğine de yine halk oylaması ile karar verilmelidir.

b) BoğazlarHilafetin, saltanatın, İstanbul’un ve

Boğazların güvenliği sağlandığı

102

takdirde boğazlar uluslar arası ticarete açılabilir.

c) AzınlıklarAzınlıklara komşu ülkelerdeki Müslüman azınlığa verilen haklar nispetinde haklar verilebilir.

d) KapitülasyonlarKapitülasyonlar bütün yönleri ile kaldırılacaktır.

e) Osmanlı BorçlarıOsmanlı Borçları uygun koşullar içerisinde ödenecektir. Bunun için yeni bir borç ödeme planı yapılmalıdır.

Misak-ı Milli kararları Wilson ilkelerine de uygundur. Çünkü ulusal sınırları ve halkoylamasını (plebisit) öngörmektedir.

Misak-ı Milli kararlarının alınmasında etkili olan hükümet Ali Rıza Paşa Hükümetidir. Ali Rıza Paşa Misak-ı Milli kararlarının alınmasından sonra itilaf baskısı üzerine istifa etti. Yerine Salih Paşa Hükümeti kuruldu. İtilaflar meclisin Misak-ı Milli kararını alması üzerine 16 Mart 1920’de İstanbul’u resmen işgal ettiler.11 Nisan 1920’de de meclisi dağıttılar. Meclisi Mebusanın işgalci güçler tarafından dağıtılması TBMM’nin açılmasına zemin hazırlamıştır.

103

1. I. Samsun RaporuII. Havza GenelgesiIII. Amasya GenelgesiIV. Erzurum KongresiV. Sakarya Meydan Muharebesi

Mustafa Kemal yukarıdaki faaliyetlerinden hangilerini Ordu müfettişliği görevi ile yapmıştır?

A)II-III B)Yalnız I C)I-II-V D)I-II-III E)II-III-IV

2. Mustafa Kemal’in İtilaf Devletlerine ilk defa resmen karşı çıkışı, İstanbul Hükümetine ilk defa resmen karşı çıkışı ve yeni bir hükümet kuracağını ilk defa söylediği yerler hangi şıkta doğru olarak eşleştirilmiştir?

A)Amasya Genelgesi-Erzurum Kongresi- Sivas Kongresi

B)Havza Genelgesi-Amasya genelgesi-Erzurum Kongresi

C)Havza Genelgesi-Erzurum Kongresi-Sivas Kongresi

D)Erzurum Kongresi-Sivas Kongresi-T.B.M.M.’nin açılışı

E)Bilecik Mülakatı-Amasya görüşmeleri-Sivas kongresi

3. I. 13 Kasım 1918 İstanbul’un işgali II. 30 Ekim 1918 Mondros Ateşkesi III. 28–30 Mayıs 1919 Havza

Genelgesi IV. 22 Haziran 1919 Amasya

Genelgesi V. 23 Temmuz 1919 Erzurum

Kongresi VI. 4–11 1919 Sivas Kongresi

Yukarıdaki gelişmelerden hangileri Nutuk’un kapsamına girmez?

A)Yalnız I B)I-II C)I-II-IV D)II-III-IV

E)I-III-IV-V

4. I. Samsun RaporuII. Havza genelgesiIII. Amasya GenelgesiIV. Erzurum KongresiV. Misak-ı Milli kararlarıVI. I.İnönü SavaşıVII. Büyük Taarruz

Yukarıdaki gelişmelerden hangileri Milli Mücadelenin hazırlık aşamasına giremez?

A)I-II-IV B)III-IV C)IV-V D)II-III-V E)VI-VII

5. I. Sivas II. Erzurum III. İstanbul Hükümeti IV. Ulusal Egemenlik V. Ulusal Bağımsızlık VI. Manda ve Himaye Amasya Genelgesinde yukarıdaki maddelerden hangisi ya da hangileri ile ilgili bir hüküm yoktur? A)II-III B)I-II-III C)Yalnız VI D)Yalnız II

E)II-IV-V

6. I. Manda ve Himayenin reddi II. Temsil kurulunun oluşturulması III. M.Kemal’in başkan oluşu IV. Kuvay-ı Milliyeden bahsedilmesi V.Basın yayın faaliyetine girilmesiYukarıdaki özelliklerden hangisi ya da hangileri Erzurum ve Sivas Kongresinin ortak özelliklerinden değildir?

A)I B)I-II C)I-V D)IV-V E )V

GENELGELER ve KONGRELER

104

7. I. Ali Galip olayıII. Yunanlıların İzmir’i işgaliIII. Sivas KongresiIV. Balıkesir ve Alaşehir KongreleriV. ARMHC’nin kuruluşuYukarıdakilerden hangisi ya da hangileri Milli Mücadelenin hazırlık aşaması döneminde meydana gelen gelişmelerden biri değildir?

A)II-IV B)Yalnız II C)Yalnız V D)IV-V

E)Yalnız IV

8. I. 28–30 Mayıs 1919II. 4–11 Eylül 1919III.22 Haziran 1919IV. 23 Temmuz 1919V. 28 Ocak 1920Yukarıdaki tarihlerin ifade ettiği olaylar hangi şıkta doğru olarak sıralanmıştır?

A)Amasya tamimi-Amasya görüşmeleri-Sivas Kongresi-Erzurum kongresi –Misak-ı Milli kararının alınışı

B)Havza Genelgesi-Sivas Kongresi-Amasya Genelgesi-Erzurum Kongresi-Misak-ı Milli kararının alınışı

C)Samsun raporu-Amasya görüşmeleri –Erzurum Kongresi-Sivas Kongresi-M.Kemal’in T.B.M.M ‘yi açması

D)Mondros Ateşkesi-Sivas Kongresi-Erzurum Kongresi-Amasya tamimi-Amasya görüşmeleri

E)Misak-ı Milli kararının alınışı-ARMHC’nin kuruluşu-Erzurum kongresi-Balıkesir ve Alaşehir kongreleri-Havza genelgesi

9. I. Temsil kurulunun ilk siyasal başarısıII. Temsil Kurulunun ilk defa oluşmasıIII. Temsil kurulunun İstanbul

Hükümeti tarafından resmen tanınması

IV. Temsil kurulunun ilk yürütme göreviYukarıdaki açıklamaların her biri sırasıyla hangi olayları ifade etmektedir?

A) Damat Ferit Hükümeti’nin istifası-Erzurum kongresi-Amasya Genelgesi-A.F.Cebesoy’u Batı cephesine ataması

B) A.F.Cebesoy’u Batı cephesine ataması-Sivas Kongresi-Amasya Tamimi-M.Kemal’i Erzurum Kongresine Başkan seçmesi

C) Damat Ferit Hükümeti’nin istifası-Erzurum Kongresi-Amasya görüşmeleri-A.F.Cebesoy’u Batı cephesine ataması

D) Sivas Kongresi-Erzurum Kongresi-Amasya Genelgesi-M.Kemal’i Erzurum Kongresine Başkan seçmesi

E) Ali Galip olayını bastırması-Damat Ferit hükümeti’ni düşürmesi-Erzurum Kongresi-İsmet Paşa’yı Batı cephesine ataması

10. Milli Mücadele döneminde yürütme gücü görevini yapan kuruluşlar hangi şıkta sırasıyla verilmiştir?

A)Sivas Kongresi-T.B.M.M. B)Temsil Heyeti-T.B.M.M.C)Müdafaa-i hukuk Cemiyetleri-Temsil

HeyetiD)Temsil Heyeti-Müdafaa-i Hukuk

CemiyetleriE)Kuvay-ı Milliye-Müdafaa-i Hukuk

Cemiyetleri

105

11. I. Temsil kurulunun ulusal hale getirilmesi

II. Milli Cemiyetlerin birleştirilmesi III. Manda ve himayenin

reddedilmesi IV. Doğu cephesinin oluşturulması

Yukarıdakilerden hangileri Sivas Kongresinde görüşülen konulardan biri değildir?

A)Yalnız III B)Yalnız IV C)II-IV D)III-IV

E)I-II-IV

12. I.Tamamen bölgesel kararlar alınmıştır.

II. Kapitülasyonlara ilk defa karşı çıkılmıştır.

III. M.Kemal’in 9.Ordu Müfettişi olarak yaptığı son görevdir.

IV. Milli sınırlardan ilk defa bahsedilmiştir.

Yukarıdakilerden hangileri Erzurum Kongresi ile ilgili değildir?

A)I-III B)II-III C)Yalnız IV D)III-IV

E)I-IV

13. I-Bitlis II-Van III-Elazığ IV-Erzurum V-Sivas VI-Trabzon VII-Mardin

Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri Erzurum Kongresine katılan vilayetlerden biri değildir?

A)I-II-IV B)Yalnız V C)III-VII D)V-VII

E)VI-VII

14. I. Sivas Valisi’nin engellemesi II. Elazığ Valisi Ali Galip’in

engellemesi III. Başkanlık sorunu Yukarıdakilerden hangileri Sivas Kongresinin karşılaştığı sorunlardan biri değildir?

A)Yalnız I B)Yalnız II C)I-II D)I-III

E)Yalnız III

15. I. Ulusal Bağımsızlık II. Ulusal Egemenlik III. Azınlıklar IV. Kapitülasyonlar V. Milli Sınırlar Yukarıdakilerden hangileri hem Amasya Genelgesi hem de Erzurum Kongresinde görüşülen ortak konulardandır?

A)I-II B) II-IV C)I-II-III D)II-III E)I-II-V

16. I. İstanbul Hükümeti II. Mebusan Meclisi III. Osmanlı Padişahı IV. Manda ve Himaye V. Azınlıklar ve kapitülasyonlarErzurum ve Sivas Kongrelerinde yukarıdakilerden hangilerine karşıçıkılmamıştır?

A)I-II B)II-III C)III-IV D)II-III-V

E)II-V

106

17. I.Ali Rıza Paşa Hükümeti’nin kuruluşu

II. Damat Ferit Hükümeti’nin düşürülmesi

III. Amasya görüşmelerinin yapılması

IV. Batı cephesinin kurulmasıYukarıdaki gelişmelerden hangileri Temsil Heyeti’nin etkisiyle meydana gelmiştir?

A)I-II B)I-II-III-IV C)I-II-III D)II-III

E)I-III-IV

18. I. Wilson ilkeleri II. Amasya Tamimi III. Erzurum Kongresi IV. Sivas Kongresi V. Sevr Barış Antlaşması VI. 1912 sınırları Yukarıdakilerden hangileri Misak-ı Milli’ye kaynaklık etmemiştir?

A)I-V-VI B)I-II-V-VI C)V-VI D)II-V-VI

E)I-III-IV

19. I. Vilayet-i Selase II. Vilayet-i Sitte III. Batı Trakya IV. Doğu Trakya V. Arap Toprakları VI. Boğazlar VII. Azınlık Hakları Misak-ı Milli’ye göre yukarıdaki konuların hangilerinde halk oylaması yapılabilir?

A)I-III-V B)I-II-III-V C)I-V-VII D)II-IV-VI

E)III-V-VI

20. I. Ulusal Egemenlik II. Ulusal Bağımsızlık III. Osmanlı Borçları IV. Boğazlar V. Savaş Tazminatı VI. Azınlıklar ve kapitülasyonlar VII. Patrikhane Misak-ı Milli kararları içerisinde yukarıdakilerden hangileri bulunmamaktadır?

A)I-III B)I-III-IV C)II-III-VI D)I-V-VII

E)I-V

21. Büyük hayaller peşinde koşan, yapamayacağımız şeyleri yaparız diyen sahtekârlar zümresine dâhil olmamalıyız. Biz şimdiye kadar gerek dâhilde, gerek hariçte bu sahtekâr siyasetten çok çektik. Efendiler, doğal sınırlarımıza, meşru haddimize dönelim. Rücu edelim, haddimizi bilelim.” Mustafa Kemal Atatürk, burada aşağıdaki konulardan hangisini daha çok dile getirmek istemiştir?

A) Hayalperestlik B) İdealistlik

C) Misak-ı millî D) Osmanlı Devleti

E)İleri Görüşlülüğü

22.I. Amasya Görüşmeleri II. Erzurum Kongresi III. TBMM’nin Açılması IV. Temsil Heyetinin Ankara’ya

Gelişi V. Ankara’nın Başkent OluşuYukarıdakilerden hangileri misak-ı milli kararlarının alınmasından sonra yaşanan gelişmelerden değildir?

A)Yalnız VB) Yalnız IIIC) III-IV-VD) III-VE) I-II-IV

107

23. I. Mebusan Meclisinin açılmasında II. Meclisten Erzurum ve Sivas

kongresi kararlarının geçirilmesinde

III. Amasya görüşmelerinin yapılmasında

IV. Sivas kongresinin toplanmasında

Yukarıdakilerden hangilerinde İstanbul hükümeti ve Temsil Heyeti beraber hareket etmişlerdir?

A)Yalnız IB) I-IIIC) II-III-IVD) III-IVE) I-II-III

BÖLÜM–10

I.TBMM DÖNEMİ (23 Nisan 1920 – 1 Nisan 1923)

a) I. TBMM’nin Genel Özellikleri1.Olağanüstü bir meclistir. Çünkü

Güçler Birliği ilkesi vardır. Yasama, Yürütme ve Yargı TBMM’de toplanmıştır.

2.Mecliste parti yoktur, gruplar vardır. Bunlar Halk zümresi, İstiklal, Tesanüd, Yeşilorducular, Müdafaa-i Hukukçular ve Islahat gruplarıdır. Daha sonra Müdafaa-i Hukukçular dışında kalanlar birleşerek 2. grubu oluşturdular ve grup sayısı 2’ye düştü.

3.Kurtuluş savaşını yürüten meclistir. Bu yüzden 3 yıl kesintisiz devam etti.

4.Mecliste azınlık milletvekili yoktur. Bundan dolayı ulusal bir meclistir.

5.Temsil heyetinin görevine son vermiştir. Çünkü artık buna ihtiyaç kalmamıştır.

6.Kurucu meclistir. Çünkü 1921 Teşkilâtı Esasiyeyi hazırlamıştır.

7.İnkılâpçı bir meclistir. İlk inkılâbı kendisi yani ulusal egemenliktir. Daha sonra saltanatı kaldıran meclis de yine bu meclistir.

8.Bu meclis yetkilerini bir süre Başkomutanlık Yasası ile M. Kemal’e devretmiştir.

9.I. TBMM’nin ilk gün geçici başkanı en yaşlı üye sıfatıyla Sinop Mebusu Şerif Bey oldu. 24 Nisan’da ise M. Kemal Meclis Başkanı olmuştur.

10. I.TBMM’de belirgin bir şekilde güçler birliği ilkesi vardır.

11. Birinci TBMM birçok kanun çıkarmıştır. Bunlar;

a) I. TBMM’nin ilk çıkardığı kanun 24 Nisan’da çıkarmış olduğu Ağnam (Hayvan vergilerinin 4 katına çıkarılmasına dair) Kanunudur.

b) I. TBMM’nin çıkardığı 2. Kanun ise Hıyanet-i Vataniye Kanunudur (29 Nisan 1920). Bu bir ceza kanunudur. Bu kanun ile TBMM’ye karşı isyan edenler Vatan haini sayılmış ve 11 Eylül 1920’de

GENELGELERKONGRELER

1 D 11 B

2 B 12 A

3 B 13 C

4 E 14 A

5 C 15 A

6 E 16 B

7 B 17 C

8 B 18 C

9 C 19 A

10 B 20 D

21 C

22 E

23 E

108

kurulan istiklal mahkemelerinde cezalandırılmıştır. İstiklal mahkemeleri 1927’ye kadar devam etmiştir.

c) Yine 11 Eylül 1920’de çıkarılan bir başka kanun olan Firariler Kanunu ile de asker kaçaklarının önlenmesine çalışıldı.

d) 5 Eylül 1920’de çıkarılan Nisab-ı Müzakere Kanunu ise Meclis iç tüzüğüyle ilgilidir.

Bu kanunda; Meclisin görev süresinin

şartlara ve zamana bağlı olmadığı

Mebusların yılda mazeretsiz olarak 2 ay toplantıya katılamazlarsa üyeliklerinin düşeceği.

Memuriyet ve mebusluğun aynı kişide olamayacağı (Askerler ve Sefirler ile Bakanlar Hariç)

Karar yeter sayısı mebus toplamının yarısının 1 fazlası olacağı

Mebus maaşlarının yıllık 1250 lira olacağı ile ilgili maddeler vardır. Kısacası bu kanun meclis iç tüzüğüdür.

e) 10 Eylül 1920 Men-i Müskirat Kanunu ile Milli Mücadeleye mali kaynak sağlamak amacıyla içki ve tütün mamulleri yasaklandı. Yine aynı amaçla 25 Kasım 1920’de Men-i İsrafat Kanunu ile her türlü israfın önüne geçilmek istendi.

f) I. TBMM’nin çıkardığı en önemli kanun şüphesiz ki 5 Ağustos 1921’de M. Kemal’e Başkomutanlık yetkisini veren kanundur.

Tekâlifi Milliye Emirlerini TBMM çıkarmadı. Bu emirleri Başkomutanlık yetkisine dayanarak M. Kemal çıkarmıştır.

Bilecik Görüşmesi (5 Aralık 1920)

TBMM adına Mustafa kemal ile İstanbul’daki Tevfik paşa hükümeti adına Ahmet İzzet Paşa ve Salih Paşa arasında yapılmıştır.

Görüşmelerden herhangi bir sonuç çıkmamış, İstanbul’dan gelenler zorla Ankara’ya götürülmüşlerdir. Bundaki amaç; Ulusal hareket’e katıldıkları izlenimini vermekti. Daha sonra bu devlet adamları M.Kemal’e bir daha İstanbul hükümetinde görev yapmayacakları sözünü verince serbest bırakıldılar. Bu görüşmeler TBMM’nin siyasal varlığını ve gücünü kanıtlaması açısından önemlidir.

109

I. TBMM’YE KARŞI ÇIKAN AYAKLANMALAR

İstanbul Hükümeti ve İtilafların ortaklaşa

Çıkardığı Ayaklanmalar

Cemil Çeto, Koçgiri

Ali Batı, Şeyh Eşref

Urfa Milli Aşireti

Konya Ayaklanması

Afyon Ayaklanması

YozgatAyaklanması

Bolu, Düzce, Hendek ve Adapazarı

Ayaklanması

Doğrudan İstanbul

Hükümetinin Çıkardığı

Ayaklanmalar

Ahmet Aznavur

Ayaklanması

Kuvay-ı İnzibatiye

Ayaklanması

Başta Kuvay-ı Milliyeci Olup

Sonradan TBMM’ye Karşı Ayaklananlar

Yörük Ali Efe Ayaklanması

Demircili Mehmet Efe Ayaklanması

Çerkez Ethem Ayaklanması

Azınlıkların Çıkardıkları

Ayaklanmalar

Rumların Çıkardıkları

Ayaklanmalar

Ermenilerin Çıkardıkları

Ayaklanmalar

Şeyh Recep

110

B. I. TBMM’YE KARŞI ÇIKAN AYAKLANMALAR

1) Doğrudan İstanbul Hükümeti Tarafından Çıkarılan Ayaklanmalar

a) Ahmet Aznavur Ayaklanması Susurluk, Gönen, Manyas ve Ulubat dolaylarında çıktı. Çerkez Ethem kuvvetleri tarafından bastırıldı.b) Kuvay-ı İnzibatiye (Halifelik

Ordusu) AyaklanmasıGeyve’de çıkan bir isyandır. Amacı Kuvay-ı Milliye birliklerini boğazlara yaklaştırmamak ve uzaklaştırmaktı. Ali Fuat Cebesoy’un emrindeki Kuvay-ı Milliye birlikleri tarafından bastırıldı.

2) İstanbul Hükümetinin Ve İtilafların Ortaklaşa Çıkarttıkları İsyanlar

a) Bolu, Düzce, Hendek ve Adapazarı AyaklanmalarıAli Fuat Cebesoy ve Refet Bele komutasındaki Kuvay-ı Milliye birlikleri tarafından bastırıldı.b) Yozgat AyaklanmasıÇerkez Ethem emrindeki Kuvay-ı Milliye birlikleri tarafından bastırıldı.c) Afyon AyaklanmasıÇopur Musa tarafından çıkarıldı. Kuvay-ı Milliye birlikleri tarafından bastırıldı.d) Konya AyaklanmasıBozkır, Delibaş Mehmet ve Çumra isyanları adı altında 3 isyandan ibarettir. Bu isyan da Kuvay-ı Milliye tarafından bastırıldı.

e) Milli Aşireti AyaklanmasıUrfa’da milli aşiretinin çıkardığı bir

isyandır. Kuvay-ı Milliye tarafından bastırıldı.

f) Ali Batı, Şeyh Eşref, Koçgiri ve Cemil Çeto

Bu isyanlar da Doğu, Güneydoğu ve Orta Anadolu’da çıkan diğer isyanlardır.

3) Azınlıkların Çıkardığı İsyanlar

Doğu Anadolu ve Çukurova Bölgesinde Ermeniler, Karadeniz ve Ege Bölgesinde Rumların çıkardığı isyanlardır. Bunlar işgalci güçlerden yardım alıyorlardı. Bunlar en uzun süre devam eden ayaklanmalardır. 1918–1922 yılları arası sürmüştür.

4) Başta Kuvay-I Milliyeci Olup Sonradan AyaklananlarBunlar Demirci Mehmet Efe, Yörük Ali Efe ve Çerkez Ethem isyanlarıdır. Birçok ayaklanmayı da bastırmış olan bu Kuvay-ı Milliyeciler, Ankara’nın otoritesine girmek istememiş ve Düzenli ordunun emrine girmemişlerdir. Demircili Mehmet Efe isyanını Refet Bele bastırdı. I. İnönü Zaferinin kazanılmasından sonra 20 Ocak 1921’de de Çerkez Ethem isyanı kesin olarak bastırıldı.

TBMM’nin Ayaklanmalara Karşı Aldığı Tedbirler1- 29 Nisan 1920 tarihli Hıyanet-i

Vataniye Kanununun çıkarılması. Bu bir ceza kanunudur.

2- İstanbul ile her türlü haberleşme kesilecek.

3- 11 Eylül 1920’de İstiklal Mahkemeleri kuruldu. Bu tarihte kurulan toplam İstiklal Mahkemesi sayısı 8 tanedir. Bu mahkeme üyelerinin milletvekillerinden oluşması TBMM’nin yargı yetkisine sahip olduğunu gösterir.İstiklal mahkemeleri 1927 yılına kadar görev yaptılar.

4- Şeyhülislam Durizâde Abdullah Efendinin M. Kemal ve arkadaşlarını Din ve Devlet düşmanı ilan eden fetvasına karşılık, M. Kemal de Ankara müftüsü Rıfat Börekçi ve 150 müftünün karşı fetvasıyla İstanbul Hükümetini Vatan Haini ilan etti.

5- 7 Haziran 1920’de Matbuat ve İstihbarat Genel Müdürlüğü kuruldu. Anadolu Ajansı bu kuruma bağlandı. Bu kurum

111

sayesinde milli mücadele yanlısı propagandaya başlandı.

Bu ayaklanmalar TBMM’ye zaman ve güç kaybettirdi. Kurtuluş Savaşının başarıya ulaşmasını geciktirdi ve düşman ilerleyişlerini hızlandırdı.

2006 KPSS-IAşağıdakilerden hangisi kurtuluş savaşında çıkan ayaklanmalardan biri değildir?A) MenemenB) Delibaş Mehmet C) Çopur Musa D) Şeyh Recep E) Cemil Çeto Cevap: A

Sevr Barış Antlaşması (10 Ağustos 1920)

İtilaflar en sona bıraktıkları Osmanlı Barışının taslağını İtalya’nın San Remo Şehrinde hazırladılar. Osmanlının imzada gecikmesi üzerine “SPA Ültimatomu” ile 10 gün süre verdiler (17 Temmuz 1920). Bunun üzerine Saltanat Şurası (Danışma Meclisi)

toplandı ve Barış Antlaşması kabul edildi.Antlaşmayı Osmanlı Hükümeti olan Damat Ferit Hükümetini temsilen Milli Eğitim Bakanı Hadi Paşa, Rıza Tevfik ve Reşat Halis imzalamıştır.

Maddeler1. Sınırlar İstanbul il sınırının batısındaki

Trakya toprakları Yunanistan’ın olacak. İstanbul şartlı olarak Osmanlıda kalacak. Şart iseOsmanlının Antlaşmaya harfiyen uymasıdır.

İzmir, Tire, Ödemiş, Akhisar ve Bergama’da Yunanistan’a verilecek.

Muğla, Antalya, Konya ve Balıkesir’e kadar olan yerler İtalya’ya verilecek.

Adana, Mersin, Hatay, İskenderun, Antep, Urfa, Maraş Fransızlara

Doğu’da ABD Başkanı Wilson’un sınırlarını çizeceği bir Ermenistan kurulacak. 1 sene sonra da bir Kürdistan kurulabilecek.

Hicaz’da bağımsız bir devlet kurulacak.

Suriye ve Lübnan’da Fransız mandası, Irak ve Filistin’de İngiliz mandası kurulacak.

Rodos, On iki ada İtalyanın diğer adalar da Yunanistan’ın olacak.

Osmanlıya sadece Bolu, Kastamonu, Tokat ve Ankara kalacak. Şartlı olarak da İstanbul verilecek. Şart ise antlaşmaya harfiyen uyulmasıdır.

2. Boğazlarİçerisinde Türk üye olmayan bir Avrupa komisyonu tarafından yönetilecek. Bu komisyonun ayrı bir bayrağı ve bütçesi olacaktır. Boğazlar savaş zamanı da dâhil bütün devletlerin gemilerine açık olacaktır.

C)MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ BASINI

Milli Mücadele Yanlısı Basın

Yenigün İstanbul

Albayrak Erzurum

İstikbal Trabzon

İrade-i Milliye Sivas- M.KEMAL

Hâkimiyet-i Milliye Ankara-M.KEMAL

Açıksöz Kastamonu

A.A.(Anadoluajans) Ankara-M.KEMAL

Minber İstanbulM.KEMAL

Milli Mücadele Karşıtı Basın

Alemdar İstanbul

Aydede İstanbul

Peyamı Saba İstanbul

Türkçe İstanbul

İrşad Balıkesir

112

3. KapitülasyonlarEn geniş biçimde devam edecektir. Bütün azınlıklar da yararlanabilecektir.

4. AzınlıklarAzınlıklar her türlü okul açabilecek ve her türlü haktan yararlanabilecek. Azınlıklar askerlik yapmayacak ve vergi vermeyecektir.

5. OrduToplam asker sayısı 50.700 kişi olacak bunun 15 bini jandarma olacak. Subayların %15’i itilaf subaylarından olacak. Mecburi askerlik kalkacak.Hiçbir askeri uçak ve gemi olmayacak. Hiçbir ağır silaha sahip olmayacak.

6. Ekonomi

İngiliz, Fransız, İtalyan ve Osmanlılardan oluşan bir komisyon Osmanlı Ekonomisini yönetecek

Osmanlı anayasası olan Kanun-u Esasiye göre bir antlaşmanın yürürlüğe girmesi için Mebusan Meclisince de onaylanması gerekir. Fakat Mebusan Meclisi 11 Nisan 1920’de işgalciler tarafından dağıtılmıştı. Bu yüzden bu antlaşma mebusan meclisince onaylanmadığından dolayı yürürlüğe girmemiş ve geçersiz bir antlaşma olmuştur. Geçersiz olmasının bir diğer sebebi de Türk Kurtuluş Savaşı’nın başarıya ulaşmış olmasıdır.

Bu antlaşma maddeleri Wilson ilkelerine de tamamen aykırı bir durum oluşturmaktadır.

1: İngiliz ve Fransız ortaklaşa işgal bölgesi

2: Yunan işgal bölgesi

3: İtalyan işgal bölgesi

4: Fransız işgal bölgesi

5: Ermeni işgal bölgesi

6: İngiliz işgal bölgesi

113

1. I. İstanbul Hükümetine karşı çıkılmamıştır

II. Padişaha karşı çıkılmamıştırIII. İşgallere karşı çıkılmıştırIV. Kuvay-ı Milliye’nin durumu ile

ilgili kararlar alınmıştırV.Bölgesel amaçlıdır

Yukarıdakilerden hangileri Sivas Kongresi ile Balıkesir-Alaşehir Kongrelerinin ortak özelliklerinden değildir?

A)Yalnız I B)Yalnız II C)I-III D)III-IV

E)I-V

2. I- Sivas Kongresinden sonra istifa etmiştir.

II- Sevr Barışını imzalamıştır.III-Temsil Heyeti ile Amasya

görüşmelerini yapmıştır.IV-İngiliz Mandasından yanadır.V- M.Kemal önderliğindeki Anadolu

Hareketini Vatan Hainliği ile suçlamıştır.

Yukarıdaki özelliklerden hangileri Damat Ferit Hükümetinin özelliklerinden biri değildir?

A)Yalnız I B) Yalnız III C)II-III D)IV-V

E)I-IV

3. I- İstanbul’un Fiilen işgaliII- Meclis-i Mebusan’ın dağıtılmasıIII-Bazı milletvekillerinin Malta’ya sürülmesiIV-Milli Mücadelenin Hazırlık aşamasının başlaması

Yukarıdaki gelişmelerden hangisi Misak-ı Milli’nin ilanının sonuçlarından değildir?

A)Yalnız I B)I-III C)III-IV D)I-IV E)II-III

4. I- İnkılâplar da yapmıştırII- Azınlık milletvekilleri de vardır.III-Saltanatçı ve Hilafetçi vekiller

de vardır.IV-Demokratik ve Çok Sesli bir

yapıya sahiptir.V- Kuvay-ı Milliye’yi oluşturmuştur.

Yukarıdakilerden hangileri I.TBMM ile ilgili değildir?

A)I-II B)II-III C)II-III-V D)IV-V

E)II-V

5. I- Hıyanet-i Vataniye kanunuII- Ağnam kanunuIII- Men-i İsrâfat kanunu IV- Men-i Müskirat kanunuV- Tekâlif-i Milliye emirleri

Yukarıdaki kanun ve emirlerden hangisi ya da hangileri Milli Mücadeleye maddi kaynak sağlamak amacıyla çıkarılmamışlardır?

A)Yalnız I B)Yalnız II C)I-V D)II-III

E)I-IV

6. I- Takrir-i Sükûn Kanunu II- İstiklâl Marşı’nın kabulüIII- Ankara’nın başkent yapılmasıIV-Cumhuriyetin ilânıV- M.Kemal’e Mareşal Rütbesinin verilmesiVI- Lozan Barış AntlaşmasıVII-Misak-ı Milli kararının alınışı

Yukarıdakilerden hangileri I.TBMM’de kabul edilmemiştir?

A)Yalnız I B)III-IV-V C)V-VI-VII D)I-II-IV-VI-VII

E)I-III-IV-VI-VII

I.TBMM DÖNEMİ

114

7.Batı Cephesi olarak adlandırılan cephe aşağıdakilerin hangisinde alınan kararlar sonucunda kurulmuştur?

A)Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri B)TBMMC)Temsil HeyetiD)Osmanlı Mebusan MeclisiE)Sivas Kongresi

8. I- Korunmak ya da savunmakII- Bölge halkının desteğini

sağlamakIII-Haklarını basın ve yayın

yoluyla duyurmakIV-Büyük Avrupa devletlerinin

Kamuoyu desteğini sağlamak.V-Azınlıklara da bağımsızlıklarını

sağlatmak Yukarıdakilerden hangileri işgallere karşı kurulan cemiyetlerin amaçlarından değildir?

A)I-V B)Yalnız V C)I-IV-V D)II-III

E)III-V

9. I- Halkoylaması yapılmasınaII-Temsil heyetinin gücünü arttırmasınaIII-Temsil heyetinin Ankara’ya gelmesineIV-Sadrazamın değiştirilmesineV-Seçimlerin yenilenmesine

Sivas Kongresinde ARMHC’nin kurulması ve temsilciler kurulunun seçilmesi yukarıdakilerden hangilerine sebep olmuştur?

A)Yalnız III B)III- IV C)II-IV D)I-III

E)II-IV-V

10.Batı Trakya, Kars, Ardahan ve Batum’da halkoylamasına başvurulması aşağıdakilerden hangisinde ilke olarak kabul edilmiştir?

A)Erzurum Kongresi B)Sivas KongresiC)I.TBMMD)Amasya görüşmeleriE)Son Osmanlı Mebusan Meclisi

11. I- İstiklâl Mahkemelerinin kuruluş şekli

II- 1921 Teşkilât-i Esasiye’yi kabul etmesi

III- Başkomutanlık kanununu kabul etmesi

IV-Hıyanet-i Vataniye Kanununu çıkarması

V- Takrir-i Sükûn kanununun çıkarılması

Yukarıdakilerden hangileri I.TBMM’nin yargı yetkisini kullandığına kanıt olarak gösterilebilir?

A)Yalnız I B)I-IV C)II-III D)IV-V

E)II-III-IV

12.I- Kuvay-ı Milliye -Düzenli orduII-Temsil Heyeti -TBMMIII-Milli Cemiyetler-Temsil HeyetiYukarıdakilerden hangileri birbirinin devamıdır?

A)Yalnız I B)Yalnız II C)Yalnız III D)I-II

E)II-III

115

13. I- Meclisin üstünde bir gücün olmadığı

II- Hükümet kurmanın zorunlu olduğu

III- Hükümeti meclisin kurması gerektiği

IV-Yeni devlet rejiminin adının konulması

Yukarıdakilerden hangileri I. TBMM’nin ilk açıldığında alınan kararlardan değildir?

A)I-II B)II-III C)II-IV D)Yalnız II E)Yalnız IV

14. I- Şeyh Sait isyanı II- Menemen isyanıIII-Kuvay-ı İnzibatiye İsyanıIV-Ahmet Anzavur isyanı

Yukarıdakilerden hangileri I.TBMM’ye karşı çıkan ayaklanmalardan değildir?

A)Yalnız I B)II-III C)I-II D)III-IV

E)I-IV

15. I- Takrir-i Sükûn kanunuII- İstiklâl MahkemeleriIII- Ankara Müftüsü’nün karşı

fetvası ile İstanbul Hükümeti’ne cevap verilmesi

IV-Hıyanet-i Vataniye KanunuV- İstanbul ile Anadolu’nun tüm bağlantısının kesilmesi

Yukarıdakilerden hangileri I.TBMM’nin ayaklanmalara karşı aldığı tedbirlerden değildir?

A)Yalnız I B)I-II C)I-IV-V D)I-V E)I-III-IV

16. I- Paris Barış KonferansıII- San Remo kararlarıIII-SPA ültimatomu IV-Londra Konferansı (1921)V- Mudanya Ateşkesi

Yukarıdakilerden hangileri Sevr’e giden süreçte yaşanan gelişmelerden değildir?

A)Yalnız IV B)IV-V C)III-IV D)I-II

E)II-IV-V

17. I- Misak-ı MilliII- Wilson ilkeleriIII-Paris Barış Konferansı

Sevr Barış Antlaşması Yukarıdakilerden hangilerine aykırıdır?

A)Yalnız I B)Yalnız IIC)II- III D)I-II

E)I-III

18.İstanbul Hükümeti hangi davranışı ile Mebusan meclisinin 28 Ocak 1920’deki kararlarına aykırı hareket etmiştir?

A)Mondros’u imzalamaklaB)Sevr’i imzalamaklaC)Paris Barış konferansına katılmaklaD)Londra Konferansına katılmaklaE)Amasya görüşmelerini yapmakla

116

19. I- Ermenistan ve KürdistanII- Wilson ilkelerindenIII-Osmanlı OrdusuIV-Türk devletinin yönetim

şeklindenV- KapitülasyonlarVI-BoğazlarVII-Osmanlı topraklarının

paylaşılması Yukarıdakilerden hangilerinden Sevr’de bahsedilmemiştir?

A)II- III B)II-IV C)IV-V-VI D)III-VII

E)I-V-VII

20. I- Firariler kanunuII- Nisab-ı Müzakere kanunuIII- Hıyanet-i Vataniye kanunuIV-İstiklâl MahkemeleriV- Men-i İsrafat kanunu

Yukarıdakilerden hangileri I. TBMM ‘nin otoritesini sağlamlaştırmak için çıkardığı kanunlardan değildir?

A)I-II B)I-II-V C)II-V D)III-IV

E)II-III

21. I- Amasya görüşmeleriII- Sivas KongresiIII- Erzurum KongresiIV- Misak-ı Milli kararının alınışıV- TBMM’nin açılışıVI- İstanbul’un resmen işgali

Yukarıdaki gelişmelerin kronolojik sıralaması nasıldır?

A)II-III-I-IV-VI-VB)III-II-I-IV-VI-VC)VI-V-IV-I-II-IIID)III-II-I-IV-V-VIE)I-III-II-IV-VI-V

22. I. Hukuk-u Beşer II. İrşad III. İstikbal IV. Alemdar V. Aydede VI. İrade-i milliyeYukarıdakilerden hangileri milli mücadele yanlısı gazetelerdendir?

A)I-II-III B)I-III-IV C)I-V-VI D)I-III-VI

E)II-IV-V

I.TBMM DÖNEMİ

1 E 12 D

2 B 13 E

3 D 14 C

4 E 15 A

5 A 16 B

6 E 17 D

7 A 18 B

8 B 19 B

9 C 20 C

10 E 21 B

11 A 22 D

117

KURTULUŞ SAVAŞI CEPHELERİ

DOĞUCEPHESİ

İlk Kapanan Cephedir.

TBMM’ye bağlıErzurum’daki

Kazım Karabekir ‘in 15. Kolordusu

Savaştı.

3 Aralık 1920 Gümrü Antlaşması

ile kapandı

Ermenilerle Savaştık

GÜNEY CEPHESİ

Kuvay-ı Milliye’nin en etkili olduğu

cephedir.

Kuvay-ı Milliye Savaştı

20 Ekim 1921 Ankara Antlaşması

ile kapandı

Fransızlar ve işbirlikçi

Ermenilerle savaştık.

BATI CEPHESİ

Kurtuluş Savaşının En Yoğun Yaşandığı

Cephedir.

Önce Kuvay-ı Milliye sonra da

TBMM’nin Düzenli Ordusu Savaştı.

11 Ekim 1922 Mudanya Ateşkes

Antlaşması ile kapandı

Yunanlılar ve Onların destekçisi

İngilizlerle Savaştık.

BÖLÜM–11

118

MİLLİ MÜCADELENİN MUHAREBELER DÖNEMİ(1920–1922)1. Cephelera) Doğu Cephesi: XV. kolordu komutanı Kazım Karabekir ileri bir taarruz ile Gümrü’ye kadar ilerledi. Ermeniler çaresizce Gümrü Barışını imzalamak zorunda kaldılar.

Gümrü Barışı (3 Aralık 1920)Kars, Sarıkamış, Iğdır, Selim, Kulp

Türkiye’nin olacaktır.Ermenistan Sevr’in geçersizliğini

tanıyan ilk devlet olacaktır.Türk-Ermenistan sınırı, Aras Nehri

olacaktır.Ermenistan TBMM’yi tanıyan ilk

devlet oldu.Gümrü Antlaşması ile TBMM ilk

uluslararası siyasi ve askeri zaferini de kazanmış oldu.Gümrü Antlaşması ile çözüme

kavuşan ilk cephemiz de Doğu Cephesi oldu.Gümrü Barışı aynı zamanda Sevr’i

geçersiz sayan ilk uluslar arası belgedir.

Gümrü Antlaşması ile Doğu sınırımız tamamen çözülmedi. 23 Şubat 1921’de Gürcistan’a verilen Ankara Notası ile Gürcüler Artvin, Ardahan ve Batum’u boşalttılar. Kuvvetlerimiz, Artvin, Ardahan ve Batum’a da girdiler. Fakat aynı gün 16 Mart 1921’de SSCB ile Moskova Antlaşması imzalandı. Batum SSCB’ye bağlı Gürcistan’a bırakıldı. Bu, Misak-ı Milli’den verilen ilk tavizdir.

13 Ekim 1921’de TBMM, Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan arasında Kars Antlaşması yapıldı ve bu antlaşma ile Doğu sınırımız kesin şeklini almış oldu.Bu cephenin kapanması ile buradaki kuvvetlerimizin büyük çoğunluğu Batı Cephesine kaydırıldı.

b) Güney Cephesi: Bu cephe Kuvay-ı Milliye cephesidir. Kuvay-ı Milliyenin en başarılı olduğu cephedir. Düzenli birlikler burada savaşmamıştır. Kuvay-ı Milliye tek başına Ermeni ve Fransızlarla mücadele etmiştir.Antep, Urfa ve Maraş’ı ilk önce

İngilizler işgal ettiler. Fakat 15 Eylül 1919 Suriye itilafnamesi ile buraları Fransızlara bıraktılar.10 Şubat 1920’de Sütçü İmam

önderliğinde Maraş, 11 Nisan 1920’de Doğan Bey önderliğinde Urfa Ermeni ve Fransız işgalinden kurtuldu. Antep ise 1921’de Fransız işgalinden kurtuldu. Fransa, TBMM ile yaptığı 20 Ekim 1921 Ankara Antlaşması ile bu cepheyi kapattı. Fransızlar Ankara Antlaşması ile Hatay dışındaki tüm topraklarımızı bize geri verdiler. Bu antlaşma ile Güney Cephesi kapanmış oldu.

TBMM Antep halkının kahramanca direnişinden dolayı 8 Şubat 1921’de şehrin ismini Gaziantep yapmıştır. TBMM aynı nedenden dolayı 1973 yılında Maraş’a Kahraman, 1984 yılında Urfa’ya da Şanlı unvanını vermiştir.

Fransızlar 5 Ocak 1922’de Ankara Antlaşması gereği Adana’yı tamamen boşalttılar. Güney Batıda ise Konya, Antalya

civarını işgal etmiş olan İtalyanlar vardır. Fakat İtalyanlar bölge halkı ile iyi geçindiklerinden dolayı burada herhangi bir çatışma olmadı. Yunanlıların II. İnönü’de yenilmeleri üzerine İtalyanlar kendiliğinden Anadolu’dan çekilmeye başladılar. Sakarya’daki başarımızdan da etkilenerek Anadolu’yu tamamen boşalttılar.

119

I. İNÖNÜ

1921

KAZANDIK

SAVUNMA

Cephenin 2 komutanı var. Güneyde Albay Refet, Kuzeyde

Albay İsmet

‘Düzenli Ordu mu Kuvay-ı Milliye’ mi’ tartışması

bitti.

II. İNÖNÜ

1921

KAZANDIK

SAVUNMA

Cephenin 2 komutanı var.

Güneyde Refet, Kuzeyde İsmet Paşa

Muharebeden sonra’ siz orada sadece düşmanı değil milletin makûs

talihini de yendiniz.’

ESKİŞEHİR KÜTAHYA

1921

KAYBETTİK

SAVUNMA

Cephenin tek kumandanı var.

İsmet Paşa

Muharebeden sonra mecliste ‘ordu millet nereye götürülmek isteniyor’ tartışması

yaşandı.

SAKARYA

1921

KAZANDIK

SAVUNMA

Cephenin Başkomutanı

Mustafa Kemal

Hattı müdafaa yoktur. Sathı

müdafaa vardır.

BÜYÜK TAARRUZ

1922

KAZANDIK

TAARRUZ

Cephenin Başkomutanı

Mustafa Kemal

Ordular İlk Hedefiniz

Akdenizdir İleri!

c)BATI CEPHESİ MUHAREBELERİ

120

c) Batı Cephesi: Bu cephe 2 döneme ayrılır. Birinci dönem Kuvay-ı Milliye dönemidir. Kuvay-ı Milliyenin Batı Cephesi Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri ile oluşturuldu. Sivas Kongresi sonunda da Ali Fuat Cebesoy komutan olarak atandı. Fakat 24 Ekim 1920 Gediz Taarruzunda başarısız olunca Kuvay-ı Milliye’ye son verildi. Bu birlikler düzenli orduya dönüştürüldü. Böylece ikinci dönem Batı Cephesi Düzenli Ordu Birlikleriyle kuruldu. Bir önceki sayfada yer alan batı cephesi muharebeleri batı cephesinin ikinci dönemine aittir.

Düzenli ordunun Batı Cephesi de 2’ye ayrıldı. Kuzeyde Albay İsmet, Güneyde de Albay Refet vardı. I. İnönü ve II. İnönü Savaşları böyle yapıldı. Fakat Eskişehir-Kütahya muharebesinde Batı Cephesi tek kumanda, İsmet Paşa kumandası altında birleştirildi. Çünkü şartlara göre değişiklik yapılıyordu.

Büyük Taarruz öncesi Batı Cephesi yeniden düzenlendi. Kuzeyde 2. Ordu komutanlığına Yakup Şevki Paşa, Güneyde 1. Ordu komutanlığına Ali İhsan Paşa getirildi. Cephe komutanı İsmet Paşa’dır. Sakarya ve Büyük Taarruz dönemi M. Kemal ise başkomutandır. Fevzi Çakmak ise baştan beri Genelkurmay Başkanıdır.

Kurtuluş Savaşının en önemli ve en yoğun geçen cephesi Batı Cephesidir. Bu cephede Yunanlılarla ve dolaylı olarak da onların destekçisi İngilizlerle savaştık. Bu cephede toplam 5 muharebe yaşanmıştır.1) I. İnönü Muharebesi (6–10 Ocak 1921)Yunanlıların taarruzlarının amacı Kütahya, Eskişehir, Afyon ve Ankara’yıalmaktı. TBMM’nin düzenli ordusu güçlü bir savunma ile Yunanlıları durdurdu. Düzenli ordu bu sırada bir taraftan da Çerkez Ethem isyanını bastırmakla uğraşıyordu. 10 Ocak’ta Yunanlıları püskürten düzenli ordu, 20 Ocak’ta da Çerkez Ethem kuvvetlerini yok edecektir.

İçteki Sonuçlarıa) Düzenli ordunun ilk askeri

başarısıdır. Düzenli orduya güven ve katılımlar arttı. Düzenli ordu mu? Kuvay-ı Milliye mi? tartışması son buldu.

b) 20 Ocak 1921’de Yeni Türk Devleti’nin ilk anayasası olan Teşkilât-ı Esasîye kabul edildi.

c) 12 Mart 1921’de İstiklâl Marşı kabul edildi.

d) Albay İsmet Generalliğe (mir-liva) yükseldi.

Dıştaki Sonuçlarıa) Londra Konferansı (21 Şubat – 12 Mart 1921)İtilafların bu konferansı toplama amacı Sevr’i biraz hafifleterek Türk tarafına kabul ettirmek ve Yunanlılara zaman kazandırmaktı.Konferansa hem İstanbul Hükümeti hem de TBMM’yi beraber çağırdılar. Amaçları aralarında ikilik çıkararak Türklerin daha fazla hak koparmalarını engellemekti. Fakat İstanbul Hükümeti Temsilcisi Tevfik Paşa “Söz milletin gerçek temsilcisi olan TBMM’nindir” diyerek konuşma hakkını TBMM temsilcisi Dışişleri Bakanı Bekir Sami Bey’e bıraktı.

TBMM’nin konferansa katılma sebebi ise Barış yanlısı olduğunu göstermek, Misak-ı Milliyi dünya kamuoyuna duyurmak ve uluslar arası alanda tanınmaktır. Konferans hiçbir sonuca varmadan dağıldı. 12 Mart 1921’de İngiltere, Fransa ve İtalya ile ikili anlaşmalar yapıldı. Bu antlaşmalar ekonomik ve esir değişimi konularıyla ilgiliydi. Fakat TBMM bu antlaşmaları devletlerarası eşitlik prensibine aykırı bulduğundan kabul etmeyecektir. Bekir Sami Bey’i de görevden alıp Roma elçiliğine atayacaktır.

Konferansın Önemi ve Sonuçları İtilaf Devletleri TBMM’yi ilk defa

hukuken tanımış oldular. İtilaflar Sevr’den taviz

verebileceklerini gösterdiler. Çünkü konferansta sadece İzmir’in

121

Yunanlılara ait olması ve Ermeni yurdu konularında isteklerde bulundular.

İstanbul Ankara’nın gücünü anladı.

b) Afgan Dostluk Antlaşması (1 Mart 1921)TBMM heyeti Moskova antlaşması için Rusya’da bulunduğu sırada Dışişleri Bakanımız Yusuf Kemal Tengirşek Afgan Devlet Başkanı Veli Han’ın da Moskova’da bulunmasından dolayı fırsattan istifade Afganistan’la da bir dostluk antlaşması yapacaktır. Buna göre;1- Afganistan Devleti TBMM’yi resmen

tanır.2- Her iki devlet bütün doğu

milletlerinin bağımsızlığa kavuşmasını tasdik eder. Hive ve Buhara Devletlerinin bağımsızlığını tanır.

3- Bir Emperyalist Devlet Doğu ülkelerini işgal ederse buna her iki devlet birlikte karşı koyacaktır.

4- Birinin tanımadığı ve ilişki kurmadığı bir üçüncü devleti diğeri de tanımayacak ve ilişki kurmayacaktır.

5- Her iki devlet bir an önce Başkentlerinde Büyük elçilikler (Sefirlikler) açacaklardır.

6- İki devlet arasında hususi posta örgütü kurulacak ve her türlü haberleşme sağlanacaktır.

7- Türkiye Afganistan’a kültürel yardımda bulunacak, öğretmen ve subay gönderecektir. Ve bunlar en az beş yıl Afganistan’da kalacaktır.

Bu antlaşma ile TBMM’yi tanıyan ilk İslam Devleti Afganistan oldu.

c) Moskova Antlaşması (16 Mart 1921)İtilaf devletleri hem Türkiye’nin hem de SSCB’nin düşmanlarıydı. SSCB Türkiye ile kendini güvende hissedebilirdi. Bunun yanında Türkiye de Milli Mücadelenin sıkıntılı yıllarında kendisine bir dış destek bulmak istiyordu. Bu antlaşmaya göre;

1- İki taraftan birinin kabul etmediği bir anlaşmayı diğeri de kabul etmeyecek.

2- Boğazlar ve İstanbul Türklerde kalacak

3- Rusya Misak-ı Milliyi tanıyacak.Osmanlı İmparatorluğu ile Çarlık Rusya’sı arasındaki antlaşmalar geçersiz sayılacak.

4- Kapitülasyonlar kaldırılacak.5- Batum Rusya’ya bağlı Gürcistan’da

kalacak.6- Esirler karşılıklı serbest

bırakılacak.7- Bu antlaşma ile Ruslar Milli

Mücadeleye yardım için 4 Milyon Ruble ile Silah ve Cephane yardımında bulundular.

TBMM’yi tanıyan ilk büyük

Avrupalı, Batılı devlet SSCB’dir. TBMM’yi tanıyan ilk İslam devleti

Afganistan’dır. TBMM’yi ilk tanıyan devlet de

Ermenistan’dır. (3 Aralık 1920). TBMM’yi ilk tanıyan itilaf devleti ise

Fransa’dır.

2) II. İnönü Muharebesi (23 Mart -1 Nisan 1921)İngilizlerin saldırı emriyle Yunanlılar tekrar Afyon ve Eskişehir’e saldırdılar. Fakat Türk ordusunun direnişini kıramayıp geri çekildiler. Bunun üzerine Türk ordusu Yunanlılar üzerine Aslıhanlar ve Dumlupınar taarruzunu yaptı. Fakat ordumuzun henüz taarruz gücüne ulaşmamış olmasından dolayı bu girişim sonuçsuz kaldı. M. Kemal İsmet Paşa’ya çektiği telgrafta “Siz orada sadece düşmanı değil milletin makûs talihini de yendiniz” demiştir.

122

Bu zaferden sonra İtalyanlar Anadolu’dan çekilme işlemini başlattılar. Fransızlar ise Ankara’ya barış görüşmeleri için bir heyet gönderdiler.

3) Eskişehir-Kütahya Muharebesi (10–25 Temmuz 1921)Bu savaştan önce Batı Cephesi Kuzey ve Güney olmak üzere 2 kısımdı. Batıda İsmet Paşa, Güney’de Refet Paşa vardı. İlk defa bu savaşta bu cephe tek kumanda altında toplandı. Refet Paşa’nın Güney cephesi, İsmet Paşanın kuzey cephesinin emrine alındı. Batı cephesinin tek karargâhı Eskişehir oldu.

Yunanlılar büyük bir Taarruzla Afyon, Kütahya, Eskişehir ve Bilecik’i aldılar. M. Kemal İsmet Paşa’ya Sakarya’nın doğusuna çekilmesini emretti. Meclis’te devlet dairelerinin Kayseri’ye taşınması tartışıldı. Fakat bu öneri reddedildi. Mecliste, “Ordu, millet nereye gidiyor”tartışmaları yaşandı. Çünkü Yunanlılar Ankara Polatlı’ya kadar gelmişler, Top sesleri meclisten duyulur hale gelmişti. 5 Ağustos’ta Meclis, Başkumandanlık Kanunu ile tüm yetkilerini 3 aylığına M. Kemal’e verdi.

Bu yetkinin verilmesi sırasında Meclisteki 1. grup da 2. grup da (Yani M. Kemal’i istemeyenler de) evet oyu vermiştir. Burada M. Kemal’i istemeyen grubun da Başkumandanlık yetkisi için evet oyu vermesinin sebebi onun başarısız olup çekilmesini istemeleri değildir. Çünkü M. Kemal başarısız olsaydı ülke de kalmazdı. Bu mantıksızdır. Siyasi iktidarlar da böyle bir temennide bulunmamalıdır.

Bu yetkiden amaçlanan hızlı ve seri kararlar alabilmekti. Bu kanun 4 defa daha uzatılacak. Son uzatmada ise süre kısıtlaması ortadan kalkacaktır. M. Kemal bu yetkiye dayanarak Tekâlif-i Milliye emirlerini çıkaracaktır.

M. Kemal’e bu yetki verilirken mecliste tartışma yaşanmıştı. Fakat tartışma yetkinin kapsamı ile ilgili bir tartışmadır. Bu yetkinin verilip verilmemesi ile ilgili değildir.

123

Tekâlif-İ Milliye Emirleri(7–8 Ağustos 1921)1- Her ilçede kaymakamın

başkanlığında bir Tekâlif-i Milliye komisyonu kurulacak. Kurul, teslim aldığı her mal için, bedeli sonradan ödenmek üzere makbuz verecek. Emirlere aykırı davrananları İstiklâl Mahkemelerine sevk edecek.

2- Her aile birer kat çamaşır, bir çift çorap ve bir çift çarık hazırlayıp komisyona teslim edecek.

3- Herkes elindeki bez, patiska, pamuk, yün, kumaş, iplik vs.nin%40’ını komisyona teslim edecek.

4- Herkes elindeki buğday, saman, un, arpa, fasulye vb. her türlü gıda maddelerinin % 40’ını komisyonlara teslim edecek.

5- Herkes elindeki Benzin, motorin, lastik, kablo, pil ve tel’in %40’ını komisyona teslim edecek.

6- Herkes elindeki deve, at, öküz, katır ve merkebin % 20’sini komisyona teslim edecek.

7- Herkes elindeki tüm silah ve cephanesini üç gün içinde komisyona teslim edecek.

8- Kasatura, kılıç, mızrak ve eyer yapabilecek bütün zanaatçılar isimlerini ve yeteneklerini komisyona yazdıracaklar.

9- Herkes elinde kalmış olan her çeşit aracıyla ayda bir kez 100 km’yi geçmemek şartıyla ordu mallarını ücretsiz taşıyacaktır.

10-Ordunun ihtiyacına lazım olabilecek bütün terk edilmiş mallara el konulacaktır.

Bu emirlere uymayanlar istiklal mahkemeleri tarafından Hıyanet-i Vataniye kanunu ile yargılanarak cezalandırıldılar.

Bu emirler bir Genel Seferberlik ilanı sayılabilir.

4) Sakarya Meydan Muharebesi 23 Ağustos – 13 Eylül 1921M. Kemal’in Başkomutan olarak katıldığı ilk muharebedir. Savaş Sakarya hattında oldu. M. Kemal tarihi emrini verdi “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün bir vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanıyla sulanmadıkça terk edilemez.” Hattı Müdafaa: Ordu bir hat boyunca dizilidir. Cephe yarıldığı zaman savaşı kaybetmemiş olan birlikler de çekilirler.Sathı Müdafaa: Bulunduğu noktayı her birlik tutar. Çekilme kesinlikle olmaz. Cephe yarıldığı zaman o hizadaki savaşı kaybetmemiş birlikler çekilmeyecektir. Bu bir Alman savaş taktiğidir.13 Eylül’de Sakarya nehrinin doğusunda hiçbir Yunanlı kalmadı ve geri çekildiler. 22 gün 22 gece süren muharebe Türk zaferiyle sonuçlandı. Sakarya Türk ordusunun son savunma muharebesidir.Sonuç: 350 subayımızı kaybettik. 7’si

tümen kumandanıdır. Bu yüzden bu savaşa Zabit (Subay) Savaşı denir.

M. Kemal’e Mareşallik ve Gazilik unvanı verildi. (M. Kemal Rütbe atlamıştır.)

Yunan ordusunun taarruz gücü yok edildi ve Yunanlılar Sakarya nehrinin batısına geçtiler.

İtalyanlar Anadolu’yu tamamen boşalttılar.

İngiltere 23 Ekim 1921’de İstanbul sözleşmesi ile Malta Sürgünlerini serbest bıraktı.

TBMM 13 Ekim’de Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan heyetleriyle Kars’ta bir antlaşma yaptı. TBMM Kars antlaşması ile Moskova Antlaşması maddelerini bir de Kafkas Cumhuriyetlerine onaylattı. Böylece Doğu sınırımız kesin şeklini almış oldu.

Fransa ile 20 Ekim 1921’de Ankara Antlaşması yapıldı.

124

Bu antlaşma ile:1- Taraflar arasındaki savaş sona

erdi.2- Hatay ve İskenderun Fransız

mandasındaki Suriye’de kalacak. Fakat bu şehirlerde resmi dili Türkçe olan özel bir yönetim kurulacaktı.

3- Caber Kalesi (Anadolu Selçuklu Devletinin Kurucusu Süleyman Şahın mezarının bulunduğu kale) Türk toprağı sayılacak.

4- Müttefiklerle birlikte çözülecek sorunlar olan borçlar, esirler, kapitülasyonlar sonraya bırakıldı.

Türkiye-Suriye sınırı Hatay-İskenderun dışında çizilmiş oldu.

TBMM’yi tanıyan ilk itilaf devleti Fransa oldu.2 Ocak 1922’de Ukrayna ile de dostluk antlaşması yapıldı.

M. Kemal Türk ordusunun taarruz düzeyine gelmediğini görmüş ve yeterli hazırlıkların yapılması için 1 sene kadar beklemiş ve 1922

Ağustos’unda Taarruz kararını almıştır.

“Ordumuzun kararı taarruzdur. Fakat biz bunu şimdilik erteliyoruz. Çünkü hazırlıklarımız henüz tamamlanmadı. Yarım hazırlıkla taarruza geçmek hiç taarruz etmemekten daha fenadır” M. Kemal

5) Büyük Taarruz (26 Ağustos – 18 Eylül 1922)Tamamen taarruza ve toprak kazanmaya yöneliktir. M. Kemal saldırı emrini Afyon Kocatepe’den verdi. “Ordular ilk hedefiniz Akdeniz, ileri” Önce Afyon, Dumlupınar Meydan Muharebesi ile de Kütahya ardından Uşak, Eskişehir, Aydın, Manisa, İzmir, Bursa ve Çanakkale (boğaz kısmı hariç) düşmandan temizlendi.

Büyük Taarruz sadece Batı Anadolu’yu kapsamıştır. Kesinlikle Doğu Trakya, İstanbul ve Boğazlarda yapılan bir muharebe değildir.Bu başarıdan sonra Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşaya Mareşallik, İsmet Paşaya da Feriklik (Tüm generallik) rütbesi verildi. Diğer tüm subaylar da birer rütbe atlatıldı. M. Kemal Bu savaşa Rum Sındığı Savaşı adını vermiştir (Sınmak; kırılmak, kesilmek)

2006 KPSS-IKurtuluş Savaşında, I. Güney cephesinin kapanmasıII. Anlaşma Devletlerinin arasında

görüş ayrılıklarının ortaya çıkması

III. Londra Konferansının toplanması

Gelişmelerinden hangileri Ankara Antlaşmasının sonuçları arasındadır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IIID) I- II E) I-II-III Cevap: D

2006-KPSS-I13 Ekim 1921 Kars Antlaşmasında aşağıdakilerin hangisinin etkisi yoktur?

A) Gümrü AntlaşmasıB) Sakarya Savaşının C)Başkomutanlık meydan

muharebesiD) Moskova AntlaşmasıE) Kafkas Cumhuriyetlerinin Sovyet

Rusya’ya bağlı olması Cevap: C

125

6) Mudanya Mütarekesi (11 Ekim 1922)Büyük taarruzda Yunanlılar Anadolu’dan atılmış ama Boğazlar, İstanbul ve Doğu Trakya hâla işgal altındadır. Boğazlar ve İstanbul’da İngilizler, Doğu Trakya’da da Yunanlılar vardır. İngilizlerin isteği ile mütareke yapıldı. Mütarekeye İngiliz General Harrington, Fransız General Charrpy, İtalyan General Monbelli ve İsmet Paşa katıldılar. Yunan General Mazarakis ise görüşmeleri gemisinden takip etmiştir. Bu antlaşmaya göre:1- Doğu Trakya Meriç’e kadar

TBMM’ye bırakıldı. 15 gün içinde Yunanlılar burayı itilaflara bırakacak, İtilaflar da 30 gün içinde burayı TBMM’ye bırakacaklar. Yunanlılar bölgeyi terk ettikten sonra da bölgeye 8000 kişilik bir Türk Jandarma Birliği gönderilecek. Kalıcı barış yapılana kadar Türk ordusu Doğu Trakya’ya, Boğazlara ve İstanbul’a girmeyecektir.

2- Ateşkesten sonra İstanbul veBoğazlar da TBMM’ye bırakılacak. Fakat kalıcı Barışa kadar itilaf askerleri bölgede kalacaklardır.

Önemi ve Sonuçları1- İstanbul, Doğu Trakya ve Boğazlar

savaş yapılmadan kurtarılmış oldu.2- İngiltere yeni Türk Devletini

resmen tanımış oldu.3- Kurtuluş Savaşı’nın askeri dönemi

sona ermiş oldu.4- İstanbul’un yönetiminin TBMM’ye

bırakılmış olması İstanbul yönetiminin hukuken bitişi demektir.

5- İngiltere’de Loyd George Hükümeti istifa etti.

6- İsmet Paşa Mudanya’daki başarısından dolayı Lozan’da da temsilci olarak görevlendirilecektir.

7- Mondros Ateşkesi ve Sevr Barışı resmen geçersiz birer antlaşma olmuştur

Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922)TBMM’nin açılmasından sonra yapılan ikinci inkılâp hareketi Saltanatın kaldırılmasıdır. Bu inkılâp hareketi hem Laikleşme aşamasıdır, hem de ulusal egemenlik aşamasıdır. Laikleşme yolunda atılan ilk adım, ulusal egemenlik yolunda da atılan ikinci önemli adımdır.Sultan Vahdettinin Siyasi Yetkilerine 1 Kasım 1922’de son verildi. Vahdettin sadece halife olarak bırakıldı.

Bundan dolayı dini yetkilere sahip olan Vahdettin iken siyasi yetkilere sahip olan da TBMM’dir. Böylece Din ve Siyaset ayrılmıştır. Bu yönüyle saltanatın kaldırılması bir Laikleşme Aşamasıdır. Ulusal egemenliğe zıt olan saltanatın ve kişisel egemenliğin sona erdirilmesi yönüyle de bu bir ulusal egemenlik aşamasıdır.Saltanatın bu tarihte kaldırılmasının sebebi ise İtilaf Devletlerinin 28 Ekim 1922’de Lozan’da yapılacak barış görüşmelerine İstanbul Hükümetini de çağırmış olmalarıdır. Bununla ikilik çıkartarak Milli Mücadeleyi başarısızlığa uğratmak istiyorlardı.Meclis’te yaşanan yoğun tartışmalar sonunda 1 Kasım 1922’de Saltanat kaldırıldı. Böylece Osmanlı Devleti resmen sona erdi. 4 Kasım 1922’de Tevfik Paşa Hükümeti istifa etti. Tevfik Paşa Hükümeti son Osmanlı Hükümetidir.Sultan Vahdettin’in 17 Kasım’da Malta’ya gitmesi üzerine TBMM 18 Kasım’da Osmanlı Hanedanından Abdülmecit Efendi’yi halifeliğe getirdi.

Meclis kararıyla görevden alınan 2 padişah vardır. Birincisi 1909’da Meclis-i Mebusan tarafından görevden alınan II. Abdülhamit, ikincisi ise 1 Kasım 1922’de TBMM tarafından görevden alınan VI. Mehmet Vahdetindir.

126

Dört Halife dönemlerinden sonra seçimle iş başına gelen tek halife Abdulmecid efendidir.

Halifeliğin Saltanatla beraber kaldırılmamasının sebebi toplumun henüz böyle bir değişime hazır olmayışıdır.

Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923)

a) Katılan Devletler AmaçlarTBMM Misak-ı Milliyi kabul

ettirmekİngiltere Çıkarlarını korumakFransa Çıkarlarını korumakİtalya Çıkarlarını korumakRomanya Dostu olan itilaflarla

birlikte hareket etmek Yugoslavya Dostu olan itilaflarla

birlikte hareket etmekYunanistan Dostları tarafından

korunmakJaponya Ekonomik çıkar ve

boğazlarSovyet Rusya Boğazlar konusuBulgaristan Boğazlar konusuABD Gözlemci olarak

b) Konferansta Türk tarafını Mudanya’daki başarısından dolayı İsmet Paşa (Dışişleri Bakanı) temsil etti. Rauf Orbay heyet başkanı olmak istedi ama TBMM kabul etmedi.Türk Hükümeti İsmet Paşa’dan iki konuda kesinlikle taviz verilmemesini istedi.1- Kapitülasyonlar2- Ermeni yurduBu iki konuda kesinlikle pazarlık yapılmayacaktır.

Konferans 20 Kasım’da başladı. 4 Şubat 1923’te görüşmeler kesildi. Görüşmelerin kesilmesine sebep olan konular:Yunanistan Karaağaç’ı vermek

istemiyordu.Boğazlar konusu çözülemiyordu. İngilizler Musul’u vermiyordu.Osmanlı Borçları konusu

çözülemiyordu.

Savaş tazminatı konusu çözülemiyordu.

Kapitülasyonlara son vermek istenmiyordu.

Türk tarafı görüşmelerden sonra Boğazlar ve Musul üzerine harekât yapmak istedi. Bunun üzerine görüşmeler tekrar başladı. 24 Temmuz 1923’te Barış Antlaşması İsviçre’nin Lozan şehrindeki Rumini Sarayında imzalandı.

c)Maddeleri;1) SınırlarRus sınırı: Kars Antlaşması ile

belirlenen sınır esas alındı.

Suriye Sınırı:1921 Ankara Antlaşmasıyla belirlenen sınırdır.

İran sınırı: 1639 kasr-ı şirin antlaşması ile belirlenen sınır esas alındı.

Irak Sınırı: Musul yüzünden çizilemedi. 9 ay içinde çözümlenmek üzere sonraya bırakıldı.

