Te Drejtat e Njeriut Policia

8/8/2019 Te Drejtat e Njeriut Policia

1/42

1

Iniciativa pr dijalog strategjik

Grupi punues pr t drejtat e njeriut

(Mars/Nntor 2004)

Analiza e t drejtave t Njeriut dhe Rekomandime

Shkup,2004

Hyrje...............................................................................................................3

Nnshtetsia....................................................................................................5Hyrje e shkurtr.............................................................................................5


2/42

2

Dispozita pozitive n Republikn e Maqedonis..........................................7

Konstatime lidhur me zbatimin e ligjit......................................................... 8

Rekomandime............................................................................................ .10E drejta pr liri t personalitetit..............................................................................13

Probleme themelore.................................................................................. ..13

Rekomandime pr Ministrin e drejtsis...................................................16

Rekomandime pr institucionet tjera...........................................................18

T drejtat e njeriut dhe policia............................................................................18Baza ligjore..................................................................................................19

Disharmoni midis t prshkruars dhe zbatimit..........................................21

Prgjegjsia dhe kontrolli i policis.............................................................23

Rekomandime..............................................................................................26

Gjyqsia dhe t drejtat e njeriut..............................................................................29

Dobsit e sistemit gjyqsor........................................................................29

Reforma n Legjislativn procesuale...........................................................31

Rekomandime pr reforma n legjislativn procesuale...............................31

Vshtrim i aplikimit t Konvents Evropiane pr t drejtat e njeriut nga

gjyqet vendase n veprimin e tyre...............................................................32

Rekomandime pr implementimin e Konvents Evropiane pr t drejtat e

njeriut (KEDNj)...........................................................................................33

Rekomandime pr reform strukturore dhe organizative............................37

Komente plotsuese.....................................................................................38

Antar t grupit punues pr t drejtat e njeriut..........................................41

Hyrje


3/42

3

Iniciativa pr dijalog strategjik sht projekt i Qendrs Evropiane pr shtje t

Minoriteteve (QEM) t zyrs rajonale n Shkup. N kuadr t ktij projekti u

themeluan katr grupe punuese q diskutuan pr probleme q kan t bjn mearsimin, ekonomin, shndetsin dhe t drejtat e njeriut. Antart e grupit punues

jan prfaqsues nga institucione me ndikes pr donjrn nga lmit. Qllimi

parsor i ktyre grupeve punuese sht q ti identifikojn problemet dhe t

prpilojn rekomandime q do tu ndihmojn atyre q sjellin vendime, t

formulojn dhe implementojn politik t drejt dhe gjithprfshirse e cila do t

prmirsoj cilsin e shrbimeve, do ta forcoj mbisundimin e t drejts dhe do t

mundsoj kushte m t mira ekonomike pr t gjith popujt q jetojn n

Republikn e Maqedonis. Qllimi sekondar sht prforcimi dhe vendosja e

marrdhnieve punuese midis pjestarve t segmeneteve t ndryshme t

shoqris.

donjri nga grupet punuese numron prej 10 deri 15 ekspert nga tre profil t

ndryshm profesional: politikan dhe antar t qeveris, profesor univerzitar,

profesionist dhe ekspert t lmive relevante si dhe lider dhe aktivist t

Organizatave joqeveritare (OJQ-ve). Antart e grupeve punuese u takojn t

gjitha grupeve etnike dhe fetare n Maqedoni dhe shumica e tyre jan nga Shkupi,

ndrsa antart tjer vijn nga Tetova, Gostivari, Manatiri, Shtipi dhe Kumanova.

donjri nga grupet punuese takohet do jav t tret ose t katrt t muajit dhe

puna e tyre zhvillhet prmes nj vargu hapash t planifikuara pr identifikimin,

definimin dhe dhnien prparsi t lmive kryesore q shkaktojn probleme, e t

cilat jan n kuadr t puns s tyre, grumbullimit t informacioneve plotsuese

pr problemet prioritare, analilizs s informacioneve, prgatitjes srekomandimeve dhe zhvillimit t strategjis pr prezentimin e t njejtave.

Kah fundi i vitit, do grup punues do t mbaj konferenc pr mediat, n t ciln

do t prezentoj rezultatet dhe rekomandimet q kan t bjn me problemet.

Menjher pas ksaj do t organizohen takime bilaterale midis prfaqsuesve t

grupeve punuese dhe personaliteteve relevante t institucioneve dhe organizatave

q jan emrtuar n rekomandimet.


4/42

4

Me planifikimin e kohs pr pun me institucionet dhe organizatat q kan mandat

pr implementimin e reformave do ta shtojm probabilitetin q rekomdimet tkuptohen dhe t prkrahen.

Grupi punues pr t drejtat e njeriut analizoi katr tema n fushn e t drejtave t

njeriut dhe t drejtsis. Dy tema ishin t fokusuara mbi shtjet q kan t bjn

me Nnshtetsin dhe t drejtn e liris, dy tema ishin t fokusuara n rolin e

institucioneve shtetrore n fushn e mbrojtjes s t drejtave t njeriut (Ministria e

punve t brendshme dhe Ministria e drejtsis).

Ne organizuam takime bilaterale me Ministrin e punve t brendshme, me

Ministrin e drejtsis, Gjykatn kushtetuese dhe me disa organizata

ndrkombtare.

Nse dshironi t keni m tepr informacione pr organizatn ton si dhe pr

projektet q i realizojm, Ju ftojm q ta vizitoni faqen ton t

internetitwww.ecmipolicydialoque.org.mkose www.ecmimacedonia.org.mkose t

na kontaktoni do dit pune prej ors 09:00-17:00.

Me shpres se do t kemi bashkpunim n t ardhmen,

Michael SzporlukKshilltar politik


5/42

5

Nnshtetsia

Hyrje e shkurtr

shtja e nnshtetsis u paraqit me tr peshn e saj pas shprbrjes s

Jugosllavis (RSFJ-s) n vitin 1991 dhe me paraqitjen e pes shteteve

trashigimtare. N Republikn e athershme Socialiste t Maqedonis u gjend nj

numr i madh i shtetasve t ish shtetit t prbashkt t cilt n baza t ndryshme

jetonin ktu (n saj t martess, punsimit ose lindjes n teritorin e saj). Kto

shtetas t mparshm jugosllav u takonin bashksive joshumic, posarisht t

shqiptarve etnik, Romve, por edhe serbve (n disa mjedis rurale). Problemi

me nnshtetsin t parregulluar prek poashtu edhe fmijt e lindur n teritorin eMaqedonis nga prindr me status t parregulluar t shtetsis, pr shkak se

shtetsia fitohet n pajtim me jus sanguinis e jo jus soli. Personat me status t

parregulluar t shtetsis egzistojn de facto, dhe de jure ekzistojn dhe si pasoj

t ksaj kan kan qasje t kufizuar ndaj t drejtave qytetare, politike dhe sociale.

Nse shtja e nnshtetsis shihet nga nj dimenzion historik, mund t

konstatohet se deri para shprbrjes s jugosllavis s mparshme (RSFJ-s) t

gjith qytetart kishin nshtetsi t RSFJ-s, si dhe nnshtetsi t brendshme t

republikave t njrs nga gjasht republikat socialiste, q ishte e evidentuar nLibrat republikan t shtetasve, q ekzistonin dhe mbaheshin n nivel t

komunave. N jetn praktike shtetsia republikane nuk kishte ndonj rndsi dhe

ndikes t veant. Mirpo, pas sukcesionit t shtetit

donjri nga shtetet trashigimtare gjat prcaktimit t statusit t shtetsis t

qytetarve vijuan parimin e kontinuitetit juridik t shtetsis s mparshme


6/42

6

republikane. Kshtu, nj numr i caktuar personash u gjendn n situat t mos

jen t kyur n korpusin e shtetasve t vendit ku faktikisht kan qndruar, ku

jan t lindur ose n t cilin kan lidhje familiare ose t tjera faktike, e n vend tksaj u bn shtetas t vendit me t cilin nuk kishin kurfar lidhshmrie efektive.

Dispozita pozitive n Republikn e Maqedonis


7/42

7

N Republikn e Maqedonis lnda e shtetsis kryesisht sht e rregulluar me :

Ligjin pr nnshtetsin t Republiks s Maqedonis t vitit 1992 Konventn Evropiane pr nnshtetsin t vitit 1997 t ratifikuar n Janar t

vitit 2002

Ligjin pr ndryshimin dhe plotsimin e Ligjit pr nnshtetsin tRepubliks s Maqedonis i muajit Shkurt t vitit 2004.

