Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
sarCevi
Sesavali 3
nawili I
Sesavali 50
Tavi I berZnul-romauli wyaroebi kolxeTisa da lazikis Sesaxeb 52
1. straboni kolxeTis Sesaxeb 52
2. prokofi kesarieli lazikis Sesaxeb 65
omi sparselebTan 65
omi goTebTan 74
prokofi kesarielis sibrZne 80
lazikas kldiani sanapiro aqvs 86
prokofis `aqeTa~ 87
`viwroebi fazisTan~ 88
lazika 88
boasi _ saTave aqvs persarmeniaSi. `boasi anu akamfsisi~ 88
monopolia 89
3. prokofis wigni _ `saidumlo istoria~ lazikes Sesaxeb
(mimoxilva) 89
4. prokofis wigni _ `SenobaTa Sesaxeb~
(mimoxilva) 90
klisurebi lazikis SesasvlelSi 91
Wanebi 91
lazi mefeebis samefo Sesamoseli 92
lazike 92
klisurebi 93
Waobi prokofis cnobiT 93
gza persarmeniidan bizantiisaken 94
5. agaTia sqolastikosi lazikis Sesaxeb 95
lazeTis Zveli mosaxleoba 100
manZilebi lazikis punqtebs Soris 100
saxelwodebaTa damTxvevebi 101
alanebi misimianTa qveynis winaaRmdeg 101
bizantielTa omi misimianTa winaaRmdeg 102
misimielTa bavSvebis umowyalo daxocva bizantielebis mier 103
misimielebi qristianebi iyvnen 104
WanTa tomis damorCileba 104
6. menandre proteqtori
svanebis damorCileba bizantielebis mier 105
821
didi svaneTi _ istoriaSi dakarguli qveyana 106
svaneTis prosparsuli orientacia 109
dava svaneTis gamo 110
7. Teofilaqte simokata _ sparselebis laSqroba svaneTSi 112
Tavi II tbebi da mdinareebi istoriul kolxeTSi 116
mdinare fazisi 116
Sesavali 116
md. fasisi arianes mixedviT 118
straboni mdinare fasisis Sesaxeb 121
agaTias mixedviT md. fasisi md. Woroxia 122
sxvadasxva avtorTa cnobebi fazisis saTavis Sesaxeb
md. fasisis saTave _ armenia 126
prokofi kesarieli fasisis Sesaxeb
Woroxi kavkasorTan (prokofis kavkasia, sakavkasiZeo, kavkasori) 127
fasisi 128
md. fasisi swrafia 128
fasisi da boasi 128
fasisi - Woroxia eqvTime mTawmindelis TvalsazrisiT 129
naosnoba Woroxze g. yazbegis mixedviT 129
sanaosno mdinare Woroxi (fazisi) d. baqraZis mixedviT 131
strabonis aRweril fasisis 120 xids mogvagonebs d. baqraZis aRwerili xidebi 134
Woroxi sanaosnoa 134
naosnoba, navTmSenebloba da navmisadgomebi md. Woroxze veidenbaumis
mixedviT 135
n. adonci: boasi _ Woroxia 138
fazisi s. yauxCiSvilis mixedviT 139
fasisi p. ingoroyvas mixedviT 139
fuZe `fas~ 141
m. berZniSvili _ `fazisi rionia, yvirila ZirulasTan erTad~ 141
fasisis Senakadi md. reoni g. grigolias mixedviT
(petra, sebastopolisi, kutaia) 142
Woroxis xeoba o. didmaniZis mixedviT 146
Woroxis xeoba r. malaymaZis mixedviT fazisis oqro, iberiis gza, xidebi,
naosnoba, seli da kanafi 153
eqspedicia Woroxze 2009 wlis 27 ivliss 157
borani (,,poromi~) md. rionze 159
paliastomis tbis ,,legenda~ 160
tba fazisis SesarTavTan 163
paliastomis tba 163
md. Termodonti da Temiskira arianes mixedviT 164
822
fazisi, Temiskira da Termodonti strabonis mixedviT 165
Tavi III. gzebi da xidebi istoriul kolxeTSi 166
mTavari savaWro arteriebi 166
1. `gza klarjeTisa~ 166
wm. andria pirvelwodebuli arTvin-artaanis gzaze (I s.) 166