Bulgar sınırı: Nöyyi ve 1913 istanbul antlaşmaları ile belirlenen sınır esas alındı.

Yunan Sınırı: Meriç Nehri sınır oldu.Adalar : Bozcaada, Gökçeada ve

Tavşan adaları Türkiye’ye

Rodos, Onikiada ve Meis İtalya’ya Diğer tüm Ege Adaları Yunanistan’a verildi.

2) BoğazlarBaşkanı Türk olan uluslar arası bir komisyon bırakıldı. Komisyon Milletler Cemiyeti’nin garantörlüğünde olacak. Ticaret Gemilerinin geçişi serbest, savaş gemilerinin geçişi ise sınırlı olacaktır. Türkiye boğazlardan itibaren 25 km içeriye kadar asker bulundurmayacaktır.

127

İtilaflar Türkiye’ye boğazlar konusunda Mudanya’da ödün verdiler, Lozan’da ise Boğazları bizden geri alıp uluslararası bir komisyona verdiler. Boğazları yönetecek olan komisyonun üyeleri ise Lozan konferansında taraf olarak bulunan ülkelerdir. Sadece ABD komisyonda yoktur. Zaten ABD konferansa gözlemci olarak katılmıştı, taraf değildi.

3) KapitülasyonlarHer türlü kapitülasyonlar bütün yönleriyle kaldırıldı.

4) AzınlıklarTürkiye’deki tüm azınlıklar Türk sayıldı. Böylece azınlık sorunu da halledildi.

5)Nüfus MübadelesiBatı Trakya’daki Türkler ile Bozcaada, Gökçeada ve İstanbul’daki Rumlar yerlerinde kalacak. Bunun dışındaki yerlerde yaşayan Türkler ve Rumlar Yunanistan ile Türkiye arasında karşılıklı olarak değiştirilecek.Bu konu Lozan’da çözülmesine rağmen Lozan’dan sonra tekrar bir sorun haline gelecektir. Türkiye 30 Ekim 1918 tarihi itibariyle İstanbul Belediyesi sınırları içinde oturan Rumların İstanbul’da kalacağını söyledi. Fakat Yunanlılar tüm İstanbul’daki Rumların burada kalmasını istiyordu. Yunanistan’ın amacı İstanbul’da daha fazla Rum bırakmaktı. Hatta Anadolu’daki Rumlara bile İstanbul’a göç etmelerini söylemişti. 1926–1930 yılları arasında bu yüzden Türk-Yunan ilişkileri gerginleşti. 1930 yılında bu sorun tamamen halledildi.

6) Yabancı OkullarTürkiye’deki tüm yabancı okullar Türk Milli Eğitimine bağlanacaktır. Bu konu ilerde en çok Fransa ile olan ilişkilerimizi etkileyecektir. Çünkü Türkiye’de en çok Fransız okulları vardı.

7) Dış Borçlar MeselesiBu borçlar Osmanlı Devletinin parçalanması ile ortaya çıkan devletlere gelirleri nispetinde pay edildi. Türkiye kendi payına düşeni Fransa’ya 1954 yılına kadar ödemiştir.

8) Savaş TazminatıYunanistan savaş tazminatı olarak karaağaç kasabasını Türkiye’ye verecek.

9)Patrikhane:Patrikhanenin Ekümen (evrensel) özelliğine ve din dışı yetkilerine son verildi.

Önemi ve Sonuçları1.Boğazlar, Hatay, Musul-Kerkük,

Adalar ve Batı Trakya konularında Misak-ı Milliye aykırı kararlar alındı. Yalnız Boğazlar ve Hatay daha sonraki dönemlerde Misak-ı Milliye uygun çözülmüştür. Lozan’dan sonra bir değişiklik de Musul-Kerkük’te oldu. Fakat bu bizim aleyhimize çözülmüştür.

2.Yeni Türk Devleti uluslar arası alanda tüm dünya tarafından tanındı.

3. Lozan en fazla İngiliz çıkarlarını zedelemiştir.

4. Lozan görüşmeleri I. TBMM döneminde başladı. Fakat Lozan’ı onaylayan ise II. TBMM’dir.

128

1. I- Teşkilât-ı Esâsiye’nin kabulü II- Misak-ı Milli’nin ilanı III- Sevr’in imzalanması IV- Tekâlif-i Milliye Emirlerinin

çıkarılması V- Türk ordusunun Sakarya

nehrinin doğusuna çekilmesiYukarıdaki gelişmelerin kronolojik sıralaması nasıldır?

A) III-I-II-V-IVB) II-III-I-V-IVC) II-III-I-IV-VD) III-II-I-V-IVE) I-III-II-IV-V

2. I- Gediz TaarruzuII- Ali Fuat CebesoyIII-I.İnönüIV-Albay İsmet

Yukarıdakilerden hangileri Düzenli Ordu ile ilgili değildir?

A) Yalnız I B) I-IIB) III-IV C) II-III

E) II-IV

3. Düzenli Ordunun kurulmasının en önemli sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kuvay-ı Milliye’nin işgalleri engelleyememesi

B) Ayaklanmaların artmasıC) Asker kaçaklarının artmasıD) Misak-ı Milli’nin ilanıE) Sevr’in imzalanması

4. TBMM’nin imzaladığı ilk uluslararası antlaşma aşağıdakilerden hangisidir?

A) Gümrü AntlaşmasıB) Londra konferansıC) Lozan AntlaşmasıD) Moskova AntlaşmasıE) Kars Antlaşması

5. I- GümrüII- Moskova AntlaşmasıIII-Ankara Antlaşması 1921IV-Mondros AteşkesiV- Montrö Boğazlar Sözleşmesi

Yukarıdaki antlaşmalardan hangilerinde alınan kararlar Misak-ı Milliye uygundur?

A) Yalnız I B) I-IIC) III-IV D) I-V

E) I-III-V

6. I-Kütahya II-EdirneIII-EskişehirIV-AfyonV-Antalya

Kurtuluş Savaşının Batı cephesinde çatışmaların en yoğun olarak yaşandığı şehirler yukarıdakilerden hangileridir?

A) I-III B) I-III-IVC) II-V D) III-IV-V

E) I-II-III-IV

7. I- Gümrü AntlaşmasıII- Sivas KongresiIII-Sakarya MuharebesiIV-TBMM’nin açılışı

Yukarıdaki gelişmelerden hangilerinin sonucunda İstanbul Hükümeti M. Kemal’le görüşmeler yapmıştır?

A) Yalnız IIB) I-IIC) III-IVD) I-II-IVE) II-III-IV

MUHAREBELER -I

129

8. I- KonyaII- AntalyaIII- MaraşIV- UrfaV- Afyon

Yukarıdaki şehirlerden hangileri herhangi bir çatışmaya girilmeden kurtarıldı?

A) Yalnız VB) I-IIC) III-IVD) Yalnız IE) III-IV

9. I-Çerkez EthemII-Demircili Mehmet EfeIII-İtalyanlarIV-İngilizlerV-Fransızlar

TBMM’nin kurduğu Düzenli Ordu Kurtuluş Savaşında yukarıdaki güçlerden hangisi ya da hangileri ile doğrudan savaşmamıştır?

A) Yalnız III B) II-III-IVC) I-IV-VD) I-II-IVE) III-IV-V

10. I- Kars AntlaşmasıII- Moskova AntlaşmasıIII-Ankara Antlaşması–1921IV-Mudanya AteşkesiV- Gümrü Antlaşması

Yukarıdakilerden hangileri I.TBMM’nin yaptığı ikili antlaşmalardan değildir?

A) I-IVB) II-III-VC) IV-VD) I-IV-VE) II-III-IV

11. I-TBMM’yi tanıyan ilk devlettirII-TBMM’yi tanıyan ilk Büyük

devlettirIII-TBMM’yi tanıyan ilk İslam

devletidirIV-TBMM’yi tanıyan ilk itilaf

devletidirV-TBMM’yle en çok savaşan

devlettir.Yukarıdaki tanımları yapılan devletler hangi şıkta doğru sıralama ile verilmiştir?

A) Afganistan-SSCB-Irak-Ermenistan-İngiltere

B) Afganistan-Ermenistan-Irak-SSCB-Yunanistan

C) Ermenistan-SSCB-Afganistan-Fransa-Yunanistan

D) Ermenistan-SSCB-Afganistan-İtalya-İngiltere

E) SSCB-İtalya-Afganistan-Fransa-Yunanistan

12. I- Hıyanet-i Vataniye KanunuII- Firariler KanunuIII-Tekâlif-i Milliye Emirleri

Yukarıdakilerden hangileri Düzenli Ordunun ihtiyaçlarını karşılamak için çıkarılan kanunlardandır?

A) I-II B) II-IIIC) Yalnız IIID) Yalnız IE) Yalnız II

13. Aşağıdakilerden hangisi ile Düzenli Ordu mu? Kuvay-ı Milliye mi? tartışmaları sona erdi?

A) I.İnönüB) II. İnönüC) Eskişehir-KütahyaD) SakaryaE) Büyük Taarruz

130

14. I-İstiklâl Marşı’nın kabulüII-Aslıhanlar TaarruzuIII-Meclisin Kayseri’ye

taşınmasının tartışılmasıIV-M.Kemal’in Gazi ünvanını alması

Yukarıdaki gelişmelerin kronolojik sıralaması nasıldır?

A) I-II-IV-IIIB) I-II-III-IVC) II-I-III-IVD) III-II-I-IVE) II-III-IV-I

15. Aşağıdakilerden hangisi 1921 Ankara Antlaşması maddelerinden biri değildir?

A) Silahlı mücadelenin bırakılmasıB) Hatay ve İskenderun’un Fransa

mandasındaki Suriye’de kalışıC) Savaşılan bölgelerde genel af ilan

edilmesiD) Adana’nın da boşaltılmasıE) Fransa ‘ya TBMM’nin de

kapitülasyon hakkı tanıması

16. Aşağıdakilerden hangisi Kars Antlaşması maddeleri ile ilgilideğildir?

A) Nahçıvan Azerbaycan’da kalacakB) Moskova dahil daha önceki tüm

SSCB-TBMM antlaşmaları geçersizdir

C) Batum’un Gürcistan’da kalacağı kesinleşti

D) Türkiye’nin Batum Limanından gümrük ödemeksizin yararlanabilmesi kararlaştırıldı

E) Bugünkü doğu sınırımızın kesinleşmesi sağlandı

17. Aşağıdakilerden hangisi Sakarya ve Büyük Taarruzun ortak özelliklerinden değildir?

A) M.Kemal’in Başkomutan oluşuB) Düzenli orduyla yapılmış olmasıC) Yunanlılarla yapılmış olmasıD) Düzenli ordunun toprak kazanmayı

hedeflemiş olması E) Sonuçlarında önemli antlaşmaların

yapılmış olması

18. Tekâlif-i Milliye Emirleri içinde aşağıdakilerden hangisi ile ilgili bir hüküm yoktur?

A) İstiklâl mahkemeleriB) Tüm silah ve cephanenin teslimiC) Her ailenin bir askeri giydirmesiD) Herkesin elindeki akaryakıtın

%40’ının komisyona teslim edilmesi

E) Her ilçede ve kasabada sıkıyönetimin uygulanacağı

19. Aşağıdakilerden hangisi Kurtuluş Savaşında savaş yapılmadan kurtarılan bölgelerden değildir?

A) Konya, AntalyaB) Doğu TrakyaC) İstanbulD) BoğazlarE) Kars

20.I. Başkomutanlık meydan muharebesi

II. Anafartalar III. Derne IV. Dumlupınar Meydan Muharebesi V. Aslıhanlar MuharebesiYukarıdakilerden hangileri kurtuluş savaşı ile ilgili değildir?

A)Yalnız II B)II-IIIC)II-III-V D)I-III-IV-V E)I-III-V

MUHAREBELER–I

1 B 11 C

2 B 12 B

3 A 13 A

4 A 14 B

5 D 15 E

6 B 16 B

7 B 17 D

8 B 18 E

9 E 19 E

10 A 20 B

131

MUHAREBELER–II

1. M.Kemal I. Dünya Savaşında en son hangi cephede savaşmıştır?

A)Kafkas B)Suriye-Filistin C)Çanakkale D)Galiçya E)Trablusgarp

2. I.Dünya savaşında Osmanlının toprak kazandığı tek cephe hangisidir?

A)Kafkas B)Suriye-Filistin C)Çanakkale D)Irak E)Makedonya

3. I- Trablusgarp II- I.Balkan III- II. Balkan IV- I. Dünya Harbi Yukarıdaki savaşlardan hangisi

ya da hangileri sömürge savaşları değildir?

A)II-III B)I-III C)III-IV D)II-III-IV E)I-II-IV

4. Aşağıdaki devletlerden hangileri Lozan’a sadece Boğazlar konusunu görüşmek için katılmıştır?

A)İngiltere-Fransa B)İngiltere-Rusya C)Sovyet Rusya-Bulgaristan D)Yugoslavya-Bulgaristan E)Japonya-Yunanistan

5. Türk Hükümeti Lozan’a giden İsmet Paşadan hangi konularda kesinlikle taviz vermemesini istemiştir?

A)Kapitülasyonlar-Ermeni Yurdu B)Savaş tazminatı-Azınlıklar C)Boğazlar-Kapitülasyonlar D)Ermeni Yurdu-Boğazlar E)Musul-Ermeni Yurdu

6. Türkiye’nin Milletler Cemiyetine geç girişi aşağıdaki sorunlardan hangisinin bizim aleyhimize çözümlenmesine sebep olmuştur?

A)Musul B)Hatay C)Boğazlar D)Kapitülasyonlar

E)Kıbrıs

7. I- Yabancı okullarII- BoğazlarIII-Osmanlı borçlarıIV- AzınlıklarV- Patrikhane

Lozan Barış Antlaşmasında

karalaştırılan yukarıdaki konulardan hangilerinde alınan karar ile Türkiye’nin iç politikadaki egemenliği de güçlenmiştir?

A)I-II-IVB)I-IV-VC)II-III-IVD)III-IV-VE)II-V

132

8. Türk tarafının Mudanya’da kazanıp Lozan’da kaybettiği yer neresidir?

A)İstanbul B)Boğazlar C)Doğu Trakya D)Batı Trakya E)Batum

9. Aşağıdaki sınırlardan hangileri Lozan’dan önce yapılan antlaşmalar esas alınarak çizilmemiştir?

A)Suriye sınırı B)Irak sınırı C)Rus sınırı D)İran sınırı E)Bulgar sınırı

10. Lozan’da hangi konular Misak-ı Milliye uygun çözülmüştür?

A)Kapitülasyonlar, Azınlıklar B)Boğazlar C)Suriye sınırı D)Irak sınırı E)Yunan sınırı

11. Aşağıdakilerden hangisi Lozan’dan sonra sorun olarak devam eden konulardan değildir?

A)Irak sınırı B)Yabancı okullar C)Nüfus Mübadelesi D)Patrikhane E)Ermeni Yurdu

12. I- PatrikhaneII- Savaş tamiratıIII-Dış borçlarIV-Nüfus Mübadelesi

Yukarıdaki konulardan hangileri Lozandan sonra Türkiye ile Yunanistan arasında sorun olan konulardır?

A)Yalnız I B)II-III C)II-IV D) I-II-IV E)I-IV

13. I- HatayII- MusulIII-Yabancı okullarIV- Nüfus mübadelesiV- Dış borçlar

Yukarıdaki konulardan hangisi

Türkiye ile Fransa arasında sorun olan konulardandır?

A)Yalnız I B)II-III C)I-III-V D)III-IV-V

E)II-III-IV

14. I- 1926–1930 II- 1924–1926 III–1936–1939

Türkiye Devleti yukarıdaki dönemlerin hangilerinde Misak-ı Milli yolunda önemli başarılar elde etmiştir?

A)Yalnız III B)Yalnız II C)Yalnız I D)I-II

E)II-III

15. I- I.TBMM II- İstanbul Hükümeti III- Temsil Heyeti IV- II. TBMM

Lozan Barışı onaylandığında yukarıdakilerden hangileri yoktur?

A)Yalnız I B)I-II C)II-IV D)I-II-III

E)II-III-IV

16. I- Firariler kanunu II- Hıyanet-i Vataniye kanunu III- Tekâlif-i Milliye emirleri IV- Nisab-ı müzakere kanunu

Yukarıdakilerden hangileri bir ceza kanunudur?

A)I-II B)Yalnız II C)I-II-III D)III-IV

E)I-IV

133

17. I- Tekâlif-i milliye emirleri çıkarılmıştır.

II-Meclisin Kayseri’ye taşınması tartışılmıştır

III-Ordu Sakarya nehrinin doğusuna çekilmiştir.

IV-Ordumuz Sakarya nehrinin Batısına geçmiştir.

V-M. Kemal Mareşal olmuştur.

Yukarıdakilerden hangileri Sakarya savaşının sonuçlarından değildir?

A)Yalnız II B)I-II C)II-III D)I-II-III

E)I-IV-V

18. I-İstiklâl Marşının kabulü II-Tekâlif-i Milliye Emirleri III-Kars Antlaşması IV-Ankara Antlaşması–1921 V-Moskova Antlaşması VI-Gümrü Antlaşması Yukarıdakilerden hangileri Batı

cephesindeki bir başarımızın sonucunda gerçekleşmemiştir?

A)Yalnız II B)II-VI

C)I-III-V D)I-II-IV E)III-IV-V

19.I-I.İnönü II-II. İnönü III-Eskişehir-Kütahya IV-Sakarya V-Büyük Taarruz Yukarıdaki muharebelerin

hangilerinde Batı cephesi tek kumanda altında birleştirilmiştir?

A)I-II B)III-IV-V C)II-III D)IV-V E)I-III-V

20. I.Osmanlı Borçları II. Kapitülasyonlar III. Savaş tazminatı IV. Adana’ın boşaltılması

V.Hatay-İskenderun’un Suriye’de kalması

Yukarıdakilerden hangileri 1921 Ankara antlaşmasında görüşülen konulardan değildir?

A)Yalnız I B)I-II-III C)II-III-IV D)II-III-V E)II-IV-V

20. I- Moskova antlaşması II. Ankara Antlaşması III. Kars Antlaşması IV. Mudanya Mütarekesi

V. Montrö Boğazlar SözleşmesiYukarıdaki antlaşmalardan hangilerinde boğazlarla ilgili bir karar alınmamıştır?

A)II-IIIB)I-II-IIIC)IV-VD)I-IV-V

E)I-III

22.I. Londra Konferansı II. Lozan Görüşmeleri III. Mudanya Ateşkesi IV. Ankara Antlaşması 1926

Yukarıdaki antlaşmalardan hangilerine itilaf devletleri hem TBMM hem de İstanbul Hükümetini birlikte çağırarak Türk tarafı arasında ikilik yaratmaya çalışmışlardır?

A)Yalnız-I B)Yalnız-II C)I-II-III D)I-II

E)I-II-IV

134

23. I. Londra Konferansı II. Lozan Konferansı III. Moskova Antlaşması IV. Paris Barış Konferansı

Yukarıdakilerden hangilerine TBMM ve İstanbul Hükümeti beraberce katılmıştır?

A)Yalnız-I B)Yalnız-II C)I-II-III D) II-IV E)I-III-IV

MUHAREBELER VE LOZAN

1 B 12 E

2 A 13 C

3 A 14 A

4 C 15 D

5 A 16 A

6 A 17 D

7 B 18 B

8 B 19 B

9 B 20 B

10 A 21 A

11 E 22 D

23 A

BÖLÜM–12

CUMHURİYET DÖNEMİ SİYASAL GELİŞMELERİ

A- İç Siyasal Gelişmelera) Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923) : I. TBMM Kurtuluş Savaşı’nın yorgunluğundan dolayı 1 Nisan 1923’te feshedildi ve yapılan seçimlerle 11 Ağustos 1923’te II. TBMM açıldı. Yeni TBMM’de Bakanlar Kurulu başkanlığına Fethi Okyar Getirildi. 13 Ekim 1923’te de Ankara Başkent yapıldı. 9 Eylül’de de Türkiye’nin ilk partisi olan Halk Fırkası kurulmuştu.Mecliste Rauf Orbay’ın liderliğindeki muhalif grup Fethi Okyar Hükümetinin çalışmalarını engelliyor ve ona muhalefet ediyordu. Bunun üzerine Fethi Okyar’ın başkanlığını yaptığı hükümet 25 Ekim 1923’te istifa etti. Yeni bir hükümet bunalımının yaşanması M. Kemal’e Cumhuriyeti ilan etmesi için gerekli fırsatı vermiş oldu.Cumhuriyetin İlanı ile;Meclis hükümeti sisteminden kabine

hükümeti seçimine geçildi. Meclis Hükümeti sisteminde her bakan için ayrı ayrı güvenoyu alınır bu da hükümetin kurulmasını zorlaştırırdı. Fakat kabine hükümeti sisteminde güvenoyu bir defa tüm kabine için alınırdı. Bu da hükümetin kurulmasını hızlandırırdı.

Rejimin ismi konmuş oldu. Bu malûmu ilâmdan başka bir şey değildir. Çünkü TBMM’nin açılışı ile fiili Cumhuriyete geçilmişti. 29 Ekim 1923’te sadece ismi konmuştur.

Devlet başkanlığı sorunu halledildi. M. Kemal Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı, İsmet Paşa Türkiye Cumhuriyetinin ilk başbakanı, Fethi Okyar da Türkiye Cumhuriyetinin ilk meclis başkanı oldu.

135

Aynı gün kabul edilen diğer kanunlar da şunlardır:

Cumhurbaşkanı, TBMM tarafından, TBMM üyeleri arasından, bir seçim dönemi için seçilir. Tekrar seçilme hakkı vardır.

Cumhurbaşkanı Meclise ve Hükümete gerekli gördükçe başkanlık eder. Yani Cumhurbaşkanı hem yasamanın hem de yürütmenin başıdır.

Başbakan, Cumhurbaşkanı tarafından, meclis üyeleri arasından seçilir. Bakanlar ise Başbakan tarafından meclis üyeleri arasından seçilirler ve toplu olarak Cumhurbaşkanı tarafından onaylanırlar.

Ulusal egemenlik yolunda atılan en önemli adım Cumhuriyetin ilanıdır.

b) Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924)Halifeliğin kaldırılması en önemli Laikleşme aşamasıdır. Halifeliğin kaldırıldığı aynı yasa ile Osmanlı Hanedanı da İsviçre’ye gönderildi. Osmanlı Hanedanının Kadın üyelerine 1950’de, Erkek üyelerine de 1969’da Türkiye’ye dönme izni verildi.

Aynı gün kabul edilen diğer yasalar ise Tevhid-i Tedrisat Kanunu

Eğitim ve öğretim birleştirildi. Bütün okullar MEB’e bağlandı. Medreseler ve kadı yetiştiren Kadı’l- Kudat Mektebi kapatıldı. Azınlık ve Yabancı okulları da MEB denetimine girmiş oldu. Böylece Eğitim-Öğretim alanındaki ikiliğe son verildi. Bu aynı zamanda Eğitim ve Öğretimin de Laikleşmesi demektir.

Şeriyye ve Evkâf Vekaleti KaldırıldıŞeriyye ve evkaf vekâleti, Kanunların şeriata uygun olup olmadığına karar verirdi. Başında Şeyhülislam vardı. Eğitimi yönlendiren vakıflar da bu bakanlığa bağlıydı. Laikleşme amacıyla bu vekalete 3 Mart 1924’te son verildi. Bir ay sonra da kadıların başkanlık yaptığı Şeriyye Mahkemeleri kaldırıldı. Şeriyye ve Evkâf Vekaleti yerine Diyanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruldu.

Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Vekâletinin KaldırılmasıGenel Savaş İşleri Bakanlığıdır. Savaş bakanı olan kişinin hem de bir askerin Bakanlar Kurulu içerisinde yer alması ordu-siyaset açısından sakıncalı görülmüş. Ayrıca Barışçı Türk dış siyaseti ile de uyumlu bulunmamıştır. Bunun yerine Milli Savunma Bakanlığı ve Genel Kurmay Başkanlığı kuruldu. Milli Savunma Bakanının da sivil olması öngörüldü. Bu inkılâbın Laiklikle hiçbir alakası yoktur. Ordu-siyaset birlikteliğine son vermek için yapılan bir çalışmadır. Bu yönüyle “Cumhuriyetçilik” İlkesi ile ilgilidir. Bunun dışında ayrıca

136

I. ve II. TBMM’de komutanlık ve milletvekilliği aynı kişide bulunabiliyordu. K. Karabekir, Rauf Orbay, A. Fuat Cebesoy ve Refet Bele ordu komutanlıkları yanında milletvekilliği de yapıyorlardı. Aynı zamanda Meclis’te M. Kemal’e bir muhalefet politikası da takip ediyorlardı.1924’te Hakkâri’de İngiliz kışkırtması ile bir Nasturi İsyanı çıkacak ve bu paşalar bu isyanı bastırmak yerine Meclis’te kendi hükümetlerini kurmakla uğraşacaklardır. Bu durum karşısında M. Kemal 19 Aralık 1924’te çıkardığı bir kanunla Ordu Mensuplarının milletvekilliği yapabilmelerine de son verdi. Böylece ordu-siyaset birlikteliğine kesin olarak son verilmiş oldu.

Osmanlı Hanedanının yurt dışına çıkarılmasına dair kanun -3 Mart 1924

c)Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri Cumhuriyet Halk Fırkası (9

Eylül 1923)I. TBMM’de Siyasal Partiler yerine

siyasal gruplar vardı. Müdafa-i Hukuk grubu M. Kemal ve onu destekleyenlerin oluşturduğu gruptu. Müdafaa-i Hukuk grubu II. TBMM döneminde 9 Eylül 1923’te Halk Fırkasına dönüştü.

11 Eylül 1923’te M. Kemal Genel Başkan oldu. Cumhuriyetin ilanıyla M. Kemal Cumhurbaşkanı olunca Parti de Genel Başkanlığa İsmet İnönü’yü getirdi. Parti 10 Kasım 1924’te isminin önüne Cumhuriyet kelimesini ekledi. 1931’de Atatürk ilkelerini parti programına aldı.

CHP 1923–1950 yılları arasında iktidar partisidir. CHP 1923–1946 yılları arası ise meclisteki tek partidir. Terakkiperver Cumhuriyet

Fırkası (17 Kasım 1924)Partinin kurucuları K. Karabekir, Rauf Orbay, Refet Bele, Ali Fuat Cebesoy,

Adnan Adıvar’dır. Genel Başkan K. Karabekir, İkinci Başkan Rauf Orbay, Genel Sekreter de A. Fuat Cebesoy’dur. Programı:

Liberalizm Hürriyetçi demokrat Din düşüncesine ve inançlara

saygı Yerinden yönetimcilik Toprak reformu

Doğuda patlak veren Şeyh Sait İsyanı (1925) üzerine Diyarbakır İstiklal Mahkemesi kendi bölgesindeki Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Şubelerini kapatacaktır. Çünkü bu isyanda fırka üyelerinin de etkisi olduğu görülecektir.3 Haziran 1925’te Hükümet Takrir-i Sükûn Kanunu’na dayanarak bu partiyi irticadan dolayı kapatmıştır.

Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk muhalefet partisidir.

Serbest Cumhuriyet Fırkası (12 Ağustos 1930)

M. Kemal’in isteği ile Fethi Okyar tarafından kuruldu. M. Kemal’in amacı çok partili hayata geçişi sağlamaktı. 1929 Dünya Ekonomik Bunalımının da bu partinin kurulmasında etkisi vardır. Çünkü mecliste farklı bir ekonomik görüşün varlığına ihtiyaç duyulmuştur.

Programı:Ekonomide LiberalizmCumhuriyetçilik, Milliyetçilik, LaiklikTek dereceli seçimKadınların da siyasi haklara sahip

olmasıFethi Okyar’ın Ege gezisi halkın hükümet, rejim ve inkılâplar aleyhine gösteri yapmalarına sebep oldu.

Gericiler bu sefer de bu partinin içine girmeye başladılar. Fethi Okyar, partinin rejim karşıtlarının eline

137

geçmesi tehlikesi üzerine 18 Aralık 1930’da partisini feshetmiştir.

Laikleşmenin yerleşmemiş olması çok partili hayata geçişi geciktirmiştir. İlk çok partili yaşam 1924–25 arasıdır. Kesin olarak geçiş ise 1946 seçimleriyle başlayacaktır.

1946’da seçim sisteminde yapılan değişikliklerle Tek dereceli seçime geçilecek. 1948’deki değişiklikle de Gizli Oy Açık Sayım Sistemi getirilecektir. Gizli oy açık sayım sistemi 1950 seçimlerinde uygulandı.

NOT ALINIZ:

ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI

1- ULUSAL EGEMENLİK AŞAMALARI

Ulusal egemenlik halkın kendi yönetimini kendisinin belirlemesi demektir. Ulusal egemenlik değişik birçok kavramla da ifade edilebilir.

Cumhuriyet İrade-i Milliye Hâkimiyet-i Milliye gibi Ulusun Azim ve Kararı

Bu aşamalar şöyle sıralanabilir:

a) Amasya Genelgesi: “Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır (Ulusal egemenlikten ilk defa bahsedilmiştir).

b) Erzurum Kongresi Kuvay-ı Milliye’yi etkin irade-i milliyeyi hâkim kılmak ESASTIR (Ulusal egemenliğin kesin olarak gerçekleştirileceği söylenmiştir. Çünkü buradaki ESASTIR kelimesi bundan vazgeçilemeyeceğini göstermektedir).

c) Sivas Kongresi: Bu kongrede ulusal kararlar alınmıştır. Bu kararlar da yurdun her sancağından seçilen 3’er delegenin oyuyla alınmıştır. Ve bu delegeleri seçenler de halkın kurduğu ulusal örgütlerdir. Birini o bölgenin belediyesi, birini Müdafa-i Hukuk Cemiyeti, birini de Redd-i İlhak Cemiyeti seçmiştir.

d) TBMM’nin açılışı: Ulusal egemenlik fiilen gerçekleşmiştir.

e) Teşkilat-ı Esasîye (1921):İlk anayasamızdır. Bu anayasadaki “Hâkimiyet kayıtsız şartsız milletindir” sözü de ulusal egemenliği ifade etmiştir.

f) Saltanatın Kaldırılması(1 Kasım 1922): Ulusal egemenliğin önündeki önemli bir engel ortadan kaldırılmıştır.

138

h) Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923): Devletin rejiminin ismi konmuştur. En önemli ulusal egemenlik aşamasıdır.

I) Erkan-ı Harbiye-i Umumîye Vekâletinin Kaldırılması (3 Mart 1924): Genel Harp İşleri Bakanlığı demektir. Bu bakanlığın başındaki kişi bir asker idi. Ve aynı zamanda devletin yürütme organının içinde bulunuyordu. Ulusal egemenlik düzenine sahip bir devlette asker kökenli bir kişinin yürütme organı içinde olması rejimle çelişmekteydi. Bu yönüyle bu inkılâp da bir ulusal egemenlik aşamasıdır.

Bu inkılâp bir yönüyle de Türk Dış Politikasının barış üzerine kurulması yolunda atılan bir adımdır. Çünkü dış politikası “Yurtta Sulh, Cihanda Sulh” olan bir devlette Harp İşleri Bakanlığı diye bir bakanlığın bulunması çelişki yaratabilirdi.

j) Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri: 1923’te TPCF’nin (Terakkiperver Cumhuriyet Fırka) kuruluşu ve 1930’da SCF’nin (Serbest Cumhuriyet Fırka) kuruluşu. Çoğulculuğu sağladığından dolayı

k) Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi: 1930’da Belediye, 1933’te Muhtarlık ve 1934’te de Milletvekili seçimlerine katılma hakkı verilmiştir.

2- LAİKLEŞME AŞAMALARI

a) Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922)1 Kasım 1922’de hem halife hem de padişahlık yetkilerine sahip olan 6. Mehmet Vahdettin’in padişahlık yani siyasi yetkilerine son verildi ve yeni Türk devletinin siyasi yetkilerine sahip olan tek kurum TBMM oldu.

Vahdettin ise sadece halife olarak kaldı. Bu yönüyle dini yetkiler Vahdettin’e, siyasi yetkiler de TBMM’ye geçmiş oldu. Böylece Din ve Devlet işleri ayrılmış oldu. Saltanatın kaldırılması Laikleşme yolunda atılan ilk adımdır.

b) Halifeliğin kaldırılması: 3 Mart 1924Halife Vahdettin 17 Kasım 1922’de Malta’ya gidince TBMM 18 Kasım’da Abdulmecid Efendi’yi halife ilan etti. Abdulmecid efendinin de kendisine tanınan hakları aşıp siyasi bir lider gibi hareket etmesi üzerine halifeliğe de son verildi. Bu siyasal alandaki en önemli laikleşme aşamasıdır.

c) Şeriyye ve Evkaf Vekâletinin Kaldırılması (3 Mart 1924):Şeriyye Vekâleti çıkarılan kanunların dine uygun olup olmadığına karar verirdi.Evkaf Vekâleti ise bütün vakıfların bağlı olduğu bakanlıktı. Bu bakanlık Vakıflar vasıtasıyla bütün dini kurumları yönetebiliyordu. Bu siyasal alanda bir laikleşmedir.

d) Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924):Medreseler kapatıldı ve eğitim-öğretim birleştirildi. Bu eğitim alanında yapılan bir laikleşmedir.

e) Tekke ve Zaviyelerin Kapatılması (1925):Tekke ve zaviyeler tarikat mensuplarının toplanıp ibadet yaptıkları yerlerdir. Bu toplumsal alanda yapılan bir laikleşmedir.

139

f) Kılık Kıyafet ve Şapka İnkılâbı (1925): Toplumsal alanda yapılan bir Laikleşme çalışmasıdır.

1925 olayları şöyle kısaltılabilir:Şeyh Sait Tekke’de Şapkasını ve Kılık Kıyafetini Değiştirirken

Takvimdeki Aşar’ı ve Takrir-i Sükûn’uGöremedi 1925

1925’teki olayları böyle şifreleyerek vermemin sebebi bu yıl içinde çok fazla olayın olmasıdır. İnkılâp tarihi dersi için de tarihler çok önemlidir. Zaten diğer yıllarda en fazla iki -üç olay göreceksiniz. 1925’i böylece aradan çıkarmış olacağız.

g) Medeni Kanunun Kabulü (1926): Dini hukuk kuralları yerine çağdaş ve akılcı hukuk kuralları getirdiğinden hukuk alanında yapılan bir Laikleşme çabasıdır.

h) 1928’de Anayasa’dan “Devletin dini, dini İslam’dır.” Maddesi ve Vallahi adlı milletvekili yemini çıkarıldı. Anayasal alanda yapılan bir Laikleşme çalışmasıdır.

ı) 1934 Giysi Kanunu ile Din ve Mezhep mensuplarının Mabetler dışında dini kıyafetlerle dolaşmalarının yasaklanması. Toplumsal alanda yapılan bir laikleşmedir.

i) 1935’te Hafta sonu tatilinin Cumadan Pazara alınışı toplumsal alanda yapılan bir Laikleşmedir.

j) 1937’de Laikliğin Anayasaya girişi; anayasal alanda yapılan bir Laikleşmedir.

İnkılâplar en çok Laikleşme alanında yapılmıştır.

Tekke ve Zaviyelerin

kapatılması Medreselerin kapatılması Tevhid-i Tedrisat Kanunu

Toplumdaki Kültürel değişmeyi kolaylaştırmıştır.

3)İNKILÂP –ALAN İLİŞKİSİ

Ulusal egemenlik ve laiklik hakkındaki Bu ön bilgilerden sonra şimdi İnkılap Tarihinin en önemli konusu ve en çok soru sorulan konusuna giriyoruz (İnkılaplar ve İlkeler konusu.) Önce İnkılâp-Alan ilişkisini vereceğiz. Burada hangi İnkılâbın hangi alana girdiğine bakacağız ve sonrasında da İnkılâp -İlke ilişkisinde hangi inkılâbın hangi ilkeye girdiğini öğreneceğiz.

a) Hukuk Alanında Yapılan İnkılâplar

Hukuk alanında yapılan inkılâpların amacı bu alandaki ikilikleri ortadan kaldırmak ve Laikleşmeyi sağlamaktır. Bu amaçla;

a–1) Kaynağını İslam dininden alan ve 1868’den beri yürürlükte olan Ahmet Cevdet Paşa tarafından hazırlanmış olan “Mecelle” yerine İsviçre Medeni Kanunu kabul edildi (1926).

Medeni Kanun ile Tek eşli evlilik kuralı getirildi.Kadınlara istediği mesleği seçme

hakkı verildi.Kadınlara mirasta eşitlik getirildi.Kadınlara mahkemede şahitlik hakkı

tanındı.Kadına da boşanma hakkı tanındı. Resmi nikâh zorunluluğu getirildi.

140

Patrikhanenin ve diğer dini kurumların evlendirme, boşanma gibi bir takım yetkilerine son verildi.

Medeni kanun kadınlara sadece ekonomik ve sosyal haklar getirmiştir. Hiçbir siyasal hak getirmemiştir.

2006 KPSS-II. Kadınlara oy hakkının

verilmesiII. Toplumsal ayrıcalık ifade eden

unvanların kaldırılmasıIII. Tek kadınla evlilik esasının

getirilmesiHangileri 1926 Medeni kanunu kapsamındadır?A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I-II E) II – III Cevap: C

Medeni kanun, Laiklikle ilgilidir. Çünkü İslam Hukuku olan Mecelle yerine çağdaş ve akla dayanan hukuk kurallarını getirmiştir.Medeni Kanun Halkçılıkla ilgilidir. Çünkü kadınları sosyal ve ekonomik alanda erkeklerle eşit hale getirmiştir.Medeni Kanun İnkılâpçılıkla ilgilidir. Çünkü eskimiş ve ihtiyaçlara cevap veremez hale gelmiş dini kurallar yerine çağdaş kuralları getirmiştir.

Medeni kanun 4 bölüme ayrılmış bir kanundur.

Şahsın HukukuEşya HukukuMiras HukukuAile Hukuku ŞEMA

a–2)Hukuk alanında yapılan diğer inkılâplar 1926 yılında İtalya’dan Ceza Kanunu

alındı. 1926 yılında İsviçre’den Borçlar

Kanunu alındı. 1926 yılında Almanya’dan Ticaret

Hukuku alındı. 1927 yılında İsviçre’den Hukuk

Muhakemeleri Usulü Kanunu kabul edildi.

1929 yılında Almanya’dan Ceza Muhakemeleri Kanunu alındı.

1929 yılında yine Almanya’dan Deniz Ticaret Kanunu alındı.

1932 yılında İsviçre’den İcra ve İflas Kanunu kabul edildi.

İMBaH İsviçre’den alınanlardır.

b) Toplumsal Alanda Yapılan İnkılâplar

b–1) Şapka ve kılık-kıyafet inkılâbı 1925

25 Kasım 1925’te Atatürk’ün Kastamonu’da şapka giymesi ile artık fes ve benzeri başlıklar yasaklandı.

141

b–2) Tekke, Zaviye ve Türbelerin kapatılması 1925

Tarikat merkezlerinin büyüklerine Tekke, küçüklerine de zaviye denirdi. Buralarda tarikatların ilkeleri ve şartları öğretilirdi. 30 Kasım 1925’te Cumhuriyet hükümeti buraları kapatmıştır. Aynı kanunla Şeyhlik, dervişlik, dedelik, seyitlik, müritlik, çelebililik, babalık, emirlik ve türbedarlık gibi tarikat liderlerine ait olan unvanlar da yasaklandı. Yine aynı kanunla türbeler de kapatıldı. Fakat Fatih-Mevlana-Osman Gazi, Kanuni ve Hacı Bektaşi Veli gibi din ve devlet büyüklerinin türbelerine dokunulmadı.

Atatürk’ün “Bu ülke şeyhler, dervişler ve müritler ülkesi olamaz” sözü Tekke ve Zaviyelerin kapatılması ile Ölülerden medet ummayınız! Sözü de türbelerin kapatılması ile ilgilidir.

b–3) Takvimde Değişiklik 1925–261 Ocak 1926’dan itibaren Miladi Takvim resmen uygulamaya girdi. Bu karar 1925’te alınmıştı. Bu tarihe kadar Hicri Takvim ve Rumi takvim kullanılıyordu.

b–4) Saatlerde Değişiklik 19261 Ocak 1926’dan itibaren alaturka saat yerine alafranga saat kullanılmaya başlandı. Alaturka saat sisteminde bir gün 12 saat gündüz 12 saat de gece olarak adlandırılırdı. Örneğin Sabah 7, akşam 7 gibi. Fakat alafranga saat sistemi ile bir gün 24 saat şeklinde bölümlendirildi 07.00 ve 19.00 gibi

b–5) Rakamlarda Değişiklik 192820 Mayıs 1928’de Uluslararası rakamlar kullanılmaya başlandı.

b–6) Ölçülerde Değişiklik 19311931’de Endaze, arşın yerine metre, okka, dirhem yerine de kilogram sistemleri getirildi.

b–7) Soyadı Kanunu 1934Toplumsal alanda karışıklıkları engellemek amacıyla çıkarıldı. Her Türk’ün soyadı alması mecburi oldu. Soyadları mutlaka Türkçe olmalı. Rütbe, memurluk, yabancı ırk ve millet adı, ahlaka aykırı ve gülünç kelimelerin soyadı olarak kullanılmasıyasaklanmıştır. Aynı yıl ağa, hacı, hafız, hoca, molla, efendi, bey, beyefendi, paşa, hazretleri ve zade gibi unvanlar da yasaklandı. 24 Kasım 1934’te M. Kemal’e ATATÜRK soyadı TBMM tarafından verildi.

Soyadı Kanunu toplumsal alanda eşitsizlikleri ortadan kaldırdığından Halkçılık ilkesi ile ilgilidir.

b–8) Hafta sonu Tatilinde Değişiklik 1935

TBMM 1924 yılından itibaren Cuma gününü resmi tatil olarak kabul etmişti. Bu durum batı ile olan ticari ilişkilerimizi olumsuz etkiliyordu. Bundan dolayı 1935 yılında hafta sonu tatili Cumartesi öğleden sonra başlamak üzere Pazar gününe alındı. 1973’te Cumartesi de resmi tatil günü oldu.

Takvimde değişiklikSaatte DeğişiklikHafta Sonu Tatilinde DeğişiklikUluslararası rakamların kabulüÖlçü birimlerinde değişiklik

Bu inkılâpların amacı Avrupa ile bütünleşmektir.

Toplumsal alanda yapılan inkılâpların amacı; Laikleşme, Çağdaşlaşma ve ikiliklere son vermektir.

142

KPSS 2006-IŞapka inkılâbı I. Toplumda kadın-erkek eşitliği

sağlanmasıII. Topluma çağdaş görünüm

kazandırmakIII. Resmi işlemlerin kolaylaşmasıHangilerine yöneliktir?A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I – II E) II ve III Cevap: B

c) Eğitim-Öğretim ve Kültürel Alanda Yapılan İnkılâplar

c–1) Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924)Yeni Türk devletinde Osmanlıdan kalma dörtlü bir eğitim sistemi vardı. Bunlar;Yabancı okullar Robert kolej gibiBatılı tarzda açılan Türk okulları

Daru’l Fünun gibiDini eğitim yapan MedreselerAzınlık okulları Rum ve Ermeni

cemaat okulları gibi

3 Mart 1924’te Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile eğitim-öğretim birleştirildi. Medreseler kapatıldı. Azınlık ve yabancı okullar da MEB’e bağlandı.

c–2) Maarif Teşkilatı Hakkında Kanun ( 1926)

İlköğretimin ve ortaöğretimin hangi esaslara göre yapılacağı tespit edildi. Bu okulların müfredatları belirlendi. Hangi derslerin ne kadar saat okutulacağı bir düzene oturtuldu.

c–3) Harf İnkılâbı (1928)Arap harfleri yerine yeni Türk harfleri

kabul edildi.Yeni Türk harfleriyle okuma yazma

öğretmek amacıyla Millet Mektepleri açıldı. (1928)

24 Kasım 1928’de Atatürk’e Başöğretmen ünvanı verildi. Ve bu gün 1981’de öğretmenler günü ilan edilecektir. Dünya öğretmenler günü ise 5 Ekim’dir.

Harf inkılâbı ülke içindeki uygulamalarda birliği sağlamakla ilgili yapılan bir inkılâp değildir. Çünkü toplumda bu alfabe zaten kullanılmıyordu.

c–4) 1933’te Üniversite Reformu Yasası ile üniversiteler kurulmaya başlandı

KPSS 2006-IYazı dili ile konuşma dili arasındaki uyumsuzluk

I. TTK’ nın kurulmasıII. Harf inkılâbıIII. Medreselerin kapatılmasıGelişmelerinden hangileri ile giderildi?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) Yalnız III D) I-II E) II- III Cevap: B

KPSS 2006-I

I- Misak-ı MilliII. Mudanya AteşkesiIII. Tevhid-i TedrisatYabancı okulların bağımsız hareket etmesini önleyici hükümler hangisinde vardır?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) Yalnız IIID) I-II E) II-III Cevap: C

143

c–5) Atatürk döneminde açılan okul ve kurumlar

1925 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yüksekokulu olan Ankara Hukuk Mektebi açıldı.

1926 yılında Ziraat Enstitüsü açıldı. 1928 yılında Güzel Sanatlar

Akademisi açıldı. 1933 yılında Türkiye

Cumhuriyetinin ilk üniversitesi olan İstanbul Üniversitesi açıldı. Bu Üniversite Osmanlı’dan kalan Darü’l Fünun’un yerine kurulmuştur.

1936’da Ankara Dil-Tarih ve Coğrafya Fakültesi açıldı.

1936’da Ankara Devlet Konservatuarı kuruldu. Aynı yıl İstanbul ve İzmir’de de Devlet Konservatuarları açılarak tiyatro, Bale ve opera sanatçıları yetiştirildi.

Türk Tarih Kurumu kuruldu ( 1931)

Bu tarihe kadar Türk tarihi Osmanlı tarihi ve İslam Tarihi ile sınırlı tutuluyordu. Atatürk Türk tarihinin derinlemesine araştırılması için bu kurumu kendisi kurmuştur. Bukurumun çalışmaları sonucu Türk Tarih Tezi ortaya çıktı. Hazırlanan 4 ciltlik Genel Tarih Serisi ile Türk Tarihinin çok eski dönemlere kadar uzandığı ispatlandı. Kurum 1932–1937 ve 1943’te toplam 3 kongre yapmıştır. Osmanlıcı-İslamcı bir tarih anlayışı yerine Milliyetçi bir tarih anlayışı ile kurulmuştur.

Türk Dil Kurumu kuruldu (1932)Atatürk tarafından kurulmuştur. Amaç;Türk dilinin dünya dilleri arasındaki yerini almasını sağlamakKonuşma ve yazı dili arasındaki birlikteliği sağlamak.Bilim ve sanat dallarında ortaya çıkan yeni kavramların Türkçe karşılıklarını bulmaktır.Türkçeyi yabancı kelimelerin boyunduruğundan kurtarmaktır.

Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumunun kuruluşu Atatürk Milliyetçiliğinin bir sonucudur

1932’de 9 ayrı alanda dil, edebiyat, tarih, güzel sanatlar, temsil, spor, kütüphane ve neşriyat, köycülük, müze ve sergi alanlarında faaliyet göstermek üzere Halkevleri ve Halkodaları kuruldu. Bu iki kurum 1951’de kapatıldı.

Türk ocakları İttihatçılar tarafından 1908’de kurulmuş bir dernektir. 1931’de bunlar da kapatıldı ve Halkevlerine dönüştürüldüler

Bunların dışında Atatürk dönemindeGazi orta öğretmen okuluEğitim EnstitüsüDolmabahçe Resim, Heykel Müzesi de kuruldu

1941’de Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel tarafından Köy Enstitüleri kuruldu. Amaç köylülere Hayvancılık, Tarım ve Sağlık konularında gerekli teknik bilgileri vermekti. Yalnız bu okullar Atatürk dönemi okullarından değildir.

KPSS 2006-II- Halkevleri II- Köy EnstitüleriIII- Millet MektepleriHangileri Halkın kültürel gelişmesini sağlamaya yöneliktir?A) Yalnız I B) Yalnız II C) I-III D) II-IIIE) I-II-III Cevap: E

144

d) Ekonomik Alanda Yapılan İnkılâplar

d–1) Ekonomik alanda yapılan en büyük devrim 24 Temmuz 1923’te Lozan Barış Antlaşması ile kapitülasyonların kaldırılmasıdır. Çünkü kapitülasyonların kaldırılması ile yerli üreticimiz ve yerli tüccarımız yabancı mallarıyla rekabet edecek duruma gelebilmiştir.

Bu tarihe kadar Türk Tüccar ve üreticiden %12 vergi alınırken yabanca tüccar ve üreticiden %5 vergi alınıyordu. Bu durumda yabancı tüccar ve üretici malını daha ucuza satabiliyor ve piyasayı elinde tutabiliyordu.

d–2) İzmir İktisat Kongresi (18 Şubat 1923)Bu kongreye işçi, çiftçi, tüccar ve sanayicilerden oluşan 1135 temsilci katılmıştır. Kongreye Atatürk başkanlık etmiştir. Kongrede Misak-ı İktisadi yani Ekonomi andı kararları alındı. Ekonomik gelişmenin milli bağımsızlık ilkesi içinde sağlanması kararlaştırıldı. Kısacası buradan çıkan karar “Milli Ekonomi” kararıdır. Buna göre; Yabancıların kurdukları şirketlerden

kaçınılmalıdır. Sanayi teşvik edilmeli ve milli

bankalar kurulmalıdır.Demiryolu inşaatına ağırlık

verilmelidir.Hammaddesi yurtiçinde olan sanayi

dalları kurulmalıdır. El tezgâhlarından büyük işletmelere

geçilmelidir. İşçilere Sendikal haklar tanınmalıdır. Amele yerine işçi kelimesi

kullanılmalıdır.Özel girişimlere kredi sağlayacak bir

banka kurulmalıdır. Toprak reformu yapılmalıdır.

KPSS 2006-II- Devletçilik ilkesinin uygulanmasıII. İzmir iktisat kongresinin toplanmasıIII. M.C ye üye olunmasıSermaye ve yeterli kadroların olmamasının sonucu yukarıdakilerden hangisidir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IIID) I-II E) II-III Cevap: A

d–3) Tarım alanında gelişmeler 17 Şubat 1925’te köylünün ödediği

Aşar vergisi kaldırıldı. Böylece köylü rahat bir nefes aldı. Hâlbuki aşar vergisi bütçenin %40’ı idi. Aşar yerine bütçenin %15’ini oluşturan Arazi vergisi getirildi.

Köylüye kredi vermesi için Ziraat Bankasının Sermaye ve şube sayısı arttırıldı.

Tarım uzmanı yetiştirmek amacıyla Yüksek Ziraat Enstitüleri kuruldu.

1925’te Reji idaresi (Tütün Tekeli) yabancılardan satın alınmıştır.

Köylünün ucuz kredi, makine, tohum ve benzeri ihtiyaçlarını karşılamakiçin Tarım Kredi Kooperatifleri kuruldu (1929).

Devlet Üretme Çiftlikleri kuruldu. (Ankara Gazi Orman Çiftliği, Silifke, Tarsus ve Dörtyol Devlet Çiftlikleri)

1929’da Toprak Reformu yapılarak topraksız köylüye toprak dağıtılmaya çalışıldı. Ancak Toprak Reformu yasası uygulanamadı.

145

KPSS 2006-II.Türk Parasını Kıymetini Koruma kanunu II. Aşar’ın KaldırılmasıIII. Ziraat Bankasından kredi verilmesiHangileri tarım kesimini desteklemek ve üretimi arttırmak için alınan tedbirlerdendir?A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I-II E) II-III Cevap: E

d–4) Ticaret Alanında Gelişmeler 1924’te sanayici ve özel girişimcilere

kredi sağlamak amacıyla Türkiye İş Bankası kuruldu.

1925’te Ticaret ve Sanayi odaları kuruldu.

1926’da Kabotaj Kanunu ile Türk karasularında yolcu ve yük taşıma hakkı sadece Türk denizcilerine verildi. Bu, kapitülasyonların kaldırılmasını tamamlayan bir gelişmedir.

1930’da Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanunu çıkarıldı. 1970’e kadar yürürlükte kaldı.

1930’da Merkez Bankası kurularak para işleri de belli bir düzene oturtuldu.

Cumhuriyet döneminde ekonomi alanında yabancı hâkimiyeti en çok ticaret alanında hissedilmiştir. Çünkü Osmanlıdan bu yana kapitülasyonlar sebebiyle Ermeni, Rum ve Yahudiler ticareti tamamen kendi ellerine almışlardı. Türk tüccarlar Cumhuriyet’le güçlenmeye başladılar.

d–5) Sanayi Alanındaki Gelişmeler

1924’te Sanayi Bankası kuruldu. 1927’de Teşvik-i Sanayi Kanunu

çıkarılarak Sanayi kuracak kişilere devletçe vergi muafiyeti, ucuz arazi ve nakliye indirimleri sağlandı. Ancak bu kanun da özel girişimcilerin fabrika açmasını sağlayamadı. Çünkü bu tarihte ülkemizde sermaye, teknoloji ve bilgi eksikliği vardı.

Sanayiciye kredi vermek amacıyla Sanayi ve Meadin Bankası kuruldu (1926)

1929’da yerli sanayiyi korumak için gümrük vergileri yükseltildi.

1929’daki Dünya Ekonomik Bunalımı Türkiye’yi de olumsuz etkiledi. Çünkü sanayileşmiş birçok devlete hammadde satıyorduk. Ekonomik bunalım bizim de hammadde ihracatımızı azalttı.

1927’deki Teşvik-i Sanayi kanunu bekleneni vermedi. Sadece Uşak’ta bir Şeker Fabrikası ve ufak çapta bir dokuma fabrikası kuruldu. Bunun üzerine 1933’te I. Beş Yıllık Kalkınma Planı hazırlandı ve 1934’te planlı kalkınma çerçevesinde Sümerbank, Paşabahçe Cam, Beykoz Deri, İzmit Kâğıt Sanayi ve Karabük Demir Çelik İşletmeleri (1939), Malatya, Kayseri ve Bursa’da Merinos Fabrikaları, Gemlik’te Suni İpek Fabrikası ve Nazilli’de Basma Fabrikası açıldı.

Uygulanan I. Beş Yıllık Kalkınma Planının olumlu sonuçlar doğurması üzerine 1939’da II. Beş Yıllık Kalkınma Planı hazırlandı. Fakat II. Dünya Savaşından dolayı uygulanamadı.

Ülkemizdeki maden yataklarının araştırılması için MTA (Maden Tetkik Arama) Enstitüsü kuruldu (1935).

Bulunan yeraltı madenlerini işlemek amacıyla da 1935’te Etibank kuruldu.

146

KPSS 2006 I

I. Yabancı şirket demiryollarının devletleştirilmesiII. Türk kara sularında gemi işletme hakkının yalnız Türkiye’ye verilmesiIII. Kooperatifleşmenin yurt çapında yaygınlaştırılması

Yukarıdakilerden Hangilerinde ulusallaştırma amacı vardır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IIID) I-II E) II- III Cevap: D

KPSS 2006-I

Batılı devletlerle ticaretin kolaylaşmasında

I. Arşın ve endaze yerine metrenin kullanılmasıII. Hafta tatilinin cumadan pazara alınmasıIII. Herkesin resmi bir soyadının olması

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I-II E) II-III Cevap: D

e) Bayındırlık Alanında Yapılan İnkılâplar

1927’de Devlet Demir Yolları kuruldu.

1928’de Haydarpaşa Limanı ve Adana-Mersin demiryolu millileştirildi.

1938’de Devlet Havayolları kuruldu. İlk yurt dışı uçuşu 1947 yılında Atina’ya yapıldı.

Cumhuriyet’in ilk yıllarında karayollarından ziyade

demiryollarına önem verilmiştir. Hatta Alman Ford otomobil fabrikası, Fethi OKYAR’A sunduğu teklifte Türkiye’nin 10 yıl boyunca sadece Ford Otomobil ve yedek parçaları alması karşılığında tüm Türkiye’nin karayollarını yapmayı teklif etmiş fakat Cumhuriyet hükümeti demiryollarını daha önemli gördüğünden bu teklifi kabul etmemiştir.

1927–37 yılları arasında Anadolu’da 3.500 km demiryolu yapılmıştır.

Ankara Çubuk Barajı Atatürk döneminde yapılmıştır.

1937’de Denizbank’ın kurulması ile liman yapımına hız verilmiştir.

1938’de ilk defa asfalt yol yapıldı. (Ankara’da 237 km)

KİT (Kamu İktisadi Teşebbüsleri)’lerin Kurulması ekonomide devletçilikle ilgilidir.

1923–1929 Ekonomide liberal politikanın; 1929–1938 yılları arası da ekonomide Devletçilik politikalarının uygulandığı dönemdir.

f) Sağlık ve Tıp Alanında Yapılan İnkılâplar 1920 yılında Sağlık Bakanlığı

kuruldu. 1924 yılında Ankara, İstanbul, Sivas,

Trabzon, Erzurum ve Diyarbakır’da Numune Hastaneleri açıldı.

1930 yılında Umum Hıfzıssıhha Kanunu ile Kolera, Veba, Tifo, Çiçek, Menenjit, Kızamık, Sıtma, Verem ve Trahom gibi bulaşıcı hastalıklara karşı mücadele başlatıldı.

Kızılay, Himaye-i Etfal(Çocuk Esirgeme Kurumu), Yeşilay ve Verem Savaş Dispanserleri kuruldu.

Sağlık alanında yapılan çalışmalar Halkçılık ve Devletçilik İlkesi ile ilgilidir. Çünkü Herkesin her türlü hastalığı ile ilgilenildiğinden halkçılıktır. Halkın ihtiyacı olan hastanelerin yani

147

Devlet Hastanelerinin yapılması yönüyle de devletçiliktir.

g)Anayasa Koruması Altında Olan İnkılâplar

Bu GüMüŞ aSaYı TuT

Diye kısaltacağız.1-Beynelmilel Erkamın Kabulü–1928 (Uluslararası Rakamlar)2-Giysi Kanunu–19343-Medeni Kanunun Resmi Nikâh maddesi–19264-Şapka Kanunu–19255-Soyadı kanunu ve Lakapların yasaklanması–19346-Yeni Türk Harflerinin Kabulü–19287-Tekke ve Zaviyelerin Kapatılması–19258-Tevhid-i Tedrisat Kanunu–1924

h)İnkılâplara Karşı Tepkiler

1- Şeyh Sait İsyanı -1925Diyarbakır’da başlayıp Elazığ ve Bingöl’e kadar ilerleyen gerici karakterli bir isyandır. Mevcut rejime karşı çıkmıştır. Hilafetçiler, Kürtler ve İngilizler bu isyanı desteklediler.İngilizlerin amacı Türkiye’yi bu sorunla uğraştırmak ve Musul’u kolayca alabilmekti. Sert ve sıkı tedbirlerin alınması ve isyanın bir an önce bastırılması için Fethi Okyar hükümeti istifa etti ve yerine İsmet Paşa Hükümeti kuruldu. İsmet Paşa bir sıkıyönetim yasası olan Takrir-i Sükûn Yasası’nı çıkardı. Bu kanun sayesinde istiklal mahkemeleri tekrar kuruldu ve isyan kısa sürede bastırıldı. Takrir-i sükûn kanunu 4 Mart 1925 ile 4 Mart 1929 yılları arasında yürürlükte kaldı. Bu yasa sayesinde birçok İnkılâp hareketi gerçekleştirilmiştir. Şeyh Sait isyanı; Terakkiperver Cumhuriyet

Fırkasının kapatılmasına Çok partili hayata geçişe ara

verilmesine Tekke ve Zaviyelerin kapatılmasına Musul’un kaybına sebep olmuştur.

KPSS 2006-I

Şeyh Sait ayaklanmasından sonra, I. Firariler II. Takrir-i Sükûn III. Başkomutanlık YasasıHangileri çıkarılmıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I-II E) II-III Cevap: B

2- İzmir Suikastı - 192616 Haziran 1926’da M. Kemal İzmir’e varmak üzere iken yapılan ihbar üzerine bu suikast engellenmiştir. Suikastı hazırlayanlar eski İttihat-Terakki Partisi ile Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası mensuplarıdır. Bu suikast M. Kemal’e yapılması yönüyle aynı zamanda onun şahsında rejime de yönelmiş bir saldırıdır.“Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır. Fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır.” Gazi Mustafa Kemal

3- Menemen İsyanı -23 Aralık 1930

23 Aralık 1930 tarihinde Menemen’de gericilerin şeriat özlemiyle çıkardıkları bir isyandır. Aynı zamanda Serbest Cumhuriyet Fırkasının kapatılmasına da bir tepki niteliğindedir. Öğretmen-Asteğmen Kubilay burada şehit olmuştur. Bu isyan bölgesel sıkıyönetim ilan edilerek bastırıldı ve isyancılar askeri mahkemede yargılandılar. Bu isyandan dolayı 1945 yılına kadar çok partili yaşama bir kez daha ara verildi.

Menemen isyanı Serbest Cumhuriyet Fırkanın kapatılmasına sebep olmamıştır. SCF isyandan önce 13 Kasım 1930’da kapatılmıştı.

148

4-Bursa Olayı -19331931’den beri Bursa’da ezan Türkçe okunmaktadır. Bunun üzerine Bursa’daki Nakşibendî Tarikatı mensupları Bursa Ulu Cami’de bir ayaklanma çıkardılar. Bu olay tarihe Bursa Olayı olarak geçmiştir.

1933’te İstanbul Beyoğlu’nda yataklı vagonları çalıştıran Vagon-Lits Co adlı bir Belçikalı şirketin sorumlu müdürü bir Türk memuru resmi yazışmalarını Türkçe yaptığından dolayı işten atacaktır. Bunun üzerine Beyoğlu gençleri ayaklanarak bir miting yapıp ‘Burası Pera değil Beyoğlu’dur’ diye slogan atacaklar ve bazı yabancı işyerlerini yakacaklardır. Bu olay da tarihte Vagon-Li Olayıolarak geçmekte fakat rejimle hiçbir ilgisi bulunmamaktadır. Tamamen milliyetçi nitelikte bir isyandır.

Bunları Biliyor Muydunuz? Atatürk’ün dünyada `başöğretmen' Sıfatlı tek lider olduğunu, Bir geometri kitabı yazdığını, Üçgen, açı, dikdörtgen gibi 48 tane

geometri teriminin (Türkçe) isim babasının bizzat Mustafa Kemal olduğunu.

Norveççe`de `Mustafa Kemal Gibi Düşünmek ` diye bir deyim

Olduğunu. ‘Atatürk çiçeği'nin’ adını, çiçeği

bulan Wanderbit Üniversitesi profesörlerinden Doktor Kirk Landınìn Koyduğunu ve bu çiçeğin tüm dünyada bu isimle üretilipsatıldığını.

Yunan başkomutanı Trikopisìn, hiçbir zorlama ve baskı olmadan her Cumhuriyet bayramında Atina'daki Türk büyükelçiliğine giderek, Atatürk`ün resminin önüne Geçtiğini ve saygı duruşunda bulunduğunu

''Minber'' adında bir gazete çıkarttığını ve 52 sayı Yayımlanan gazetede ilk defa sansür kelimesiGeçtiğini.

Kurtuluş Savaşında rütbe alan birçok kadın askerlerimizin olduğunu, Dünya tarihine geçen tek kadın üsteğmenin Türk olduğunu, Üsteğmen Kara Fatma'nın 700 erkek, 43 kadından oluşan bir müfrezenin reiseliğine bizzat Atatürk tarafından atanmış olduğunu.

Bir röportajda "Birleşmiş Milletlere üye olmayı düşünüyor musunuz?" diye sorulduğunda "Şartlarımızı koyarız, kabullerine bağlı. Biz müracaat etmeyiz üye olmak için, davet gelirse Düşünürüz" dediğini ve bunun üzerine BM yasasının değiştirildiğini ve üyeliğe davet edilen ilk ülkenin Türkiye Cumhuriyeti olduğunu.

1938'de, General Mc Arthur'un en zor, en problemli, en Buhranlı döneminde, danışman, senatör ve bakanlarından Oluşan yüz yirmiden fazla Kişiye; "Şu anda hiçbirinizideğil, büyük istidadı ile Mustafa Kemal'i görmek için neler vermezdim" dediğini.

1938'de Ata’nın ölümünde Tahran gazetesinde yayınlanan bir şiirde; "Allah bir ülkeye yardım etmek isterse onun elinden tutmak isterse başına Mustafa Kemal gibi lider getirir" denildiğini.

1996'da Haiti Cumhurbaşkanının vasiyetinde, mezar taşına yazılmasınıistediği metinde; "Bütün ömrüm boyunca Türkiye'nin lideri Mustafa Kemal Atatürk'ü anlamış ve uygulamış olmaktan dolayı mutlu öldüm Yazdığını.

2000'de ABD Başkanı'nın milenyum mesajında; ''Milenyumun hiç şüphe yoktur ki tek devlet adamı

Mustafa Kemal Atatürk'tür. Çünkü o yılın değil asrın lideri olabilmeyi başarmış tek liderdir" denildiğini.

2005'te Amerika'nın en ünlü ekonomistlerinden birisiOlan Mr. Johnsùn önerisinin "Türkiye ekonomiyle savaşta bir tek Atatürk'ü örnek alsın yeter" olduğunu.

Biliyor Muydunuz? (Gökmen Göktürk’ten)

149

B)İNKILÂP-İLKE İLİŞKİSİTEMEL İLKELER

CUMHURİYETÇİLİK MİLLİYETÇİLİK HALKÇILIK

Ulusal Egemenlik demektir. Bir yönetim şeklidir. Seçim en önemli özelliğidir. Saltanata ve Monarşiye

karşıdır. Çoğulcudur.Gerçekleşmesi Ulusal

Bağımsızlığa bağlıdır. Ulusal bağımsızlık olmadan ulusal egemenlik olmaz.

Demokrasi ile bütünleşir. Fakat demokrasiden farklıdır.

Cumhuriyet bir yönetim şeklidir. Demokrasi bir yaşayış şeklidir. Yöneticilerin halkın oyu ile seçilmesi bir Cumhuriyet örneği, herkesin eşit bir şekilde 1 oy hakkına sahip olması ise demokrasidir.

İlk olarak Amasya Genelgesinde bahsedilmiştir.

İlk olarak Cumhuriyetçilik alanında inkılâp yapılmıştır; TBMM’nin açılışı ve saltanatın kaldırılması bu alanda yapılan ilk inkılâplardır.

Bütünleyici ilkesi Ulusal Egemenliktir.

Bu ilke doğrultusunda yapılan inkılâplar ulusal egemenlik aşamaları olarak daha önce anlatılmıştır.

Cumhuriyetçiliğin iki temel ilkesi vardır. Bunlar;

1. Çoğunluk: En çok oyu alan iktidar olur.

2. Çoğulculuk: Siyasi yönetime katılımın artması demektir. Örnekleri şunlardır;

a) Kadınlara da seçme ve seçilme hakkının verilmesi

b) Her elli bin erkeğe bir milletvekili yerine her yirmibin erkeğe bir milletvekili kuralının getirilmesi (1 Nisan 1923)

c) Çok partili seçimlerin yapılması

d) Seçme yaşının 25’ten 18’e indirilmesi (1 Nisan 1923)

e) Seçme ve seçilme hakkını kullanabilmek için vergi verir olma şartının kaldırılması (1 Nisan1923)

Ulusal Birlik ve Beraberlik demektir.