Ligji pr nnshtetsin e Republiks s Maqedonis i vitit 1992 me dispozitn

kalimtare n nenin 26 l hapsir prej nj viti q shtetasit e republikave tjera t

RSFJ-s s mparshme t mund t fitojn shtetsin e Republiks s maqedonis

me rrethana lehtsuese. Mirpo, edhe pr shkak t mosdijes, edhe pr shkak t

fushats s dobt

informative, pas skadimit t afatit prej nj viti, shtetasit e ish republikave

jugosllave q kan qndruar n Maqedoni dhe t cilat kan pasur lidhmri t

vrtet dhe efektive, u shndruan n qytetar t huaj. Pr qndrimin e tyre t

mtejm ligjor n Republikn e Maqedonis duhej t aplikoheshin dispozitat e

Ligjit pr lvizje dhe qndrim t t huajve (i vitit 1992), q do t thot t

paraqesin krkes pr qndrim t prkohshm ose t prhershm dhe t

zvendsojn letrat e vjetra t njoftimit me letra njoftimi pr t huaj. Informimi joi mjaftueshm i qytetarve, kultura e ult administrative dhe mundsit e dobta

finansiare t grupeve t caktuara etnike, e posarisht tek Romt, krijuan situatn

n t ciln nj numr i madh i personave vazhduan t jetojn n Maqedoni pa

qndrim ligjor.

Marrja e nnshtetsis s Republiks s Maqedonis prmes lindjes, n pajtim me

nenet 7 dhe 9 t Ligjit n praktik shkaktoi shum vshtirsi dhe probleme.

Faktor m t rndsishm q i vshtirsojn procedurat ishin:mospasja e letrs s

njoftimit pr t huaj ose letr njoftimi q i ka kaluar afati, mospasja e dshmis pr

qndrim t pandrprer

ligjor prej m s paku 15 vjet, mospasja e dshmis relevante pr banes t

siguruar dhe burim t prhershm t mjeteve, martesa t paregjistruara, probleme


8/42

8

me sigurimin e ertifikats s lindjes nga librat e amzs t t lindurve n republikat

tjera t mparshme t RSFJ-s, taksa e lart administrative e tjera.

Ligji pr ndryshimin dhe plotsimin e Ligjit t shtetsis i Republiks s

Maqedonis i muajit Shkurt t vitit 2004 sht nj hap i madh prpara n

prpjekjet pr lehtsimin e procedurave q banort shumvjear t rndomt t

marin shtetsin e Republiks s Maqedonis. N nenin 14 sht parapar q

shtetasit e republikave tjera t RSFJ-s s mparshme, t cilt m 8 Shtator t vitit

1991 kan pasur t paraqitur vendbanimin, deri n paraqitjen e krkess jetojn

vazhdimisht n teritorin e Reubliks s maqedonis dhe kan lidhje efektive me

RM-n, mund t fitojn nnshtetsin e RM-s nse n afat prej dy vite pas hyrjes

n fuqi t ligjit parashtrojn krkes, nse kundr tyre nuk zhvillohet procedur

penale pr vepra penale me t cilat rrezikohet siguria dhe mbrojtja e Republiks s

Maqedonis dhe nse jan me mosh madhore dhe nse zotrojn gjuhn

maqedonase deri n shkall q t mund leht t merren vesh me rrethinn.

Konstatime q kan t bjn me zbatimin e Ligjit

Zbatimi gjashtmujor i Ligjit tregoi se n njsit e ndryshme rajonale tMinistris s punve t brendshme n mnyr t ndryshme spjegohet neni

14, posarisht n lidhje me ate se cilat dokumenta-dshmi duhet t

sigurohen si shtes bashk me Krkesn pr pranim n nnshtetsi t

Republiks s maqedonis. N mnyr t caktuar kjo sht zbutur me

telegramin me instrukcione (me karakter intern) t Ministris s punve t

brendshme q u sht drguar t gjitha njsive rajonale. Por, edhe udhzimi

pr aplikimin e nenit 14 t Ligjit i shkruar n telegramin, n njsi t

ndryshme rajonale spjegohet n mnyra t ndryshme.

Pr shembull, nga pala krkohet t siguroj dshmi pr vendbanim t

paraqitur m 8 Shtator t vitit 1991, edhepse n telegramin e prmendur


9/42

9

shkruan se kt fakt, nga evidenca, ex officio, do ta prcaktoj Ministria e

punve t brendshme.Mandej, MPB-ja, faktin nse personi ka pasur t

paraqitur vendbanim t paraqitur m 8 Shtator t vitit 1991 e prcakton medshmin nse personi n kt dat kritike ka pasur letr njoftimi valid t

Republiks Socialiste t Maqedonis dhe t RSFJ-s. ka nse vlefshmria

e letr njoftimit ka skaduar para 8 Shtatorit t vitit 1991? A do t thot kjo

se personi nuk ka pasur vendbanim t paraqitur n datn kritike?

Tek kushti qndrim i pandrprer n teritorin e RM-s dhe lidhja e vrtet

dhe efektive me RM-n mjafton prezentimi edhe vetm t nj dshmie

valide (pr shembull libreza shndetsore ose libreza e puntorit ose

vrtetim pr marrdhnie t puns e ngjashm). N rast t ktill nuk ka

nevoj q nga pala t krkohen edhe dshmi tjera, si pr shembull, dshmi

pronsie, letr njoftimi valid pr t huaj e tjera.

N disa njsi rajonale t MPB ekziston paqartsia rreth shtjes pr

lirimin e pals nga obligimi pr pagesn e takss administrative n lartsi

prej 20 EURO pr dhnien e krkess dhe 80 EURO pr marrjen e

vendimit pr pranim n shtetsin e RM-s. Kjo shtje sht e rregulluar

me nenin 15, pika 19 e Ligjit pr taksat administrative, t muajit Mars t

vitit 1993.

Ministri i punve t brendshme ende nuk i ka sjell dispozitat nnligjoredhepse ka kaluar afati gjashtmujor i parapar me nenin 27 t ktij ligji.

N nenin 15 t Ligjit autorizohet komisioni Ligjdhns-juridik i Kuvndit

t RM-s t prcaktoj tekst t pastruar t Ligjit pr nnshtetsi t

Republiks s Maqedonis. Teksti i pastr i Ligjit pr nnshtetsin e

Republiks s Maqedonis sht botuar n Gazetn zyrtare t RM-s numr

45, t 7 Korrikut t vitit 2004. Kaptina pr dispozitat kalimtare trsisht

sht e gabuar dhe nevoitet riregullimi i saj. Mbetet e paqart nse sht

br gabim n procedurn e miratimit t Ligjit n Kuvndin e Republiks sMaqedonis, gabim n shtypjen e tekstit t ligjit ose bhet fjal pr gabim

t komisionit Ligjdhns-juridik.

Pa marr parasysh se kan kaluar pothuajse nnt muaj nga miratimi i

Ligjit, nuk realizohet kurfar fushate informative, kshtuq ekziston


10/42

10

mundsia q edhe ksaj radhe nj numr i madh njerzish (njlloj si n vitin

1992) t lshojn gjasn pr marrjen e nnshtetsis s Maqedonis me

kushte lehtsuese.

REKOMANDIME

Ministria e punve t brendshme t sjell akt nnligjor (Udhzim). Mebotimin e tij n Gazetn zyrtare t RM-s do t sigurohet qasje e barabart

ndaj informacioneve, si pr t punesuarit n MPB, ashtu edhe pr

subjektet tjera q shfaqin interesim pr kto.

Ministria e punve t brendshme, e posarisht njsit rajonale t MPB-s,n mnyr t prpikt e respektojn dispozitn e nenit 15, pika 19 t Ligjit

pr taksa administrative (Gazeta zyrtare e RM-s nr.17 e 26 Marsit t vitit

1993) pr lirimin nga obligimi pr pages t taksave administrative nga ana

e qytetarve me gjendje t vshtir finansiare, nga ana e shfrytzuesve t t

drejtave themelore dhe tjera t parapara me Ligjin pr mbrojtje sociale.

Komisioni Ligjdhns-juridik i Kuvendit t Republiks s Maqedonis bridhe botoi prmirsimin e tekstit t Ripastruar t Ligjit pr shtetsin eRepubliks s Maqedonis (Gazeta zyrtare e RM-s nr.45 e 7 korrikut t

vitit 2004)

Ministria e punve t brendshme t ket raport m fleksibil n proceduratpr marrjen e nnshtetsis s RM-s pr banort afatgjat t rndomt q

aplikojn pr nnshtetsin n pajtim me nenin 14 t Ligjit.


11/42

11

Duke pasur parasysh faktin q kushti, zotimin e gjuhs maqedonase deri n

shkall q t mund t kuptohet me rrethin e prcakton komisioni i posam

pran Qeveris, rekomandohet q Komisioni t ket raport m fleksibil,posarisht ndaj personave m t moshuar se 60 vjet

Ministria e punve t brendshme ta shkurtoj kohzgjatjen e proceduravepr marrjen e nnshtetsis s RM-s, posarisht pjesn e procedurs q

sht nn kompetencn e Drejtoris pr siguri dhe kundrzbulim.