qristes samsWvalTa da ferxTa ficris gza (IV s.) 167
vaxtang gorgaslis gza klarjeTisa (V s.) 167
qalaqi `artanisa~ da farnavazis klarjuli gza (Zv. w. III s.) 168
klarjeTSi murvan yrus laSqrobis gza (VIII s.) 168
bagrat IV-is gza xufaT-klarjeTisa (XI s.) 169
artanujis saerTaSoriso gza (X s.) 169
baRvaSebi mcxeTa-klarjeTis gzis (XII s.) _ TrialeTis monakveTze 170
xosro klarjeTis gzaze (VI s.) 171
lazikaSi mimavali sparselTa gzis marSruti g. grigolias mixedviT 173
sparseTis Sahi klarjeTis gzaze 177
klarjeTis gza skandadan _ sarapanamde 179
skanda-kandridi klarjeTis gzaze 180
pirveli saepiskoposoebi klarjeT-mcxeTis gzis pirze 181
lazika-iberia-persarmeniis makavSirebeli mokle gza
e. veidenbaumisa da g. yazbegis aRwera - saerTaSoriso gzisa 181
2. gza qarTlisa 185
`gza qarTlisa~. imperator basili bulgarTmmusvrelis gza 186
herakles `qarTlis gza~ 186
3. iberia - sparseT-bizantiis gzaze 187
saepiskoposoebi trapezunt-Teodosiopolisis anu trapizon-erzrumis gzaze 187
herakle keisris gza (i. manandianis marSruti) 188
herakle keisris gza (v. goilaZis marSruti) 188
aRmosavleT-dasavleTis damakavSirebeli savaWro gza 188
4. vani-quTaisis SemovliTi gza 189
5. xidebi 190
lazikis qvis xidebi veidenbaumis mixedviT 191
nawili II
Tavi IV lazika-klarjeTi 193
lazikis geografiuli aRwera 193
lazika-Radoni 195
klarjeTisa da lazikis aRwera msgavsia (klarjeTi lazikis msgavsad
kldovani da umosavlo qveyanaa) 196
guram grigolia egris-lazikis samefos saistorio geografiis
problemebis Sesaxeb 200
823
g. grigolias Tvalsazrisi tabula pevtengerianas Sesaxeb 207
artaani iberiaSi 211
klarjeTi- `berZenTa qveyana~ _ `saberZneTi~ 212
lazika _ somxeTis mosazRvre qveyana 212
movses xorenaci lazikis Sesaxeb (bagrationebi sperSi) 213
lazikis baRebi anu moxirisis Zieba veidenbaumisa da
yazbegis mixedviT 215
ori lazika 216
Zveli lazika-qaldiis Temi (,,sofeli megrelTa~) 218
ratom ,,qaldea~? 218
lazika farTo politikuri gagebiT 219
WaneTi (sisilisi/saisini/,zigana) 219
xaldea _ qaldea _ xalibi 220
qaldea _ qarTea 221
Wanebi 221
xaltiq - xaldia (qaldia) 950 wlisTvis 222
tibarenebi da Wanebi erT miwazea 223
provincia armeniakoni 223
klarjeTi anu lazika 224
d. xoStarias wignis `klarjeTis eklesiebi da monastrebi~
mimoxilva 227
Tavi V sarapana da skanda 230
sad mdebareobda straboniseuli sarapana (Sorapani) 230
imereTis skande da Sorapani `saqarTvelos geografiuli
atlasis~ (1992) mixedviT `subtropikebis zonaSi~ mdebareoben 231
venaxis plantaciebi SorapanTan 232
sarapana da Sorapani g. grigolias mixedviT 232
sarapanebi 233
straboni (XI, II, 17) sarapanas Sesaxeb 235
sarapanasTan fazisi swrafi da xmauraa, xolo SorapanTan mdinareebi
mdore da uxmauroa 235
strabonis sarapanidan oTxi dRis gzaa fexiT iberiamde 236
straboni (XI, II, 18) mesxeTis sam nawilad dayofis Sesaxeb 237
daskvna 238
sarapana _ sarapali, arfali 238
skanda 238
skandis cixe-simagre saerTaSoriso mniSvnelobis gzaze 240
eqspedicia kandridsa da askanSi 241
Sorapani da skande mnaxvelis TvaliT 245
Tavi VI rionis Waobebi 246
824