Başka milletleri sömürmeden çağdaş Medeni bir millet olmayı amaçlar.

Irkçılığa ve sömürüye karşıdır

Ümmet ve Hanedan anlayışı ile çelişir

Laiktir. Din birliği yerine millet ve ülkü birliğine dayanır.

Ortak bir tarih, ortak bir dil, ortak bir kültür, ortak bir amaç esasına dayanır.

Kurtuluş savaşının çıkış kaynağıdır.

Sosyal sınıflaşmayı kabul etmez. Çünkü sosyal sınıflaşma millet olmayı engeller.

Türk kurtuluş savaşı sebebiyle

İlk uygulamaya giren ilkedir. Bu ilke doğrultusunda

Türk Kurtuluş Savaşı yapıldı.

Yeni Türk Harfleri kabul edildi.

Yabancı işletmeler millileştirildi.

Türk Tarih Kurumu açıldı.

Türk Dil Kurumu açıldı.

Kabotaj kanunu çıkarıldı.

Türk Parasının Kıymetini Koruma kanunu çıkarıldı

1930

Sosyal eşitlik ve toplumsal dayanışma demektir.

Sınıf ayrımını ve imtiyazları reddeder.

Anayasamızdaki değiştirilemez hükümlerden olan Türkiye Cumhuriyeti Demokratik, Laik ve Sosyalbir Hukuk devletidir, hükmü ile bağdaşır.

Güçsüzleri ve yoksulları korumayı amaçlar.—Yeşil kart uygulaması—Yaşlı ve öğrencilere bilet indirimleri—Aşevleri—Yetimhaneler—Öğrenci bursları Bugün için halkçılığın en güzel örnekleridir

Eğitimde fırsat eşitliğini sağlar.

Cumhuriyetçilik ve milliyetçiliğin doğal bir sonucudur.

Ekonomik alanda eşitliği öngörmez. Çünkü Halkçılık bu alanda sosyalizmden ayrılır.

Bu ilke doğrultusunda;

Aşar vergisi kaldırıldı. 1925

Medeni Kanun kabul edildi. 1926

Kılık-Kıyafet Kanunu çıkarıldı. 1925

Kadınlara da siyasal haklar verildi. 1930–33–34

Soyadı Kanunu çıkarıldı. 1934 inkılâpları yapıldı

150

TEMEL İLKELER

LAİKLİK DEVLETÇİLİK İNKILÂPÇILIK

Devlet düzeninin ve Hukuk kurallarının Dini kurallar yerine akla ve bilime dayandırılması demektir.

İnsanlara inanç ve vicdan hürriyeti sağlar.

Devletin resmi dini olamaz. Ümmetçilik yerine milliyetçiliği

öngörür.

Eğitim Alanında Laikleşme Çabaları

Tevhid-i Tedrisat Kanunu 1924

Medreselerin kapatılması 1924

Maarif vekâletinin (Eğitim Bakanlığı) 1925 açılması. Çünkü bu tarihe kadar Eğitimi dini kurumlar olan vakıflar yönetiyordu.

Üniversiteler yasasının çıkarılması 1933. Çünkü yüksek öğretim dini kurumların yetkisinden alındı. Özerk bir hale getirildi.

Devlet Düzenini Laikleştirme Çabaları

Saltanatın kaldırılması–1922

Halifeliğin kaldırılması–1924

Şeriyye ve Evkaf ve vekâletinin Kaldırılması–1924

Medeni Kanunun Kabulü–1926

Anayasadan “Devletin dini İslam’dır.” Maddesinin çıkarılması–1928

Laikliğin Anayasaya girişi–1937

Toplum Düzeninde Laikleşme Çabaları:

Tekke ve Zaviyelerin kapatılması–1925.

Kılık-Kıyafet Kanunu-Şapka İnkılâbı–1925

1934 tarihli Giysi Kanunu. (Dini kisveler yasaklandığından dolayı.)

Ekonomide Devletin Düzenleyici, girişimci ve işletmeci olarak görev yapması demektir.

Türk ulusu 1911’den itibaren, sürekli savaşta olduğundan dolayı ekonomik gücü kalmamıştır. Bu durum da halkın ihtiyacı olan işletmeleri Devletin kurmasını zorunlu kılmıştır.

Devlet işletme açarak halkın ihtiyaçlarını karşılamalı ama kar amacı gütmemelidir.

Bu ilke Dünya Ekonomik bunalımın çıktığı 1929 yılından sonra uygulanmaya konmuştur. Cumhuriyetin ilanı ile Ekonomik kalkınma için özel sektöre teşvikler verildi. Örneğin; 1927 Teşvik-i Sanayi Kanunu ile özel sektör teşvik edildi. Fakat istenilen sonuç alınamayınca Ekonomide Devletçiliğe geçildi.

Amaç dışa bağımlılığı azaltmak ve halkın ihtiyaçlarını karşılamaktır.

Sümerbank

Demiryollarının yapılması

I. ve II. Beş yıllık kalkınma planları

Demir çelik Fabrikaları

Etibank

MTA

Şeker Fabrikaları

Merkez Bankasının kuruluşu

Devlet Hastanelerinin ve sağlık kuruluşlarının yapılması, Eğitim yatırımlarının yapılması

KİT’lerin kuruluşu.

1940 Milli Korunma Kanunu: Bu kanun devlete gerekli gördüğü fabrikalara el koyma yetkisi veriyordu.

Sürekli gelişme ve yenileşmeyi ifade eder.

Çağdaş bilim ve teknolojiyi esas alır.

Uygar uluslar düzeyinin üzerine çıkmak temel amacıdır.

Atatürkçülüğün durağan bir düşünce olmadığını gösterir.

Çağdaşlaşmak için yapılan bütün inkılâpları kapsar.

151

BÜTÜNLEYİCİ İLKELER

Ulusal Egemenlik

Ulusal Bağımsızlık

Ulusal Birlik ve

Beraberlik

Çağdaşlama ve

Batılılaşma

Akılcılık ve

BilimsellikÖzgürlükçülük

İnsanlık ve İnsan Sevgisi

Cumhuriyet-çiliği bütünler

Milliyetçiliği bütünler

Halkçılık ve Milliyetçiliği bütünler

Laiklik ve İnkılâpçılığı bütünler

Laikliği bütünler

Milliyetçilik ve Cumhuriyetçiliği bütünler

Halkçılığı bütünler

152

1) I- TBMM’nin açılışıII- Saltanatın KaldırılmasıIII- Başkomutanlık YasasıIV- Misak-ı Millinin İlanıV- Çok Partili Hayata

Geçilmeye ÇalışılmasıYukarıdakilerden hangileri bir ulusal egemenlik aşaması değildir?

A) I-IV B) I-IV-VC) I-III-IV D) III-IV

E) II-IV

2) I- TBMM’nin açılışıII- Saltanatın kaldırılmasıIII- Teşvik-i Sanayi Kanunu

IV –Erkânı Harbiye-i umumiyenin kaldırılması

V – Medeni Kanunun KabulüYukarıdakilerden hangileri bir Laikleşme aşaması değildir?

A) I-III B) IV-VC) II-IV-V D) I-III-IV

E) II-III-V

3) Türk İnkılâbını bir Fransız ve Rus İnkılâbından ayıran en önemli özellik nedir?

A) Ulusal Egemenliği getirmesiB) Monarşiyi tamamen bitirmesiC)Ulusal Egemenlikle Ulusal

Bağımsızlığı aynı anda gerçekleştirmesi

D)Diğer Uluslara örnek olmasıE) Bir Hazırlık Safhasının olması

4) I-Medeni KanunII- Soyadı KanunuIII- Tevhid-i Tedrisat KanunuIV – Toprak Reformu

Yukarıdakilerden hangileri Laikleşme ile ilgili değildir?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) II-IV D) I-IV

E) II-III

5) I- Türk Tarih KurumuII- Medeni KanunIII- Ölçü birimlerinde değişiklik

IV- Hafta sonu tatilinde değişiklik

Yukarıdakilerden hangilerinde Avrupalılaşmanın etkisi yoktur?

A) Yalnız I B) Yalnız IIIC) III-IV D) I-II

E) II-III-IV

6) I- Tevhid-i Tedrisat KanunuII- Medeni KanunIII- Saltanatın KaldırılmasıIV- Takvimde değişiklikV- Teşvik-i Sanayi Kanunu

Yukarıdakilerden hangileri ikilikleri ortadan kaldırmak için yapılmamıştır?

A) I-II-III B) IV-VC) Yalnız V D) II-III-IV

E) I-IV-V

7) Yeni Türk Devleti ilk olarak hangi alanda inkılâplar yapmıştır?

A) Siyasal B) SosyalC) Ekonomik D) Eğitim E) Kültür

8) Aşağıdaki alanlardan hangilerinde yapılan İnkılâplarla Laikliğin en az ilişkisi vardır?

A) Siyasal B) SosyalC) Kültürel D) Eğitim E) Ekonomi

9)Yeni Türk Devletinde en çok hangi ilke ile ilgili inkılâplar yapılmıştır?A) CumhuriyetçilikB) LaiklikC) HalkçılıkD) DevletçilikE) Milliyetçilik

İNKILÂPLAR TESTİ

153

10) Aşağıdakilerden hangilerinin Laiklikle doğrudan bir ilişkisi yoktur?A) Saltanatın KaldırılmasıB) Halifeliğin KaldırılmasıC) Tevhid-i Tedrisat KanunuD) Tekâlif-i Milliye EmirleriE) Medreselerin Kapatılması

11) Laiklik alanında yapılan İnkılâplar hangi tarihler arasında daha yoğun yaşanmıştır?

A) 1923–1926B) 1925–1930C) 1924–1928D) 1930–1937E) 1929–1938

12) Aşağıdaki okullardan hangisinin açılışının Laiklikle bir ilgisi yoktur?

A) İstanbul ÜniversitesiB) Ankara Hukuk MektebiC) Millet MektepleriD) Güzel Sanatlar EnstitüsüE) Köy Enstitüleri

13) Aşağıdakilerden hangisi aynı gün yapılan İnkılâplardan değildir?

A) Halifeliğin KaldırılmasıB) Tekke ve Zaviyelerin KapatılmasıC) Tevhid-i Tedrisat KanunuD) Medreselerin KapatılmasıE) Şeriyye ve Evkaf Vekâletinin

Kaldırılması

14) Aşağıdakilerden hangisi laiklikle ilgili doğru bir bilgi değildir?

A) Din ve vicdan özgürlüğü sağlarB) Ümmet birliğini esas alırC) Devletin dini olmazD) Kanunlar dine dayanmazE) Akıl ve bilim tek yol göstericidir

15) Aşağıdakilerden hangisi doğrudan Laik devletle ilgili değildir?

A) Medeni KanunB) Eğitim-Öğretimin birleştirilmesiC) Din işleri ve Evkaf Vekâletinin

KaldırılmasıD) Mahkemelerde Şahitliklerde Kadın

Erkek eşitliğinin sağlanmasıE) Soyadı Kanunun Kabulü

16) Aşağıdakilerden hangisi 1 Nisan 1923’te yapılacak olan Seçimlerden önce seçim sisteminde yapılandeğişiklerden biri değildir?

A) Seçme yaşı 25’ten 18’e indirildiB) Her 50.000 erkeğe 1 milletvekili

yerine Her 20.000 erkeğe 1 milletvekili kuralı getirildi.

C) Milletvekili seçmek için vergi verir olmak şartı kaldırıldı.

D) Kadınların oy kullanamayacağı kuralı devam ettirildi.

E) Oy kullanmak için Müslüman olma şartı getirildi.

17) I- Saltanatın KaldırılmasıII- Türk Parasının kıymetini

koruma ile ilgili kanun çıkarılması

III- Mahkemelerde tanıklıkta kadın-erkek eşitliğinin sağlanması

Gelişmeleri Laiklik, Cumhuriyetçilik ve Milliyetçilikle ilişki bakımından aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak gruplanmıştır?

Laiklik Cumhuriyet MilliyetçilikA) I II IIIB) III I IIC) II III ID) III II IE) I III II

154

18) I- İstiklal Marşının KabulüII- İstiklal Mahkemelerinin

KuruluşuIII- Misak-ı Millinin Milli

Mücadele’de temel alınması

Yukarıdakilerden hangileri Milliyetçilikle ilgili değildir?

A) Yalnız II B) I-IIC) Yalnız IV D) I-III

E) II-IV

19) I- Modern Saat Sisteminin Kabulü

II- Miladi Takvimin KabulüIII- TTK’nın açılışıIV- TDK’nın açılışı V- Ekonomide millileştirmeler

Gelişmelerden hangileri Milliyetçilikle doğrudan ilgili değildir?

A) I - II B) I - IIIC) II - III D) III- IV

E) IV-V

20) Ülkemizde aşağıdakilerden hangisi diğerlerinden sonra gerçekleşmiştir?

A) Tekke ve Zaviyelerin kapatılmasıB) Aşarın kaldırılmasıC) Takrir-i Sükûn KanunuD) Şapka İnkılâbıE) Medeni Kanunun Kabulü

21) Aşağıdakilerden hangisi Atatürk dönemi gelişmelerinden biri değildir?A) Milli korunma kanunun çıkarılmasıB) Merkez bankasının kuruluşuC) Takrir-i Sükûn Kanunun çıkarılmasıD) Çok Partili Sisteme geçişE) I. Beş Yıllık Kalkınma Planı

22) I- Miladi Takvimin KabulüII- Tevhid-i Tedrisat KanunuIII- Aşarın KaldırılmasıIV- Saltanatın KaldırılmasıV- Soyadı Kanunun Kabulü

Yukarıdakilerden hangileri Devlet ve Toplum düzenindeki ikilikleri ve karışıklıkları ortadan kaldırma amacına yönelik değildir?

A) Yalnız I B) Yalnız IIIC) Yalnız IV D) II-V

E) III-IV

23) I- İzmir İktisat KongresiII- Kabotaj KanunuIII- Teşvik-i Sanayi KanunuIV- II. Beş yıllık Kalkınma PlanıV- I. Beş yıllık Kalkınma Planı

Yukarıdakilerden Hangileri Ekonomide Devletçilik modeliyle ilgili değildir?

A) I-II B) I-II-IIIC) II-III-IV D) I-II-V E) I-III-V

24) I- Takrir-i Sükûn Kanunu II- Lozan Antlaşmasının

onaylanması III- Ankara’nın Başkent

YapılmasıIV- Cumhuriyetin İlanıV- Saltanatın kaldırılması

Yukarıdakilerden hangileri II. TBMM dönemine ait değildir?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) I-II-III D) Yalnız V

E) I-II-III-IV

155

25) I- Mecelle – Medeni KanunII- Temsil Heyeti – TBMMIII- Şeriyye ve Evkaf Vekâleti-

Diyanet İşleri Bşk, Vakıflar Genel Müdürlüğü

IV- Kanun-u Esasi-Teşkilatı Esasiye

V- Erkan-ı Harbiye-Maarif Vekâleti

Yukarıda birbirinin devamı olan bazı eşleştirmeler verilmiştir. Bu eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?

A) II-IV B) IV-VC) I-III D) II-IV-V

E) Yalnız V

26) I- Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi

II- Mahkemede Kadınlara eşit tanıklık hakkının getirilmesi

III- Kadınlara boşanma durumunda mülkiyet ortaklığı hakkının verilmesi

IV- Resmi nikâh zorunluluğunun getirilmesi

V- Kadına evlenmesi durumunda kendi soyadını da kullanma hakkının verilmesi

Yukarıdakilerden hangileri Medeni Kanun ile ilgili değildir?

A) I B) I-IIIC) II-IV D) II-III-IV E) I-III-V

İNKILÂPLAR TESTİ

1 D 14 B

2 D 15 E

3 C 16 E

4 E 17 B

5 A 18 B

6 C 19 A

7 A 20 E

8 E 21 D

9 B 22 B

10 D 23 B

11 C 24 D

12 E 25 E

13 B 26 E

156

BÖLÜM–13

ATATÜRK DÖNEMİ DIŞ SİYASİ GELİŞMELER

1) Lozan Sonrası Dış Politikada Yaşanan Sorunlar

a) Musul SorunuMusul 30 Ekim 1918 tarihi itibarı ile işgal edilmemiş olan bir Osmanlı toprağıydı ve Misak-ı Milli içinde yer alıyordu. Musul konusu 23 Ocak 1923’teki Lozan görüşmelerinde gündeme geldi. Lozan’da Türkiye ile İngiltere arasında yaşanan yoğun tartışmalar bu soruna bir çözüm getirmeyince konu konferanstan sonra 9 ay içinde çözümlenmek üzere ileri bir tarihe bırakıldı.

19 Mayıs 1924’te İstanbul’da İngiltere ile Türkiye Haliç Konferansı’nda bir araya geldiler ve soruna tekrar çözüm aradılar. Fakat burada da bir çözüm çıkmadı. Tam bu sırada Hakkâri’de 7 Ağustos 1924’te Nasturi İsyanı çıktı. İngilizler bu isyanı destekleyerek Hakkâri’yi de bizden almak istediler.

Sorun Milletler Cemiyeti’ne götürüldü. Milletler Cemiyeti bölgeye bir komisyon heyeti gönderdi. Milletler Cemiyeti ayrıca Musul ile Hakkâri arasında da “Brüksel Hattı” denilen bir hatçizerek bu iki bölgeyi ayırdı.

Nihayet Milletler Cemiyeti 16 Aralık 1925 tarihli oturumunda Brüksel Hattının Kuzeyinin Türkiye’ye güneyinin de Irak’a bırakılmasına karar verdi. Böylece Hakkâri Türkiye’de Musul-Kerkük de Irak’ta kalacaktı.

1925 yılında Doğu Anadolu’da çıkan Gerici Kürtçü Şeyh Sait İsyanı

Türkiye’nin Milletler Cemiyeti’ne üye olmayışı,

İngiltere’nin de MC’nin en etkili üyesi olması MC’de böyle bir kararın çıkmasına sebep olmuştur.

Bu karar üzerine Türkiye 17 Aralık 1925’te SSCB ile Dostluk ve Tarafsızlık Antlaşması imzaladı.

5 Haziran 1926’da İngiltere ile yapılan Ankara Antlaşmasıyla da Musul resmen Irak’ın oldu. Türkiye’ye ise Irak Petrol gelirinin %10’u 25 yıl süreyle verilecekti. Fakat Türkiye’ye 1954’e kadar 3.500.000 sterlin ödenmiştir. Türkiye’nin 2.000.000 Sterlinlik bir alacağı kalmıştır. Bu alacak hala Hazine Müsteşarlığında alacak olarak yer almaktadır (Türk Dış Politikası-Baskın ORAN)

KPSS 2006-ıMusul 1926 yılında hangi gelişmeyle İngiltere’ye verilmiştir?

A) Ankara AntlaşmasıB) Lozan AntlaşmasıC) Mudanya AntlaşmasıD) Moskova AntlaşmasıE) Sevr Barış Antlaşması Cevap: A

b) Bozkurt-Lotus SorunuFransız Lotus gemisi ile Türk Bozkurt gemisi 1926’da Midilli Adası civarında çarpıştılar. Türkiye Fransız kaptanı 80 gün tutuklayınca Fransa sorunu Milletler Cemiyeti’ne götürdü. Milletler Cemiyeti Türkiye’yi haklı buldu.

c) Yabancı Okullar SorunuLozan’da yabancı okullarla ilgili olarak “Bu okulların yabancı din, bilim ve yardım kuruluşlarının propagandasını yapamayacağı, Türk dilini ve tarihini öğretmesi gerektiği ve Türk yasalarına uyması gerektiği” kuralı konmuştu. Fakat Fransız okulları Fransa’nın desteğini alarak bu şartlara uymadılar.Türk Hükümetinin geri adım atmaması ve şartları yerine getirmeyen okulları kapatması üzerine Fransız okulları geri adım atmak zorunda kaldılar.

157

d) Osmanlı Borçları SorunuBu konuda en çok Fransa’yla sorun yaşadık. Çünkü Osmanlı en çok Fransa’dan borç para almıştı. Lozan’da borçların belirlenmesi Paris’te kurulacak bir komisyona bırakılmıştı. Türkiye 1928’de komisyon kararını kabul etti. Buna göre 1936’ya kadar her yıl 2 milyon altın lira1936–42 arası 2.800.000 altın lira 1942–1947 arası 2.780.000 altın lira1947–52 arası 3.180.000 altın lira ve 1952–54 arası da 3.400.000 altın lira vermeyi kabul etti. Fakat 1928’de ilk taksiti ödedikten sonra 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı çıkınca Türkiye ödemeyi durdurdu. 1933’te ödeme tekrar Türkiye’nin lehine düzenlendi ve son borcu 1954’te ödedik.

e) Mübadele (Etabli) Sorunu:Türkiye ile Yunanistan arasında yaşandı. 30 Ocak 1923’te Türkiye ile Yunanistan arasında yapılan protokol ile Türkiye’deki Rumlar ile Yunanistan’daki Türkler mübadele edilecekti. Fakat İstanbul Rumları ile Batı Trakya Türkleri bu mübadelenin dışında tutulacaklardı ve yerleşik sayılacaklardı.

Mübadele 1923’te başladı. 1927’de sona erdi. Fakat kolay olmadı. Çünkü Yunanistan İstanbul’da daha çok Rum bırakmak istiyordu. Bunun üzerine sorun MC’ ye götürüldü. Ama MC de sorunu çözemedi. Bunun üzerine önce Yunanistan 1924’te Batı Trakya’daki Türklerin mallarına el koyup bu malları Rumlara verdi.

Türkiye de İstanbul’daki Rumların mallarına el koydu. 1930 yılında her iki devlet bu sorunu kendi aralarında bir antlaşma ile hallettiler. Bu antlaşmaya göre tarih ve sınır kaldırılarak İstanbul’a veya Batı Trakya’ya geliş tarihleri ne olursa olsun İstanbul Rumlarının hepsi ve Batı Trakya Türklerinin hepsi yerlerinde kalacaktır. 1930’dan sonra Yunanistan ile dostluk dönemi başlayacaktır.

f) Patrikhane SorunuTürkiye-Yunanistan arasında yaşandı. Lozan’da Patrikhane’nin Ekümen (Evrensel) özelliğine son verilmişti. Buna göre Fener Rum Patrikhanesi sadece İstanbul Ortodokslarının bir kilisesi idi ve Türk Hükümeti’ne bağlı idi.

17 Aralık 1921’de aslen Bursa doğumluolan 6. Konstantin Arapoğlu Patrikhane’ye patrik seçilince Türk devleti bunu kabul etmedi ve 6. Konstantin’i Mübadele Antlaşması çerçevesinde sınır dışı etti. Bunun üzerine 6. Konstantin 1925’te istifa etti ve bu sorun çözüldü.

Atatürk döneminde Yunanistan’la Lozan’dan sonra sadece Mübadele ve Patrikhane sorun oldu. Kıbrıs, Ege Adaları, Ege Kıta Sahanlığı, Balkan Türk Azınlık sorunu gibi sorunlar yaşanmadı.

g) Montrö Boğazlar Sözleşmesi –1936Türkiye, Almanya ve İtalya’nın saldırgan politikaları üzerine 1936’da Boğazlarla ilgili statünün değiştirilmesi için ilgili devletlere nota verdi. Çünkü Lozan Türkiye’ye Boğazlar üzerinde tam bir hâkimiyet vermiyordu. Boğazları başkanı Türk olan bir uluslar arası komisyon yönetiyordu. Ve Türkiye boğazların her iki yakasından içeriye 25 km kadar mesafede asker bulunduramıyordu. Saldırgan İtalya ve Japonya aynı zamanda komisyon üyesi olan devletlerdi. Türk istekleri MC ve Komisyonun diğer üyelerince haklı bulundu ve 20 Temmuz 1936 Montrö Boğazlar Sözleşmesi yapıldı. Bu sözleşme ile Boğazlar komisyonu kaldırıldı. Boğazlardaki askersiz bölüm

kaldırıldı. Savaş gemilerine sınırlama

getirildi. Buna göre 1000 tondan ufak olanlar Barış’ta gündüzleri boğazlardan geçebilecek.

158

Türkiye savaş tehlikesi yaşarsa Boğazları savaş gemilerine kapatabilecek.

Uçak gemilerinin boğazdan geçişi ise yasaktır.

Boğazlar Misak-ı Milli’ye uygun çözülmüş oldu.

KPSS 2006-ITürkiye Boğazlarda tam egemenlik hakkı elde etmek için M.C’ ye başvururken hangi devletin saldırgan tutumlarını sebep olarak göstermiştir?

A) İngiltere B) Almanya C) Fransa D) Rusya E) İspanya Cevap: B

h)Hatay (Sancak) SorunuBölgeye Hatay ismi 1936’da Atatürk tarafından verildi. Daha önce Sancak deniyordu. Fransa 1936’da Suriye’deki mandasını kaldırdı ve Sancak’ın Suriye’de kalmasına karar verdi. Bunun üzerine Türkiye konuyu MC’ ye götürdü. MC İsveçli Sandler’i rapor yazıcı olarak atadı ve Sancak’a gönderdi. Bu arada uluslararası durum Türkiye’nin stratejik önemini arttırmaktaydı. Çünkü II. Dünya harbi tehlikesi baş göstermişti.

Sandler, raporunda, Hatay’ın bir devlet olması gerektiğini yazdı. MC Hatay’ın bir devlet olmasına karar verdi ve 24 Ağustos 1938’de Hatay devleti kuruldu. Yapılan seçimler sonucunda 40 sandalyelik Hatay Meclisi’nde 22 Sandalyeyi Türk vekiller aldı.

2 Eylül 1938’de Tayfur Sökmen Cumhurbaşkanı, Abdurrahman Melek Başbakan, Abdulgani Türkmen de Meclis Başkanı oldu. Bu tarihe kadar Sancak olan bölge ismi de Hatay

olarak değiştirildi. Bayrak olarak Türkiye bayrağına çok benzeyen bir bayrak seçildi.

Hatay Devlet Bayrağı23 Haziran 1939’da Ankara’da Türkiye ile Fransa arasında yapılan bir antlaşma ile Hatay’ın Türkiye’ye katılması sağlandı. Bu kararı Hatay Meclisi de kabul etti. Böylece Hatay resmen Anavatana katıldı.

KPSS 2006-I I. BoğazlarII. Borçlar Sorunu III. Nüfus MübadelesiHangileri Atatürk döneminde çözüldü?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I-II E) I-II-III Cevap: E

2) I. Dünya Harbinden Sonra Kurulan Uluslararası Örgütler

a) Milletler CemiyetiAmaç barışı korumaktır. Ocak 1920’de kuruldu. Kurucuları İngiltere, Fransa, İtalya ve Japonya’dır. 1926’da Almanya da katıldı. ABD bu örgüte İngiltere ve Fransa’nın egemen devlet olmalarından dolayı katılmadı. Merkezi İsviçre’dedir

Milletler Cemiyeti ne İtalya’nın Habeşistan’a saldırısını engelleyebildi, ne de Japonya’nın Mançurya’ya saldırısını engelleyebildi. Bu cemiyet II. Dünya savaşı çıkınca sona erdi.

159

Türkiye 1932’de üye oldu. Milletler Cemiyetine geç katılmış olmamız Musul sorununun bizim aleyhimize çözülmesine sebep olmuştur.Ancak Cemiyete üye oluşumuz da Boğazlar ve Hatay konusunun bizim lehimize çözülmesine sebep olmuştur.

b) Briand-Kellog Paktı1928’de ABD dışişleri bakanı Kellog ile Fransa dışişleri bakanı Briand arasında yapılan saldırmazlık antlaşmasıdır.

Bu pakta Almanya, Belçika, Büyük Britanya, Çekoslovakya, Fransa, İtalya, Japonya ve Polonya katıldı. Türkiye de 1929’da SSCB ile Litvinov Protokolünü yaparak beraberce Briand-Kellog Paktına katılacaktır. Türkiye SSCB ile 1925 Dostluk Antlaşması gereği beraber hareket etmek zorundaydı.Bu pakt II. Dünya savaşı çıkınca sona erdi

c) Lokarno Paktı1925’te Almanya, Fransa, Belçika, İngiltere ve İtalya arasında imzalandı. Almanya’nın saldırı politikasını engellemek amacıyla yapıldı. Ama pakta katılan Almanya 1936’da Fransa’nın Ren Bölgesine girecek ve pakt geçersiz olacaktır.

d) Küçük Antant1921 Tarihinde Yugoslavya, Romanya ve Çekoslovakya arasında İtalya’ya karşı kurulan ortak bir savunma ve işbirliği protokolüdür. Bu pakt II. Dünya savaşı çıkınca sona erdi

e) Çelik Pakt12 Mayıs 1939’da İtalya ile Almanya arasında yapılan ortak bir işbirliği antlaşmasıdır.

f) Balkan Antantı9 Şubat 1934’te Atina’da kuruldu. Kurucuları Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya ve Romanya’dır. Bu Antant İtalya ve Bulgaristan’ın yayılmacı emellerine karşı kuruldu. 1940’ta sona erdi.

TaYYaR

g) Sadabat PaktıSaldırmazlık ve güven ortamına dayalı bir antlaşmadır. Askeri bir ittifak değildir. 8 Temmuz 1937’de İran’da Sadabat Sarayı’nda imzalandı. Pakta katılan devletler İran, Türkiye, Irak ve Afganistan’dır. Almanya ve İtalyanın saldırgan tutumları bu paktın kurulmasını sağlamıştır. II. Dünya savaşının çıkması ile de sona ermiştir.

IRAK ATİ

KPSS 2006-I

1937 yılında Türkiye-İran-Irak ve Afganistan arasında Sadabat paktının kurulmasında I.Uyuşmazlıkların barışçıl yolla çözülmesiII. Katılımcı devletlerin bağımsız ve egemen olduklarını vurgulamaIII. Irak’ta Arap milliyetçiliğinin güçlenmesinin engellemeHangilerinin etkili olduğu söylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I-II E) I-II- III Cevap: D

3) II. Dünya Savaşı ve Sonuçları

a) II. Dünya Savaşı’nın Sebepleri

I. Dünya Savaşı’nın sonucunda Almanya ile yapılan Versay Antlaşması’dır. Bu antlaşma Almanya’ya çok ağır yükümlülükler getirmiştir.

Japonya’nın Çin’e (Mançurya) saldırması (1931)

İtalya’nın Habeşistan’a saldırması Milletler Cemiyeti’nin etkisiz

kalması ve Dünya Barışını sağlayamaması

160

İlk olarak kurulan grup Mihver grubudur. 1936’da Almanya ve İtalya mihveri yani Roma-Berlin Eksenli ittifakı kurdular. Aynı yıl Japonya da bu ittifaka katıldı.

Almanya ile Avusturya bir oldu-bittiyle 12 Mart 1938’de birleşecektir. (Anschluss Olayı)

b)SavaşMihver Grup: Japonya, İtalya, , Bulgaristan, Romanya ve Almanya’danoluşur.

JİBRA

Müttefik grup: ABD, Rusya İngiltere ve Fransa vardı. Müttefik gruba en sonkatılan ABD’dir

ARİF

ABD’nin savaşa katılması savaşın seyrini değiştirecektir. ABD II. Dünya savaşına girerken yine I. Dünya Savaşı’nda yaptığı gibi bir bildiri yayınlayacaktır. Bu bildiri Atlantik Bildirisi’dir. İçeriği hemen hemen Wilson İlkeleri ile aynıdır.Almanya savaşı başta iyi götürecektir. Fakat 1941’den sonra kaybetmeye başladı. Savaştan en önce çekilen Mihver devleti 1943’te İtalya oldu. Müttefikler Almanya üzerine Normandiya Çıkarması’nı yaptılar (1944).Almanya bu çıkarma ile çok ağır bir darbe aldı ve 1945’te resmen teslim olmak zorunda kaldı.1945’in 6 Ağustos’unda Enola Gay (Uçan Kale) adlı bir ABD B52 Bombardıman Uçağı’nın Japonya’ya (Hiroşima ve Nagazaki) 2 atom bombası atması ile Japonya da teslim oldu. Böylece savaş resmen bitti.

c)II. Dünya Savaşı’nın Sonuçları Savaşın kazananları ABD, İngiltere

ve SSCB oldu. Fakat ABD ile İngiltere Atlantik Bildirisi’ne uymadılar.

SSCB Orta Avrupa ve Balkanlar’da kendisine bağlı komünist yönetimler kurdu. Komünizm hızla yayılmaya başladı. Bu arada Nazizm ve Faşizm de sona erdi.

Atom bombası ile dünya artık Nükleer Çağa adım attı.

Savaştan sonra SSCB’nin komünizm sayesinde hızla yayılmasına karşı ABD Truman Doktrini (1947) adıyla bir plan uygulamaya başladı. Bu plana göre, Sovyet tehdidi altındaki ülkelere ekonomik ve askeri yardımda bulunulacaktı. Bu çerçevede ABD Dışişleri Bakanı Marshall’ın yardım planı uygulamaya konuldu. 1948–1952 yılları arasında Marshall yardım planı çerçevesinde Türkiye’ye de toplam 352 milyon dolar para yardımı yapıldı.

Sıcak savaş artık yerini soğuk savaşa bıraktı. Soğuk savaş Nato-Varşova Paktı arasında 1991’e kadar devam etti

Mısır, Hindistan, Pakistan, Tunus, Fas, Cezayir, Libya bağımsız oldu.

İngiltere ve Fransa ekonomik yönden zayıflamaya başladılar. Bunun yerine ABD ve SSCB dünya lideri olma yarışına girdiler.

Stalin (Rusya), Çörçil (İngiltere) ve Roosevelt (ABD) 4–11 Şubat 1945’te Kırım’da Yalta Konferans’ında bir araya geldiler ve kendi aralarında egemenlik alanlarını belirlediler. Nisan 1945’te de San Fransisko Konferansı ile BM’yi kurdular. Ağustos 1945 Postdam Konferansı ile de yenik devletlerle yapacakları barışın esaslarını belirlediler.

ABD, Çin, İngiltere, Fransa ve SSCB öncülüğünde BM kuruldu. Bu beş ülke BM’nin Güvenlik

161

Konseyinde veto hakkına sahip olan ülkelerdir.

d)II. Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Tutumu Türkiye aldığı karar gereği

topraklarına saldırı olmadığı müddetçe savaşa girmemekte kararlıdır.

İlk etapta 1941’de Ankara’da Almanya ile bir dostluk ve saldırmazlık antlaşması yapıldı.

Müttefik devletler ise 1943 Kazablanka Konferansı’nda Türkiye’nin kendi taraflarında savaşa katılmasının sağlanmasına karar verdiler.

İngiliz Başbakanı Çörçil 1943’te Adana’ya geldi. Burada İnönü’den savaşa girmelerini istedi. Fakat Türkiye tarafsızlığını devam ettirdi.

Aynı yıl Kahire’de de İnönü-Çörçil-Roosevelt bir araya geldi fakat Türkiye yine tarafsızlığını bozmadı.

1944’te Almanların yenilmesi kesinleşince Türkiye İngiltere ve ABD’ye yanaştı. Türkiye 23 Şubat 1945’te Japonya ve Almanya’ya savaş ilan etti. Savaş da zaten 9 Ağustos 1945’te resmen sona erecekti.

Türkiye bu savaşta fiili olarak bulunmamıştır.

Türkiye’nin savaş ilan etmesinin sebebi müttefiklerin San Fransisko’da toplayacakları konferansa katılmak istemesiydi. Müttefikler bu konferansa 1 Mart 1945’e kadar Almanya’ya savaş ilan etmiş olan devletlerin katılabileceğini açıklamışlardı. Türkiye San Fransisko Konferansı’na katıldı ve BM’nin kurucu üyelerinden biri oldu.

Türkiye’nin BM’ye üye olmasıyla ülkede Çok Partili Hayata geçilecektir. Çünkü Tek Parti Yönetimi dış politikada tepki çekmekteydi.

4) II. Dünya Savaşı Sonunda Kurulan Uluslararası Örgütler

a) BM (1945)Nisan 1945’te ABD’nin San Fransisko kentinde yapılan konferans ile BM resmen kuruldu. Merkezi ABD’nin New York şehridir. BM anayasası bu konferansta ABD-İngiltere-Rusya-Fransa ve Çin tarafından hazırlandı. Bu yüzden bugün bile BM’nin Güvenlik Konseyinde sadece bu 5 devletin veto hakkı vardır. Anayasa’da herhangi bir değişikliğin yapılabilmesi için Genel Kurul’un 3’te 2 çoğunluğu gerekir. Ancak Güvenlik konseyinin devamlı üyesi olan beş devletin de bu üçte iki çoğunluğun arasında olması gerekir.BM’nin başlıca 7 tane alt kuruluşu vardır.Genel Kurul: Bu kuruluşa tüm üyeler katılır. Her üye devletin 5 temsilcisi vardır. Her devletin 1 oy hakkı vardır. Yılda bir kez toplanır. Tavsiye kararı alabilir. Yeni ülkelerin kabulü, BM bütçesi ve barışın korunması için ayrılan bütçe gibi önemli konularda kararlar çoğunluğun üçte ikisi ile alınır. Diğer konular, salt çoğunlukla karara bağlanır.

Güvenlik Konseyi: Barış ve güvenlikten sorumludur. Kararları tüm üye ülkeler İçin bağlayıcıdır. 15 üyeden oluşur. 5 tanesi beş büyük devlettir. Diğer 10 üye ise Genel kurul üyeleri arasından 2 yıllık bir dönem için seçilir. Karar için 9 oy gerekir. Beş büyük devletten biri aleyhte oy verirse karar veto edilir.

FİRÇAFransa, İngiltere, Rusya, Çin, ABD

Ekonomik ve Sosyal Konsey:Ekonomik ve sosyal kalkınmayı amaçlar. 54 Üyeden oluşur. Üyelerin hizmet süresi 3 yıldır.

Vesayet Konseyi: Henüz kendi kendini idare edecek güce sahip olamayan milletlerin ilerlemesini sağlar. Onları sömürmeye kalkışacak

162

ülkelerden korur. Bugün işlevini kaybetmiştir.

Adalet Divanı: BM’nin en yüksek yargı organıdır. Hollanda’nın Lahey Şehri’nde bulunur. Her biri ayrı milletten 15 yargıcı bulunur. Yargıçlar 3 yıl süre ile görev yaparlar. Buradaki karar daha çok tavsiye kararı

niteliğindedir. AİHM (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi) ile karıştırılmamalıdır.

Sekreterlik: Kuruluşun idari şefidir.

İnsan Hakları Konseyi:19 Haziran 2006’da 47 üye olarak kuruldu.

BM EKONOMİK VE SOSYAL KONSEYİNE BAĞLI BAŞLICA KURULUŞLAR

YILI A D l

1950 BM Çocuklara Yardım Fonu (New-York) UNICEF

1950 BM Mülteciler Yüksek Komiseri (Cenevre) UNHCR

BM ve FAO Dünya Gıda Programı (Roma) FAO

1965 BM Eğitim ve Araştırma Enstitüsü (New-York) UNİTAR

1980 BM Silahsızlanma Araştırmaları Enstitüsü (New-York) UNİDIR

BM Kalkınma Programı (New-York) UNDP

1967 BM Sinaî Kalkınma Örgütü (Viyana) UNİDO

1975 BM Üniversitesi (Tokyo) UNU

1985 Kadın İçin Uluslararası Araştırma Eğitim Enstitüsü INSTRAW

1957 Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (Viyana) IAEA

1919 Uluslararası Çalışma Örgütü (Cenevre) lLO

1945 BM Besin ve Tarım Örgütü (Roma) FAO

1946 BM Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (Paris) UNESCO

1948 Dünya Sağlık örgütü (Cenevre) WHO

1960 Uluslararası Kalkınma Birliği (Vaşington) IDA

1945 Uluslararası Bayındırlık KalkınmaBankası(Vaşington) IBRD

1956 Uluslararası Finans Birliği (Vaşington) IFC

1945 Uluslararası Para Fonu (Vaşington) IMF

1947 Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (Montreal) ICAO

1874 Evrensel Posta Birliği (Bern) UPU

1865 Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (Cenevre) lTU

1873 Dünya Meteoroloji örgütü (Cenevre) WHO

1883 Dünya Düşünsel Haklar Örgütü (Cenevre) WIPO

1974 Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu (Roma) IFAD

1948 Gümrük Tarifeleri Ticaret Genel Anlaşması (Cenevre) GATT

163

KPSS 2006-IAşağıdakilerden hangisi BM’ye bağlı bir uluslar arası kuruluş değildir?

A) FAOB) UNDPC) ILOD) OECDE) IMF Cevap: D

2) NATO – 1949(Kuzey Atlantik Paktı)

4 Nisan 1949’da Washington’da toplam 12 devletin, ABD, İngiltere, Fransa, Kanada, Belçika, İtalya, Hollanda, Lüksemburg, Danimarka, Norveç, İzlanda, Portekiz katılımı ile kuruldu.

Paktın amacı barışın korunmasıdır. Bu yüzden savunma amaçlıdır. Yalnız askeri işbirliği değil, ekonomik işbirliğini de öngörür. Türkiye 1952’de Yunanistan ile beraber NATO’ya üye olmuştur. Türkiye’nin 1950’de Kore’ye 1 Tugay asker göndermesi Türkiye’nin NATO’ya girişinde etkili olmuştur. 1954’te Almanya Federal Cumhuriyeti ve 1982’de İspanya’nın da katılımı ile üye sayısı 16’ya çıktı.

Fransa’nın 1966’da Askeri Kanattan çekilmesi ile paktın merkezi Paris’ten Brüksel’e alındı. Fransa ve İzlanda sadece sivil kanata üyedir.

1999’da Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Polonya’nın da katılması ile üye sayısı 19’a yükseldi.

NATO Konseyi

Sivil Kanat Askeri Kanat Fransa 17 Üyeİzlanda veDiğer 17 Üye

NATO konseyi üye ülkelerin dışişleri bakanlarından oluşur. En yetkili karar organıdır. Kararlar oy birliği ile alınır. Her üye ülkenin veto hakkı vardır. En üst düzeydeki memuru Genel Sekreterdir.

NATO Parlamenterler Asamblesi ise üye ülkelerin parlamenterlerinden oluşur. Parlamenterler arası işbirliğini sağlar. Sivil kanada bağlıdır. Türkiye’nin burada 9 parlamenteri vardır.

NATO’nun en yüksek organı Askeri komitedir. Askeri kanada bağlıdır. Askeri savunma ile ilgili önlemleri NATO Konseyi’ne sunar.

NATO bugün hala faaliyetine devam etmektedir.

Türkiye’nin NATO’ya GirişiABD II. Dünya Savaşı sonunda SSCB ile girdiği soğuk savaş neticesinde Truman yardımları denen yardımlarla Türkiye’yi kendine çekmeye başladı. 1947’de Truman yardımlarıneticesinde Türkiye’ye 100 Milyon dolarlık yardım yapıldı.

1948–52 yılları arası da ABD dışişleri bakanı George Marshall’ın ismi ile anılan Marshall yardımlarıçerçevesinde ABD Türkiye’ye 352 milyon dolar daha yardım yaptı. Bu yardımlar Ekonomik Kalkınma adı altında yapılıyor. Fakat asıl amaçlanan Türkiye’yi soğuk savaşta kendi yanlarına çekebilmekti.

1950’de SSCB koruyuculuğundaki Kuzey Kore ile ABD koruyuculuğundaki Güney Kore savaşmaya başladı. ABD ve 15 BM üyesi buraya asker çıkardı. ABD’den sonra buraya en çok asker gönderen devlet Türkiye’dir. Türkiye buraya Tuğgeneral Tahsin Yazıcı komutasında 1 Tugay asker gönderdi (6000 asker). Türkler burada Kunurri

164

Muharebesi’nde 8. Amerikan Tugayının imha edilmesini engellediler. 1953’te ateşkes yapıldı. Türkler 721 şehit, 672 yaralı, 234 esir ve 175 de kayıp verdiler.

Türkiye’nin Kore’ye asker göndermesi Anayasa’ya aykırıdır. Çünkü Türkiye 1950’de Kore’ye asker gönderdiğinde henüz NATO üyesi değildi. Türkiye Kore’ye asker gönderdikten sonra 1952’de NATO’ya üye oldu. NATO’ya aynı yıl Yunanistan’da katıldı. 1999’da Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Polonya’nın da katılımı ile üye sayısı 19 oldu.

3) VARŞOVA PAKTI (1955)SSCB, Bulgaristan, Çekoslovakya, Doğu Almanya, Macaristan, Polonya, Romanya ve Arnavutluk arasında kuruldu. Bu devletler kendi aralarında NATO’ya karşı Birleşik bir Askeri Komutanlık oluşturdular. Bu devletlerin hepsinde SSCB askerleri bulunacaktı. 1990’da Macaristan Pakttan ayrıldı. Aynı yıl Doğu Almanya da pakttan ayrılınca 1991’de Prag’da son bir zirve ile pakt kendi kendini sona erdirdi.

4) COMECON (1949)Ocak 1949’da SSCB, Bulgaristan, Çekoslovakya, Macaristan, Polonya ve Romanya arasında kuruldu. Şubat 1949’da Arnavutluk da katıldı. 1950’de Doğu Almanya, 1962’de Moğolistan, 1972’de Küba, 1978’de Vietnam üye oldu. Bu paktın amacı ise üye ülkeler arasında Ekonomik işbirliğini sağlamaktı. Bu pakt da 1991’de sona erdi.

5) CENTOTürkiye ile Irak arasında yapılan karşılıklı işbirliği antlaşmasıdır. Aynı zamanda bir bölgesel savunma ve işbirliği örgütüdür. 1955’te İngiltere ve İran da katıldı. 1959’da Irak pakttan çekildi. Aynı yıl 1959’da ABD de CENTO’ya katıldı. 1979’da İran İnkılâbına kadar bu pakt devam etti. CENTO NATO’nun bir bölgesel uzantısı özelliğindedir.

1) I- Dış BorçlarII- Yabancı OkullarIII- Nüfus MübadelesiIV- Irak Sınırı

Atatürk döneminde yukarıdaki sorunlardan hangileri Fransa ile yaşanan sorunlardandır?

A) I-II B) II-IIIC) I-II-III D) III-IV

E) II-IV

2) I- Balkan AntantıII- Sadabat PaktıIII- NATOIV- LokarnoV- Kellog-Briand

Türkiye Atatürk döneminde yukarıdaki Uluslararası örgütlerden hangilerine dâhilolmamıştır?

A) II-III-V B) III-VC) I-III-IV D) III-IV

E) I-II-V

3) Türkiye Atatürk Döneminde ençok hangi devlet ile yakın ilişkiler kurmuştur?

A) Sovyet Rusya B) İngiltereC) Fransa D)Afganistan

E) ABD

4) Lozan Barışından sonra hangi konu Türkiye lehine çözülmemiştir?

A) Osmanlı BorçlarıB) BoğazlarC) Suriye sınırıD) Yabancı okullarE) Irak sınırı

DIŞ POLİTİKA TESTİ

165

5) Aşağıdakilerden hangisi Montrö Boğazlar sözleşmesi maddelerinden biri değildir?

A) Türkiye bir savaşa girerse savaş gemilerinin geçişi Türkiye’nin iznine bağlıdır.

B) Barış zamanında Tüm savaş gemilerinin geçişi serbesttir.

C) Savaş zamanında ticaret gemilerinin geçişi Türkiye’nin durumuna bağlıdır.

D) Barış zamanında ticaret gemilerinin geçişi serbesttir.

E) Savaş zamanında savaşan devletlerin savaş gemileri boğazlardan geçemez.

6) — Balkan Türk Azınlık Sorunu— Ege Adaları sorunu— Ege Kıta Sahanlığı sorunu

Bugünkü bu üç sorun hangi gelişmenin bir sonucudur?

A) Balkan savaşıB) Trablusgarp HarbiC) I. Dünya HarbiD) Lozan AntlaşmasıE) Sevr Antlaşması

7) I- IrakII- SuriyeIII- BulgaristanIV- İranV- Yunanistan

Türkiye Atatürk Döneminde yukarıdaki devletlerden hangileri ile bölgesel bir Pakt ya da Antant kurmamıştır?

A) Yalnız II B) I-IIIC) III-IV-V D) II-III E) II-III-IV

8) I- NatoII- Milletler CemiyetiIII- Sadabat PaktıIV- Balkan Antantı V- Kellog-Briand

Türkiye’nin yukarıdaki kuruluşlara giriş sıralaması kronolojik olarak nasıldır?

A) II-IV-V-III-I B) V-II-IV-III-IC) II-V-IV-III-I D) V-IV-II-IV-I E) I-II-IV-III-V

9) I- Sadabat paktıII- Balkan AntantıIII- Briand-KellogIV- NatoV- Cemiyet-i Akvam

Yukarıdaki uluslar arası kuruluşlardan hangileri Türkiye’nin komşularıyla kurduğu bölgesel işbirliği örgütleridir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I-II D) I-II-III E) III-IV-V

10) I- NatoII- Varşova PaktıIII- BMIV- Milletler CemiyetiV- Balkan Antantı

Yukarıdakilerden hangileri II. Dünya savaşı sonucu kurulmuşlardır?

A) I-III B) I-II-IIIC) I-II-IV D) II-IV-V

E) II-III-IV

11) Hatay’daki Türk varlığını belirten ve Hatay’ın özerk yapısını destekleyen uluslararası Milletler Cemiyeti raporu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bristol RaporuB) Harbourd RaporuC) Wilson İlkeleriD) Milne RaporuE) Sandler Raporu

166

12) I - Bulgaristan’ın kaybıII- Bosna Hersek’in kaybıIII- Karadağ’ın kaybıIV- Romanya’nın kaybıV- Musul’un kaybı

Yukarıdakilerden hangilerinin kaybı içerde yaşanan önemli bir iç sorunun sonucudur?

A) Yalnız I B) I-IIC) III-IV D) I-II-V

E) I-V

13) Aşağıda bazı devletler ve bunlarla yaşadığımız sorunlar eşleştirilerek verilmiştir. Bu eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?

A) Yunanistan-Nüfus MübadelesiB) İngiltere-Musul SorunuC) Fransa-Dış Borçlar ve Yabancı

okullarD) Suriye-HatayE) Rusya - Kapitülasyonlar

14) I- Yunanistan-Nüfus MübadelesiII- İngiltere-Musul SorunuIII- Fransa-Dış Borçlar Sorunu

ve Yabancı Okullar SorunuIV- Sovyet Rusya-Doğu Sınırı

Yukarıdaki sorunlardan hangileri Lozan’dan sonra yaşanmamıştır.

A) Yalnız I B) I-III-IVC) Yalnız IV D) I-II-III

E) I-III

15) I- Mondros Ateşkesi - Refet Bele II- Mudanya Ateşkesi - Rauf

Orbay III- Lozan Barışı - İsmet İnönü IV- Montrö - Tevfik Rüştü ArasYukarıda bazı Antlaşmalar ve bu antlaşmaları imzalayan temsilcilerimiz verilmiştir. Bu eşleştirmelerden hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I-II D) III-IV E) I-II-IV

16) Türkiye’nin komşuları ile olan sınırlarının kesin ve son şeklini alma sıralaması hangi şıkta doğru olarak verilmiştir?

A) Rus - Irak - Suriye - Yunan B) Rus - Yunan -Irak - Suriye C) Yunan - Rus - Irak – SuriyeD) Irak - Yunan - Rus – SuriyeE) Yunan - Rus - Suriye – Irak

17) I- Kahire GörüşmeleriII- Adana GörüşmeleriIII- İstanbul GörüşmeleriIV- Yalta Konferansı

V- Postdam Konferansı

Yukarıdakilerden hangileri Türkiye’nin İkinci Dünya savaşına girişi ile ilgili gelişmelerden biri değildir?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) Yalnız III D) I-IV

E) III-IV-V

18) I- Kore Harbine KatılmaII- BM’ye girişIII- Cento’ya katılma

Yukarıdakilerden hangileri Türkiye’nin NATO’ya girişine sebep olan gelişmelerdendir?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) Yalnız III D) I-III

E) II-III

167

19) I- Türk Kurtuluş Savaşı – Nizami ve Gayrı Nizami Savaş

II- I. Dünya Savaşı - Nükleer Savaş – Soğuk Savaş

III- Nato - Varşova Paktı -Soğuk Savaş

Yukarıdaki Savaş ve Savaş türleri eşleştirmelerinden hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) I-IIC) Yalnız II D) I-III

E) II-III

20) Aşağıdakilerden hangisi Türk-Dış Politikasının esasını oluşturur?

A) YayılmacılıkB) TurancılıkC) Yurtta Sulh Cihanda SulhD) Laik Rejimi yaymaE) Orta Asya ile Kültürel bağları

güçlendirme

DIŞ POLİTİKA TESTİ

1 A 11 E

2 D 12 D

3 A 13 E

4 E 14 C

5 B 15 C

6 A 16 B

7 D 17 E

8 B 18 A

9 C 19 C

10 B 20 C

168

ATATÜRK KRONOLOJİSİ

1. 19 Mayıs 1881 Selanik’te doğdu. Makbule ve Naciye adlı iki kız kardeşi vardı.

2. 1888 Babası Ali Rıza Efendi verem’den dolayı vefat etti.

3. 1887 Şemsi Efendi İlk Okulunda öğrenimine başladı.

4. 1892 Selanik Mülkiye Rüştiyesine girdi.

5. 1895 Selanik Askeri rüştiyesini bitirdi.

6. 1899 Manastır askeri idadisini bitirdi.

7. 1899 Harp okuluna girdi.

8. 1902 Harbiye’yi bitirdi.

9. 1902 Harp akademisine girdi.

10. 1905 Harp Akademisinden kurmay yüzbaşı olarak mezun oldu.

11. 1905 Şam V orduya bağlı otuzuncu süvari Alayında staja başladı.

12. 1906 Şam’da Vatan ve Hürriyet Cemiyetini kurdu.

13. 1907 Şam V. ordu Kurmay Başkanı oldu.

14. 1907 İttihat Terakki Cemiyetine üye oldu.

15. 1908 Alman General Litzmanın “Takımın muharebe talimi”adlı eserini Türkçe’ye çevirdi.

16. 1908 Selanik Üsküp Demiryolu Müfettişliğine atandı.

17. 1909 Askeri eğitimleri anlatan Cumalı ordugâhı adlı eserini yayınlaması

18. 1909 Hareket ordusu Kurmay Başkanlığına atandı.31 Mart İsyanını bastıran kuvvetlerin Kurmay Başkanıdır.

19. 1910 Fransa’da Picardi Askeri Manevralarına Türk ordusunu temsilen katıldı.

20. 1910 Arnavutluk’ta çıkan Malisor isyanını bastırmak üzere görevlendirildi.

21. 1911 Traplusgarp’ta Derne ve Tobruk’ta savaştı.

22. 27 Kasım 1911’de Binbaşılığa terfi etti.

23. 24 Ekim 1912’de Trablusgarp’tan İstanbul’a geldi.

24. 25 Kasım 1912’de Gelibolu’daki Bolayır birlikleri kurmay başkanlığına atandı.

25. 23 Temmuz 1913’te II. Balkan Harbine girdi. Edirne’yi geri alan Bolayır Birliklerinin kurmay başkanıdır.

26. 27 Ekim 1913. Sofya’ya Askeri Ateşe olarak atandı.

27. 11 Ocak 1914 Sofya Ataşemiliterliklerine ek olarak Bükreş, Belgrat ve Çetin’e Ataşemiliterliklerine atandı.

28. 1 Mart 1914 Yarbaylığa terfi etti.

29. 2 Şubat 1915 Tekirdağ’da yeni kurulan 19. Tümen komutanlığına atandı.

30. 1 Haziran 1915 Albaylığa terfi etti.

31. 8 Ağustos 1915 M.Kemal Anafartalar Grubu Komutanlığına atandı. Çanakkale cephesi.

32. 1 Nisan 1916 Çanakkale’deki başarılarından dolayı rütbesi Tuğgeneral (Mirliva)’liğe yükseltildi.

33. 17 Şubat 1916. Hicaz Kuvve-i Seferiye Komutanlığına atandı. Fakat bu görevi reddetti.

34. 7 Mart 1916. 16. Kolordu Komutanlığına vekâleten atandı. Aynı tarihte Kafkas Cephesinde Muş ve Bitlis’i geri aldığından dolayı altın kılıçlı imtiyaz madalyası ile ödüllendirildi.

169

35. 18 Mart 1917 II. Ordu Komutanlığına atandı.

36. 5 Temmuz 1917’de VIII. ordu komutanlığına atandı ve Halep’e geldi.

37. 9 Ekim 1917 VII. ordu komutanlığını bırakarak İstanbul’a geldi.

38. 15 Aralık 1917 Veliahd Vahdettin ile birlikte Almanya’ya gitmek üzere İstanbul’dan trenle hareket etti.

39. 7 Ağustos 1918 VII. ordu komutanlığına tekrar atandı.

40. 25 Ekim 1918 İngilizleri Halep’in kuzeyinde durdurdu

41. 30 Ekim 1918 Yıldırım Orduları Grup Komutanlığına atanması

42. 13 Kasım 1918 İstanbul’a gelişi. Bu sırada İstanbul’da olan İtilaf Donanması için Geldikleri gibi giderlerdemiştir.

43. 13 Kasım 1918’den itibaren İstanbul’da Minber Gazetesine yazılar yazdı.

44. 30 Nisan 1919 9. Ordu Müfettişi olarak atanması.

45. 19 Mayıs 1919 Samsun’a çıkışı.

46. 25 Mayıs 1919 Harbiye Nezaretinin M.Kemal’i İstanbul’a geri çağırması.

47. 8 Haziran 1919 - Harbiye Nezaretinin M.Kemal’i İstanbul’a geri çağırması

48. 13 Haziran 1919 Havzadan Amasya’ya Geçişi

49. 8–9 Temmuz 1919. Görevden alınışı ve bunun üzerine hem görevden hem de meslekten istifa etmesi.

50. 22 Haziran 1919 Amasya Genelgesini yayınlayışı

51. 23 Temmuz 1919. Erzurum kongresine başkanlık yapması.

52. 4 Eylül 1919 - Sivas kongresine başkanlık yapması.

53. 20–22 Ekim 1919 - Salih Paşa ile Amasya görüşmelerini yapması.

54. 27 Aralık 1919 - Temsil heyeti ile birlikte Ankara’ya gelişi.

55. 7 Kasım 1919 - Osmanlı Mebusan Meclisi için yapılan seçimlere Erzurum Milletvekili olarak girdi ve seçildi.

56. 24 Nisan 1920 - T.B.M.M’ ye Başkan seçilmesi

57. 5 Ağustos 1920 - Başkomutan seçilmesi

58. 19 Eylül 1921 - Mareşallik ve Gazilik unvanı verilmesi.

59. 20 Ağustos 1922 - M.Kemal’in Batı Cephesi karargâhının bulunduğu Akşehir’e gelmesi.

60. 26 Ağustos 1922 -Kocatepe’deki Büyük Taarruzu idare etti.

61. 10 Eylül 1922 - İzmir’e gelişi.

62. 9 Eylül 1923 - Halk Fırkasını kurması

63. 29 Ekim 1923 Cumhurbaşkanı seçilmesi

64. 14–15 Haziran 1926- Gazi’ye Suikast girişimi

65. 15–20 Ekim 1927 - Gazinin Büyük Nutuk’u okuması.

66. 24 Kasım 1934 – Atatürk soyadını alışı.

67. 5 Eylül 1938 – Atatürk’ün vasiyetini hazırlayışı.

68. Atatürk’ün ölümü -10 Kasım Perşembe 1938

69. Atatürk’ün naşının Etnografya müzesinden alınıp Anıtkabire konması -10 Kasım 1953

170

TÜRK TARİHİNDE İLKLER

1. Tarihte Kurulan İlk Türk Devleti, Asya Hun Devleti

2. Türk Adı İle Kurulan İlk Milli Türk Devleti, I. GöktürkDevleti

3. Yerleşik Yaşama Geçen İlk Türk Devleti, Uygurlar

4. Yazıyı İlk Kullanan Türkler, II. Göktürk ( Kutluklar )

5. Avrupa’da Kurulan İlk Türk Devleti, Avrupa Hun Devleti

6. İstanbul’u İlk Kuşatan Türkler, Avarlar

7. Alfabeyi İlk Kullanan Türkler, Türgişler

8. Parayı ilk kullanan Türkler, Sibirler

9. İlk Türk Parasını Basan Türkler, Türgişler

10. Bizans’la Siyasal İlişki Kuran İlk Türkler, Göktürkler

11. Türk Tarihinin İlk Yazılı Antlaşması, Asya Hun-Çin Ant.

12. İlk Türk Alfabesi, Göktürk –Orhon Alfabesi

13. Töreyi yazı hale getiren ilk Türkler, Uygurlar

14. Türk Tarihi ile ilk yazılı belgeler, Orhun Kitabeleri

15. Tarihte ilk onlu sisteme dayalı ordu, Asya Hunları-Metehan

16. İlk Türk Hükümdarı, Teoman, Asya Hun Devleti

17. Türk adı ilk defa, ÇİN KAYNAKLARINDA Geçer.

18. Türlerin ilk başkenti, Ötüken

19. İlk hayvan sanat üslubu,İSKİTLER

20. İlk ceket, pantolon, kemer ve kemer tokası, İskitler

21. Yabancı dinleri benimseyen ilk Türkler, Uygurlar

22. Anadolu’ya ilk gelen Türkler,

Hunlar

23. İlk atlı göçebe Türk uygarlığı,İskitler

24. Kâğıt ve matbaayı ilk kullanan Türkler, Uygurlar

25. Tarihte atı ilk evcilleştirilen millet, Türkler

26. İlk yazılı Türk Milli Tarih kaynağı, Orhun Kitabeleri

27. İlk yoğurt, pastırma ve konserve et, Türkler

28. En uzun destanı, Manas-Kırgızlar

29. Musevi olan tek Türkler, Hazarlar

30. İslamiyet’i kabul eden ilk Türk boyu, Karluklar

31. İlk Müslüman Türk devleti,Karahanlılar

32. İlk Müslüman Türk İmparatorluğu, Gazneliler

33. Mısır’da kurulan ilk Türk İslam Devleti, Tolunoğulları

34. Hicaz bölgesine hâkim olan ilk Türk devleti, İhşitler

35. Hindistan’a İslamiyet’i ilk götüren Türkler, Gazneliler

36. Türkçeyi resmi dil ilan eden ilk Türk Devleti, Karahanlılar

37. Türkçeyi resmi dil ilan eden ilk Türk Beyliği,Karamanoğulları

38. Türklerin Anadolu’daki ilk başkenti, İznik

39. İlk Türk denizcisi ve Amirali,Çaka Bey

40. Selçukluların Bizans’la yaptığı ilk savaş, Pasinler

41. Türk âleminin ilk sözlüğü,Divan-I Lügati’t Türk

42. İlk Türkçe Siyasetname Eseri,Kutadgu-Bilig

43. İstanbul’u İlk Kuşatan Müslüman Türk Devleti, Çaka

44. İlk Türk-İslam Medresesi,

171

Gazneniler, Beyhakiye Medresesi

45. Anadolu’da İlk Cami,Diyarbakır Ulu Cami

46. Anadolu’da İlk Dini-Siyasi Ayaklanma, Babai İsyanı

47. Anadolu’da ilk destan,Danişmentname

48. Anadolu Selçukluları’nda İlk Tersane, Sinop, I.İzzettin Keykavus Dönemi

49. Anadolu Selçuklularında İlk Gümüş Para, Iı. Kılıç Arslan

50. Anadolu Selçuklularında İlk Bakır Para, I.Mesut

51. Anadolu Selçuklularında ilk kapitülasyon, Venedik, I.Alaettin Keykubat

52. Haçlılara ilk karşı koyan İslam ve Türk devleti, Anadolu Selçukluları

53. Anadolu’da İlk esnaf teşkilatı,Ahilik, Anadolu Selçuklu Devleti

54. Osmanlı’ya ilk katılan Beylik,Karesioğulları

55. İlk Denizci Türk Beyliği,Menteşeoğulları

56. Sultan unvanını ilk kullanan Türk hükümdarı, Gazneli Mahmut

57. Türk-İslam edebiyatının ilk örneği, Kutadgu-Bilig

58. Edebiyatımızın anı türündeki ilk eseri, Babürşah’ınBabürnamesi

OSMANLI TARİHİNDE İLKLER

1. Osmanlının ilk başkenti, Söğüt

2. Doğuda en geniş sınırlara ulaştığımız Antlaşma 1590 Ferhat Paşa Ant. III. Murat

3. Batıda en geniş sınırlara ulaştığımız Antlaşma 1672 Bucaş, IV. Mehmet

4. Yeniçeri ocağını kaldırmayı düşünen ilk Osmanlı Padişahı,Genç Osman.(1621)

5. Sancağa çıkan son şehzade, III. Mehmet’tir. Bu uygulama III. Mehmet’in oğlu I.Ahmet tarafından kaldırıldı.

6. Osmanlı’nın ilk toprak kaybettiği Antlaşma 1611 İran’la yapılan Nasuh Paşa Antlaşmasıdır.

7. Ordusunun başında bulunup sefere katılmayan ilk Padişah,II. Selim’dir.

8. Ordusunun başında sefere katılan son Padişah III. Mustafa’dır.(1695–1703)

9. Osmanlı’nın aldığı ilk büyük yenilgi II. Viyana kuşatmasıdır.1683

10. Osmanlı’nın çok miktarda toprak kaybettiği ilk Antlaşma Karlofça Antlaşmasıdır.1699

11. Osmanlı’nın Devletlerarasında paylaşıldığı ilk paylaşım Antlaşması, 1699 Karlofça

12. Osmanlı-İran ilişkileri ilk kez II. Bayezid döneminde başladı.

13. Osmanlı-Memluk ilişkileri ilk kez Fatih döneminde başladı.

14. İlk Osmanlı-Memluk savaşı II. Bayezid dönemi’dir.

15. Osmanlı başkentinde elçi bulundurma hakkını elde eden ilk Avrupa Devleti Venedik’tir.

16. Osmanlı Bütçesinin ilk defa açık verdiği dönem I.Süleyman dönemidir.

172

17. Mimar Sinan’ın ilk eseri, Kanuni’nin eşi için İstanbul’da yaptırdığı Haseki külliyesi’dir.

18. Osmanlı ile Rusya arasındaki ilk Antlaşma 1700 İstanbul Antlaşması’dır.

19. İlk Osmanlı Bankası,1847 Bank-ı Der saadet’tir.

20. Avrupa’ya ilk defa öğrenim için öğrenci gönderilmesi, II. Mahmut

21. İlk defa halkı Müslüman-Türk olan bir bölgenin elden çıkışı,Kırım, Küçük Kaynarca

22. Rusya’ya ilk savaş tazminatı Küçük Kaynarca Antlaşmasıyla verildi.

23. Nizam-ı Cedit askerlerinin ilk ve son başarısı Fransızlara karşı Mısır’da- 1802 oldu.

24. İlk çiçek aşısı, ilk kumaş fabrikası, ilk kâğıt fabrikası, ilk matbaa, ilk itfaiye teşkilatı, ilk karakalem portre çalışması, ilk batılaşma hareketleri Lale devridir.