T organizohet fushat m e mir informative prmes:- Mediat e shtypura dhe elektronike;

- Organizimit t tryezave t rrumbullakta dhe konferencave me

prfaqsues t pushtetit shtetror, deputet, prfaqsues t

organizatave ndrkombtare,

gazetar, organizata joqeveritare dhe aktivist pr t drejtat e njeriut e

tjer.

Barts t fushats informative t jen: Ministria e punve t brendshme, Misionet

e organizatave ndrkombtare n RM, organet e pushtetit vendor dhe mediat.

Me projekte t tyre, vend t posam n fushatn informative t marrin edheorganizatat joqeveritare. N prpjekjet pr transmetimin e informacioneve deri te

do qytetar si n mjediset urbane ashtu edhe n mjediset rurale nevoitet nj

mobilizim i plot i ekipeve t tyre profesionale dhe antarsis (shprndarja e

broshurave dhe pamfleteve informative, vizita e tyre prej dere n der e

ngjashm).

N munges t nj fushate t ktill t menduar dhe t menduar mir, ekziston

mundsi q edhe ksaj radhe, njlloj si n vitin 1992/93, t lshojn gjasn pr

marrjen e nnshtetsis s Republiks s Maqedonis me kushte lehtsuese. Neni

14 i Ligjit ofron gjas historike q banort shumvjear t rndomt m n fund ta


12/42

12

zgjidhin statusin e tyre n Republikn e Maqedonis, n t ciln de facto jetojn

dhe punojn, ndrsa de jure jan shtetas t saj.

E drejta e liris s personalitetit


13/42

13

E drejta e liris s personalitetit sht e garantuar me kushtetut [neni 12 dhe neni

13 (2) i Kushtetuts] , dhe e njejta sht e mbrojtur edhe me nenin 5 t konvents

Evropiane pr mbrojtjen e t drejtave njerzore (e njohur si Konventa Evropianepr t drejtat e njerit,KEDNj)

Gjykatat, MPB, Ministria e drejtsis, Gjykata kushtetuese, jan faktort kryesor

pr respektimin, por edhe pr shkeljen e ksaj t drejte individuale njerzore.

Probleme themelore

1. Ekzistojn shum paqartsi lidhur me at se ka paraqet kufizimi i liris spersonalitetit, gj e cila sht e komplikuar n mnyr plotsuese edhe me

prdorimin konfuz t termeve thirrje, marje, arestim, privim nga liria,

paraburgim...

2. Edhepse e drejta pr liri sht e fomuluar pozitivisht n Kushtetut, e njejtanuk sht e afirmuar pozitivisht n ligjet, gj e cila prforcon paragjykimin

se policia ka t drejt-pa vendim gjyqsor-t thrras, t merr, ose t

privoj nga liria nj person, dhe t njejtin ta mbaj aty 24 or.

3. Ekziston paragjykimi, i bazuar n praktikn e gabueshme, se policia shtajo q vendos pr privimin nga liria e jo gjykata. Edhepse sipas nenit 12,

alineja 2 e Kushtetuts, askujt nuk mund ti kufizohet liria, prvese mevendimin e gjykats edhe n raste dhe n procedur t prcaktuar me ligj,

neni 188 i Ligjit pr procedur penale u mundson personave t autorizuar

zyrtar (PAZ) pa vendim t gjykats ta privojn nga liria dhe personin pr t

cilin ekzistojn baza pr dyshim se ka kryer vepr penale pr t ciln ai

ndiqet sipas detyrs zyrtare nse ekziston rreziku nga shtyerja, dhe ekziston

ndonjri prej shkaqeve pr paraburgim (nga neni 184, alineja 1 e Kodit pr


14/42

14

procedur penale-KPP)-por jan t obliguar menjher ta sjellin para gjykatsit t

autorizuar hetues.

4. Neni 188, alineja 3 nga KPP madje u mundson PAZ, me prjashtim tambajnpersonin t privuar nga liria. Mbajtja mund t zgjas m s shumti

24 or. Pas skadimit t ktij afati, personio i autorizuar zyrtar i Ministris s

punve t brendshme sht i obliguar q personin e mbajtur n polici ta

lshoj n liri ose ta sjell para gjykatsit t autorizuar hetues. (Sipas nenit

188, alineja 6 t KPP). Domethn, ekziston dispozit ligjore e cila u

mundson personave t autorizuar zyrtar t privojn nga liria nj person ta

mbajn m s shumti 24 or duke mos e nxjer personin e privuar nga liria

para gjykats. Mundsia e ktill nuk prputhet me dispozitn kushtetuese

se personi i privuar nga liria duhet doemos menjher e m s voni n afat

prej 24 orsh nga momenti i privimit nga liria, t sjellet pra gjykats, e cila

pa shtyerje do t vendos pr ligjshmrin e privimit nga liria.

5. Madje edhe n rastet kur personat e privuar nga liria do t sjellen paragjykats, gjykata shum shpesh dshton si garantues i t drejts s liris

personale dhe nuk e heton ligjshmrin e privimit nga liria. N raste t

shumta, gjykata nuk krkon q t prezentohen shkaqe t qarta e as nuk ua

nnshtron kontrollit, duke e prkrahur n kt mnyr sjelljen arbitrare t

policis. Gjykatat m s shpeshti e konfirmojn vendimin e autoriteteve

policore, dhe nuk sjellin aktvendim t pavarur kritik.

6. Ekziston nj praktik e gabueshme q gjykatsit t shqiptojn paraburgimme afat maksimal (30 dit) dhe ta vazhdojn paraburgimin duke mos i

hulumtuar srish shkaqet pr shqiptimin e mass. Arsyetimet gjyqsore n

vendimet pr vazhdimin e paraburgimit m s shpeshti, fjal pr fjale, jan

identike me vendimin e par, q tregon se vazhdimi i paraburgimit bhet n

saj t automatizmit.

7. Mosazhurniteti i procedurave pr prcaktimin e ligjshmris sparaburgimit sht vetm nj nga faktort q e pamundsojn realizimin e


15/42

15

t drejts t zhdmtimit t dmit t garantuar n nenin 13,alineja 2 e

Kushtetuts.

8. Privimi nga liria, fjat t cilit injorohen t drejtat e personave q janprivuar nga liria, shpeshher sht e prcjellur me poshtrim jonjerzor dhe

prpjekje q me dhun t pranohet faji.

9. Mungesa e evidencs s detajuar pr vendin, kohn dhe lokacionin e paraburgimit, emrin e t paraburgosurit si dhe shkaqet pr paraburgimin,

gj e cila sht jokompatibile me nenin 5 t Konvents Evropiane pr t

Drejtat e Njeriut.

10.Dshtimi i kontrollit t brendshm t policis n raste kur kemi indicie prprivim t paligjshm nga liria si dhe indicie pr trajtim jonjerzor kundr

personave t privuar nga liria.

11.Pasiviteti i prokuroris n raste kur ka (dhe pasivitet edhe m i madh kurnuk ka) ankesa pr lndimet e bra gjat arestimit, mbajtjes n polici,

paraburgimit ose gjat kryerjes s dnimit n Entin ndshkues, me rast

m s shpeshti mungon ndrmarja e veprimeve prkatse hetuese.

12.Mosdgjimi nga ana e gjykatsit t deklaratave pr abuzime nga ana epolicis n rastet kur personi i privuar nga liria do t del para gjykats, dhemosndrmarje e masave prkatse, madje edhe n rastet kur tek personat e

sjellur para gjykatsit lndimet e jashtme jan t dukshme.

13.Mosrespektimi i t drejts pr t thirrur mjekun sipas zgjedhjes vetanake tpersonit t privuar nga liria; mungesa e t dhnave t detajuara medicinale

pr gjendjen shndetsore t personave t privuar nga liria (n t cilat do t

prfshihen edhe pohimet eventaule pr keqtrajtim nga ana e policis,

mandej mendimi mjeksor pr konzistencn e pohimeve t pesonit t privuar

nga liria dhe rezultatet objektive medicinale); kujdesi joprkats mjeksor

ndaj personave t privuar nga liria, gj e cila n raste t caktuara rezulton edhe me

vdekje.


16/42


17/42

17

liria, e posarisht sa i prket t drejts pr t pasur avokat (duke prfshir aty

edhe komunikimin e lir me t n gjuhn amtare), si dhe t drejtn pr mjek

sipas zgjedhjes vetanake dhe mbrojtjes prkatse shndetsore.7. T sigurohet mbajtja e evidencs s detajuar gjat privimit nga liria, prshkaqet e privimit nga liria, pr vendin, kohn dhe lokacionin e

paraburgimit, emrin e t paraburgosurit, t dhnat e detajuara medicinale

pr gjendjen shndetsore, si dhe t dhnat tjera relevante.