Savi zRvis geologia 246
saqarTvelos pleistocenuri naleqebi 248
1. kolxeTis geologiuri istoria holocenur periodSi 249
2. g. maisuraZe. kolxeTis uaxlesi istoriidan (paliastomis tbis
warmoSoba IX-X saukuneebSi) 252
rionis dablobis Waobebi 254
I-VI saukuneebSi Savi zRvis sanapiro zolis moxazuloba Seicvala 254
zRvis donis aweva I-II saukuneebSi da misi Sedegebi 255
Waobi, malaria-xorSaki qarTuli wyaroebiT rionis bari (teritoria
foTidan samtrediamde da quTaisamde) sacxovreblad uvargisi iyo 256
narionalebi 257
daskvna 258
`talaxiani laSqroba~ 259
mezRvauri tomi _ lazebi 259
legenda dasavleT saqarTvelos Sesaxeb 260
damaluli qarTuli warwerebi dasavleT saqarTveloSi 261
Tavi VII fazisi - foTi _ fadisa _ fasidi foTi (faTisi) Revondis
cnobiT 262
foTis arqeologia 266
foTi da rionis dablobi V-XV saukuneebSi (geologiuri mimoxilva) 270
foTis akvatoria geologis, teqnikur mecnierebaTa doqtoris
g. maisuraZis TvalsazrisiT 272
fasisel akademikosTa Tvalsazrisi 273
Waobis hava foTTan 276
paliastomis RvTismSoblis xati 276
episkoposi fazisisa, anu trapezuntisa 277
fazisis akademia 278
Termodonti, Temiskira, petra, fazisi 281
murie da kalfoglu fazisisa da akamfsisis Sesaxeb 282
ara foTia saporto qalaqi _ aramed `xufaTi~ 282
fasisis anu fasianis qveyana konstantine porfirogenetis cnobiT 283
nawili III
Tavi VIII egrisi 284
$ 1. samxreT egrisi
1. samxreT egrisi da Crdilo egrisi 284
2. `Zveli somxuri geografia~. `egris qveynis~ adgilmdebareobis Sesaxeb 285
3. manraliis adgilmdebareoba n. adoncis mixedviT 289
4. manraliis geografia 290
5. manralia _ lazika 291
825
6. egri da manralia 292
7. eger-egrisi 292
8. egeria n. adoncis mixedviT 293
9. erges qveyana _ vaxuStis mixedviT 294
10. egri _ Woroxis xeoba iv. javaxiSvilis mixedviT 295
11. lazikis lokalizacia Zveli avtorebis mier 295
12. mematianeebi `sofeli megrelTas~ Sesaxeb 296
13. kolxeTi da armenia 296
14. skviTia da iberebi 297
15. toponimebi 297
16. ori egrisi 298
17. vaxtang gorgasali istoriul samxreT iberiis miwa-wyalze (samxreT
egrisSi) 301
2. Crdilo egrisi
1. `qarTlis cxovrebis~ cnobebi egrisTan dakavSirebiT (wyaros
mimoxilva _ `qarTlis cxovreba~, 1955, t. I.) 303
2. egrisi qristeSobamde IV-III saukuneebidan I saukunemde (qarTlis
samefos sazRvrebi) 303
3. egriselebi _ naTesaviT qarTvelni 305
4. `egrisiT Sekrbes uricxvni spani~ 307
5. aznaurebi egrisSi 308
6. saxelmwifo da kulturis ena egrisSi 308
7. egrisis (afxazeTis) mosaxleoba uxtanesis mixedviT (`da im qveyanas
afxazeTi ewodeba~) 310
8. strabonis cnobiT svanebi iberielebi arian, xolo dasavleT
saqarTvelo iberiis nawilia 311
9. `naTesavi Cveni~ 312
10. eTnikuri `qarTvelis~ identurobis cneba 313
11. egrisi qristeSobis epoqaSi (qujis SvilTaSvili qarTlis mefe) 313
12. mefe aderki egriselis Semdeg yoveli qarTlis dayofa 314
13. egrisis anu `dasavleTis erisTavebi~ 314
14. egrisi _ qvemo iveria 317
15. egrisi I-III saukuneebSi (qronika) 319
16. egrisi IV saukuneSi (qronika) (mefe mirianis samefo egriswylamdea) 320