25. Batı tarzı ilk askeri ıslahat 1730,I.Mahmut

26. Halktan ilk kez iç borçlanma yoluyla para toplanması Esham-ı Tahvilat ismi ile 1757 III. Mustafa.

27. İlk geçici elçilik Fransa’ya açıldı. Lale devrinde,28 Mehmet Çelebi Paris’e gönderildi.

28. İlk sürekli elçilik uygulaması III. Selim döneminde oldu. Yine Paris’e açıldı.

29. Islahatlarla ilgili rapor hazırlatan ilk Padişah III. Selim’dir.

30. Fransız ihtilalinin milliyetçilik düşüncesinin ilk etkili olduğu ülke Osmanlı İmparatorluğudur.

31. Osmanlıdan ayrılmak için ilk isyan eden millet Sırplardır.(1804)

32. Osmanlıdan ilk ayrılan millet Yunanlılardır.1829 Edirne Antlaşması.

33. Osmanlıdan ayrılan son Balkan Devleti Arnavutluktur.(1913)

34. Valisinin pazarlıklarına boyun eğen ilk Osmanlı Padişahı, II. Mahmut’tur. Mısır valisi Kavalalı’nın şartlarını kabul etmiştir.

35. Ruslar Anadolu topraklarına ilk defa 1828–29 Osmanlı-Rus savaşı ile girdiler. Ardahan ve Kars’ı ele geçirdiler.

36. Kuzey Afrika’da kaybedilen ilk toprak Cezayir’dir.1830 Fransa Antlaşması.

37. Rusya ilk defa 1833 Hünkâr iskelesi Antlaşması ile donanmasını Akdeniz’e sokma hakkını elde etti.

38. Osmanlı’nın boğazlar üzerindeki hâkimiyetini tek başına kullandığı son Antlaşma 1833 Hünkâr İskelesi Antlaşmasıdır.

39. Boğazlar ilk defa Hünkâr İskelesi Antlaşmasıyla bir siyasi pazarlık haline getirildi.

40. Osmanlı devleti ilk defa 1856 Paris Antlaşması ile bir Avrupa Devleti sayıldı.

41. Osmanlı’da ilk dış borç 1854 yılında Abdulmecid tarafından İngiltere’den alındı.

42. Padişahın yetkilerini sınırlayan ilk gelişme 1808 Sened-i ittifak’tır.

43. İlk yurt dışı seyahatine çıkan Osmanlı Padişahı,1867 Abdülaziz’dir.

44. İlk yurt dışı sergisi, 1851 Londra’da Tarım ve sanayi ürünlerini sergilediğimiz sergidir.

45. Türkiye’de ilk sergi 1863 Sultan Ahmet Meydanındaki

173

sanayi ürünleri sergisidir.

46. İlk resim sergisini açan ressam,Şeker Ahmet Paşa’dır.

47. İstanbul’da açılan ilk tünel 1873,Abdülaziz dönemindedir. Dünya’nın 3.tüneli’dir.

48. Osmanlı’da ilk vapur 1827,II. Mahmut dönemindeki Buğu gemisi

49. İlk kıyafet kanunu 1829,II. Mahmut. Fes, setre, pantolon

50. İlk gazete, Takvim-i Vekayi (1831),II. Mahmut, resmidir.

51. İlk Telgraf (1854) Abdulmecid.

52. İllere ilk defa vali gönderme, II. Mahmut

53. İlk nüfus sayımı, II. Mahmut,(1831)

54. Piyanist olan ilk ve tek Osmanlı Padişahı V.Murat’tır.

55. İlk posta (İstanbul-İzmir arası 1823),polis ve karantina teşkilatları, II. Mahmut

56. İlk defa ülke içinde seyahatlere çıkan Padişah, II. Mahmut’tur.

57. İlk muhtarlık uygulaması, II. Mahmut dönemindedir.

58. Devlet dairelerine resmini astıran ilk Padişah, II. Mahmut’tur.

59. İlk kâğıt para(kaime) basıldı.1840 Abdulmecid

60. İlk demir yolu 1866’da İzmir-Aydın arasında işletmeye açıldı.

61. Osmanlı posta teşkilatı(1841).

62. İlk kahvehanenin açılışı (1854) İstanbul-Tahtakale

63. Kaybedilen topraklardan yapılan ilk göç 1806–1812 Osmanlı-Rus savaşı sonunda Balkanlardan Anadolu’ya yapılan göçtür.

64. İstanbul’a ilk otomobil’in gelişi 1895

65. Osmanlıya ilk telefonun gelişi II. Meşrutiyet

66. 19.y.y’ın en büyük göç olayı 1877–78 Osmanlı-Rus savaşı sonucu yapılan göçtür.

67. İlk Türk kadın romancısı Ahmet Cevdet Paşa’nın kızı Fatma Aliye Hanım’dır.

68. İlk mecburi ilköğretim, II. Mahmut

128. Aydınlar tarafından tahtan indirilen ilk Padişah Abdülaziz’dir.(Genç Osmanlılar tarafından)

129. Osmanlı’da ilk rasathane, III. Murat döneminde Takuyyittin Mehmet tarafından kuruldu.

130. En uzun süre tahtta kalan padişah, Kanuni, 46 yıl.

131. En kısa süre tahtta kalan padişah V. Murat, 5 ay.

132.ilk uçağımız, 1912 Mehmet Reşat’ın cülus

töreninde kullanıldı

133.ilk Havaalanımız,1912Yeşilköy Havaalanı

174

İNKILÂP TARİHİNDE İLKLER

1 Osmanlı’da halkın ilk defa yönetime katılması,1.Meşrutiyet

2. Osmanlı’da Parlamenter sisteme ilk defa geçilmesi.1. Meşrutiyet

3. Osmanlıda Anayasal düzene ilk defa geçiş,1.Meşrutiyet

4. Türk tarihinin ilk Anayasası, Kanun-u Esasi, 1876

5. Türk siyasi tarihinin ilk partisi, İttihat Terakki -1907

6. Türk siyasi tarihinin ilk muhalefet partisi, Ahrar- 1908

7. Osmanlıda rejime karsı çıkan ilk isyan, 31 Mart isyanı–1909

8. Ordunun ilk defa yenilikleri koruduğu olay, 31 Mart isyanı, Hareket ordusu

9. Meclis kararıyla görevden alınan ilk padişah, II. Abdülhamit,1909

10. Türk siyasi tarihinde ilk çok partili yaşam, II. meşrutiyet

11. Osmanlının Kuzey Afrika’da kaybettiği ilk toprak, Cezayir 1830 Fransa

12. Osmanlının kuzey Afrika da kaybettiği son toprak, Trablusgarp, 1912 Uşi Ant.

13. M. Kemalin ilk görev yeri Şam, V. Ordu, kurmay yüzbaşı

14. M. Kemalin ilk katıldığı savaş, Trablusgarp, 1911–12

15. Birinci Balkan savaşında Osmanlıya ilk saldıran devlet,Karadağ

16. İkinci Balkan savaşında ilk çatışma, Sırbistan-Bulgaristan

17. M. Kemalin katıldığı balkan savaşı, II. Balkan savaşı

18. Osmanlının izlediği ilk siyasetOsmanlıcılık

19. Osmanlının izlediği son siyaset

Türkçülük

20. Birinci Dünya savaşını ilk başlatan devlet Avusturya-Macaristan

21. Birinci Dünya savaşı öncesinde ilk oluşan grup, Üçlü İttifak–1882(Almanya-Avusturya-İtalya), üçlü itilaf ise1907(İngiltere-Fransa-Rusya)

22. Birinci Dünya savaşından ilk çekilen itilaf devleti, Japonya 1914 Ağustos-Kasım arası savaştı.

23. Birinci Dünya savaşında saf değiştiren itilaf devleti, İtalya–1915

24. Birinci Dünya savaşına en son katılan ittifak devleti,Bulgaristan -1915

25. Birinci Dünya savaşına en son katılan itilaf devleti, Yunanistan 27 Nisan 1917

26. Birinci Dünya savaşından ilk çekilen ittifak devleti, Bulgaristan-Selanik ateşkesi 29 Eylül 1918

27. Birinci Dünya savaşından en son çekilen ittifak devleti, Almanya, Redhondes Ateşkesi

28. Birinci Dünya savaşında ilk barış, Almanya ile Versay, 1918

29. Birinci Dünya savaşında son barış, Osmanlı, Sevr 1920

30. Birinci Dünya savaşında ilk açtığımız cephe, KafkasCephesi, 22 Aralık 1914

31. Birinci Dünya savaşında son açılan cephemiz, Suriye-Filistin, 1918–1917

32. Birinci Dünya savaşında ilk kapanan cephemiz, Çanakkale,1916 Ocak

33. Birinci Dünya savaşında son kapanan cephemiz, Yemen-Hicaz

175

34. Tank, uçak denizaltı, makineli tüfek ve zehirli gazlar ilk olarak I. Dünya Savaşındakullanıldı.

35. Birinci Dünya savaşında başarılı olduğumuz tek cephe, Çanakkale Cephesi

36. İstanbul un ilk defa (fiilen) işgali, 13 Kasım 1918

37. Mondros’tan sonra yapılan ilk işgal, 3 Kasım 1918, Musul

38. Türk halkının işgallere karşı ilk tepkisi, Direniş Cemiyetleri kurmak.

39. İlk kurulan direniş cemiyeti, Trakya Paşa eli Cemiyeti, 15 Aralık 1918

40. Kuvay-ı Milliye ilk olarak, Batı Anadolu’da Yunanlılara karşı ortaya çıktı.

41. İşgallere karşı ilk direniş, Hatay-Dörtyol, Kara Hasan Paşa

42. Yunanlılara ilk kurşun, Hukuk-u Beşer Gazetesi Yazarı Hasan Tahsin

43. Türk milli mücadelesinin haklılığını gösteren ilk uluslar arası belge, Amiral Bristol Raporu

44. Mustafa Kemal’ in resmi görevine ilk kez ters düşmesi, Havza Genelgesi

45. İlk defa Mondros ve itilaf devletlerine açıkça karşı çıkma, Havza Genelgesi

46. İlk defa Osmanlı hükümetine açıkça karşı çıkma, Amasya Genelgesi

47. Kurtuluş Savaşının amacı gerekçesi ve yönteminin ilk defa belirlendiği genelge veya belge Amasya Genelgesi

48. Ulusal Egemenlik temeline dayalı bir devlet düzeninden ilk defa bahsedilmesi, Amasya Genelgesi

49. Ulusal hareketi fiiliyata döken ilk resmi belge, Amasya Genelgesi

50. Manda ve himaye ilk kez, Erzurum Kongresinde reddedildi.

51. Ulusal Egemenliğin koşulsuz ve kesin olarak sağlanacağı ilk kez, Erzurum Kongresinde belirlendi.

52. Temsil Heyeti ilk kez Erzurum kongresinde oluşturuldu, 9 kişilik.

53. İlk kez mili sınırlardan Erzurum Kongresindebahsedildi.

54. Amasya Genelgesinin esasları ilk kez Erzurum Kongresindekarara dönüştü.

55. İstanbul Hükümetine karşı geçici bir hükümet kurulması gerektiği ilk defa Erzurum Kongresinde söylendi.

56. M. Kemalin sivil olarak yaptığı ilk faaliyet, Erzurum Kongresidir.

57. M. Kemalin başkanlık yaptığı kongreler, Erzurum ve Sivas Kongreleridir.

58. ilk ve tek milli kongre, Sivas Kongresi

59. Manda ve himayenin kesin olarak reddedilmesi, Sivas Kongresi

60. Kurtuluş savaşını tek elden yönetmek için yapılan siyasi örgütlenmede ilk büyük adım, Sivas Kongresi

61. Temsil heyetinin ilk Yürütme görevi, A. F. Cebesoy’u Batı Cephesi Komutanlığına ataması.

63. İlk bölgesel kongre- Balıkesir Kongresi–27 Haziran1919

64. Batı cephesi ilk olarak Balıkesir –Alaşehir Kongresiile oluşturuldu. Temmuz ve Ağustos 1919

176

55. Batı Cephesi Kuvay-i Milliye birliklerine atanan ilk komutan, A.F.Cebesoy

66. Temsil Kurulunun bir hükümet gibi hareket ettiğini gösteren ilk gelişme, Sivas Kongresi.

67. Temsil Kurulunun ilk yürütme görevini yapması, A.F.CEBESOY’UN Sivas Kongresinde Batı Cephesi Kuvay-i Milliye Birlikleri Komutanlığına atanması.

68. Temsil Kurulunun ilk siyasi başarısı Sivas Kongresinden sonra Damat Ferit hükümetinin düşürülmesi

69. İlk milli mücadele gazetesi, İrade-i Milliye Sivas’ta, daha sonra Ankara’da ismi Hâkimiyet-i Milliye olarak değiştirilecektir.

70. İstanbul Hükümetinin temsil heyetini resmen tanıması, Amasya Görüşmeleri

71. M. Kemalin ilk milletvekilliği yaptığı yer, Erzurum, Son Osmanlı Mebusan Meclisi üyesi

72. Ulusal sınırlarımızın kesin olarak belirlenmesi, Misak-i Milli -28 Ocak 1920

73. İstanbul’un fiilen işgali, 13 Kasım1918

74. İstanbul’un resmen işgali,16 Mart 1920

75. M. Kemal I. TBMM’ ye Ankara Milletvekili olarak katıldı.

76. İlk TBMM- 23 Nisan 1920–1 Nisan 1923 arasıdır.

77. Birinci TBMM ye karşı çıkan en uzun süreli ayaklanmalar, Azınlık İsyanları

78. TBMM’nin çıkardığı ilk kanun, Ağnam Kanunu

79. Kurtuluş Savaşında ilk askeri cephemiz, Doğu Cephesidir.

80. TBMM’ nin uluslararası

alandaki ilk siyasi başarısı,Gümrü Antlaşmasıdır.

81. Ankara ‘da büyükelçilik açan ilk devlet, Gürcistan

82. Kapitülasyon hakkından vazgeçen ilk devlet, Sovyet Rusya, Moskova antlaşması.

83. Düşman işgalinden ilk kurtulan ilimiz, Maraş, 10 Şubat 1920

84. TBMM’nin açılmasından önce kurtulan iki şehrimiz, Maraş ve Urfa dır.

85. TBMM’nin ilk askeri zaferi, Gümrü Antlaşmasıdır.

86. TBMM’nin kurduğu düzenli ordunun ilk askeri zaferi, I. İnönü

87. Yeni Türk devletinin ilk anayasası, 20 Ocak1921, Teşkilat-ı Esasiye

88. İtilaf devletlerinin TBMM ‘yi hukuken ilk defa tanıması, Londra Konferansı

89. TBMM ‘yi tanıyan ilk büyük Avrupalı devlet, SSCB

90. TBMM ‘yi tanıyan ilk İslam devleti, Afganistan

91. TBMM yi tanıyan ilk itilaf devleti, Fransa

92. Misak-ı Milliden verilen ilk taviz, Moskova ant. İle Batum

93. Son savunma savaşımız,Sakarya

94. Doğu sınırımıza kesinlik kazandıran antlaşma, Kars Ant.

95. TBMM’nin savaş yapmadan kurtardığı bölgeler, Mudanya ile İstanbul, Boğazlar ve Doğu Trakya

96. Laikliğe geçişte atılan ilk adım,Saltanatın Kaldırılması 1922

97. Türkiye Cumhuriyeti’nde 23 Nisanın ilk defa resmi ve milli bayram olarak kutlanması, 1921

177

98. Türkiye Cumhuriyeti’nde ilk Halkevleri,1932

99. Türkiye Cumhuriyeti’nde ilk Köy Enstitüsü,1941

100.Türkiye Cumhuriyeti’nin ilkCumhurbaşkanı, Atatürk 1923, 4 kez cumhurbaşkanlığı yaptı

101.Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Başbakanı, İsmet Paşa 1923

102.Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Meclis Başkanı, Fethi Okyar1923

103.Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Genelkurmay Başkanı, Mareşal Fevzi Çakmak, 1923

104.Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Siyasi Partisi, C.H.F. 1923

105.Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Muhalefet Partisi, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, 1923

106 Ordunun ilk defa siyasetten ayrılması,19 Aralık 1924

107.Türkiye Cumhuriyeti’nde ilk çok partili seçim,1946 seçimleri

108.Türkiye Cumhuriyeti’nde ilk gizli oy açık sayımlı seçim,1950

109.Türkiye Cumhuriyeti’nde ilk tekdereceli seçim, 1946 seçimleri

110.Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Sağlık Bakanlığı,1920

111.Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Yüksekokulu, Ankara Hukuk Mektebi

112.Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk özel Bankası, İş Bankası 1924

113.Türkiye Cumhuriyeti’nin ilkplanlı kalkınma dönemi I. Beş yıllık kalkınma planı 1934

114.Türkiye Cumhuriyeti’nde ilkTürkçe Hutbe, 1928

115.Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Türkçe ezan 1931–33 arası Bursa, Bursa olayı çıktı

116 Türkiye Cumhuriyeti’nin dâhil olduğu ilk uluslararası kuruluş, Milletler Cemiyeti

117.Türk kadınına verilen ilk hak, Eğitim Hakkı, 1924

118.Türk kadınının ilk defa siyasal haklarına kavuşması,1930

119.Türkiye’de ilk televizyon yayını,1968

120. THY’ nin ilk yurtdışı uçuşu,1947

121. Türkiye Cumhuriyeti’nde ilk Asfalt yol yapımı, 1938

122.TBMM ve Misak-ı Milli’yi ilk tanıyan devlet, Ermenistan 3 Aralık 1920, Gümrü Ant.

123.Halkoyuna sunulan ilk Anayasa, 1961 Anayasası

124.Türkiye’de ilk radyo yayını, 1927

125.En uzun süre işgal altında kalan şehir, İstanbul,13 Kasım 1918–6 Ekim 1923

126.Türkiye’nin ilk büyükelçilik açtığı yer, Moskova, Ali Fuat Cebesoy

127.Türkiye’de ilk nüfus sayımı,1927

178

TÜRK SİYASİ TARİHİNDE PARTİLER

1. Genç Osmanlılar cemiyeti:1865’te İstanbul’da kuruldu. Teşkilatı ve çalışma usulleri İtalyan Carbonari Cemiyeti örnek alınarak düzenlenmiş gizli yapısı olan bir cemiyettir. Önde gelen isimleri Ziya Paşa, Namık Kemal, Ali suavi ve Mustafa Fazıl Paşalar idi.Fikirleri, Hürriyet, Meşrutiyet, Vatanseverlik gibi düşüncelerdir. Din, dil, ırk ayrımı yapılmaksızın bir Osmanlı Milletinden bahsettiler.Genç Osmanlı hareketi Osmanlılardaki ilk aydın hareketidir. Yaptığı Propaganda ilerde Osmanlıya Meşrutiyeti getirecektir.

2.İttihat ve Terakki:Cemiyet ve Partileşmesi;

Jön Türk’ler de denir. Jön Türklerin Fransızca karşılığı Genç Türklerdir.Cemiyet 21 Mayıs 1889’da İstanbul’da gizli olarak kuruldu. İlk başta ismi İttihad-ı Osmanî Cemiyetidir. Kurucuları İbrahim Temo, Abdullah Cevdet, Mehmet Reşit gibi Askeri Tıp Okulu öğrencileridir. Cemiyetin amacı, istibdadı yıkmak, Meşrutiyeti kurmak ve 1876 Kanun-u Esasisini yeniden tatbik etmekti.Mustafa Kemal de Şam’da görevli

olduğu sırada “Vatan ve Hürriyet” cemiyetini kurmuştu.(1906).Mustafa Kemal 29 Ekim 1907’de yemin ederek İttihat ve Terakki Cemiyetine katılır.

1906’da kurulan bir diğer cemiyet olan Osmanlı Hürriyet Cemiyeti de 1907’de İttihat ve Terakkiye katılacaktır.

İttihat ve Terakki’nin 1907’de ki kurucuları İsmail Canbulat, Bursalı Tahir, Talat Paşa, Enver Paşa ve Hasan Tosun Bey’dir.

İttihat Terakkiciler başta Osmanlıcılık daha sonra da Türkçülük ve Turancılık düşüncesini savundular. II. Meşrutiyetin ilan edilmesinde etkili oldular. 1909–1918 yılları arasında hükümette yer aldılar. I.Dünya

savaşında Osmanlının yenilmesi üzerine vatanı terk edip gittiler.

3.Ahrar Fırkası:1908’de Prens Sabahattin tarafından kuruldu, ilk muhalefet partimizdir. Siyasi görüşleri ise, İslamcılık ve Adem-i merkeziyetçiliktir.1908 seçimlerinde milletvekilliği alamadılar. Mevlanzade’nin çıkardığı Serbesti Gazetesi bu partinin yayın organıdır.Yeni gazete, Mizan, Sedayı Hak da Ahrar’ı destekliyordu. İkdam ise tarafsız geçinen bir gazetedir. Serbesti gazetesi yazarı Hasan Fehmi’nin Galata köprüsünde tahminen İttihat terakki üyesi olan birisi tarafından öldürülmesi 31 Mart isyanına sebep olacaktı.

4.Fedekaran-ı Millet: Eylül 1908’de kuruldu. Muhalefet partisidir. Yayın organı Hukuk-u Umumiye gazetesidir. Kurucusu Avnullah el Kazimi’dir.

5.Hürriyet ve İtilaf Fırkası:23 Kasım 1909’da Dr. Rıza Nur tarafından kuruldu. İttihat ve Terakki’den ayrılanlarca kuruldu. Osmanlıcılık siyaseti ve Ademi merkeziyetçilik önemli siyasi görüşleridir. Ekonomide ise liberal’dir. Partinin başkanı Damat Ferit’tir. İttihat ve Terakkiye karşı en güçlü muhalefet İtilafçıların muhalefetidir.

6.Ahali Fırkası:Gümülcineli İsmail başkanlığında tutucu ilmiyecilerin katılımı ile kurulan bir partidir.

7.Mutedil Pervaran Partisi:Arnavut İsmail Kemal tarafından Arnavut ve Arap mensupların katılımıyla kuruldu.8.İttihat-ı Muhammedi Cemiyeti:1909’da Derviş Vahdeti tarafından kuruldu. Yayın organı Volkan gazetesidir. Şeraitçi ve İttihat-ı İslamcıdır.

9. Teceddüt: İttihat ve Terakki partisi 1918’de kendini feshetti. Parti

179

Teceddüt ismini alarak siyasete devam kararı aldı.

10.Hürriyet ve itilaf Fırkası tekrar kuruldu. 1918

11.Türk Komünist Partisi (TKP) kuruldu.1920

12.Cumhuriyet Halk Fırkası:9 Eylül 1923’te kuruldu. Genel başkan Mustafa Kemal oldu.10 Kasım 1924’te partinin başına Cumhuriyet kelimesi eklendi. Atatürk ilkeleri 1931’de parti kurultayında parti programına girdi. Bu ilkeler 1937’de de Anayasaya girecektir. İnkılâplara öncülük eden bir partidir. 1923 – 1950 arası iktidardadır. 1923 – 1946 yılları arası ise tek parti

dönemidir.

13.TerakkiPerver Cumhuriyet Fırkası kuruldu (1924).Kurucuları, Kazım Karabekir, Rauf Orbay, Refet Bele, Adnan Adıvar ve Ali Fuat Cebesoy’dur. Genel başkan Kazım Karabekir, Genel sekreter ise Ali Fuat Cebesoydur. Liberal ve demokrat bir partidir.Dini düşünce ve inançlara saygılıdır.Cumhurbaşkanının milletvekilliğinin

kaldırılacağını söylediler. Serbest ekonomiyi savundular. Yerinden yönetimden yanadırlar. Toprak reformu vaat ettiler.

İlk şubesi Urfa’da açıldı. Şeyh Sait isyanına karıştıkları gerekçesiyle İstiklal Mahkemeleri tarafından 5 Haziran 1925’te parti kapatıldı. B u yüzden Çok partili yaşama geçilemedi. Türkiye Cumhuriyetinin ilk muhalefet partisidir.14.Serbest Cumhuriyet Fırkası:M. Kemal’in isteği ile Fethi Okyar tarafından kuruldu.(1930).Atatürk’ün kız kardeşi Makbule Atadan da bu partinin kurucularındandır. Parti Cumhuriyetçi ve milliyetçidir. Ekonomide Liberalisttir. Devletçiliğe

karşıdır. Bu partinin kurulmasında 1929

Dünya Ekonomik Bunalımı da etkili olmuştur. Fakat asıl amaç demokrasi ve çok partili yaşama geçiştir.

Fakat Parti rejim karşıtlarının toplandığı bir parti haline gelince Fethi Okyar partisini kapattı.

17 Kasım 1930.Daha sonra 23 Aralık 1930’da Menemen isyanı çıktı. Bu durum Fethi Okyar’ın partiyi kapatmakta ne kadar haklı olduğunu gösterdi.

15.Ahali Cumhuriyet Fırkası: Adana – 1930

16.Amale ve işçi Fırkası kuruldu. Edirne – 1930

17.Milli kalkınma partisi kuruldu. Fevzi Çakmak – 1945

18.Demokrat parti kuruldu. Celal Bayar, A. Menderes – 1946

19.Türkiye Sosyalist parti kuruldu.(1946)

20.Türkiye Sosyalist İşçi Partisikuruldu.(1946)

21.Türkiye işçi ve çiftçi partisikuruldu.(1946)

22.Türkiye Sosyalist emekçi ve köylü partisi kuruldu.(1946)

23.Millet Partisi kuruldu.(1948)24.Hürriyet Partisi kuruldu.(1955)

Türkiye Cumhuriyetinde çok partili dönem kesin olarak 1946’da başladı

Türk siyasi tarihinde ise ilk çok partili yaşam II. Meşrutiyet dönemidir.

KPSS 2006–1

I. Halk FırkasıII. Terakkiperver Cumhuriyet

FırkasıIII. Serbest Cumhuriyet FırkasıHangileri Atatürk döneminde kurulmuş muhalefet partileridir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I-II E) II-III Cevap: E

180

TÜRKİYE CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANLARI

Celal Bayar Bursa-Gemlik doğumludur. Lozan Barış Antlaşmasına Türk tarafının müşaviri olarak katıldı.1960 Askeri Darbesi sonucu idama mahkûm edildi. Rahatsızlığı nedeniyle 1964’te serbest bırakıldı. İlk sivil Cumhurbaşkanı Celal Bayar’dır.

Cemal Gürsel Erzincan doğumludur. I.Dünya savaşı sırasında Çanakkale, Suriye ve Filistin cephelerinde savaştı. Batı cephesinde görev aldı. Anayasa uyarınca rahatsızlığı sebebiyle görevden alındı.

Cevdet Sunay Trabzon doğumludur. Filistin cephesinde görev aldı. Mısır’da İngilizlere esir düştü. Güney ve Batı cephelerinde görev aldı.

Fahri Korutürk İstanbul doğumludur. Montrö Boğazlar Sözleşmesine Türk heyeti içinde katılmıştır.

Kenan Evren Manisa Alaşehir doğumludur. Son asker cumhurbaşkanıdır.

Cumhurbaşkanı seçimi 4 tur üzerinden yapılır. 1. ve 2. turda 3’te 2 çoğunluk aranır. 3. turda salt çoğunluk aranır. 3. turda salt çoğunluk sağlanamazsa en çok oy alan 2 aday 4. tura kalır. 4. turda da salt çoğunluk aranır. Salt çoğunluk sağlanamazsa meclisfesh olur, Ülke erken seçime gider.

Cumhurbaşkanı adaylığı için gerekli şartlar ise; o Milletvekili seçilme yeterliliğine

sahip olmako Yüksek öğrenim görmüş olmako 40 yaşını doldurmuş olmaktır.

1.GAZİ MUSTAFA KEMAL ATATÜRK

(1881/∞) 29.10.1923 – 10.11.1938

2.İSMET İNÖNÜ (1884–25 Aralık 1973)

MALATYALI 11.11.1938 – 22.5.1950

3.CELAL BAYAR (1883–1986) 22.5.1950 – 27.5.1960

4.CEMAL GÜRSEL (1895–1966) AĞA 26.10.1961 – 28.3.1966

5.CEVDET SUNAY (1899–1982) 29.3.1966 – 28.3.1973

6.FAHRİ KORUTÜRK (1903–1987) 6.4.1973 – 5.4.1980

7.KENAN EVREN (1918-?) 9.11.1982 – 8.11.1989

8.TURGUT ÖZAL(1927–17 Nisan 1993) MALATYALI

9.11.1989 – 17.4.1993

9.SÜLEYMAN DEMİREL (1925-?) 16.8.1993 – 16.05.2000

10.AHMET NECDET SEZER (1941-?) 16 Mayıs 2000 – 16 Mayıs 2007

181

TÜRKİYE CUMHURİYETİ BAŞBAKANLARI

BAŞBAKAN PARTİSİ DÖNEMİ

İsmet İNÖNÜ CHP 29.10.1923 / 22.11.1924

Fethi OKYAR CHP 22.11.1924 / 04.03.1925

İsmet İNÖNÜ CHP 04.03.1925 / 01.11.1937

Celal BAYAR CHP 01.11.1937 / 11.11.1938

Celal BAYAR CHP 11.11.1938 / 25.01.1939

Dr. Refik SAYDAM CHP 25.1.1939 / 09.07.1942

Şükrü SARAÇOĞLU CHP 9.7.1972 / 07.08.1946

Recep PEKER CHP 7.8.1946 / 09.09.1947

Hasan SAKA CHP 10.9.1947 / 16.01.1949

Şemsettin GÜNALTAY CHP 16.1.1949 / 22.05.1950

Adnan MENDERES DP 22.5.1950 / 27.05.1960

İsmet İNÖNÜ CHP 20.1.1961 / 20.02.1965

Suat Hayri ÜRGÜPLÜ AP 20.2.1965 / 27.10.1965

Süleyman DEMİREL AP 27.10.1965 / 12.03.1971

Nihat ERİM AP 26.3.1971 / 22.05.1972

Ferit MELEN AP 22.5.1972 / 15.04.1973

Naim TALU - 15.4.1973 / 26.01.1974

I.Bülent ECEVİT CHP 26.1.1974 / 16.11.1974

Sadi IRMAK - 17.11.1974 / 31.03.1975


II. Bülent ECEVİT CHP 21.6.1977 / 20.07.1977


III. Bülent ECEVİT CHP 5.1.1978 / 12.11.1979


Bülent ULUSU - 21.9.1980 / 12.12.1983

Turgut ÖZAL ANAP 13.12.1983 / 08.11.1989

Yıldırım AKBULUT ANAP 9.11.1989 / 18.06.1991

Mesut YILMAZ ANAP 18.6.1991 / 20.11.1991

Süleyman DEMİREL DYP 20.11.1991 / 16.05.1993

Tansu ÇİLLER DYP 25.6.1993 / 06.02.1996


Necmettin ERBAKAN RP 28.6.1996 / 30.06.1997


IV. ve V. Bülent ECEVİT DSP 11.1.1999 / 28.05.1999-18.11.2002

Abdullah GÜL AKP 18.11.2002 / 14.03.2003

Recep Tayyip ERDOĞAN AKP 14.3.2003 / ?

182

TÜRKİYE CUMHURİYETİ SEÇİMLERİ VE SONUÇLARI

1. 1920–23 T.B.M.M. I. Dönem 433 milletvekili I. T.B.M.M.

2.1923–27 Tek Parti Dönemi 287 milletvekili II. T.B.M.M.

3. 1927–31 Tek Parti Dönemi 316 milletvekili III. T.B.M.M.

4. 21.7.1946 Seçimleri Çok Partili

A) CHP: 396 milletvekili B) DP: 61 milletvekili

5. 14.5.1950 Seçimleri Çok Partili

A) Demokrat Parti : % 50–408 milletvekili

B) CHP : % 39 -69 milletvekili

6. 2.5.1954 Seçimleri A)DP : % 56–490 milletvekiliB)CHP : % 34–30 milletvekili

7. 27.10.1957 SeçimleriA)DP : % 47–419 milletvekili B)CHP: % 40–173 milletvekili

8. 27.5.1960 Hükümet Darbesi(Milli Birlik Komitesi)Org. Cemal Gürsel, Devlet Başkanı, Başbakan

9. 15.10.1961 seçimleriA)CHP : %38–173 milletvekiliB) AP :% 34–158 milletvekili

10. 10.10.1965 SeçimleriA)AP. : % 52–240 milletvekiliB)CHP : % 28–134 milletvekili

11. 12.10.1969 SeçimleriA)AP. : % 46–256 milletvekili B)CHP : % 27–143 milletvekili

12. 14.10.1973 SeçimleriA)CHP : % 33–185 milletvekiliB)AP : % 29–149 milletvekili

13. 5.6.1977 SeçimleriA)CHP : % 41–213 milletvekiliB)AP : % 36–189 milletvekili

14. 21.10.1983A)Anap : % 43–211

milletvekiliB)Halkçı Parti : % 29–177

milletvekili C)Milliyetçi D)Demokrasi Partisi : % 22–

71 milletvekili

15. 29.10.1987 Seçimleri A)Anap : % 26 -178

milletvekili B)SHP : % 25 -99

milletvekili C)DYP : % 19 -59

milletvekili

16. 20.10.1991 SeçimleriA)DYP : %26 -178

milletvekiliB)Anar : %23 -115

milletvekiliC)SHP : % 21 -88

milletvekili

17. 1.12.1995 SeçimleriA)RP : % 21–155

milletvekili B)Anıp : %19 -132

milletvekili C)DYP : % 19–135

milletvekiliD)DSP : %14–79

milletvekiliE)CHP : %10–49

milletvekili

18. 18.04.1999 Seçimleri A)DSP : %22 -136

milletvekiliB)MHP : %17 -129

milletvekili C)FP : %15 -111

milletvekiliD)ANAP: %13 -86 milletvekiliE)DYP : %12 -85

milletvekili

19. 03.11.2002 seçimleriA)AKP:%34–363 MilletvekiliB)CHP:%19–178 Milletvekili

183

TÜRKİYE CUMHURİYETİ GENELKURMAY BAŞKANLARI

1. Mareşal Fevzi ÇAKMAK 1923–1944

2. Orgeneral Kazım ORBAY 1944–1946

3. Orgeneral Salih OMURTAK 1946–1949

4. Orgeneral A.GÜRMAN 1949–1950

5. Orgeneral Nuri YAMUT 1950–1954

6. Orgeneral Nurettin BARANSEL 1954–1955

7. Orgeneral İsmail TUNABOYLU 1955–1957

8. Orgeneral Fevzi MENGÜÇ 1957–1958

9. Orgeneral Rüştü ERDELHUN 1958–1960

10. Orgeneral Ragıp GÜMÜŞPALA 1960–1960

11. Orgeneral Cevdet SUNAY 1960–1966

12. Orgeneral Cemal TURAL 1966–1969

13. Orgeneral Memduh TAĞMAÇ 1969–1972

14. Orgeneral Faruk GÜRLER 1972–1973

15. Orgeneral Semih SANCAR 1973–1978

16. Orgeneral Kenan EVREN 1978–1982

17. Orgeneral Nurettin ERSİN 1982–1983

18. Orgeneral Necdet ÜRUĞ 1983–1987

19. Orgeneral Necip TORUMTAY 1987–1991

20. Orgeneral Doğan GÜREŞ 1991–1994

21. Orgeneral İsmail Hakkı KARADAYI 1994–1998

M.Ö. 209, Türk Kara Kuvvetleri

kuruldu.

1081, Türk Deniz Kuvvetleri kuruldu.

1911 Türk Hava Kuvvetleri kuruldu.

1923’te 9 kolordu vardır. Yani 44

Tümen, toplam 1.300.000 mevcut

vardır.

1949’da Türk ordusu Kara, Deniz ve

Hava kuvvetleri komutanları olmak

üzere 3’e ayrıldı.

1950’de 1 Tugay Kore’ye gönderildi.

1960’ta Atlı Birlikler kaldırıldı.

1975’te 4.ordu (Ege ordusu)

kuruldu.(Kıbrıs sebebiyle)

Genel Kurmay Başkanlığı 1944’e kadar

yarı bağımsız iken 1944–1960

arasında Milli Savunma Bakanlığına

bağlandı.1960’tan sonra Bakanlar üstü

olup Başbakanlığa bağlandı.

22. Orgeneral Hüseyin KIVRIKOĞLU 1998–2002

23. Orgeneral Hilmi ÖZKÖK 2002–2006

24. Orgeneral Yaşar BÜYÜKANIT 2006–2008

184

SON SADRAZAMLAR1908 – 1922 DÖNEMİ

1.Kamil Paşa 8 Ağustos 1908

2.Hüseyin Hilmi 14 Şubat 1909

3.Tevfik Paşa 1 4 Nisan 1909

4.Hüseyin Hilmi 5 Mayıs 1909

5.Hakkı Paşa 12 Ocak 1910

6.Sait Paşa 3 Ekim 1911

7.Ahmet Muhtar 21 Tem 1912

8.Kamil Paşa 3 0 Ekim 1912

9.Mahmut Şevket 24 Ocak 1913

10.Sait Halim 11 Haziran 1913

11.Talat Paşa 21 Şubat 1917

12.Ahmet İzzet 14 Ekim 1918

13.A.Tevfik Paşa 11 Kasım 1918

14.Damat Ferit 4 Mart 1919

15.Ali Rıza Paşa 2 Ekim 1919

16.Salih Paşa 8 Mart 1920

17.Damat Ferit 5 Nisan 1920

18.Ahmet Tevfik 21 Ekim 1920

SON SADRAZAMLARIN İCRAATLARI

I.Meşrutiyetin ilan edilmesinde etkili olan kişi, aynı zamanda bu meşrutiyet düzeninin de ilk sadrazamı olan, Ahmet Mithat Paşa’dır.

Hüseyin Hilmi Paşanın ilk iktidarı ile birlikte artık hükümette İttihat ve Terakki egemenliği başlayacaktır. Hükümetteki İttihat ve Terakki partisinin gücü ve etkinliği 23 Ocak 1913 Bab-ı Ali baskını ile daha da artacaktır.

Bab-ı Ali baskını bir hükümet darbesidir. Kamil Paşa görevden alındı. Mahmut Şevket Paşa göreve getirildi.

Mondros Ateşkes Antlaşmasını kabul eden Osmanlı hükümeti Ahmet İzzet Paşa hükümetidir.

Anadolu’daki milli mücadele hareketiyle İstanbul arasında bağları kurmak için kurulan

hükümet Ali Rıza Paşa hükümetidir. Bu hükümet temsil kurulu ile Amasya görüşmelerini yaptı.

Misak-ı Milli’yi ilan eden Osmanlı hükümeti Ali Rıza Paşa hükümetidir.

Sevr Barış Antlaşmasını kabul eden Osmanlı Hükümeti Damat Ferit hükümetidir.

Son Osmanlı hükümeti Tevfik Paşa hükümetidir.

1918’den itibaren başlayan Milli mücadele döneminde en uzun süre iktidarda kalan hükümet de Tevfik Paşa hükümetidir.(1920–1922)

Londra konferansında itilaf temsilcilerine “Söz milletin gerçek temsilcisi olan TBMM’nindir.” diyerek sözü T.B.M.M temsilcilerine veren de Tevfik Paşadır.

185

KARMA TESTLER

1. 1839'da ilan edilen Tanzimat Fermanı’nın getirdiği hangi yenilik diğerlerinden daha önemlidir?

A) Kanun üstünlüğünün kabul edilmesiB) Yabancıların okul açmasıC) Askerlik MeselesiD) Rüşvetin kaldırılmasıE) Mahkemelerin tarafsızlaştırılması

2. Osmanlı Devleti Mısır sorununu çözmek için aşağıdakilerden hangisini gerçekleştirmiştir?

A) Avrupa ile Bağlaşık Avrupa Bloğu oluşturma

B) Kavalalı isyanının çözümlenmesi amacıyla tüm Avrupa’dan yardım isteme

C) 1838 Baltalimanı Ticaret antlaşmasını imzalamak

D) Islahat Fermanı’nın ilanıE) Teşkilat-ı Esasiye Kanunu'nu

yürürlüğe koyma

3. Aşağıdakilerden hangisi dağılma döneminde diğerlerinden daha köklü ıslahat girişiminde bulunmuştur?

A) III. SelimB) III. MustafaC) II. MahmutD) I. AbdülmecitE) I. Abdülaziz

4. Avrupa Devletlerinin yurttaşlarına mülkiyet hakkı aşağıdaki hangi gelişmeyle tanınmıştır?

A) Sened-i İttifakB) Tanzimat FermanıC) Islahat FermanıD) I. MeşrutiyetE) II. Meşrutiyet

5. Osmanlı tebaası durumundaki Hıristiyan ve Yahudilerin Müslümanlara göre daha fazla ayrıcalıklara sahip olmaları aşağıdaki olayların hangisi ile gerçekleşmiştir?

A) Tanzimat FermanıB) l. MeşrutiyetC) II. MeşrutiyetD) Islahat FermanıE) Kanun-i Esasi

6. İlk nüfus sayımı aşağıdaki hangi padişah tarafından yapılmıştır?

A) II. MahmutB) I. MustafaC) III. SelimD) AbdülmecitE) I. Abdülhamit

7. Abdülmecit döneminde ilan edilen yeniliklerden olan Islahat Fermanı, Tanzimat Fermanı’ndan farklı olarak hangi açıdan yenilik getirmiştir?

A) Kanun kuvvetinin ülkede geçerli olması

B) Gayri Müslimlere yeni ayrıcalıklar verilmesi

C) Mahkemelerin açık olarak yapılmasıD) vergilerin adil toplanmasıE) Askerliğin düzene sokulması

8. Aşağıdaki padişahlardan hangisi, Osmanlı ülkesinde bozulan düzeni öncelikle askeri alanda yapacağı ıslahatlarla düzeltme yoluna gitmemiştir?

A) IV. MuratB) II. OsmanC) III. SelimD) AbdülmecitE) III. Mustafa

KARMA TEST I

186

9. Osmanlı Devleti'nde "Mecelle Hukuku" ilk defa hangi devirde uygulamaya konulmuştur?

A) II. MahmutB) Tanzimat FermanıC) Islahat FermanıD) l. MeşrutiyetE) II. Meşrutiyet

10. Osmanlı Devletinde veraset sistemini değiştirerek “Ekber ve Erşed” sistemini getiren Osmanlı padişahı aşağıdakilerden hangisidir?

A) II. OsmanB) I. AhmetC) IV. MehmetD) IV. MuratE) I. Mustafa

11. II. Mahmut döneminde yapılan aşağıdaki ıslahatlardan hangisi kültür çatışmasına neden olmuştur?

A) Medreselerin laikleşmesiB) Avrupai tarz okulların açılmasıC) Askeri amaçlı okulların açılmasıD) İlköğretimin zorunlu olmasıE) Medreselere müspet ilimlerin

konması

12. Osmanlı Devleti'nde halk yönetimde ilk kez aşağıdaki dönemlerin hangisinde söz sahibi olmuştur?

A) TanzimatB) l. MeşrutiyetC) II. Meşrutiyet D) Yükselme DönemiE) Duraklama Dönemi

13. Lale devrini sona erdiren ayaklanma aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yeniçerilerin ıslahatlardan rahatsız olması

B) Tımarlı sipahilerin ayaklanmağıC) Patrona Halil ayaklanmasıD) Kabakçı Mustafa isyanıE) Sadrazamların bu dönemdeki

çalışmaları benimsememesi

14. Osmanlı Devleti; siyasi, idari, ekonomik ve sosyal alanlarda kötüye giden durumu düzeltmek için ıslahatlar yapmıştır.Aşağıdakilerden hangisi 18. yy'da yapılan ıslahatlardan değildir?

A) Matbaanın Osmanlı Devleti'ne girmesi

B) ilk elçiliklerin açılmasıC) ilk kara ve deniz okulunun açılmasıD) ilk asker sayımının yapılmasıE) ilk denk bütçenin hazırlanması

15. Osmanlı Devletinde batı tarzında açılan ilk subay ve mühendis okulu aşağıdakilerden hangisidir?A) Mühendishane-i Berri hümayunB) Tıphane-i AmireC) Mekteb-i Fünun-u HarbiyeD) HendesehaneE) Mektebi Rüştiye

16. Osmanlı Devleti, aşağıdaki dönemlerin hangisinde İlk defa Avrupa’ya elçiler göndermeye başlamıştır?

A) III. Selim DevriB) Lale DevriC) Tanzimat DevriD) Meşrutiyet DevriE) II. Mahmut

187

17. II. Mahmut Dönemi'nde,I. Köy ve mahallelere muhtarlar

tayin edildi.II. Kişilere ibadet serbestliği tanındı.III. Yeniçeri Ocağı kaldırıldı.IV. Ayanlık kaldırıldı, iller merkeze

bağlandı.Bu ıslahatlardan hangileri devletin otoritesini sağlamaya yönelik değildir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IID) II ve III E) I, II ve IV

18. III. Selim tarafından yeni kurulan ordunun masraflarını karşılamak için aşağıdakilerden hangisi kurulmuştur?

A) Nizam-ı Cedit B) Sekban-ı CeditC) Eşkinci ocağı D) Müsellem ocağıE) İrad-ı Cedit

19. Osmanlı Devleti'nde bir devlet adamı öldüğü veya görevden alındığı zaman para, mal ve eşyasına devletçe el konulur, ailesine bir miktar aylık bağlanırdı. Müsadere denilen bu usul II. Mahmut zamanında kaldırılmıştır.Buna göre, Müsadere usulünün kaldırılmasının en önemli nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Devlet hazinesine gelir temin etmekB) Azınlıklara din ve vicdan hürriyeti

sağlamakC) Kişilere tam mülkiyet hakkı

sağlamakD) Askeri ıslahatlar için zemin

hazırlamakE) Nüfus sayımının yapılmasını

sağlamak

20. I. Yerli malının kullanılmasının teşvik

edilmesiII. Yeniliğe karşı çıkan Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılmasıIII. İlköğretimin zorunlu hale getirilmesiIV. Sened-i ittifak ile Ayanların varlığının kabul edilmesi

II. Mahmut döneminde yapılan yukarıdaki ıslahatlardan hangileri doğrudan devletin otoritesini güçlendirmeye yöneliktir?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III

E) II, III ve IV

21. Bir İngiliz Tarihçisi:‘Eğer Osmanlı Türkleri Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul fethedilip Kırım Hanlığı'nı himayesine almasından sonra öz vatanları olan Orta Asya'ya İran -Afganistan üzerinden veya Don Volga nehirleri arasında açacakları kanalla Karadeniz'le Hazar Denizi'ni birleştirerek erişmiş olsalardı, o zaman Türk hâkimiyetini kıracak başka kuvvet aramak hayaldi.’demiştir.Bu bilgiler daha çok aşağıdakilerden hangisinin önemini vurgulamaktadır?

A) UlusçulukB) Jeopolitik önemC) Egemenlik anlayışıD) BağımsızlıkE) Panslavizm

188

22. Osmanlı Devleti'nde fazla zenginleşen devlet görevlilerinin servetine el konulup hazineye aktarıldığı dönemler XIX. yüzyıla kadar devam etmiştir.

Osmanlı Devleti bu uygulama ileI. Bütçe açıklarını kapatmaII. Devlet otoritesine karşı güçlenip

rakip olabilecekOluşumları engellemeIII. Özel mülkiyet anlayışını

yaygınlaştırmaGibi hedeflerden hangilerine ulaşmayı amaçlamıştır?

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve IIID) II ve III E) I, II ve III

23. Osmanlı Devletinde yerli malı kullanmayı teşvik eden ilk Osmanlı padişahı aşağıdakilerden hangisidir?

A) III. SelimB) II. MahmutC) I. MahmutD) AbdülmecitE) II. Abdülhamit

24. Aşağıdakilerden hangisi, Tanzimat Fermanı'nın bir demokratikleşme hareketi olduğunun kanıtıdır?

A) Halka haklar tanıması ve padişahın yetkilerini kısıtlaması

B) Avrupa’nın baskısı ile ilan edilmesiC) Miras bırakma hakkını tanımasıD) Askerliği yalan görevi haline

getirmesiE) Mahkemelerle ilgili düzenlemelere

yer vermesi

25. XIX. yüzyılda kabul edilen Arazi Kanunnamesi ile bir toprağı uzun süre kullananların, o toprağın sahibi olmaları kabul edilmiştir.Buna göre,I. Özel mülkiyet uygulaması

güçlenmiştir.II. vergi gelirleri arttırılmıştır.III. Devletin taşradaki otoritesi

güçlenmiştir.Sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III

E) I, II ve III

26. Osmanlı Devleti, kuruluşundan 1876 yılına kadar mutlakıyetle yönetilen bir devletti. Fakat dünyada ve Osmanlı ülkesinde ortaya çıkan gelişmelerin etkisi ve Kanun-i Esasi'nin kabulü ile halkın ilk defa yönetime ortak olması sağlanmıştır.

Bu yenilik aşağıdaki yönetim şekillerinden hangisinin uygulanmaya başladığının bir göstergesidir?

A) MonarşiB) TeokrasiC) OligarşiD) MeşrutiyetE) Cumhuriyet

27. Batı tarzında ilk teknik okul olan Hendesehaneyi açan Osmanlı padişahı aşağıdakilerden hangisidir?

A) I. MahmutB) II. MahmutC) III. SelimD) AbdülmecitE) II. Abdülhamit

189

28.— I. Meşrutiyet döneminde

üyelerini hür seçimle belirleyen Mebusan Meclisi açılmıştır.

— Kanuni Esasi'ye göre, padişahın meclisi açma kapama yetkisi vardır ve hükümet meclise karşı değil padişaha karşı sorumludur.

Bu bilgilere göre Kanun-i Esasi ile aşağıdaki anlayışlardan hangisinin zedelendiği söylenebilir?

A) Ulusal bağımsızlıkB) Hukukun üstünlüğüC) Halk egemenliğiD) Ulusal birlik ve beraberlikE) Din ve vicdan özgürlüğü

29. Osmanlı Devletinde ilk devlet matbaası aşağıdaki hangi padişah tarafından kurulmuştur?

A) III. SelimB) III. AhmetC) II. MahmutD) AbdülmecitE) II. Abdülhamit

30. Osmanlı Devletinde askeri okullarda Fransızcayı zorunlu dil haline getiren Osmanlı padişahı aşağıdakilerden hangisidir?

A) I. MahmutB) II. MahmutC) III. SelimD) AbdülmecitE) Abdülaziz

KARMA TEST I

1 A 16 B

2 C 17 B

3 C 18 E

4 C 19 C

5 D 20 A

6 A 21 A

7 B 22 A

8 D 23 A

9 D 24 A

10 B 25 A

11 B 26 D

12 B 27 A

13 C 28 C

14 E 29 A

15 D 30 C

190

1. Aşağıdakilerden hangisi 18 yy. ıslahatlarının genel özelliklerinden değildir?

A) Avrupa’nın üstünlüğü kabul edilerek Avrupa örnek alınmıştır.

B) Islahatlar tabana yayılmaya çalışılmıştır.

C) Sonuçları bakımından 17.yy. ıslahatlarına göre daha verimli olmuştur.

D) Kuvvet ve şiddet yoluyla asayişin sağlanmasına çalışılmıştır.

E) Savaşlarda yenilgiye uğranılması askeri alanda ıslahat yapılmasını zorunlu kılmıştır.

2. Tanzimat fermanı ile aşağıdaki alanların hangisinde yenilik yapılmamıştır?

A) Askerlikte B) MaliyedeC) idarede D) Hukukta

E) Tarımda

3. Aşağıdakilerden hangisi III. Selim dönemiyle ilgili değildir?

A) Eşkinci OcağıB) Mısır'ın işgaliC) Kabakçı Mustafa OlayıD) Nizam-ı CedidE) Irad-ı Cedid

4. Osmanlı Devletinde İlköğretimi zorunlu hale getiren padişah aşağıdakilerden hangisidir?

A) II. Mahmut B) I. MustafaC) III. Selim D) I. Mahmut

E) Abdülmecit

5. Aşağıdaki ıslahIatçılardan hangisi hem 18. yüzyıl hem de 19. yüzyıl ıslahatçısıdır?

A) II. Mahmut B) II. AbdülhamitC) III. Selim D) l. Abdülhamit

E) l. Mahmut

6. Aşağıdaki hangi padişah döneminde ilk kez Avrupa’ya öğrenci gönderilmiştir?

A) III. SelimB) V. Mehmet ReşatC) II. MahmutD) II. AbdülhamitE) IV. Murat

7. l. Abdülhamit Yeniçerilerin sayımını yaparken aşağıdakilerden hangisini amaçlamıştır?A) Yeniçeri ocağına kaç kişi

alınacağını belirlemekB) Yeniçerileri değişik bölgelere

dağıtmakC) Yeniçerilerin sayısını tam tespit

edip, ona göre ulufe dağıtmakD) Çıkabilecek herhangi bir savaşta

Yeniçerilerin neler yapabileceğini belirlemek

E) Kendisi için tehlikeli olup olmadıklarını araştırmak

8. Osmanlı Devleti'nin Avrupa’da daimi elçilikler açmasının sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Avrupa’nın siyasetini yakından takip etmek

B) Osmanlı kültürünü yaymakC) Avrupa ile kültür alış-verişi yapmakD) Avrupa devletlerini birbirine

düşürmekE) Avrupa devletleri ile ittifak

sağlamak

KARMA TEST II

191

9. Osmanlı İmparatorluğu’nda, aşağıdakilerden hangisi devlet yapısında meydana gelen değişikliklerden değildir?

A) Divan teşkilatının kaldırılmasıB) Bakanlıkların kurulmasıC) Nizam-ı Cedit ocağının kurulmasıD) Siyasi partilerin kurulmasıE) Meşruti rejime geçilmesi

10. I. Vatan ve Hürriyet CemiyetiII. Genç OsmanlılarIII. İttihat ve Terakki CemiyetiIV. Ahrar

1878- 1908 yılları arasında devam eden istibdat döneminde ortaya çıkan aydınlar ve kurulan cemiyet aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak eşleştirilmiştir?

A) I-II B) II-IV C) I-III D) III-IV E) II-III

11. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?

A) ilk itfaiye örgülünün kurulması-III. Ahmet

B) Ulufe alım-satımının yasaklanması-l. Abdülhamit

C) Sekban-ı Cedid'in kurulması-III. SelimD) Deniz Mühendishanesi’nin açılması -

III. MustafaE) Askeriyenin, alay, tabur ve

bölüklere ayrılması l. Mahmut

12. Osmanlı Devletinin kötü gidişatını ve bunun çözüm yollarını bir rapor halinde padişah IV. Murat’a sunan devlet adamı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Köprülü Mehmet PaşaB) Koçi BeyC) Mustafa Reşit PaşaD) Mithat paşaE) Aziz Paşa

13. Osmanlı Devletinde memurlukların alınıp satılmasını yasaklayan Osmanlı padişahı ve devlet adamı aşağıdakilerden hangisidir?

A) II. Süleyman-Köprülü Fazıl Ahmet Paşa

B) II. Mahmut-Ahmet Mithat PaşaC) IV. Mehmet-Tarhuncu Ahmet PaşaD) I. Mahmut - Rıza PaşaE) Abdülmecit - İbrahim Paşa

14.1839 ile 1918 yılları arasında Osmanlı Devletinde - Osmanlıcılık, İslamcılık, Türkçülük ve Batıcılık -çeşitli fikir akımları etkili olmaya başlamıştır.

Yukarıdaki fikir akımlarından hangisi devletin ilk uyguladığı politikadır.

A) OsmanlıcılıkB) TürkçülükC) BatıcılıkD) İslamcılıkE) Turancılık

15. Osmanlı Devleti’nde batının eğitim sisteminden etkilenilerek;

I. Mühendishane-i Bahri HümayunII. Mühendishane-i Berri HümayunIII. Mektebi RüştiyeIV. HarbiyeV. Mektebi idadiye

Yukarıdakilerden hangileri askeri amaçlıdır?

A) l, II, IVB) II, V, IVC) l, III, IVD) III, IVE) IV, V

192

16. Osmanlı Devletinde 1856 Islahat Fermanı, I. ve II. Meşrutiyetin ilanının ortak temel amacı aşağıdakilerden hangisideğildir?

A) Avrupalı devletlerin içişlerimize müdahalesini önleme

B) Osmanlı Devletini Avrupa devletlerinin seviyesine çıkartmak

C) Avrupalı devletlerin Rusya'ya karşı Osmanlı Devleti'ne yardımı sağlama

D) Osmanlı Devletinin dağılmasını engelleme

E) Padişahların keyfi yönetimini sona erdirme

17. II. Meşrutiyetin ilanıyla aşağıdaki düşünce akımlarından hangisi güçlenmiştir?A) Batıcılık B) TürkçülükC) Turancılık D) İslamcılık E) Adem-i Merkeziyetçilik

18. II. Meşrutiyet'in ilanında en etkili faktör aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Ermenilerin tutumuB) Genç Osmanlıların

çalışmasıC) Avrupalı Devletlerin kışkırtmalarıD) ittihatçıların çalışmasıE) Miting ve protestoların artması

19. Osmanlı Devletinde İttihat ve Terakki Cemiyetine karşı olanlar aşağıdaki hangi gazeteyi çıkarmışlardır?

A) VolkanB) Ceride-i HavadisC) Tercüman-ı AhvalD) YenigünE) Tasvir-i Efkâr

20. Divan teşkilatı aşağıdaki hangi padişah tarafından kaldırılmıştır?

A) I. Mahmut B) III. SelimC) Abdülmecit D) II. Mahmut E) II. Abdülhamit

21. Osmanlı Devletinde ilk çıkarılan dergi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Diyojen B) Mecmua-i FünunC) Hayal D) Genç kalemler E) Türk Yurdu

22. İlk dış borç aşağıdaki hangi savaş sırasında alınmıştır?

A) 1877–1878 Osmanlı - Rus SavaşıB) 1806–1812 Osmanlı Rus SavaşıC) 1853–1856 Kırım SavaşıD) Mısır savaşıE) Trablusgarp Savaşı

23. Osmanlılar ilk defa hangi padişah zamanında dış borç almışlardır?

A) I. Abdülhamit B) IV. MuratC) II. Mahmut D) Abdülmecit E) I. Abdülaziz

24. Osmanlı Devletine karşı I. Balkan Savaşı sırasında ayaklanan ulus aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sırplar B) AraplarC) Bulgarlar D) Romanya

E) Arnavutluk

25. Osmanlı Devleti'nde görülen yenilikler arasında;I. Medreselerin yanı sıra Avrupai tarz

eğitim kurumlarının açılmasıII. Tımar sistemi yerine, mülkiyet

hakkının tanınmasıIII. Mutlak monarşiden, meşruti

monarşiye geçilmesiIV. Ümmetçilik fikrinin yerini,

milliyetçilik fikrinin almasıV. Askerliğin ocak şeklinden çıkarılmasıYukarıdakilerden hangisi yeni bir Türk devletinin kurulduğunun ilk işaretidir?

A) Yalnız I B) Yanız II C) III-IV D) Yalnız IV

E) II-IV-V

193

26. III. Selim tarafından başlatılan yenilik hareketi aşağıdaki hangi padişah tarafından sürdürülmüştür?

A) AbdülmecitB) II. MahmutC) AbdülazizD) III. MustafaE) II. Abdülhamit

27. Kıbrıs ve Mısır aşağıdaki hangi padişah döneminde kaybedilmiştir?

A) V. Mehmet ReşatB) VahdettinC) II. MahmutD) II. AbdülhamitE) Abdülmecit

28. II. Meşrutiyetin ilanından sonra aşağıdakilerden hangisi gerçekleşmiştir?

A) Babı-ı Ali BaskınıB) 31 Mart VakasıC) Halepa FermanıD) Vakay-i HayriyeE) Vakay-i Vakvakiye

29. Osmanlı Devletinde çağdaş bir eğitim sisteminin oluşmasını sağlamak için aşağıdakilerden hangisi kurulmuştur?

A) Meclis-i Maarifi UmumiyeB) Maarifi Umumiye NezaretiC) Encümen-i DanişD) Meclis-i Maarifi MuvakkatE) Sanayi-i Nefise

30. XIX. yüzyılda Rusya ve Fransa Ortodoks ve Katoliklerin durumunu bahane ederek Osmanlı Devleti'nin iç işlerine karışmışlardırOsmanlı Devleti bunu engellemek için aşağıdakilerden hangisini yapmıştır?

A) Ayanlarla Sened-i ittifak Antlaşması yapılmıştır.

B) Ortodoks kilisesi kapatılmıştır.C) Katoliklere yeni haklar verilmiştir.D) Tanzimat ve Islahat Fermanlarını

ilan etmiştir. E) Katolik ve Ortodokslara baskı

uygulamıştır.

KARMA TEST II

1 D 16 D

2 E 17 B

3 A 18 D

4 A 19 A

5 C 20 D

6 C 21 A

7 C 22 C

8 A 23 D

9 C 24 E

10 C 25 C

11 C 26 B

12 B 27 D

13 A 28 B

14 A 29 B

15 A 30 D

194

1. Osmanlı Devletinde Avrupa hukuk kurallarına göre işleyen Nizamiye mahkemeleri ilk defa aşağıdaki hangi dönemde kurulmuştur?

A) Tanzimat DönemiB) II. Mahmut DönemiC) I. Meşrutiyet DönemiD) II. Meşrutiyet DönemiE) II. Abdülhamit Dönemi

2. Gayri Müslimlerden alınan Cizye ve Haraç ilk kez aşağıdaki hangi gelişme ile kaldırılmıştır?

A) Tanzimat FermanıB) Islahat fermanıC) I. MeşrutiyetD) II. MeşrutiyetE) II. Abdülhamit dönemi

3. II. Mahmut müsadere usulünü(devletin bazı kişilerin mallarına el koyması) kaldırmakla aşağıdakilerden hangisini amaçlamıştır?

A) Avrupa devletlerinin desteğini sağlamayı

B) Özel mülkiyeti güvence altına almayı

C) Milliyetçilik akımlarına engel olmayıD) Askerin desteğini sağlamayıE) Halkın devlete karşı güvenini

sağlamayı

4. Aşağıdakilerden hangisi, 1856 Islahat Fermanı'nın hazırlanış nedenlerinden birisi değildir?

A) Batının müdahalesini önlemeB) Devletin bütünlüğünü sağlamaC) Osmanlıların Balkanlar'daki

denetimini korumaD) Rusya'nın Panislavist amaçlarına

engel olmaE) Osmanlı yönetimini temelden

değiştirme

5. Tanzimat Fermanında yer alan "Mahkemelerin açık olması ve hiç kimseye haksız yere idam cezası verilmemesi" hükmü, Fransız ihtilali'nin getirdiği aşağıdaki hangi ilkenin Osmanlı Devleti'nde uygulamasıdır?

A) Milli egemenlikB) Özel mülkiyetC) İnsan haklarıD) Sosyal eşitlikE) Ulusçuluk

6. 19. Yüzyılda Osmanlı Devletinin sanayi ve ekonomisini çökerten ve devleti dış borçlanmaya iten antlaşma aşağıdakilerden hangisidir?

A) 1909 Kala’i Sultani MuahedesiB) 1912 Bükreş AnlaşmasıC) 1838 Baltalimanı Ticaret AntlaşmasıD) Mudanya Ticaret MuahedesiE) 1856 Paris Antlaşması

7. "Tanzimatla birlikte yeni yetişen kuşak aydınlanma felsefecilerinin etkisinde kalarak, Tanzimatın getirdiği ilkeleri desteklemek, padişahın yetkilerini sınırlamak istemişlerdir. "

Bu amaca ulaşmak için aydınlar aşağıdakilerden hangi metodu uygulamışlardır?

A) Genç Osmanlılar adıyla bir örgüt kurmuşlardır.

B) Encümeni Danış adıyla bir örgüt kurmuşlardır.

C) Basın yoluyla baskı unsurları oluşturmuşlardır.

D) Osmanlı Devleti'nden yeni tavizler almışlardır.

E) Fikirlerini savunabilecekleri bir meclis kurmuşlardır.

KARMA TEST III

195

8. II. Mahmut döneminde askeri amaçla bestelenen ilk marş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mızıka-i HümayunB) MahmudiyeC) OsmaniyeD) MehteranE) Hücum Marşı

9. II. Mahmut döneminde kurulan ve bugün Danıştay niteliğinde olan kurum aşağıdakilerden hangisidir?

A) Şuray-ı DevletB) Meclisi Valayı Ahkâmı AdliyeC) Meclis-i Ali TanzimatD) Nizamiye MahkemeleriE) Hukuk-u Umumiyi

10. Osmanlı Devletinde açılan aşağıdaki okullardan hangisi bugünkü İstanbul Üniversitesine dönüştürülmüştür?

A) Encümen-i DanişB) Darül fünunC) Cerrahhane-i MamureD) Mızıka-i hümayunE) Darül muallimin

11-Osmanlı imparatorluğundaki, Tanzimat Fermanı, Islahat Fermanı ve Meşrutiyet'e geçiş gibi hareketlerin gerçekleştirilmesininortak amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Dış baskıların azaltılmasıB) Batı uygarlığım benimsemeC) Osmanlı imparatorluğu'nu

çöküntüden kurtarmaD) Avrupa devletleriyle ilişkileri

geliştirmeE) Azınlıkların tepkilerini artırma

12. I. Meşrutiyet aşağıdaki hangi konferans sırasında ilan edilmiştir?

A) İstanbul Konferansı (Tersane)B) Tophane KonferansıC) Malta KonferansıD) Ankara KonferansıE) Paris konferansı

13. İlk kez Avrupa usulünde polis teşkilatı aşağıdaki hangi dönemde kurulmuştur?

A) II. Mahmut DönemiB) Tanzimat DönemiC) III. Selim DönemiD) I. Meşrutiyet DönemiE) II. Meşrutiyet Dönemi

14.I. II. Abdülhamit’in istibdat (baskı)

yönetiminin yarattığı hoşnutsuzlukII. İngiliz kralı ile Rus Çarının Reval'de

buluşması.III. Makedonya'daki subayların

padişaha karşı ayaklamaları.Osmanlı Devleti'nde bu olaylardan sonra ortaya çıkan gelişme aşağıdakilerden hangisidir?

A) I. Meşrutiyetin ilan edilmesiB) II. Meşrutiyet'in ilan edilmesiC) 31 Mart Ayaklanması'nın çıkmasıD) Balkan Savaşları'nın yapılmasıE) Babı-ı Ali Baskının düzenlenmesi

15. Osmanlı Devleti’nin Rusya ile 1833 Hünkâr İskelesi Antlaşması’nı imzalaması, aşağıdakilerden hangisinin ortaya çıkmasına neden olmuştur? A) Boğazlar Sorunu’nunB) Nazarin Olayı’nınC) Mısır İsyanı’nınD) Islahat Fermanı’nınE) Patrona Halil İsyanı’nın

196

16. Balkan Savaşı'ndan sonra yönetime tamamen el koyan ittihatçılar dış politikada aşağıdakilerden hangisini uygulamaya koydu?