2)Organizimi i strvitjeve pr gjykatsit (si persona m prgjegjs n drejtim t

mbrojtjes s t drejts t individit q t mos jet i privuar nga liria n mnyr

arbitrare), me vshtrim t posam mbi:

1. T drejtn e liris dhe t siguris s personit n sistemin e mbrojtjes s

Konvents Evropiane pr t Drejtat dhe Lirit e Njeriut;

2. Prgjegjsin e gjykatsit gjat prcaktimit t ligjshmris t privimit nga

liria; gjat prcaktimit t bazueshmris t shkaqeve pr paraburgim; gjat

prcaktimit t faktit nse t njejtat shkaqe vazhdojn t ekzistojn kur kemi

krkes pr vazhdimin e paraburgimit;

3. Nevojn pr intervenim urgjent gjyqsor pr t penguar tortura ose

trajtimi jonjerzor nga ana e policis, ose pr t prcaktuar fardoqoft

paligjshmri gjat privimit nga liria n rastet kur ekzistojn indicie pr kt;

4. Prgjegjsin e gjykatsit n lidhje me zbatimin e vendimeve gjyqsore,

q nnkupton edhe mbikqyrje prkatse t rregullt gjyqsore mbi personat

q jan privuar nga liria;5. Prgjegjsin e gjykatsit si n pikpamje t mbrojtjes s t drejts s

presumpcionit t pafajsis, ashtu edhe n pikpamje t mbrojtjes s

privatsis s personave t privuar nga liria.


18/42

18

Rekomandime pr institucionet tjera

1) Organizimi i strvitjeve pr prokurort lidhur me t drejtn pr liri dhesiguri t personalitetit n sistemin e mbrojtjes sipas Konvents Evropiane

pr t Drejtat dhe Lirit e Njeriut, si dhe pr t drejtat tjera t garantuara t

personave t privuar nga liria (me vshtrim t posam mbi mbrojtjen e t

drejts s ndaless s torturs, trajtimit jonjerzor dhe poshtrues);

2) Organizimi i seminareve pr mediat, n t cilat do t afirmohet koncepti ipresumpcionit n favor t liris, do t promovohet e drejta e presumpcionit

t pafajsis dhe e drejta e privatsis s personave t privuara nga liria

3) Krijimi i komisionit t pavarur t ekspertve n t cilin poashtu do t jenantar edhe ekspert mga shoqatat e qytetarve pr mbrojtjen e t drejtave

t njeriut, komision ky i cili spaku nj her n vit do t bj ad hoc vizita

t t gjitha institucioneve t burgosjes pr t cilat ka indicie se aty ndodhin

shkelje t t drejtave t njeriut t personave t privuar nga liria.


19/42

19

T drejtat e njeriut dhe policia

T drejtat e njeriut rrjedhin nga dinjiteti i personalitetit t njeriut, nga vet qenia e

njeriut. N funkcion t nxitjes, respektimit dhe prparimit t t drejtave t njeriut,

Bashksia ndrkombtare gjithmon sht n krkim pr gjetjen e standardeve

t reja, m t avancuara univerzale q do t mishrohen n ligjet nacionale t t

gjitha shoqrive demokratike.

Asnj institucion tjetr n shoqri nuk ndikon mbi gjendjet e mosrespektimit t t

drejtave dhe lirive t njeriut, si ndikon policia pr shkak se ajo vepron edhe

prmes formave t prdorimit ligjor t forcs.Prandaj n shoqrit ku t drejtat enjeriut shkelen nga policia kto shkelje identifikohen si shkelje nga ana e shtetit,

prkatsisht si dettyrim i dhunshm shtetror. Puna dhe sjellja e policis deprtondhe ndikon drejtprdrejt mbi integritetin fizik dhe psiqik t njeriut. Prandaj,sjellja e policis ndaj t drejtave t drejtave t njeriut dhe n prgjithsi ndaj

qytetarve vazhdimisht gjendet nn monitoringun e institucioneve dhe

organizatave t ndryshme pr mbrojtjen e t drejtave t njeriut.Pas shprbrjes sregjimit komunist n shtetet e Evrops Juglindore, e poashtu edhe n Republikn e

Maqedonis, t drejtat e njeriut fituan kuptimin e ri, frymn dhe koncepcionin e ri.Republika e Maqedonis i ka ratifikuar t gjitha deklaratat dhe konventatndrkombtare q trajtojn shtje nga lmia e t drejtave dhe lirive njerzore,

midis t cilave edhe Konventn pr Mbrojtjen e t drejtave dhe lirive

fundamentale t njeriut (e njohur si Konventa Evropiane mbi t drejtat e njeriut)dhe Konventa prevencs s torturs dhe sjelljes dhe ndshkimit jonjerzor.Kto konventatanim jan pjes e sistemit ligjor t Republiks s Maqedonis.

Baza Ligjore

Standardet ndrkombtare pr t drejtat e njeriut jan ikorporuar dhe vazhdimisht

po inkorporohen n legjislativn e Republiks s Maqedonise.

Me Kushtetutn e Republiks s Maqedonis t vitit 1991, lirit dhe t drejtat

themelore t njeriut dhe t qytetarit, t pranuara n t drejtnndrkombtare dhe t prcaktuara me Kushtetut bhen vlera themelore t

rendit kushtetues (neni 8, paragrafi 1 i Kushtetuts). Sipas nenit 11 tKushtetuts,integriteti fizik dhe moral i njeriut jan t pacenueshm.


20/42

20

Ndalohet do form e torturimit, sjelljes dhe ndshkimit jonjerzor ose

poshtrues.

Sipas nenit 12 t Kushtetuts:

E drejta e njeriut pr liri sht e patjetrsueshme. Liria e asnj personi nuk mund

t kufizohet,prve se me vendimin e gjyqit ose n rastet dhe procedurat e

prcaktuara me ligj. Personi i thirur, i ndaluar dhe i privuar nga liria duhet q

doemos menjher t informohet pr shkaqet e thirjes s tij ose kapjes, apo

privimit nga liria. Ata nuk mund t detyrohen q t japin deklarat. do person ka

t drejt t ket avokat gjat procedurave policore dhe gjyqsore. Personat e privuar

nga liria duhet t nxjerret para gjykats sa m shpejt q sht e mundshme,madje,

brenda periudhs maksimale prej 24 orsh nga momenti i privimit nga liria, ai

duhet t del para gjykats e cila, pa prolongim duhet t vendos pr ligjshmrin e

paraburgimit t tyre.

Ingerencat dhe autorizimet e policis, prve q jan t determinuara me

Kushtetutn, ato jan t prcaktuara edhe n Ligjin pr procedur penale,

Ligjin pr punt e brendshme dhe n aktet nnligjore t sjellura nga MPB si

jan Rregullorja pr kryerjen e punve n Ministrin e punve t brendshme,

Rregullorja prkryerjen e punve n sektorin t kontrollit t brendshm dhe

standardet profesionale t Ministris t punve t brendshme, Rregullores

pr prdorimin e mjeteve t dhuns dhe t armve t zjarrit dhe nj akt tejet i

rndsishm Kodeksi i Etiks policore si dhe akte tjera nnligjore.

Prmbajtja e nenit 12 t Kushtetuts sht inkorporuar n Nenin 3 t ligjit pr

procedur penale dhe n Nenet 53, 54, 55, dhe 56 t Kodeksit pr Etikn

policore.

N nenin 4 t Rregullores pr kryerjen e detyrave nga ana e Ministris s

punve t brendshme theksohet se n kryerjen e punve t Ministris,

personat e autorizuar zyrtar mbrojn dhe ruajn jetn dhe pronn e

qytetarve, respektojn lirit dhe t drejtat e njeriut dhe n mnyr t

prshkruar aplikojn mjetet e prcaktuara me Ligjin ose dispozit tjetr tsjellur n saj t Ligjit. N nenin 6 t t njejts Rregullore theksohet se

personat e autorizuara zyrtare n kontaktet me qytetart drejtohen n

mnyr t sjellshme dhe zyrtare, n mnyr t qart dhe t kuptueshme e

kumtojn shkakun pr t cilin u drejtohen ose ndrmarin shkakun pr tcilin u drejtohen ose ndrmarinndonj mase tjetr t caktuar, i njohin me t


21/42

21

me t drejtat dhe obligimet e qytetarve, legjitimohen nse jan n veshje

civile, ndrsa, nse punt i kryejn me uniform, kt e bjn me krkesn e

qytetarit. Legjitimimi i personave t autorizuara zyrtare bhet prmesshfaqjes s legjitimacionit zyrtar, n mnyr q qytetari t mund ta lexoj

tekstin dhe ta sheh fotografin, ndrsa emrin e tij personal dhe njsin

organizative, personi i autorizuar zyrtar e kumton gojarisht poqese qytetari e

krkon kt.