17. egrisi V saukuneSi (berZnebma daipyres qarTlis samefos
miwa-wyali `egriswylidan cixe-gojamde~) 320
18. egrisi vaxtang gorgaslis anderZSi 321
19. egrisi VI saukuneSi (`qvemo erisTavebi~ anu egris-klarjeTis
erisTavebi) 323
20. egrisi VIII saukuneSi (qronika) 323
826
21. odiSi 324
Tavi IX administracia 324
1. iustinianes reformebi aRmosavleT SavizRvispireTSi _ istoriul
lazikaSi 324
2. lazikisa da misi mimdebare mxareebis administraciuli mdgomareoba
iustinianemde 327
3. saqarTvelos momijnave bizantiuri mxareebis samxedro-administraciuli
dayofa 328
4. eklesiuri lazika da politikuri lazika _ sxvadasxva teritoriebze
mdebareni 329
5. saisini, fasiani 330
6. qvrivis mmarTveloba 331
7. eklesiis organizeba 332
8. armenieli satrapebi da lazikis mefeebi bizantiur samoxeleo sistemaSi 332
9. romauli samxedro nagebobebis naSTebi ziganasa, rodopolissa,
pitia-pitiuntsa da sebastopolisSi 333
Tavi X konstantinopolis sapatriarqos eparqiebi lazikaSi 335
Sesavali 335
1. saeklesio geografia 335
2. lazikis samitropolitos geografiuli areali 336
3. miwa-wyali lazikis eparqiisa 341
4. lazikis samitropolitos teritoriebis zrda 342
5. trapezuntis samitropolitos saepiskoposo kaTedrebi georgikis
mixedviT (georgika, nakveTi II, 1952, gv. 185) 343
6. trapezuntis samitropolitos saepiskoposoebis mixedviT
(`pravoslavnaia enciklopedia~ t. III, 2001, gv. 328) 343
7. trapezuntis mitropolia lazikeSi da e.w. somex-qalkedonitTa
kaTedrebi 344
8. I-V ss-Si lazika erqva trapezuntis samxreT-aRmosavleT mTianeTs 345
9. ratom ewoda trapezuntis eparqias `samitropolito lazikaSi~ 346
10. trapezuntis samitropolito lazikaSi da antioqiis iurisdiqcia
istoriul iberiaSi 347
11. lazikis saepiskoposoebi 348
12. eklesiuri lazika vanis tbamde 349
13. `didi lazia~ 350
14. afxazeTis sakaTalikosos Seqmnis gamocana 350
15. `arian-qarTli~ - lazikis samitropolitos istoriuli safuZveli
(vaxuStis mixedviT istoriuli klarjeTi igive lazikaa) 352
16. samxreTis iberia da samxreTis lazika 355
17. lazikis samitropolitos miwa-wyali somxuri geografiis mixedviT 357
827
18. lazi episkoposebi 359
nawili IV
Tavi XI iberiis Temis qarTuli samamamTavro 362
I. istoria. `iberiis Temis~ olqebi da gzebi 362
ganmaTavisuflebeli laSqroba xalxis mxardaWeriT (X s.) 368
mkvidri mosaxleobis erTguleba (X s.) 371
basili II-isa da sxva imperatorebis omebi iberiis winaaRmdeg (1001-1054) 372
taoelebi `arian-qarTvelTa~ memkvidreebi 374
II. valaSkertis (taos) samamamTavro
taos samamTavros sazRvrebi (X s.) 375
valaSkerti da Tormeti qarTuli gvari (XI s.) 377
saeklesio iurisdiqciaTa cvlileba (XI s.) 381
`iberiis Temi~ da valaSkertis samamamTavro (XI s.) 382
`iberiis Temis~ qarTulenovani eparqia (XI s.) 387
valaSkertis samamamTavro da lazikis samitropolito (XI s.) 390
mamaTmTavar-patriarqi daviT kurapalatis karze (X s.) 391
`naTesaviT qarTvelni~ (grigol bakurianis Ze) 392
urTierTdamokidebuleba mcxeTel kaTalikossa da samxreTtaoel
mamamTavars Soris 395
qarTuli saepiskoposoebi yofili mesxeTis miwebze (XII-XVI s.
