Zwole, 2015
Spis treci WPROWADZENIE 5 Przesanki opracowania aktualizacji
Strategii Rozwoju Powiatu Zwoleskiego 5 Gówne cele opracowania
aktualizacji strategii 7 Metodologia procesu aktualizacji strategii
10 CZ I. DIAGNOZA POWIATU ZWOLESKIEGO 12 1. Podstawowe informacje o
powiecie 12 2. Zagospodarowanie przestrzenne 18 2.1. Uwarunkowania
ochrony rodowiska naturalnego 19 2.2. rodowisko przyrodnicze 31
2.3. Komunikacja i infrastruktura techniczna 36 2.4. rodowisko
kulturowe 47 2.5 Turystyka, agroturystyka i kultura 57 3. Sfera
gospodarcza 67 3.1. Gospodarka 67 3.2. Rolnictwo 71 4. Sfera
spoeczna 73 4.1. Demografia 73 4.2. Bezrobocie 78 4.3. Budownictwo
mieszkaniowe 82 4.4. Porzdek i bezpieczestwo publiczne 83 4.5.
Ochrona zdrowia 90 4.6. Pomoc spoeczna 97 4.7. Owiata i wychowanie
101 4.8 Infrastruktura telekomunikacyjna 104 CZ II. ANALIZA SWOT
112 CZ III. ANALIZA M-M 117 CZ IV. WIZJA I MISJA ROZWOJU POWIATU
ZWOLESKIEGO 119 CZ V. CELE STRATEGICZNE ROZWOJU 121 1. Cele
strategiczne 121 2. Cele operacyjne i zadania 123 Priorytet 1.
Dynamiczny rozwój Infrastruktury i poprawa komfortu ycia mieszkaców
123 Cel operacyjny 1.1. Kontynuacja inwestycji w zakresie
infrastruktury wodocigowej, kanalizacyjnej 123 Cel operacyjny 1.2.
Wsparcie dla rozwoju infrastruktury drogowej oraz lokalnego ukadu
transportowego 123 Cel operacyjny 1.3. Rozwój wybranych elementów
infrastruktury majcej wpyw na bezpieczestwo i wysoki komfort ycia
mieszkaców 124 Cel operacyjny 1.4. Rozwój infrastruktury sucej
wykorzystaniu energii ze róde odnawialnych 125 Cel operacyjny 1.5.
Poprawa konkurencyjnoci powiatu poprzez rozwój infrastruktury
inwestycyjnej 126 Cel operacyjny 1.6. Uatwienie mieszkacom powiatu
dostpu do usug medycznych oraz skutecznych form integracji
spoecznej 126 Priorytet 2. Rozwój turystyki i rekreacji oraz
ksztatowanie wizerunku powiatu 128 Cel operacyjny 2.1. Opracowanie
i wdroenie skutecznej kampanii promocyjnej dla potencjalnych
inwestorów i turystów 128 Cel operacyjny 2.2. Stworzenie i rozwój
zintegrowanego produktu turystycznego o zasigu ogólnopolskim w
oparciu o dziedzictwo zwizane z yciem i twórczoci Jana
Kochanowskiego 129 Cel operacyjny 2.3. Rozwój infrastruktury
turystycznej i rekreacyjnej na terenie powiatu 130 Cel operacyjny
2.4. Rozwój agroturystyki i ekoturystyki na terenach wiejskich 130
Cel operacyjny 2.5. Rewitalizacja obszarów zdegradowanych oraz
poprawa adu przestrzennego 131 Cel operacyjny 2.6. Szeroka
cyfryzacja lokalnej administracji, w tym dynamiczny rozwój e-usug
132 Cel operacyjny 2.7. Zwikszenie kompetencji kadr, szczególnie w
zakresie uycia TIK oraz innowacyjnych rozwiza 133 Priorytet 3.
Rozwój kapitau spoecznego i gospodarki, w tym rolnictwa 134 Cel
operacyjny 3.1. Poprawa i promocja atrakcyjnoci i konkurencyjnoci
inwestycyjnej przedsibiorstw w zakresie innowacji oraz rozwój
instytucji otoczenia biznesu 134 Cel operacyjny 3.2. Wsparcie
rozwoju nowych firm, w szczególnoci w branach istotnych z punktu
widzenia powiatu 136 Cel operacyjny 3.3. Wielofunkcyjny rozwój
rolnictwa 137 Cel operacyjny 3.4. Wzrost zatrudnienia w powiecie i
przeciwdziaanie bezrobociu 139 Cel operacyjny 3.5. Wsparcie dla
transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie oraz przechodzenia na
gospodark niskoemisyjn 140 Cel operacyjny 3.6. Ograniczenie emisji
CO2 i innych gazów cieplarnianych na terenie powiatu 141 Cel
operacyjny 3.7. Podniesienie poziomu wiedzy i kwalifikacji kadr pod
potrzeby nowych specjalizacji gospodarczych ze szczególnym
uwzgldnieniem profilu powiatu 142 Cel operacyjny 3.8. Rozwój
spoeczestwa informacyjnego i teleinformatyzacji 143 CZ VI. SYSTEM
WDRAANIA STRATEGII 144 System instytucjonalny wdraania strategii
144 Finansowanie strategii 146 CZ VII. MONITOROWANIE, OCENA I
KOMUNIKACJA SPOECZNA 151 CZ VIII. ZACZNIKI 152 Zacznik nr 1:
Indykatywny wykaz wstpnie zidentyfikowanych projektów
inwestycyjnych i spoecznych 152 Zacznik nr 2: Wykaz wskaników
monitoringowych 157 CZ IX. SPIS WYKRESÓW, TABEL, RYSUNKÓW 165
WPROWADZENIE
Niniejsza strategia powstaa w wyniku procesu aktualizacji i opiera
si na Strategii Rozwoju Powiatu Zwoleskiego opracowanej w 2007 roku
przez podmiot zewntrzny, przy wspóudziale Powiatowego Zespou ds.
Strategii Rozwoju Powiatu Zwoleskiego na lata 2007 – 2015. Po
prawie omiu latach realizacji strategii dokument ten wymaga
gruntownej aktualizacji ze wzgldu na zrealizowanie czci celów i
zada, a take ze wzgldu na dezaktualizacj niektórych z nich.
Istotnym powodem aktualizacji bya równie konieczno dostosowania
zapisów strategii do nowego paradygmatu polityki regionalnej w
Polsce, zakadajcego m.in. wiksz koncentracj dziaa rozwojowych w
miejskich obszarach funkcjonalnych jako tzw. biegunach wzrostu,
specjalizacj regionaln i lokalnej gospodarki, a take
wieloszczeblowy model zarzadzania i wspódziaania w zakresie
realizacji wspólnych zada i przedsiwzi inwestycyjnych.
Wan kwesti byo równie zapewnienie spójnoci pomidzy strategi rozwoju
powiatu z dokumentami strategicznymi na poziomie wspólnotowym,
krajowym i regionalnym, w tym w szczególnoci z celami
zaktualizowanej Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030
roku. Zasadniczym argumentem przemawiajcym za aktualizacj strategii
rozwoju powiatu bya równie konieczno dostosowania jej celów i zada
do nowej polityki spójnoci Unii Europejskiej oraz wynikajcych z tej
polityki celów tematycznych wdraanych za pomoc krajowych i
regionalnych programów operacyjnych finansowanych z budetu UE na
lata 2014 – 2020.
Zgodnie z zasadami zarzdzania polityk rozwoju opracowywanie
dokumentów strategicznych powinno mie charakter „kroczcy”. To
gwarantuje cigo i spójno dziaania wspierajcego i stymulujcego
rozwój lokalny sucego podniesieniu jego efektywnoci. Z tego powodu
naley dokonywa okresowego przegldu realizacji przyjtych celów oraz
w razie potrzeby dokonywa ich aktualizacji. Poniewa w okresie,
który upyn od przyjcia strategii (2007 rok), zarówno w otoczeniu
zewntrznym, jak i wewntrznym, nastpiy rzeczywiste zmiany wpywajce
na rozwój powiatu zwoleskiego, wadze powiatu uznay za zasadne
i waciwe przeprowadzenie aktualizacji tego dokumentu.
Prace prowadzone nad aktualizacj dokumentu nie wykazay przesanek,
które uzasadniayby decyzj o cakowitym odrzuceniu przyjtej wizji i
misji oraz celów strategicznych rozwoju. Wymagay one jedynie
weryfikacji i dostosowania do obecnej sytuacji
spoeczno-gospodarczej, a w zwizku z tym proces ten naley rozpatrywa
jako aktualizacj, a nie budow od podstaw. Nie mniej jednak chcc
uproci struktur dokumentu jednoczenie ujmujc w nim nowe treci,
wynikajce m.in. z nowych uwarunkowa i wyzwa rozwojowych powiatu,
ewaluacji dotychczasowych efektów wdraania strategii oraz
aktualnych celów i priorytetów rozwoju polityki regionalnej na
poziomie unijnym i krajowym, ale równie wynikajce z nowych moliwoci
wsparcia samorzdów lokalnych ze rodków UE na lata 2014-2020 ,
zdecydowano bardziej doprecyzowa wizj i misj rozwoju powiatu oraz
wprowadzi lepiej uporzdkowan struktur celów operacyjnych i
kierunków dziaa. Ponadto zaproponowano cakowit modyfikacj systemu
monitorowania i oceny realizacji strategii. Naley podkreli, i
modyfikujc ukad celów i kierunków dziaa strategii przyjto zaoenie,
e mog one wychodzi poza ustawowy zakres kompetencji powiatu oraz, e
bd realizowane w bliskiej wspópracy z innymi szczeblami samorzdu
terytorialnego lub partnerami spoeczno-gospodarczymi. Takie
holistyczne podejcie do wdraania strategii na poziomie lokalnym
zgodne jest z postulowan obecnie zasad wieloszczeblowego
zarzadzania JST, a take wychodzi na przeciw oczekiwaniom
mieszkaców, dla których mniej wane s kompetencje, za bardziej liczy
si skuteczno i sposób rozwizywania danego problemu.
Aktualizacja strategii doprowadzia do wyduenia jej horyzontu
czasowego do 2022 roku, co jest uzasadnione potrzeb zapewnienia
spójnoci z horyzontem czasowym Strategii Rozwoju Województwa
Mazowieckiego i Strategii Rozwoju Kraju oraz kolejn perspektyw
finansow Unii Europejskiej.
www.zwolenpowiat.pl
Strona112
Powiat zwoleski I STRATEGIA ROZWOJU NA LATA 2015 -2022
Starostwo Powiatowe w Zwoleniu ul. Wadysawa Jagiey 4, 26-700 Zwole
Tel.: 48 676 33 89; Fax: 48 676 25 20
Email:
[email protected]
Ustrój demokratyczny, trójstopniowy samorzd terytorialny i
gospodarka wolnorynkowa, która podatna jest na cige zmiany
koniunkturalne, wymagaj od jednostek terytorialnych planowania i
zarzdzania strategicznego. Stanowi to istotny i wany instrument,
który ma ukierunkowa dziaania i umoliwi podejmowanie decyzji
lokalnych struktur zarzdzania zarówno w najbliszym okresie jak
równie w odlegej perspektywie czasowej.
Strategia rozwoju to wyraz zintegrowanego planowania spoeczno –
gospodarczego, przestrzennego i ekologicznego. W ujciu ogólnym
oznacza ona sposób osigania wyznaczonych celów poprzez sterowanie
rozwojem. Wyznaczenie celów rozwoju zostaje poprzedzone
przeprowadzeniem oceny stanu istniejcego (aktualnego), wydobycia
problemów spoecznych i gospodarczych, a take okrelenia obiektywnych
zagroe i szans, których wykorzystanie jest uznaniowe. Analiza
relacji pomidzy tymi sferami pozwala na okrelenie podstawowych
mechanizmów rozwoju powiatu. Cele rozwoju to przede wszystkim
odbicie aspiracji i de spoecznoci lokalnej, które maj zmierza do
rozwizania zidentyfikowanych problemów i likwidacji wszelkich
zagroe. Wskazuje zaoenia rozwoju powiatu, cele oraz zadania
i projekty wdroeniowe.
Planowanie strategiczne nie wynika z uwarunkowa zewntrznych czy
standardów unijnych, ale przede wszystkim z pragmatyzmu wadz
powiatu. Dziki powizaniu celów z zadaniami rozwoju zostanie
zapewniona skuteczno i efektywno dziaa chociaby w zakresie
gospodarowania zasobami tkwicymi w potencjale ludzkim i rodkach
finansowych. Planowanie, monitorowanie i ocena realizowanych celów
w poczeniu z jawnoci ycia publicznego bd sprzyja aktywnoci i
integracji spoecznoci lokalnej wokó realizowanych zada przez
samorzd powiatu.
Wane jest, aby planowanie przyszego rozwoju posiadao charakter
otwarty, cigy i elastyczny, poniewa umoliwia to na dostosowanie do
szybko i dynamicznie zmieniajcego si otoczenia. Dlatego Strategia
Rozwoju Powiatu Zwoleskiego jest dokumentem, którego aktualizacja
powinna by przeprowadzana na bieco, w celu cigego uwzgldniania
zmian zachodzcych we wszystkich istotnych uwarunkowaniach
wewntrznych.