Nene me prmbajtje t njejt parasheh edhe Kodeksii Etiks policore.N Nenin

2, paragrafi 1, alineja 1 e ktij Kodeksi si qllim themelor i policis radhitet

edhe mbrojtja dhe respektimi i t drejtave dhe lirive fundamentale t njeriut

t garantuara me Kushtetutn si dhe t drejtat q garantohern me Konventn

Evropiane pr t drejtat e njeriut. Ndrkaq, Neni 46 parasheh se gjatproedimit, pjestart e policis gjithmon legjitimihen, si dshmi pr statusin

e tyre policor dhe identitetin profesional.

Disharmoni midis s prshkruars dhe zbatimit

Nga leximi i dispozitave t theksuara m lart, prkatsisht nga leximi i

dispozitave t cilat e rregullojn punn e policis fitohet prshtypja se bhet fjal

pr nj polici e cila sht sendrtuar mbi parimet e respektimit t t drejtave t

njeriut.

Prkundr ktyre standardeve t njohura dhe t prkrahura, raportet e

institucioneve pr mbrojtjen e t drejtave njerzore, t dhnat nga tereni dheankesat nga qytetart tregojn se n Republikn e Maqedonis t drejtat dhe lirit

e njeriut n mnyr m serioze dhe m flagrante shkelen nga policia, prkatsisht

nga prfaqsuesit e Ministris e punve t brendshme.

Shikuar n prgjithsi, Policia gjat kryerjes s punve q kan t bjn meqytetartm shpesh dhe m shum shkel Nenet 11 dhe 12 t Kushtetuts dhe


22/42

22

dispozitat tjera q jan t mishruara n frymn e ktyre neneve. (Prmbajtja

e ktyre dispozitave tanim sht theksuar n fund t faqes 1 dhe n fillim t

faqes 2).

Shkelja e Neneve 11 dhe 12 t Kushtetuts sht konstatuar edhe gjat realizimit

t aksioneve m t mdha t policis edhe gjat veprimeve t zakonshme. N

operacionet e mdha policore q u realizuan n Harain (n Janar t vitit 2000),

Tearc (ne Shkurt t vitit 2001), Sopot (n Maj t vitit 2003), Avokati i popullit i

Republiks s Maqedonis pas daljes n vendin e ngjarjes dhe pas

grumbullimit t fakteve ka konstatuar shkelje serioze t t drejtave njerzore

t banorve t ktyre vendbanimeve q ishin subjekt i trajtimit policor,prkatsisht ka konstatuar tejkalime serioze t autorizimeve nga ana e

policis.

N kto aksione, para s gjithash u shkel parimi i pacenueshmris s shtpis, parimi i pacenueshmris s integritetit t njeriut dhe sjellja jonjerzore, dheparimi i presumpcionit t pafajsis-supozimit t pafajsis, e tj.

Gjat ketyre aksioneve policia nuk ka treguar urdhres gjyqsore pr bastisje,

fizikisht dhe psiqikisht ka maltretuar qytetart, ka ushtruar dhun joadekuate,nukka njoftuar qytetart me t drejtat e tyre sipas Nenit 12 t Kushtetuts, e

posarisht ka tejkaluar limitin e mbajtjes n paraburgim policor prej 24 or.Gjat

marrjes n automjetet policore, personave t paraburgosuru jan vendosur trasta tzeza plastmasi n kok, q t mos mund ti bien n fije se n far drejtimi i

ojn.Disa nga personat e paraburgusor q poashtu kan pasur sy t mbyllur osetrast n kok kan qen t lidhur pr kalorifert(radijatort),dhe n at gjendjejan rrahur me shufra gome dhe me mjete tjera, verbalisht jan fyer dhe sharr n

baza etnike dhe fetare, jan qlluar me shqelma, jan ln pa uj dhe pa ushqim,

jan ln pa ndihm mjeksoredhe jan marr n pyetje nga pjestarr t maskuart policis me qllim q t mos shihet identiteti i tyre.Ekspertt ndrkombtarpr t drejtat e njeriut vlersojn se kjo praktik, respektivisht bartja e qytetarve

me mjete transportuese policore me trasta t zeza sht specialitet i policis

maqedonase.


23/42

23

Pr kto raste Avokati i popullit i drgoi raport t detajuar me propozim masa

Ministris s punve t brendshme, ku mes tjerash krkohej edhe prgjegjsi

prkatse pr polict t cilt kan tejkaluar autorizimet, mirpo pr kto moriprgjigje negative.raportet dhe propozim masat e Avokatit t popullit lidhur me

kto raste u prkrahn edhe nga institucionet ndrkombtare pr t drejtat e

njeriut.

N disa raste Avokatii i popullit pati konstatuar se gjat kryerjes s veprimeve,

disa polic kan br veprn penale tortur mbi qytetart dhe pr kt avokati i

popullit para prokurosis publike ka inicuar procedur pr prgjegjsi penale pr

kta polic.Mirpo, prokuroia sht prgjegjur negativisht n kto krkesa.

N Maj t vitit 2004 n Zherovjan, policia duke prdorur arme zjarri brivrasjen e dy qytetarve nga Tetova dhe seriozisht plagosi nj person tjetr.Nga hetimet e ktij rasti nuk doli kurfar prgjegjsie, prve disa rekomandine

pr prmirsimin e puns s policis.

Posarisht sht brengosse sjellja e policis q punon n teren e cila ka kontakte

t drejtprdrejta me qytetart.

Prgjegjsia dhe Kontrolli mbi policin

N Republikn e Maqedonis, shkeljet e t drejtave t njeriut sanksiohen n KodinPenal t RM-s, q nnkupton prgjegjsi edhe pr pjesmarrsit e policis n

pajtim me kt Kod.

Kodi penal i Republiks s Maqedonis n kaptinn 15 prmban veprat q jan

vepra penale kundr lirive dhe t drejtave t njeriut dhe qytetarit. Ndr kto vepra

hyjn edhe:

Neni 137 Shkelja e barabarsis s qytetarve;

Neni 138 Shkelja e t drejts s prdorimit t gjuhs dhe t alfabetit;

Neni 139 Detyrimi;


24/42

24

Neni 140 Privimi jolegal nga liria;

Neni 142 Torturimi dhe sjelljet tjera t dhunshme, njerzore dhe poshtruese;

Neni 143 Maltretimi gjat kryerjes s detyrsNeni 144 Rrezikimi i siguris;

Neni 145 Shkelja e pacenueshmrin s shtpis;

Neni 146 Bastisje joligjore e tj.

N nenin 65 i Ligjit pr punt e brendshme shkelje e disciplins punuese

koniderohet:

1. procedimi n kundrshti me rregullat dhe dispozitat e Ministris spunve t brendshme

2. mosdhnia e t dhnave ose dhnia e t dhnave t pasakta, t cilat sipasdispozitave u jepen organeve t autorizuara , organizatave ose qytetarve;

3. Sjellje e pahijshme ndaj palve;4. mosdhnie e ndihms juridike dhe ndihms tjetr pals n kuadr t

autorizimeve t veta n realizimin e t drejtave ligjore t saja dhe t

interesave juridike;

5. shmangie nga kontrolli mjessor me qllim t prcaktimit t aftsispunuese;

6. Shmangie nga aftsimi dhe prsosja e obligueshme profesionale;7. Prfitimi kundrligjor i dobis personale n lidhje me kryerjen e punsdhe t detyrave;8. Prdorimi ose mundsimi q persona tjer t prdor para ose sende tjera

me vler q puntorit i jan besuar gjat kryerjes s puns dhe detyrave;

9. Kryerje e aktiviteteve q sht e paprputhshme me obligimet e tpunsuarit;

10.Udhheqje, shprehje dhe prfaqsimi i qllimeve dhe bindjeve partiakegjat kryerjes s punve dhe detyrave;

11.Kryerje e veprimeve q paraqesin vepr penal e ecila n pajtim me Ligjinpr punt e brendshme sht penges pr lidhjen e marrdhnies s puns

n Ministrin ose kryerje e veprimit q paraqet shkelje m e rnd e renditdhe qetsis.


25/42

25

Gjithashtu, n kt nen thuhet se: i punsuari prkohsisht mund t largohet nga

puna n Ministrin n rast se kryen shkelje m t rnd t disciplins punuese.

N Nenin 9 t Rregullores pr prdorimin e mjeteve t detyrimit dhe t armve t

zjarrit thuhet se personi i autorizuar zyrtar i cili gjat prdorimit t mjeteve t

detyrimit dhe t armve t zjarrit do ti tejkaloj autorizimet ligjore, do t

prgjigjet n pajtim me dispozitat ligjore.

N Nenin 60 t Kodeksit t Etiks policore thuhet se policia prgjigjet para shtetit,

qytetarve dhe prfaqsuesve t tyre prmes kontrollit t jashtm t puns s saj.

Neni 62 thekson se kontrolli shtetror mbi policin sht i ndar midis pushtetit

ligjdhns, ekzekutiv dhe gjyqsor.