`qronikebis~ mixedviT) 395
yofili iberiis Temis mimdebare qarTuli saepiskoposoebi (XIV-XVII ss.) 396
bana 397
Tavi XII qarTuli TviTSemecnebis aRorZineba dasavleT armeniaSi 398
I. TviTSemecnebis aRorZineba XI s-is lazikis eparqiaSi 399
wmida nino lazeT-klarjeTSi 404
`qebai da didebai qarTulisa enisai~ 411
kirionis Rvawli gugarqSi 419
enobrivi viTareba gugarqSi 420
armeniis qarTvelTa didi gamofxizleba 421
kirionis `gamofxizlebis~ proeqti 421
somxur-qalkedonuri eklesiis qarTuli frTa 422
gamofxizlebis ori mTavari stimuli (IV_X ss.) 423
patriarq nikoloz mistikosis miTiTeba (X s.) 424
somxuri eklesiis Tavdapirveli iurisdiqcia (IV-V ss.) 432
wm. daviT da tariWani, isaaki da iosebi 433
somxur-qalkedonuri eparqiebi lazikaSi 433
e.w. `somex-qalkedonitTa~ namdvili vinaoba (aRmsarebloba da ena) 434
somex-qalkedonitTa ierarqiuli damokidebuleba imperiis eklesiisadmi 441
828
basianis somexi episkoposebi 442
axali era somxeTis eklesiis istoriaSi 442
grigol ganmanaTleblis cxovrebis arabuli versia _ e.w.
somex-qalkedonitTa TavismarTleba 442
nerse iSxneli 444
bizantiis imperatori konstans (konstantine) II 444
nerse kaTalikosi 448
gugarqeli, taoeli, vanandeli da arzrumeli aznaurebi somxuri
eklesiis winaaRmdeg 449
sofeli okomi da anisis somxuri jvari 450
anisis jvris lursmnebi 451
avanis sakaTalikoso. iSxani _ avani 453
somxuri ganmartebiTi warwerebi 454
didi gaqceva somxuri eklesiisagan 459
gvirpeli 459
Tavi XIII lazikis eparqiebSi istoriulad mcxovrebi tomebi 462
lazikis eparqiebSi istoriulad mcxovrebi tomebi qsenofontes
mixedviT (Zv.w.V-IV ss.) 462
kolx-sirielebi anu Savgvreman-xuWuWTmiani egvipturenovani xalxi
(Zv.w.VIII-IV ss.) 467
qarTuli tomebis migracia samxreTidan CrdiloeTisaken 469
frigiul-qarTuli kavSirebi (Zv.w. VIII-IV ss.) 471
adella bilisa da o. lorTqifaniZis gansxvavebuli mosazrebani
kolxeTis Sesaxeb 475
o. lorTqifaniZe kolxeTis Sesaxeb (`argonavtika da Zveli kolxeTi~,
Tb. 1986). argonavtebi 477
eTnosTa gadasaxleba da sakolonizacio moZraoba 480
kolxeTi 482
adiRe-Cerqezebi dasavleT saqarTveloSi Zv.w. IV aTaswleulamde 485
svanebi kolxeTSi 486
vanis arqeologia 488
dasavleT armeniis eTnikuri saxe (Zv.w. II s.-dan) 489
iberebi xotenesa da akiliseneSi (Zv.w. I s.) 493
n. xazaraZe mosxebis qveynis Sesaxeb (Zv.w. I s.) 495
p. ingoroyva mesxeT-kolxeTis Sesaxeb (I s.) 501
oTxi Aarmenia (IV-VI ss.) 503
`qveyana CrdiloeTisa~ (IV s.) 503
andria (I s.) 504
gogarena, korduena da basiani (V- VII ss.) 504
somxebis gadasaxleba persarmeniidan bizantiur somxeTSi (V-VI ss.) 505
829
iveria da persarmenia (IV-VI ss.) 506
persarmeniis mosazRvre qveynebi (V-VI ss.) 507