Strategia Rozwoju Powiatu Zwoleskiego jest planistycznym
dokumentem, otwartym na cige moliwoci aktualizacji i modyfikacji
uwarunkowa. Ponadto jest on otwarty równie ze wzgldu na niezamknity
zbiór dziaa strategicznych, operacyjnych i propozycji zada. Cele i
zadania zawarte w dokumencie mog by jak najbardziej stopniowo
konkretyzowane, poczwszy od ogólnego ich zapisu, a do formy
projektów i biznesplanów.
Konieczne jest cige monitorowanie i ocena realizacji przyjtych
kierunków dziaania, jak równie analiza zmian uwarunkowa wewntrznych
i zewntrznych rozwoju powiatu zwoleskiego. Wyniki oceny po ich
analizie bd dla wadz powiatu podstaw do wprowadzania ewentualnych
zmian i nowelizacji Strategii.
Zmiany wprowadzone do strategii s projektowane z myl o dalszym
rozwoju powiatu zwoleskiego. Ich gównym celem jest:
· Stworzenie formalnych i organizacyjnych podstaw dla sprawnego i
efektywnego zarzdzania zrównowaonym rozwojem powiatu poprzez:
· dokonanie zobiektywizowanej identyfikacji podstaw rozwoju
powiatu, tj. zasobów stanowicych wzgldnie trwae uwarunkowania
realizacji ogólnych celów strategicznych,
· dokonanie wnikliwej i kompleksowej oceny wszystkich czynników
realizacji ogólnych celów strategicznych (ocena szans i zagroe
spoeczno – gospodarczego rozwoju powiatu),
· okrelenie instrumentów i procedur osigania celów strategii
poprzez sprecyzowanie i przypisanie waciwym podmiotom odpowiednich
zada realizujcych,
· okrelenie i wyznaczenie kierunków polityki samorzdu powiatu,
które maj umoliwi elastyczne i cige reagowanie na zmiany uwarunkowa
wynikajcych z powiza z ukadem zewntrznym,
· umocnienie kierunków polityki wadz powiatu w odniesieniu do
dziedzin pozostajcych w zakresie jego kompetencji charakteryzujcych
zasady realizacji przyjtych celów i zada strategicznych,
· Stworzenie paszczyzny wspópracy pomidzy samorzdem powiatowym a
pozostaymi szczeblami samorzdu terytorialnego oraz innymi
podmiotami, które uczestnicz w ksztatowaniu warunków rozwoju
powiatu poprzez:
· weryfikacj gminnych zamierze strategicznych w ramach
zaakceptowanych priorytetów w poniszej strategii,
· przenoszenie lokalnych inicjatyw strategicznych na wysze szczeble
decyzyjne (województwo, kraj),
· wspomaganie realizacji gminnych celów i zamierze strategicznych
przyjte jako zasada formuowania zada strategicznych,
· koordynacj i analiz dziaa prorozwojowych, które bd podejmowane
przez wadze gmin i powiatu,
· ksztatowanie potrzeby integracji spoecznoci na obszarze powiatu,
poczucia tosamoci kulturowej i patriotyzmu lokalnego.
· Potrzeba sprostania wyzwaniom konkurencyjnoci i otwartoci zwizana
z czonkostwem Polski w Unii Europejskiej:
· maksymalne wykorzystanie moliwoci pozyskania zewntrznych rodków
finansowych na realizacj inicjatyw prorozwojowych,
· okrelenie zada pozwalajcych na realizacj celów strategicznych
powiatu z dostosowaniem do moliwoci ich wspófinansowania ze
rodków unijnych i krajowych,
· eksponowanie walorów powiatu, promocj dziedzictwa kulturowego,
rodowiska przyrodniczego, tworzenie wizerunku powiatu otwartego i
sprawnie funkcjonujcego w ramach europejskiego regionu.
· Aktywizacja i mobilizacja spoecznoci lokalnej powiatu w ramach
realizacji kluczowych zada majcych na celu popraw warunków
bytowych:
· zaangaowanie przedstawicieli spoecznoci lokalnej w formuowaniu
kierunków polityki rozwoju spoeczno – gospodarczego swojej „maej
ojczyzny”,
· integracja spoecznoci lokalnej jako warunek sprzyjajcy i
umoliwiajcy realizacji inicjatyw prorozwojowych (akceptacja opinii
publicznej dla przyjtych celów strategicznych powiatu oraz metod
ich osigania – „uspoecznienie” strategii),
· wdroenie proceduralnych ram zaangaowania spoecznoci lokalnej w
realizacj przyjtych celów i zada.
·
Przy aktualizacji strategii wykorzystano model ekspercko –
partycypacyjny, który pozwoli na szeroki udzia wadz i spoecznoci
lokalnej w pracach nad tym dokumentem, przy jednoczesnym
zaangaowaniu ekspertów zewntrznych. Metodologia ta zostaa
wprowadzona Zarzdzeniem Nr 26/2013 Starosty Zwoleskiego z dnia 8
sierpnia 2013 roku w sprawie ustalenia procedury aktualizacji
Strategii Rozwoju Powiatu Zwoleskiego. Procedura miaa na celu
okrelenie zasad wprowadzania zmian do strategii oraz programów
sektorowych tworzonych i aktualizowanych w oparciu o strategi
rozwoju powiatu. Celem procedury byo take okrelenie zakresów
odpowiedzialnoci i zada poszczególnych uczestników procesu
aktualizacji strategii.
W ramach przyjtej metodologii prac Zarzdzeniem Nr 11/2015 Starosty
Zwoleskiego z dnia 18 maja 2015 r. powoano Powiatowy Zespó ds.
aktualizacji Strategii Rozwoju Powiatu Zwoleskiego na lata
2016-2022 (zespó zadaniowy) skadajcy si gównie z pracowników
Starostwa Powiatowego w Zwoleniu. Wyoniono take Przewodniczcego
tego Zespou. W celu zapewnienia partycypacji rónych instytucji i
rodowisk w procesie aktualizacji strategii tym samym Zarzdzeniem
zosta powoany Zespó Konsultacyjny ds. opracowania projektu
aktualizacji strategii skadajcy si z przedstawicieli jednostek
organizacyjnych powiatu, powiatowych inspekcji i stray oraz
organizacji pozarzdowych. Do wspópracy i udziau w posiedzeniach
(warsztatach strategicznych) zaproszono równie przedstawicieli gmin
wchodzcych w skad powiatu i instytucji otoczenia biznesu.
Planowanie strategiczne to proces uspoeczniony, czyli mieszkacy
danej spoecznoci daj wadzy przyzwolenie do dziaania. Lokalni
liderzy zarówno ci z sektora publicznego jak i prywatnego musz
osign konsensus, co do wizji przyszoci gospodarczej powiatu, a
nastpnie podj wspóprac w celu realizacji tego, co jest niezbdne i
poyteczne dla stworzenia tej przyszoci. Plan strategiczny musi
stanowi wasno caej spoecznoci. Std te przeprowadzono konsultacje
spoeczne projektu strategii. Uspoecznienie procesu tworzenia
strategii przede wszystkim pozwala na uporzdkowane sformalizowanie
wielu pomysów i propozycji funkcjonujcych w rónych rodowiskach
spoecznych, gospodarczych, politycznych i zawodowych. Z tej racji
ju sam etap tworzenia strategii jest pocztkiem procesu integracji
spoecznoci lokalnej.
Punktem wyjcia do sformuowania strategii rozwoju lub jej
aktualizacji jest opracowanie diagnozy tzw. raportu o stanie
powiatu. Zawiera on dane, charakteryzujce zmiany i tendencje w
gównych obszarach ycia spoeczno-gospodarczego, dotyczce przede
wszystkim: sytuacji demograficznej, struktury gospodarczej, rynku
pracy, infrastruktury technicznej. Zaktualizowana diagnoza powiatu
zwoleskiego jest wynikiem prac Powiatowego Zespou ds. aktualizacji
(zespou zadaniowego). Przygotowana zostaa w oparciu o nastpujce
róda informacji:
· dane pochodzce z publikacji i opracowa
statystycznych,
· informacje zebrane z poszczególnych gmin powiatu
zwoleskiego,
· dane zebrane w Strategii Rozwoju Powiatu Zwoleskiego na lata
2007-2015, Programie ochrony rodowiska dla powiatu zwoleskiego na
lata 2014-2017 z uwzgldnieniem perspektywy lat 2018-2021, Strategii
Rozwizywania Problemów Spoecznych Powiatu Zwoleskiego na lata 2014
– 2020, Powiatowym Programie Przeciwdziaania Przemocy w
Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie w Powiecie
Zwoleskim na lata 2014-2020, Powiatowym Programie Dziaa na Rzecz
Osób Niepenosprawnych w Powiecie Zwoleskim na lata 2014-2020 i
Trzyletnim powiatowym programie rozwoju pieczy zastpczej w Powiecie
Zwoleskim na lata 2015-2017,
· informacje oraz zestawienia danych uzyskane ze Starostwa i
podlegych mu jednostek organizacyjnych,
· wnioski zebrane podczas warsztatów strategicznych z udziaem
liderów lokalnych.
Nastpnym wanym etapem prac nad aktualizacj strategii jest
przeprowadzenie analizy SWOT. Wynikiem tych prac jest wskazanie
mocnych i sabych stron powiatu na dzie dzisiejszy oraz szans i
zagroe na przyszo. Identyfikacja mocnych i sabych stron powiatu
zwoleskiego jest efektem badania jego potencjau
spoeczno-ekonomicznego oraz zdolnoci do przetrwania i rozwoju.
Analiza tych relacji jest bardzo przydatna przy konstruowaniu celów
strategicznych i konkretnych zada realizacyjnych. Przeprowadzeniem
analizy SWOT zaj si zespó ekspertów (podmiot zewntrzny).
Kolejnym etapem prac byo okrelenie obszarów strategicznych poprzez
zhierarchizowanie, najwaniejszych dla rozwoju powiatu obszarów
problemowych, wyznaczajcych kierunki koncentracji dziaa wadz
samorzdowych i spoecznoci lokalnej. W ramach wybranych obszarów
strategicznych okrelono cele strategiczne, cele operacyjne i
kierunki dziaa operacyjnych. Ponadto zdefiniowano indykatywny wykaz
inwestycji i projektów nieinwestycyjnych, definiowany jako
konkretne zadania realizacyjne.
W trakcie procesu opracowywania strategii starano si przestrzega
nastpujcych zasad:
· zasady spójnoci zaktualizowanej strategii powiatu z dokumentami
planistycznymi i operacyjnymi na poziomie regionalnym, krajowym i
wspólnotowym;
· zasady partnerstwa w procesie planowania poprzez wspóprace wadz
powiatowych z samorzdami niszego i wyszego szczebla oraz podmiotami
reprezentujcymi róne rodowiska oraz instytucje;
· zasady wieloletniego planowania rozwoju powiatu w oparciu o ocen
efektów dotychczas realizowanej strategii z uwzgldnieniem
zmieniajcej si sytuacji gospodarczej na poziomie powiatu
zwoleskiego, województwa mazowieckiego oraz kraju;
· zasad elastycznoci zgodnie z któr pierwotne zaoenia strategii byy
korygowane i dostosowywane do potrzeb o postulatów, zgaszanych
przez partnerów spoecznych i gospodarczych, zaangaowanych w proces
prac nad strategi.
CZ I. DIAGNOZA POWIATU ZWOLESKIEGO
1. Podstawowe informacje o powiecie
Powiat zwoleski ley w poudniowej czci województwa mazowieckiego na
pograniczu Przedgórza Ieckiego i Doliny Kozienickiej, w odlegoci
28km od Radomia. Powiat zajmuje powierzchni 57330 ha i zamieszkuje
go 37297 osób.
Powiat graniczy z nastpujcymi powiatami:
a) z terenu województwa mazowieckiego:
- od pónocy z powiatem kozienickim
- od poudnia z powiatem lipskim
- od zachodu z powiatem radomskim ziemskim
b) z terenu województwa lubelskiego:
- od wschodu z powiatami: puawskim i opolskim
W skad administracyjny powiatu wchodz 4 gminy wiejskie: Kazanów,
Policzna, Przyk, Tczów i 1 miejsko-wiejska Zwole. Udzia powierzchni
poszczególnych gmin w ogólnej powierzchni powiatu zwoleskiego (573
km2) przedstawia si nastpujco:
· Kazanów (95 km²),
· Policzna (113 km²),
· Przyk (131 km²),
· Tczów (72 km²), oraz jedna miejsko-wiejska (z jedynym na terenie
powiatu miastem) - Zwole (162 km²).