Neni 62 i cili n mnyr m t detajuar flet pr prgjegjsin e policis, sht i

padefinuar dhe i paqart. N kt nen thuhet se:

N drejtim t zhvillimit t marrdhnieve midis policis dhe opinionit

nevoitet promovimi i mekanizmave t prgjegjsis, t bazuara mbi

komunikimin dhe mirkuptimin e ndrsjell midis pjestarve t policis dhe

opinionit. Pjestart e policis jan prgjegjs pr sjelljet e tyre para qytetarve

t Republiks s Maqedonis. N rast t shkeljes s t drejtave Kushtetuese

dhe ligjore nga ana e pjestarve t policis, mund t krkojn mbrojtjen ektyre t drejtave edhe nga Avokati popullor.

Prej vitit 2003, n Ministrin e punve t brendshme sht vendosur nj

mekanizm i brendshm i kontrollit t puns s policis, ky sht Sektori i

kontrollit t brendshm dhe i standardeve profesionale puna e t cilit rregullohet

me Rregulloren pr kryerjen e punve n sektorin e kontrollit t brendshm dhe t

standardeve profesionale n Ministrin e punve t brendshme.Ky sektor bn


26/42

26

hetime n saj t t dhnave, informacioneve dhe njohurive q me vetiniciativ

ose me krkes i dorzojn ose prezentojn t punsuarit n Ministrin dhe n saj

t parashtresave t qytetarve, e q kan t bjn me veprimin joligjor dhejoprofesional t t punsuarve n Ministrin, si dhe me urdhrin e Ministrit.

Nga dispozitat e lartprmendura mund t konstatohet se n Republikn e

Maqedonis ka mjaft dispozita t cilat e rregullojn prgjegjsin pr punn n

polici. (edhepse dispozitat pr prgjegjsin q rrjedhin nga aktet e Ministris nuk

jan jan t qarta dhe precize aq sa duhet).

Nga analizat e bra n lidhje me prgjegjsin e policis leht konstatohet se

mekanizmat pr prgjegjsin e policis n Republikn e Maqedonis funsionojnpak ose aspak, gj e cila sht njri prej shkaqeve kryesore q n Republikn e

Maqedonis aq shum shkelen t drejtat e njeriut nga policia.

T dhnat tregojn se shum rrall inicohet procedur pr shkak t prcaktimit t

prgjegjsis n saj t obligimit zyrtar.Praktik t inicimit t procedurave t

ktilla nuk ka as as n organet e prokurosis publike as nga ana e personave zyrtar

t burgjeve midis t cilve hyjn edhe mjekt. Nj pjes e qytetarve nuk kan

guximin dhe nuk jan t edukuar q ti paraqesin shkeljet e bra nga policia.

Procedurat gjyqsore gjithmon prfundojn n dobi t policis.

Kontrolli i jashtm, prkatsisht kontrolli nga Avokati i popullit dhe nga sektori

civil dhe joqeveritar ballafaqohet me munges t bashkpunimit dhe me

mosrespektimin. Kontrolli i brendshm nuk jep kurfar rezultate. Fitohet

prshtypja se edhe n periudhn e pluralizmit askush nuk mund ti bj policis.


27/42

27

Rekomandime

1.

Edukimi prkats i qytetarve pr t drejtat e tyre t njeriut dheinkurajimi i tyre q t paraqesin t gjitha shkeljet e t drejtave t njeriut

t bra nga policia. Me kt rast Ministria e punve t brendshme, n

bashkpunim me Organizatat joqeveritare, duhet t prgatit broshura

pr t drejtat e njeriut q do t jen n disponim n t gjitha stacionet

policore (dhe n t gjitha vendet tjera publike).Gkithashtu, Kodeksi i

sjelljes duhet t vendoset n vende q shihen. E tr kjo duhet t bhet

n mnyr afirmative q qytetart t fitojn besim n policin.

Qytetart nuk jan t njohur se roli themelor i policis sht q ti

mbroj interesat e tyre dhe se ata kan t drejt ta dijn emrin dhe

identitetin e policit.

2. Prkrahet kyja e faktorit ndrkombtar (OSBE, PROXIMA, ICITAP),dhe aktivitetin e tyre n trajnimin e policis s Maqedonis n frymn e

standardeve ndrkombtare pr t drejtat dhe lirit e njeriut. Dhe kjo ka

rndsi t posame posarisht pr polict q punojn n teren dhe pr

do dit jan n kontakt me qytetart.

3. Kontribut m i madh i mediave n paraqitjen e rasteve t shkeljeve t tdrejtave t njeriut, ata duhet t informojn pr t gjitha rastet e shkeljess t drejtave t njeriut nga ana e policis. Ne duhet ti inkurajojm

mediat n ate se ato luajn rol pozitiv n mbrojtjen e t drejtave n

mnyr q publikisht do ti prezentojn. Kjo duhet t shrbej pr ta

ngritur vetdijen publike pr shkeljet e bra nga ana e policis, e me

kt tu mundsohet institucioneve publike edhe Organizatave

joqeveritare dhnien e prkrahjes m t mir t drejtave t qytetarve.

4. Aktivizimi dhe prmirsimi i efikasitetit n funksionimin emekanizmave pr prcaktimin e prgjegjsis s t punsuarve n

polici (kontrolli i brendshm prmes prmes organeve t MPB-s) dheposarisht kontrolli i jashtm q bhet nga organet e pushtetit shtetror

dhe organiztatat e qytetarve (OJQ-t), gjykatat, prokuroria publike,

obmucmani, komisionet dhe trupat e Parlamentit t RM-s, dhe n ato

institucione ku sht e kufizuar

liria e lvizjes. Pr shembull, puna e Komisionit t prhershm

anketues pr t drejtat e njeriut mund t prkrahet me komunikim dhe


28/42

28

informim pr fazat n rastet e caktuara, edhe me ate q antarve t

komisionit do tu ndihmohet n prgatitjen dhe ndrmarrjen e

fardoqoft veprimesh.

5. Transparenc dhe bashkpunim m i madh i policis me institucionetpr mbrojtjen e te drejtave t njeriut n nivel qendror dhe n ate lokal.

N kt drejtim ne prkrahim si shembull pozitiv puna e grupit

kshilldhns dhe punues MINOP n bashkpunim me MPB,OJQ, me

zyrn e Ombucmanit, nn patronatin e Komesiariatit t lart t

Kombeve t Bashkuara pr t drejtat e njeriut. Ky grup shfaqi nj

dedikim t lart ndaj puns s tij. Prpjekje t ngjashme pr

bashkpunim duhet t inicohet edhe n degt tjera t MPB n nivel

lokal.

6. Tju qaset rrumbullaksimit t kornizs ligjore (sjella e Ligjit ngaParlamenti q do t zvendsojn aktet nnligjore q jan n fuqi n

kt moment) pr inkorporimin e standardeve dhe procedurave

evropiane pr prdorimin e mjeteve t detyrimit me forc dhe t armve

t zjarrit nga ana e policis. Ky akt do t jet lnd e debatit t gjr

publik.


29/42

29

Gjyqsia dhe t drejtat e njeriut

Realizimi i t drejtave t njeriut n Republikn e Maqedonis varet nga dy faktor

q mund t prcaktohen si m me ndikes:

Cilsia e legjislativs e cila e prshkruan llojin e t drejtave t njeriut dhemnyrn e realizimit t tyre; dhe

Organizimi dhe mnyra e funcionimit t institucioneve t sistemit t jurisprudencs para t cilve drejtohen qytetart pr t realizuar t drejtat

dhe lirit e tyre.

Prej aty mnyra e funksionimit t sistemit gjyqsor dhe cilsia e dispozitave

juridike q e rregullojn kt materie, prfshir aty edhe implementimin e tyre,

jan faktort ky q determinojn nse dhe n far sasie do t realizohen t

drejtat e njeriut n RM. Pr kto shkaqe reforma e sistemit t gjyqsis patjetr

duhet t korespondoj me ndryshimet n sistemin e gjyqsis, si dhe me krijimin

e parakushteve organizative, materijale dhe kadrovike pr realizimin e

suksesshm t t drejtave dhe lirive t njeriut dhe t qytetarit t RM-s.