,,qarTvelTa samefos~ daarseba (IX-X ss.) 508
gogareni da ara `hereTi~ 509
iberiis Temi (XI s.) 510
iberiis Temi `bizantiis istoriis~ mixedviT 511
manralia da mardalia _ iberiis Temis ZiriTadi nawilebi 512
basianelni anu mesxni (IX-XI ss.) 512
anisi _ iberiis Temis erT-erTi dedaqalaqi 514
qarTvelTa brZola basian-tao-karinisaTvis 515
dasavleT armeniis xalxSi eTnoidentobis Ziebis Sedegi (IX-X ss.) 516
basiani XII s.-Si 516
arzena - arsiani - ariani 517
Tavi XIV arian-qarTli 517
sityva `qarTvelis~ etimologia 517
arian-qarTlis eri 519
azonis mamis samefo - `arian-qarTli~ 520
`zemo qveyanaTa~ qarTuli adgilebi - `azonis mamuli~ 523
arian-qarTlis aCrdili 525
ariani-arzeni 525
nairi-arina-arian 527
arian-qarTlis adgilebi - kari, karini, arwni, arzrumi, artaani, artanuji,
arzene da xorZene 530
arian-qarTlis etimologia 532
nawili V
Tavi XV avanis anu `iverTa~ sakaTalikoso 535
aRmosavleTis kaTalikosni 541
Tavi XVI pontos yofiTi garemo da geografiuli pirobebi 542
siwmideebi 550
bizantielTa denacionalizacia 553
amasiis samitropolito 558
ankaris samitropolito 560
ikonionis (Ikonion) samitropolito 562
kesariis (Kaisaria) samitropolito 564
neokeisariis (Neokaisaria) samitropolito 566
koloniis (Kolonia) samitropolito 571
rodopolisis (Rhodopolis) samitropolito 572
trapezusis (Trapezous) samitropolito 574
fadisa anu polomenioni 576
830
Tavi XVII petras cixe-simagre da petras saepiskoposo kaTedra 577
petras cixe-qalaqi 577
petras saepiskoposo kaTedra 580
zogierTi saepiskoposi kaTedra istoriul samxreT egrisSi 582
saeklesio iurisdiqciis gadmonaSTis asaxva veidenbaumTan da g. yazbegTan 583
Tavi XVIII quTaTisi, uqimerioni, arqeopolisi, noqalaqevi, rodopolisi
da sxva qalaqebi 584
quTaTisi 584
uqimerionis arqeologia 585
md.dokonisi, punqti nesosi da uqimerioni 586
quTaisis arqeologia 586
arqeopolisi. noqalaqevis arqeologia 595
moxirisi 604
rodopolisi 605
etimologia (rodopolisi - varcixe - vardeniki - ardaSeni _ ardisubani) 607
Tavi XIX fazisi _ foTi-fadisa-fasidi 608
fazisi 608
rionis qmedeba foTTan 610
rionis dablobi (geologiuri mimoxilva) 613
Waobis hava foTTan 615
foTis arqeologia 615
foTis (faTisis) istoria Revondis cnobiT 619
foTis buneba da garemo Waobebis daSrobamde (XX s.-mde) 623
paliastomis RvTismSoblis xati 626
episkoposi fazisisa (fasidisa), anu trapezuntisa 627
fazisis akademia 628
`faz~ fuZis mqone saxelebis ganvrcoba istoriul lazikaSi
(trapezuntis regionSi) 632
murie da kalfoglu fazisisa da akamfsisis Sesaxeb 633
fasisis anu fasianis qveyana konstantine porfirogenetis cnobiT 634
Tavi XX afxazeTi 635
I. konstantinopolis patriarqis nikoloz mistikosis werilebi afxazTa