Rysunek 1. Powiat zwoleski
Wykres 1. Udzia procentowy powierzchni poszczególnych gmin z terenu
powiatu
Powiat posiada wszystkie jednostki niezbdne do jego funkcjonowania:
Komend Powiatow Pastwowej Stray Poarnej, Komend Powiatow Policji,
Zakad Ubezpiecze Spoecznych, Kas Rolniczego Ubezpieczenia
Spoecznego, Powszechny Zakad Ubezpiecze, Urzd Skarbowy, Sd
Rejonowy, Powiatowy Urzd Pracy, Prokuratur Rejonow, Powiatow Stacj
Sanitarno-Epidemiologiczn, Powiatowy Inspektorat Weterynarii,
Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego, Urzdy Gmin i podlege im
jednostki organizacyjne i pomocnicze, Starostwo Powiatowe z
jednostkami organizacyjnymi, które dla dobra lokalnej spoecznoci
cile ze sob wspópracuj w wielu dziedzinach ycia gospodarczego i
kulturalno-owiatowego.
Powiat zwoleski ma charakter rolniczy – 71% jego powierzchni zajmuj
uytki rolne. Rejon zwoleski jest liczcym si producentem truskawek w
kraju, w dawnym województwie radomskim wyrónia si najwiksz
produkcj ziemniaka, porzeczki i trzody chlewnej. Zapewnia to baz
surowcow, gdzie istnieje moliwo zawarcia przez odbiorc umów z
producentami. Racjonalnie uzasadniona byaby lokalizacja zakadu
przetwórstwa rolno-spoywczego ze wzgldu na baz surowcow,
dostateczny poziom infrastruktury technicznej oraz due strukturalne
bezrobocie. Atutami powiatu zwoleskiego s: dobry mikroklimat,
czyste rodowisko, brak uciliwego przemysu, tradycje kulturowe i
historyczne. W gospodarstwach nadwilaskich mona oglda, a nawet
nauczy si wyplatania wyrobów wikliniarskich.
Atutem Ziemi Zwoleskiej jest pooenie geograficzne, dobry ukad
komunikacyjny oraz blisko stolicy. Pikny krajobraz, czyste
rodowisko, spokój i cisza gwarantuj dobry wypoczynek i relaks
na onie natury. Kultura, zabytki i tradycyjna staropolska
gocinno to kolejne cechy, które mog przycign turystów.
Niewtpliwie magnesem jest legenda Jana Kochanowskiego, który urodzi
si w Sycynie, by prebendarzem w Zwoleniu, mieszka i tworzy w
Czarnolesie. Z coraz wikszym powodzeniem funkcjonuje historyczny
trójkt: Sycyna-Zwole-Czarnolas. W 1577 roku
J. Kochanowski by dzierawc dóbr ziemskich na terenie Przyka,
Rudy i okolicznych miejscowoci.
Powiat ma dogodne poczenia komunikacyjne z ca Polsk. Zasadnicze
znaczenie dla zewntrznych powiza komunikacyjnych powiatu
zwoleskiego w ujciu ponadregionalnym ma droga krajowa nr 12 czca
Lublin z odzi i droga krajowa nr 79 czcy Warszaw z
Tarnobrzegiem.
Poniej zaprezentowano skrócon charakterystyk poszczególnych gmin
powiatu zwoleskiego.
Zwole – siedziba powiatu jest jedynym orodkiem miejskim. Na
poziomie ponadlokalnym peni on funkcj obsugi ludnoci w zakresie
szkolnictwa redniego i zawodowego, specjalistycznej opieki
zdrowotnej, kultury, otoczenia biznesu i administracji. Miasto
skupia wszystkie instytucje powiatowe.
Gmina i Miasto Zwole pooona jest w poudniowo - wschodniej czci
województwa mazowieckiego na osi dróg krajowych Warszawa -
Sandomierz i Radom - Lublin. Miasto jest te obszarem o najlepiej w
powiecie rozwinitych systemach infrastruktury technicznej.
Gmina zajmuje obszar 162km2, zamieszkuje j 15.363 mieszkaców, w tym
w miecie 8059 osób, a w gminie 7304 osób. Gmina ma charakter
rolniczy, co stwarza dogodne warunki dla przemysu rolno -
spoywczego. Na terenie gminy znajduje si 54 miejscowoci, w tym 28
soectw.
Wszystkie pozostae gminy powiatu maj charakter typowo rolniczy, co
znajduje swoje odzwierciedlenie w strukturze osadnictwa i
charakterze zainwestowania.
Gmina Kazanów - ley w poudniowej czci województwa mazowieckiego,
oddalona jest o ok. 20 km od Radomia i 130 km od Warszawy, pooona
jest w dolinie rzeki Ianki, w pobliu której znajduje si duo terenów
lenych i z tego wzgldu moe by atrakcyjna dla celów
turystycznych.
Gmina Kazanów liczy 4.712 mieszkaców, zajmuje powierzchni 95 km2 i
obejmuje 35 miejscowoci skupione w 24 soectwach. Ma charakter
typowo rolniczy, uytki rolne zajmuj 67% powierzchni gminy.
Relatywnie wysoki jest tu odsetek powierzchni upraw
sadowniczych.
Gmina Kazanów naley do Zwizku Gmin „Nad Iank” obejmujcego gminy:
Ciepielów, Chotcza, Kazanów, Ia (miasto i gmina). Zwizek utworzony
zosta dla obrony i zagospodarowania turystycznego doliny
Ianki.
Gmina Tczów - pooona jest w poudniowo - wschodniej czci województwa
mazowieckiego. Jest jedn z piciu gmin powiatu zwoleskiego. Ssiaduje
z gmin Zwole, Gózd, Skaryszew i Kazanów. Pooona jest w obrbie
Równiny Radomskiej, która jest czci Niziny Mazowieckiej. Ogólna
powierzchnia gminy wynosi 72km2. Zamieszkuje j 4.942 osoby w 18
miejscowociach w 14 soectwach. Gmina ma charakter rolniczy (83,3%
powierzchni to uytki rolne). W uprawach najwiksz powierzchni
zajmuj zboa. Dobrze rozwinita jest tu hodowla byda i trzody
chlewnej. Na terenie gminy w miejscowoci Tczów znajduje si jedna
oczyszczalnia biologiczno – mechaniczna o przepustowoci 450 m3/d
oraz stacja wodocigowa, która zaopatruje w wod ca gmin. Dugo sieci
wodocigowej – 66,30km. Niespena 1,5% mieszkaców gminy nie ma dostpu
do sieci wodocigowej. Dugo sieci kanalizacyjnej liczy 60,5km, z
czego podczonych do sieci jest 2000 mieszkaców, co stanowi ok. 40%
wszystkich mieszkaców gminy.
Gmina Przyk - ley w poudniowej czci województwa mazowieckiego.
Powierzchnia gminy wynosi 131 km2, natomiast liczba ludnoci to
6.400 osób. W skad gminy wchodzi 31 miejscowoci w 30 soectwach.
Jest gmin typowo rolnicz, uytki rolne stanowi ok. 72,5% powierzchni
gminy, reszt lasy, ki i pastwiska. Gównymi uprawami s zboa, warzywa
i owoce (szczególnie truskawki, maliny). Kluczowe znaczenie dla
gminy ma hodowla byda i trzody chlewnej. Na terenie gminy
funkcjonuje min.: Zakad Dowiadczalny Instytutu Uprawy Nawoenia i
Gleboznawstwa w Grabowie nad Wis, Gminna Spódzielnia ,, SCH’’ w
Przyku, ,, KROKUS” Przetwórstwo Owoców i Warzyw Pajków, FOL-RUD Myn
– Ruda , IMPRESSJA – Suknie lubne- Zaazy , Zakad Misny – Zaazy,
Wyrób Wdlin MARKO Zaazy, Zakad Usugowo Produkcyjno Handlowy –
agów.
Wschodni kraniec gminy (dolina Wisy), znajdujcy si w obrbie Obszaru
Chronionego Krajobrazu, zaliczany jest do rejonów turystycznych o
znaczeniu nie tylko lokalnym ale i regionalnym – Rezerwat ówia
Botnego Andrzejów – Borowiec jest rezerwatem na skal europejsk.
Rezerwat ten wszed wraz z otulin do Obszaru Chronionego Krajobrazu
„Dolina rzeki Zwolenki”. Jest uznany jako Specjalny Obszar Ochrony
Dolina Zwoleki na licie chronionych obszarów sieci ekologicznej
Natura 2000.
Gmina Policzna - pooona jest w poudniowej czci województwa
mazowieckiego. Zajmuje powierzchni 113 km2 zamieszkaych przez 5.880
osób. Gmina ma charakter typowo rolniczy, uytki rolne stanowi 85%.
W jej skad wchodzi 33 miejscowoci, w tym 27 wsi soeckich. Gleby
gminy s redniej i niskiej jakoci gównie gleby bielicowe i powe.
Wród upraw najwiksz powierzchni zajmuj zboa i ziemniaki. Rozwinity
jest chów trzody chlewnej i byda. Obszar gminy znajdujcy si w
obrbie otuliny Kozienickiego Parku Krajobrazowego, zaliczany jest
do rejonów turystycznych o znaczeniu regionalnym. Na terenie gminy
znajduje si ponadto jedna z gównych atrakcji turystycznych powiatu:
Muzeum Jana Kochanowskiego w Czarnolesie. Gmina Policzna wykazuje
najwyszy stopie nasycenia infrastruktur wodno-kanalizacyjn sporód
obszarów wiejskich powiatu.
Tabela 1. Ogólna charakterystyka powiatu zwoleskiego
Gmina
lasy 19,8 km2 (20,8%)
Policzna
lasy 16 km2 (14%)
Przyk
lasy 20 km2 (15,2%)
Andrzejów, Babin, Baryczka, Grabów nad Wis, Helenów, Ignaców,
Kulczyn, Krzywda, Lipiny, Lucimia, agów, aguszów, aweczko Nowe,
aweczko Stare, Mierziczka, Mszadla Dolna, Mszadla Nowa, Mszadla
Stara, Okrnica, Pajków, Przyk, Ruda, Rudki, Stefanów, Szlachecki
Las, Wysocin, Wólka agowska, Wólka Zamojska, Zaazy, Zamo Nowy, Zamo
Stary.
Tczów
lasy 6 km2 (8,3%)
g. m. Zwole
162
lasy 43 km2 (26,5%)
Powiat Zwoleski
czna powierzchnia:
573 km2
w tym:
lasy – 103 km2 (18%)
2. Zagospodarowanie przestrzenne
Powiat zwoleski znajduje si w ukadzie wzowym, majcym na celu
ksztatowanie ukadu osadniczego i zapewnienie prawidowej obsugi
ludnoci. Rol Zwolenia jest penienie funkcji orodka rozwojowego
wyposaonego w usugi o charakterze ponadlokalnym, z dobr dostpnoci
komunikacyjn i techniczn, bogatego w zabytki i zasoby rodowiska
przyrodniczego i kulturowego oraz posiadajcego wyksztacony potencja
ludzki i prnie rozwijajc si gospodark.
Tabela 2. Uytkowanie gruntów w powiecie zwoleskim
Lp.
Wyszczególnienie
Wykres 2. Struktura obszarowa powiatu
2.1. Uwarunkowania ochrony rodowiska naturalnego
Znaczna ilo obszarów chronionych niesie ze sob pewnego rodzaju
uwarunkowania (potencjalne problemy w lokowaniu nowych inwestycji
mogcych zagraa rodowisku), jednake z drugiej strony stanowi szans
dla poprawy ycia lokalnej spoecznoci. Nie tylko bowiem przyczyniaj
si do zachowania dobrych warunków rodowiska naturalnego, podnosz
porednio komfort ycia mieszkaców, ale równie mog generowa zyski
zwizane ze wzrostem ruchu turystycznego.
Krajowy system obszarów chronionych tworz: parki narodowe,
rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego
krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska
dokumentacyjne, uytki ekologiczne i zespoy
przyrodniczo-krajobrazowe. Sporód ww. form, na terenie powiatu
zwoleskiego wystpuj: rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe,
obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki
przyrody, zespó przyrodniczo-krajobrazowy.
2.1.1. Rezerwaty
„Miodne”
Utworzony w 1985 roku w celu zachowania fragmentów lasów mieszanych
z udziaem buka na naturalnym stanowisku na pónocnej granicy zasigu.
róda historyczne dotyczce Puszczy Kozienickiej podaj, e w miejscach
licznego wystpowania buka tj. w najyniejszych czciach kompleksów
lenych w I po. XIX w. zaoono kilka wsi, co porednio doprowadzio do
wyeliminowania drzewostanów z jod i bukiem. Obecna powierzchnia
rezerwatu wynosi 20,4 ha. Tworzce rezerwat drzewostany s w wikszoci
pochodzenia naturalnego. Najliczniej reprezentowanymi gatunkami
panujcymi s sosna, db i buk. Na podstawie bada fitosocjologicznych
wyróniono dwa zespoy rolinne: Tilio-Carpinetum i Pino-Quercetum. Z
ciekawszych gatunków runa wystpuje tu bluszcz pospolity i rzadka w
caej Puszczy Kozienickiej turzyca orzsiona.
„Okólny ug”
Rezerwat zosta utworzony w 2001 roku w celu zachowania ze wzgldów
naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych siedlisk o charakterze
torfowiska przejciowego z charakterystycznymi dla tego typu
zbiorowisk rolinami i antropofobnymi gatunkami zwierzt. Obejmuje
powierzchni 168,9 ha, z czego 25,9 ha znajduje si w granicach obrbu
Zwole, w lenictwie Motorzyny. Pozostaa cz znajduje si na gruntach
prywatnych. Najwiksz cz rezerwatu zajmuje torfowisko przejciowe
(ok. 150 ha). Jest to jedno z nielicznych miejsc o naturalnym typie
krajobrazu, gdzie wikszo powierzchni jest obszarem podtopionym, a
przy wyszym stanie wody praktycznie niedostpnym dla czowieka.