Dobsi t sistemit t gjyqsis

Funksionimi i Sistemit gjyqsor e me kte edhe realizimi i t drejtave t

qytetarve n RM t prcaktuara n Kushtetutn dhe Ligjet u tregua si joefikas

pr shum shkaqe si jan:

Mosazhurniteti i gjykatave i gjykatave q rezulton me ngadalsi dhezvaritje t zbatimit t procedurave;


30/42

30

zgjidhjet ekzistuese ligjore t ligjeve procesuale (KPP,LPP LPH) si dhepenges pr realizimin efikas t t drejtave dhe lirive t njeriut;

Pohime pr koruptim n gjyqsi q ende nuk jan dshmuar duke pasurparasysh faktin se nuk jan zbatuar procedura lidhur me kte dhe edhe nse

ato jan filluar nuk kan prfunduar me vendime fuqiplote;

ndikesa politike mbi punn e gjykatave; varsi dhe anim n punn e gjykatave; Mospasja e mekanizmave materijale (pajisje dhe mjete finansiare) pr

kryerjen cilsore t funksionit gjyqsor;

Probleme n organizimin e gjykatave, si dhe n organizimin e puns sgjykatave, si sht pr shembull kthyerja e rndomt e lndve nga

Gjykatat e apelit pr prsritje t gjykimit n Gjykatat themelore;

Moszbatimi i konventave ndrkombtare nnshkrues i t cilave sht RMme vshtrim t posam mbi aplikimin e standardeve q i prmban

Konventa Evropiane pr t Drejtat e Njeriut;

Komunikimi i pazhvilluar dhe mbyllshmria e gjykatave pr opinionin ektushm (Ktu posarisht mendohet n mosdhnien e t dhnave pr

nevoja shkencore dhe profesionale);

Penges n realizimin e t drejts s qytetarve pr qasje t barabart deri tedrejtsia jan taksat e larta gjyqsore e kshtu me rradh.

Duke i pasur parasysh dobsit e theksuara m lart imponohet nevoja pr

realizimin e reformave n sistemin gjyqsor t cilat duhet t prfshijn dy

segmente q jan njlloj t rndsishm pr funksionimin efikas t gjyqsis, e

kto jan: reforma e legjislativs procedurale dhe reforma strukturalo-

organizative.


31/42

31

Reforma n legjislativn procedurale

Reforma e legjislativs proceduale q i prmban mjetet themelore pr realizimin e

funksioneve t organeve gjyqsore do t ket pr qllim qasjen m t shpejt pr

arritjen e drejtsis dhe realizimin e shpejt dhe t thjesht t t drejtave dhe

interesave t qytetarve, mbrojtje efikase nga kriminaliteti dhe garancione

procedurale pr mbrojtjen e t drejtave t njeriut npr mekanizmat e sistemit

gjyqsor.

Prmes ndryshimit t ligjeve procedurale qllimi kryesor q duhet t arrihet shtt sigurohet egikasiteti m i madh n punn e organeve gjyqsore dhe zvoglimi i

numrit t lndve n gjykatat. Rritja e efikasitetit t gjykatave prmes zvoglimit

t numrit t lndve dhe zvoglimit t kohzgjatjes s proceseve gjyqsore ka

ndikes t drejtprdrejt mbi realizimin efikas t t drejtave gj e cila nga ana

tjetr ndikon drejtprsdrejti n prfocimin e besimit t qytetarve n gjykatat dhe

mbi rritjen e autoritetit t gjykatave.

Problemi pr mosazhurnitetin dhe zvaritjen e procedurave para gjykatave n RM

sht njri prej problemeve m t rndsishme i cili pret ende t zgjidhet pr shkak

se ai drejtprdrejt ndikon mbi realizimin e t drejtave t qytetarve.

Rekomandime pr reforma n legjislativn procedurale

Zgjidhja e ktij problemi prfshin zgjidhjen e lshimeve n ligjet procedurale

posarisht n pjesn e zvoglimit t t drejtave procesuale q pozitn e debitorit

m t mir n raport me ate t kreditorit, mandej n pjesn e dorzimit e cila


32/42

32

duhet t siguroj dorzim t shpejt dhe efikase madje prmes shrbimeve t

veanta pr shprndarje, t organizuara jasht gjykatave n form t servisit publik

i cili do t paguhet pas dorzimit t realizuar.

Mnyra e ktill e dorzimit do t kontribuoj q t ant t ken prfitim, nga

njra an gjykatat pr shkak se do t fitojn drgim t shpejt dhe efikas e me kt

do t shkurtohet kohzgjatja e procedurave, e nga ana tjetr shrbimi i drgimit i

cili do t stimulohet n mas t mjaftueshme m marjen e shprblimit/pagess pr

drgimin.

N kt kontekst duhet shtuar se nevoitet ndryshimi i n veprimet procesuale pr

thjeshtsimin e procedurs s drgimit n drejtim t stimulimit t palve

(posarisht n seancn gjyqsore) t informohen vet pr gjendjen e lnds n t

ciln ata kan interes t caktuar juridik.

Nevoitet ndryshimi dhe plotsimi i Ligjit pr procedur ekzekutive i cili duhet t

mundsoj realizimin m t shpejt dhe m efikas t aktvendimit fuqiplot t

sjellur nga gjykata, gj e cila sht qllimi prfundimtar pr shkak t t cilit

zbatohet procedura. Kto ndryshime duhet t lvizin n drejtim t shkurtimit t

ksaj procedure, debitori n procedurn e tanishme ka pozit t privilegjuar pr

shkak se ka t drejt q t drejtoj edhe nj procedur n kuadr t procedursprmbaruese pas marrjes s akt-vendimit prmbarues gjyqsor, gj e cila n mas

t madhe kontribuon pr zgjatjen e procedurs.

Vshtrim mbi aplikimin e Konvents Evropiane pr t drejtat e njeriut

nga gjykatata vendase n procedimin e tyre

Republika e Maqedonis ka ratifikuar Konventn Evropiane, dhe si rezultat i ktij

akti n pajtim me nenin 98 paragrafi 2 i Kushtetuts ku marrveshjeve

ndrkombtare u jepet status i burimit pr t drejtn vendase, i obligon gjykatat


33/42


34/42

34

Kushtetuta e RM aplikoi tre mekanizma pr mbrojtjen e t drejtave t njeriut e

kto jan gjykatat e rregullta, Gjykata kushtetuese e RM-s dhe Avokati i popullit.

N nenin 50 t Kushtetuts sht prcaktuar e drejta e qytetarve q mbrojtjen

gjyqsore ta realizojn para gjykatave t rregullta, ndrsa para Gjykats

Kushtetuese vetm ato t drejta q n mnyr decide jan t theksuara n nenin

110 alineja 3. Nga kjo mund t shihet se Gjykata Kushtetuese e RM jep vetm

ingerenc t kufizuar n mbrojtjen e lirive dhe t drejtave themelore, madje vetm

t atyre q n mnyr t prer jan t theksuara n kt dispozit, e jo edhe t

gjitha lirit dhe t drejtat e garantuara me Kushtetutn. N kt mnyr ingerenca

ekskluzive e Gjykats Kushtetuese sht e parapar edhe n Ligjin pr gjykatat

n nenin 6 e t cilit qndron se gjykatat do t japin mbrojtje gjyqsore e t gjitha

lirive dhe t drejtave (gjykatat e rregullta nuk i mbrojn t drejtat si ingerenc t

posame por prmes zgjidhjes s kontesteve n lmi t ndryshme juridike) prve

t atyre q jan nn mbrojtjen gjyqsore t Gjykats kushtetuese.

Kushtetuta nuk duhet ta bj kt dallim, prkatsisht ai nuk duhet t mbroj

vetm t drejta dhe liri t caktuara, por prkundrazi duhet t siguroj mbrojtjen e

t gjitha t drejtave prmes Gjykatave themelore.

Respekt ndaj Amendamenteve t Kushtetuts, por qytetart duhet t jen t

autorizuar t krkojn mbrojtjen e t drejtave t veta q jan t prshkruara meKushtetut, me ate q do t paraqesin aktpadi para Gjykats Kushtetuese. Pr

shembull, Kushtetuta Kroate (n nenin 128) prcakton se: qytetart jan t

autorizuar t paraqesin aktpadi kundr vendimeve t organeve shtetrore nse

___________________ Kto jan t drejtat vijuese q jan t numruara n mnyr decide n nenin 110 t Kushtetutss RM-s, pr t cilat Gjykata kushtetuese ka t ashtuquajtur ingerenc ekskluzive: liria e

bindjes, mendimit dhe shprehjes publike t mendimit, bashkimit dhe veprimit politik, ndalesa e

diskriminimit t qytetarve n saj t gjinis, racs, besimit fetar, prkatsis nacionale, sociale

dhe politike.


35/42

35

konsiderojn se me kto vendime u jan lnduar t drejtat e tyre.

Kushtetuta Kroate nuk specifikon disa liri dhe t drejta t caktuara pr t cilat

qytetart mund t paraqesin aktpadi, por kjo dispozit m shum ka t bj me t

gjitha t drejtat e prcaktuara me Kushtetutn e Kroacis. N Kushtetutn e

Maqedonis vetm t drejtat e numruara n nenin 110 t Kushtetuts mund t

shqyrtohen nga Gjykata Kushtetuese. Nse qytetart kan t drejt t japin aktpadi

para Gjykats Kushtetuese kjo do t ishte vetm nj mjet m tepr pr hulumtimin

e shkeljeve t t drejtave t tyre dhe kjo do t mund ta reduktonte numrin e

ankesave para KEDNj. Kto jan t drejtat vijuese q jan n mnyr decide t

numruar n nenin 110 t Kushtetuts s RM-s, pr t cilat Gjykata kushtetuese

ka t ashtuquajtur ingerenc ekskluzive: liria e bindjes, mendimit dhe shprehjes

publike t mendimit, bashkimit dhe veprimit politik, ndalesa e diskriminimit t

qytetarve n saj t gjinis, racs, besimit fetar, prkatsis nacionale, sociale

dhe politike.