A) TürkçülükB) LaiklikD) DevletçilikC) DevrimcilikE) Islahatçılık

17. Aşağıdakilerden hangisi II. Meşrutiyet dönemi (1908–1918) dış siyasal olaylarından biri değildir?

A) Bab-ı Ali baskınının gerçekleşmesiB) Bulgaristan'ın tam bağımsızlığını

kazanmasıC) Balkan Savaşları'nın yapılmasıD) Trablusgarp’ın İtalyanlarca işgal

edilmesiE) Arnavutluğun bağımsızlığını ilan

etmesi

18. On iki ada dışında kalan Ege adalarının Osmanlı Devleti'nden ayrılış süreci hangi şıkta doğru olarak verilmiştir?

A) l. Dünya Savaşı - Paris Antlaşması Yunanistan

B) I. Trablusgarp Savaşı - Uşi Antlaşması - İtalya

C) l. Balkan Savaşı - Londra Antlaşması – Atina antlaşması

D) II. Balkan Savaşı - Atina Antlaşması – Yunanistan

E) 1877 – 78 Osmanlı - Rus Harbi -Berlin Antlaşması -Almanya

19. I. Meşrutiyet aşağıdaki hangi devlet adamı tarafından ilan ettirilmiştir?

A) Mustafa Reşit PaşaB) Ahmet Mithat PaşaC) Ali PaşaD) Talat paşa E) Enver Paşa

20. II. Meşrutiyet'in ilanını hızlandıran dış etken aşağıdakilerden hangisidir?A) Avusturya-Macaristan

İmparatorluğu'nun Bosna Hersek'i alması

B) Bulgarların Osmanlılardan ayrılarak Bulgaristan krallığını kurması

C) Girit Rumları'nın kendi istekleriyle Yunanistan'a bağlanması

D) Reval Görüşmeleri'nde alınan kararların Osmanlı egemenliğindeki toprakların bütünlüğünü tehdit etmesi

E) Siyasal birliğini geç tamamlayan İtalya'nın sömürge yarışına katılması

21.Londra Antlaşmasıyla Bulgaristan'ın bağlaşıklarından fazla toprak elde etmesi; Yunanistan, Sırbistan ve Karadağ'ın Bulgaristan'a savaş açmalarına neden olmuştur. Bu durum hangisini kolaylaştırmıştır?A) Osmanlı Devleti'nin Balkan

Devletleriyle iyi ilişkiler geliştirme sürecini başlatmasını

B) Osmanlı Devleti ve İngiltere arasında dostluk antlaşması imzalanmasını

C) Bulgaristan'ın l. Balkan Savaşı'nda Osmanlı Devleti'nden aldığı toprakları yitirmesini

D) On iki ada ve Rodos'un Osmanlı Devleti denetimine girmesini

E) Arnavutluk bağımsızlığım ilan etmesini

22. 1908 – 1913 yılları arasında ittihatçılar yönetime doğrudan sahip olmayıp, hükümetler üzerinde etkili olmaya çalışmışlardır. Aşağıdaki hangi olay sonucunda ittihatçılar tüm siyasi otoriteyi denetimleri altına almışlardır?A) Kanun-u Esasiye'nin yeniden

yürürlüğe girmesiyleB) 31 Mart Vakası'nın bastırılmasıylaC) Bab-ı Ali Baskını'nın yapılmasıD) l. Dünya Savaşı'nın başlamasıylaE) II. Abdülhamit'in tahttan

indirilmesiyle

197

23. l. İstibdat yönetimine son vermek

isteyen Jön Türk cemiyeti askerler tarafından 1908'de kuruldu.

II. Kolağası Niyazi Bey'in Manastırda, Enver Bey'in Selanik'te isyanı sonucu

II. Meşrutiyet ilan edildi. III. 31 Mart isyanı bastırıldı ve II.

Abdülhamit tahttan indirildi.Bu bilgiler aşağıdakilerden hangisinin etkinliğine kanıttır?

A) Genç OsmanlılarB) İttihat ve Terakki CemiyetiC) Hürriyet ve itilaf FırkasıD) Vatan ve Hürriyet CemiyetiE) Adem-i Merkeziyet Cemiyeti

24. Aşağıdakilerden hangisi l. Balkan Savaşı'nın sonuçlarından biri değildir?

A) Arnavutluğun bağımsızlığını kazanması

B) Ege adalarının kaderinin tayininin büyük devletlere bırakılması

C) Osmanlı Devleti'nin Midye-Enez hattının batısındaki toprakları yitirmesi

D) Osmanlıcılık görüşlerinin Osmanlı ülkesinde geçerli olamayacağının anlaşılması

E) Bulgaristan'ın bağımsızlığını ilan etmesi

25. Mustafa Kemal Atatürk’ün Osmanlı Devleti’ndeki ilk görev yeri aşağıdakilerden hangisidir?

A) Trablusgarp B) BulgaristanC) Suriye D) Irak

Çanakkale

26. Osmanlı Devleti'nin 1912'de İtalya ile imzaladığı antlaşmada şu kararlar yer aldı.l. Osmanlılar Trablusgarp’ı hemen

boşaltacak.II. Kapitülasyonları kaldırmak için

İtalya, Osmanlı

Devleti'ne yardım edecek.Osmanlıların Kuzey Afrika'daki son topraklarını yitirmelerine neden olan bu antlaşma aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bükreş (1913)B) Londra (1913) D) Brest - LitowskC) BerlinE) Uşi

27. II. Balkan savaşı sırasında Atatürk’ün görev yeri aşağıdakilerden hangisidir?

A) Şam B) SofyaC) İstanbul D) Edirne

E) Selanik

28. Tanzimat’ın yeniliklerinden etkilenerek Osmanlı Devleti’nde batılaşma hareketlerine girişen ve 1876 yılında Kanun-i Esasi’nin yayınlanmasını sağlayan Osmanlı aydınları aşağıdakilerden hangisidir?

A) Genç Osmanlılar B) Hürriyet ve İtilaf Fırkası C) Jön Türkler D) Turancılar E) İttihat ve Terakki Cemiyeti

29. I. Meşrutiyet aşağıdaki hangi padişah tarafından ilan edilmiştir?

A) I. AbdülhamitB) AbdülmecitC) II. AbdülhamitD) Mehmet ReşatE) Jön Türkler

30. "İngiltere, Fransa ve Rusya Trablusgarp Savaşı öncesi yayılmacı politikasını bildikleri halde İtalya'yı desteklemişlerdir. "Bu devletlerin İtalya'yı desteklemeleri aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?

A) İtalya'yı Almanya'dan uzaklaştırma

198

B) Boğazlar bölgesini aralarında paylaştırmış olmaları

C) Aralarındaki sorunların tamamen bitmesi

D) Fransa'nın Tunus'a yerleşmeye başlaması

E) İngiltere'nin yayılmacı politikasını geliştirmek istemesi

KARMA TEST III1 A 11 C 21 C

2 B 12 A 22 C

3 E 13 B 23 B

4 E 14 B 24 E

5 C 15 A 25 C

6 C 16 A 26 E

7 A 17 A 27 D

8 B 18 C 28 A

9 B 19 B 29 A

10 B 20 D 30 A

1. II. Abdülhamit aşağıdaki gelişmelerden hangisini bahane ederek I. Meşrutiyete son vermiştir?

A) Osmanlı-Rus SavaşıB) Genç OsmanlılarC) Ayestefanos AntlaşmasıD) Berlin AntlaşmasıE) İttihat ve Terakki Cemiyeti

2. Osmanlı Devletinde aşağıdaki hangi dönemde çok partili sisteme geçilmiştir?

A) II. Mahmut DönemiB) I. Meşrutiyet DönemiC) II. Meşrutiyet DönemiD) Tanzimat DönemiE) Islahat Fermanı

3-II. Meşrutiyet, Osmanlı siyasal hayatında beklenen özgürlük ortamını sağlayamadı.Bu durumun nedenleri arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) Trablusgarp, Balkan ve l. Dünya Savaşı'nın çıkması

B) Toprak kayıplarının sürmesiC) Demokrasi geleneğinin olmayışıD) Kıbrıs'ın elden çıkmasıE) İttihatçıların diktatörce davranması

4. Fransız Devrimi’nin sonuçlarından olan ulusçuluk düşüncesi, Osmanlı İmparatorluğu’nda ilk kez hangi ulusun bağımsızlık için ayaklanmasına neden olmuştur?

A) Yunanlılar B) Arnavutlar C) Sırplar D) Karadağlılar E) Bulgarlar

KARMA TEST IV

199

5. 31 Mart ayaklanmasını bastırmak için Selanik'ten İstanbul'a gelen Hareket Ordusunun komutanı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mustafa Kemal PaşaB) Mahmut Şevket PaşaC) Hüseyin Avni PaşaD) Mehmet Nuri PaşaE) Selahattin Adil Paşa

6. Osmanlıcılık, imparatorluk sınırları içindeki bütün halkları bir Osmanlı milleti haline getirmeyi amaçlar. Aşağıdakilerden hangisinin bu fikir akımının temsilcileri arasında olduğu söylenemez?

A) Namık KemalB) Ahmet Mithat PaşaC) Ziya PaşaD) Ziya GökalpE) Ali Suavi

7. 31 Mart Olayı'nın sonuçları arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) Hareket Ordusu tarafından bastırıldı.B) II. Abdülhamit tahttan indirildi.C) V. Mehmet Reşat tahta çıkarıldı.D) İsyancıların bir kısmı asıldı.E) İtalya Trablusgarp'a saldırdı.

8. II. Meşrutiyetle birlikte Kanun-u Esasi yeniden yürürlüğe konuldu. II. Meşrutiyetle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Padişahın yetkileri arttırıldı.B) Meclis-i Mebusan üstünlük kazandı.C) Devletin dinsel niteliği değişmedi.D) Parti kurma hakkı tanındı. E) 1876 Anayasası’nda değişiklikler

yapıldı.

9. Osmanlı Devletinde rejime karşı yapılan ilk ayaklanma aşağıdakilerden hangisidir?

A) Şeyh Bedrettin ayaklanmasıB) 31 Mart ayaklanmasıC) Patrona Halil ayaklanmasıD) Kabakçı Mustafa ayaklanmasıE) Celali ayaklanması

10. Osmanlı İmparatorluğu'nda anayasacılık hareketlerinin başlaması ve meşruti yönetime geçilmesi ilk olarak aşağıdaki düşünce akımlarından hangisinin eseridir?

A) Osmanlıcılık B) ÜmmetçilikD) İslamcılık C) Milliyetçilik

E) Türkçülük

11. Tanzimat döneminde etkili olan Osmanlıcılık fikir akımı aşağıdaki hangi gelişme ile etkisini yitirmiştir?

A) Osmanlı-Rus SavaşıB) I. MeşrutiyetC) Balkan savaşlarıD) Tanzimat FermanıE) Islahat Fermanı

12. Turancılık (Pan Türkizm) fikir akımını aşağıdaki hangi cemiyet başlatmıştır.

A) İttihad-i Osman-i CemiyetiB) Osmanlı Hürriyet CemiyetiC) İttihat ve Terakki CemiyetiD) Hürriyet ve İtilaf FırkasıE) Ahrar Fırkası

13. Osmanlı Devletinde bulunan Gayri Müslimlere aşağıdaki hangi gelişmeyle devlet memuru olma hakkı tanınmıştır?A) I. MeşrutiyetB) II. MeşrutiyetC) Tanzimat Fermanı D) Islahat FermanıE) Lale Devri

200

14. 1876’da İstanbul'da Avrupalı devletlerin katılımıyla İstanbul Konferansı toplandı. Konu Balkan sorunlarını çözüme bağlamaktı. Osmanlı Devleti Avrupalıları etkilemek amacıyla bu sırada aşağıdakilerden hangisini ilan etmiştir?

A) Tanzimat FermanıB) Islahat FermanıC) II. Kanun-i EsasiD) l. Kanun-i EsasiE) Adalet Fermanı

15. Fransız Devrimi ile bütün dünyada yayılan yönetim

biçimlerinden “demokrasi”, aşağıdaki gelişmelerden

hangisine daha çok neden olmuştur?

A) Derebeylik sisteminin dağıtılmasına,B) İmparatorlukların parçalanmasına,C) Monarşik yönetimlerin yıkılmasına,D) Silahlanma yarışının hızlanmasına,E) Emperyalist sömürgeciliğin

oluşmasına,

16. Aşağıdakilerden hangisi Balkan Savaşı'nın sonuçları arasında yer almaz?

A) Ordunun siyasete karışmasının sakıncaları görülmüştür.

B) Balkanlar'daki Türk azınlığın hakları garanti altına alınmıştır.

C) Osmanlı Devleti'nin sosyo-ekonomik çöküşü hızlanmıştır.

D) Osmanlı Devleti'nde milli mücadele ruhu doğmuştur.

E) Ege denizindeki hâkimiyet sona ermiştir.

17. Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’daki topraklarını kaybediş sırası aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) Sudan-Yemen-Mısır-CezayirB) Cezayir- Tunus-Mısır-TrablusgarpC) Fas-Cezayir-Trablusgarp-MısırD) Yemen-Fas-Mısır-Cezayir

E) Mısır-Cezayir-Trablusgarp-Tunus18. I. Balkan Savaşına katılmadığı halde II. Balkan Savaşına katılan devlet aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bulgaristan B) KaradağC) Yunanistan D) Romanya

E) Sırbistan

19. Balkan savaşlarında Osmanlı Devleti'nin yenilmesinin nedenleri arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) Ordunun hazırlıksız olmasıB) Cepheler arasında kopukluk olmasıC) Trablusgarp Savaşı'ndan yeni

çıkılmış olmasıD) Ordunun siyasete karışmasıE) İttihat ve Terakki Cemiyetinin

yönetimi ele geçirmesi

20.— Osmanlı Devleti, Midye-Enez

hattının doğusuna çekilecek— Arnavutluk ve Ege adalarının

durumunu Avrupa’nın büyük devletleri belirleyecek.

— Kavala, Dedeağaç ve bütün Trakya Bulgaristan'a verilecek.

Yukarıda verilen maddeler aşağıdaki antlaşmalardan hangisine aittir?

A) Atina B) İstanbulC) Londra D) Bükreş

E) Lozan

21. Aşağıdaki olaylardan hangisi sonucunda Avrupa’da güç dengesi değişmiş, Fransa ve Avusturya'nın etkinlikleri büyük ölçüde kaybolmuştur?

A) Viyana KongresiB) Alman birliğinin kurulmasıC) Fransa'nın Sedan'da yenilmesiD) Alman şehir devletlerinin gümrük

birliğine girmesiE) Berlin Kongresi

201

22. — Kapsamlı ıslahat hareketlerinin

yapılması— 1876 ve 1908'de Meşrutiyetin ilan

edilmesi— Çeşitli fikir akımlarının ortaya

atılması

Osmanlı Devleti'nde XIX. yüzyılda görülen Yukarıdaki gelişmelerin genel amacı ile ilgili aşağıdakilerden hangi söylenebilir?

A) Halk arasında eşitliği sağlamakB) Osmanlı Devletini dağılmaktan

kurtarmakC) Avrupa devletlerinin içişlerine

karışmasını engellemekD) Batı uygarlığından her alanda

faydalanmakE) Avrupa devletlerinin desteği

kazanmak

23. Türkiye Cumhuriyetinde bugün yaşanan kıta sahanlığı sorunu aşağıdaki hangi gelişme ile ortaya çıkmıştır?

A) Trablusgarp SavaşıB) I. Dünya SavaşıC) Kurtuluş SavaşıD) Balkan SavaşlarıE) 93 Harbi

24. Aşağıdaki topraklardan hangisini Balkan Savaşları sonunda kaybetmemiştir?

A) Makedonya B) Batı Trakya C) Arnavutluk D) Girit E) Ege Adaları

25. I. İngiltere’nin Mısır'ı işgaliII. Fransa'nın Tunus'u ele geçirmesiIII. İtalya’nın Trablusgarp’a saldırması

Yukarıdaki her üç olayın ortak özelliği aşağıdakilerden hangisi olabilir?

A) Huzur ve otorite sağlamaya çalışmaları

B) Emperyalist amaçlı olmalarıC) Ayaklanmaları bastırmaya yönelik

olmalarıD) Milletler Cemiyeti kararı ile

gerçekleşmiş olmalarıE) Osmanlı Devleti'ne destek amaçlı

olmaları

26. İtalyanların Trablusgarp'ı işgal etmesi karşısında Osmanlı Devleti herhangi bir girişimde bulunamamıştır. Sadece Mustafa Kemal gibi bazı Osmanlı subayları gizli yollarla bölgeye ulaşarak bir direniş hareketi oluşturmaya çalışmışlardır. Bu durumun yaşanmasında,

I. Trablusgarp'a karadan gidiş yolu olan Mısır'ın İngiliz işgalinde olması

II. Osmanlı donanmasının kullanılamayacak durumda olması

III. Trablusgarp halkının İtalyanları desteklemesi

Faktörlerinden hangilerinin etkili olduğu söylenemez?

A) Yalnız III B) I ve II C) I ve IIID) II ve III E) I, II ve III

27. 1877–78 Osmanlı - Rus savaşını gerekçe gösteren II. Abdülhamit, 14 Şubat 1878 yılında Osmanlı Mebuslar Meclisi’ni dağıtarak ülkede yoğun bir baskı uygulamaya başladı.Bu dönemde, aşağıdaki düşüncelerden hangisi bir devlet politikası durumuna getirilmiştir?A) Osmancılık B) TurancılıkC) İslamcılık D) Toplumculuk

E) Cumhuriyetçilik

202

28. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Hükümdarı V. Mehmet (Reşat) Devri gelişmelerinden biri değildir?

A) Balkan SavaşlarıB) Trablusgarp SavaşıC) Birinci Dünya SavaşıD) Mondros Ateşkes AntlaşmasıE) Babı ali baskını

29. Atatürk’ün Şam’da kurmuş olduğu Vatan ve Hürriyet Cemiyeti daha sonra aşağıdaki hangi cemiyete katılmıştır?

A) İtilaf ve Hürriyet CemiyetiB) İttihad-ı Osman-i CemiyetiC) Osmanlı Hürriyet CemiyetiD) Genç Kalemler CemiyetiE) İttihat ve Terakki Cemiyeti

30. Osmanlı Devletinde ilk kez padişahın yetkileri aşağıdakilerden hangisi ile sınırlandırılmıştır?

A) Tanzimat FermanıB) I. MeşrutiyetC) II. MeşrutiyetD) Islahat FermanıE) Sened-i İttifak

KARMA TEST IV

1 A 11 C 21 B

2 C 12 C 22 B

3 D 13 D 23 D

4 C 14 D 24 D

5 B 15 C 25 B

6 D 16 D 26 A

7 E 17 B 27 C

8 A 18 D 28 D

9 B 19 E 29 E

10 A 20 C 30 E

1. I. Üretimde makine gücünün öne

çıkmasıII. İşçi sınıfının örgütlenmesiIII. Hammadde ve pazar elde etme

yarışıIV. Ulusçuluk akımının etkisiV. Osmanlı Devleti'nin gücünü

yitirmesi

Yukarıdaki gelişmelerden hangilerinin Trablusgarp ve Balkan Savaşlarına neden olduğu savunulabilir.

A) I ve II B) II ve IIIC) III ve IV D) I, II ve III

E) III, IV ve V

2. Osmanlılarda medeni hukuk ve kamu hukuku ile ilgili ilk düzenlemeler aşağıdaki dönemlerin hangisinde başlamıştır?

A) III. Selim dönemiB) II. Mahmut dönemiC) Tanzimat dönemiD) I. Meşrutiyet dönemiE) II. Meşrutiyet dönemi

3. 93 harbinden sonra dağılma dönemine giren Osmanlı Devleti XX. yüzyıl başlarında İngiltere ve Fransa ile bağlarını koparmaya başlamıştır.Osmanlı Devleti'nin böyle bir siyaset izlemesinde,

I. Mısır'ın İngilizler tarafından işgaliII. Almanya'nın Osmanlı Devleti'ne

yakınlaşmasıIII. Fransa'nın Tunus'u işgaliGelişmelerinden hangilerinin etkili olduğu söylenebilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve IIID) II ve III E) I, II ve III

KARMA TEST V

203

4. Türkçülüğün esaslarını ilmi bir temele oturtan fikir adamı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yusuf AkçuraB) Bekir Sami BeyC) Ziya GökalpD) Ziya PaşaE) Yahya Kemal Beyatlı

5. Osmanlı Devleti l. Dünya Savaşı başında tarafsızlığını ilan

etmesine rağmen daha sonra ittifak Devletleri safında yer

almıştır.Aşağıdakilerden hangisi bu durumun nedenleri arasında yer almaz?

A) Berlin Antlaşması’ndan itibaren Almanya'ya yakınlık duyulması

B) Osmanlı Devleti'nin stratejik yapısıC) İngiltere ve Fransa'nın Osmanlı

Devletine karşı ikiyüzlü politika uygulaması

D) Kaybedilen toprakları geri alma düşüncesi

E) İngiltere’nin Osmanlı Devletini kendi safında savaşa sokmaması

6. l. Dünya Savaşı öncesinde itilaf Devletleri'nin, Osmanlı Devleti üzerindeki düşünceleri aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) Osmanlı Devleti'nin itilaf yanlısı olarak savaşa katılması

B) Osmanlı Devleti'nin toprakların kendi garantileri altına almak istemeleri

C) Osmanlı Devleti'nin Almanya ile birlikte olması

D) Osmanlı Devleti'nin savaşa girmeden itilaf devletlerine asker yardımı yapması

E) Osmanlı Devletinin savaşa katılmaması

7. İtilaf Devletleri aralarında yaptıkları gizli antlaşmalarla Osmanlı Devleti'ni paylaşmışlar ayrıca bunun yanında siyasal bağımsızlığını ortadan kaldırmak istemişlerdir.Aşağıdakilerden hangisiyle bu istekleri Osmanlı Devleti dolaylı da olsa ilk defa kabul etmiştir?

A) Wilson prensipleriB) Sevr AntlaşmasıC) Paris KonferansıD) Mudanya Ateşkes AntlaşmasıE) Mondros Ateşkes Antlaşması

8. ABD Başkanı Wilson, l. Dünya Savaşı sırasında yayınladığı ilkelerle savaşsız, sömürgesiz, her milletin bağımsız devletini kurduğu bir dünya istediğini söylemiştir.Bu görüşlere aşağıdaki hangi devletler en çok itiraz etmiştir?

A) Rusya - Almanya - İngiltereB) İtalya - Almanya - RusyaC) Avusturya - Sırbistan - RusyaD) Sırbistan - İngiltere - RusyaE) İngiltere-Fransa-İtalya

9. l. Dünya Savaşı yıllarında itilaf devletleri kendi aralarında yaptıkları gizli antlaşmalarla Osmanlı Devleti'ni paylaşmışlardı. Ancak İtalya’nın payına düşen İzmir ve çevresi Paris Barış Konferansı’nda Yunanistan'a verilmişti.Aşağıdakilerden hangisi Yunanistan'ın tercih edilmesinin sebebidir?

A) İtalya’nın itilaf kuvvetlerine geç katılması

B) Fransa ve ABD'nin bu bölgenin İtalya’ya verilmesini istememeleri

C) Doğu Akdeniz'de güçlü bir İtalya’nın değil, İngiltere’ye bağlı bir Yunanistan'ın tercih edilmesi.

D) İngiltere ile İtalya’nın Yunanistan'ı kendilerine bağlamak istemeleri

E) İtalya’nın Türkiye ile yakınlaşması.

204

10. Osmanlı Devleti'nin l. Dünya savaşına katılması üzerine Anlaşma Devletleri Rusya ile bağlantılarına kaybetmişlerdi. Oysa Rusya'nın Almanyaya saldırabilmesi için silah ve cephaneye ihtiyacı vardı.Anlaşma Devletleri Rusya'ya bu yardımı sağlayabilme amacıyla aşağıdaki cephelerden hangisini açmışlardır?

A) Kafkas cephesiB) Galiçya CephesiC) Çanakkale CephesiD) Doğu CephesiE) Batı cephesi

11. Rusya'ya itilaf Devletleri'nin yardım ulaştıramaması sonucu ihtilal olmuş ve Rusya savaştan çekilerekantlaşma imzalamıştır.Aşağıdakilerden hangisi Rusya ile imzalanan Brest-Litowsk antlaşmasının özelliklerinden biri değildir?

A) Rusya savaştan çekildi,B) Doğu Avrupa’da devam eden

savaşlar sona erdiC) Osmanlı Devleti Kars, Ardahan ve

Batum'u geri aldı.D) Gizli antlaşmaların hepsi açıklandı E) Bulgaristan savaştan çekildi

12. l. Dünya Savaşı'ndan sonra Dünya barışını korumak ve yeni bir dünya savaşının çıkmasını önlemek için Cemiyet-i Akvam kurulmuştur.Bu cemiyetin kurulmasında aşağıdakilerden hangisi önemli rol oynamıştır?

A) Londra Konferansı B) Viyana KongresiC) Fransız ihtilal D) Wilson ilkeleriE) insan Hakları Beyannamesi

13. Aşağıdakilerden hangisi itilaf Devletleri'nin Çanakkale cephesini açma amaçlarından değildir?

A) Osmanlı Devleti'ni savaş dışı bırakmak

B) Rusya'ya yardım etmekC) Batı cephesindeki yüklerini

hafifletmekD) Balkan devletlerini savaş dışı

bırakmakE) Savaşı kısa sürede bitirmek

14. Rusya Bolşevik ihtilali çıkınca savaştan çekilip barış antlaşması imzaladı.Bu durum Rusya'nın payına düşenDoğu Anadolu toprakları konusunda itilaf Devletleri tarafından hangi politikayı gündeme getirdi?

A) D. Anadolu'yu İngilizlere bırakmakB) D. Anadolu'yu Ermenilere

bırakmakC) D. Anadolu'yu Amerikalılara

bırakmakD) D. Anadolu'yu Almanya'ya

bırakmakE) D. Anadolu'yu Osmanlı'ya

bırakmak

15- l. Dünya Savaşı sırasında veliaht Vahdettın île Almanya gezisine çıkan Mustafa Kemal, Alman cephelerinin acıklı durumu karşısında ittifak Devletleri'nin savaşı mutlaka kaybedeceğini anlamış, Osmanlı Devleti'nin savaştan çekilerek mütareke yapmasını istemiştir.Bu durum Mustafa Kemal'in en çok hangi özelliğini ortaya koymaktadır?

A) Orduyu siyasetten ayırma isteğiB) İleri görüşlülüğüC) BarışçılığıD) İnkılâpçı bir düşünceye sahip

oluşunuE) Vahdettin'in yaveri olduğunu

205

16. Aşağıdaki devletlerden hangisi İttifak devletleri safında en son savaşa katılan devlettir?

A) Osmanlı Devleti B) BulgaristanC) Sırbistan D) Romanya

E) ABD

17. Aşağıdakilerden hangisi ittifak Devletleri'nin l. Dünya Savaşı'nı kaybetmelerinde diğerlerine göre daha az etkili olmuştur?

A) Savaşın geniş bir alana yayılmasıB) Almanya'nın denizlere hakim

olamamasıC) Avusturya - Macaristan

İmparatorluğu’nun içindeki pek çok milletin sık sık isyan etmeleri

D) Bulgaristan'ın sadece bir köprü durumunda olması

E) Osmanlı Devleti'nin çok zayıf oluşu

18. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti'nin Kafkasya Cephesi'nde saldırıya geçmesinin nedenleri arasında gösterilemez?

A) Türkleri Rusya’ya karşı kışkırtmakB) Rus kuvvetlerinin önemli bir kısmını

Kafkasya'da tutmakC) İranı doğudan sıkıştırmakD) Turan İdealini gerçekleştirmekE) Türkistan’a ulaşmak ve Türk birliğini

gerçekleştirmek

19. I. Dünya Savaşı’ndan sonra siyasi ve ekonomik dengeler tamamen bozulmuş ve büyük kayıplar verilmiştir. Artan sorunlar ve işsizlik Avrupa’da komünizmin gelişmesine neden olmuştur.Bu olaya özellikle hangi iki ülkeden tepki gelmiştir?

A) İtalya-İngiltereB) İngiltere-FransaC) Almanya -FransaD) Fransa -ABDE) İtalya-Almanya

20. I. Dünya Savaşı sonunda Wilson Prensiplerinin yayınlanma amacı aşağıdakilerden hangisi değildir?

A) Savaşın yaralarını sarmakB) İnsanlığın bir daha I. Dünya savaşı

gibi bir felakete sürüklenmesini önlemek

C) ABD’yi dünya siyasetinde etkin kılmak

D) I. Dünya Savaşının kötü sonuçlarını hafifletmek

E) Almanya’nın yayılmasını önlemek

21. Aşağıdakilerin hangisinde verilen antlaşmalar, imzalandıkları halde yürürlüğe konulmamıştır?

A) Berlir-MoskovaB) Ayestefanos-SevrC) Atina-UşiD) İstanbul-AnkaraE) Gümrü-Kars

22. Aşağıdakilerden hangisi l. Dünya Savaşı sonunda imzalanan antlaşmaların ortak özelliği olarak verilemez?

A) Ekonomik şartlar taşımakB) Bazı devletlerin sınırlarını değiştirmekC) Yeni rejimler kurmakD) Mili devletler kurmakE) Asker nüfusunda sınırlamalar getirmek

23. Aşağıdakilerden hangisi I. Dünya Savaşı’nın sonuçlarından değildir?

A-) Barışı korumak amacıyla Milletler Cemiyeti kuruldu

B-) Yeni rejimler ortaya çıktı C-) ABD’nin önemi azaldı D-) Sivil Savunma Teşkilatı kuruldu E-) Manda ve himaye ortaya çıktı

206

24. Mondros Ateşkes Antlaşması'nda, "Vilayet-ı Sitte’de bir karışıklık çıkarsa, itilaf devletleri bu bölgeye müdahale edebilecektir" maddesinin konulmasının gerçek amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Rusya’nın işgalini engellemekB) Bölgenin yeraltı zenginliklerine

daha kolay el koyabilmekC) İngiltere’nin Hindistan ile olan

bağlantısını korumakD) Burada kurulabilecek bir

Ermenistan devleti için zemin hazırlamak

E) Bu bölgedeki 15. kolorduyu etkisiz bırakmak

25. Mustafa Kemal Atatürk aşağıdaki cephelerden hangisinde savaşmamıştır?

A) Kafkas CephesiB) Suriye-Filistin CephesiC) Kanal CephesiD) Çanakkale CephesiE) Sakarya Cephesi

26. Paris Barış Konferansında İngiltere’nin Yunanistan lehine siyaset izlemesinin temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) İtalya’nın güçlenmesini sağlamakB) İtalya ya karşı doğudaki çıkarlarını

korumakC) Yunanistan’a duyulan yakınlıkD) Batı Anadolu da Rum nüfusunun

fazla olmasıE) İtalya’nın saldırgan tutumu

27. Aşağıdakilerden hangisi I. Dünya Savaşından sonra imzalanan barış antlaşmalarından değildir?

A) Versailes B) MondrosC) Saint germain D) Sevres

E) Neuily

28. Osmanlı Devletinin fiilen sona ermesinde aşağıdaki olaylardanhangisi etkili olmuştur?

A) Balkan SavaşlarıB) Trablusgarp SavaşıC) I. Dünya SavaşıD) Saltanatın KaldırılmasıE) Sakarya Savaşı

29. l. Dünya savaşının sonuçları arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) İmparatorlukların yıkılmasıB) Yeni bağımsız devletlerin ortaya

çıkmasıC) Kökten rejim değişikliklerinin olmasıD) Dünya barışının sağlanmasıE) Sömürgeciliğin son bulması

30. I. Çanakkale Cephesinin açılmasıII. Rusya’da rejim değişikliğinin

yaşanmasıIII. ABD’nin savaşa girmesiIV. Bulgaristan’ın savaşa girmesiV. Tehcir yasasının çıkarılması

Yukarıda verilen olayların kronolojik sırası aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) I. II. III, IV, VB) II. I. V. IV. IIIC) III. II. IV. V. ID) I. V. IV. II. IIIE) I. II. V. III. IV

KARMA TEST V

1 E 11 E 21 B

2 C 12 D 22 C

3 E 13 D 23 C

4 C 14 B 24 D

5 B 15 B 25 C

6 E 16 B 26 B

7 E 17 E 27 B

8 E 18 C 28 C

9 C 19 B 29 D

10 C 20 E 30 D

207

1. Aşağıdakilerden hangisinde Batı Anadolu ve İzmir resmen Yunanlılara verilmiştir?

A) Paris Barış Konferansı B) Mondros AteşkesiC) Lozan Antlaşması D) Sevr BarışıE) Amiral Bristol Raporu

2. İtilaf devletleri 13 Kasım 1918'de İstanbul'u aşağıdakilerden hangisine dayanarak işgal etmişlerdir?

A) Sevr Barışı B) Mondros AteşkesiC) Mudanya Mütarekesi D) Lozan AntlaşmasıE) Paris Barış Konferansı

3. l. Dünya Savaşı'na aşağıdaki hangi devletin katılması ile Rusya'nın müttefikleri ile olan bağlantısı kesilmiştir?

A) Bulgaristan B) SırbistanC) Japonya D) ABD

E) Osmanlı Devleti

4. Aşağıdaki olaylardan hangisiyle Mondros'la belirlenen sınır ilk kez aşılmış ve Sevr Barışı'nın geçersizliği fiilen kanıtlanmıştır?

A) Gümrü AntlaşmasıB) Moskova AntlaşmasıC) Brest-LitowskD) Ankara AntlaşmasıE) Londra Konferansı

5. I. Dünya savaşından sonra dünyada kalıcı barışı sağlamak amacı ile kurulan Cemiyeti Akvamın (Milletler Cemiyeti) başarısız olduğunun en açık kanıtı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Saraybosna’da Avusturya veliahdının öldürülmesi

B) İtalya’nın Trablus garbı işgaliC) İngilizlerin Çanakkale’yi geçmeye

çalışmalarıD) Sovyet Rusya’nın Almanya’yı işgal

etmesiE) II. Dünya Savaşının çıkması

6. Cemiyeti Akvamda, İngiltere, Fransa ve ABD ye özel ayrıcalıklar tanınmıştı. Bu ise uluslararası eşitlik ilkesine aykırı idi

Buna rağmen Türkiye’nin 1932 de Cemiyet-i Akvamá katılmasının amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Barış yanlısı olduğunu göstermekB) Rusya’nın yayılmacı politikalarına

karşı çıkmakC) Almanya ve İtalya’nın savaşı

tırmandırmasına engel olmakD) Hatayı Türkiye’ye katmakE) Boğazlar sözleşmesini yenilemek

7. İngiltere ile Fransa, Wilson ilkelerinin yenilen devletler üzerinde oluşturduğu olumlu etkiyi kırabilmek için nasıl bir politika geliştirmiştir?

A) İşgallerini hızlandırdılar.B) Milletler Cemiyetini kurdular.C) Yenilen devletlere bağımsızlık

verdiler.D) Yunanistan’ın işgalini desteklediler.E) Manda ve himaye fikrini ortaya

attılar.

KARMA TEST VI

208

8. I. Dünya Savaşından sonra, Osmanlı Devletinin durumunu görüşmek ve paylaşma tasarılarını gerçekleştirmek amacı ile aşağıdakilerden hangisi yapılmıştır?

A) Paris Barış KonferansıB) Londra AntlaşmasıC) Sevr AntlaşmasıD) Mudanya MütarekesiE) Lozan anlaşması

9. I. Dünya savaşının sonunda Osmanlı Devletinde büyük bir kararsızlık ve şaşkınlık olduğunun en açık kanıtı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Zararlı cemiyetlerinin kurulmasıB) Sık sık hükümet değişikliğine

gidilmesiC) Mustafa Kemal’in Samsuna

gönderilmesiD) İngiltere ile anlaşma yollarının

aranmasıE) Sevr Antlaşmasının imzalanması

10. Paris Konferansında itilaf devletleri arasında anlaşmazlık çıkmasına sebep olan gelişme aşağıdakilerden hangisidir?

A) İngiltere’nin işgallerini genişletmesiB) İstanbul un denetim altına alınmasıC) İzmir’in Yunanlılara verilmesiD) Sovyet Rusya’nın gizli anlaşmalara

karşı çıkmasıE) Anadolu’da direnişin başlaması

11. ABD’nin I. Dünya Savaşına girerken yayımladığı prensip kararlarda yenilen devletlerin haklarını koruyor gibi görüşmesinin temel amacı, aşağıdakilerden hangisidir?

A) Avrupa’da ve Orta doğuda etkinliğini artırmak

B) Rusya’nın güneye inmesine engel olmak

C) Almanya-Fransa rekabetine son vermek

D) Yenilen devletlerle ticari ilişki kurmak

E) İngiltere’nin Ortadoğu’daki hâkimiyetine son vermek

12. I. Rusya ile Brest-Litowsk

Antlaşmasının imzalanmasıII. Almanya’nın I. Dünya Savaşından

çekilmesiIII. İzmir’in Yunanlılara verilmesi

olayların

Yukarıdaki gelişmelerin Kronolojik sıralaması aşağıdakilerden hangisidir?

A) I, II ve III B) II, III ve I C) I, III ve II D) III, I ve II

E) II, I, III

13. Aşağıdaki antlaşmalardan hangisi, Osmanlı Devletinin egemenlik haklarını ortadan kaldırmaya yönelik hükümler içermektedir?

A) Brest-Litowsk Antlaşması (1918)B) Mudanya Ateşkes Antlaşması (1922)C) İstanbul Antlaşması (1913)D) Ankara Antlaşması (1921)E) Mondros Mütarekesi (1918

209

14. Mondros Mütarekesi uyarınca Türk ordusunun 1914 sınırları içine çekilmesinin kararlaştırılması aşağıdaki topraklardan hangisinin kaybedilmesine sebep olmuştur?

A) Azerbaycan B) MusulC) Arabistan D) Doğu Trakya

E) İzmir

15. Mondros Mütarekesinin sonuçları arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) İstanbul’un işgal edilmesiB) Ordunun terhis edilmesiC) Musul’un İngilizlerce işgaliD) Direniş cemiyetlerinin kurulmasıE) Cemiyet-i Akvamın kurulması

16. Bizans İmparatorluğu’nu yeniden canlandırmak ve Ege bölgesinde ilerleyen Yunan birliklerine yardımcı olmak amacı ile kurulan cemiyet aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yahudi Alyans CemiyetiB) Pontus Rum CemiyetiC) Yunan KızılhaçıD) Mavri Mira CemiyetiE) Taşnak ve Hınçak cemiyeti

17. Kürt Teali, Taşnak ve Hınçak, Pontus Rum gibi zararlı cemiyetler çalışmalarında kendilerine dayanak olarak aşağıdakilerden hangisi görüyorlardı?

A) Cemiyet-i AkvamıB) Wilson PrensipleriniC) Paris konferansınıD) Bristol RaporunuE) Mondros Mütarekesini

18. Mondros Mütarekesinden sonra kurulan cemiyetlerden hangisi, diğerlerini de kendi çatısı altında birleştirerek direniş hareketinin tek elden kontrol edilmesini sağlamıştır?

A) Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti

B) Şark Vilayetleri Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti

C) Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti

D) Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti

E) Kilikyalılar Cemiyeti

19. Aşağıdakilerden hangisi, Türk Milleti’ndeki işgallere razı gibi görünen tavırları değiştirerek direniş duygusunu ortaya çıkarmıştır?

A) Mondros MütarekesiB) Amasya TamimiC) Havza TamimiD) İzmir’in işgaliE) Direniş cemiyetlerinin kurulması

20. İşgallerden sonra Anadolu’yu terk eden ilk anlaşma devleti aşağıdakilerden hangisidir?

A) Rusya B) İtalya C) FransaD) İngiltere E) Ermenistan

21. Çanakkale Savaşıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Rusya’ya yardım için İtilaf devletleri tarafından açılmıştır.

B) Savaşın sonunda Rusya yardım alamayınca ilkede ihtilal çıktı

C) Savaşın sonucunda Bulgaristan itilaflar safında savaşa girdi

D) Çanakkale geçilemediE) Çanakkale geçilemeyince itilaflar

kara harekâtına başladılar

210

22.I. Trabzon Muhafaza-i Hukuk CemiyetiII. İzmir Müdafaa-i Hukuk CemiyetiIII. Trakya-Paşali Müdafaa-i Hukuk

CemiyetiIV. Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk

CemiyetiVI. Redd-i İlhak Cemiyeti

Yukarıdaki cemiyetlerden hangileri Ermeni ve Rumların Anadolu’da devlet kurma çalışmalarına karşı birlikte hareket etmişlerdir?

A) I. ve II B) II. ve III C) III. ve IV D) IV. ve IV

E) I ve IV

23. İtilaf Devletleri’nin Anadolu’yu İşgali karşısında Osmanlı Hükümeti’nin kayıtsız kalması ve işgallerin hızla yayılması üzerine, Türk Milleti ilk önce aşağıdaki tedbirlerden hangisine başvurmuştur?

A) Protesto mitinglerinin düzenlenmesiB) Direniş cemiyetlerinin kurulmasıC) Kuva-i Milliye hareketinin başlamasıD) Erzurum Kongresi’nin toplanmasıE) Yeni bir devletin kurulması

24. İngilizler, İzmir’in Yunanlılarca işgalini haklı göstermek amacı ile “Batı Anadolu’da Türklerin, Rumları katletmekte olduğu” şeklinde bir haberi dünyaya yaydılar.

Aşağıdakilerden hangisi bu haberin gerçek dışı olduğunu ortaya koymuştur?

A) Havza TamimiB) General Harbord RaporuC) İzmir Müdafaa-i Hukuk CemiyetiD) Amiral Bristol RaporuE) Wilson İlkeleri

25. I. Sulh ve Selamet-i Osmaniye FırkasıII. Teali İslam CemiyetiIII. İngiliz Muhipleri CemiyetiIV. Mavr-i Mira CemiyetiV. Kürt Teali Cemiyeti

Yukarıdaki cemiyetlerden hangileri İtilaf Devletlerine direnmenin yararsız olduğunu kurtuluşun ancak Padişah Halife ve hükümetin emirlerine bağlı kalmakla gerçekleşebileceğini savunmuştur?

A) I. ve II B) II. ve III C) III. ve IV D) IV. ve V

E) II. ve V

26. Mondros Ateşkes Antlaşmasında yer alan askeri hükümler içinde, Ordunun silah ve cephanesinin teslim edilmesi, boğazların idaresinin itilaf Devletlerine bırakılması, Türk esirlerinin serbest bırakılmaması gibi maddeler bulunmaktadır.

İtilaf devletlerinin bu hükümlerle ulaşmak istedikleri amaç aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) Osmanlı Devleti'nin donanmasına ve askeri gücüne sahip olmak

B) Savunma gücünü kırarak, işgallere ortam hazırlamak

C) Osmanlı Devleti'nin kabiliyetli komutanlarına kendi ordularında görev vermek

D) Osmanlı tersanelerine el koymakE) Yeraltı kaynaklarını ele geçirmek

27. I. Dünya Savaşı Avrupalı devletlerin ekonomik rekabet ve sömürge yarışı sonucunda ortaya çıkmıştır.Aşağıdaki devletlerden hangisi I. Dünya savaşında diğerlerinden daha az rol oynamıştır?

A) Almanya B) İngiltereC) Fransa D) Amerika E) Yunanistan

211

28. Bulgaristan aşağıdaki hangi cephe sonucunda I. Dünya Savaşına girmiştir?

A) Kafkas CephesiB) Çanakkale CephesiC) Irak CephesiD) Suriye CephesiE) Süveyş Cephesi

29. Aşağıdaki direniş örgütlerinin kuruluş yerlerinden hangisi yanlış verilmiştir?

A) Trakya Paşaeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti - (Trakya)

B) Vilayei-i Şarkiye-i Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti - (Erzurum)

C) Kilikyalılar Cemiyeti - (Konya)D) Milli Kongre - (İstanbul)E) Trabzon Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti

- (Trabzon)

30. Aşağıdakilerden hangisinde Milli Cemiyetlerin ilk kurulanı ve en etkili olanı birlikte verilmiştir?

A) İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ve Milli Kongre Cemiyeti

B) Trakya - Paşaeli Cemiyeti ve Redd-i ilhak Cemiyeti

C) Kilikyalılar Cemiyeti ve Milli Kongre Cemiyeti

D) Trakya Paşaeli Cemiyeti ve Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti

E) Redd-i ilhak Cemiyeti ve Kilikyalılar Cemiyeti

KARMA TEST VI

1 A 11 A 21 C

2 B 12 A 22 E

3 E 13 E 23 B

4 A 14 A 24 D

5 E 15 E 25 A

6 A 16 D 26 B

7 E 17 B 27 E

8 A 18 A 28 B

9 B 19 D 29 C

10 C 20 B 30 D

1. — Ekonomik, kültürel ve dinsel

alanlarda örgütlenmek— işgale karşı silahlı direnişte bulunmak— Bölgeden göç etmemekYukarıda verilen kararları aşağıdaki cemiyetlerden hangisi almıştır?

A) İzmir Redd-i ilhak CemiyetiB) Trakya Paşa eli CemiyetiC) Trabzon Müdafaa-i Hukuk CemiyetiD) Doğu Anadolu Müdafaa-i

Hukuk CemiyetiE) Milli Kongre Cemiyeti

2. Aşağıdakilerden hangisi Mondros Mütarekesinden sonraki iç gelişmelerden değildir?

A) İttihat ve Terakki Fırkasının kendisini fesh etmesi

B) Hürriyet ve itilaf Fırkasının yeniden kurulması

C) Ahmet izzet Paşa Hükümetinin istifa etmesi

D) Meclis-i Mebusan'ın kapatılmasıE) Hicaz ve Yemen'in kaybedilmesi

3. Azınlık cemiyetleri esas olarak çoğunlukta oldukları bölgelerde kurulup buralarda karışıklık çıkarmışlardır.Bununla ulaşmak istedikleri amaç aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bağımsız bir devlet kurmakB) Türkiye'den özerklik elde etmekC) Sevr'in uygulanmasını sağlamakD) Mondros'un uygulanmasını

sağlamakE) Manda ve Himaye kabul etmek

KARMA TEST VII

212

4. Yunanlıların İzmir'i işgal etmelerinin haksız olduğu öncelikle aşağıdaki hangi gelişme ile dünya kamuoyuna ilan edilmiştir?

A) General Harbord RaporuB) Wilson RaporuC) Amiral Bristol RaporuD) Mustafa Kemal'in Samsun RapcıuE) Amasya Tamimi

5. Aşağıdakilerden hangisiningerçekleşmesinde Kuva-i Milliye birlikleri etkili olmuştur?

A) l. İnönü savaşının kazanılmasıB) İstanbul’un düşman işgalinden

kurtarılmasıC) İç ayaklanmaların bastırılmasıD) Sakarya savaşının kazanılmasıE) Lozan antlaşmasının yapılması

6. Aşağıdakilerden hangisi azınlıklar tarafından kurulan zararlı cemiyetlerin amaçlarından değildir?

A) Karadeniz ve çevresinde bağımsız Rum Pontus Devletini kurmak

B) İstanbul Hükümeti’ni Milli Mücadeleye için desteklemek

C) Anadolu'da itilaf Devleti'nin ileri bir karakolu olmak

D) Büyük Bizans imparatorluğunu kurmakE) Doğu Anadolu ve çevresinde

bağımsız Ermeni devleti kurmak

7. Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra İstanbul Hükümeti'nin işgaller karşısında yetersiz kalması Türk milletinin tepkilerine yol açmıştır.Aşağıdakilerden hangisi bu tepkilerden biridir?

A) Batılı anlamda yeniliklerin yapılmasıB) Rejimin değiştirilmesiC) Kuva-i Milliyenin oluşturulmasıD) istiklal Mahkemeleri'nin kurulmasıE) Sevr Antlaşması’nın kabul edilmesi

8. Mustafa Kemal 13 Kasım 1918'de İstanbul’a gelmeden önce aşağıdaki olaylardan hangisine büyük bir tepki göstermiştir?

A) İzmir'in işgaliB) Sevr barış antlaşmasıC) İstanbul’un işgaliD) Mondros Ateşkes AnlaşmasıE) Antalya'nın işgali

9. Milli Mücadele döneminde Fransız- Ermeni saldırı ve işgallerine karşı kurulan Cemiyet aşağıdakilerden hangisidir?A) Milli Kongre CemiyetiB) Doğu Anadolu Müdafaa-i hukuk

cemiyetiC) Redd-i İlhak cemiyetiD) Kilikyalılar CemiyetiE) Trakya Paşaeli Cemiyeti

10. Mondros Ateşkes antlaşmasının uygulanmasına engel olmak amacıyla kurulan milli cemiyetler ilk önce aşağıdakilerden hangisini gerçekleştirmek istemişlerdir?

A) Kendi bölgelerinin işgaline engel olmak

B) Tüm vatanı düşmandan kurtarmakC) Büyük devletlerinin himayesi altına

girmekD) Sevr Barış antlaşmasının

uygulanmasını sağlamakE) Yeni bir devlet kurmak

11.I. Etnik-i EteryaII. Hınçak ve TaşnakIII. Pontus RumIV. Alyans İsrailitV. Mavr-i Mira

Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri kurtuluş savaşı sırasında Yunanlılar lehine çalışan örgütler arasında gösterilemez?

A) I-II B) II-IV C) I-V D) II-III E) III-II

213

12. Aşağıdakilerden hanisi Osmanlı Devleti’nin can çekiştiği bir devrede Wilson prensiplerinden faydalanarak kurulan, Doğu ve Güneydoğuda ayrımcı ve siyasi gaye güden bir cemiyettir?

A) İngiliz Muhipleri CemiyetiB) Teali İslam CemiyetiC) Kürt Teali CemiyetiD) Hürriyet ve İtilaf FırkasıE) Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası

13. Aşağıdaki cemiyetlerden hangileri amaçları ve özellikleri dikkate alınıp bir grup oluşturulursa hangisi dışta kalır?

A) Redd-i İlhakB) KilikyalılarC) Milli KongreD) KarakolE) Trabzon Muhazafa-i Hukuk

14. İstanbul’daki Patrikhane tarafından desteklenen, göçmen kampları ve izcilik okulları ile birlikte hareket eden Bizans İmparatorluğunu yeniden kurmakisteyen zararlı cemiyet aşağıdakilerden hangisidir?

A) Pontus RumB) Mavri MiraC) İngiliz muhiplerD) Hınçak TaşnakE) Sulh ve Selameti Osmaniye

15. Havza ve Amasya genelgelerinin Türk halkı üzerinde etkili olduğu aşağıdakilerden hangisi ile gösterilebilir?

A) Gösteri ve mitinglerin artmasıB) Milli cemiyetlerin kurulmasıC) İsyanların çıkmasıD) Padişaha bağlılığın artmasıE) İşgallerin artması

16. Aşağıdaki Cemiyetlerden hangisi İstanbul’dan Anadolu’ya Milli Mücadele için insan ve silah kaçırmıştır?

A) Milli Kongre CemiyetiB) Karakol CemiyetiC) Muhafaza-i hukuk CemiyetiD) Mavri Mira CemiyetiE) Redd-i İlhak Cemiyeti

17. 1918'de Mondros Mütarekesi Antlaşmasından sonra yurdun işgaline karşı çeşitli cemiyetler kurulmuştur. Aşağıdakilerden hangisi bu Cemiyetlerden biri değildir?

A) İzmir Müdafaa-i Hukuk CemiyetiB) Kilikyalılar CemiyetiC) İslam Teali Cemiyet'D) Trakya-Paşa eli CemiyetiE) Şarki Anadolu Müdafaa-i Hukuk

Cemiyeti

18. Aşağıdaki Milli Cemiyetlerden hangisi, milli mücadele yıllarında sadece basın yayın yoluyla mücadeleye önem vermiştir?

A) Kilikyalılar CemiyetiB) Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk

CemiyetiC) Milli Kongre CemiyetiD) İzmir Müdafaa-i Hukuk CemiyetiE) Trakya Paşa eli Cemiyeti

19. Aşağıdakilerden hangisi Milli Cemiyetleri'nin ortak özelliklerinden değildir?

A) Bölgesel amaçlı cemiyetlerdir.B) Düşmana karşı ilk tepkiyi

göstermişlerdirC) işgalden sonra silahlı mücadeleyi

örgütlemişlerdir D) Kuruluşlarına Mustafa Kemal

öncülük etmiştirE) Milliyetçilik duygularından hareket

ederek

214

20. Mavr-i Mira cemiyetinin çalışmalarına engel olmak amacıyla aşağıdaki cemiyetlerden hangileri kurulmuştur?

A) Trakya Paşa eli - İzmir Reddi ilhakB) Kilikyalılar- Trabzon Mudafaa-ı

Hukuk CemiyetiC) Pontus Rum - Etnik-i FteryaD) Sulh ve Selamet-i Osmaniye

Fırkası- Teali İslam CemiyetiE) Doğu Anadolu Müdafaa-ı

HukukCemiyeti

21. Kilikyalılar cemiyeti, aşağıdaki zararlı cemiyetlerden hangisinin faaliyetlerini engellemek için kurulmuştur?

A) Mavri MiraB) Taşnak KomitesiC) Etnik-i EteryaD) Pontus RumE) İngiliz muhipler cemiyeti

22. Bölgesel olarak kurulan cemiyetler aşağıdaki hangi kongrede tek çatı altında toplanmışlardır?

A) Balıkesir KongresiB) Alaşehir KongresiC) Erzurum KongresiD) Edirne KongresiE) Sivas Kongresi

23. Mustafa Kemal'in Milli Mücadeleyi başlatmak için Samsun'a çıkışından TBMM’nin açılışına kadar geçen dönemde aşağıdakilerden hangisini gerçekleştirdiği söylenemez?

A) Havza genelgesinin yayınlanmasıB) Askerlik mesleğinden istifa etmesiC) Temsil heyeti başkanı seçilmesiD) Balıkesir kongresini toplamasıE) Amasya görüşmelerine katılması

24. Sivas Kongresi'nde "Tam Bağımsızlık Fikri"nin kabul edilmesi aşağıdakilerden hangisine bir tepki niteliğinde olmuştur?

A) Manda ve himaye fikrinin istenmesineB) İstanbul Hükümeti'nin hâkimiyetinin

tanınmasınaC) Yöresel direnişin başlamasınaD) Temsil Heyeti'nin aldığı kararları

gerçekleştirmemesineE) l. Dünya Savaşı'ndan mağlup

çıkılmasına

25. Sivas Kongresi çalışmaları sırasında üyelerden bir kısmı Anadolu’da bağımsız bir devlet kurulmasını önermişse de bunun üzerinde durulmamıştır.Bunun sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sivas'ın işgal edileceği söylentisinin olması

B) İstanbul’da işgal güçlerinin olmasıC) Kongrede manda ve himayenin

reddedilmesiD) Kongrenin kısa sürmesiE) Ortamın ve zamanın erken olması

26. Milli Mücadele döneminde ilk kez "Temsil Heyeti" aşağıdakilerden hangisinde oluşturulmuştur?A) Havza GenelgesiB) Sivas KongresiC) Amasya GörüşmesiD) Balıkesir KongresiE) Erzurum Kongresi

27. Amasya Genelgesi'nde milli mücadelenin gerekçesi, yöntemi ve amacı açıklanmıştır.Genelgeye göre milli mücadelenin amacı aşağıdakilerden hangisidir?A) Osmanlı Devleti’ni yıkmakB) Yeni bir devlet kurmakC) Kaybedilen toprakları geri almakD) Türk Milleti'nin bağımsızlığı

sağlamakE) Saltanat ve Hilafetin

devamını sağlamak

215

28. Sivas Kongresi'nde alınan "İstanbul Hükümeti ile her türlü irtibatın kesilmesi" kararının başarılı olduğunu gösteren ilk gelişme aşağıdakilerden hangisidir?

A) Damat Ferit Paşa Hükümeti'nin istifa etmek zorunda kalması

B) Sivas Kongresi'nin başarıyla sonuçlanması

C) Ali Rıza hükümeti'nin kurulmasıD) Amasya Görüşmeleri'nin yapılmasıE) Heyet-i Temsiliye'nin seçilerek ülke

yönetimini ele alması

29. Mustafa Kemal Samsun'a çıktıktan sonra Havza ve Amasya'da genelgeler yayınlamış, Erzurum ve Sivas kongrelerini düzenlemiştir. Bu çalışmalarla bir taraftan işgalcilere dikkati çekerken diğer taraftan da cemiyetleri birleştirmeye çalışmıştır.

Mustafa Kemal'in bu çalışmalarda aşağıdakilerin hangisini amaçladığı söylenemez?

A) Vatanı düşman işgalinden kurtarmakB) Hükümetin devamını sağlamakC) İstanbul’u kurtarmakD) Ulusal birliği sağlamakE) Yeni bir meclis kurmak

30. Aşağıdakilerin hangisinde"Ulusal Egemenlik" düşüncesi yoktur?

A) Amasya GenelgesiB) Erzurum KongresiC) Sivas KongresiD) Temsil Kurulu'nun seçilmesiE) Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası

KARMA TEST VII

1 D 11 B 21 B

2 E 12 C 22 E

3 D 13 C 23 D

4 C 14 B 24 A

5 C 15 A 25 E

6 B 16 B 26 E

7 C 17 C 27 D

8 D 18 C 28 A

9 D 19 D 29 B

10 A 20 A 30 E

1. Milli Mücadelenin başladığı günlerde aşağıdaki şehirlerin hangisinde bir kongre toplanmamıştır?

A) Erzurum B) SivasC) Amasya D) Alaşehir

E) Balıkesir

2. Manda meselesi aşağıdakilerin hangisinde kesin olarak çözümlenmiştir?

A) Erzurum KongresiB) Amasya GörüşmesiC) Sivas KongresiD) Misak-ı MilliE) Havza Genelgesi

3. İlk defa aşağıdakilerin hangisinde tüm ülkeyi içine alacak bir kurulun oluşturulması gerekliliği ortaya konmuştur?

A) Havza TamimiB) Amasya TamimiC) Erzurum kongresiD) Sivas KongresiE) Amasya Görüşmesi

KARMA TEST VIII

216

4. Mustafa Kemal’in resmi görevine son verilmesi aşağıdaki hangi olayın sonucudur?

A) Sivas KongresiB) Amasya TamimiC) Erzurum KongresiD) TBMM’nin açılmasıE) Misak-ı Milli’nin kabulü

5. Milli Mücadele tarihinde “Batı Cephesi” olarak adlandırılan cephe, aşağıdakilerin hangisinde alınan kararlar sonucunda kurulmuştur?

A) Balıkesir ve Alaşehir kongreleriB) İzmir Müdafa-i Hukuk-i Osmaniye

CemiyetiC) Erzurum ve Sivas kongreleriD) Nazilli ve Afyonkarahisar kongreleriE) Edirne ve Lüleburgaz kongreleri

6. Aşağıdakilerin hangisinde, Batı Trakya'nın geleceğinin halk oylamasıyla tespit edilmesi kararlaştırılmıştır?

A) Balkan Savaşları B) Mudanya AntlaşmasıC) Mondros Antlaşması D) Lozan KonferansıE) Misak-ı Milli Kararları

7. Mustafa Kemal aşağıdaki gelişmelerden hangisiyle İstanbul Hükümeti'nden ilk defa tepki görmüştür?

A) Sivas Kongresi B) Samsun RaporuC) Amasya Görüşmeleri D) Havza GenelgesiE) Erzurum Kongresi

8. Mustafa Kemalin gerçekleştirmiş olduğu olaylardan hangisi Anadolu'da Milli Mücadelenin başlangıcı olarak kabul edilirse doğru olur?A) Samsun'a çıkışı B) Havza GenelgesiC) Erzurum Kongresi D) Sivas KongresiE) Amasya Görüşmeleri

9. Aşağıdakilerden hangisi Sivas Kongresi kararları arasında yoktur?

A) Heyet-i Temsiliye'nin genişletilmesiB) Müdafaa-i hukuk cemiyetlerinin

birleştirilmesiC) M. Kemal'in Heyet-i Temsiliye'nin

başına getirilmesiD) Manda fikrinin ilk kez reddedilmesiE) Erzurum Kongresi kararlarının

onaylanması

10. Mustafa Kemal’in Milli Mücadele'de önder olarak kabul edilmesinde aşağıdakilerden hangisinin etkisi yoktur?A) Çanakkale Savaşındaki başarılarıB) Derme ve Tobruk'taki başarılanC) Ruslara karşı Muş ve Bitlis

yöresindeki başarılarıD) Salih Paşa ile Amasya Görüşmesini

yapmasıE) l. Dünya Savaşı sırasında Suriye

Cephesindeki başarıları

11. Millet adına bütün ülkede söz sahibi olacak şekilde Temsil Heyeti'nin kurulması ve görevinin sona ermesi aşağıdakilerden hangisiyle gerçekleşmiştir?A) Sivas kongresi-TBMM’nin açılmasıB) Erzurum kongresi-TBMM’nin

açılmasıC) Misak-i millinin Kabulü -TBMM’nin

açılmasıD) Erzurum kongresi-Sivas kongresiE) Amasya görüşmesi-Sivas kongresi

217

12. Aşağıdakilerden hangisi Erzurum Kongresi'nin kararları arasında yoktur?

A) Vatan bir bütündür parçalanamazB) Milletin bağımsızlığı tehlikededirC) Geçici bir hükmet kurulmalıdırD) Manda ve himaye kabul edilemezE) Padişah ve halife makamı

kurtulacaktır.

13. Osmanlı padişahı ve İtilaf Devletleri Mebuslar Meclisinin toplanmasının kendi çıkarlarına uygun olabileceğini düşünmüşlerdir.

Aşağıdakilerden hangisi belirtilen bu çevrelerin beklentileri arasında sayılamaz?A) Vahdettin'in mutlak idaresinin

yeniden güçleneceğiB) Anadolu'daki direnişin gücünü

kaybedeceğiC) İtilaf Devletlerinin çıkarına uygun

barış yapılabileceğiD) Millet egemenliğe dayalı yeni bir

parlamento kurulabileceğiE) Manda idarelerinin rahatlıkla

kurulabileceği

14. Sivas Kongresinden sonra Milli Mücadeleyi desteklemek için aşağıdaki gazetelerden hangisikurulmuştur?

A) İrade-i MilliyeB) Hâkimiyet-i MilliyeC) Anadolu AjansıD) CumhuriyetE) Vatan

15. Mustafa Kemal Paşa'nın Mebuslar Meclisinin İstanbul'da toplanmasına karşı çıkmasını haklı çıkartan en önemli durum aşağıdakilerden hangisidir?

A) Misak-ı Milli'nin dünya kamuoyuna duyurulması

B) Mustafa Kemal'in Mebusan Meclisinin başkanlığına seçilememesi

C) Ulusal direnişin önemini Osmanlı yönetiminin tam anlayamaması

D) İtilaf Devletleri'nin İstanbul'u resmen kendi egemenliklerine alması

E) Ulusal direnişle ilgili kararların mecliste alınmaması

16. Misak-ı Mill’de aşağıdakilerden hangisinden bahsedilmemiştir?

A) Ulusal BağımsızlıkB) SınırlarC) AzınlıklarD) Ulusal EgemenlikE) Halk oylaması

17. Aşağıdakilerden hangisi Amasya protokolünde yer almamıştır?

A) Mebusan Meclisi açılmalıdır.B) Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk

Cemiyeti tanınacaktır.C) İtilaf Devletleriyle yapılacak

görüşmelere Temsil heyeti de katılacaktır.

D) Manda idaresi red edilecektir.E) TBMM'nin açılmasına çalışılacaktır

218

18. Osmanlı Hükümeti ile Temsil Kurulu arasında yapılan Amasya Görüşmesi'nin Kurtuluş Savaşımız açısından önemi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Damat Ferit hükümetinin istifa ettirilmesi

B) Ulusal örgütlenmenin Osmanlı hükümetince resmen tanıması

C) İstanbul'daki ulusal güçlerle siyasi bağlantıların kurulması

D) Düzenli orduların kurulmasının sağlanması

E) Ulusal iradeye dayanan yeni bir hükümet kurulması

19. Kurtuluş savaşı sırasında İstanbul Hükümeti ile temsil kurulu aşağıdakilerin hangisinde birlikte hareket etmişlerdir?

A) Amasya Genelgesinin yayınlanmasında

B) Amasya Protokollerinin hazırlanmasında

C) Sivas Kongresi kararlarının alınmasında

D) Kuva-i Milliye’nin desteklemesindeE) Erzurum Kongresi kararlarının

alınmasında

20. Aşağıdakilerden hangisi Sivas Kongresinin çalışmaları arasında bulunmaz?

A) Manda isteyenlerin Mustafa Kemal'in kongre başkanlığına seçilmesini önlemeye çalışmaları

B) Kongreyi başarısızlığa düşürmek için kongreyi düzenleyenlerin İttihatçılıkla suçlanması

C) Saltanat idaresinin tasfiyesi için İstanbul'da çalışmalara başlanılması

D) Heyeti Temsiliye'nin kurulması ve başkanlığının Mustafa Kemal'e verilmesi

E) ABD mandasının kabul edilmeye çalışılması

21. İstanbul’un resmen işgali sırasında aşağıdakilerden hangisi yürütmenin başındadır?

A) Ali Rıza Paşa hükümetiB) Salih Paşa hükümetiC) Ahmet İzzet Paşa hükümetiD) Damat Ferit Paşa hükümetiE) Nusret Paşa hükümeti

22. Aşağıdakilerden hangisi Heyet-i Temsilîye'nin Ankara'ya gelmesinin nedenlerinden biri değildir?

A) İstanbul'da toplanacak Mebusan Meclisinin çalışmalarını yakından takip etmek

B) İleride açılması düşünülen Batı Cephesini kolay yönetebilmek

C) Osmanlı yönetimiyle ilişkileri karşılıklı güven içerisinde geliştirmek

D) İstanbul ile gerektiğinde rahat haberleşebilmek

E) Ankara'daki ulusal direnişi destekleyen kamuoyundan yararlanmak

23. Batı Cephesi komutanlığına atanan ilk komutan aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ali Fuat Cebesoy B) İsmet İnönüC) Kazım Karabekir D) Rauf OktayE) Salih Paşa

219

24. Mustafa Kemal'in ulusal kurtuluş savaşının lideri olduğu aşağıdakilerden hangisinde kesinlik kazanmıştır?

A) Amasya GörüşmelerindeB) Erzurum Kongresinin başkanlığına

seçilmesindeC) Sivas Kongresi çalışmalarındaD) Amasya Genelgesinin

hazırlanmasındaE) Damat Ferit hükümetinin

düşürülmesinde

25. TBMM ilk olarak Batı Cephesi Komutanlığına aşağıdakilerden hangisini atamıştır?

A) Rauf Orbay B) İsmet İnönüC) Kazım Karabekir D) Refet Bele E) Ali Fuat Cebesoy

26. Mustafa Kemal valiliklere ve kolordu komutanlıklarına gönderdiği Havza yönergesinde "Hıristiyan halka karşı bir saldırıya ve düşmanlık gösterisine benzer davranışlardan sakınılması çok gereklidir"Kararını bildirmesinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Manda isteyenlerin güçlenebileceğiB) Padişahın saltanatı koruyamayacağıC) Bölgesel kurtuluşların gecikebileceğiD) Mondros'un 7. maddesinin daha

geniş alanda uygulanabileceğiE) Kuva-i Milliyecilerin asi duruma

düşebileceği

27. Samsun ve çevresinde Müslüman halkın Rumlara eziyet ettiklerini ileri sürerek Osmanlı yönetimini önlem almaya zorlayan devlet aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yunanistan B) ABD.C) İngiltere D) İtalya

E) Fransa

28. I. Vatanın bütünlüğü ve bağımsızlığı

tehlikededirII. Ulusun bağımsızlığını yine ulusun

azim ve kararı kurtaracaktır.III. Istanbuldaki hükümet, üstlendiği

Sorumluluğun gereklerini yerine getirememektedir. Bu durumulusumuzu yok olmuş göstermektedir.