Stanowi to naturalne zabezpieczenie torfowiska i sprawia, e mog si
tu utrzyma rzadkie gatunki rolin i zwierzt. Wyodrbniono tu 43
zespoy rolinne min. zbiorowiska szuwarowe, zioorola, zbiorowiska
oczeretów, kowe, torfowisk przejciowych i wysokich, muraw
bliniczkowych, zbiorowiska lene borowe i olesowe. Wynika std
bogactwo wiata rolinnego, na który skada si 167 gatunków rolin
naczyniowych, z czego blisko 20% stanowi roliny rzadko ju spotykane
z Polsce. Mokrada rezerwatu stanowi bardzo cenne tereny równie
pod wzgldem faunistycznym. Znajduje tu schronienie oraz warunki do
rozrodu wiele gatunków zwierzt, przede wszystkim ptaków. Bytuje
tutaj ów botny, reintrodukowany w ramach Projektu „Aktywna ochrona
ówia botnego w woj mazowieckim” realizowanego przez Instytut Nauk
o rodowisku, Zakad Ekologii Ekosystemów UJ.
„ugi Helenowskie”
Powierzchnia rezerwatu wynosi 93,6 ha i w caoci znajduje si na
terenie obrbu lenego Zwole w lenictwie Podgóra. Rezerwat utworzony
zosta w 1985 roku dla ochrony torfowisk na wododziaach rzek
Zagodonki i Zwolenki oraz bagiennych zbiorowisk lenych. Teren
rezerwatu naley do dwóch zlewni: cz pónocna do zlewni rzeki
Zagodonki, a cz poudniowa do zlewni rzeki Zwolenki. Obydwie
wymienione rzeki swój pocztek bior w pobliu rezerwatu. Najwikszy z
ugów zwany „Wielkim ugiem” zajmuje powierzchni 25,4 ha i naley do
najwikszych bagien w Puszczy Kozienickiej. Dookoa bagien – ugów i
midzy nimi wystpuje oligotroficznie wilgotne i bagienne zbiorowisko
lene – sosnowe nie wystpujce w innych rezerwatach Puszczy. Cay
obszar jest bardzo ciekawy krajobrazowo, tworzc unikalny typ
krajobrazu, przypominajcy tundr. „Wielki ug” tworzy torfowisko
wysokie i przejciowe. Gatunkiem panujcym na powierzchni lenej jest
sosna, przewaaj drzewostany starszych klas wieku. W trakcie bada
fitosocjologicznych wyróniono 19 zespoów i zbiorowisk rolinnych, z
czego 5 reprezentuje typowe fitocenozy lene, pozostae stanowi
nielene fitocenozy torfowiskowe i bagienne. Najczciej spotykanym
zbiorowiskiem lenym jest bór wilgotny, bory wiee s najczciej w
wariancie wilgotnym. Najubosze zbiorowiska to bory bagienne.
Najwaniejsz osobliwoci rolinn w rezerwacie jest rosiczka
okrgolistna. Ponadto wystpuj tutaj borówka bagienna, urawina botna,
modrzewnica zwyczajna, czermie botna, bagno zwyczajne, jeogówka
najmniejsza – stanowica na tym terenie rzadki element o
borealno-oceanicznym typie zasigu. Z mchów wystpuje min. wiele
gatunków mchów torfowców i ponnik pospolity. W 2000 r. otwarto ciek
przyrodniczo-len „Miodne”, która czciowo przebiega w pobliu
rezerwatu i pozwala na spenianie przez rezerwat funkcji
dydaktycznych. W 2002r. wybudowano kadk i miejsce widokowe na
„Wielki ug”.
„Borowiec”
Jego obecna powierzchnia cakowita wynosi 57,3 ha, z czego na
terenie Lasów Pastwowych obrbu lenego Zwole w lenictwie Podgóra
znajduje si jedynie 7,4 ha. Rezerwat zosta utworzony w 1990 roku
dla ochrony wodno-botno-torfowiskowych siedlisk doliny rzeki
Zwolenki z charakterystycznymi dla nich zespoami rolin i zwierzt.
Przedmiotem ochrony jest ów botny (Emys orbicularis), którego dua
populacja znajduje si na terenie rezerwatu. Na obszarze rezerwatu
stwierdzono wystpowanie 228 gatunków rolin naczyniowych, w tym
kilkanacie podlegajcych ochronie cisej lub czciowej. S to rosiczka
okrgolistna, storczyk szerokolistny, grel óty, widak godzisty,
kalina koralowa, grzybie biay, kocanki piaskowe i in. Rezerwat
obejmuje bardzo zrónicowany florystycznie i faunistycznie odcinek
rzeki Zwolenki. Wystpuje tu mozaika siedlisk i biotopów – od
wodnych poprzez bagienne, podmoke, torfowiskowe do suchych i
piaszczystych. Wystpuj grzskie zarola olchowe i wierzbowe,
torfowiska i tzw. torfianki, które w miar wznoszenia si terenu
ustpuj miejsca piaskom, czciowo odkrytym, miejscami sztucznie
zalesionym lub zajtym przez uprawy rolnicze. To ogromne
zrónicowanie biotopów sprawia, e na terenie objtym ochron
rezerwatow znajduje schronienie wiele gatunków zwierzt. Rezerwat
„Borowiec” wszed wraz z otulin do Obszaru Chronionego Krajobrazu
„Dolina rzeki Zwolenki”. Znalaz si jako Specjalny Obszar Ochrony
(SOO) Dolina Zwoleki na licie chronionych obszarów sieci
ekologicznej Natura 2000 przesanej przez Polsk do Komisji
Europejskiej.
2.1.2. Kozienicki Park Narodowy
Zosta utworzony w 1983 roku dla zachowania lokalnego krajobrazu
przyrodniczo- geograficznego oraz znacznych obszarów naturalnych
lasów Puszczy Kozienickiej z bogat rolinnoci zieln i ciekawym
uksztatowaniem terenu. Po powikszeniu w 2001 roku Park obejmuje
26.233,83 ha Puszczy z najcenniejszymi drzewostanami o naturalnym
charakterze. W celu zabezpieczenia go przed znieksztaceniem oraz
stworzenia warunków dla rozwoju turystyki i wypoczynku wokó Parku
utworzono otulin o powierzchni 36.009,62 ha, któr stanowi obszary
lene i polne. Kozienicki Park Krajobrazowy wraz z otulin pooony
jest w rodkowo-poudniowej czci województwa mazowieckiego, znajduje
si na terenie 11 gmin: Garbatka-Letnisko, Gowaczów, Gózd,
Jastrzbia, Jedlnia - Letnisko, Pionki, Policzna, Sieciechów, miast
i gmin Kozienice oraz Zwole, a take miasta Pionki. Granice Parku
przebiegaj po widocznych w terenie: drogach, rzekach i rowach
stanowicych granice gruntów Lasów Pastwowych z gruntami wasnoci
indywidualnej i innej pastwowej oraz na niewielkich odcinkach
liniami oddziaowymi przecinajc kompleks leny. Pod wzgldem pooenia
fizyczno-geograficznego, zaliczany jest do mezoregionu - Doliny
rodkowej Wisy i mezoregionu - Równiny Kozienickiej w makroregionie
- Nizin rodkowo mazowieckich oraz mezoregionu - Równiny Radomskiej
w makroregionie - Wzniesie Poudniowo mazowieckich.
Najcenniejsze i najbardziej naturalne ekosystemy lene, czsto z okoo
200 letnimi drzewostanami zostay objte ochron jako rezerwaty
przyrody. Jest ich 15 i reprezentuj najciekawsze i najbogatsze
zbiorowiska rolinne. cznie zajmuj 1.267,92 ha.
Na terenie Parku ochron pomnikow objto 263 obiekty. S to drzewa
rosnce pojedynczo i w grupach, jedna aleja lipowo – kasztanowa, 1
krzew i 2 gazy narzutowe oraz 3 stanowiska bluszcza zwyczajnego.
Stwierdzono tu wystpowanie 297 gatunków grzybów wielkoowocnikowych,
233 porostów i 94 mszaków oraz 630 gatunków rolin naczyniowych
nalecych do 84 rodzin i 294 rodzajów. Wród nich jest 67 gatunków
chronionych, a 6 wpisanych jest do „Polskiej czerwonej ksigi
rolin”. Z wystpujcych na terenie Parku ponad 218 gatunków ptaków
(m.in. orlik krzykliwy, bocian czarny, uraw i kraska) do „Polskiej
czerwonej ksigi zwierzt” wpisanych jest 10 gatunków. Ssaki
reprezentowane s przez 54 gatunków – w tym 29 chronionych. W lasach
Puszczy Kozienickiej spotka moemy 17 gatunków nietoperzy w tym
mroczka posrebrzanego i pozocistego, nocka wsatka, mopka
i borowiaczka. Ponadto stwierdzono wystpowanie 13 gatunków
pazów i 6 gatunków gadów (w tym ówia botnego) oraz liczne
bezkrgowce. Na terenie Kozienickiego Parku Krajobrazowego jest 92
uytków ekologicznych o cznej powierzchni 300,67 ha, na które skadaj
si ródlene bagna, oczka wodne i torfowiska.
2.1.3. Obszary chronionego krajobrazu
Obszar krajobrazu chronionego „Dolina rzeki Zwolenki” - obejmuje
obszar zwizany z dolin rzeki Zwolenki o powierzchni 5.040 ha.
Teren ten, zwaszcza w rodkowym i dolnym biegu rzeczki, odznacza si
szczególnie duymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi
równoczenie. Rzeka, silnie meandrujc w wskiej dolinie, tworzy
malownicze zakola. W dolinie tej nizinnej rzeczki, regularnie
zalewanej wiosn oraz posiadajcej liczne torfianki, uksztatowa si
niepowtarzalny ukad specyficznych rodowisk, nie wystpujcych w
innych dolinach rzecznych w regionie. W tarasie zalewowym zachoway
si zbiorowiska lene rzadko spotykane w innych czciach Polski. S to
fragmenty olsów oraz lasów gowych. Wysokie zbocza doliny porastaj
zbiorowiska kserotermiczne z licznymi rzadkimi gatunkami rolin.
Niej pooone tereny zajmuj zbiorowiska rolinnoci kowej o rónym
stopniu uwilgotnienia. Z rolin zielnych na uwag zasuguj: zawcig
pospolity, osoka aloesowata, widaki, grel óty, grzybie biay, penik
europejski, bobrek trójlistkowy, gnidosz bagienny, siedmiopalecznik
botny, salwinia pywajca, szawia lepka, storczyki, szalej jadowity,
wibka botna, wolffia bezkorzeniowa i rzsa garbata. Na torfowisku w
okolicy Pomysowa stwierdzono wystpowanie wierzby oszczepowatej.
Gatunek ten wystpuje w reglu górnym oraz pitrze kosodrzewiny Karpat
i Sudetów Wschodnich. Bogactwo florystyczne tych terenów ma swoje
odbicie w zrónicowaniu faunistycznym. Niewtpliwie wyróniajca si
gromada zwierzt to ptaki. Na terenie doliny gniazduje ok. 80
gatunków, dalszych co najmniej kilkadziesit zatrzymuje si w okresie
wiosennej i jesiennej wdrówki. Z gincych i zagroonych gatunków
gniazduj tu: bk, botniak kowy, kropiatka, zielonka, sieweczka
rzeczna, krwawodziób, derkacz, rybitwa czarna, przepiórka,
podróniczek i kraska. Nie mniej bogata jest fauna ssaków. Ocenia
si, i na tym terenie wystpuje ponad 19 gatunków ssaków. Herpetofaun
reprezentuje okoo 19 gatunków, w tym rzekotka drzewna, aba mieszka,
ropucha paskówka, grzebiuszka, kumak nizinny, padalec, jaszczurka
yworodna, zaskroniec, mija, sporód owadów stwierdzono midzy innymi
wystpowanie mrówkolwa, trzyszczy, licznych motyli i waek. Ze wzgldu
na bogactwo gatunkowe i rodowiskowe obszar doliny zosta zaliczony
wraz z dolin pobliskiej Wisy do wanych przyrodniczo obszarów o
znaczeniu midzynarodowym.
W obrb gminy Przyk wejdzie równie fragment projektowanego rezerwatu
„Wyspy Gniazdkowskie”. Obejmuje on jeden z ciekawszych fragmentów
Wisy, najwikszej w Europie rzeki o nieuregulowanym korycie. Liczne,
piaszczyste wyspy i achy rozcigaj si na Wile rodkowej od
Sandomierza do Pocka. Na caym odcinku Wisy rodkowej wykryto
gniazdowanie 40-50 gatunków ptaków w do duych populacjach. S to:
siweczki obrone (180 par), siweczki rzeczne (270-280 par), mewa
pospolita (2400 par), mewa mieszka (ok. 85900 par), mewa srebrzysta
(43-46 par), rybitwa biaoczelna (440-480 par), rybitwa pospolita
(1550-1600 par). Dla kilku gatunków Wisa stanowi gówn ostoj na
obszarze Polski. Gniazduje tu 50% polskiej populacji rybitwy
pospolitej, 80% rybitwy biooczelnej, 95% mewy pospolitej. Rzeka
stanowi te wany szlak wdrówkowy ptaków. Licznie zimuj tu ptaki
wodno-botne: czapla siwa, abd niemy, gg, tracz, nurog.