Prve ksaj, procedura para Gjykats Kushtetuese duhet t jet e prshkruar me

sqarime Kushtetuese-juridike, komente (me ligje jo me akte nnligjore si sht

rast me Rregulloren e Gjykats Kushtetuese e cila aktualisht rregullon procedurat

para Gjykats Kushtetuese).

Parashikimi i mbrojtjes s drerjtprdrejt kushtetuese juridike vetm t disa nga

lirit dhe t drejtat themelore, duke mos i prfshir t tjerat, l qytetart pa nj

mbrojtje jashtzakonisht efikase t t drejtave t tyre subjektive.

Sa i prket mbrojtjes ekskluzive gjyqsore sipas s cils Gjykata Kushtetuese

zbaton Kushtetutn e RM-s, nuk prcaktohen:


36/42

36

kushte dhe mnyra m t prafrta pr realizimin e kompetencs s tij prmbrojtjen e t drejtave dhe lirive t njeriut dhe t qytetarit;

llojet dhe karakterin e akteve t caktuara kundr t cilave mund t krkohetkompetenca e ktill;

kushtet q duhet t prmbushen q t krkohet mbrojtja; as veprimi juridik e vendimeve t sjellura me t cilat prcaktohet se

ekziston shkelje e lirive dhe t drejtave.

Kushtetuta gjithashtu nuk parashikon sjelljen e ligjit kushtetues ose ligj t thjesht

me t cilin do t ishin rregulluar kto shtje, por heshturazi lejon q ato t jen t

rregulluara me Rregulloren (e cila n kierarkin e dispozitave radhitet n

kategorin e akteve nnligjore) e Gjykats Kushtetuese n kuadr t rregullimit tprocedurs dhe mnyrs s puns s saj.

Kshtu Gjykata duke lshuar ti prcaktoj t gjitha elementet q prbjn esencn

e ksaj mbrojtjeje, duke mos lejuar q kjo t bhet me ligj, lejon q krijimi i

fizionomis s saj prfundimtare t bhet me akt nnligjor ( pa marr parasysh se

ky sht akt i Gjykats kushtetuese i RM-s).

Me kt cilsia e rregullimit t ksaj materie, e matur sipas kritereve t

ndrlidhura me fuqin juridike t akteve t prgjithshme juridike n kuadr t

strukturs kierkarike zbret dy nivele m posht n raport me standardet e vendeve

evropiane n t cilat funksionon kjo kompetenc e gjyqsis kushtetuese.

Propozohet zbatimi i drejtprdrejt i nenit 6 t KEDNj, e aty posarisht mendohet

n parimin e gjykimit fer nga gjykatsit gjat zbatimit t procedurave gjyqsore.

Imponohet nevoja pr edukim t prhershm t gjykatsve pr konsultim m t

shpesht dhe aplikim t KEDNj dhe thesarit t pasur t praktiks gjyqsore q e kakrijuar Gjykata Evropiane n Strazbur gjat periudhs s ekzistimit t saj dhe q

vazhdimisht e ka zhvilluar duke e prcejllur zhvillimin e nevojshm dhe rrethanat


37/42

37

n jetn reale t shoqris.

Roli i Ombucmanit ende nuk e ka arritur vendin e vet n mbrojtjen e t drejtave

dhe lirive t njeriut n Republikn e Maqedonis. Prve se u sjell Ligji i ri pr

Avokatin e popullit, ende pritet pr implementimin e tij si dhe n prforcimin e

rolit t tij q ia ka dhn Kushtetuta dhe Ligji n drejtim t mbrojtjes s t drejtave

dhe lirive t njeriut.

Rekomandime pr reform strukturore dhe organizative

Reforma strukturore dhe organizative ka t bj me institucionet e sistemit

gjyqsor qllimi i s cils duhet t jet vendosja e institucioneve gjyqsore q jan

efikase, stabile, t depolitizuara, t pavarura dhe me prgjegjsi, ndrsa brenda n

to duhet t bhen prpjekje drejt prmirsimit t profesionalitetit, kompetencs,

eticitetit t kuadrove dhe ngritjes s imunitetit t tyre ndaj keqprdorimeve dhe

korupcionit.

Ktu posarisht duhet theksuar forcimi i pavarsis s gjyqsis, t prokurorive, posarisht nga ndikimet politike t dy pushteteve tjera, prmes ridefinimit t

statusit t gjykatsve prmes ndryshimit t dispozitave q e rregullojn kt

materie, prkatsisht Ligji pr gjykatat n pjesn e procedurs pr selkcionimin

dhe zgjedhjen e gjykatsve, mandej sistemi i prgjegjsis s tyre, shkarkimi,

prparimi n shrbim.

N kt kontekst duhet prmendur edhe nevoja e prmirsimit t sistemit t

caktimit t gjykatsve, sistemi i rrogave t gjykatsve, sistemi i finansimit t

gjykatave posarisht n drejtim t ndarjes s mjeteve t mjaftueshme nga buxhetii RM-s si parakusht i rndsishm pr funksionimin efikas dhe t pavarur t

gjykatave.

Sistemi gjyqsor u mundsoi qasje t njejt pr t gjith qytetart drejt drejtsis

prmes zvoglimit t taksave gjyqsore, prandaj propozohet q ato t paguhen


38/42

38

vetm nj her e kjo t bhet n fillim t procedurs e jo disa her gjat procedurs

s njejt. taksat e larta gjyqsore i pamundsojn dhe i dekurajojn qytetart e

varfr t inicojn procedura para gjykatave. N kontekst t ksaj propozohet qm shpesh, ather kur pr kt do t ket baz t aplikohen edhe dispozitat pr t

drejt[si varfrie pr ato qytetar pozita e t cilave sociale nuk iu mundson ti

realizojn t drejtat e tyre para organeve gjyqsore.

Prforcimi i rolit t Ombucmanit n mbrojtjen e t drejtave t njeriut n kuadr t

kompetencave t prshkruara me ligjin. Zgjedhja e kuadrove t depolitizuara

cilsore q me sukses do ta kryejn funkcionin e tyre.

Komente plotsuese

N raport me korupcionin

Shqyrtuam shtjet e rritjes s rrogave t t punsuarve n gjykatat (posarisht t

gjykatsve), por u vendos se rritja e rrogave, vetvetiu, nuk do t mund t shrbej

pr thurjen e korupcionit.

U prmend se disa qytetar mund t shfaqin luhatje pr t br dika nse do t

vrenin korupcion n gjyqsi. Kjo mund t jet n saj t shpenzimeve q do ti

kishin qytetart (pr paraqitjen e rastit dhe nxjerrjes s tij para gjykats).

Poashtu duhet t mendojm edhe pr mnyra tjera q ti inkurajojm qytetart t

informojm pr rastet e korupcionit (gjithashtu edhe gjykatsit t informojn n

rast se do tu ofrohet mit).


39/42


40/42

40

Antart e grupit punues pr t drejtat e njeriut

z-ti Abdylaqim Ademi - deputet n Kuvendin e Republiks s Maqedonis

z-ti Senad Beqiri - OJQ Milenium

z-ti Shpend Devaja avokat pr t drejtat e njeriut

z-ti Iljaz Halimi deputet n Kuvendin e Republiks s maqedonis

z-nja Gjulsefa Kurteshi aktiviste n sektorin e OJQ-ve

z-nja Fatmire Lumani ministria e puns dhe politiks sociale dhe profesore n

Univerzitetin e Tetovs

z-ti Ardit Mehmeti *

z-nja Marija Mirevska asistent m i vjetr, sundimi i drejtsis OSBE

z-nja Mirjana Najevska kryetare e Komitetit t Helsinkit pr t drejtat e njeriut

z-nja Suzana Saliu zvendse e Avokatit t popullit

z-ti Zlatko Sarev avokat pr t drejtat e njeriut, aktivist n sektorin e OJQ-ve

pr mbrojtjen e t drejtave t njeriut t romve

z-ti Filip Siljanovski zvends kryetar, Unioni i forcave t reja t VMRO-

DPMNE-s

z-ti Zharko trajanovski redaktor n revistn pr politik, gjini dhe kultur

* njri nga antart e grupit punues e braktisi Maqedonin n muajin Gusht dhe

nuk kishte mundsi t vazhdoj me pjesmarrje n punimet e grupit. Dshirojmq ti falemnderojm pr kontributin e tij.


41/42

41


42/42

Documents

Te Drejtat e Njeriut Policia