IV. Ulusun durumunu ve davranışını göz önünde tutmak ve haklarını dünya'ya duyurmak için her türlü baskıdan uzak ulusal bir kurulun varlığı çok gereklidir.

V. Ulusal kongre için her ilden halkın güvenini kazanmış üç delegenin olabildiğince çabuk yetişmek üzere, hemen yola çıkarılması gerekmektedir.

Amasya Genelgesi'nin yukarıdaki maddelerinden hangileri "Kurtuluş Savaşının amacını ve yöntemini" belirtmektedir?

A) I-II B) III-V C) IV-VD) II-IV E) I-V

29. Aşağıdakilerden hangisi Amasya Genelgesi için geçerli bir açıklama olamaz?

A) Kurtuluş savaşının gerekçesini belirtmesi

B) Osmanlı yönetiminin yetersiz olduğunu açıklaması

C) Ulusal egemenliğin gerçekleşmesini savunması

D) Müdafa-i hukuk cemiyetlerinin kurulmasını gerekli görmesi

E) Yurdun kurtuluşunun yöntemini belirlemiş olması

220

30. Kurtuluş savaşının siyasal çalışmalarının yapıldığı dönemde ulusal egemenlik kavramı ilk kez aşağıdakilerden hangisinde ortayaçıkmıştır?

A) Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyetinin kuruluşunda

B) TBMM'nin açılmasındaC) Amasya sözleşmesindeD) Havza

yönergesindeE) Amasya genelgesinde

KARMA TEST VIII

1 C 11 A 21 B

2 C 12 B 22 C

3 B 13 D 23 A

4 B 14 A 24 C

5 A 15 D 25 B

6 E 16 D 26 D

7 D 17 E 27 C

8 A 18 B 28 A

9 D 19 B 29 D

10 D 20 C 30 E

1. Mustafa Kemal yurt bütünlüğümüzün korunması için ulusal tepkilerin daha canlı olarak gösterilmesi ve sürdürülmesinin gerekliliğini ilk kez aşağıdakilerden hangisiyle duyurmuştur?

A) Amasya genelgesiyleB) Havza yönergesiyleC) Erzurum Kongresi kararlarıylaD) Sivas Kongresi kararlarıylaE) Amasya protokolüyle

2. Osmanlı yönetiminin Mustafa Kemal Paşa'yı 9. ordu müfettişi olarak Anadolu'da görevlendirmesinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) İtilaf Devletlerinin ekonomik baskılarına son verilmesinin sağlanması

B) Doğu Karadeniz’deki çatışmaların sona erdirilmek istenmesi

C) Kuva-i Milliye direnişlerinin başlatılması

D) İngiliz donanmasına karşı savunma hazırlıklarının başlatılması

E) Erzurum Kongresi için hazırlıklar yapılması

3. Amasya Genelgesi hazırlanırken, Mustafa Kemal ile birlikte aşağıdakilerden hangisi yakın çalışma içerisinde olmamıştır?

A) Ali Fuat Paşa B) Rauf OrbayC) Fevzi Çakmak D) Kazım KarabekirE) Refet Bele

KARMA TEST IX

221

4. Ulusal Kurtuluş Savaşı'nın yapılmasının gerekliliğini ortaya koyan Amasya genelgesininaşağıdaki hangi maddesi Osmanlı Devleti'nin ortadan kalkmasını belirtmektedir?

A) İstanbul'daki hükümet üstlendiği sorumluluğun gereklerini yerine getirememektedir.

B) Ulusun haklılığını dünya'ya duyurmak için ulusal bir kurulun varlığı çok gereklidir.

C) Ulusun bağımsızlığını yine ulusun azim ve kararı kurtaracaktır.

D) Vatanın bütünlüğü ve bağımsızlığı tehlikededir.

E) Ulusal kongre için her ilden üç delege seçilmelidir.

5. Aşağıdakilerden hangisi Erzurum Kongresinin toplanma amaçları arasında yer almaz?

A) Doğu Anadolu'da ulusal güçleri toplamak

B) Ermeni saldırılarıyla başlayan göçü durdurmak

C) Doğu Anadolu'da nüfus çoğunluğunun Müslüman olduğunu ispatlamak

D) Bağımsızca yaşanacak ulusal sınırları tespit etmek

E) Mondros Ateşkes antlaşmasının 24. maddesini geçersiz yapmak

6. Aşağıdakilerden hangisi Erzurum kongresinin özelliklerinden birisi sayılamaz?

A) Şark Vilayetleri Müdafa-i Hukuk Cemiyetinin çabasıyla toplanmıştır.

B) Doğu Anadolu'daki toprak bütünlüğünün korunmasını amaçlamıştır.

C) Ermeni saldırılarına karşı kararlar almıştır.

D) Rus saldırılarına karşı savunma tedbirleri kararlaştırılmıştır.

E) Ulusal kurtuluş savaşının programını ortaya çıkarmıştır

7. Aşağıdakilerden hangisiyle ulusal kurtuluş savaşımız teşkilatlanması başlamıştır?

A) TBMM'nin açılmasıylaB) Havza yönergesiyleC) Sivas KongresiyleD) Misak-ı Milli belgesiyleE) Amasya sözleşmesiyle

8. Erzurum kongresi toplanış biçimiyle bölgesel olmasına rağmen, kararları yönüyle ulusaldır. Bu sonucun oluşmasının en önemli nedeniaşağıdakilerden hangisidir?

A) Osmanlı hükümetinin Sevr antlaşmasını kabul etmesi

B) Osmanlı yönetiminin İngiliz mandasını benimsemesi

C) Mustafa Kemal'in kongreyi yönetmesi

D) itilaf Devletlerinin işgale hazırlanması

E) Osmanlı yönetiminin Mustafa Kemal'igörevden almaşı

9. Kurtuluş savaşımızın siyasi çalışmaları döneminde manda ve himaye'nin kabul edilmeyeceği ilk kez aşağıdakilerden hangisindeaçıklanmıştır?

A) Misak-i Milli'deB) Amasya GenelgesindeC) Havza YönergesindeD) Sivas KongresindeE) Erzurum Kongresinde

10. Sivas kongresinden sonra İstanbul’da iş başına gelen hükümet aşağıdakilerden hangisidir?

A) Damat Ferit HükümetiB) Ali Rıza Paşa HükümetiC) Salih Paşa HükümetiD) Ahmet İzzet Paşa HükümetiE) Tevfik Paşa Hükümeti

222

11. Atatürk ve temsil heyeti Ankara’ya gittikten sonra aşağıdaki hangi haberleşme aracını kurmuşlardır?

A) Anadolu AjansıB) Hâkimiyet-i MilliyeC) İradey-i MilliyeD) VatanE) Kuva-i Milliye

12. Erzurum ve Sivas Kongrelerinde seçilen Temsil Kurulu’nun görevi aşağıdakilerden hangisiyle sona ermiştir?

A) TBMM’nin açılmasıylaB) Batı Cephesi’nin oluşturulmasıylaC) İstanbul’un işgal edilmesiyleD) Müdafa-i Hukuk Cemiyetlerinin

kurulmasıylaE) Kuva-i Milliye’nin oluşturulmasıyla

13. Osmanlı Devletinin yarı sömürge olmasının en önemli nedeni olan Kapitülasyonların kaldırılması ilk aşağıdakilerden hangisindeaçıklanmıştır?

A) Amasya GörüşmelerindeB) Misak-i Milli KararlarındaC) Sivas KongresindeD) Erzurum KongresindeE) Amasya Genelgesinde

14. Mondros Ateşkes Antlaşması’nın uygulanmasıyla işgale uğrayan ilk yer aşağıdakilerden hangisidir?

A) İstanbulB) Hatay - DörtyolC) MusulD) İzmirE) Adana

15. Aşağıdakilerden hangisi Misak-ı Milli kararları arasında yoktur?

A) Özgürlüğe kavuşur kavuşmaz halkın oylarıyla anavatana katılmış olan Kars, Ardahan ve Batum için yeniden özgürce oylamaya başvurulmasını kabul ederiz.

B) Batı Trakya'nın geleceği halkının tam bir özgürlük içinde açıklayacağı oylara göre saptanmalıdır.

C) Yurdun ve ulusun bağımsızlığının korunmasına İstanbul hükümetinin gücü yetmezse geçici bir hükümet kurulacaktır.

D) İstanbul'un ve Marmara Denizi'nin güvenliği her türlü tehlikeden korunmuş olmalıdır.

E) Ulusal ve ekonomik gelişmemize olanak sağlamak için siyasal, yargısal, parasal gelişmemize engel olacak sınırlamalara karşıyız.

16. Misak-ı Milli'de Boğazların dünya ticaretine açılması aşağıdaki hangi şarta bağlanmıştır?

A) Azınlıkların haklarının komşu ülkelerdeki Müslümanlara tanınan haklar oranında olması

B) Arapların yaşadığı toprakların geleceğinin özgür oyla belirlenmesi

C) Kapitülasyonların kaldırılmasıD) İstanbul ve Marmara denizinin

güvenliğinin sağlanmasıE) Batı Trakya'nın geleceğinin halkının

serbest oyu ile belirlenmesi

17. Misak-ı Milli'nin Türk Kurtuluş Savaşı açısından

taşıdığı asıl önem aşağıdakilerden hangisidir?

A) Son Osmanlı Mebusan Meclisi tarafından kabul edilmiş olması

B) Felah-ı Vatan grubunun çalışmaları sonucunda yayınlanmış olması

C) İstanbul’un İtilaf Devletleri tarafından resmen işgaline neden olması

D) Son Osmanlı Mebusan Meclisi'nin kapanmasına neden olması

E) Milli ve bölünmez bir Türk vatanının sınırlarını çizmesi

223

18. Milli Mücadele devam ederken M. Kemal İstanbul Hükümeti'nin itilaf Devletleri etkisinde kaldığını ileri sürerek ilişki kurmamıştır.Mustafa Kemal'in bu fikri aşağıdakilerden hangisi ile değişmiştir?

A) İstanbul’un resmen işgaliB) Damat Fent Paşa Hükümeti'nin

kurulmasıC) Son Osmanlı Mebusan Meclisi'nin

toplanmasıD) itilaf Devletleri'nin Anadolu'yu

boşaltması. E) Ali Rıza Paşa Hükümeti'nin

kurulması

19. Aşağıdakilerden hangisi ilk TBMM'nin özelliklerinden birisi değildir?

A) Çok çeşitli zümrelerden olan insanları bir amaç etrafında toplamıştır.

B) Güçler birliği ilkesine sahiptir.C) Milletin tek temsilcisidir.D) İstanbul Hükümeti tarafından

denetlenmesiE) Kurucu bir meclistir.

20. İlk TBMM'de değişik zümrelerden oluşan temsilcilerin ortak amacı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) Vatanın bütünlüğünün ve bağımsızlığının sağlanması

B) Saltanatın ve Hilafetin kaldırılmasıC) Saltanatın ve Hilafetin geleceğinin

tartışılmasıD) TBMM'nin Cumhuriyeti ilan etmesiE) Seçimlerin iki yılda bir yapılması

21. — TBMM’nin ilk askeri başarısıdır.— TBMM’nin ilk siyasi başarısıdır.— TBMM ilk kez bir devletle antlaşma imzalamıştır.

Yukarıda özellikleri verilen antlaşma aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ankara AntlaşmasıB) Kars AntlaşmasıC) Gümrü AntlaşmasıD) Montrö AntlaşmasıE) Brest-Litowsk Antlaşması

22. Kurtuluş savaşı sırasında TBMM’nin siyasi varlığını tanıyan ilk İslam ülkesi aşağıdakilerden hangisidir?A) Hindistan B) PakistanC) Endonezya D) Afganistan

E) İran

23. TBMM’nin ilk açtığı cephe aşağıdakilerden hangisidir?

A) Doğu CephesiB) Batı CephesiC) Güney CephesiD) Kafkas CephesiE) Kanal Cephesi

24. Mustafa Kemal'in son Osmanlı Mebusan Meclisi'nin İstanbul’da toplanmasına karşı çıkmasının en önemli sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

A) İtilaf Devletleri'nin müdahalesinden çekinmesi

B) Ulusal iradenin özgür bir şekilde ortaya çıkamayacağını düşünmesi

C) Alınan kararlara padişahın müdahale edebileceğinden çekinmesi

D) Saltanatın yeniden güçleneceğim düşünmesi.

E) Ulusal mücadelenin sona erebileceğini düşünmesi.

224

25. I. Temsil Heyeti'nin Ankara'ya gelişi

II. Son Osmanlı Mebuslar Meclisi'nin Dağıtılması III. Amasya Görüşmeleri IV. İlk Anayasanın ilanı V. İlk TBMM'nin açılışı

Yukarıdaki olayların kronolojik sıralaması aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) I-III-II-V-IVB) III-I-II-V-IVC) V-IV-I-II-IIID) IV-I-II-IV-IIIE) II-I-IV-V-III

26. Mustafa Kemal'in; ulusal sınırlar, Kurtuluş Savaşı ve bağımsızlıkla ilgili düşünceleri İstanbul Hükümeti tarafından aşağıdakilerin hangisinde kabul edilmiştir?

A) Amasya GörüşmelerindeB) Samsun'a çıkışındaC) İstanbul’un resmen işgalindeD) Damat Ferit Paşa'nın istifa etmesindeE) Son Osmanlı parlamentosunda

27. Aşağıdakilerden hangisi TBMM’nin kurtuluş mücadelesini yeni bir düzenli ordu ile yapabileceğini kanıtlayan ilk başarısıdır?

A) Sakarya SavaşıB) I. İnönü SavaşıC) II. İnönü SavaşıD) Başkomutanlık SavaşıE) Eskişehir-Kütahya Savaşları

28. Aşağıdaki antlaşmalardan hangisinden sonra Doğu Anadolu'nun güvenliği tam olarak sağlanmıştır?

A) Brest-Litowsk AntlaşmasıB) Ankara AntlaşmasıC) Gümrü AntlaşmasıD) Moskova AntlaşmasıE) Kars Antlaşması29. Milli mücadele sırasında Londra Konferansı aşağıdaki hangi savaş sonrasında toplanmıştır?

A) I. İnönü MuharebesiB) II. İnönü MuharebesiC) Kütahya-Eskişehir MuharebesiD) Sakarya Meydan MuharebesiE) Başkumandanlık Meydan Muharebesi

30. İstiklal Marşı aşağıdaki hangi savaş sonrasında kabul edilmiştir?

A) Türk-Ermeni SavaşıB) I. İnönü MuharebesiC) II. İnönü MuharebesiD) Sakarya Meydan MuharebesiE) Kütahya-Eskişehir Muharebesi

KARMA TEST IX

1 B 11 A 21 C

2 B 12 A 22 D

3 C 13 D 23 A

4 C 14 C 24 B

5 D 15 C 25 B

6 D 16 D 26 E

7 C 17 E 27 B

8 C 18 E 28 E

9 E 19 D 29 A

10 B 20 A 30 B

225

1. Büyük Taarruzla kazandığımız zaferin ilk siyasal sonucu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Lozan Barış AntlaşmasıB) Moskova AntlaşmasıC) Kars AntlaşmasıD) Mudanya Ateşkes AntlaşmasıE) Ankara Antlaşması

2. - TBMM'nin Ermenilere karşı başarılı olması

— l. İnönü savaşının kazanılması— Mustafa Kemal'in diplomatik çabalarıYukarıdaki olaylar aşağıdaki gelişmelerden hangisine sebep olmuştur?

A) Gümrü Antlaşması B) Moskova AntlaşmasıC) Paris Barış KonferansıD) Ankara AntlaşmasıE) Kars Antlaşması

3. Doğu Trakya’nın kurtarılışı aşağıdaki antlaşmalardan hangisinin siyasal sonucudur?

A) Lozan Barış AntlaşmasıB) Mudanya Ateşkes AntlaşmasıC) Londra AntlaşmasıD) Ankara AntlaşmasıE) Moskova Antlaşması

4. TBMM’nin çabuk ve sağlam kararlar almasında aşağıdakilerden hangisi en fazla etkili olmuştur?

A) Kuvvetler birliğinin bünyesinde toplanması

B) Yasama görevini yapmasıC) Yürütme görevini yerine getirmesiD) Mustafa Kemalin ileri görüşlülüğüE) Saltanatın kaldırılması

5. Düzenli orduya geçilmesinin temel sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mili mücadele liderliğinin Çerkez Ethem’den alınmak istenmesi

B) Kuva-i Milliye’nin hiyerarşiden uzak olması

C) İhtiyaçların baskı ile halktan karşılanması

D) I. Dünya Savaşının sona erdirilmek istenmesi

E) Kuva-i Milliyenin yetersiz kalması

6. Aşağıdaki hangi savaş sonucunda Atatürk’e Gazilik ünvanı ile Mareşallik rütbesi verilmiştir?

A) Sakarya Meydan MuharebesiB) Büyük TaarruzC) Kütahya - Eskişehir MuharebeleriD) I. İnönü MuharebesiE) II. İnönü Muharebesi

7. Türkiye de Meclis hükümeti sistemine aşağıdakilerin hangisiyle geçilmiştir?

A) Saltanatın kaldırılmasıB) İlk Anayasa’nın kabul edilmesiC) 20 Nisan 1924 AnayasasıD) Cumhuriyetin ilanıE) TBMM’nin açılması

8. Aşağıdaki çalışmalardan hangisi TBMM’nin ayaklanmalara karşı yaptığı çalışmalardan biri değildir?

A) Kuva-i Milliye fikrinin ortaya atılması

B) İstanbul Hükümeti ile ilişkilerin kesilmesi

C) Hıyanet-i Vataniye Kanunun çıkarılması

D) Düzenli birliklerin kurulmasıE) Etkili Mahkemelerin kurulması

KARMA TEST X

226

9. Mustafa Kemal Atatürk’e Başkumandanlık aşağıdaki hangi savaş sonrasında verilmiştir?

A) I. İnönüB) Kütahya - Eskişehir MuharebeleriC) Sakarya Meydan MuharebesiD) Büyük TaarruzE) Başkumandanlık Meydan

Muharebesi

10. TBMM’nin aldığı aşağıdaki kararlardan hangisi Anadolu'daki yönetimin el değiştirdiğinin en açık göstergesidir?

A) Türkiye Devleti TBMM tarafından yönetilir.

B) Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.

C) Yasama ve yürütme meclise aittir.D) Meclis başkanı hükümetin de

başkanıdır.E) Derhal hükümet kurulacaktır

11. İtilaf Devletleri Sevr Antlaşması’nı Ankara hükümetine kabul ettirmek için her çareye başvurmuşlardır.

Aşağıdaki gelişmelerden hangisi, itilaf Devletleri'nin Sevr Antlaşması’nı kabul ettirme çalışmalarından değildir?

A) Yunan ordusunu desteklemekB) l. İnönü Savaşı'ndan sonra Londra

Konferansını toplamakC) İstanbul Hükümeti ile daima işbirliği

yapmakD) Anadolu'da Milli Mücadeleye karşı

çıkan isyanları desteklemekE) Doğu Anadolu'da Şeyh Sait

isyanının çıkmasını sağlamak

12. TBMM’nin açılması üzerine İstanbul Hükümeti ve itilaf Devletleri ayaklanmalar çıkararak meclisi yıpratma yoluna gitmişlerdir.

Aşağıdakilerden hangisi bu gelişme karşısında meclisin aldığı önlemlerden değildir?

A) Güç kullanarak ayaklanmaları bastırma

B) Ayaklananları yargılamak için mahkemeler kurma

C) Halkı Padişah ve Halifeye karşı kışkırtma

D) Ayaklananlar aleyhinde kanunlar çıkartma

E) Ayaklanmaların liderlerini vatan haini ilan ederek yıpratma

13. I.TBMM Aşağıdaki verilenlerden hangisini diğerlerinden daha önce gerçekleştirmiştir?

A) Ulusal bağımsızlığı gerçekleştirmeB) Sovyet Rusya ile anlaşmaC) Otoritesini Anadolu'ya kabul ettirmeD) İlk askeri başarısını kazanmaE) Düzenli orduya geçişi tamamlama

14. Fransızlarla yapılan Ankara Antlaşması aşağıdaki hangi savaşın sonunda imzalanmıştır?

A) Kütahya - Eskişehir MuharebeleriB) Sakarya Meydan MuharebesiC) I. İnönü MuharebesiD) II. İnönü MuharebesiE) Büyük Taarruz

15. Aşağıdaki gelişmelerden hangisi ilk TBMM’ye ait değildir?

A) Hıyanet-i Vataniye KanunuB) Yeni Türk Devleti’nin ilk anayasasıC) Misak-ı Milli’nin ilanıD) Moskova AntlaşmasınıE) Düzenli ordunun kurulması

227

16.I. Misakı Millinin kabulüII. TBMM’nin açılmasıIII. Moskova Antlaşmasının hazırlanmasıIV. Teşkilat ı Esasiye’nin kabulüV. Mudanya Ateşkes Antlaşmasının imzalanması

Yukarıdaki olayların krolonojik sıralaması aşağıdakilerden hangisidir?

A) V-IV-III-II-I B) I-II-IV-III-VC) V-IV-II-I-III D) III-II-I-V-IV

E) I-III-V-II-IV

17. Aşağıdakilerden hangisi Meclisin Ankara da toplanmasını yasal hale getirmiştir?A) Ankara’nın işgal edilmemiş olmasıB) Padişahın Meclisi kapatmasıC) İstanbulun işgali ile meclisin

dağıtılmasıD) Damat Ferit in sadrazamlığa getirilmesiE) Milletvekillerinin işgalcilerce

tutuklanması

18. I. TBMM’nin kazandığı ilk askeri zafer aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ermenilerle SavaşB) I. İnönü ZaferiC) II. İnönü ZaferiD) Kütahya - Eskişehir MuharebeleriE) Sakarya Muharebesi

19. Misak-ı Milli’nin kabulünden sonra aşağıdaki hangi hükümet istifa etmek zorunda kalmıştır?

A) Salih PaşaB) Ali Rıza PaşaC) Damat FeritD) Tevfik PaşaE) Ahmet İzzet Paşa

20. Son Osmanlı Meclis-i Mebusan'nın Anadolu Kurtuluş mücadelesine yaptığı en önemli katkı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Felah-ı Vatan Grubunu kurmasıB) Anadolu ve Rumeli Mudafa-i Hukuk

Cemiyeti’ni resmen tanımasıC) Misak-ı Milli kararlarını kabul etmesiD) Ali Rıza Paşa kabinesini

denetlemesiE) Kanun-i Esasiyi yeniden yürürlüğe

koyması

21. I. Hükümet kurmak gereklidir.II. Geçici kaydıyla bir hükümet

başkanı tanımak veya padişah vekili atamak doğru değildir.

III. TBMM üstünde hiçbir güç yoktur.IV. Meclisten seçilecek bir heyet

hükümet işlerini görür.V. Meclis başkanı hükümetin de

başkanıdır.Yukarıda 23 Nisan 1920'de açılan I. TBMM'nin ilk kararları belirtilmiştir. Bunlardan hangisi Osmanlı saltanatını yok saymaktadır?'

A) I B) II C) III D) IV E) V

22. Osmanlı yönetimi TBMM'nin açılmasına tepkiler gösterdiğinde, ülkedeki tek siyasal güç olduğunu kanıtlamak için itilaf Devletleriyle Aşağıdaki hangi konuda görüşmelere başladı?

A) Kuva-i İnzibatiye'nin kurulmasıB) İstanbul'un işgaline son verilmesiC) Kapitülasyonların kaldırılmasıD) Barış yapılmasına çalışılmasıE) Batı Anadolu'nun işgaline son verilmesi

228

23. İtilaf Devletleri aşağıdaki hangi gelişmeyle ilk kez TBMM’yi hukuken tanımış oldular?

A) Gümrü AntlaşmasıB) Kars AntlaşmasıC) Londra KonferansıD) I. İnönü SavaşıE) Ankara Antlaşması

24. Aşağıdaki isyanlardan hangisinde Osmanlı hükümeti İngilizlerin isteği doğrultusunda çalışmıştır?

A) Yozgat isyanıB) Afyon isyanıC) Pontus Rum isyanıD) Konya isyanıE) Kuva-i İnzibati'ye isyanı

25. Halifelik ordusu (Kuva-i İnzibatiye) ayaklanmasını aşağıdakilerden hangisi bastırmıştır?

A) Mustafa KemalB) Çerkez EthemC) Ali Fuat CebesoyD) Kazım KarabekirE) Fahrettin Altay

26. Sevr Antlaşmasının son hazırlıkları aşağıdakilerden hangisinde yapılmıştır?

A) Paris KonferansındaB) San Remo KonferansındaC) versailles AntlaşmasındaD) Mondros Ateşkes antlaşmasındaE) Londra Konferansında

27. Son Osmanlı Mebusan Meclisinde aşağıdaki hangi grup kurulmuştur?

A) Müdafaa-i Hukuk GrubuB) Felah-ı Vatan GrubuC) İttihat ve Terakki GrubuD) Hilafet-i Osmaniye GrubuE) Müdafaa Grubu

28. Aşağıdakilerden hangisi Sevr antlaşmasının şartları arasında bulunmaz?

A) Kapitülasyonları devam ettirmekB) İstanbul'un yönetimini İtilaf

komisyonuna bırakmakC) Ermenistan devletinin kurulmasını

sağlamakD) Suriye'de Fransa mandasını kurmakE) Arabistan ve Irak’ı İngiliz

mandasına bırakmak

29. TBMM, Sevr antlaşmasını imzalayan Padişaha ve hükümete karşı ilk önce aşağıdaki hangi tutumu göstermiştir?

A) Saltanatı kaldırmakB) Padişah ve hükümetiyle görüşmeler

yapmakC) Antlaşmayı onaylayanları vatan

haini saymakD) SSCB ile dostluk antlaşması yapmakE) Cumhuriyet idaresinin kurulacağım

duyurmak

30. Aşağıdaki hangi isyanın çıkmasında Osmanlı hükümetinin kışkırtması yoktur?

A) Yozgat isyanıB) Anzavur isyanıC) Kuva-i İnzibatiye isyanıD) Çerkez Ethem isyanıE) Bolu - Adapazarı isyanları

229

1. İtilaf Devletleri'nin Anadolu'yu paylaşmalarıyla ilgili gizli planları aşağıdakilerden hangisinin yapılmasıyla yasal hale gelmiştir?

A) San Remo GörüşmeleriB) Sevr AntlaşmasıC) Mondros Ateşkes antlaşmasıD) Paris KonferansıE) Londra Konferansı

2. Londra Konferansına giden Türk Heyeti’ne aşağıdakilerden hangisi başkanlık yapmıştır?

A) İsmet İnönüB) Bekir Sami BeyC) Ali Fuat CebesoyD) Kazım KarabekirE) Fahrettin Altay

3. TBMM Hükümeti Londra Konferansına aşağıdaki devletlerden hangisinin aracılığı ile doğrudan çağrılmıştır?

A) Fransa B) YunanistanC) İngiltere D) RusyaE) İtalya

4. Londra Konferansına aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devletini temsil etmiştir?

A) Cemal Paşa B) Tevfik PaşaC) Talat Paşa D) Damat FeritE) Ali Rıza Paşa

5. Adana ve dolaylarında Ermenilerin çıkarttığı isyanlar aşağıdaki hangi devlet tarafından desteklenmiştir?

A) İngiltere B) FransaC) Yunanistan D) İtalya

E) ABD

KARMA TEST X

1 D 11 E 21 C

2 B 12 C 22 D

3 B 13 C 23 C

4 A 14 B 24 E

5 E 15 C 25 C

6 A 16 B 26 B

7 E 17 C 27 B

8 A 18 A 28 B

9 B 19 B 29 C

10 A 20 C 30 D

KARMA TEST XI

230

6. Aşağıdakilerden hangisi I.TBMM'nin kurulmasıyla ortaya çıkan hukuksal özelliklerden biri değildir?

A) Hükümet meclis üyelerince seçilirdi.B) Meclisin başkanı, hükümetin de

başkanıydıC) Yasama yetkisi meclise aitti.D) Başbakanlık makamı yoktu.E) Hükümet kuvvetler ayrılığına uygun

çalışırdı.

7. Yunan işgali karşısında Batı Anadolu'da kurulan Ayvalık, Bergama, Soma, Aydın ve Nazilli cephelerinin birleştirilmesi gerektiğiAşağıdakilerden hangisinde kararlaştırılmıştır?

A) Son Osmanlı Mebusan MeclisindeB) TBMM'nin ilk kararlarındaC) Sivas KongresindeD) Erzurum KongresindeE) Balıkesir-Alaşehir Kongresi

8. Güney Anadolu'da ulusal cephelerin kurulmasını zorunlu hale getiren durum aşağıdakilerden hangisinin sonucudur?

A) Sevr Antlaşmasının imzalanmasıB) Mondros Ateşkes antlaşmasının

uygulanmasıC) Padişahın İngiltere’nin mandasını

savunmasıD) Balıkesir-Alaşehir kongresiE) Amiral Bristol raporunda işgallerin

gereksizliğinin belirtilmesi

9. TBMM’nin ilk imzaladığı anlaşma aşağıdakilerden hangisidir?

A) Gümrü AnlaşmasıB) Ankara AnlaşmasıC) Mudanya Ateşkes AnlaşmasıD) Kars AnlaşmasıE) Moskova Anlaşması

10. İtilaf Devletleri aşağıdaki hangi gelişmeyle ilk kez TBMM’yi tanıdılar?

A) Gümrü AnlaşmasıB) Ankara AnlaşmasıC) Lozan Barış AnlaşmasıD) Londra KonferansıE) Paris Konferansı

11. Lozan Görüşmelerinde, Türk ekonomisinin gelişmesini engelleyen Avrupa Devletlerinin iç işlerimize müdahalesine zemin hazırlayan kapitülasyonlar ve Duyun-u Umumiye kaldırılmıştır. Fakat Osmanlı döneminden kalma bazı ekonomik olumsuzluklar Türk heyeti tarafından kabul edilmek zorunda kalmıştır.

Aşağıdakilerden hangisi Lozan Anlaşmasının yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin ekonomisine getirdiği en önemli yüktür?

A) Azınlıklara ekonomik ayrıcalıklar verilmesi

B) Osmanlı borçlarının bir bölümünün ödenmesi

C) İtilaf devletlerine savaş tazminatı ödenmesi

D) Türkiye’nin sanayileşmesini engellenmesi

E) Türkiye’nin petrol aramasının yasaklanması

12. “Türkiye de yaşayan azınlıkların, kanun önünde eşit Türk vatandaşı” olarak kabul edilmesi aşağıdakilerden hangisiyle gerçekleşmiştir?

A) Misak-ı MilliB) Lozan AntlaşmasıC) Sevr AnlaşmasıD) Londra KonferansıE) Milletler Cemiyetine Giriş

231

13. Lozan barış görüşmelerinde ele alınan aşağıdaki sorunlardan hangisi daha önce halledildiği için tartışma konusu olmamıştır?

A) Trakya SınırıB) Irak SınırıC) Yabancı OkullarD) KapitülasyonlarE) Boğazlar

14. Lozan görüşmeleri devam ederken bazı sebeplerden dolayı konferans dağılmıştır.Aşağıdakilerden hangisi konferansın dağılmasındaki faktörlerden biri değildir?

A) Türk heyetinin taviz vermemesiB) İtilaf devletlerinin Türkiye’yi

sömürge haline getirmek istemesiC) Türkiye’nin tam egemenlik hakkının

tanınmak istenmemesiD) İtilaf devletlerinin ekonomik

çıkarlarını korumak istemesiE) Türklerle yunanlılar arasındaki

savaş tazminatı

15. Aşağıdakilerden hangisi yeni Türk Devleti’nin siyasal bağımsızlık kadar ekonomik bağımsızlığa da önem verdiğinin göstergesidir?

A) Aşar vergisinin kaldırılmasıB) Saltanatın kaldırılmasıC) Tekâlif-i Milliye emirlerinin

yayınlanmasıD) Lozan görüşmeleri yapılırken İzmir

İktisat Kongresinin toplanmasıE) Türkiye İş Bankasının kurulması

16. Aşağıdakilerden hangisi Cumhuriyetin ilanına hazırlık niteliği taşımaz?

A) Lozan Antlaşması’nın imzalanmasıB) Felah-ı Vatan Grubunun

oluşturulmasıC) TBMM’nin açılmasıD) İstiklal Marşının kabul edilmesiE) Saltanatın kaldırılması

17. İtalya aşağıdaki hangi savaş sonunda tamamen Anadolu’dan çekilmiştir?

A) I. İnönü MuharebesiB) II. İnönü MuharebesiC) Sakarya Meydan MuharebesiD) Büyük TaarruzE) Kütahya Eskişehir Muharebeleri

18. Kars Antlaşması’nın (13 Ekim 1921) tarihimiz açısından en önemli özelliği aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sovyetlerin kapitülasyonların kalkmasını kabul etmesi

B) Doğu sınırlarımızı kesinleştirmesiC) Sovyetlerle ilişkileri düzeltmesiD) Kafkas Cumhuriyetleri ile yapılmasıE) Sovyetlerin Misak-ı Milliyi tanıması

19. l. Kalıcı bir barış antlaşmasına kadar Türk Ordusu Çanakkale'de ve Kocaeli Yarımadası’nda kalacak

II. kalıcı barışa kadar Türk ordusu İstanbul’a giremeyecek

Büyük Taarruz sonrası düzenlenen mütarekede yer alan bu hükümler aşağıdaki hangi antlaşmada ele alınmıştır?

A) Mudanya B) SevrC) Ankara D) Mondros

E) Lozan

20. Boğazlar sorunu nedeniyle çıkabilecek bir savaşta Türkiye, aşağıdaki devletlerden hangisinin kendi yanında savaşa katılacağını iddia etmiştir?

A) İran B) BulgaristanC) İtalya D) Sovyet Rusya

E) Almanya

232

21. Türkiye ile yeni bir savaşı göze alamayan İngiltere Mudanya Mütarekesi'ni imzalar.Aşağıdaki devletlerden hangisi bu mütarekeye doğrudan katılmayıp, sonradan onayladığını açıklamıştır?

A) Fransa B) İtalyaC) Yunanistan D) İngiltere

E) Türkiye

22. Yunanistan’ın saldırı gücü aşağıdaki hangi savaş sonucunda kırılmıştır?

A) I. İnönü MuharebesiB) II. İnönü MuharebesiC) Kütahya - Eskişehir MuharebesiD) Sakarya Meydan MuharebesiE) Büyük Taarruz

23. Lozan Barış Antlaşmasında çözümlenmeyip sonraya bırakılan konu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Azınlıklar B) BoğazlarC) Patrikhane D) Musul

E) Nüfus mübadelesi

24. İtilaf devletlerinin Lozan Görüşmeleri'ne Londra Konferansı’nda olduğu gibi İstanbul Hükümetini de davet etmesi karşısında TBMM aşağıdaki hangi kararı almıştır?

A) Lozan Görüşmelerine katılmamaB) İstanbul Hükümeti'ni yasadışı ilan

etmeC) Saltanat kurumuna son vermeD) Halifeliği kaldırmaE) Cumhuriyeti ilan etme

25. Lozan Konferansı’nda itilaf devletleri ile en çok tartışılan ve görüşmelerin uzamasına neden olan konuların başında aşağıdakilerden hangisi yer alır?

A) Hatay'ın durumuB) Boğazların geleceğiC) Dış borçlarD) Ermeni YurduE) Türkiye'nin rejimi

26- l. TBMM'nin aldığı ilk kararlardan birinde "Padişah ve halife zor ve baskıdan kurtulduğu zaman meclisin düzenleyeceği yasa içinde yerini alır" hükmü yer almıştır.Bu hükmün uygulandığının ilk kanıtı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Saltanatın kaldırılmasıB) Şer'iye ve Evkaf vekâleti’ne son

verilmesiC) Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun

çıkarılmasıD) Osmanlı hanedan üyelerinin yurt

dışına çıkarılmasıE) Halife Abdülmecit Efendi'nin tayin

edilmesi

27. Türkiye'de devletin laikleşmesi yolunda ilk adımın aşağıdaki gelişmelerden hangisi ile atıldığı söylenebilir?

A) TBMM'nin açılmasıylaB) l. Teşkilat-ı Esasiye'nin

hazırlanmasıylaC) Saltanatın kaldırılmasıylaD) Cumhuriyetin ilanıylaE) Halifeliğin kaldırılmasıyla

233

28. Aşağıdakilerden hangisi TBMM’nin açılmasından sonra gerçekleşmiştir?

A) Mondros Ateşkes AntlaşmasıB) Gümrü AntlaşmasıC) Amasya GörüşmesiD) Misak-ı Milli KararlarıE) İstanbul’un işgali

29. Lozan Konferansı'na aşağıdaki hangi devlet gözlemci statüsünde katılmıştır?

A) İngiltere B) Yunanistan C) İtalyaD) ABD E) Fransa

30. Lozan görüşmeleri daha çok aşağıdaki hangi sebepten dolayı kesintiye uğramıştır?

A) Kapitülasyon ve Ermeni YurduB) Dış borçlarC) SınırlarD) Nüfus mübadelesiE) Savaş tazminatı

KARMA TEST XI

1 B 11 B 21 C

2 B 12 B 22 D

3 E 13 A 23 D

4 B 14 B 24 C

5 B 15 D 25 D

6 E 16 B 26 A

7 E 17 C 27 C

8 B 18 B 28 B

9 A 19 A 29 D

10 D 20 D 30 A

1. Kanun-u Esasi hangi devlet adamının çabaları ile hazırlandı?

A) Mustafa Reşit PaşaB) Ahmet Mithat PaşaC) Mahmut Şevket PaşaD) Ahmet Cevdet PaşaE) Ahmet Vefik Paşa

2. Tevfik Paşa hükümetinin Ankara ile görüş ayrılıklarını gidermek için Salih Paşa ve Ahmet İzzet Paşa’yı Mustafa Kemal’le görüşmeye gönderdiği olay hangisidir?

A) Amasya GörüşmeleriB) Balıkesir KongresiC) Bilecik MülakatıD) Alaşehir KongresiE) Kongre görüşmeleri

3. Aşağıdakilerden hangisi ya da hangileri Milli Mücadeleye mali kaynak sağlamak amacıyla yapılan çalışmalardan değildir?

I- Ağnam Resmi II- Men-i Müskirat Kanunu III-Men-i İsrafat Kanunu IV-Firariler Kanunu V-Hıyanet-i Vataniye Kanunu A) Yalnız-I B) Yalnız- II C) II-III-IV-V D) Yalnız-IVE) IV-V

KARMA TEST XII

234

4.I-Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa

vardır.II-Benim nâçiz vücudum elbet bir gün

toprak olacaktır.III-Siz orada sadece düşmanı değil

milletin makûs talihini de yendiniz.IV-Ordular ilk hedefiniz Akdeniz.V-Size savaşmayı değil ölmeyi

emrediyorum.Atatürk’ün yukarıdaki sözleri söylediği yerler sırasıyla hangi şıkta doğru olarak verilmiştir? I II III IV V

A) Sakarya-I. İnönü -II. İnönü- Büyük Taarruz-İzmir suikastı

B) I. İnönü-İzmir suikastı-Sakarya-Büyük Taarruz-II. İnönü

C) Sakarya-İzmir suikastı –II. İnönü-Büyük Taarruz-Çanakkale

D) Eskişehir Kütahya-İzmir suikastı-II. İnönü-Sakarya-Çanakkale

E) II. İnönü-İzmir suikastı-I.İnönü-Sakarya-Kafkas

5. Aşağıdakilerden hangisi Doğu sınırımızın çizilmesinde etkiliolmayan bir antlaşmadır?

A) MoskovaB) Brest-LitowskC) Gümrü AntlaşmasıD) KarsE) Ankara

6. Aşağıdaki gelişmelerden hangisi 1925 yılına ait değildir?

A) Aşarın kaldırılmasıB) Tekke ve zaviyelerin kapatılmasıC) Şapka ve kılık- kıyafet kanunuD) Miladi Takvimin kabulüE) İzmir suikastı

7. Misak-ı Milli’ye göre Halk oylaması yapılacak yerler nerelerdir?

A) Musul, Batı Trakya, Vilayet-i SelâseB) Vilayet-i Selâse, Batı Trakya,

HatayC) Arap toprakları, Vilayet-i Selâse,

Batı TrakyaD) Vilayet-i Sitte, Arap toprakları, Batı

TrakyaE) Doğu Trakya, Batı Trakya, Arap

Toprakları

8. Aşağıdaki gazetelerden hangisi Milli Mücadele karşıtıdır?

A) İrade-i milliye-SivasB) Hâkimiyet-i Milliye-AnkaraC) Hukuk-u Beşer-İzmirD) Aydede-İstanbulE) İkdam-İstanbul

9. Aşağıdakilerden Hangisi Milli Mücadele yanlısı bir gazetedir?

A) İrşad-BalıkesirB) Alemdar-İstanbulC) İstanbul-İstanbulD) Aydede-İstanbulE) Tasvir-i Efkâr-İstanbul

10. Hangi Antlaşma sonucunda Kafkas Cephesi kapanmıştır?

A) Kars B) Moskova C) LozanD) Brest- Litowsk E) Gümrü

11. Mondros Mütarekesi hangi Osmanlı Hükümeti tarafından imzalandı?

A) Damat Ferit HükümetiB) Ahmet İzzet HükümetiC) Ali Rıza Paşa HükümetiD) Talat Paşa HükümetiE) Tevfik Paşa Hükümeti

235

12. Musul ve Kerkük hangi gelişmenin sonucunda Türkiye sınırları dışında kalmıştır?

A) Mondros MütarekesiB) İzmir’in işgaliC) Musul’un işgaliD) 1926 Ankara AntlaşmasıE) Lozan Antlaşması

13. Aşağıdakilerden hangisi Mavri Miraya bağlı olarak etkinlik gösteren derneklerden biri değildir?

A) Yunan Kızıl haçıB) Taşnak-SutyunC) Trakya komitesiD) Göçmenler cemiyetiE) İzcilik komitesi

14. Aşağıdaki derneklerden hangisi Doğu Anadolu’da bir Ermeni devleti kurmayı amaçlar?

A) Alyans-İsrailitB) HınçakC) MakabiD) Mavri MiraE) Etnik-i Eterya

15. M. Kemal hangi görevlerde bulunmadı?

A) Hareket ordusu kurmay başkanlığıB) Sofya Askeri AtaşeliğiC) Çanakkale Mürettep Fırka

KomutanlığıD) Yıldırım orduları grup komutanlığıE) 15. Kolordu Komutanlığı

16. M. Kemal askeri manevralara katılmak amacıyla hangi ülkeye gitmiştir?

A) AlmanyaB) FransaC) AvusturyaD) İtalyaE) İngiltere

17. M. Kemal’in 9. Ordu müfettişi olarak son çalışması ve ilk sivil çalışması aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak eşleştirilmiştir?

A) Havza Genelgesi-Sivas KongresiB) Amasya Genelgesi-TBMM’nin

açılmasıC) Erzurum Kongresi-Sivas KongresiD) Havza Genelgesi-Amasya

GenelgesiE) Amasya Genelgesi-Erzurum

Kongresi

18. Aşağıdakilerden hangisi TBMM’ye karşı çıkarılan ayaklanmalardan en uzun sürenidir?

A) Kuvay-i inzibatiye ayaklanmasıB) Çerkez Ethem ayaklanmasıC) Milli Aşireti ayaklanmasıD) Aznavur ayaklanmasıE) Rum ayaklanması

19. Aşağıdakilerden hangisi Gümrü Antlaşmasının önemli sonuçlarından sayılmaz?

A) TBMM’nin ilk askeri zaferidir.B) Doğu cephesi kapanmıştır.C) TBMM’nin ilk siyasi zaferidir.D) Doğu sınırımız son şeklini almıştır.E) Doğu’daki birlikler batı cephesine

kaydırılmıştır.

20. Yunan ordusu aşağıdaki şehirlerden hangisini daha sonra işgal etmiştir?

A) Bursa B) İzmir C) Aydın D) Edirne E) Eskişehir

236

21. Türk ordusunun henüz taarruz gücüne ulaşmadığı ilk kez nerede anlaşılmıştır?

A) Sakarya savaşı sırasında Polatlı yakınlarında

B) II. İnönü savaşından sonra Aslıhanlarda

C) Kütahya-Eskişehir savaşındaD) I.İnönü savaşında Kütahya’daE) Dumlupınar zaferinden sonra

Çanakkale önlerinde

22. Hangisi I. TBMM’nin açılmasından önce görülen bir gelişmedir?

A) Sevr Antlaşmasının imzalanmasıB) İstanbul’un resmen işgaliC) İstiklal Marşı’nın kabulüD) Hıyanet-i Vataniye kanununun

çıkarılmasıE) Ali Fuat Paşanın Moskova elçiliğine

atanması

23. Milli sınırlardan Kurtuluş Savaşı döneminde ilk kez nerede bahsedilmiştir?

A) Amasya GenelgesiB) Erzurum KongresiC) Sivas KongresiD) TBMM’nin açılışındaE) Amasya Görüşmelerinde

24. Temsil Heyeti yürütme yetkisini kullanarak ilk kez nerede bir hükümet gibi hareket etmiştir?

A) Amasya görüşmesiB) Bilecik mülakatıC) San Remo görüşmelerindeD) Sivas KongresiE) Erzurum Kongresi

25. Batı Anadolu Kuvay-ı Milliye cepheleri hangi gelişmelerleoluşturuldu ve hangi gelişme sonucunda da tek elde toplandı?

A) Balıkesir, Alaşehir-Erzurum Kongresi

B) TBMM’nin açılışı-Sivas KongresiC) Mondros AteşkesiD) Balıkesir, Alaşehir-Sivas KongresiE) Erzurum Kongresi-Sivas Kongresi

26. Aşağıdakilerden hangisi bir sıkıyönetim kanunudur?

A) Tekâlif-i MilliyeB) Teşkilat-ı EsasiyeC) Men-i müskirat kanunuD) Takrir-i sükûnE) Nisab-ı müzakere kanunu

27. I.TBMM döneminde çıkarılan meclis iç tüzüğü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Teşkilat-ı EsasiyeB) Nisab-ı MüzakereC) Men-i müskirat kanunuD) Men-i İsrafat kanunuE) Takrir-i Sükûn

28. 1929 yılına kadar geçerli olan ve birçok İnkılâp hareketinin de yapılmasına sebep olan gelişme aşağıdakilerden hangisidir?

A) Teşkilat-ı Esasiye KanunuB) Takrir-i Sükûn KanunuC) Hıyanet-i Vataniye KanunuD) Tevhid-i Tedrisat KanunuE) Nisab-ı Müzakere Kanunu

237

29. Aşağıdakilerin hangisinde boğazlar Misak-ı Milliye uygun çözülmüştür?

A) Mondros- MontröB) Mudanya-LozanC) Lozan-MontröD) Mudanya-MontröE) Sevr-Montrö

30. I- LozanII- MudanyaIII-MontröYukarıdakilerden hangilerine İsmet Paşa katılmıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IIID) I-II E) II-III

KARMA TEST XII

1 B 11 B 21 B

2 C 12 D 22 B

3 E 13 B 23 B

4 C 14 B 24 D

5 E 15 E 25 D

6 E 16 B 26 D

7 C 17 E 27 B

8 D 18 E 28 B

9 E 19 D 29 D

10 D 20 E 30 D

1.I. Laikliğin kabul edilmesiII. Halifeliğin KaldırılmasıIII. Saltanatın KaldırılmasıIV. TBMM’nin açılmasıV. Mudanya Mütarekesi

Yukarıdaki olayların kronolojik sıralaması aşağıdakilerden hangisidir?

A) IV-V-III-II-I B) I-II-III-IV-VC) V-III-I-II-IV D) IV-I-II-V-III

E) I-III-IV-V-II

2. Fener Patrikhanesi’nin Osmanlı döneminden kalma yetkileri aşağıdakilerden hangisi ile sona ermiştir?

A) Medeni Kanunun kabulü ileB) Lozan Antlaşmasının imzalanması

ileC) Anayasanın Laikleştirilmesi ileD) Türk- Yunan ilişkilerinin bozulması

ileE) Halkçılık ilkesinin uygulanması ile

3. Aşağıdakilerden hangisi Laikliğe bağlı olarak meydana gelen gelişmelerden değildir?

A) Diyanet İşleri başkanlığıB) Maarif TeşkilatıC) Vakıflar Genel MüdürlüğüD) Medeni KanunE) Genel Kurmay Başkanlığı

KARMA TEST XIII

238

4. Türk İnkılâbını diğer inkılâplardan ayıran en önemli özellik aşağıdakilerden hangisidir?

A) Batı Kültürünü örnek almasıB) Ulusal egemenlik ve ulusal

bağımsızlık mücadelesinin beraber yürütülmesi

C) İnkılâbı hazırlayanlar ile inkılâbı uygulayanların aynı olması

D) Uzun bir fikir hazırlığının olmasıE) Osmanlı Devletinin dağılma

sürecinde ortaya çıkması

5. 1924 Anayasasına göre bütün kuvvet ve yetkilerin kaynağı aşağıdakilerden hangisidir?

A) OrduB) Büyük Millet MeclisiC) Genel Kurmay BaşkanıD) YürütmeE) Cumhurbaşkanı

6. Aşağıdakilerden hangisi daha çok toplumsal hayatın düzenlenmesi ile ilgilidir?

A) Tekke ve zaviyelerin kaldırılmasıB) Halifeliğin kaldırılmasıC) Saltanatın kaldırılmasıD) Tevhid-ı Tedrisat kanunun kabulüE) TBMM’nin açılması

7. Aşağıdakilerden hangisi Türk kültürünü muhafaza ve geliştirme amacıyla yapılan faaliyetlerden değildir?

A) Tevhid-ı Tedrisat KanunuB) Türk Tarih kurumunun kurulmasıC) Türk Dili kurumunun kurulmasıD) Okuma-yazma seferberliği

yapılmasıE) Soyadı kanunun kabulü

8. Aşağıdakilerden hangisi daha çok toplumsal hayatın düzenlenmesi amacıyla yapılan bir inkılâp değildir?

A) Şapka inkılâbıB) Soyadı KanunuC) Takvim ve saatteki değişiklikD) Tekke, zaviye ve türbelerin

kapatılmasıE) Tevhid-i Tedrisat Kanunu

9. I. Saltanatın kaldırılmasıII. Cumhuriyetin ilanıIII. Medeni Kanunun kabulüIV. TBMM'nin açılması

Yukarıdaki olayların kronolojik sırası aşağıdakilerden hangisidir?

A) IV-I-II-III B) I-III-IV-IIC) IV-II-I-III D) II-IV-I-III

E) IV-III-II-I

10. Cumhuriyetin ilk yıllarında ekonomik alanda temel tüketim mallarını ve önemli hizmetleri devlet kendisi üretmiştir.Böyle bir yola başvurulmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Özel girişimcilerin elinde yeterli sermayenin olmayışı

B) Özel girişimcileri korumaC) Her türlü üretimi gerçekleştirmeD) Devletçilik ilkesini gerçekleştirmeE) Devletçiliği özendirme ve

güçlendirme

11. Devletçilik ilkesinin planlı uygulanması aşağıdaki hangi gelişmeyle gerçekleşmiştir?

A) I. Beş yıllık kalkınma planıB) Türkiye İş Bankasının kurulmasıC) İzmir İktisat KongresiD) Kapitülasyonların kaldırılmasıE) Teşviki Sanayi kanununun kabulü

239

12. Türk Medeni Kanununun özünde aşağıdakilerden hangisibulunmaktadır?

A) Laik ve Devletçi olmasıB) Milli ve Halkçı olmasıC) Cumhuriyetçi ve Devletçi olmasıD) Çağdaş ve inkılâpçı olmasıE) Çağdaş ve Laikliğe uygun olma

13. Aşağıda sıralanan inkılâplardan hangisi laiklik ilkesine uygun olarak yapılmıştır?

A) Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti'nin kurulması

B) Harf İnkılâbıC) Tekkelerin, türbelerin ve zaviyelerin

kaldırılmasıD) Devlet dairelerinin yeniden

organizasyonuE) Teşviki sanayi kanunu

14. İzmir İktisat Kongresi aşağıdaki hangi tarihte toplanmıştır?

A) 1923 B) 1924 C) 1925 D) 1926 E) 1927

15. CHP I.TBMM’deki hangi grubun devamıdır?

A) Tesanüt grubuB) Anadolu grubuC) Müdafa-i Hukuk grubuD) Felahı Vatan grubuE) Zafer grubu

16. I. Saltanatın kaldırılmasıII. Hilafetin kaldırılmasıIII. Tekâlif-i Milliye kanunlarıIV. Menemen Olayı

Yukarıdakilerden hangileri Cumhuriyetin ilanından önce gerçekleştirilmiştir?

A) I ve IV B) III ve IV C) II ve IIII D) I ve III

E) II ve IV

17. Cumhuriyet döneminin ilk Meclis başkanı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mustafa Kemal AtatürkB) Fethi OkyarC) İsmet İnönüD) Kazım KarabekirE) Ali Fuat Cebesoy

18.— Şapka Kanununun çıkarılması

— Dini kıyafetlerle dolaşma yasağının getirilmesi

—Saat, takvim ve ölçülerin değiştirilmesi

—Yeni harflerin kabulü Atatürk döneminde yapılan buYukarıdaki değişiklikler aşağıdaki hangi Atatürk ilkesiyle ilgilidir?A) LaiklikB) Halkçılık C) MilliyetçilikD) insan ve insanlık sevgisi E) İnkılâpçılık

19.I. Soyadı yasasıII. Kadınlara belediye seçmelerine

katılma hakkının tanınmasıIII. Miladi takvimin kabul edilmesiIV. Tevhid-i Tedrisat Yasasının

benimsenmesiYukarıdakilerin oluş sırası aşağıdakilerden hangisidir?

A) I-II-III-IV B) II-III-IV-lC) III-IV-I-II D) IV-III-II-l

E) IV-II-III-l

20. Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra kendi güvenliğini sağlamak için ittifaklara girmiştir.Türkiye’nin kendi güvenliği için tehlikeli gördüğü devletler hangileridir?A) İngiltere-FransaB) Rusya-ABDC) Almanya -AvusturyaD) İtalya- AvusturyaE) İtalya-Almanya

240

21. Lozan'a katılan devletler hangi konuda TBMM delegelerine karşı ortak tavır almışlardır?

A) Irak sınırı B) Musul C) Suriye Sınırı D) Patrikhane

E) Yabancı Okullar

22. Türkiye Cumhuriyeti'ndeki uygulamalardan hangisi kapitülasyonlara son vermeyi amaçlamaktadır?

A) Kabotaj Kanunu'nun uygulanmasıB) Ulusal bankaların kurulmasıC) Sanayinin desteklenmesiD) Toprak reformu kanunun çıkarılmasıE) Planlı kalkınma dönemine geçilmesi

23. Toplumsal hayatın düzenlenmesi ile ilgili aşağıdaki yeniliklerden hangisi diğerlerinden sonra gerçekleştirilmiştir?

A) Tekke ve Zaviyelerin kapatılmasıB) Şapka kanunuC) Soyadı kanunuD) Miladi Takvimin kabulüE) Ölçü sisteminin değiştirilmesi

24. Aşağıdakilerden hangisi Laikliğe geçiş aşamalarından biri değildir?

A) 1921 Anayasasının kabul edilmesiB) Saltanatın kaldırılmasıC) Halifeliğin kaldırılmasıD) Tevhid-i Tedrisat kanununun

kabul edilmesiE) Tekke zaviye ve türbelerin

kapatılması

25. Aşağıdakilerden hangisi Türk çiftçi ve köylüsüne yönelik inkılâplardandır?

A) Yabancı kuruluşların devletleştirilmesi

B) İş Bankasının kurulmasıC) Teşvik-i Sanayi Kanununun

çıkarılmasıD) Devletçi uygulamaya başlanmasıE) Aşar vergisinin kaldırılması

26. Madenciliğin parasal kaynağını sağlamak için kurulan banka aşağıdakilerden hangisidir?

A) İş BankasıB) Sümer bankC) Türk Ticaret BankacıD) Eti bankE) Osmanlı Bankası

27.I. Medreselerin KapatılmasıII. Tekke, Zaviye ve Türbelerin

kapatılmasıIII. Harf Devriminin yapılmasıIV. Medeni Kanun kabul edilmesi

Yukarıdakilerin kronolojik sıralaması aşağıdakilerden hangisidir?

A) I-II-III-IVB) II-II-I-IVC) l-II-IV-IIID) IV-III-II-IE) III-II-I- IV

28. Atatürk döneminde Türkiye ekonomisini olumsuz yönde etkileyen en önemli gelişme aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kapitülasyonların devam etmesiB) Dış borçların ödenmesiC) Devlet içi ekonomi modelinin

uygulanmasıD) Ulusal ekonomi ilkesinin

benimsenmesiE) Büyük devletlerin silahlanma

yarışına girmesi

29. Aşağıdakilerden hangisi Türk ekonomisini kalkındırma yolunda yapılan çalışmalardan değildir?

A) Misak-ı İktisadinin kabulüB) Kabotaj KanunuC) Teşvik-i Sanayi KanunuD) Kapitülasyonların kaldırılmasıE) Tevhid-i Tedrisat Kanunu

241

30. I. Halifeliğin kaldırılmasıII. Çok Partili hayata geçilmesiIII. Soyadı kanununun kabulüIV. Medeni kanununun kabulü

Yukarıdaki gelişmelerden hangileri laik devlet düzenine geçmek amacıyla yapılmıştır?

A) I ve II B) II ve IIIC) I ve III D) III ve IV

E) I -IV

KARMA TEST XIII

1 A 16 D

2 B 17 B

3 E 18 E

4 B 19 D

5 B 20 E

6 A 21 D

7 E 22 A

8 E 23 C

9 A 24 A

10 A 25 E

11 A 26 D

12 E 27 C

13 C 28 B

14 A 29 E

15 C 30 E

1. II. Beş yıllık kalkınma planı aşağıdaki hangi olumsuzluk üzerine uygulanamamıştır?

A) Atatürk’ün ölümüB) II. Dünya SavaşıC) Dünya ekonomik bunalımıD) İsmet İnönü’nün ölümüE) Kapitülasyonlar

2. I. Beş yıllık kalkınma planı aşağıdaki hangi tarihte uygulanmaya kondu?

A) 1933 B) 1934 C) 1935 D) 1936 E) 1937

3. Teşviki Sanayi kanunu aşağıdaki hangi tarihte çıkarılmıştır?

A) 1923 B) 1924 C) 1925 D) 1926 E) 1927

4. Cumhuriyetin ilanının ilk yıllarında kadınlar birçok haklar elde etmişlerdir.Medeni kanun, kadın haklarının gelişimi konusunda hangi alanda yenilik getirmemiştir?

A) Mirastan eşit olarak yararlanabilmesi

B) Boşanmada kadına kolaylıklar sağlaması

C) Bir erkeğin sadece bir kadınla evlenebilmesi

D) İstediği mesleği seçebilmesiE) Seçme ve seçilme hakkı

5. Aşağıdakilerden hangisi Cumhuriyetin ilanından hemen önce gerçekleşmiştir?

A) II. TBMM seçimlerinin yapılmasıB) İzmir İktisat KongresiC) Ankara’nın başkent olmasıD) Saltanatın kaldırılmasıE) Halk Partisinin kurulması

KARMA TEST XIV

242

6. Aşağıdakilerden hanisi 1926–1930 yılları arasında kabul edilen çağdaş yasalardan değildir?

I. Medeni Kanunun kabul edilmesiII. Kara ve Deniz ticaret yasalarının

çıkarılmasıIII. Ceza kanununun değiştirilmesiIV. Hilafetin kaldırılmasıV. İcra, iflas ve miras kanunundaki

değişiklik


7. Türkiye’de yenileşme hareketlerine karşı çıkan muhalefet, tepkisinde aşağıdakilerden hangisini araç olarak kullanılmıştır?

A- Bilim ve TeknikB- Sosyal ve ekonomik yapıC- Halkın cehaletiD- DinE- Çağdaşlaşma

8. Türkiye’de aşağıdaki gelişmelerden hangisi, diğerlerinden sonra gerçekleştirilmiştir?

A) Milli İktisat İlkesi’nin kabul edilmesiB) Medreselerin kapatılmasıC) Miladi Takvimin kabul edilmesiD) Soyadı Kanunu’nun kabul edilmesiE) Şapka Kanunu’nun kabul edilmesi

9. Aşağıdakilerden hangisi 1923-1928 yılları arasında yapılan inkılâplardan değildir?

A) Şapka kanunuB) Kadına seçme ve seçilme hakkının

verilmesiC) Miladi takvimin kabulüD) Kabotaj kanunuE) Medeni kanunu

10. Aşağıdakilerden hangisi Uluslar arası alanda birlik ve bütünleşmeye yöneliktir?

A) Ölçülerde değişiklikB) Medeni Kanunun kabulüC) Kıyafette DeğişiklikD) Seçim sisteminde değişiklikE) Yönetimde değişiklik

11. Atatürk döneminde genç Türkiye’nin örnek aldığı Avrupalıları, hangi alanda geride bıraktığı söylenebilir?

A) EğitimB) Bilim ve TeknikC) UlaşımD) Kadın HaklarıE) Ekonomik kalkınma

12. Aşağıdakilerden hangisi sosyal alanda yapılan inkılâp hareketlerinden değildir?

A) Kıyafette yenilikB) Miladi takvimin kabulüC) Tekke zaviye ve türbelerin

kapatılmasıD) Hafta tatilinin pazara alınmasıE) Aşar vergisinin kaldırılması

13-Topraksız köylüyü topraklandırmak üzere toprak reformu aşağıdaki hangi tarihte yapılmıştır?

A) 1929 B) 1930 C) 1931 D) 1932 E) 1933

14. Türkiye Cumhuriyet’inde Birinci Beş Yıllık Plan’ın kabul edilmesine aşağıdakilerden hangisinden istenilen sonucun alınamaması bir gerekçe olarak gösterilmiştir?

A) Kabotaj Kanunu’ndanB) Aşar vergisinin kaldırılmasındanC) İzmir İktisat KongresindenD) Teşvik-i Sanayi Kanunu’ndanE) Toprak Reformundan

243

15. Eğitim alanında ilk inkılâp hareketi aşağıdaki hangi olayla başlamıştır?

A) Tevhid-i tedrisat kanunuB) Medreselerin kapatılmasıC) Harf inkılâbıD) Ankara Üniversitesinin açılmasıE) Cumhuriyetin ilanı

16. Yeni Türk Devleti anayasasında;

I. Laiklik ilkesinin anayasaya girmesi

II. Devlet dininin anayasadan çıkarılışı

III. Dinsel kavramların anayasaya girişi

Değişikliklerin oluş sıralaması aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) I-II-III B) II-III-I C) I-III-II D) III-II-I

E) II-I-III

17. 3 Mart 1924’te halifeliği kaldırma kanunu kabul edilmiş ve laikliğin en büyük aşaması gerçekleştirilmiştir.Aşağıdakilerden hangisi bu kanunun kabulünü kolaylaştıran önemli bir gelişmedir?

A) Saltanatın kaldırılmasıB) Tevhid-i tedrisat kanunun kabulüC) Vahdettinin yurt dışına çıkmasıD) Tekke ve zaviyelerin kapatılmasıE) Lozan Antlaşmasının İmzalanması

18. “Ölülerden medet ummak, medeni bir toplum için utanç verici bir hadisedir. ” diyen M. KemalAşağıdaki inkılâplardan hangisini gerçekleştirmeyi hedeflemiştir?

A) Türk Tarih kurumunu kurmayıB) Eğitim alanında yenilik yapmayıC) Takvimde değişiklik yapmayıD) Kılık kıyafette değişiklik yapmayıE) Türbeleri kapatmayı

19. Aşağıdakilerden hangisiyle Türkiye'deki tüm eğitim kurumları Milli Eğitim Bakanlığının denetimi altına alınmıştır?

A) Maarif Teşkilatı hakkındaki kanunun kabul edilmesiyle

B) Medreselerin kapatılmasıylaC) Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun

kabulüyleD) Tekke, Zaviye ve türbelerin

kapatılmasıylaE) Halifeliğini kaldırılmasıyla

20. Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye’de Atatürk dönemindekigelişmelerden biridir?

A) Varlık vergisinin kabul edilmesiB) Tek dereceli seçim sistemine

geçilmesiC) Köy enstitülerinin açılmasıD) Çok partili sisteme geçilmesiE) Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nın

hazırlanması

21. Atatürkçülük ve Laiklik birçok alana müdahale etmiştir. Laikliğin en az etkili olduğu alan aşağıdakilerden hangisi olmuştur?

A) Hukuk B) Eğitim C) Yönetim D) Ekonomi

E) Toplumsal yaşam

22. Ticareti geliştirmek amacıyla kurulan ilk özel banka aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yapı Kredi B) Ziraat BankasıC) İş Bankası D) Türk Ticaret bankasıE) Emlak Bankası

244

23. Türkiye Cumhuriyeti, kendi denizlerinde ticari faaliyetleriniyürütebilmek için, aşağıdaki hangi önemli kararı almıştır.

A) Kapitülasyonları kaldırmıştır.B) Ticari faaliyetleri yürüten bankalar

kurmuştur.C) Deniz ticaret filosunu kurmuştur.D) Kabotaj kanununu çıkarmıştır.E) Azınlıkların imtiyazlarım ellerinden

almıştır.

24. Aşağıdakilerden hangisi Türkçenin Arapça ve Farsça kelimelerden arındırılarak zenginleşmesiyle ilgili çalışmalardan biri olarak kabul edilemez?

A) Türk Dil Kurumunun kurulmasıB) Harf Devriminin yapılmasıC) Millet Mekteplerinin açılmasıD) Medreselerin kapatılmasıE) Türk Tarih Kurumunun açılması

25. Aşağıdakilerden hangisi siyasialanda yapılan inkılâplardan değildir?

A) Saltanatın kaldırılmasıB) Kabotaj kanunu'nun kabul edilmesiC) Cumhuriyet'in ilanıD) Halifeliğin kaldırılmasıE) TBMM'nin açılması

26. Türkiye’de Meclis Hükümeti sisteminden Kabine hükümeti sistemine geçiş aşağıdakilerden hangisi ile gerçekleşmiştir?

A) TBMM’nin açılmasıB) Cumhuriyetin ilanıC) 1921 AnayasasıD) 1924 AnayasasıE) Halk Fırkasının kurulması

27. 1925'te aşar (Öşür) vergisinin (tarımdan elde edilen üründen alınan vergi) kaldınlması aşağıdaki ilkelerden hangisinin bir uygulama alanıdır?

A) HalkçılıkB) DevletçilikC) MilliyetçilikD) LaiklikE) Cumhuriyetçilik

28. TBMM Hükümeti'nin kamu yararını ilgilendiren işletmeleri millileştirmekle ulaşmak istediği temel amaç aşağıdakilerden hangisi olmuştur?