Obszar pooony w dolinie rzek (strumieni) Plewki i Czerniawki w
gminie Przyk wytypowano do utworzenia zespou
przyrodniczo-krajobrazowego. Koryta obu rzeczek zachowuj tu swój
naturalny charakter. Na tarasie zalewowym zachoway si fragmenty
olsów oraz lasów gowych, brzegi dolin porastaj zbiorowiska
kserotermiczne. Niej pooone tereny zajmuj ki, wilgotne w rónym
stopniu. Charakterystyczna jest mozaika trzcinowisk, turzycowisk
oraz kpiastych wierzb. Celem ochrony byoby zachowanie harmonijnego
ukadu ekologicznego poczonego z walorami krajobrazowymi (gboko
wcite doliny obu rzeczek).
Na terenie gminy Policzna wystpuje 18 gatunków ssaków (w tym 6
gatunków podlega ochronie prawnej, a dalszych 6 naley do zwierzt
ownych). We wszystkich lasach mona spotka: sarny, lisy, kuny, a w
lasach Policzny i Patkowa: dziki, jelenie i osie. W miejscowoci
Wygoda, Gródek i Patków gniazduje krzyówka, zimorodek, remiz. A w
lasach Antoniówki wystpuj liczne pazy, gady i ptaki. Na terenie
gminy znajduj si równie 2 parki w Policznie (pow. 4,05ha) i
Czarnolesie (pow. 9,96ha). Znajduje si w nich 10 pomników przyrody.
W parku w Policznie jest 6 pomników: 4 – dby szypukowe (550- i
250-letni 200-letni), 1 – lipa drobnolistna (200-letnie), klon
pospolity (200-letni). Natomiast w parku w Czarnolesie znajduj
si 4 pomniki: 2- dby szypukowe (170- i 250-letni), grab pospolity
(90-letni) oraz sosna wejmutka (120-letnia).
Drugim zespoem przyrodniczo-krajobrazowym bdzie fragment doliny
Strugi Polickiej. Jest to wwóz poronity olsem, z terenami
zabagnionymi, ze stawami, z rolinnoci szuwarowo-torfowiskow.
Gniazduj tu liczne ptaki, wystpuj liczne pazy.
Wiele pozostaoci ekosystemów majcych znaczenie dla zachowania
unikatowych zespoów genowych i typów rodowisk objto ochron jako
uytki ekologiczne. Na terenie Puszczy Kozienickiej, w jej czci
wchodzcej w powiat zwoleski ustanowiono ich 22. W planach
kilku gmin wytypowano rejony do objcia t form ochrony.
W obrbie gminy Kazanów korytarz ekologiczny doliny Ianki i
Modrzejowicy obejmuje doliny tych rzek i dopywów Modrzejowicy-Muchy
i Strugi Tczowej (Tczówki). Na rónorodno i naturalno tych terenów
skadaj si ekosystemy kowo-pastwiskowe, miejscami zatorfione z
zespoami rolinnoci wodnej i bagiennej. Urozmaicone s licznymi
zadrzewieniami, zaronitymi starorzeczami i laskami. Mimo czciowej
melioracji rzeka Ianka wci stanowi ostoj dla ptaków wodnych i
botnych. yje ich tu okoo 60 gatunków. Na podmokej ce koo Osuchowa
znajduj si stanowiska lgowe chronionego rycyka. Midzy Kazanowem a
Miechowem na rozlegych 120 hektarowych kach gniazduj samotniki,
strumieniówki, wierszczaki, krzywodzioby i sowiki rdzawe.
Korytarz ekologiczny rzeki Muchy i Konówki przebiega poudnikowo w
zachodniej czci gminy Tczów i stanowi niewielki fragment korytarza
czcego dwa obszary o znaczeniu krajowym - Puszcz Kozienick i
Podgórze Ieckie (poza obszarem powiatu). Doliny Konówki i Muchy maj
paskie dno i agodne zbocza. Wzdu rzek cign si ekosystemy kowe z
zadrzewieniami.
Mimo widocznych przeksztace krajobraz jest malowniczy i posiada
znaczne walory hydrologiczne, klimatyczne, przyrodnicze i
estetyczne.
2.1.5. Obszary Natura 2000
Obszar Natura 2000 – obszar specjalnej ochrony ptaków, specjalny
obszar ochrony siedlisk lub obszar majcy znaczenie dla Wspólnoty,
utworzony w celu ochrony populacji dziko wystpujcych ptaków lub
siedlisk przyrodniczych lub gatunków bdcych przedmiotem
zainteresowania Wspólnoty.
Na terenie powiatu zwoleskiego znajduj si nastpujce obszary Natura
2000: Maopolski Przeom Wisy, Przeom Wisy w Maopolsce, Puszcza
Kozienicka, Ostoja Kozienicka, Dolina Zwoleki.
2.1.6. Maopolski Przeom Wisy (PLB140006)
Obszar obejmuje odcinek doliny Wisy midzy Józefowem, a Kazimierzem.
Charakterystyczne dla niego s wysokie brzegi, meandry i liczne
wyspy. Wyspy te maj róny charakter: od niskich, piaszczystych,
nagich wysepek po wyej wyniesione, poronite rolinnoci i np.
wykorzystywane jako pastwiska. Brzegi rzeki i trasa zalewowa s
pokryte zarolami wiklinowymi i lasami wierzbowo-topolowymi, kami
konymi i pastwiskami. Ostoja ptasia o randze europejskiej E
63.Wystpuje co najmniej 14 gatunków ptaków z Zacznika I Dyrektywy
Ptasiej, 4 gatunki z Polskiej Czerwonej Ksigi (PCK). Wana ostoja
rybitw – biaoczelnej i rzecznej; jedno z nielicznych w kraju
stanowisk lgowych ostrygojada. W okresie lgowym obszar zasiedla co
najmniej 1% populacji krajowej (C3, C6) nastpujcych gatunków
ptaków: dzicio biaogrzbiety (PCK), mewa czarnogowa, rybitwa
biaoczelna (PCK), rybitwa rzeczna, szablodziób, batalion (PCK),
krwawodziób, mewa pospolita, ostrygojad (PCK) i rycyk; w stosunkowo
wysokim zagszczeniu (C7) wystpuje paskonos, nurog i zimorodek. Wana
ostoja dla ptaków wodno-botnych.
2.1.7. Przeom Wisy w Maopolsce (PLH060045)
Obszar obejmuje przeomowy odcinek doliny Wisy, od ujcia Sanny
powyej Annopola do miasta Puawy. Wile towarzysz liczne starorzecza,
achy i zastoiska, piaszczyste wyspy, namuliska, rozlege paty zaroli
wierzbowych oraz - lokalnie - paty gów nadrzecznych. Cz koryta
rzeki jest obwaowana, a obszar midzywala zajty jest przez
ekstensywnie uytkowane ki i zarola wierzbowe. W górnym biegu rzeki,
na stromych, wapiennych i lessowych skarpach wznoszcych si nad
dolin (osigajcych miejscami nawet do 90 m wysokoci wzgldnej)
wystpuj cenne paty muraw kserotermicznych. Do Wisy uchodz liczne
mniejsze cieki wodne i w tych rejonach spotyka si interesujce
siedliska ekotonowe.
Dolina Wisy jest jedn z niewielu w Europie duych rzek, zachowanych
w stanie wzgldnie naturalnym. Dolina na tym odcinku ma charakter
przeomu i posiada unikalne walory krajobrazowe. Stwierdzono tu 10
rodzajów siedlisk z Zacznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG (24%
powierzchni) oraz 21 gatunków z Zacznika II tej Dyrektywy.
Obszar obejmuje fragment ostoi ptaków wodno - botnych o randze
europejskiej (IBA E 63), wanej zarówno dla gatunków lgowych jak i
migrujcych. W "Paneuropejskiej strategii ochrony rónorodnoci
biologicznej i krajobrazowej" Dolina Wisy zostaa zaliczona do 10
systemów rzek Europy, którym nadano priorytet ochrony naturalnych
walorów. Uwaana jest za korytarz ekologiczny rangi
europejskiej.
2.1.8. Puszcza Kozienicka (PLH140035)
Puszcza Kozienicka pooona jest w obrbie Równiny Kozienickiej
nalecej do Niziniy rodkowomazowieckiej i Równiny Radomskiej bdcej
czci Wzniesie Poudniowomazowieckich. Najniej pooone tereny znajduj
si w pradolinie Wisy. W rejonie Radomki rzdne wynosz od 102,2 m
n.p.m. przy ujciu Wisy do 160,0 m n.p.m. w okolicach Przytyka. W
czci pónocnej teren wznosi si rednio 120-130 m n.p.m. Cz poudniowa
Puszczy pooona jest na wysokoci od 150 do 170 m n.p.m. W rejonie
Suchej wzgórza wydmowe osigaj wysoko ponad 180 m n.p.m. Pod wzgldem
geologicznym Puszcza Kozienicka jest mao zrónicowana. Teren ten
zaliczany do warstw rowu kredy lubelskiej i w niewielkim fragmencie
obrzeenia Gór witokrzyskich. Na caym obszarze wystpuj warstwy
czwartorzdowe wyksztacone jako: piaski drobnoziarniste,
rednioziarniste, a w dolinach rzek nawet gruboziarniste, wiry i
pospóka. S te gliny zwaowe szare zastoiskowe, gliny zwaowe
brzowo-szare piaszczyste, iy szare i siwe. Wystpuj równie piaski
gliniaste i gliny piaszczyste. Grubo tych utworów wynosi od 12 do
45 metrów. Miszo warstwy wodononej (piaski, wiry) wynosi od 4 do 10
metrów. Utwory trzeciorzdowe wystpuj gównie w pónocnej czci
Puszczy. Utwory kredowe wystpuj na caym obszarze Puszczy
Kozienickiej. S to utwory kredy lubelskiej - gównie kredy górnej o
miszoci 200-300 metrów. Pokrywa glebowa Puszczy Kozienickiej
uksztatowaa si pod wpywem ukadu trzech gównych czynników, do
których nale: substrat macierzysty, typ gospodarki wodnej i zespoy
rolinne. Skay macierzyste gleb to wycznie utwory czwartorzdowe. W
przewadze wystpuj osady polodowcowe - plejstoceskie: gliny i piaski
zwaowe; wiry, piaski i pyy fluwioglacjalne; sporadyczne iy
warstwowe. W dolinach rzek i cieków oraz w obnieniach terenowych
pojawiaj si utwory holoceskie: osady aluwialne i torfy. Cz terenu
pokrywaj piaski eoliczne - wydmowe. Gleby Puszczy Kozienickiej s
zrónicowane. Stwierdzono tam wystpowanie trzynastu typów nalecych
do czterech dziaów gleb: gleby litogeniczne, gleby autogeniczne,
gleby semihydrogeniczne i gleby hydrogeniczne. W strukturze pokrywy
glebowej lasów Puszczy Kozienickiej zaznaczaj si nastpujce
prawidowoci - centralna cz lasów obejmujca obrby Zagodon, Pionki i
poudniow cz Kozienic ma yniejsze gleby z duym udziaem gleb
brunatno-ziemnych. Peryferyjne czci - pónocna cz obrbu Kozienice
oraz Garbatka, Zwole i Jedlnia s ubosze. Przewaaj tam gleby
bielicoziemne. Ukad taki jest determinowany gównie przez
pochodzenie i waciwoci utworów macierzystych. Obszar Puszczy
Kozienickiej ley w zlewni Wisy i Radomki. Sie rzeczna Puszczy
Kozienickiej jest bogata i urozmaicona. Centraln i zachodni jej cz
odwadnia Radomka, do której uchodz mniejsze rzeki - Mleczna,
Pacynka, Leniwka i Narutówka. Przez ponocne i wschodnie obszary
pynie najpikniejsza rzeka obszaru Zagrodonka, do której uchodzi
szereg mniejszych cieków, z których do najwikszych nale
Brzeniczka i Charówka. Wszystkie puszczaskie rzeki maj charakter
drenujcy. W obrbie obszaru znajduj si stawy rybne w Grdach i
Bkowcu. W krajobrazie dominuj obszary lene, które zajmuj okoo
39 ty. ha. Od 1994 r. w wikszoci stanowi one
Leny Kompleks Promocyjny "Lasy Puszczy Kozienickiej".
Jest to jeden z najcenniejszych pod wzgldem przyrodniczym
kompleksów puszczaskich w Polsce. O jego randze wiadczy przede
wszystkim - wysoka rónorodno biologiczna mierzona na wszystkich
poziomach: genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym. Wystpuje tu
szereg siedlisk przyrodniczych oraz gatunków chronionych i
zagroonych wymarciem w skali kraju i kontynentu. W zbiorowiskach
lenych Puszczy wystpuje znaczna liczba drzew w wieku od 150 do 400
lat.