mefeebs 635
ivane minCxi _ `qarTveli~ 640
konstantinopolis patriarqis nikoloz I-is (gard. 925w.) adresati
mefe giorgi II _ `didi da kargi~ 641
abazgiis avtokefalia _ s. yauxCiSvilis Secdoma 642
afxazeTis saeklesio miwebi 643
Tavi XXI abazgia 644
abaSa-xubuSqia 644
831
abaSa-abazgia (abasxi-abaSxi-abasgi) 645
baSi _ enguris xeobaSi (basxi) 647
afsilia - sufsili 647
Wyondidi 648
dinastiaTa svanuri Ziri 649
`ebze stalin~ 649
Tavi XXII svaneTi I_VI ss.-Si 650
`svanebs uwodeben iberielebs~ (straboni, XI, II, 19) 650
svanebi samxreT-dasavleT saqarTveloSi 651
`ganvlo Woroxi da Sevida svaneTs~ 655
svaneTi da aWara-guria 656
svanuri nakvalevi SavSeTsa da samcxeSi 657
`egrisi _ romel ars svaneTi~ 660
svaneTi-kaxeTi 660
istoriaSi dakarguli svaneTi 661
afsilebi 662
Tavi XXIII alania 665
`alanTa qveyana, romel ars afxazeTi~ 665
`alania~ afxazeTSi 666
qarTvel mefeTa alani meuRleebi 669
alanebi CrdilokavkasiaSi 671
`nomadTa alaniis samitropolito kaTedra~ 673
adiRe 675
Tavi XXIV mefeebi samxreT-dasavleT saqarTveloSi `qarTvelTa mefis~
tituli 676
,,somexTa da qarTvelTa mefe~ 681
mirdatis Zeni da bagrationebi klarjeTSi 682
Zveli lazikis mefeebis warmomavloba WaneT-taos samefodan 684
bagrationebi baiberdidan klarjeTSi 686
bagrationebs TavianTi gvari aRebuli hqondaT dedis mxridan 686
berZnuli sakariskaco titulebi 688
Tavi XXV `ena~ 688
Zveli qarTuli ena - salaparako norma regionebSi 688
zanur-qarTuli enobrivi erToba 689
megrul-lazuri dialeqti saliteraturo zogadqarTuli enis saTaveebTan 690
lazikis samitropolitos Zveli mosaxleobis ena 699
qarTulenovnebis naSTebi Crdilo armeniaSi 701
enis SenarCunebis mizezebi 702
somexi qalkedonitebis ena 702
Zv. lazuris da Zv. qarTulis erTianobis mtkicebulebani 704
832
Zveli lazuri ena 706
sityva `lazikis~ etimologiisaTvis 706
Tavi XXVI hereTi 708
hereTs mematianeebi SemdgomSi uwodebdnen `rans da movakans~ 708
hereTis anu ranis mefe 709
gulgula - punqti hereTis sazRvarTan 709
gulgula - xilxala 711
Tavi XXVII iazoni-amirani 712
iazoni da amirani _ pelasgur kavkasiuri identoba 712
amirani iasonia, xolo medea - yamari 714
amirani da argonavtebi 715
Tavi XXVIII xalibebi, lazebi, qaldevelebi da sxva qarTuli tomebi
berZenul da laTinur wyaroebSi 716
qsenofonis `kirosis anabasisi~ 716
qsenofontes gza 724
qsenofonte qaldebis Sesaxeb 725
xalibTa `qaldus qveyana~ arian-qarTlis safuZveli 727
xalibebi anu lazebi 733
alazonebi da georgebi 748
lazebis tomi 749
lazi - alazoni 750
lazebi da svanokolxebi ptolemaiosTan 751
svanokolxebi Souannokolchoi 755
Zvel berZen - marTlmadidebel episkoposTa ganmartebani qarTvelTa
warmoSobis Sesaxeb 755
fotoebi 760
rukebi 791