A) Ulusal ekonomide yabancı sermayeyi önlemek

B) Bütçe ayarlaması yapmakC) Tarımı kalkınmada ön plana almakD) Teşvik-i Sanayi kanunu'nu kabul

ettirmekE) Lozan Antlaşması koşullarım kabul

ettirmek

29. Cumhuriyet döneminde inkılâpların yerleşmesini sağlamak için yönetimde nasıl bir yol izlenmiştir?

A) Kadınların da meslek edinmelerine yardımcı olmak

B) Özel sektöre imkân tanımakC) Belirli bir süre tek partili yönetimi

sürdürmekD) Ticari çalışmaları hızlandırmakE) Sanayi yatırımlarına önem vermek

245

30. Aşağıdakilerden hangisi, Cumhuriyetin ilanına ortam hazırlayan gelişmelerden birisidir?

A) Medenî Kanun'un kabulüB) Medreselerin kapatılmasıC) Halifeliğin kaldırılmasıD) Lozan Görüşmelerinin başlamasıE) Takrir-i Sükûn Yasası'nın çıkarılması

KARMA TEST XIV

1 B 11 D 21 D

2 B 12 E 22 C

3 E 13 A 23 D

4 E 14 D 24 E

5 C 15 A 25 B

6 D 16 D 26 B

7 D 17 A 27 A

8 D 18 E 28 A

9 B 19 C 29 C

10 A 20 E 30 D

1. Doğu Anadolu’da 13 Şubat 1925’te Şeyh Sait Ayaklanması çıkmıştır.Bu ayaklanmadan dolayı kapatılan parti aşağıdakilerden hangisidir?

A) Cumhuriyet Halk FırkasıB) Serbest Cumhuriyet FırkasıC) Terakki Perver Cumhuriyet FırkasıD) Demokrat PartiE) Adalet Partisi

2. Cumhuriyet ilan edildiği sırada aşağıdaki partilerden hangisi TBMM’de bulunmaktaydı?

A) Serbest cumhuriyet FırkasıB) Halk FırkasıC) Terakkiperver Cumhuriyet FırkasıD) Demokrat PartiE) Ahrar Fırkası

3. Eski devletlerde Tük kadını Türk gelenekleri ve töresine göre toplumda erkekle eşit ve saygındı.Aşağıdaki eşleşmelerden hangisi ile Büyük Atatürk Cumhuriyet Döneminde yeniden bunu sağlamıştır?

A) Yeni Medeni Kanun - kadınlara seçme ve seçilme hakkı

B) 1921 Anayasası - Medeni KanunC) Kadınlara seçme ve seçilme hakkı -

Halifeliğin kaldırılmasıD) Saltanatın kaldırılması - Halifeliğin

kaldırılmasıE) Cumhuriyetin ilanı - Halifeliğin

kaldırılması

4. Menemen olayından önce kapatılan parti aşağıdakilerden hangisidir?

A) Terakkiperver Cumhuriyet FırkasıB) Cumhuriyet Halk FırkasıC) Serbest Cumhuriyet FırkasıD) Ahrar FırkasıE) Tesanüt Fırkası

KARMA TEST XV

246

5. Türkiye Cumhuriyetinde Çok partili hayata aşağıdakilerden hangisi ile geçilmiştir?

A) Ahali FırkasıB) Tesanüt PartisiC) Terakkiperver Cumhuriyet Halk

FırkasıD) Cumhuriyet Halk PartisiE) Demokrat Parti

6. Aşağıdakilerden hangisi ile laik düzenin önündeki en büyük engel ortadan kalkmıştır?

A) Saltanatın kaldırılmasıB) Halifeliğin kaldırılmasıC) Şer’i ve Evkaf vekâletinin

kaldırılmasıD) Tevhidi tedrisat yasasının kabulüE) Cumhuriyetin ilanı

7. Çok partili hayata geçmek amacıyla C.H.P. karşısına Serbest Cumhuriyet Fırkası kurulmuştur?Serbest Cumhuriyet Partisi aşağıdaki ilkelerden hangisini benimsememiştir?

A) Devletçilik B) MilliyetçilikC) Halkçılık D) Cumhuriyetçilik

E) Laiklik

8. Aşağıdaki ayaklanmalardan hangisi laik yönetimi yıkmak amacıyla yapılmıştır?

A) Bolu, Düzce ayaklanmasıB) Yozgat ayaklanmasıC) Afyon AyaklanmasıD) Menemen OlayıE) 27 Mayıs 1960 İhtilali

9. Cumhuriyet döneminde aşağıdaki bankalardan hangisi geliştirilmiştir?

A) Eti Bank B) Ziraat BankasıC) İş Bankası D) Halk Bankası

E) Sümerbank

10. Cumhuriyet döneminde gizli oy açık sayıma aşağıdaki hangi tarihte geçilmiştir?

A) 1946 B) 1948 C) 1938 D) 1940 E) 1955

11. Türkiye Cumhuriyeti tarihinde toprak reformu yasası aşağıdaki hangi tarihte çıkarılmıştır?

A) 1929 B)1925 C) 1927 D) 1928 E) 1930

12. Osmanlı Devletinde mevcut olan Darül Fünün yerine Türkiye Cumhuriyetinde aşağıdaki hangi üniversite kurulmuştur?

A) Ankara ÜniversitesiB) İstanbul ÜniversitesiC) Gazi ÜniversitesiD) Marmara ÜniversitesiE) Dil, Tarih, Coğrafya Fakültesi

13.l. Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nun çıkarılmasıII. Hilafetin kaldırılmasıIII. Tekalif-i Milliye kanunlarıIV. Menemen Olayı

Yukarıdakilerden hangileri Cumhuriyetin ilanından önce gerçekleştirilmiştir?

A) I ve IV B) III ve IVC) II ve III D) I ve III

E) II ve IV

14. Atatürk İlkeleri aşağıdaki hangi tarihteki değişiklik ile anayasaya girmiştir?

A) 1924 B) 1927 C) 1937D) 1928 E) 1935

247

15. İktisad-ı Milli kararıaşağıdakilerden hangisinde alınmıştır?

A) Lozan AntlaşmasıB) İzmir İktisat KongresiC) I. Beş Yıllık kalkınma planıD) II. Beş Yıllık kalkınma planıE) Misak-ı İktisadi

16. Serbest Cumhuriyet Fırkası aşağıdakilerden hangisi tarafından kurulmuştur?

A) Rauf OrbayB) Kazım KarabekirC) Refet BeleD) Fethi OkyarE) Ali Fuat Cebesoy

17. 1926 yılında Türkiye ticaret kanununu aşağıdaki hangi ülkeden almıştır?

A) İsviçre B) Almanya C) FransaD) İtalya E) İngiltere

18. Türkiye Cumhuriyeti, kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkını hangi tarihte vermiştir?

A) 1931 B) 1934 C) 1939D) 1930 E) 1933

19. Atatürk döneminde çok partili rejim denemelerine tamamen aşağıdakilerden hangisi sonucunda son verilmiştir?

A) Şeyh Sait İsyanıB) İzmir SuikastıC) Menemen İsyanıD) Takriri Sükûn yasasıE) Musul’un kaybedilmesi

20. Yeni kurulan üniversitelerde bilimsel niteliklerin kazanılmasında aşağıdaki hangi ülkeden gelen bilim adamlarından yararlanılmıştır?

A) ABD. B) S.S.C.B.C) Fransa D) Almanya

E) İngiltere

21. Cumhuriyet döneminde Türk Üniversitelerinde en çok aşağıdaki hangi ülkenin bilim adamları görev almıştır?

A) Fransa B) İngiltereC) Almanya D) İtalya

E) Rusya

22. Türk Tarih Kurumun açılmasıyla oluşan yeni tarih anlayışı, aşağıdaki hangi ilkenin kuvvetlenmesini sağlamıştır?

A) Halkçılık B) CumhuriyetçilikC) Devletçilik D) Milliyetçilik

E) Laiklik

23. Türkiye Cumhuriyeti Ceza kanununu aşağıdaki hangi ülkeden almıştır?

A) İtalya B) FransaC) Rusya D) Almanya

E) ABD

24. Aşağıdakilerden hangisi Tekke, Zaviye ve Türbelerin kapatılmasına gerekçe olamaz?

A) Eğitim ve öğretimin dağınıklığına neden olması

B) Anadolu'da mezhepler arasında tartışmaya ortam oluşturması

C) Vatandaşlar arasında dinsel ayrım yapılması

D) Cumhuriyet'e karşı siyasi faaliyetlere ortam hazırlaması

E) inanç sömürüsü yapanların merkezi olması

248

25. Toplumsal yaşamda vatandaş devlet ilişkisini kolaylaştırmak için aşağıdakilerden hangisi yapılmıştır?

A) Şapka kanunu çıkarıldı.B) Aşar vergisi kaldırıldı.C) Soyadı yasası çıkarıldıD) Uluslararası saat sistemine geçildi.E) Latin alfabesi kabul edildi

26. Türk Medeni kanunu aşağıdaki hangi ülkeden alınmıştır?

A) Belçika B) İsviçre C) FransaD) İngiltere E) İtalya

27. Mustafa Kemal Atatürk aşağıdaki yeniliklerin hangisi ile birçok Avrupa devletine ve liderine örnek olacak bir tutum göstermiştir?

A) Şapka Kanunun çıkarılmasıylaB) Çoğulcu parlamenter düzene

geçilmesiyleC) Miladi takvimin yapılmasıylaD) Uzunluk ve ağırlık

ölçülerindeki değişim olmasıyla

E) Kadınlara seçme ve seçilme haklarının verilmesiyle

28. Millet mektepleri aşağıdaki hangi tarihte kurulmuştur?

A) 1927 B) 1928 C) 1930 D) 1931 E) 1932

29. Aşağıdakilerden hangisinin kabulü ile Türk kadınlarının toplumsal yaşamda geri kalmasına son verilmiştir?

A) Cumhuriyetin ilanıB) Halifeliğin kaldırılmasıC) Medeni Kanunun kabul edilmesiD) Saltanatın kaldırılmasıE) Laikliğin anayasa'ya konulması

30. Patrikhanenin ve konsoloslukların mahkeme kurmaları aşağıdakilerden hangisi ile yasaklanmıştır?

A) Lozan Barış AntlaşmasıB) Mudanya Ateşkes AnlaşmasıC) 1921 AnayasasıD) Medeni kanunun kabulüE) Cumhuriyetin İlanı

1. Aşağıdakilerden hangisi 3 Mart 1924’te gerçekleştirilen yenilikler arasında gösterilebilir?

A) Soyadı yasasıB) Kadınlara oy hakkıC)Tekkelerin KapatılasıD) Tevhid-i Tedrisat yasasıE) Şapka kanunu

KARMA TEST XV

1 C 16 D

2 B 17 B

3 A 18 B

4 C 19 C

5 E 20 D

6 B 21 C

7 A 22 D

8 D 23 A

9 B 24 A

10 B 25 C

11 A 26 B

12 B 27 E

13 D 28 B

14 C 29 C

15 B 30 D

KARMA TEST XVI

249

2. Din ve mezhep farklılığı aşağıdakilerin hangisi ile ortadan kalkmıştır?

A) Medeni Kanunu’nun kabulüB) Cumhuriyetin ilanıC) Halifeliğin kaldırılmasıD) Saltanatın KaldırılmasıE) Tevhidi Tedrisat yasası

3. Üniversiteler reformu aşağıdaki hangi tarihte yapılmıştır?

A) 1930 B) 1932 C) 1933 D) 1934 E) 1935

4. Aşağıdakilerden hangisi eğitim-öğretim sisteminin kurulması ve geliştirilmesi için yapılan çalışmaların ilkidir?

A) Latin harflerinin kabulüB) Yeni üniversitelerin kurulmasıC) Türk dil kurumunun kurulmasıD) Tevhid-i Tedrisat yasasının kabulüE) Millet mekteplerinin açılması

5. Aşağıdakilerden hangisi diğerlerinin yapılmasına gerekli siyasi ortamı elverişli hale getirmiştir?

A) Medeni kanunun yapılmasıB) Hilafetin kaldırılmasıC) Kadınlara oy hakkının tanınmasıD) Şapka kanunun kabulüE) Harf Devrimi

6. I. Halifeliğin KaldırılmasıII. Tekke ve Zaviyelerin kapatılmasıIII. Medeni Kanunun kabul edilmesi

Bu değişiklikler aşağıdakilerden hangisi ile daha çok ilgilidir?

A) Çoğulcu parlamenter düzene geçmek

B) Laik Devlet düzeni kurmakC) Vatandaşlar arasında siyasi eşitliği

sağlamakD) Ekonomik kalkınmayı sağlamakE) Ulusal birliği sağlamak

7. Türk kadınları aşağıdakilerden hangisini diğerlerinden sonra elde etmiştir?

A) Tek eşlilikB) Boşanma hakkıC) Milletvekili seçilebilmeD) Belediye seçimlerine katılabilmeE) Muhtar olabilme

8. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası aşağıdaki hangi olay sonucunda kapatılmıştır?

A) Menemen OlayıB) Şeyh Sait OlayıC) İzmir SuikastıD) Musul’un kaybedilmesiE) Takriri Sükun Yasası

9. Eğitim, öğretim ve kültürle ilgili aşağıdaki ilerlemelerden hangisi diğerlerinden sonra gerçekleşmiştir?

A) Harf DevrimiB) Türk Tarih Kurumunun kurulmasıC) Türk Dil Kurumunun kurulamasıD) TC.’nin ilk yüksekokulu Hukuk

Mektebinin açılmasıE) Tevhid-i Tedrisat Yasasının kabulü

10. Halifeliğin ve Şeriyye - Evkaf Bakanlığının kaldırılmasının temel nedeni aşağıdakilerdenhangisidir?

A) Ekonomiyi Osmanlı kurumlarından arındırmak

B) Farklı görüş ve fikirlere mecliste yer vermek

C) TBMM üzerindeki saltanat baskısına son vermek

D) Devlet ve toplum yaşamını laikleştirmek

E) Ulusal birliği anayasal temele dayandırmak

250

11. Terakkiperver Halk Fırkasının kurucuları arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) Kazım KarabekirB) Fethi OkyarC) Adnan AdıvarD) Ali Fuat CebesoyE) Rauf Orbay

12. I.TBMM'de ulusal egemenliği geliştirmek ve kuvvetlendirmek amacıyla yapılan ilk inkılâphareketi aşağıdakilerden hangisidir?

A) 1921 AnayasasıB) Saltanatın kaldırılmasıC) Hilafetin kaldırılmasıD) Medeni Kanunun kabul edilmesiE) Takrir-i Sükûn yasasının kabul

edilmesi

13. Şeyh Said ayaklanması sırasında aşağıdakilerden hangisi Başbakandır?

A) Rauf OrbayB) İsmet İnönüC) Refet BeleD) Fethi OkyarE) Ali Fuat Cebesoy

14. Türkiye’nin bugünkü sınırlarının belirlenmesinde aşağıdaki antlaşmalardan hangisinin bir katkısı olmamıştır?

A) Kasr-ı Şirin antlaşmasıB) Kars AntlaşmasıC) Berlin AntlaşmasıD) Lozan AntlaşmasıE) Ankara Antlaşması -1926

15. Aşağıdakilerin hangisinde Doğu Trakya’nın boşaltılması hükmü yer almaktadır?

A) Lozan Barış AntlaşmasıB) Sevr AntlaşmasıC) Mudanya Ateşkes AntlaşmasıD) Montrö AntlaşmasıE) Moskova Antlaşması

16. Köy Enstitüleri aşağıdaki hangi devlet adamı tarafından kurulmuştur?

A) İsmet İnönüB) AtatürkC) Adnan MenderesD) Celal BayarE) Cemal Gürsel

17. Osmanlı Devleti’nin hukuken sona ereceği hükmü aşağıdakilerden hangisinde alınmıştır?

A) Erzurum KongresiB) Misak-ı MilliC) Mudanya Ateşkes AntlaşmasıD) Sevr AntlaşmasıE) Sivas Kongresi

18. Aşağıdakilerden hangisi Sevr Antlaşması’nı hukuken geçersiz kılan sebeptir?

A) Uygulanmamış olmasıB) TBMM’nin onaylamamasıC) Padişahın OnaylamasıD) Misak-ı Milliye aykırı olmasıE) Mebusan Meclisi’nin onaylamaması

19. Tüm vatandaşlarının din ve mezhep yönünden ayrım gösterilmeksizin hak ve ödev bakımından eşit olmasıaşağıdakilerden hangisiyle sağlanmıştır?

A) 1921 Anayasanın kabul edilmesiyleB) Cumhuriyetin ilan edilmesiyleC) Medeni Kanun'un yapılmasıylaD) Halifeliğin kaldırılmasıylaE) Laiklik ilkesinin anayasa'ya

konulmasıyla

251

20. Lozan Barış antlaşmasına göre doğu sınırı çizilirken aşağıdaki hangi antlaşma esas alınmıştır?

A) Kars AntlaşmasıB) Kasrı Şirin AntlaşmasıC) Moskova AntlaşmasıD) Mudanya MütareksiE) Berlin Antlaşması

21. Aşağıdaki sınırlardan hangisi Lozan’da bir daha gündeme gelmemek üzere kesin olarak çözülmüştür?

A) Ege adaları B) Irak sınırıC) Batı sınırı D) Boğazlar

E) Güney sınırı

22. Yeni Türk Devleti'nin ekonomideki prensipleri aşağıdakilerden hangisine dayanmakladır?

A) Düyun-u UmumiyeB) Misak-ı iktisadiC) Tekalif-i MilliyeD) Lozan BarışıE) Tevhid-ı Tedrisat Kanunu

23. Yunanistan’ın Anadolu kıyısına yakın adalarda asker bulundurmayacağı hükmüaşağıdakilerden hangisinde yer almaktadır?

A) Mudanya Ateşkes AnlaşmasıB) Sevr AntlaşmasıC) Lozan Barış AntlaşmasıD) Montrö Boğazlar SözleşmesiE) Atina Antlaşması

24. Atatürk "Bizim görüşümüzde çiftçi, çoban, işçi, tüccar, sanatkâr, doktor kısacası herhangi bir sosyal müessesede çalışan bir vatandaşın hak, menfaat ve hürriyeti eşittir..." demekle aşağıdakilerden hangisine verdiği önemi göstermektedir?A) HalkçılıkB) MilliyetçilikC) DevletçilikD) CumhuriyetçilikE) Milli Bağımsızlık

25. Cumhuriyet devri yenilikleri yapılırken, Din adamlarının ibadet yerleri dışında dinsel kıyafetleri ile dolaşmalarının yasaklandığı görülmüştür.Kıyafetle ilgili bu düzenleme, yeniliğin hangi ilke doğrultusunda yapıldığının gösterir?

A) Cumhuriyetçilik B) LaiklikC) Denetçilik D) Milliyetçilik

E) İnkılâpçılık

26. — Siyasal alanda demokrasinin

olması— Yasa önünde herkesin eşit olması— Hiçbir kişi veya zümreye ayrıcalık

verilmemesiYukarıdakiler Atatürk'ün hangiilkesinin belirleyici niteliğidir?

A) İnkılâpçılık B) LaiklikC) Cumhuriyetçilik D) Halkçılık

E) Milliyetçilik

27. Devletin Doğudaki yatırımcıya teşvik faizini %5 vermesi batıdaki yatırımcıya ise %6 vermesi aşağıdaki ilkelerden hangisine aykırıdır?

A) İnkılâpçılık B) LaiklikC) Cumhuriyetçilik D) Halkçılık

E) Milliyetçilik

28. Yeni Türk Devleti'nin varlığının korunması, milli birlik ve beraberliğin sağlanması amacıyla Atatürk'ün hangi ilkesi uygulanmaya çalışılmıştır?

A) MilliyetçilikB) CumhuriyetçilikC) LaiklikD) HalkçılıkE) İnkılâpçılık

252

29. Türk Tarih Kurumunun ve Türk Dil Kurumu'nun kurulması hangi ilke doğrultusunda yapılmıştır?

A) Cumhuriyetçilik B) HalkçılıkC) Milliyetçilik D) Laiklik


30. Günümüzde toplumlar hızlı bir değişim içindedir. Devletlerin yıkılıp yenilerinin kurulması, konfederasyonların yerini cumhuriyetlere bırakması, demokratikleşme, değişim vs.Mustafa Kemal buna göre ilkelerin zaman aşımından etkilenmemeleri için hangi ilkeyi temel ilkeleri arasına koymuştur?

A) CumhuriyetçilikB) HalkçılıkC) MilliyetçilikD) LaiklikE) İnkılâpçılık

KARMA TEST XVI

1 D 16 A

2 A 17 C

3 C 18 E

4 D 19 C

5 B 20 A

6 B 21 C

7 C 22 B

8 B 23 C

9 C 24 A

10 D 25 B

11 B 26 D

12 B 27 D

13 D 28 A

14 C 29 C

15 C 30 E

1. Akılcılığı ve bilimselliği ön plana çıkartan ilke aşağıdakilerden hangisidir?

A) Laiklik B) DevletçilikC) Cumhuriyetçilik D) Milliyetçilik

E) Halkçılık

2. Lozan Antlaşması sonucunda azınlıkların Türk vatandaşı olarak kabul edilmesi Mustafa Kemal’in hangi ilkesiyle doğrudan ilişkilidir?

A) Halkçılık B) MilliyetçilikC) İnkılâpçılık D) Laiklik

E) Cumhuriyetçilik

3. Aşağıdakilerden hangisi, Atatürkçü düşünce sistemi içinde yer almaz?

A) Çağdaş uygarlık düzeyine ulaşmak

B) Ulus egemenliğini etkin kılmakC) Akılcı ve bilimsel olmakD) Bütün Türkleri bir bayrak altında

toplamakE) Her alanda tam bağımsızlığı

sağlamak

4.l. Saltanatın kaldırılmasıII. Soyadı Yasası’nın kabulüIII. TBMM'nin açılmasıIV. Tevhid-i Tedrisat Yasası’nın kabulü

Verilenlerden hangileri, "Ulusal egemenlik" İlkesini güçlendirmeye yöneliktir?

A) I ve III B) I ve IVC) II ve III D) III ve IV

E) II ve IV

KARMA TEST XVII

253

5. Kabul edilen Teşvik-i Sanayi Kanunu, beklenen sonucu vermeyince, 1933’te l. Beş Yıllık Kalkınma Planı hazırlandı.Bu durumda aşağıdaki ilkelerden hangisi uygulamaya girmiş oldu?

A) Laiklik B) DevletçilikC) Halkçılık D) Cumhuriyetçilik


6. Atatürk ilkelerinden, Halkçılık, aşağıdakilerden hangilerinin doğal sonucudur?

A) Devletçilik - CumhuriyetçilikB) Laiklik - İnkılâpçılıkC) Cumhuriyetçilik - Devletçilik,D) Devletçilik - LaiklikE) Cumhuriyetçilik - Ulusçuluk

7. Sürekli ilerlemeyi, gelişmeyi ve çağdaşlaşmayı ifade eden Atatürk ilkesi, aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ulusçuluk B) LaiklikC) İnkılâpçılık D) Devletçilik

E) Halkçılık

8. Atatürk'ün ödün vermediği ve siyasal tartışmalar dışında tutmaya çalıştığı iki temelilke, aşağıdakilerin hangisinde belirtilmiştir?

A) Laiklik - İnkılâpçılıkB) Cumhuriyetçilik - HalkçılıkC) Laiklik - DevletçilikD) Cumhuriyetçilik - LaiklikE) Ulusçuluk - Halkçılık

9. Aşağıdakilerden hangisi, "Egemenlik kayıtsız şartsız ulusundur" ilkesi ile ilgili değildir?

A) Cumhuriyet'in ilan edilmesiB) Yeni Türk alfabesinin kabul edilmesiC) 1921 Anayasası’nın yapılmasıD) TBMM'nin kurulmasıE) Saltanatın kaldırılması

10. Ait olduğu ulusun, varlılığını sürdürmesi ve yücelmesi için, diğer bireylerle çalışma, bu çalışmayı ve bilinci diğer kuşaklara da yansıtma, aşağıdaki Atatürk ilkelerinden hangisi ile tanımlanır?

A) Devletçilik B) HalkçılıkC) Laiklik D) İnkılâpçılık

E) Milliyetçilik

11.I. Sınıf egemenliğini kabul etmez.II. Halkın kendini demokratik esaslara uygun olarak yönetmesini sağlar.III. Toplum düzenini halkın yararına korumayı ön görür.

Verilen özellikler, aşağıdaki ilkelerden en çok hangisi ile ilgilidir?

A) Halkçılık B) DevletçilikC) Laiklik D) Milliyetçilik


12. Aşağıdaki Atatürk ilkelerinden hangisi en önce uygulamaya girmiştir?

A) Devletçilik B) LaiklikC) Ulusçuluk D) Halkçılık

E) Cumhuriyetçilik

13. Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması aşağıdaki ilkelerden en çok hangisinin uygulandığının göstergesidir?

A) Devletçilik B) LaiklikC) Cumhuriyetçilik D) İnkılâpçılık

E) Halkçılık

254

14. I. Sadabat Paktı II. Balkan Antantı III. Montrö Sözleşmesi

Yukarıdaki II. Dünya Savaşı öncesi yapılmış antlaşmalardan hangisi ya da hangileri bölgesel savunma ve iş birliğine yöneliktir?

A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız III D) Yalnız II E) I ve III

15. Halifeliğin kaldırılması, Atatürk ilkelerinin hayata geçirilmesinde önemli engellerden birinin aşılmasıdır. Aşağıdaki ilkelerden hangisinin uygulanmasının bu durumla ilgisi yoktur?

A) Laiklik B) UlusçulukC) Halkçılık D) Cumhuriyetçilik

E) Devletçilik16. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin II. Dünya Savaşı sonrasındaki dış politika gelişmeleri içerisinde yer alır?

A) Hatay’ın Türkiye’ye katılmasıB) Türkiye’nin Milletler Cemiyetine

girmesiC) Boğazlarda Türk Egemenliğinin

kesinleşmesiD) Türkiye’nin NATO’ya üye olmasıE) Bölgesel savunma antlaşmalarının

yapılması

17. Aşağıda Atatürk ilkeleri ve uygulamaları eşleştirilmiştir. Yanlış olan hangisidir?

A) Cumhuriyetçilik -Seçimlerin yapılması

B) Halkçılık- Kadın erkek eşitliğinin sağlanması

C) Laiklik -Medreselerin kapatılmasıD) Devletçilik- Kılık kıyafette değişiklik

yapılmasıE) Ulusçuluk -Tarih Kurumunun

açılması

18. Yabancı okullar için hazırlanan yönetmelikte, Türkçe, tarih ve coğrafya derslerinin Türk öğretmenler tarafından Türkçe okutulması zorunlu tutulmuştur.Bu durum, aşağıdaki ilkelerden hangisinin hayata geçirildiğinin göstergesidir?

A) Ulusçuluk B) DevletçilikC) Halkçılık D) İnkılâpçılık

E) Cumhuriyetçilik

19. Ekonomik ve sanayi alanlarında gelişilmeye çalışıldığı halde, halkın elinde yeterli sermayenin bulunmaması aşağıdaki ilkelerden hangisinizorunlu kılmıştır?

A) Cumhuriyetçilik B) DevletçilikC) İnkılâpçılık D) Laiklik

E) Halkçılık

20. Türkiye'de ulusal bütünlük ve beraberliği sağlamak için din ve mezhep ayrılıklarının önlenmesini gerçekleştirmek amacıyla uygulamaya konulan Atatürk ilkesi, aşağıdakilerden hangisidir?

A) Cumhuriyetçilik B) UlusçulukC) Devletçilik D) İnkılâpçılık

E) Laiklik

21. Aşağıdakilerden hangisi, Laiklik ilkesinin uygulandığının bir kanıtıdır?

A) Kabine sistemine geçilmesiB) Soyadı Yasası’nın uygulanmasıC) Şer’iye ve Evkaf vekâleti’nin

kaldırılmasıD) Kabotaj Yasası’nın uygulamaya

girmesiE) Seçim sisteminde değişiklik

yapılması

255

22. Uçurum kenarında yıkık bir ülke... Türlü düşmanlarla kanlı boğuşmalar... Yıllarca süren savaş... Ondan sonra,içerde ve dışarıda saygı ile tanınan yeni vatan yeni devlet" Mustafa Kemal Atatürk'ün bu açıklamaları aşağıdaki ilkelerden hangisiyle yakından ilgilidir?

A) Devletçilik B) HalkçılıkC) Bağımsızlık D) Laiklik

E) İnsan ve insanlık sevgisi

23. Amasya Genelgesinde Sivas’ta ulusal bir kongrenin toplanacağının belirtilmesi aşağıdaki hangi ilkenin uygulanacağını göstermiştir?

A) Cumhuriyetçilik B) HalkçılıkC) Devletçilik D) Bağımsızlık

E) Çağdaşçılık

24. Ulusal egemenliğin ve özgürlüğün temelini oluşturan, insan onuruna yaraşan, ulusal egemenliği hiçbir koşul tanımadan millete veren anlayış aşağıdaki hangi temel ilkeyle ilgilidir?

A) İnkılâpçılık B) LaiklikC) Halkçılık D) Cumhuriyetçilik

E) Barışçılık

25. “Dünyanın bize saygı göstermesini istiyorsak öncelikle biz benliğimize ve milletimize bu saygıyı hissen, fikren, fiilen bütün özellikleriyle gösterelim" Mustafa Kemal Atatürk'ün bu sözleri aşağıdaki ilkelerden hangisi ile doğrudan ilgilidir?

A) Halkçılık B) İnkılâpçılıkC) Milliyetçilik D) Çağdaşçılık

E) Bilimcilik

26. "Bizim görüşümüzde çiftçi, çoban, işçi, tüccar, sanatkâr, asker, doktor veya herhangi bir toplumsal kurumda çalışan bir vatandaşın hak, menfaat ve özgürlükleri eşittir. " Mustafa Kemal Atatürk'ün belirtilen bu açıklaması aşağıdaki ilkelerden hangisine uygundur?

A) Laiklik B) BağımsızlıkC) Barışçılık D) Halkçılık

E) Devletçilik

27. Devlet anlayışında; devletin, din karşısında tarafsız kalması, çeşitli din ve mezheplere bağlı olan kişiler arasında bir ayrım yapmaması ve din özgürlüğünü koruması aşağıdaki hangi ilkeyi zorunlu hale getirmiştir?

A) CumhuriyetçilikB) HalkçılıkC) LaiklikD) DevletçilikE) Yurtta Barış ve Dünyada Barış

28. Aşar vergisinin kaldırılması, aşağıdaki ilkelerden hangisine uygundur?

A) DevletçilikB) MilliyetçilikC) CumhuriyetçilikD) HalkçılıkE) Çağdaşçılık

29. Türkiye Cumhuriyetinin Milletler Cemiyeti'ne üye olması aşağıdaki hangi ilkenin uygulanmasına örnek verilebilir?

A) Çağdaşçılık B) Bağımsızlık C) Barışçılık D) Milli Egemenlik

E)Milliyetçilik

256

30. Türkiye Cumhuriyetinin Yabancı okullar sorununda, ülkedeki elçiliklerin başvurusunu kabul etmemesi hangi ilkeye uygundur?

A) Milli Birlik ve BeraberlikB) ÇağdaşlaşmaC) BilimsellikD) BağımsızlıkE) Laiklik

KARMA TEST XVII

1 A 16 D

2 B 17 D

3 D 18 A

4 A 19 B

5 B 20 E

6 E 21 C

7 C 22 C

8 D 23 A

9 B 24 D

10 E 25 A

11 A 26 D

12 C 27 C

13 B 28 D

14 B 29 C

15 E 30 D

1. Aşağıdakilerden hangisi Atatürk Döneminde açılan okullardan biridir?

A)Köy Enstitüleri B)Türk OcaklarıC)Sanayı-i Nefise D)Daru-l Fünun

E)Millet Milletleri

2. Eğitim-öğretim alanındaki ikiliklere hangi gelişme ile son verildi?

A)Maarif Teşkilatı hakkında kanunB)Maarif-i umumiye NizamnamesiC)Tevhid-i Tedrisat KanunuD)Misak-ı İktisadi KararlarıE)Kabotaj kanunu

3. Aşağıdakilerden hangisi Cumhuriyetin ilk yıllarında eğitim ve kültür alanında yapılan inkılâplarla en az ilişkilidir?

A)Yeni Türk Harflerinin kabulüB)Maarif Teşkilat-ı hakkında kanunC)Türk Tarih Kurumunun kurulmasıD)Türk dil Kurumunun kurulmasıE)Türk Medeni Kanunu 4.I-Eğitimin çağdaşlaştırılmasıII-Eğitim ve öğretimin birleştirilmesiIII-Halkın kültür düzeyinin yükseltilmesiIV-Türkçeyi yabancı dillerin etkisinden

kurtarmaV-Okuma ve yazmanınkolaylaştırılmasıYukarıda verilenlerin hangileri yeni Türk harflerinin kabulüyle doğrudan ilgilidir?

A)I-V B)II-III-IVC)I-III-V D)II-IV-V

E)III-IV-V

KARMA TEST XVIII

257

5. I-Medreselerin kapatılmasıII-Tevhid_i Tedrisat KanunuIII-Maarif Teşkilatı hakkında kanunIV-Yeni Türk Harflerinin kabulüYukarıda verilen inkılâpların kronolojik sırası hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?

A)I-II-IIIB)II-I-III-IVC)II-III-IV-ID)III-I-II-IVE)IV-II-I-III

6. Atatürk’e göre “……….. kalan bir toplumun hayat damarlarından birikopmuş demektir.”

Yukarıdaki boşluğa aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A)Talihsiz B)KültürsüzC)Eğitimsiz D)Sanatsız

E)Devletsiz

7.I-Toplum hayatındaki karışıklıkları

önlemekII-Toplumsal eşitliği sağlamak

Yukarıdakiler aşağıda verilen hangi inkılâpla gerçekleştirilmeye çalışılmıştır?

A)Medreselerin kapatılmasıylaB)Cumhuriyetin ilanıylaC)Ölçü sistemlerinin değiştirilmesiyleD)Tekke zaviye ve türbelerin

kapatılmasıylaE)Soyadı yasasının kabulüyle

8. Aşağıdaki inkılâplardan hangisi bazı kesimlerin ayaklanmasına neden olmuştur?

A)Milletlerarası rakamların kabulüB)Soyadı yasasının kabulüC)Şapka inkılâbının yapılmasıD)Ağırlık ve ölçü birimlerinin

değiştirilmesiE)Avrupa saat sistemine geçilmesi

9. Aşağıdakilerden hangisi 1925–1935 yılları arasında ölçülerde yapılan yenilikler arasında sayılmaz?

A)Avrupa saat sistemine geçilmesiB)Hafta tatilinin Cuma’dan Pazara

alınmasıC)Uzunluk ölçülerinde metre sistemine

geçilmesiD)Milli ekonomiye geçilmesiE)Hicri takvim yerine milâdi takvimin

kabul edilmesi

10. Aşağıdaki inkılâplardan hangisi en son gerçekleştirilmiştir?

A)Şapka kanunuB)Soyadı kanunuC)Tekke ve zaviyelerin kapatılmasıD)Milletlerarası rakamların kabulüE)Miladi takvime geçilmesi

11. Kabotaj kanununun kabulü aşağıdakilerden hangisinin birdevamıdır?

A)Aşarın kaldırılmasıB)Saltanatın kaldırılmasıC)Halifeliğin kaldırılmasıD)Mecelle’nin kaldırılmasıE)Kapitülasyonların kaldırılması

12. Cumhuriyetin ilk yıllarında (1923-1929) halkın elinde yeterli sermayenin bulunmaması ekonomik alanda nasıl bir yolun izlenmesini gerekli kılmıştır?

A)Halkın ekonomik yönden olabildiğince özgürlüğünü sağlama

B)Özel girişimcileri devlet kredileriyle destekleme

C)Temel tüketim mallarını ve önemli hizmetleri devlet eliyle üretme

D)Üretimi artırmak için yabancı sermayenin işbirliğini sağlama

E)Her türlü üretimi devlet eliyle yürütme

258

13. İzmir İktisat kongresinde ekonominin her kemsinin bağımsızlığının sağlanması ve korunmasının gerektiği bir ilke olarak kabul edilmiştir. Lozan barışının bu ilkeyi destekleyen hükmü aşağıdakilerden hangisidir?

A)Boğazlar komisyonunun kaldırılmasıB)Azınlık mahkemelerinin faaliyetine

son verilmesiC)Harp tazminatının Yunanistan’a

verilmesiD)Kapitülasyonların kaldırılmasıE)Osmanlı dış borçlarının ödenmesinin

bazı esaslara bağlanması

14. Aşağıdakilerden hangisi ulusal ekonominin temel ilkelerini belirlemek amacıyla yapılmıştır?

A)I. Beş yıllık kalkınma planıB)I. İzmir İktisat kongresiC)Lozan Barış AntlaşmasıD)Sivas KongresiE)Amasya görüşmeleri

15. Aşağıdakilerden hangisi ile Türkiye’de ilk kez planlı ekonomiye geçilmiştir?A)Misak-ı MilliyleB)Misak-ı İktisadiyleC)I. Beş yıllık kalkınma planı ileD)II. Beş yıllık kalkınma planı ileE)Teşvik-i sanayi kanunu ile

16. Misak-ı iktisadi kararlarının kabulü doğrultusunda aşağıdaki yılların hangisinde ağırlıklı çalışmalar yapılmıştır?

A)1923–1929 B)1920–1923C)1933–1946 D)1923–1945

E)1920–1933

17. II. Beş yıllık kalkınma planının en önemli sebebi nedir?

A)Halk tarafından anlaşılamamasıB)Ekonominin iflas etmesiC)Hükümet değişikliğinin olmasıD)II. Dünya savaşının çıkmasıE)Türkiye’nin AET’ye kabul edilmemesi

18. I-Aşarın kaldırılmasıII-Kabotaj kanunuIII-Türkiye İş Bankasının kurulmasıIV-Toprak reformuV-Teşvik-i sanayi kanunu

Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri ticaret alanındaki faaliyetlere örnek gösterilebilir?

A)I-IV B)III C)VD)II-III E)III-V

19. Aşağıdakilerden hangisi İzmir İktisat kongresinde alınan kararlardan biri değildir?

A)Yabancı Tekellerden uzak durulmalıdır.

B)Ulusal sanayi kurulmalıdır.C)Atölye üretiminden fabrika üretimine

geçilmelidir.D)Tüm kurumlar devletleştirilmelidir.E)Özel sektörü destekleyecek ulusal

bankalar kurulmalıdır.

20. Aşağıdaki hangi gelişme ile denizlerimizde gemi işletme hakkı sadece Türk denizcilerine verilmiştir?

A)Teşvik-i sanayi kanunu ile B)I. Beş yıllık kalkınma planı ile C)Kabotaj kanunu ile D)Devletçilik ilkesinin kabulü ile E)Misak-ı İktisâdi kararları ile

21. Aşağıdaki Atatürk ilkelerinden hangisi diğerlerinden daha önce gerçekleşmiştir?A) Cumhuriyetçilik B) MilliyetçilikC) Laiklik D) Devletçilik

E) Cumhuriyetçilik

22. Aşağıdaki devletlerden hangisi, ilk emperyalist devletler bloku olan anlaşma devletlerini oluşturur?

A) Fransa - İtalya - İngiltereB) Almanya - Rusya - AvusturyaC) Rusya - İngiltere - AvusturyaD) Fransa - İngiltere - RusyaE) Almanya - Avusturya - İtalya

259

23. I. Almanya’nın Ren Bölgesine asker

sokmasıII. İtalya’nın Habeşistan’ı işgal etmesiIII. Japonya’nın Milletler Cemiyetinden

çıkıp, Çin’in bazı bölgelerini işgaletmesi

Yukarıdaki olaylar Milletler Cemiyeti’nin (Cemiyet-i Akvam) aşağıdakilerden hangisi üzerindeki güvencesini zayıflatmıştır?

A) Hatay B) Musul C) Boğazlar D)Kapitülasyonlar

E) Osmanlı Borçları

24.I. Milletler Cemiyetine girişII. Nüfus MübadelesiIII. Balkan AntantıIV. Montrö Boğazlar SözleşmesiYukarıdaki olayların kronolojik sırası hangisinde doğru verilmiştir?

A) I-II-III-IV B) II-III-IV-I C) III-II-I-IV D) II-I-III-IV

E) IV-II-III-I

25. Cumhuriyet Dönemi’nin aşağıdaki sorunlarından hangisi, Medeni Kanun’nun kabul edilmesiyle çözümlenmiştir?

A) Nüfus değişim sorunuB) Yabancı okullar sorunuC) Patrikhane sorunuD) Irak Sınırı sorunuE) Hükümet bunalımı sorunu

26. Türk İnkılâbı akla dayandığından, katı, kemikleşmiş, sert ideolojilerden farklıdır. Bu durum Türk inkılabına,

I. Sömürge uluslara örnek olmakII. Kendi kendini yenilemeIII. Köklü değişimler içerme

Özelliklerinden hangilerini kazandırmıştır

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II

E) II ve III

27. Saltanatın kaldırılmasından sonra devlet başkanlığı konusunda bir boşluk doğmuştur. Aşağıdakilerden hangisiyle bu boşluk giderilmiştir?

A) Abdülmecit Efendi’nin halife seçilmesiyle

B) Cumhuriyetin ilan edilmesiyle C) Terakkiperver Cumhuriyet

Fırkası’nın kurulmasıyla D) Halifeliğin kaldırılmasıylaE) Hıyanet-i Vataniye kanunu’nun

kabul edilmesiyle

28. I. Saltanatın kaldırılmasıII. Tevhid-i Tedrisat Kanununun

KabulüIII. Cumhuriyetin ilanıIV. Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın

kurulmasıV. Medreselerin kapatılmasıVI. Halifeliğin kaldırılması

Yukarıdaki yeniliklerin hangi ikisi aynı gün gerçekleştirilmiştir?

A) I - III B) III - V C) II – V-VI D) IV - V E) l - V

29. Cumhuriyet'in ilanından sonra Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin İlk Cumhurbaşkanı, İlk Başbakan ve İlk Meclis başkanı hangi seçenekte doğru verilmiştir?A) Mustafa Kemal – Şerif Bey - İsmet

İnönü B) İsmet İnönü - Fethi Okyar - Mustafa

Kemal C) Kazım Karabekir - Ali Fuat Cebesoy

-Rauf Orbay D) Mustafa Kemal - İsmet İnönü -

Fethi Okyar E) Mustafa Kemal - Fethi Okyar -

İsmet İnönü

260

30. I. Cumhuriyetin İlanıII. Saltanatın kaldırılması

III. Halifeliğin kaldırılmasıIV. Kabotaj Kanunu'nun çıkarılması

Yukarıdaki inkılâp hareketlerinden hangisi ya da hangileri siyasal alanda yapılan inkılâp hareketlerindendir?A) I - II B) I - II - III C) Yalnız IV D) II - III E) Yalnız I

KARMA TEST XVIII

1 E 16 A

2 C 17 D

3 E 18 D

4 C 19 D

5 B 20 C

6 D 21 B

7 E 22 D

8 C 23 C

9 D 24 D

10 B 25 C

11 E 26 E

12 B 27 B

13 D 28 C

14 B 29 D

15 C 30 B

1. I. Ankara Antlaşması II. Gümrü Anlaşması III. Moskova Anlaşması IV. Londra Konferansı

TBMM’nin siyasi olarak tanınmasında etkili olan yukarıdaki antlaşmaların kronolojik sıralaması hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) I, IV, III, II B) II, IV, III, IC) IV, I, III, II D) II, III, IV, I

E) III, I, II, IV

2. I. Sovyet Rusya II. Yunanistan III. İngiltere IV. A.B.D. V. Japonya

Yukarıdaki devletlerden hangisi Lozan Barış Antlaşmasına gözlemci sıfatıyla katılmıştır?


3. I. Tekâlif-i Milliye II. Misak-ı İktisadi III. Teşvik-i Sanayi IV. Takrir-i Sükûn

Yukarıda verilen Kanun ve kararlardan hangileri ortak amaç doğrultusunda çıkarılmışlardır?

A) I ve II B) II ve IIIC) III ve IV D) I ve IV

E) I ve III

4. Atatürkçülüğü durağan bir düşünce olmaktan çıkaran ilke aşağıdakilerden hangisidir?

A) Medeniyetçilik B) Devletçilik C)Halkçılık D) İnkılâpçılık

E) Laiklik

KARMA TEST XIX

261

5. Atatürkçülüğün temel ilkelerinden olan Cumhuriyetçiliği bütünleyen iki ilke aşağıdakilerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir?

A) Milliyetçilik - Laiklik B) Milliyetçilik – HalkçılıkC) Devletçilik – HalkçılıkD) Halkçılık – İnkılâpçılıkE) Milliyetçilik – Devletçilik

6. I. Erzurum KongresiII. Sivas KongresiIII. Amasya GenelgesiIV. TBMM’nin kararlarıV. Misak-ı MilliVI. Mudanya Ateşkes Antlaşması

TBMM Lozan Konferansında temel ilke olarak yukarıdakilerden hangisini benimsemiştir?

A) Yalnız I B) II ve V C) Yalnız V D) II, III ve VI

E) II ve VI

7. I. Osmanlı dış borçlarıII. BoğazlarIII. Kıbrıs ve AdalarIV. Suriye SınırıV. Irak SınırıVI. Yabancı Okullar

Lozan Barış Antlaşmasında yukarıda görüşülen konulardan hangilerinden sonraki yıllarda milli çıkarlara uygun olarak değişiklik yapılmıştır?

A) I ve II B) II ve IV C) III ve IV D) V ve VI

E) II ve V8. I. Sadabat Paktı

II. Küçük AntantIII. Varşova PaktıIV. Kellog Antlaşması

Türkiye yukarıdaki bölgesel işbirliği antlaşmalarından hangisini veya hangilerini imzalamıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) I ve II D) I, II, III

E) I, IV

9. Osmanlı Devleti orduları I. Dünya savaşında çarpıştığı cephelerden hangisinde “Almanya adına, İttifak devletlerine yardım etmek ve kendisine yardım akışını sağlamak” amacıyla çarpışmıştır?

A) Çanakkale B) Kanal C) Galiçya D) Suriye-Filistin

E) Hicaz-Yemen

10. Aşağıdakilerden hangisi I. Dünya Savaşının sonucunda imzalanan antlaşmaların ortak özelliklerinden biri değildir?

A) Yeni devletlerin kurulmasını sağlama

B) Yeni siyasal rejimler öngörme C) Askeri sınırlamalar getirme D) Bazı devletlerin sınırlarını

değiştirme E) Ekonomik yükümlülükler getirme

11. Aşağıdaki Devletlerden hangisi II. Dünya savaşının çıkmasına ortam hazırlayan devletlerden değildir?

A) İtalya B) AlmanyaC) Rusya D) Japonya

E) Sırbistan12. Aşağıdaki cemiyetlerden hangisinin işlevi diğerlerine göre farklıdır?

A) Kürt Teali Cemiyeti B) Etnikleri Eteri-a C) Mavri mira D) Sulh ve Selamet Osmaniye Fırkası E) Kilikyalılar cemiyeti

262

13. Aşağıdakilerden hangisi Mondros Ateşkes Antlaşmasının yedinci maddesine göre İtilaf Devletlerince işgal edilmiştir?

A) Ankara B) Adana C) Kastamonu D) Sivas

E) Erzurum

14. Paris Konferansından sonra Yunanlılar tarafından işgal edilen İzmir hangi yıllar arasında işgal altında kalmıştır?

A) 1918 – 1922 B) 1919 – 1921 C) 1919 – 1922 D) 1920 – 1923

E) 1919 – 1920

15. Aşağıdaki müdafaa-i hukuk cemiyetlerinden hangisi Rum taşkınlığı karşısında bölge insanlarının haklarını savunmak amacıyla kurulan cemiyetlerden birisi değildir?

A) Trabzon Muhafaza-i Hukuk cemiyeti B) Trakya Paşaeli cemiyeti C) İzmir Müdafaa-i Hukuk Osmani

cemiyeti D) Kilikyalılar cemiyeti E) Redd-i ilhak cemiyeti

16. Balkan savaşları aşağıdaki hangi devletin Osmanlıya savaş açmasıyla başlamıştır?

A) Karadağ B) Sırbistan C) Bulgaristan D) Arnavutluk

E) Yunanistan 17. Aşağıdakilerden hangisi M.

Kemal Atatürk’ün I. Dünya Savaşı sırasında kazandığı başarılardan biridir?

A) Kanal harekâtının düzenlenmesi B) İngilizlerin Irak cephesinde

durdurulması C) Rusların Kars, Ardahan ve Batum’u

vermeleri D) Rusların Galiçya’dan çekilmeleri E) İngilizlerin Halep’in kuzeyinde

durdurulmaları

18. Osmanlı Devleti aşağıdaki hangi cephede savaşmamıştır?

A) Kafkasya B) Romanya C) Çanakkale D) Batı Cephesi

E) Irak

19. Osmanlı Devleti 1878 Berlin Antlaşmasıyla Rusya’ya bıraktığı bir kısım topraklarını aşağıdaki hangi antlaşma ile savaşmadan almıştır?

A) Reval B) Kars C) Moskova D) Brest Litowsk

E) Mondros

20. Osmanlı Devleti, Ekonomik ve siyasi bağımsızlığına gölge düşüren kapitülasyonları ilk defa aşağıdakilerden hangisiyle kaldırmak istemiştir?

A) 1881 – Duyum-u Umumiye B) Muharrem Kararnamesiyle C) I. Dünya Savaşına Girişte D) Sevr Antlaşmasında E) Sivas Kongresinde

21. Kurtuluş Savaşı hazırlık döneminde ilk kez bir hükümetin kurulma gerekliliğinden aşağıdakilerden hangisinde bahsedilmiştir?

A) Samsun Raporu B) Havza Genelgesi C) Amasya Genelgesi D) Erzurum kongresi E) Sivas Kongresi

22. Atatürk, İstanbul hükümetini ilk kez aşağıdaki hangi gelişmeyle eleştirmiştir?

A) Amasya protokolü B) Amasya Tamimi C) Erzurum Kongresi D) Sivas Kongresi E) Havza Genelgesi

263

23. Azınlıklara Sosyal ve siyasal düzeni bozacak aşırı hakların verilmemesi ilk kez aşağıdakilerden hangisinde gündeme gelmiştir?

A) Havza genelgesi B) Erzurum Kongresi C) Sivas Kongresi D) Misak-ı Milli E) Amasya Tamimi

24. Erzurum Kongresi-Balıkesir ve Alaşehir EKongresi-Sivas Kongresi başkanlık yapanlar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) Kazım Karabekir -Hacım Muhiddin Çarıklı-Atatürk

B) Atatürk – Kazım Karabekir –Atatürk

C) Kazım Karabekir – Ali Fuat Cebesoy – Atatürk

D) Atatürk – Hacı Muhiddin Çarıklı –Atatürk

E) Atatürk - Rauf Orbay – Atatürk

25. Aşağıdaki kurumlardan hangisi Atatürk döneminde harf inkılâbından sonra okuma ve yazmayı yaygınlaştırmak için kurulmuştur?

A) HalkevleriB) Köy enstitüleriC) İlkokullarD) Millet mektepleriE) Türk Dil Kurumu

26. Bir ülkede demokrasinin gerçekleştirilmesi öncelikle aşağıdakilerden hangisine bağlıdır?

A) Laiklik ve devletçilikB) Halkçılık ve MedeniyetçilikC) Halkçılık ve İnkılâpçılıkD) Bağımsızlık ve Milli egemenlikE) Bilimsellik ve Ulusçuluk

27-Mustafa Kemalin ilk katıldığı savaş aşağıdakilerden hangisidir?

A-) Trablusgarp Savaşı B-) I. Balkan Savaşı C-) II. Balkan Savaşı D-) I. Dünya Savaşı E-) II. Dünya Savaşı

28-. I. I.Balkan Savaşı II. II. Balkan SavaşıIII. Trablusgarp SavaşıIV. I. Dünya savaşı

Osmanlı Devleti yukarıdaki savaşlardan hangisini ya da hangilerini kazanmıştır?

A-) I ve III B-) II ve III C-) Yalnız II D-) Yalnız IV E-) II ve IV

29- I. Uşi Antlaşması II. Atina Antlaşması III. Brest-Litowsk Antlaşması

Yukarıdaki antlaşmalardan hangisinde ya da hangilerinde adalarla ile ilgili bir karar alınmamıştır?

A-) Yalnız III B-) I ve II C-) II ve III D-) I ve III

E-) I, II, III 30- Osmanlı anayasal düzene aşağıdakilerden hangisiyle geçmiştir?

A-) Tanzimat B-) Islahat C-) İstibdat D-) II. Meşrutiyet E-) 1876 Kanun-i Esasi

264

KARMA TEST XIX

1 B 16 A

2 D 17 E

3 B 18 D

4 D 19 D

5 B 20 C

6 C 21 D

7 B 22 B

8 E 23 B

9 C 24 D

10 B 25 D

11 E 26 D

12 E 27 A

13 B 28 C

14 C 29 A

15 D 30 E

1. I- I.Meşrutiyetin ilanıII- II. Meşrutiyetin ilanıIII- Bab-ı Ali Baskını

Yukarıdakilerden hangileri II. Abdülhamit dönemi gelişmelerinden değildir?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) Yalnız III D) I-II

E) II-III

2. I- Bosna-HersekII- GiritIII- BulgaristanIV- Batı TrakyaV- Doğu Trakya

Yukarıdaki bölgelerden hangileri Osmanlının I.Balkan savaşından önce kaybettiği topraklardandır?

A) I-II-III B) I-III-IVC) II-III-V D) I-II-III-IV

E) IV-V

3. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlının I. Dünya savaşında Almanya yanında yer almasının sebeplerinden biri değildir?

A-) Almanya’nın savaş teknolojisine duyulan güven

B-) İktidardaki ittihatçıların Alman yanlısı politikaları

C-) Bulgaristan’ın da Almanya yanında yer almış olması

D-) Kaybedilen toprakların geri alınmak istenmesi

E-) İngiltere, Fransa ve Rusya’nın Osmanlıya karşı izledikleri sömürgeci politikalar

KARMA TEST XX

265

4. I- Mondros AteşkesiII- Sevr BarışıIII-Ankara Antlaşması–1921IV-Gümrü AntlaşmasıV- Mudanya Ateşkesi

Yukarıdaki Antlaşmalardan hangilerinde Boğazlarla ilgili bir hüküm bulunmamaktadır?

A) I-III B)II-IV C)III-IVD) III-V E) II-V

5. I-İlk olarak Batı Anadolu’da Yunanlılara karşı ortaya çıktılar

II-En başarılı oldukları cephe Batı cephesidir

III-Batıda Büyük Taarruz’a kadar varlıklarını devam ettirdiler.

IV-Türk halkının işgallere karşı göstermiş olduğu silahlı örgütsüz direnişin genel adıdır.

Yukarıdakilerden hangileri Kuvay-ı Milliye ile ilgili doğru bir bilgi değildir?

A) Yalnız II B) I-II C) II-IIID) I-II-III E) II-III-IV

6. I. TBMM ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A-) Olağanüstü bir meclistir.B-) Başkanlığını Fethi Okyar yapmıştır.C-) Demokratik ve milli bir meclistir.D-) Düzenli orduyu kurmuştur.E-) İçinde M. Kemal’e muhalif olanlar

da vardır.

7. I- Misak-ı Milli’nin ilanıII-İstiklâl Marşı’nın kabulüIII-İstiklâl Mahkemelerinin

kuruluşuIV-Tehcir Kanunu

Yukarıdakilerden hangileri TBMM’nin aldığı kararlardan değildir?

A) Yalnız I B) II-IIIC) I-III-IV D) I-IV

E) II-III-IV

8. I- AlaşehirII- BalıkesirIII-ErzurumIV-Sivas

Alınan kararlar bakımından ulusal olan kongreler yukarıdakilerden hangileridir?

A) I-II B) Yalnız IVC) III-IV D) I-II-IV

E) Yalnız III

9. I- Manda ve himaye reddedildi.II- Temsil Heyeti ulusal hale

getirildi.III- Tüm yararlı cemiyetler

birleştirildi.Yukarıda özellikleri verilen gelişmeler nerede meydana gelmiştir?

A-) TBMM’de B-) Mebusan MeclisindeC-) Erzurum KongresindeD-) Sivas KongresindeE-) İzmir İktisat

10. I- Milli sınırlardan ilk kez taviz verilmesi

II-TBMM’nin ilk kez Büyük ve Avrupalı bir devletçe tanınması.

Yukarıdaki özellikler hangi Antlaşma ile ilgilidir?

A-) Kars AntlaşmasıB-) Gümrü AntlaşmasıC-) Moskova AntlaşmasıD-) Ankara AntlaşmasıE-) Mudanya Ateşkes Antlaşması

266

11. I- İstiklâl Marşı’nın kabulüII- Teşkilat-ı Esasiye’nin kabulüIII- Albay İsmet Paşa’nın General olması

Yukarıdaki gelişmeler hangi muharebenin sonucunda meydana gelmiştir?

A-) GümrüB-) Büyük TaarruzC-) Eskişehir-KütahyaD-) SakaryaE-) I.İnönü

12. I- Boğazlar Komisyonunun kaldırılmasıII- Bütün azınlıkların Türk sayılmasıIII-Kapitülasyonların kaldırılması

Yukarıdakilerden hangileri Lozan Antlaşması ile ilgili doğru bir bilgi değildir?

A-) Yalnız IB-) Yalnız IIC-) Yalnız IIID-) I-IIE-) II-III

13. I- Mudanya AteşkesiII- Saltanatın kaldırılmasıIII-Cumhuriyetin ilanı

Yukarıdakilerden hangileri Lozan’dan önce görülen gelişmelerden değildir?


E) II-III

14. I- Devletçilik-EkonomiII- Cumhuriyetçilik-SiyasalIII- Halkçılık-Sürekli Gelişme ve

YenileşmeYukarıda bazı ilke ve alan ilişkileri verilmiştir. Bu eşleştirmelerden hangileri yanlıştır?


E) II-III

15. Aşağıdakilerden hangisi bir laikleşme aşaması değildir?

A-) Tevhid-i Tedrisat kanunuB-) Soyadı kanunuC-) Tekke ve Zaviyelerin kapatılmasıD-) Halifeliğin kaldırılmasıE-) Saltanatın kaldırılması.

16. Aşağıdakilerden hangisi Medeni Kanunla kadınlara verilen haklardan biri değildir?

A)Evlendikten sonra kendi soyadını da kullanabilme hakkı

B)Boşanma hakkıC)Mirasta eşitlik hakkıD)Mahkemede eşit şahitlik hakkıE)İstediği mesleği seçme hakkı

17. I- Şeriyye Vekâleti-Diyanet İşleri Başkanlığı

II- Evkaf Vekâleti-Maarif Bakanlığı

III- Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekâleti-Milli Savunma Bakanlığı

Yukarıda birbirinin devamı niteliğinde olan bazı kurumlar verilmiştir. Bu eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?

A)Yalnız I B)Yalnız IIC)Yalnız III D)I-II

E)II-III

267

18. Aşağıdakilerden hangisi bir Ulusal Egemenlik aşaması değildir?

A-) Cumhuriyetin ilanıB-) Saltanatın kaldırılmasıC-) Erkan-ı Harbiye-i Umumiye

Vekâletinin kaldırılmasıD-) Medeni Kanunun kabulüE-) Kadınlara da seçme ve seçilme

hakkının verilmesi

19. Aşağıdakilerden hangisi Türk Milliyetçiliği ile bağdaşmaz?

A-) Yurtta sulh cihanda sulhB-) Ayrımcılığa ve bölücülüğe karşı

olmaC-) Birlik ve beraberlikD-) Din birliğini esas almaE-) Ulusal Bağımsızlık

20. Aşağıdakilerden hangisi Atatürk döneminde açılan okullardan biri değildir?

A-) Ankara Hukuk MektebiB-) Polis MektebiC-) Ankara Dil-Tarih Coğrafya

FakültesiD-) Güzel Sanatlar AkademisiE-) Millet Mektepleri

21. Aşağıdaki dış politika gelişmelerinden hangileri Cumhuriyetin ilanından önce görülen gelişmelerdendir?

A-) Kapitülasyonların kaldırılmasıB-) Boğazların tamamen Türkiye’nin

oluşuC-) Musul’un Irak’ta kalışıD-) Hatay’ın Anavatana katılışıE-) Balkan Antantının kuruluşu

22. Sadabat Paktına aşağıdaki devletlerden hangisi katılmamıştır?A) İran B) IrakC) Türkiye D) Afganistan

E) Azerbaycan

23. I- Kore HarbiII- II. Dünya HarbiIII-Kıbrıs Barış Harekâtı

Türkiye yukarıdaki savaşlardan hangilerine fiilen katılmamıştır?A) Yalnız I B) Yalnız IIC) Yalnız III D) I-II E) II-III

24. Aşağıdakilerden hangisi Atatürk Döneminde kurulan Partilerden değildir?A-) Serbest Cumhuriyet FırkasıB-) Terakkiperver Cumhuriyet FırkasıC-) Cumhuriyet Halk PartisiD-) Amele ve işçi PartisiE-) Demokrat Parti

25-Aşağıdakilerden hangisi II. Meşrutiyet dönemi siyasi partilerinden biri değildir? A-) Osmanlı Demokrat Fırkası B-) Ahrar Fırkası C-) Osmanlı Sosyalist Fırkası D-) Hürriyet ve İtilaf Fırkası E-) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası

26-II. Balkan Savaş sonucunda imzalanan aşağıdaki antlaşmalardan hangisi yanlış eşleştirilmiştir? A-) Bulgaristan ile Balkan Devletleri-

Bükreş Antlaşması B-) Bulgaristan ile Osmanlı Devleti-

Atina Antlaşması C-) Yunanistan ile Osmanlı Devleti

arasında Atina Antlaşması D-) Osmanlı Devleti ile Sırbistan-

İstanbul Antlaşması E-) Bulgaristan ile Osmanlı Devleti-

İstanbul Antlaşması

268

27-Aşağıdakilerden hangisi I.Balkan Savaşı’nın sonuçlarından biri değildir?

A-) Edirne’nin Osmanlı Devleti tarafından geri alınması

B-) Londra Antlaşması’nın imzalanması

C-) Arnavutluk’un bağımsızlık kazanması

D-) Bulgaristan’ın diğer balkan devletleriyle arasının açılması

E-) Bulgaristan’ın daha da güçlenmesi

28- I. Balkan Savaşı’nda Osmanlıya ilk saldıran devlet aşağıdakilerden hangisidir?

A-) Avusturya B-) Rusya C-) Bulgaristan D-) Sırbistan

E-) Karadağ

29-I. SuriyeII. MısırIII. FilistinIV. Cezayir

Osmanlı Devleti yukarıdaki topraklardan hangisini ya da hangilerini I. Dünya Savaşı öncesinde kaybetmemiştir?

A-) I ve II B-) II ve III C-) III ve IV D-) I ve III

E-) II ve IV

30-I. Osmanlıyı saf dışı bırakma

düşüncesiII. Ruslara yardım ulaştırmaIII. Petrol bölgelerine hakim olmakYukarıdakilerden hangisi ya da hangileri İtilafların Çanakkale Cephesi’ni açış nedenlerindendir?

A-) Yalnız I B-) Yalnız II C-) Yalnız III D-) I ve II

E-) II ve III

31-Osmanlı Devleti’nde rejime karşı çıkan ilk isyan aşağıdakilerden hangisidir?

A-) Kabakçı Mustafa isyanı B-) Patrona Halil isyanıC-) Bab-ı ali baskınıD-) 31 Mart Olayı E-) Şeyh sait isyanı

32-Ordu – siyaset birlikteliğinden dolayı kaybettiğimiz savaş aşağıdakilerden hangisidir?

A-) Trablusgarp Savaşı B-) I. Balkan Savaşı C-) II. Balkan Savaşı D-) kanal cephesi savaşı E-) Kafkas cephesi savaşı

33-Osmanlı Devleti’nden ayrılıp bağımsızlığını kazanan en son Balkan devleti aşağıdakilerden hangisidir?

A-) Karadağ B-) Arnavutluk C-) Romanya D-) Bulgaristan E-) Sırbistan

34-I. Ekonomik yayılmaII. Hanedan çekişmeleriIII. MilliyetçilikIV. BloklaşmaYukarıdakilerden hangisi ya da hangileri I. Dünya Savaşı’nın çıkmasında en az etkili olmuştur?

A-) Yalnız I B-) Yalnız II C-) Yalnız III D-) I ve IV

E-) I, III, IV

269

35-Aşağıdaki gizli antlaşmalardan hangisi ile Ortadoğu’da bağımsız bir Arap devletinin kurulması kararlaştırılmıştır?

A-) Londra Antlaşması B-) Petrograd Protokolü C-) Mc. Mahon Antlaşması D-) Saint Jean De Maurienne

Antlaşması E-) Boğazlar Antlaşması

36-Aşağıdakilerden hangisi Wilson İlkeleri kararlarından değildir?

A-) Tüm Gizli antlaşmaların iptal edileceği

B-) Savaştan sonra sınırların değişmeyeceği

C-) Mandater yönetimlerin kurulacağı D-) Uluslar arası bir barış örgütünün

kurulacağı E-) Türklerin çoğunlukta olduğu

yerlerin Türklere ait olacağı

KARMA TEST XX

1 C 16 A 31 D

2 A 17 B 32 B

3 C 18 D 33 B

4 C 19 D 34 B

5 C 20 B 35 C

6 B 21 A 36 C

7 D 22 E

8 C 23 B

9 D 24 E

10 C 25 E

11 E 26 B

12 A 27 A

13 C 28 E

14 C 29 D

15 B 30 D

1. I- DinII- DemircilikIII-TarımIV-ResimV- Askerlik ve ordu

Türkler yukarıdaki alanlardan hangisi ya da hangilerinde diğer medeniyetlerden etkilenmişlerdir?

A)Yalnız I B)Yalnız IV C)I-II-V D)III-IV

E)I-III

2. I- KarahanlılarII- GaznelilerIII-HazarlarIV-SibirlerV- Harzemşahlar

Yukarıdaki Türk Devletlerinden hangileri ismini kurulduğu yerden almamıştır?

A)Yalnız I B)Yalnız III C)II-III D)I-V

E)II-III-IV

3. I- Günlük yaşayış tarzıII- Savaşçı özellikleriIII- Ölü gömme âdetiIV- Sanat eserleriV- Hukuk kuralları

Türkler İslamlaşma ile birlikte yukarıdaki alanların hangilerinde bir değişiklik yaşadılar?

A)I-III-IV B)III-IV-V C)I-IV D)I-III-IV-V

E)II-IV-V

KARMA TEST XXI

270

4. I- Nibelungen-AlmanII- İgor-RusIII- Şehname-İranIV- İlyada ve Odessa -YunanV- Ramayana- HintVI- Şinto-Japon

Yukarıda bazı doğal destanlar verilmiştir. Türkler bunlardan hangisi ya da hangilerine konu olmuştur?A) II-III-V B)II-III-VII C)III-IV-VI D)I-II-III

E)II-III-IV

5. I- Han, Hakan, KağanII- İdikut,İlteberIII-SultanIV-ŞahV- PadişahVI-Tanhu,Şanyu

İslam öncesi Türk Hükümdarları yukarıdaki unvanlardan hangisi ya da hangilerini kullanmamışlardır?

A)Yalnız III B)II-III-IV C)I-II-III-V D)III-IV-V

E)IV-V-VI

6. I- TahtII- NevbetIII-HutbeIV-HilatV- MenşurVI-Tuğ

Yukarıdaki Hükümdarlık alametlerinden hangileri sadece İslami dönem Türk Devletleri için geçerlidir?