Siedliska przyrodnicze
Wizytówk Puszczy Kozienickiej s endemiczne wyynne jodowe bory
mieszane, które na tym terenie uznawane s za posta kresow. Oprócz
niekwestionowanej wartoci przyrodniczej maj one olbrzymie znaczenie
biogeograficzne i syntaksonomiczne. Jednym z najwaniejszych i
jednoczenie zajmujcym najwiksz powierzchnie w Puszczy Kozienickiej
siedliskiem przyrodniczym s grdy subkontynentalne, które
reprezentuj tu pen skal wilgotnociow. yzne i wilgotne gleby w
lokalnych obnieniach zajmuj grdy czycowe i kokoryczowe. Tworz one
przestrzenne ukady mozaikowe z gami i olsami. W miejscach
umiarkowanie wilgotnych wyksztaciy si grdy typowe. Lokalne
wyniesienia zdominowane s przez grdy trzcinnikowe.
Doliny puszczaskich rzek (m.in. Leniwej, Narutówki i Zagrodonki),
strumieni i okresowych, bezimiennych cieków porastaj gi
olszowo-jesionowe.
Niewielkie powierzchnie puszczaskich ostpów zajmuj ródliskowe lasy
olszowe z rzeuch gorzk i szczyrem trwaym. Do równie rzadkich lenych
zbiorowisk nale gi wizowo-jesionowe. Wikszo patów posiada
reprezentatywne runo, ale cechuje je znieksztacony drzewostan.
Wystpujce w Puszczy Kozienickiej bory sosnowe reprezentuj pen skal
zmiennoci uzalenion przede wszystkim od stopnia wilgotnoci podoa.
Skrajnie róne ekologicznie siedliska zajmuj mae powierzchniowo:
sosnowy bór chrobotkowy oraz sosnowy bór bagienny Do najrzadszych
pod wzgldem zajmowanej powierzchni lenych siedlisk przyrodniczych
nale ciepolubne dbrowy, które stopniowo trac swoiste cechy i w
wyniku sukcesji przeksztacaj si w grdy. Rolinno nielena Puszczy
Kozienickiej pomimo, e zajmuje niewielk powierzchni jest rónorodna
i prezentuje bardzo odmienne wzgldem siebie grupy ekologiczne. Do
najciekawszych naley rolinno torfowiskowa, skupiona w poudniowej
czci obszaru. Do bardzo rzadkich siedlisk przyrodniczych
wystpujcych w obrbie obszaru zaliczaj si torfowiska zasadowe
reprezentowane przez maki turzycowe. Sporód zbiorowisk trawiastych
do najcenniejszych nale ekstensywnie uytkowane ki wiee
Fauna
Na terenie Puszczy Kozienickiej stwierdzono 59 gatunków ssaków. Dla
tej grupy krgowców jest najwaniejsz, po Puszczy Kampinoskiej, ostoj
w centralnej Polsce. Jednym z jej mieszkaców jest popielica,
gatunek wymieniony w Polskiej Czerwonej Ksidze Zwierzt. Populacja
tu wystpujca cechuje si bardzo du liczebnoci i jednym z najwyszych
w kraju wskaników zagszczenia osobników/1 ha lasu. Interesujcymi
ssakami s równie - orzesznica oraz smuka, bardzo rzadki krajowy
gatunek borealny. Puszczaskie rzeki zasiedlaj stabilne populacje
bobra i wydry. Okresowo pojawiaj si tutaj migrujce wilki.
Chiropterofauna Puszczy Kozienickiej jest bardzo bogata i
porównywalna z Puszcz Biaowiesk. Stwierdzono tu 16 sporód 17
gatunków nietoperzy wystpujcych w Polsce niowej, przy czym do
rozrodu przystpuje 14 gatunków. W zgrupowaniu nietoperzy Puszczy
Kozienickiej wyrónia si spotykany najczciej i najliczniej borowiec.
Do gatunków dominujcych nale: mroczek póny, nocek rudy, gacek
brunatny i nocek duy. Przypadku tego ostatniego znanych jest 16
letnich kolonii, w tym dwie kolonie rozrodcze. Cech
charakterystyczn tego obszaru jest liczne wystpowanie borowiaczka,
nocka Brandta i nocka Bechsteina, dla którego Puszcza Kozienicka
jest drugim znanym w Polsce miejscem rozrodu i najdalej wysunitym w
kierunku pónocno-wschodnim stanowiskiem. Jednym z najrzadszych
gatunków nietoperzy w Puszczy Kozienickiej jest mopek Barbastella.
W obrbie obszaru znane s trzy zimowe kryjówki tego gatunku. W
okresie letnim odawiano równie mode osobniki co wiadczy o tym, e
mopek przystpuje tutaj do rozrodu. Biorc pod uwag faun nietoperzy
ranga Puszczy Kozienickiej jest bardzo wysoka i porównywalna z
Puszcz Biaowiesk. Sporód 18 krajowych gatunków pazów na terenie
Puszczy Kozienickiej stwierdzono 13 gatunków, w tym - kumaka
nizinnego i traszk grzebieniast. Fauna gadów reprezentowana jest
przez sze gatunków. Osobliwoci tego obszaru jest populacja ówia
botnego. wiat bezkrgowców Puszczy Kozienickiej jest niezwykle
bogaty. Jednym z najbardziej interesujcych gatunków jest rak
szlachetny, który posiada tu najliczniejsz w Polsce centralnej i
stabiln populacj. Ten przedstawiciel krajowych dziesicionogów
figuruje na wiatowej Czerwonej Ksidze Zwierzt oraz polskim jej
odpowiedniku. Obszar ten to jedna z najwaniejszych na Mazowszu
ostoi dla populacji: poczwarówek - zwonej i jajowatej. Stwierdzono
tu równie wystpowanie zatoczka amliwego. Rozmaito rodowisk oraz
obecno dobrze zachowanych powierzchni lenych z starodrzewem
wpywaj na bogactwo gatunkowe owadów. W obrbie Puszczy Kozienickiej
stwierdzono: pachnic dbow - 7 stanowisk, zgniotka cynobrowego - dwa
stanowiska, czerwoczyka nieparka - dziesi stanowisk, czerwoczyka
fioletka - dwa stanowiska oraz modraszka telejusa - 5 stanowisk. Do
osobliwoci tego obszaru naley wystpowanie sawczynki piaskowej. Poza
istniejcym stanowiskiem w Puszczy Kozienickiej wymierajcy gatunek
nie by notowany na terenie kraju od kilkudziesiciu lat. Do wyjtkowo
rzadkich owadów w Polsce zaliczy mona smukw kosmat. Oba gatunki
figuruj w Polskiej Czerwonej Ksidze Zwierzt. Bardzo bogata w
Puszczy Kozienickiej jest fauna chrzszczy z rodziny bogatkowatych.
Na uwag zasuguje odkrycie tu stanowisk gatunków skrajnie rzadkich w
Polsce wpisanych na czerwon list zwierzt gincych i zagroonych w
Polsce.
Badania ograniczone jedynie do pónocno-zachodniego skraju Puszczy
Kozienickiej pozwoliy na stwierdzenie 43 gatunków uków, w tym 26
koprofagicznych, co wskazuje na jej znaczne bogactwo w porównaniu z
innymi puszczami w kraju.
O randze Puszczy Kozienickiej w zachowaniu krajowej flory
naczyniowej wiadczy obecno szeciu gatunków wymienionych w Polskiej
Czerwonej Ksidze Rolin: buawnika czerwonego, kostrzewy ametystowej,
sasanki otwartej, widlicza cyprysowatego oraz turzyc - bagiennej i
strunowej. Stwierdzono tu wystpowanie gatunków figurujcych na
krajowej Czerwonej licie rolin naczyniowych. S wród nich, m.in.:
czosnek niedwiedzi, goryczka wskolistna, kukuka plamista, pywacz
drobny, rosiczka okrgolistna i widlicz Zeillera. Ponadto znajduj si
tu stanowiska licznych gatunków chronionych i rzadkich
regionalnie.
Pomimo fragmentarycznych bada na terenie Puszczy Kozienickiej
stwierdzono dotychczas wystpowanie 295 gatunków grzybów
wielkoowocnikowych, w tym trzy gatunki podlegajce ochronie cisej:
sromotnika bezwstydnego, siedzunia sosnowego i soplówk jodow. Na
Czerwonej licie grzybów wielkoowocnikowych w Polsce znajduje si 41
gatunków z kozienickiej mycoflory, w tym m.in. wymierajce oraz
naraone na wymarcie.
Sporód 267 gatunków porostów znanych z terenu Puszczy Kozienickiej
znajduj si takie, które wymary lub s bliskie wymarcia w innych
regionach kraju. Na Czerwonej licie porostów w Polsce znajduje
si 71 gatunków z kozienickiej lichenoflory. Due znaczenie dla
wystpujcych tu wsko stenotopowych gatunków epifitycznych ma obecno
w drzewostanach Puszczy Kozienickiej licznych sdziwych drzew o
wymiarach pomnikowych.
2.1.9. Ostoja Kozienicka (PLB140013)
Obszar obejmuje znaczn cz jednego z wikszych kompleksów lenych w
rodkowej Polsce - Puszczy Radomsko-Kozienickiej, na granicy
Maopolski i Mazowsza, w widach pradolin Wisy, Radomki i Zadodonki,
na terenie Równiny Radomskiej. Pooony jest on w terenie z licznymi
elementami rzeby pochodzenia fluwioglacjalnego: szeregiem tarasów
denudacyjnych opadajcych stopniowo ku dolinie Wisy,
poprzedzielanych licznymi waami wydmowymi, pomidzy którymi znajduj
si niecki, zwykle silnie zabagnione. Wczeniej na tym terenie
utrzymyway si drzewostany z klonem, jesionem, lip, dbem i bukiem.
Obecnie drzewostany skadaj si gównie z sosny (84%) oraz jody (4%).
Lasy zajmuj wikszo powierzchni obszaru. Reszt terenu pokrywaj pola
uprawne, ki, pastwiska. Wystpuj tu równie interesujce poacie
torfowisk wysokich i niskich. Wystpuje co najmniej 29 gatunków
ptaków z Zacznika I Dyrektywy Ptasiej, 7 gatunków z Polskiej
Czerwonej Ksigi (PCK). Wykazano z tego terenu ponad 200 gatunków
ptaków, w tym 147 lgowych.
W okresie lgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej
(C6) nastpujcych gatunków ptaków: bczek (PCK), bocian czarny,
kraska (PCK), lelek; stosunkowo wysok liczebno (C7) osigaj: bk
(PCK), bocian biay, rybitwa czarna.
2.1.10. Dolina Zwoleki (PLH140006)
Dolina Zwoleki leca w obszarze porozcinanych i silnie zerodowanych
wysoczyzn morenowych z okresu zlodowacenia rodkowopolskiego, jest
do 25 m wcita w materiale pleistoceskim. Wskie dno doliny (od 0.5
do okoo 1 km szerokoci przy ujciu rzeki) wypenione jest torfem. Na
zboczach widoczne s fragmenty terasy nadzalewowej o wysokoci
wzgldnej 2-3 m. Czytelno formy doliny maskuj zalegajce w wielu
miejscach zwydmione, przewiewane piaski. Teren stanowi bogat mozaik
wzajemnie przenikajcych si biotopów -wodnych, podmokych i suchych.
Siedliska wodne reprezentowane s przez wolno pync rzek i zakola
oraz torfianki o rónej powierzchni lustra wody. W dnie Doliny
dominuj podmoke ki, na których prowadzi si gospodark ekstensywn.
Miejscami wystpuj na nich kpy zaroli wierzbowych i ozowych oraz
niewielkie, olchowe laski. agodnie wznoszce si piaszczyste zbocza
doliny porastaj suche soniny, s tu pola uprawne i nieuytki z
rolinnoci kserotermiczn. Rónego typu tereny zwizane z rolnictwem
oraz nieuytki s dominujcymi formami uytkowania ziemi na tym
obszarze. Jedna z najbogatszych i najcenniejszych ostoi flory i
fauny charakterystycznej dla terenów podmokych w regionie.
Stwierdzono tu 10 gatunków z Zacznika II Dyrektywy Rady
92/43/EWG. Bogata fauna krgowców: 17 gatunków ryb, 10 gatunków
pazów, 79 gatunków ptaków lgowych (12 prawdopodobnych). Wana ostoja
ówia botnego. Bogata fauna bezkrgowców, w tym 25 gatunków waek, 21
gatunków limaków ldowych i 43 wodnych. Dobrze zachowane rolinne
zbiorowiska wodno-botne. 6 typów siedlisk z Zacznika I Dyrektywy
Rady 92/43/EWG zajmuje ponad 25 % obszaru.
Pomniki przyrody
Na terenie Powiatu Zwoleskiego ochron pomnikow objto cznie 66
obiektów, w tym na terenie Gminy Zwole wystpuje 55 pomników
przyrody, na terenie Gminy Policzna 10 pomników przyrody oraz na
terenie Gminy Kazanów 1 pomnik przyrody. S to pojedyncze drzewa
takich gatunków jak: db szypukowy, buk pospolity, sosna zwyczajna,
sosna smoowa, sosna wejmutka, klon pospolity, jesion wyniosy, joda
pospolita, kasztanowiec zwyczajny, lipa drobnolistna, modrzew
polski, oraz grupy drzew – w jednej z nich ronie 6 modrzewi
polskich.
Zespó Przyrodniczo-Krajobrazowy „Sycyna” utworzony zosta w 2003
roku i obejmuje swym zasigiem stawy w dolinie Sycynki oraz park
przy dawnym dworze Kochanowskich. Zespó przyrodniczo-krajobrazowy
„Sycyna” ley na obszarze Równiny Radomskiej, gdzie dominuj gleby
wytworzone gównie z glin lekkich i rednich oraz z piasków
nadglinowych.
Park zajmuje powierzchni 1,15ha. Gównym elementem struktury
ekologicznej terenu s doliny rzeczne. Rzeka Sycynka jest dopywem
Zwolenki, która wpada do Wisy. Rolinno tego obszaru nie ma
charakteru naturalnego. Wikszo drzewostanu stanowi nasadzenia z
pocztków XX. W skadzie gatunkowym dominuj kasztanowce. Due rozmiary
osigny take samosiewy, gównie topole i jesiony. Nad fundamentami
dworu dominuje wyrosa w miejscu ganku dawnego dworu Kochanowskich
potna topola. Przy brzegu stawu wystpuj gatunki gowe: jesion
wyniosy, przytulia czepna (g olszowo-jesionowy). Krzewy wystpuj
nielicznie, gównie w pobliu stawu. Pod drzewami rolinno jest skpa,
nie wystpuje tu zwarta murawa z uwagi na due zacienienie. Pojawiaj
si tu takie roliny jak: podagrycznik pospolity, fiolek wonny,
przytulia czepna, niezapominajka botna.
W 2011 roku na terenie parku zosta wybudowany cig komunikacji
pieszej, zrobiono ogrodzenie, wykonano fontann renesansow,
utworzono herb Odrow, kamienny zarys fundamentów XVI w. dworu,
tablic informacyjn i 26 szt. awek parkowych. Ponadto zainstalowano
owietlenie parkowe oraz przeprowadzono roboty w zakresie
ksztatowania zieleni.
W 2014 roku przeprowadzono odbudow stawów, mnichów i zastawki. Na
groblach wokó stawów powstay cieki, a przy nich dwa pomosty i pi
punktów widokowych z aweczkami. Na terenie stawów znajduj si
take nowe tablice informacyjne z opisem flory i fauny oraz
tablica interaktywna z odgosami i wizerunkami ptaków przebywajcych
w okolicy ZPK „Sycyna”.
Na terenie parku powstaa take siownia plenerowa. W jej skad wchodzi
5 podwójnych urzdze m.in. drek do podcigania, orbitrek, wiolarz,
stepper. Zostay równie zainstalowane kamera, urzdzenie liczce
turystów oraz tablica elektroniczna, z której mona odczyta
temperatur, cinienie atmosferyczne, wilgotno powietrza, dat i czas.
Powstaa strona internetowa z aplikacj umoliwiajc rezerwacj miejsc w
pobliskim muzeum. Istnieje moliwo wypoyczenia rowerów i zwiedzania
najciekawszych zaktków szlaku turystycznego.
Zarówno odbudowa stawów jak i powstanie cieek edukacyjnych, zakup
urzdze informatycznych, siownia plenerowa, utworzenie strony
internetowej powstay w ramach projektu europejskiego „Sycyna – wokó
gniazda ojczystego Jana Kochanowskiego”.
Gównymi elementami krajobrazu Sycyny s:
· park widoczny w krajobrazie jako grupa drzew
· zespó stawów przechodzcy w ols
· pola uprawne z zadrzewieniami ródpolnymi
· odlege lasy w postaci borów mieszanych
· myn
· pomnik Jana Kochanowskiego
· budynki dawnego Pomocniczego Gospodarstwa Szkolnego PGR
bezporednio graniczce z terenem parku wpywaj ujemnie na estetyk
krajobrazu;
· budynek Szkoy Podstawowej;
· droga Zwole - Sandomierz jako ródo emisji gazów i pyów oraz haasu
niekorzystnie wpywa na mikroklimat parku;
· ruiny budynków folwarcznych w zachodniej czci parku.
Sycyna jest miejscem o ciekawej historii oraz bogatych walorach
kulturowych i przyrodniczych, co stwarza moliwoci rozwoju
rónorodnej dziaalnoci. Jest miejscowoci atrakcyjn turystycznie,
zwizan z yciem Jana Kochanowskiego. Czarnolas gdzie mieszka oraz
Zwole gdzie zosta pochowany s gównymi miejscami odwiedzanymi przez
zwiedzajcych. Dla lokalnej spoecznoci park stanowi miejsce
wypoczynku, spdzania wolnego czasu. Jako element promocyjny i
przycigajcy zwiedzajcych przyczyni si moe do rozwoju ekonomicznego
Sycyny.
2.2. rodowisko przyrodnicze
– mezoregion Równina Radomska – makroregion Wzniesienia
Poudniowomazowieckie
- mezoregion Równina Kozienicka - makroregion Nizina
rodkowomazowiecka.
Rzeba terenu tego obszaru jest sabo zrónicowana, jest to wysoczyzna
denudacyjna o do monotonnym, prawie paskim terenie nachylenia nie
przekraczajcym na ogó 5%, niekiedy przemodelowanym waami wydmowymi
(pónocna i poudniowa cz gminy Zwole), której towarzysz zgbienia
deflacyjne, okresowo zawodnione. Na wysoczynie wystpuj równie
zagbienia bezodpywowe powstae na skutek nierównomiernej akumulacji
lodowca. Maopolski Przeom Wisy obejmuje dolin rzeki na dugoci okoo
82 km i od 1,5 km do 10 km szerokoci. Wysoko zboczy doliny
wynosi okoo 60-80m. S one wymodelowane w warstwach kredowych. W
dnie doliny wystpuj mady rzeczne.
Najstarszymi utworami nawierconymi na terenie powiatu zwoleskiego s
iowce, upki wglanowe, piaskowce i muowce karbonu. Na nich zalegaj
utwory mezozoiczne reprezentowane przez osady jury górnej oraz
kredy dolnej i górnej.
Surowce mineralne
Kruszywo naturalne wystpuje na caym omawianym terenie i jest
wyksztacone w postaci piasków i wirów wodnolodowcowych i
czoowomorenowych, piasków eolicznych i rezidualnych oraz
piasków i wirów rzecznych. S one eksploatowane dorywczo na terenie
powiatu przez okoliczn ludno dla celów lokalnych.
Wydobycie surowca prowadzone jest na terenie nie rozpoznanym
geologicznie, bez wymaganej prawem geologicznym i górniczym
koncesji na eksploatacj. Na terenie powiatu znajduje si dua ilo
„dzikich" wyrobisk, które wymagaj rekultywacji, tym bardziej, e cz
z nich jest wykorzystywana do skadowania odpadów komunalnych przez
okoliczn ludno. W samej gminie Zwole rekultywacji wymaga ponad 70
takich obiektów.
Surowce ilaste to iy zastoiskowe i gliny. W przeszoci byy one
eksploatowane w wyrobisku cegielni Policzna, która istniaa do 1970
roku. W zou pozostao jeszcze 30 tys. m3 surowca. Zoe zostao
wykrelone z Bilansu Zasobów w 1998 roku. Prowadzone w latach
siedemdziesitych prace poszukiwawcze surowców ilastych do produkcji
cegy zakoczono wynikiem negatywnym. Gliny zwaowe wystpujce na
terenie powiatu w izolowanych patach cechuje nieregularne
wyksztacenie, typowe dla utworów lodowcowych. S one silnie
zmienione i nie speniaj norm jakociowych.
Torfy wystpujce na terenie powiatu zwizane s gównie z torfowiskami
dolinnymi. Powstay one w obrbie paskich dolin rzecznych i w
zagbieniach bezodpywowych. S to torfowiska na ogó niskie, utworzone
z torfów trzcinowych i turzycowych. Charakteryzuj si ma miszoci i
znaczn popielnoci. Torfy zostay udokumentowane w zou „Antonówka”
(gm. Policzna), „Przyk”, „Mszadla Stara”, „Janowiec”, „Dolina rzeki
Zwolenki”, „Andrzejów-Borowiec” i „Tarczówka”. Obecnie adne z nich
nie jest eksploatowane. Na terenie zoa „Andrzejów-Borowiec” i
„Antonówka” utworzono rezerwaty. Na czci pozostaych zó utworzono
uytki ekologiczne, a na innych s one projektowane. Przewidziane do
eksploatacji zoe „Tarczówka”, pooone na poudniowym skraju Puszczy
Kozienickiej, nie powinno by eksploatowane ze wzgldu na ochron
hydrogeologiczn i uwarunkowania przyrodnicze.
Górnokredowe opoki i kredy piszce z przewarstwieniami margli
wystpujce pod pokryw osadów czwartorzdowych stwierdzono na terenie
gmin: Przyk, Tczów i Zwole. Na terenie gminy Kazanów wystpuj opoki
z przewarstwieniami margli i wapieni. W przeszoci byy one
eksploatowane i wykorzystywane jako kamie amany w budownictwie
gospodarczym. Na terenie powiatu dla kilku obszarów wystpowania
opoki i kredy piszcej ustalono zasoby prognostyczne w kat. D1
(Ciepielów VIIa i VIIc - gmina Tczów, Rudki, aweczko „A” i aweczko
„B” - gmina Przyk, Ciepielów IIIc - gmina Zwole). Obecnie nie
eksploatuje si opok i kredy piszcej.
Na omawianym terenie eksploatowane s piaski, udokumentowane w
siedmiu zoach: Gródek Stary, Ranachów I, Ranachów II, Jasieniec I,
Bierdzie I, Jabonów i Zwole.
Zoe Gródek Stary w gminie Policzna udokumentowano w 2007 roku w
kat. C1. Na powierzchni 17.300 m2 wystpuj plejstoceskie piaski
rednioziarniste o miszoci 8,0 – 12,0 m. Grubo nadkadu wynosi 0,2m.
Uytkownik posiada koncesj wan do 2019 roku, zasoby zoa wynosz 112
472 Mg. Dla zoa ustanowiono teren i obszar górniczy. Surowiec jest
przydatny dla budownictwa i drogownictwa.
Zoe Ranachów I w gminie Kazanów udokumentowano w 2001 roku w kat.
C1. Na powierzchni 8.753 m2 wystpuj plejstoceskie piaski rednio- i
drobnoziarniste o miszoci 4,6 – 10,9m (rednio . Nadkad stanowi
gleba o miszoci 0,2m, zasoby zoa wynosz 109 295 Mg. Uytkownik
posiada koncesj wan do 2019 roku, dla zoa ustanowiono teren i
obszar górniczy. Surowiec jest przydatny w budownictwie i
drogownictwie.
Zoe Ranachów II w gminie Kazanów udokumentowano w 2009 roku w kat.
C1. Na powierzchni 10.192 m2 wystpuj plejstoceskie piaski rednio- i
drobnoziarniste o miszoci 8,9 – 3,42m. (rednio 4,93 m). Nadkad
stanowi gleba o miszoci 0,2m, zasoby zoa wynosz 87 800 Mg.
Uytkownik posiada koncesj wan do 2018 roku, dla zoa ustanowiono
teren i obszar górniczy. Surowiec jest przydatny w budownictwie i
drogownictwie.
Zoe Jasieniec I w gminie Zwole udokumentowano w 2012 roku w kat.
C1. Na powierzchni 3.360 m2 wystpuj plejstoceskie gliny zwaowe oraz
piaski rednio- i drobnoziarniste o miszoci 2,0 – 2,8m. (rednio
2,17 m), zasoby zoa wynosz 13 000 Mg. Uytkownik posiada koncesj wan
do 2018 roku, dla zoa ustanowiono teren i obszar górniczy. Surowiec
jest przydatny w budownictwie i drogownictwie.
Zoe Bierdzie I w gminie Policzna udokumentowano w 2012 roku w kat.
C1. Na powierzchni 9.802 m2 wystpuj plejstoceskie osady piaszczyste
i piaszczysto-wirowe o miszoci 9,6 – 11,6m. (rednio 10,60m). Nadkad
stanowi gleba o miszoci 0,2m, zasoby zoa wynosz 162 293 Mg.
Uytkownik posiada koncesj wan do 2023 roku, dla zoa ustanowiono
teren i obszar górniczy. Surowiec jest przydatny w
budownictwie i drogownictwie.
Zoe Jabonów w gminie Policzna udokumentowano w 2014 roku w kat. C1.
Na powierzchni 9.046 m2 wystpuj utwory czwartorzdowe oraz piaski i
wiry o miszoci 2,0 – 3,4m. (rednio 2,8m), zasoby zoa wynosz 44 372
Mg. Uytkownik posiada koncesj wan do 2021 roku, dla zoa ustanowiono
teren i obszar górniczy. Surowiec jest przydatny w budownictwie i
drogownictwie.