A)III-IV-V B)II-III-V C)I-II-III-IV D)II-III-IV-V

E)III-IV-V-VI

7. I- Peyamı sabaII- Takvimi vekayiIII- Hukuku beşerIV-İrade-i milliyeV- MinberVI-Hâkimiyeti milliye

Yukarıdaki gazetelerden hangisi ya da hangileri M.Kemal’in çıkardığı gazetelerdendir?

A)I-II B)I-II-III C)IV-V-VI D)II-III-V

E)III-IV-V-VI

8. I- GümilcineII - İskeçeIII- DedeağaçIV- Bozcaada V- Onikiada

Osmanlı Yukarıdaki topraklardan hangisi ya da hangilerini Balkan Savaşları sonucunda kaybetmiştir?

A)I-II-III B)II-III C)III-IV-V D)I-II-III-V

E)II-III-V

9. I- Uşi Antlaşması 1912II- Londra antlaşması 1913III-İstanbul Antlaşması

1913(Bulgaristan-Osmanlı)IV-Brest-Litowsk Antlaşması–1918

Osmanlı Devleti yukarıda yaptığı Antlaşmalardan hangisi ya da hangileri ile toprak kaybetmemiştir?

A)Yalnız I B)I-II C)III-IVD)I-III E)II-III

271

10. I. Doğu Trakya II. Batı Trakya III. Doğu Anadolu IV. Vilayeti Selase V. Musul

Misak-ı milliye göre yukarıdakilerden hangilerinde halk oylaması yapılacaktır?

A) I-II B) II-III C) II-IVD) IV-V E) III-IV

11. I- Mondros AteşkesiII- Sevr AntlaşmasıIII-Mudanya AteşkesiIV-Lozan Barış AntlaşmasıV- Misak-ı Milli BelgesiVI-Montrö

Yukarıdaki siyasi belgelerden hangisi ya da hangilerinde boğazların yönetimi uluslar arası bir komisyona bırakılmıştır

A)Yalnız II B)I-II- III C)III-IVD)II-III-V-VI E)II-IV

12. I- Stratejik II-YardımIII-İdeal

Yukarıdaki kavramlar sırasıyla hangi cepheleri ifade etmektedir?

A)Kanal-Galiçya-KafkasB)Irak-Romanya-KanalC)SuriyeFilistin-Irak-KafkasD)Kanal-Kafkas-MakedonyaE)Çanakkale-Makedonya –Kanal

13. I- LokarnoII- KellogIII- BMIV- NatoV- Küçük Antant

Yukarıdaki Devletlerarası kuruluşlardan hangisi ya da hangileri I.Dünya Savaşından sonra kurulmamıştır?

A)III-IV B)III-IV-VC)II-III-IV D)I-II-III

E) I-IV-V

14. I- Irak sınırıII- Suriye sınırıIII- Yunan sınırı

Lozan Barış Antlaşmasında yukarıdaki sınırlarımızdan hangileri çözüme kavuşmamıştır?

A)Yalnız I B)Yalnız II C) Yalnız III D)I-II

E)II-III

15.Mudanya Ateşkesi ile TBMM’ye bırakılıp Lozan’da geri alınan yer neresidir?

A)İstanbul B)BoğazlarC)Ege Adaları D)Doğu Trakya

E)Batı Trakya

16. I- Menemen olayıII- Çerkez Ethem olayıIII-Şeyh Sait olayıIV-Kuvay-ı İnzibatiye olayı

Yukarıdaki olaylardan hangileri Laik Rejime tepkinin bir sonucu değildir?

A)II-IV B)III-IV C)I-II D)Yalnız II E)I-IV

272

17. I- Bristol RaporuII- Harbourd RaporuIII-Milne RaporuIV-Sandler Raporu

Yukarıdaki Raporlardan hangisi ya da hangileri Türk varlığını uluslararası alanda destekleyen Raporlardandır?

A) Yalnız I B)I-II C)I-II-IIID)I-II-IV E)I-II-III-IV

18. I- Hıyanet-i Vataniye KanunuII- Takrir-i Sükûn KanunuIII-Teşkilat-ı EsasîyeIV-Aşarın kaldırılması

Yukarıdakilerden hangileri I.TBMM dönemi içinde gerçekleşen gelişmelerden değildir?

A)Yalnız II B)Yalnız IV C)Yalnız III D)I-III

E)II-IV

19. I- Havza GenelgesiII- Samsun RaporuIII- Moskova AntlaşmasıIV-Kars AntlaşmasıV- Gümrü Antlaşması

Yukarıdaki gelişmelerden hangisi ya da hangileri Milli Mücadelenin Hazırlık Dönemi gelişmelerinden değildir?

A)II-IV-V B)I-IV-V C)III-IV-V D)III-IV

E)II-V

20. I- İstiklâl Marşı’nın KabulüII- Londra KonferansıIII-Tekâlif-i Milliye emirleriIV-Ankara’nın başkent oluşuV- Gümrü Antlaşması

Yukarıdaki gelişmelerden hangisi ya da hangileri Batı Cephesindeki bir başarının sonucu olarak gerçekleşmemiştir?

A)III-IV-V B)I-IV-V C)I-III-IV-V D)I-II-III-IV

E)IV-V

21. I- AntepII- Urfa III-MaraşIV-KarsV- İzmirVI-Aydın

Yukarıdaki şehirlerden hangisi ya da hangileri TBMM’nin kuruluşundan önce düşman işgalinden kurtulan şehirlerimizdendir?

A)Yalnız I B)Yalnız II C)II-III D)I-II-III-IV

E)IV-V-VI

22. I- Selanik Mülkiye RüştiyesiII- Askeri TıbbiyeIII-Selanik Askeri RüştiyesiIV-Manastır Askeri İdadisiV- İstanbul Harp Akademisi

M. Kemal yukarıdaki okullardan hangisi ya da hangilerinde okumamıştır?

A)Yalnız II B)I-II C)II-III D)III-IV E)IV-V

23. I- Türk Tarih KurumuII- Türk Dil KurumuIII-Tevhid-i Tedrisat KanunuIV-Medeni Kanunun kabulüV- Türk Kurtuluş Savaşı

Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri Milliyetçilik ilkesi ile doğrudan ilgili değildir?

A)I-II B)I-II-VC)Yalnız III D)III-IV

E)III-IV-V

24. I- Medeni Kanunun KabulüII- Saltanatın kaldırılmasıIII- Soyadı kanununun kabulüIV-Tevhid-i Tedrisat Kanunu

Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri Halkçılık ilkesi doğrudanile ilgili değildir?

A)Yalnız I B)Yalnız IIIC)I-II-III D)II-III

E)II-IV

273

25. I- Cumhuriyet Halk PartisiII- Milli Kalkınma PartisiIII-Demokrat PartiIV-Terakkiperver Cumhuriyet

fırkasıV- Serbest Cumhuriyet Fırkası

Yukarıdaki Partilerden hangisi ya da hangilerinin kapatılması Türkiye’de Çok Partili Hayata geçişin gecikmesine sebep olmuştur?

A)III-IV B)Yalnız IV C)II-IVD)IV-V E)I-IV-V

26. I- İlk tek dereceli seçimII- İlk Çok Partili seçimIII-Tek Partili Dönemin sona

ermesiIV-Kadınların da katıldığı ilk

milletvekili seçimiYukarıdakilerden hangisi ya da hangileri Atatürk döneminde gerçekleşmiştir?

A)Yalnız II B)Yalnız III C)Yalnız IV D)I-IV

E)I-III-IV

27.Aşağıdakilerden hangisi Atatürk ilkeleri ile ilgili doğru bir bilgi değildir?

A) Atatürk İlkeleri 1937’de Anayasa’ya girmiştir.

B) Cumhuriyetçilikten ilk kez Amasya Genelgesinde bahsedilmiştir.

C) Devletçilik ilkesi 1923–1933 yılları arası uygulanmıştır.

D) Laiklik, Din-Devlet ilişkisine karşıdır.

E) Halkçılık ilkesi sosyal sınıflaşmayı reddeder.

28. I- SuriyeII- YunanistanIII- Sovyet RusyaIV-İranV- Irak

1925–1940 yılları arasında yukarıdaki devletlerden hangisi ya da hangileri ile ilgili sınır problemimiz olmamıştır?

A)II-V B)III-IV-VC)I-III-V D)III-V

E)II-III-IV

29. I- Musul meselesi II-Hatay sorunu III-Boğazlar sorunu IV-Kıbrıs sorunuTürkiye’nin Milletler Cemiyetine girmesi yukarıdaki sorunların hangisi ya da hangilerinin bizim yararımıza çözümlenmesini sağlamıştır?

A)Yalnız II B)Yalnız III C)II-III D)I-II-III

E)II-III-IV

30. I- İran II- IrakIII- BulgaristanIV-YunanistanV- Yugoslavya VI-Suriye

Türkiye Atatürk döneminde yukarıdaki devletlerden hangisi ya da hangileriyle bir bölgesel Antant ya da Pakt kurmamıştır?

A)I-III B)II-IV C)I-IV-V-VI D)III-VI

E)III-V-VI

274

1. Aşağıdaki olaylardan hangisi Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılmasını önlemek amacına yöneliktir?

A) Alemdar Vak'asıB) Çeşme Vak'asıC) Patrona Halil ayaklanmasıD) 31 Mart ayaklanmasıE) Meşrutiyetin ilanı (1994 – ÖYS)

2. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlıların Balkanlarda ilerlemesinin sonuçlarındanbiri değildir?

A) Beylerbeyliği sayısının ikiye çıkarılması

B) Teokratik yönetime geçilmesiC) Yeniçeri Ocağı'nın kurulmasıD) Haçlı zihniyetinin canlanmasıE) Boğazların denetiminin

Osmanlıların eline geçmesi (1994 – ÖYS)

3. Fatih döneminde, devlet adamı yetiştirmek amacıyla Topkapı Sarayı'nda açılan okul aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mekteb-i Ulûm-u EdebiyeB) Mekteb-i Maarif-i AdliyeC) Enderun MektebiD) Süleymaniye MedreseleriE) Mekteb-i Rüşdiye (1994 – ÖYS)

KARMA TEST XXI

1 E 16 A

2 A 17 D

3 D 18 E

4 D 19 C

5 D 20 A

6 A 21 C

7 C 22 A

8 A 23 D

9 C 24 E

10 C 25 D

11 E 26 C

12 A 27 C

13 A 28 E

14 A 29 C

15 B 30 D

KARMA TEST XXII

275

4. Osmanlılar Viyana’ı 1683 yılında ikinci kez kuşatmışlar ancak alamamışlardır. Aşağıdakilerden hangisi bu kuşatmanın sonuçlarından biri değildir?

A) Sadrazamlık makamında değişiklik yapılması

B) Podolya'nın elden çıkmasıC) Celali isyanlarının başlamasıD) Kutsal Ittifak'ın kurulmasıE) Rusya'nın Karadeniz'de üs

kazanması (1994 – ÖYS)

5. Aşağıdaki antlaşmalardan hangisi, karşısında verilen maddeyi içerir?

Antlaşma Madde

A)Paris -Boğazların 1841 Antlaşması’na göre yönetilmesi

B)Bükreş-Bulgaristan Krallığı'nın kurulması

C)Berlin-Kırım'ın bağımsız olması D)Küçük Kaynarca-Demirbaş Şarl’ın

ülkesine serbestçe dönebilmesi E)Vasvar- Kıbrıs'ın İngiliz yönetimine

bırakılması (1994 – ÖYS)

6. Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra imzalanan Sen Jermen Antlaşması ile aşağıdakilerden hangisi bağımsız bir devlet olarak ortaya çıkmıştır?

A) ArnavutlukB) RomanyaC) Çekoslovakya D) Sırbistan E) Karadağ (1994 – ÖYS)

7. Aşağıdakilerin hangisi III. Selim dönemiyle ilgilidir?

A) Islahat Fermanı B) Nizam-ı Cedit C) Sekban-ı Cedit D) Sened-i İttifak E) Vak'a-i Hayriye (1994 – ÖYS)

8. Aşağıdaki ayaklanmalardan hangisi, Mısır sorununun ortaya çıkmasına neden olmuştur?

A) Kabakçı Mustafa PaşaB) Tepedelenli Ali PaşaC) Vardar Alî PaşaD) Abaza Mehmet PaşaE) Kavalalı Mehmet Ali Paşa (1994 – ÖYS)

9. 1915–1917 yılları arasında Osmanlı Devleti'nin parçalanmasıyla ilgili olarak Fransa, İngiltere, İtalya ve Rusya arasında gizli antlaşmalar imzalanmıştır. Ancak bu antlaşmaların paylaşım planı daha sonraları değişikliğe uğramıştır. Paylaşım planlarındaki değişiklikaşağıdakilerden hangisinin sonuçlarından biridir?

A) Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasıB) İtalya'nın Anadolu'da işgal ettiği

topraklardan çekilmesiC) Rusya'nın savaştan çekilmesiD) Fransa ile İngiltere arasında görüş

ayrılığı çıkmasıE) ABD'nin I. Dünya Savaşı'na

girmesi

(1994 – ÖYS)

276

10. Son Osmanlı Mebuslar Meclisi'nde vatanın bütünlüğü ilke olarak kabul edilmiş, ancak İstanbul Hükümeti daha sonra bu ilkeye ters düşmüştür. Aşağıdakilerden hangisi İstanbul Hükümeti'nin bu İlkeye ters düştüğünün bir göstergesidir?

A) Sevr Antlaşması'nı kabul etmesiB) Lozan Konferansı'na katılmak

istemesiC) Amasya görüşmelerine temsilci

göndermesiD) Londra Konferansı'na katılmasıE) TBMM ile anlaşmak üzere Bilecik'e

delege göndermesi (1994 – ÖYS)

11. Milli Mücadele döneminde siyasal konularda birliği sağlamak amacıyla birtakım önlemler alınmıştır.Aşağıdakilerden hangisi bu önlemlerden biri değildir?A) Lozan görüşmeleri sırasında Meclis

için deki görüş ayrılıklarının tehlikeli olması üzerine seçimlere gidilmesi

B) Kuva-i Milliye'nin disiplinsiz davranışları karşısında düzenli ordunun kurulması

C) Ordunun ihtiyaçlarını karşılamak için Tekâlifi Milliye buyruklarının uygulanması

D) Afganistan ile bir dosttuk antlaşması yapılması

E) TBMM'nin, yetkilerini geçici olarak Başkomutan Mustafa Kemal'e bırakması

(1994 – ÖYS)

12. Sivas Kongresi'nde Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin ilkeleri doğrultusunda, ülke içinde ve dışarıya karşı siyasi ve idari kararlar alabilmek yetkisi aşağıdakilerden hangisine verilmiştir?A) Mebuslar MeclisiB) Kuva-i MilliyeC) İstanbul HükümetiD) Temsilciler KuruluE) Felah-ı Vatan Grubu (1994 – ÖYS)

13. 1 Kasım 1922'de kabul edilen bir kanunla saltanat kaldırılmıştır. Aşağıdakilerden hangisi bu kanunun kabul edilmesini çabuklaştırmıştır?

A) Düzenli ordunun kurulmasıB) Birinci İnönü Savaşı'nın

kazanılmasıC) Londra Konferansı'nın toplanmasıD) Yeni bir Anayasa'nın kabul edilmiş

olmasıE) Lozan'da yapılacak barış

görüşmelerine Osmanlı Hükümeti'nin de çağrılması

(1994 – ÖYS)

14. I. İstanbul Hükümeti'nin Anadolu harekâtını tanıması

II. Mebuslar Meclisi’nin kapanması

III. İstanbul Hükümetinde değişiklik olması

IV. İtilaf Devletleri arasında görüş ayrılığı çıkması

V. Anadolu'da isyanların sona ermesi

Milli Mücadele döneminde Temsilciler Kurulu ile İstanbul Hükümeti temsilcisinin Amasya'da bir protokol imzalaması, yukarıdakilerden hangilerinin bir göstergesidir?

A) I ve III B) II ve III C) II ve V D) II ve IV E) IV ve V

(1994 – ÖYS)

15. Aşağıdakilerden hangisi, Lozan Barış Görüşmelerine yalnız Boğazlar rejimini ilgilendiren konularda katılan devletlerden biridir?

A) İtalya B) YunanistanC) Sovyet Rusya D)İngiltere

E) Fransa

(1994 – ÖYS)

277

15. Türkiye'de, —Tanık olmada kadın ve erkeğin

eşit olması —Miras işlemlerinin yeniden

düzenlenmesi —Kadınların seçme ve seçilmesini

sağlayan ortamın oluşması Gelişmeleri aşağıdakilerden hangisinin sonuçları arasındadır?

A) Tevhid-İ Tedrisat KanunuB) Türk Medeni KanunuC) Kabotaj KanunuD) Takrir-i Sükûn KanunuE) Şapka Kanunu (1994 – ÖYS)

17. I. Türk Üniversitelerine yabancı bilim adamlarının kabul edilmesi

II. Türkçenin bir bilim ve kültür dili haline gelmesi

III. İlk beş yıllık ekonomik planın uygulanması

IV. Türk tarihinin derinliğine araştırılması

Bu gelişmelerden milliyetçilik ilkesi ile doğrudan ilgili olanlar aşağıdakilerin hangisinde birlikte verilmiştir?

A) I ve II B) I ve IIC) I ve IV D) II ve IV E) II ve III (1994 – ÖYS)

18. Milli Mücadele döneminde TBMM Hükümeti ile Fransızlar arasında Ankara Antlaşması'nın imzalanmasında aşağıdaki gelişmelerden hangisinin etkisi yoktur?

A) Fransız kamuoyundaki tepkinin artması

B) Doğu cephesinin kapanmasıC) Sovyet Rusya'nın TBMM'yi resmen

tanımasıD) Sakarya Zaferi'nin kazanılmasıE) Çerkez Ethem ayaklanmasının

ortaya çıkması (1994 – ÖYS)

19. Aşağıdakilerden hangisi kimyasal silahların özelliklerinden biri değildir?A) Boğucu olmasıB) Sinir sistemini etkilemesiC) Yakıcı olmasıD) Parça tesiri

olmasıE) Göz yaşartıcı

olması (1994 – ÖYS)20. Osmanlılarda kız öğrencilerin eğitimi ilk kez hangi devirde devletin görevleri arasına girmiştir?

A) Lale Devri B) Tanzimat DevriC) Fetret Devri D) Yükselme Devri E) Duraklama Devri

(1994 – ÖYS)

21. Balkan Savaşlarından sonra Bulgaristan'da yaşayan Türklere azınlık statüsü verilmesi aşağıdakilerden hangisinin bir sonucudur?A) Lozan AntlaşmasıB) İstanbul AntlaşmasıC) Atina AntlaşmasıD) Ziştovi AntlaşmasıE) Belgrat Antlaşması (1994 – ÖYS)

KARMA TEST XXII

1 E 12.

D

2 B 13.

E

3 C 14.

A

4 C 15.

C

5 A 16 B6 C 17

.D

7 B 18.

E

8 E 19.

D

9 C 20.

B

10 A 21.

B

11 D

278

1. Türk devletleriyle ilgili olgulardan bazıları şunlardır:

I. Avrupa'da devlet kurmuşlardır.II. Manihaizm’i kabul etmişlerdir.III. Alfabelerinde 14 – 18 harf

kullanmışlardır.IV. Orduyu onluk sisteme göre ilk

kez düzenlemişlerdir.V. Moğollar döneminde kültürel

etkinlikleri olmuştur,VI. Siyasi varlıklarına Göktürkler son

vermiştir.Bu olgulardan hangileri Uygurlara ilişkindir?

A) I ve III B)l ve VC) IV ve VI D) II, III ve V

E) II, IV ve VI (1995 – ÖYS)

2. Anadolu Selçukluları ticaret yollarının ele geçirilmesine önem vermişlerdir. Aşağıdakilerden hangisi Anadolu Selçukluların bu yaklaşımının sonuçlarından biri değildir?

A) Kervan ticaretinin yaygınlaşmasıB) Kervansaraylara ihtiyaç duyulmasıC) Ikta sisteminin kurulmasıD) Şehirciliğin önem kazanmasıE) Ülkenin stratejik önem

kazanması (1995 – ÖYS)

3. Ortaçağda, Batı'da kralların törenle kilisede taç giymelerinin, Doğu'da İse Müslüman hükümdarların halifeden menşur almalarının amacı aşağıdakilerden hangisidir?A) Monarşik gücü pekiştirmekB) Doğu kültürüyle Batı kültürünü

kaynaştırmakC) Haçlı düşüncesine son vermekD) Ulusal devlet kurmakE) İnanç özgürlüğünü sağlamak (1995 – ÖYS)

4. Aşağıdakilerden hangisi III. Haçlı Seferi'nin sonuçlarından biridir?

A) Mezhep kavgalarının sona ermesiB) Kudüs'ün Müslümanların elinde

kalmasıC) Selçukluların Anadolu'ya

yerleşmesiD) Feodalite yönetim sisteminin

ortaya çıkmasıE) Roma İmparatorluğu'nun ikiye

ayrılması (1995 – ÖYS)

5. Almanya'da Protestanlarla Katoliklerin mücadelesi sonunda yapılan Ogsburg Barışıyla halk, prenslerin kabul ettiği mezhebe girmek zorunda bırakılmıştır.Bu durum aşağıdakilerden hangisinin bir kanıtı olamaz?

A) Din savaşlarının devam ettiğininB) Prenslerin siyasi üstünlükleri

olduğununC) Hıristiyanlığın mezheplere

ayrıldığınınD) İnanç özgürlüğünün

benimsendiğininE) Savaşan tarafların anlaştığının (1995 – ÖYS)

6. Osmanlı imparatorluğu'nda örfî hukuk aşağıdakilerden hangisine dayanmaktadır?

A) Dinsel kurallaraB) Islahat Fermanı'naC) GeleneklereD) Mecelle'yeE) Adalet fermanlarına (1995 – ÖYS)

KARMA TEST XXIII

279

7. Aşağıdakilerden hangisi, XVII. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nda tarımsal üre-timin azalmasına yol açmıştır?

A) Kapitülasyonların genişletilmesiB) Dışardan borç para alınmasıC) Düyun-u Umumiye’nin kurulmasıD) Tımar sisteminin bozulmasıE) Nüfusun artması (1995 – ÖYS)

8. 1856 Paris Antlaşması'yla Osmanlı İmparatorluğu'nun Avrupa devletler topluluğuna alınmasına karar verilmiştir. Bu kararda aşağıdakilerden hangisinin etkisi vardır?

A) Tanzimat Fermanı'nın yayınlanmasının

B) Sened-i İttifak’ın imzalanmasınınC) Kanun-i Esasi'nin çıkarılmasınınD) Mecelle’nin hazırlanmasınınE) II. Meşrutiyetin ilan edilmesinin (1995 – ÖYS)

9. Aşağıdakilerin hangisinde verilen antlaşmalar, imzalandıkları halde yürürlüğe konulmamıştır?

A) Berlin - MoskovaB) Ayestefanos - SevrC) Atina - UşiD) İstanbul-AnkaraE) Gümrü - Kars (1995 – ÖYS)

10. Osmanlı İmparatorluğunda askeri eğitim kurumlarının Batı tarzında teşkilatlandırılması için Avrupalı uzmanlardan yararla-nılmasına kaçıncı yüzyılda başlanmıştır?

A) XV. B)XVIC)XVll. D) XVIII.

E) XIX. (1995 – ÖYS)

11. Osmanlı İmparatorluğu’nun toplumsal yapısının çeşitli etnik gruplardan oluşmasıaşağıdakilerden hangisinin gelişmesini engellemiştir?

A) Millet olgusununB) MerkeziyetçiliğinC) Uluslararası ticaretinD) Kültürel çeşitliliğinE) Hoşgörünün (1995 – ÖYS)

12. XVIII. yüzyılın sonlarında ve özellikle XIX. yüzyılda Avrupa'nın büyük devletleri Osmanlı imparatorluğu'na bağlı Yakındoğu topraklarına ilgi duydular.Aşağıdakilerden hangisi Avrupalıların bu topraklarla ilgilenmedeki amaçlarından biri değildir?

A) Hindistan'a ve Afrika'ya ulaşmakB) Ekonomik çıkarlar sağlamakC) Azınlıkların dinsel haklarını

savunmakD) Merkezi otoriteyi zayıflatmakE) Arapların tam bağımsız devlet

kurmalarını sağlamak (1995 – ÖYS)

13. Birinci Dünya Savaşı sonlarında;

- Yenen devletler topraklarını genişletmeyecek,

- Yenilen devletlerden savaş tazminatı alınmayacak,

- Hiçbir ulus, bir başkasının boyunduruğu altına sokulmayacak.

Yargıları aşağıdakilerden hangisinin kapsamında açıklanmıştır?

A) Bristol RaporuB) Wilson ilkeleriC) Saint Germain (Sen Jermen)

AntlaşmasıD) Harbord RaporuE) Paris Konferansı (1995 – ÖYS)

280

14. Aşağıdakilerden hangisiyle İttihat ve Terakki Partisi, Osmanlı İmparatorluğu’nun yönetimine tek başına egemen olmuştur?

A) Harekât Ordusu'nun kurulmasıB) 31 Mart Vak'asıC) Babıâli BaskınıD) Vatan ve Hürriyet Cemiyeti'nin

kurulmasıE) Osmanlı Ordusu'nun Kafkasya

Cephesi'nde yenilmesi (1995 – ÖYS)

15. Aşağıdakilerden hangisi, Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra, işgallere karşı Anadolu ve Trakya'da kurulan bölgesel derneklerin amaçlarından biri değildir?

A) Korunmak ya da savunmakB) Bölge halkının desteğini sağlamakC) Haklarını basın ve yayın yoluyla

duyurmakD) Azınlıklara da bağımsızlıklarını

sağlamakE) Avrupa büyük devletlerinin

desteğini sağlamak (1995 – ÖYS)

16. Milli Mücadele tarihimizde "Batı Cephesi" olarak adlandırılan cephe, aşağıdakilerinhangisinde alınan kararlar sonucunda kurulmuştur?

A) Balıkesir ve Alaşehir KongreleriB) İzmir Müdafaa-i Hukuk-i

Osmaniye CemiyetiC) Erzurum ve Sivas KongreleriD) Nazilli ve Afyonkarahisar

KongreleriE) Edirne ve Lüleburgaz Kongreleri (1995 – ÖYS)

17. Aşağıdakilerden hangisi ilk TBMM'de kabul edilmiştir?

A) Takrir-i Sükûn KanunuB) Lozan AntlaşmasıC) Ankara'nın başkent yapılmasıD) Cumhuriyetin ilân edilmesiE) Mustafa Kemal'e Mareşal

rütbesinin verilmesi (1995 – ÖYS)

18. İtalya, Milli Mücadele döneminde İngiltere ve Fransa ile birlikte Mondros Ateşkes Antlaşması'na dayanarak Anadolu'nun işgaline ka-tılmış, ancak daha sonra, işgal ettiği yerlerden çekilerek askeri tarafsızlığını göstermiştir. Aşağıdakilerden hangisi İtalya'nın bu doğrultuda hareket etmesindeki etkenlerden biridir?

A) Fransızlarla Ankara Antlaşması'nın yapılması

B) TBMM Ordusu’nun Sakarya Zaferi’ni kazanması

C) Yunan Ordusu'nun TBMM Ordusu karsısında ikinci kez İnönü'de yenilmesi

D) Kafkas Cumhuriyetleriyle Kars Antlaşması'nın yapılması

E) Yunanlıların Doğu Trakya'yı boşaltması

(1995 – ÖYS)

19. Lozan görüşmelerinde Lord Curzon Mondros Ateşkes Anlaşması'nı öne sürmüş, buna karşılık İsmet Paşa Mudanya Ateşkes Antlaşmasından sonra Lozan'a gelindiğini söylemiştir.İsmet Paşa'nın bu sözü

aşağıdakilerden hangisini savunduğunun bir göstergesi-dir?

A) Paris Konferansı'nıB) Cemiyet-i Akvam'ıC) Misak-ı Milli'yiD) Saltanatın kaldırılmasınıE) Laik devlet anlayışını (1995 – ÖYS)

281

20. Çok partili hayata geçmek amacıyla Cumhuriyet Halk Partisi karşısında Serbest Cumhuriyet Partisi kurulmuştur. Serbest Cumhuriyet Partisi aşağıdaki ilkelerden hangisini benimsememiştir?

A) Devletçilik B)CumhuriyetçilikC) Milliyetçilik D) Halkçılık E) Laiklik (1995 – ÖYS)

21. Türk İnkılâbı İncelendiğinde, önce temel inkılâpların yapıldığı, sonra da bunlara bağlı diğer inkılâpların gerçekleştirildiği görülür. Böyle bir yönelime göre, aşağıdakilerden hangisi diğerlerinin gerçekleştirilmesine ortam hazırlamıştır?

A) Medreselerin kapatılmasıB) Halifeliğin kaldırılmasıC) Şapka Kanunu'nun kabul edilmesiD) Tekke ve türbelerin kapatılmasıE) Kadınlara siyasal hakların verilmesi (1995 – ÖYS)

22. Türkiye Cumhuriyetinde Birinci Beş Yıllık Planın kabul edilmesineaşağıdakilerin hangisinden istenilen sonucun alınamaması bir gerekçe olarak gösterilmiştir?

A) Kabotaj Kanunu’ndanB) Aşar Vergisinin kaldırılmasındanC) İzmir İktisat Kongresi'ndenD) Teşvik-i Sanayi Kanunu'ndanE) Toprak reformundan

(1995 – ÖYS)

23. I. Aşar Vergisinin Kaldırılmasına ilişkin Kanun

II. Miladi Takvimin Kabul Edilmesine İlişkin Kanun

III. Türk Harfleri Hakkında Kanun

IV. Soyadı KanunuYukarıdaki kanunlardan hangileri toplumsal yaşamda karışıklığın giderilmesi amacına yöneliktir?

A) I ve IV B) I ve IIC) I ve IV D) II ve III

E) II ve IV (1995 – ÖYS)

24. Sivil Savunma Genel Müdürlüğü aşağıdaki bakanlıklardan hangisine bağlı bir kuruluştur?

A) İçişleri BakanlığıB) Dışişleri BakanlığıC) Milli Savunma BakanlığıD) Sağlık BakanlığıE) Çevre Bakanlığı (1995 – ÖYS)

25. Türk Silahlı Kuvvetlerine komutanlık ve karargâh subayı niteliklerine sahip kurmay subay yetiştiren kuruluş aşağıdakilerden hangisidir?A) Kara Harp OkuluB) Deniz Harp OkuluC) Hava Harp OkuluD) Harp AkademisiE) Milli Savunma Bakanlığı

(1995 – ÖYS)

282

KARMA TEST XXIII

1 D 14 C

2 C 15 D

3 A 16 A

4 B 17 E

5 D 18 C6 C 19 C

7 D 20 A

8 A 21 B

9 B 22 D

10 D 23 E

11 A 24 A

12 E 25 D

13 B

1. Aşağıdaki İslâm devletlerinin hangisinde sultan din bakımından halifeye, halife de siyaset bakımından sultana bağlı kalmıştır?

A) Endülüs Emevileri B) KarahanlılarC) EmevilerD) Büyük SelçuklularE) Osmanlılar

(1996 – ÖYS)

2. Anadolu Selçuklularında ikta adı verilen toprak yönetim sistemi Osmanlılarda geliştirilerek düzenli bir şekilde uygulanmıştır. Osmanlılarda uygulanan bu toprak yönetim sistemi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Dirlik B) AşarC) Yurtluk D) Mukataa

E) Vakıf (1996 – ÖYS)

3. Aşağıdakilerden hangisi Yeniçağdaki gelişmelerden biridir?

A) Paranın icat edilmesiB) Kâğıdın ilk kez üretilmesiC) Yazının icat edilmesiD) Alfabenin ilk kez kullanılmasıE) Yerçekimi kanununun bulunması (1996 – ÖYS)

KARMA TEST XXIV

283

4. Aşağıdakilerin hangisinde İngiltere ile Fransa birlikte hareket etmemiştir?

A) Mısır sorununun Avrupa sorunu haline getirilmesinde

B) Kırım Savaşı'nda Osmanlı İmparatorluğu'na yardım edilmesinde

C) Osmanlı yönetimine Islahat Fermanı'nın ilan ettirilmesinde

D) Osmanlı ve Mısır donanmasının Navarin'de yakılmasında

E) Berlin Antlaşması'nın imzalanmasında

(1996 – ÖYS)

5. Osmanlı İmparatorluğunun kuruluş döneminde, ele geçirilen yerlere Türkler yerleştirilirken buralarda güvenliğin korunmasına ve hukuk davalarının yürütülmesine de Özen gösterilmiştir. Bu yerlerin güvenliklerinden ve hukuk davalarının yürütülmesinden sorumlu olan görevliler aşağıdakilerden hangisinde sırasıyla verilmiştir?

A) Defterdar, müftüB) Subaşı, kadıC) Şehzade, vezirD) Bayraktar, müderrisE) Akıncılar, ahiler (1996 – ÖYS)

6. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlılarda,— I. Bayezid (Yıldırım)— I. Mehmet (Çelebi)— II. Mehmet .(Fatih)Dönemlerinin ortak özelliklerinden biridir?

A) Bir padişahın iki kez tahta çıkmasıB) Osmanlı tarihinde yükselme

döneminin yaşanmasıC) İstanbul'un kuşatılmasıD) Anadolu'da siyasi birliği

gerçekleştirmeye çalışılmasıE) Taht için kardeş kavgalarının

yaşanması (1996 – ÖYS)

7. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı İmparatorluğu'nun gelir kaynaklarından biri olan aşar vergisinin giderek köylü İçin ezici bir yük olmasının nedenlerinden biridir?

A) Görev karşılığı tımarlı sipahiye verilmesi

B) Peşin alınmasıC) Ürün üzerinden alınmasıD) Şer'i olmasıE) İltizama verilmesi

(1996 – ÖYS)

8. Osmanlı İmparatorluğunda, halka mesleki eğitim aşağıdakilerin hangisinde veril-miştir?

A) KütüphanelerdeB) Enderun’daC) LoncalardaD) İmaretlerdeE) Darulmaârifte

(1996 – ÖYS)

9. Osmanlı İmparatorluğunun yükselme dönemindeki üretim merkezleriyle İlgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Batı Anadolu'da pamuklu dokumalar yapılmıştır.

B) Kastamonu yöresinde yünlü dokumalar yapılmıştır.

C) İstanbul ve Selanik'te çuha dokumacılığı ilerlemiştir.

D) Amasya yöresinde gümüş çıkarılmıştır.

E) Bursa keçi tiftiğinden dokunan sof kumaşı ile ünlenmiştir.

(1996 – ÖYS)

284

10. Aşağıdakilerden hangisi, XVII. yüzyılda Osmanlı imparatorluğu'nda kadı ve sancakbeylerinin halktan kanuna aykırı bir şekilde para almaya başlamasınınsonuçlarından biri değildir?

A) Ülkede ayaklanmaların artmasıB) Yönetime bağlılığın azalmasıC) Sâlyâneli eyaletlerin kurulmasıD) Reayanın huzursuz olmasıE) Ekonomik durumun

bozulması (1996 – ÖYS)

11. XIX. yüzyılın sonlarında ve XX. yüzyılın başlarında Osmanlı İmparatorluğunun yitirdiği topraklardan bazıları şunlardır:I. Kıbrıs adasıII. MısırIII. TunusIV. Girit adasıV. Bosna - HersekVI. Trablusgarp

Osmanlı İmparatorluğu, bu topraklardan hangilerini Fransa'ya ve İtalya'ya bırakmak zorunda kalmıştır?

A) I ve II B) I ve IV C) II ve V D) III ve VI E) IV ve V (1996 – ÖYS)

12. Aşağıdakilerden hangisi, II. Meşrutiyet döneminde eğitim alanındaki gelişmelerden biridir?

A) İlköğretimin zorunlu hale getirilmesi

B) Kızlar için yükseköğretim kurumunun açılması

C) Batının eğitim kurumlarının kabul edilmesi

D) Avrupa'ya ilk kez öğrenci gönderilmesi

E) Yabancı dil öğretimine Önem verilmesi

(1996 – ÖYS)

13. Balkan Savaşları sonunda Bulgaristan ve Yunanistan'da kalan Türklerin sahip olacakları hakları belirleyen antlaşmalar aşağıdakilerden hangisinde birlikte verilmiştir?

A) Edirne - İstanbulB) İstanbul - AtinaC) Belgrat - BükreşD) Londra - EdirneE) Bükreş – Atina (1996 – ÖYS)

14. I. Dünya Savaşı'nda yenilen Almanya ile Versay Antlaşması, Bulgaristan ile Nöyyi Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmaların esasları aşağıdakilerin hangisinde belirlenmiştir?

A) Paris KonferansıB) Berlin KonferansıC) Londra KonferansıD) Viyana KongresiE) Yalta Konferansı (1996 – ÖYS)

15. Milletler Cemiyeti adına, bir ülkenin başka bir devlet tarafından yönetilmesine ne ad verilir?

A) Ortak yönetimB) Oligarşik devletC) Özerk yönetimD) Federal sistemE) Mandater sistem (1996 – ÖYS)

16. Aşağıdakilerin hangisi Mondros Ateşkes Antlaşmasında Anlaşma Devletlerini temsil etmiştir?

A) Yunanistan B) RusyaC) İngiltere D) Fransa

E) İtalya (1996 – ÖYS)

285

17. Sivas Kongresi'nde, Anadolu ve Rumeii Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin kurulması ve kongre kararlarını uygulayacak Temsilciler Kurulu'nun seçilmesi padişahı aşağıdakilerden hangisine zorlamıştır?

A) Halkoylaması yapılmasınaB) Anlaşma devletlerine karşı

çıkılmasınaC) İstanbul'daki aydınların Anadolu’ya

geçmelerine izin verilmesineD) Sadrazamın değiştirilmesineE) Seçimlerin yenilenmesine

(1996 – ÖYS)

18. Batı Trakya ile Kars, Ardahan ve Artvin'de halkoyuna, başvurulması aşağıdakilerin hangisinde ilke olarak kabul edilmiştir?

A) Erzurum KongresiB) Son Osmanlı Mebuslar MeclisiC) Sivas KongresiD) Amasya Görüşmeleri E) Bilecik Görüşmesi

(1996 – ÖYS)

19. Milli Mücadele döneminde, aşağıdakilerden hangisi TBMM'nin yargı yetkisini kul-landığına bir kanıttır?

A) İstiklâl Mahkemelerini kurması

B) Yeni bir Anayasa yapması C) Başkomutanlık Kanunu'nu

kabul etmesi D) Hıyanet-i Vataniye

Kanunu'nu kabul etmesi E) Takrir-i Sükûn Kanunu'nu

kabul etmesi

(1996 – ÖYS)

20. Aşağıdaki gelişmelerden hangisi, Mudanya Ateşkes görüşmelerinin başlamasında en büyük etken olmuştur?

A) Fransa ile Ankara Antlaşması'nın imzalanması

B) Fransa ve İtalya'nın İngiltere’ye baskısı

C) Batı Anadolu'nun işgalden kurtarılması

D) Sovyet Rusya’nın TBMM hükümetini desteklemesi

E) Londra Konferansının toplanması

(1996 – ÖYS)

21. Lozan Konferansı'nda,I. Fener Patrikhanesinin İstanbul'da

bırakılmasıII. Türk ve Rum ahalinin

değiştirilmesiIII. Rodos ve Oniki Ada ile Meis’in

Yunanistan'a verilmesiIV. Dış borçların ödenme koşullanV. Batı Trakya'nın Yunanistan'a

bırakılmasıVI. Azınlıklara bazı haklar tanınması

konularından hangileri görüşülmemiştir?

A) I ve II B) II ve III C) III ve V D) IV ve V E) V ve VI

(1996 – ÖYS)

22. Türkiye'de aşağıdakilerden hangisi diğerlerinden sonra gerçekleşmiştir?

A) Miladi takvimin kabul edilmesiB) Modem saat sisteminin kabul

edilmesiC) Medreselerin kapatılmasıD) Türk Medeni Kanunu'nun kabul

edilmesiE) Soyadı Kanunu'nun kabul

edilmesi (1996 – ÖYS)

286

23. Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye'de Atatürk dönemindeki gelişmelerden biridir?

A) Varlık vergisinin kabul edilmesiB) Tek dereceli seçim sistemine

geçilmesi C) köy Enstitülerinin açılmasıD) Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı'nın

hazırlanmasıE) Çok partili sisteme geçilmesi (1996 – ÖYS)

24. Aşağıdakilerden hangisi II. Dünya Savaşı'nın sonuçlarından biridir?A) Sovyet Rusya'nın Çekoslovakya’yı

işgal etmesiB) Milletler Cemiyeti’nin kurulmasıC) Yugoslavya'nın kurulmasıD) Bulgaristan'ın Ege Denizi ile

bağlantısının kesilmesiE) Macaristan'ın

bağımsızlığını kazanması (1996 – ÖYS)

25. Türk Silahlı Kuvvetlerini temsil eden simge aşağıdakilerden hangisidir?

A) Flama B) ForsC) Rozet D) Madalya

E) Sancak (1996 – ÖYS)

26. Aşağıdakilerin hangisinde verilen subaylara, savaşta olağanüstü yararlık gösterdikleri zaman mareşallik ve büyük amirallik rütbeleri verilir?

A) Tuğgeneral - TuğamiralB) Tümgeneral - TümamiralC) Korgeneral - KoramiralD) Orgeneral - OramiralE) Albay - Yarbay

(1996 – ÖYS)

KARMA TEST XXIV

1 D 14 A

2 A 15 E

3 E 16 C

4 A 17 D

5 B 18 B6 D 19 A

7 E 20 C

8 C 21 D

9 E 22 E

10 C 23 D

11 D 24 A

12 B 25 E

13 B 26 D

287

1. Ortaçağ başlarında Avrupa'nın etnik coğrafyasının büyük ölçüde değişmesinde aşağıdakilerden hangisi etkili olmuştur?

A) Hıristiyanlığın yayılmasıB) Haçlı savaşlarının sona ermesiC) Kolonizasyon hareketlerinin

başlamasıD) Kavimler Göçünün ortaya çıkmasıE) İslâmiyet'in doğması (1997 – ÖYS)

2. XIII. yüzyılın ilk yarısında Anadolu'da—Selçuklu şehzadeleri arasında taht

kavgalarının olması—Beyliklerin ortaya çıkması aşağıdakilerden hangisinin sonuçları arasındadır?

A) Katvan SavaşıB) Yassı Çemen SavaşıC) Kösedağ SavaşıD) Miryokefalon SavaşıE) Dorileon Savaşı (1997 – ÖYS)

3. Anadolu Selçukluları döneminde çiftçilere işleyebilecekleri kadar toprak verilir, topraklar ekilip biçildikleri sürece babadan oğula kalırdı.Bu durumun aşağıdakilerden hangisine karşı bir önlem niteliği taşıdığı savunulabilir?

A) Toprakların devletin denetimi dışında el değiştirmesine

B) Ayaklanmaların baş göstermesineC) El sanatlarının önemini

kaybetmesineD) Başka ülkelerden kaçak olarak

gelenlerin yerleşmesineE) Yöneticilerin aynı

aileden seçilmesine (1997 – ÖYS)

4. Aşağıdakilerin hangisinde Rönesans’ın etkisi yoktur?

A) Din savaşlarının çıkmasındaB) Reform hareketlerinin

başlamasındaC) Skolâstik düşüncenin önemini

yitirmesindeD) Büyük Şartın ilan edilmesindeE) Endüstri Devriminin

başlamasında (1997 – ÖYS)

5. Avrupa'da Restorasyon dönemi aşağıdakilerin hangisiyle başlamıştır?

A) Berlin Kongresi B) Viyana Kongresi C) Paris Antlaşması D) Versay Antlaşması E) Verdün Antlaşması (1997 – ÖYS)

6. Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Devleti'nin Kuruluş Döneminde yer alan olaylardan biridir?

A) Kırım Hanlığı’nın Osmanlı Devleti’ne bağlanması

B) Mısır'ın Osmanlı topraklarına katılması

C) Bulgar Krallığı topraklarının Osmanlı ülkesine katılması

D) Kıbrıs Adası'nın fethedilmesiE) Şehzade Cem'in II. Bayezit'e

başkaldırması (1997 – ÖYS)

KARMA TEST XXV

288

7. Aşağıdakilerden hangisi Divan üyelerinden "Nişancı"nın görevlerinden biridir?A) Has, zeamet ve tımar defterlerini

tutmakB) Devlet işleri hakkında fetva

vermekC) Divana başkanlık etmekD) Kadı ve müderrisleri atamakE) Sadrazam sefere çıktığında ona

vekâlet etmek (1997 – ÖYS)

8. Ortaçağda Venedikliler ve Cenevizliler Uzakdoğu ile Avrupa arasında ticaret ilişkileri sağlamaları sonucu ekonomik üstünlük elde etmişlerdir. Venediklilerle Cenevizlilerin bu ekonomik üstünlükleri aşağıdakilerin hangisiyle sona ermiştir?

A) Barutun ateşti silahlarda kullanılmasıyla

B) Avrupa'dan Amerika'ya göçün başlamasıyla

C) Baharat yolunun Müslümanların eline geçmesiyle

D) Atlas Okyanusundaki limanların Önem kazanmasıyla

E) Esir ticaretinin yasaklanmasıyla (1997 – ÖYS)

9. Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı İmparatorluğu’nun Duraklama dönemine girmesinin nedenlerinden biridir?

A) Ülkede tek söz sahibinin padişah olması

B) Tımar sisteminin bozulmasıC) İltizam sisteminin kaldırılmasıD) Divan üyelerinin sayısının

artırılmasıE) Şehzadelerin taşrada

görevlendirilmesi (1997 – ÖYS)

10. Aşağıdakilerden hangisinde I. olay ile II.olay arasında bir ilişki yoktur?

I IIA) Kutsal yerler sorunu-Kırım SavaşıB) Mısır sorunu Boğazlar SorunuC) Napolyon savaşları Viyana KongresiD) Berlin Kongresi- Romanya'nın Bağımsızlığını KazanmasıE) İngilizlerin Mısır'ı İşgali-Kavalalı Mehmet Ali Paşa isyanı

(1997 – ÖYS)

11. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti'nde yenilik hareketlerine karşı bir tepki niteliği taşımaktadır?

A) III. Selim’in öldürülüp IV. Mustafa’nın tahta geçirilmesi

B) Abdülaziz'in tahttan indirilip V. Murat'ın tahta çıkarılması

C) Rusçuk Ayanı Alemdar Mustafa Paşa’nın ordusu ile İstanbul'a gelmesi

D) Kolağası Niyazi Bey'in bir grup asker ve siville Resne'de dağa çıkması

E) Hareket Ordusu'nun İstanbul'a gelmesi

(1997 – ÖYS)

12. Avrupa devletleri, Osmanlı Devleti'ni aşağıdakilerden hangisine zorlamışlardır?

A) Tanzimat Fermanı'nı ilan etmeyeB) Yeniçeri Ocağını kaldırmayaC) Sened-i Ittifak'ı onaylamayaD) Avrupa'nın büyük başkentlerinde

elçilikler açmayaE) Islahat Fermanı'nı ilan etmeye (1997 – ÖYS)

289

13. XIX. yüzyılın ortalarına doğru Boğazların sorun haline gelmesinde etkili olan antlaşma aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bükreş AntlaşmasıB) Hünkâr İskelesi AntlaşmasıC) Edirne AntlaşmasıD) Yaş AntlaşmasıE) Küçük Kaynarca Antlaşması (1997 – ÖYS)

14. II. Balkan Savaşı'nda, Osmanlı ordularının Midye - Enez sınırını aşması, Osmanlı Devleti'nin aşağıdakilerden hangisinin koşullarını kabul etmediğini gösterir?

A) Londra KonferansıB) Paris KonferansıC) Bükreş AntlaşmasıD) İstanbul AntlaşmasıE) Atina Antlaşması (1997 – ÖYS)

15. Aşağıdakilerden hangisiAnlaşma Devletleri arasında görüş ayrılığına neden olmuştur?

A) San Remo Konferansı kararlarıB) Mondros Ateşkes Antlaşması'nın

yürürlüğe konmasıC) ingiltere’nin Paris Konferansında

İzmir’in Yunanistan'a verilmesini istemesi

D) Yunanistan'ın I. Dünya Savaşı'na katılması

E) Londra Konferansı’na Osmanlı Devleti’nin çağrılması

(1997 – ÖYS)

16. İstanbul Hükümeti ile Temsilciler Kurulu arasında yapılan Amasya Görüşmesinde;

I. Temsilciler Kurulu’nun rızası olmadan düşmanlarla barış görüşmelerine gidilmemesi

II. Mebuslar Meclisi’nin toplanmasıIII. Türklerin çoğunlukta olduğu

yerlerin işgaline izin verilmemesiIV. TBMM'nin kurulmasıV. Temsilciler Kurulu’nun Ankara’ya

gelmesiKonularından hangileri ele alınmamıştır?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) III ve IV E) IV ve V

(1997 – ÖYS)

17. Türkiye'de aşağıdakilerin hangisinde birinci olarak verilenin, ikinciye geçişi kolaylaştırdığı savunulabilir?

I IIA) Festen Şapkaya

B) Arap kökenli alfabeden

Yeni TürkAlfabesine

C) Mebuslar Meclisi'nden

Büyük MilletMeclisi'ne

D) Ümmetçilikten Ulusçuluğa

E) Şeriatçılıktan Laikliğe

(1997 – ÖYS)

290

18. I. İnönü Zaferi'nden sonra İngilizlerin Londra'da bir konferans düzenlemesini istemelerindeki amaç aşağıdakilerden hangisidir?

A) Fransa ve İtalya ile olan görüş ayrılıklarını gündeme getirmek

B) TBMM Hükümeti'yle Sovyet Rusya'nın yakınlaşmasını engellemek

C) Sevr Antlaşması’nın bazı maddelerini değiştirmek ve ona geçerlilik kazandırmak

D) ABD'yi Avrupa politikasından uzaklaştırmak

E) İstanbul Hükümeti ile TBMM Hükümeti'ni uzlaştırmak

(1997 – ÖYS)

19. Aşağıdakilerden hangisi, Kars Antlaşması'nın özelliklerinden biri değildir?

A) Türkiye'nin Doğu Sınırını çizen antlaşmalardan biri olması

B) Kafkas Cumhuriyetlerinin Sovyet Rusya’ya bağlanması

C) Kafkas Cumhuriyetleriyle imzalanmış olması

D) Sovyet Rusya'nın yapılmasını öngördüğü bir antlaşma olması

E) Gümrü Antlaşması'ndan daha sonra imzalanmış olması

(1997 – ÖYS)

20. Lozan Barış görüşmelerinde, aşağıdakilerden hangisi Türkiye ile Fransa arasında görüşme konusu olmamıştır?

A) Osmanlı borçlarıB) Türkiye - Suriye SınırıC) KapitülasyonlarD) Nüfus mübadelesiE) Yabancı okullar (1997 – ÖYS)

21. İngiltere Musul ve Kerkük'ü elinden çıkarmamak İçin aşağıdakilerden hangisini desteklemiştir?

A) Şeyh Sait ayaklanmasınıB) TerakkiPerver Cumhuriyet

Partisi’nin kurulmasınıC) İstiklâl Mahkemelerinin

kapatılmasınıD) Türkiye'nin Milletler Cemiyeti'ne

çağrılmasınıE) Sadabad Paktı'nın kurulmasını (1997 – ÖYS)

22. I. Batı TrakyaII. HatayIII. MusulIV. BoğazlarV. Ege Adaları

Sorunlarından hangileri, 1936 –1939 yılları arasında yapılan antlaşmalarla Türkiye Cumhuriyeti yararına çözülmüştür?

A) I ve III B) I ve IVC) II ve IV D) III ve IV

E) IV ve V (1997 – ÖYS)

23. Türkiye'de kadın hakları ile ilgili aşağıdaki gelişmelerden hangisi diğerlerinden sonradır?A) Kadınların belediye seçimlerine

katılmasıB) Evlenme işlemlerinin devlet

denetiminde yapılmasıC) Kadının her mesleğe girebilmesiD) Mirasta kadın-erkek eşitliğinin

sağlanmasıE) Kadının milletvekili seçmesi ve

seçilmesi (1997 – ÖYS)

291

24. Cumhuriyet döneminde meydana gelen;

I. Modern saat sisteminin kabul edilmesi

II. Miladi takvimin kabul edilmesiIII. Türk dilinin geliştirilmesi için

çalışmalaryapılması

IV. Tarih araştırmalarına ağırlık verilmesi

V. Soyadı Kanunu'nun kabul edilmesi

Gelişmelerinin hangileri, Ulusçuluk anlayışıyla doğrudan ilgilidir?

A) I ve II B) I ve IIC) II ve III D) III ve IV

E) IV ve V (1997 – ÖYS)

KARMA TEST XXV

1 D 14 A

2 C 15 C

3 A 16 E

4 D 17 C

5 B 18 C6 C 19 B

7 A 20 D

8 D 21 A

9 B 22 C

10 E 23 E

11 A 24 D

12 E

13 B

1. Anadolu uygarlığında, aşağıdaki kentlerden hangisi bir tıp merkezi olarak tanınmıştır?

A) Efes B) Bergama C) Perge D) Milet

E) Haiikarnas (1998 – ÖYS)

2. Gazneliler, Selçuklular ve Avarlar adlı Türk devletlerinden hangisi, "etnik köken"e, hangisi "kurucusu'na ve hangisi "kuruluş yeri'ne göre adlandırılmıştır?

Gazneliler Selçuklular AvarlarA) Kuruluş yeri-Kurucusu- Etnik kökenB) Kuruluş yeri -Etnik köken- KurucusuC) Kurucusu -Kuruluş yeri -Etnik kökenD) Kurucusu- Etnik köken -Kuruluş yeriE) Kurucusu- Kuruluş yeri -Etnik köken (1998 – ÖYS)

3. Asya Hunları ile Çinliler arasında yaşanan en büyük sorun aşağıda kilerin hangisinden kaynaklanmıştır?

A) Çinlilerin Hunlara bağlı kavimler arasında yaptıkları propagandalar

B) Çin sınır boylarında Hun ticaretinin denetlenmesi

C) Hun ileri gelenlerinin Çin ipeğine düşkün olması

D) Bazı Hun hükümdarlarının Çin prensesleriyle evlenmeleri

E) Hunlarla Çinliler arasında İpek Yoluna egemen olma mücadelesi

(1998 – ÖYS)

KARMA TEST XXVI

292

4. X. yüzyılda İslam dünyası, siyasi bakımdan hangi devletler tarafından temsil edilmiştir?

A) Emeviler ve Endülüs EmevileriB) Emeviler ve FâtımilerC) Fâtımiler ve MemlüklerD) Endülüs Emevileri, Fâtımiler ve

AbbasilerE) Fâtımiler, Abbasiler ve Memlükler (1998 – ÖYS)

5. Aşağıdaki gelişmelerden hangisinin, kalıplaşmış, gelenekçi anlayış yerine, özgür bir düşünce ortamı yaratarak diğerlerinin hepsine temel oluşturduğu kabul edilmektedir?

A) Rönesans hareketlerinin başlamasıB) Teknik alanda büyük gelişmelerin

olmasıC) Sanayi devriminin yapılmasıD) Fransız devriminin olmasıE) Reform hareketlerinin başlaması (1998 – ÖYS)

6.İngiltere, XIX. yüzyılın son çeyreğine kadar izlediği,

I. Hindistan'a giden ticari yolların güvenliğinin sağlanması

II. Osmanlı imparatorluğu’nun toprak bütünlüğünün korunması

III. Osmanlı ülkesinde yaşayan etnik grupların korunması

Politikalarının hangilerinden bu çeyrek içinde vazgeçmiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III

E) II ve III (1998 – ÖYS)

7.Aşağıdaki politikalardan hangisi, Türklerin Balkanlarda göçmen olarak yerleşip kalmasını sağlamak amacıyla uygulanmamıştır?

A) Göçmenlerin geçerli neden olmadan yeni yerleşim yerlerini terk etmelerinin yasaklanması

B) Anadolu'dan göçmen naklinde, özellikle anlaşmazlık içinde olan ailelerin seçilmesi

C) Yeni yerleşim yerlerine, gerekli olan malzemenin sağlanması

D) Göçmenlerden, bir süre için vergi alınmaması

E) Hristiyan ailelerden alınan çocukların, Müslüman çiftçilerin yanına gönderilmesi

(1998 – ÖYS)

8. Osmanlı Devleti,

I. Koyun hisarII. Birinci KosovaIII. ÇirmenIV. PalekanonVI. Varna

Savaşlarının hangilerini, Bizans’a karşı yapmıştır?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve IV

E) IV ve V (1998 – ÖYS)

293

9. İkinci Selim döneminde Sokullu Mehmet Paşa, Don ile Volga nehirleri arasında küçük gemilerin geçmesine imkân verecek bir kanal açma girişiminde bulunmuştur.Aşağıdakilerden hangisi, Sokullu Mehmet Paşa'nın bu girişimiyle ulaşmak istediği amaçlardan biri değildir?

A) Karadeniz İle Hazar Denizi'ni birleştirmek

B) Baharat yolunu denetimi altına almak

C) Orta Asya Türk devletleriyle doğrudan ilişki kurmak

D) Doğuda ele geçirilen yerleri korumak

E) Rusya'nın Karadeniz ve Kafkaslara inmesini engellemek

(1998 – ÖYS)

10. Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı İmparatorluğu’nda yapılan ıslahat hareketlerinin özelliklerinden biri değildir?

A) Toplum hayatının belirli alanlarında düzenlemeler yapılması

B) İmparatorluğun parçalanması ve çökmesinin önlenmeye çalışılması

C) Batıdaki kurumların bazılarının Örnek alınması

D) Halk hareketlerinin bir sonucu olması

E) Bazı alanlarda, eski ile yeninin bir arada bulunması

(1998 – ÖYS)

11. Osmanlı imparatorluğu'nda,

I. Geliri kale muhafızlarına ve tersane giderlerine bırakılan

II. Öşürü devlet memurlarına ve sipahilere maaş olarak verilen

III. Geliri hazineye bırakılantopraklar

Aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak adlandırılmıştır?

I II IIIA) Ocaklık Dirlik MukataaB) Mukataa Ocaklık DirlikC) Dirlik Ocaklık MukataaD) Mukataa Dirlik OcaklıkE) Dirlik Mukataa Ocaklık (1998 – ÖYS)

12. Aşağıdaki ayaklanmalardan hangisi, uluslararası bir boyut kazanmıştır?

A) Vardar Ali Paşa ayaklanmasıB) Karayazıcı ayaklanmasıC) Mehmet Ali Paşa ayaklanmasıD) Patrona Halil ayaklanmasıE) Kalenderoğlu ayaklanması (1998 – ÖYS)

13. Osmanlı İmparatorluğu'nda,I. İkinci Osman'ın tahttan

indirilmesiII. Üçüncü Selim'in tahttan

indirilmesiIII. Abdülaziz'in tahttan indirilmesiIV. Alemdar Mustafa Paşa'nın

sadrazamlığa getirilmesiV. Sadrazam Tarhuncu Ahmet

Paşa'nın öldürülmesiOlaylarından hangileri, yenilik taraftarlarının güçlendiğini gösterir?

A) I ve II B) II ve III C) II ve IV D) III ve IV

E) IV ve V (1998 – ÖYS)

294

14. XIX. yüzyılın ortalarında, Osmanlı İmparatorluğu, aşağıdakilerin hangisinde verilen iki devletin tehdidine karşın Macar ve Leh mültecileri geri vermemiştir?

A) Avusturya - İngiltereB) Fransa - AvusturyaC) Avusturya - RusyaD) İngiltere - FransaE) İngiltere - Rusya (1998 – ÖYS)

15. Osmanlı İmparatorluğu'nda, aşağıdakilerin hangisinde ikinci olarak verilen, birinci olarak verilenin yerini almıştır?

I IIA) Nızam-ı Cedit Sekban-ı ceditB) Medrese EnderunC) Tımar sistemi İltizamD) Saltanat Şûrası Ayan meclisiE) Yeniçeri Ocağı Sekbanı cedit (1998 – ÖYS)

16 I. Bittis ve Muş'un geri alınmasıII. Ingilizler'in Halep'in kuzeyinde

durdurulmasıIII. Çanakkale Boğazı'nın

savunulmasıV. Derne ve Tobruk'ta İtalyanlarla

savaşılmasıYukarıdakilerden hangileri, Mustafa Kemal'in Birinci Dünya Savaşı'ndaki etkinliklerini kapsar?

A) I ve III B) II ve IIIC) I, II ve III D) I, III ve IV

E) II, III ve IV (1998 – ÖYS)

17. Aşağıdakilerden hangisi, Erzurum Kongresi'nde görüşülen konulardan biri değildir?

A) Ulusal sınırlar B) Tam bağımsızlık C) Ulusal irade D) Azınlık haklarıE) Boğazlar Komisyonu (1998 – ÖYS)

18. Sivas Kongresi'nde "Ulusal bağımsızlığın sağlanması için ulusça direnilmelidir." görüşünde birlik sağlanmıştır.Aşağıdakilerden hangisi bu görüşle İlgili ilk gelişmedir?

A) Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin kurulması

B) Temsilciler Kurulu’nun Ankara’ya gelmesi

C) Düzenli orduya geçilmesiD) TBMM'nin açılmasıE) Tekâlif-i Milliye Emirlerinin

uygulanması (1998 – ÖYS)

19. Osmanlı Mebuslar Meclisi'nin 28 Ocak 1920 tarihli toplantısında aşağıdakilerin hangisiyle ilgili olarak karar alınmamıştır?

A) Azınlık haklarıB) Rodos ve Oniki AdaÇ) Batı Trakya'nın durumuD) İstanbul'un güvenliğiE) Kapitülasyonlar (1998 – ÖYS)

295

20. Mustafa Kemal'in 24 Nisan 1920 tarihinde Meclise yazılı olarak sunduğu önergede, aşağıdaki konuların hangisinden söz edilmemiştir?

A) Meclisin üstünde bir gücün olmadığı

B) Hükümet kurmanın zorunlu olduğuC) Geçici bir padişah vekili veya

geçici kaydıyla bir hükümet başkanı seçilmesinin doğru olmayacağı

D) Meclisin seçtiği ve Meclise karşı sorumlu bir hükümet oluşturulması gerektiği

E) Yeni devlet rejiminin adının ne olacağı

(1998 – ÖYS)

21. Sovyet Rusya, TBMM Hükümeti ile Moskova Antlaşması'nı yapma gereğini aşağıdakilerin hangisinden sonra duymuştur?

A) İtalyanların işgal ettikleri Anadolu topraklarından çekilmesi

B) Birinci İnönü Savaşı'nın kazanılması

C) Sakarya Savaşı'nın kazanılmasıD) Fransa'nın TBMM Hükümeti ile

Ankara Antlaşması'nı yapmasıE) Anlaşma Devletlerinin, Yunanistan ile Türkiye arasında

ateşkes önerisinde bulunması (1998 – ÖYS)

22. İkinci dönem TBMM'de, hükümeti oluşturma ve sürdürme zorlukları aşağıdakilerin hangisinden kaynaklanmıştır?

A) Milletvekili seçimlerinde, önce ikinci seçmenlerin seçilmesi

B) Çok partili döneme geçilmemiş olması

C) Bakanların tek tek meclis içinden seçilmesi

D) Büyük Millet Meclisi üyelerinin seçimlerinin iki yılda bir yapılması

E) Seçim kanununda değişiklik yapılmak istenmesi

(1998 – ÖYS)

23. Türkiye Cumhuriyeti,I. Yabancı okullardaki eğitim ve

öğretimII. Hatay Cumhuriyeti'nin kurulmasıIII. Boğazların yönetimiIV. Musul’un Misak-ı Milli sınırları

içinde kalmasıKonularından hangilerini, iç sorun sayarak uluslararası düzeyde görüşmeyi reddetmiştir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve IV D) II ve III

E) III ve IV (1998 – ÖYS)

24. Aşağıdakilerden hangisi kronolojide, Türkiye Cumhuriyeti'nin Milletler Cemiyeti'ne üye olması için çağrı yapılmasından sonra yer alır?

A) Birinci İzmir İktisat Kongresi B) Kapitülasyonların kaldırılmasıC) Yunanistan ile mübadele sorunun

çözülmesiD)Çok partili döneme geçme

denemesinin yapılmasıE) Sadabat Paktı'nın imzalanması (1998 – ÖYS)

296

25. Sivil savunma düşüncesi aşağıdakilerin hangisinden sonra ortaya çıkmıştır?

A) Vietnam SavaşıB) İkinci Dünya SavaşıC) Birinci Dünya SavaşıD) Kore SavaşıE) Birleşmiş Milletler Örgütü'nün

kuruluşu (1998 – ÖYS)

26. Dünya ülkelerinin çoğunluğunun bağımsızlığını kazanmış olmasıyla, Birleşmiş Milletler Örgütü'nün aşağıdaki organlarından hangisinin işlevi neredeyse kalmamıştır?

A) Genel KurulB) Güvenlik KonseyiC) Ekonomik ve Sosyal KonseyD) Vesayet MeclisiE) Uluslararası Adalet Divanı (1998 – ÖYS)

BİBLİYOGRAFYA:1. ARMAOĞLU, PROF.DR FAHİR

19. YÜZYIL SİYASİ TARİHİ (1789–1914)

2. ARMAOĞLU, PROF.DR FAHİR20. YÜZYIL SİYASİ TARİHİ (1914–1980)

3. ATATÜRK, M.KEMAL NUTUK-SÖYLEV

4. AYDEMİR, Ş.SÜREYYA TEK ADAM

5. BAYKARA, PROF.DR TUNCER TÜRK İNKILÂBI TARİHİ

6. ÇELEBİ, MEVLÜTTÜRK İNKILÂP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK

7. EROĞLU, PROF.DR HAMZA TÜRK İNKILÂBI TARİHİ

8. IRMAK, PROF.DR SADİ ATATÜRK DEVRİMLERİ TARİHİ

9. KAFESOĞLU, PROF.DR. İBRAHİM TÜRK MİLLİ KÜLTÜRÜ

10. KARAL, ORD. PROF.DR ENVER ZİYATÜRKİYE CUMHURİYETİ TARİHİ

11. M.E. B. YAYINLARI BELGELERLE ATATÜRK’ÜN HAYATI

12. ÜNAL, PROF.DR M. ALİ T.C.İNKILÂP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜKI

13. ÜNAL, PROF.DR MEHMET ALİ OSMANLI MÜESSESELERİ TARİHİ

14. ORAN, BASKIN TÜRK DIŞ POLİTİKASI CİLT I,CİLT II

15. TANSEL, SELAHATTİN, MONDROSTAN MUDANYAYA

16. TUNAYA, PROF.DR TARIK ZAFER TÜRKİYE’DE SİYASİ PARTİLER

17. TURAN, Prof. DR. OSMAN TÜRK CİHAN HÂKİMİYETİ MEFKÛRESİ

18.TOGAN, PROF.DR ZEKİ VELİDİ, UMUMİ TÜRK TARİHİ

KARMA TEST XXVI

1 B 14 C

2 A 15 A

3 E 16 C

4 D 17 E

5 A 18 A6 B 19 B

7 E 20 E

8 D 21 B

9 B 22 C

10 D 23 A

11 A 24 E

12 C 25 C

13 D 26 D

Documents

tarih kpss