Zoe Zwole w gminie Zwole udokumentowano w 2014 roku w kat. C1. Na
powierzchni 5.665 m2 wystpuj utwory czwartorzdowe oraz piaski
rednio i gruboziarniste o miszoci 4,0 – 4,5m (rednio 4,17m) Nadkad
stanowi gleba o miszoci 0,5m, zasoby zoa wynosz 38 830 Mg.
Uytkownik posiada koncesj wan do 2030 roku, dla zoa ustanowiono
teren i obszar górniczy. Surowiec jest przydatny w budownictwie i
drogownictwie.
Lasy
Powiat zwoleski jest regionem o redniej lesistoci (ogólna
powierzchnia lasów wynosi ok. 10.336 ha co stanowi ok. 18%
powierzchni powiatu).
W granice powiatu, od strony pónocno-zachodniej wchodzi cz Parku i
jego otuliny. S to tereny nadlenictwa Zwole, obrb Zwole. Obrb Zwole
wchodzi w skad Lenego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Puszczy
Kozienickiej”. Okoo 68% powierzchni lasów zajmuj ubogie siedliska
borowe. W drzewostanie dominuje sosna, db stanowi 2,3%, joda 1,4%,
brzoza 1,8%, a olcha 4,7%. redni wiek drzewostanów to 57 lat, a ich
zasobno wynosi 220m3 na 1ha.
Poza Puszcz Kozienick niewielkie kompleksy lene wystpuj w wielu
miejscach. S one wasnoci prywatn. Gatunkiem przewaajcym w tych
lasach s drzewa iglaste, dominuj sabe siedliska borowe. Jako
gatunki domieszkowe wystpuj brzoza, db, olsza szara i czarna, joda,
wierk, grab, lipa, klon, modrzew, jesion, wiz i buk.
Na terenie powiatu planowanymi dziaaniami objte s praktycznie
tereny nalece do nadlenictwa Zwole i do obrbu Zwole, które maj na
celu zachowanie bogatych zbiorowisk lenych Puszczy
Kozienickiej.
W miejscach, gdzie lasy ulegy przeksztaceniu prowadzone s prace
majce na celu odtworzenie drzewostanów zblionych do naturalnych
oraz odbudowy zaburzonej retencji wodnej. Prowadzona przebudowa
drzewostanów ma na celu zwikszenie udziau jody i buka. Na
powierzchniach zrbowych pozostawione s do biologicznej mierci
biogrupy zdrowych drzew w formie kp z podszyciem i podrostem.
Chroni si drzewa dziuplaste i martwe warunkujce wystpowanie wielu
grup organizmów. W uytkowaniu lasów stosowane s gównie rbnie zoone.
W ochronie lasów stosuje si metody biologiczne. Naturalna odporno
drzewostanów ksztatowana jest wanie przez wprowadzenie drzew i
krzewów domieszkowych oraz aktywnej ochronie ptaków owadoernych,
nietoperzy i mrówek. Wyznaczone zostay drzewostany nasienne sosny,
dbu i olszy. Z nasion z nich uzyskiwanych hodowane s sadzonki
stosowane w odnawianiu lasów w obrbie Puszczy Kozienickiej.
Gospodarka lena prowadzona jest wedug specjalnie opracowanych zasad
postpowania hodowlanego i ochronnego. Uwzgldniaj one ochron
rónorodnoci biologicznej oraz wielofunkcyjno i zrównowaony rozwój
lasów.
Dla lasów prywatnych we wszystkich gminach s aktualne uproszczone
plany urzdzania lasów.
W celu poprawy retencji wodnej na terenie Puszczy wykonuje si mae,
sztuczne zbiorniki wodne. Negatywny wpyw osad lenych i przylenych
zmniejsza si przez wymian istniejcych systemów grzewczych i
instalacj biologicznych oczyszczalni cieków.
Lasy s siedliskiem wikszoci dzikich gatunków zwierzt i rolin i
stanowi gówny czynnik równowagi ekologicznej. Speniaj trzy gówne
funkcje, w sposób naturalny lub w wyniku dziaa gospodarczych -
ekologiczn, gospodarcz i spoeczn.
Lasy stanowi podstawowy czynnik równowagi ekologicznej. Do gównych
zada z zakresu ochrony naley:
· zachowanie w stanie zblionym do naturalnego i odtworzenie
ródlenych zbiorników i cieków wodnych,
· waciwe funkcjonowanie ekosystemów i skutecznoci ochrony
przeciwpoarowej lasów,
· brzegi cieków i zbiorników, poza obszarami lasów i k powinny by
umocnione przez obsadzanie drzewami i krzewami (ogranicza to równie
dopyw zanieczyszcze i erozje),
· zachowanie w dolinach rzek naturalnych form przyrodniczych jako
ostoi rzadkich gatunków rolin i zwierzt oraz regulatorów wilgotnoci
siedlisk i klimatu lokalnego,
· zachowanie w stanie nienaruszonym ródlenych nieuytków (bagna,
trzsawiska, wrzosowiska, wydmy) wraz z ich flor i faun w celu
ochrony penej rónorodnoci przyrodniczej,
· wzmoenie w ramach uzgodnie miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego stara o przywracanie lasów w strefach wododziaowych
w celu zwikszenia retencji wodnej w lasach i zmniejszenia
przemieszczania si zanieczyszcze oraz erozji gleb.
Gównymi zagroeniami zasobów lenych powiatu zwoleskiego s:
· czynniki naturalne - obnienie poziomu wód gruntowych, deficyt
opadów atmosferycznych, wiatr i nieg powodujce osabienie drzew,
ataki szkodników, choroby drzew, susze powodujce zagroenie
poarami,
· nierównomierna struktura lasów - wystpowanie wielu maych
kompleksów lenych bdcych w rkach prywatnych, dominacja lasów o
strukturze jednopitrowej,
· przeznaczanie terenów cennych przyrodniczo pod zabudow,
· wzmoona penetracja lasów przez ludno, wandalizm,
· zanieczyszczenie terenów lenych (dzikie wysypiska mieci,
wydobycie piasku).
2.3. Komunikacja i infrastruktura techniczna
Powiat zwoleski ma dogodny ukad drogowy, na który skadaj si drogi
krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne.
Na terenie powiatu znajduj si dwie gówne drogi krajowe nr 12
(poczenie wschód-zachód czce Lublin z odzi) i nr 79 (poczenie
pónoc-poudnie czce Warszaw z Tarnobrzegiem).
Wykaz dróg krajowych:
nr 12 Granica pastwa – knica - aga, Szprotawa - Dziemierowice,
Gogów – Leszno – Kalisz - ask, Sulejów – Opoczno – Radom – Zwole -
Puawy – Kurów – Lublin – Piaski – Chem – Dorohusk – Granica –
pastwa - dugo 24,7 km
nr 79 Warszawa - Góra Kalwaria, Konary – Kozienice - Zwole – Lipsko
– Czekarzewice, Nowe Brzesko - Kraków –Trzebinia – Chrzanów –
Jaworzno – Katowice – Chorzów – Bytom - dugo w 21 km
Drogi te krzyuj si w rodku miasta, co jest bardzo duym utrudnieniem
komunikacyjnym ze wzgldu na duy ruch pojazdów ciarowych na kierunku
wschód-zachód. rednie natenie ruchu na drogach krajowych na tym
obszarze wynosi ok. 15-16 tys. pojazdów umownych na dob.
Drogi krajowe ogóem przebiegaj przez powiat zwoleski na dugoci 45,7
km. Gsto dróg krajowych przypadajca na 100 km2 wynosi 8,00
km.
Przez teren powiatu przebiegaj dwie drogi wojewódzkie nr 733 oraz
787.
czna dugo w/w dróg wynosi 23,10 km.
- nr 733 Zakrzew – Wolanów – Kowala – Skaryszew – Karszówka dugo
15,8km
- nr 787 droga 737 - stacja kolejowa Pionki – Suskowola – Sucha –
Zwole dugo 7,3 km
Gsto dróg wojewódzkich przypadajca na 100 km2 wynosi ok. 4,00
km.
czna dugo dróg powiatowych wynosi 239,237 km. Wszystkie drogi
powiatowe maj nawierzchni tward. Gsto dróg powiatowych przypadajca
na 100 km2 wynosi: 41,88 km.
W cigach dróg powiatowych znajduje si 19 mostów oraz 235
przepustów.
Tabela 3. Wykaz dróg powiatowych.
Gmina
Numer
drogi
12,300
4506W
1,106
4521W
8,120
4526W
13,733
4529W
4,800
Razem:
65,199
4,300
ródo: Powiatowy Zarzd Dróg w Zwoleniu
Ruch drogowy koncentruje si gównie na drogach krajowych nr 12
Radom-Lublin i nr 79 Warszawa-Sandomierz, drogach wojewódzkich nr
733 Zakrzew-Skaryszew i nr 787 stacja kolejowa Pionki-Zwole oraz na
drogach powiatowych. Wikszo tych dróg stanowi bezporednie trasy
dojazdowe do miasta Zwolenia oraz do gmin powiatu.
Cakowita dugo sieci dróg gminnych wynosi 530,00 km, z czego
nawierzchni tward posiada 211,7 km dróg, a wikszo pozostaych
posiada nawierzchni gruntow lub tuczniow.
Dugo dróg gminnych w poszczególnych gminach powiatu przedstawia si
nastpujco:
· gmina Kazanów – 76,50 km
· gmina Policzna – 122,50 km
· gmina Przyk – 115 km
· gmina Tczów – 34 km
· gmina Zwole – 182 km
Pomimo biecych modernizacji stan dróg jest nadal niezadawalajcy.
Odpowiedzialny za drogi powiatowe – Powiatowy Zarzd Dróg w Zwoleniu
– otrzymuje rodki, które pozwalaj tylko na niezbdne remonty i
modernizacje. Dlatego powiat upatruje szans w pozyskiwaniu rodków
na te inwestycje ze róde zewntrznych, zwaszcza z funduszy
strukturalnych UE.
Transport publiczny
Zgodnie z trendami ogólnokrajowymi, dynamicznie rozwija si
transport indywidualny. Pomimo wzrostu liczby samochodów
indywidualnych, nie wpywa to negatywnie na poziom bezpieczestwa na
drogach powiatu, ale powoduje problemy z miejscami do parkowania na
obszarze miasta Zwolenia. Dlatego jednym z zaplanowanych zada jest
budowa parkingów w powizaniu z tworzeniem cigów komunikacyjnych,
integrujcych róne rodzaje transportu, pooone na obrzeach miasta
Zwolenia lub dworcu autobusowym.
Infrastruktura techniczna
Obsuga infrastrukturalna oraz programowanie jej rozwoju zasadniczo
pozostaj w gestii samorzdów gminnych. W zwizku z tym, zagadnienia
infrastrukturalne nie bd przedmiotem obszernych analiz w diagnozie
stanu powiatu. Wskaza jednak naley na wyrónione obszary, w których
zagadnienia obsugi infrastrukturalnej odgrywaj rol istotn z punktu
widzenia zintegrowanego zarzdzania lokalnymi zasobami i kierowania
rozwojem zrównowaonym.
Ze wzgldu na podany rozwój funkcji rekreacji i turystyki na
obszarze powiatu, szczególnego znaczenia nabieraj zagadnienia
ochrony rodowiska. Z tego punktu widzenia najwaniejsz rol posiada
obsuga za pomoc infrastruktury wodno-kanalizacyjnej oraz gospodarka
odpadami.
Gospodarka wodno-ciekowa
Stan systemu zaopatrzenia w wod w gminach na terenie powiatu
zwoleskiego jest zrónicowany – cz gmin zakoczya proces
wodocigowania, za dla czci gmin budowa sieci jest jednym z
waniejszych zada.
Problemem jest bardzo sabe wyposaenie terenów wiejskich w
kanalizacj sanitarn. Wg danych uzyskanych z poszczególnych gmin
dugo sieci wodocigowej wynosia 602,33km, a kanalizacyjnej
141,922km. Ogromne dysproporcje pomidzy rozwojem sieci
kanalizacyjnej i wodocigowej powoduj zagroenie zanieczyszczenia
rodowiska ciekami z szamb, niekontrolowany wywóz, jak i infiltracj
bezporednio przez dno.
Tabela 4. Sie wodocigowa i kanalizacyjna w powiecie zwoleskim w
rozbiciu na poszczególne gminy
Gmina
Stan infrastruktury technicznej zwizanej z gospodark ciekow
uzaleniony jest w duej mierze od struktury osadniczej, rozproszenia
zabudowy, wielkoci gmin oraz od moliwoci finansowych. Te same
czynniki warunkuj dalszy rozwój infrastruktury, jego tempo i kocowy
efekt.
Dugo sieci kanalizacyjnej na obszarze powiatu wynosi 141,922km. W
porównaniu z uzbrojeniem powiatu w sie wodocigow wskaniki ogólnej
dugoci sieci kanalizacyjnej i jej zagszczenia wykazuj
niedobór.
Na terenie powiatu zwoleskiego funkcjonuje 10 oczyszczalni cieków
odprowadzajcych swe cieki gównie do rzeki Z