Embed Size (px)
DESCRIPTION
กรณีศึกษาประกอบคู่มือ “คุณค่าของระบบนิเวศและนิเวศบริการสำหรับภาคธุรกิจ”, 2558
Citation preview
(กดทชอเรองเพอไปยงหนากรณศกษา)
Unilever ใสใจนเวศบรการ ลดความเสยหายใหธรกจ
Hitachi Chemical คณคาระบบนเวศ ชวยลดคาใชจายในบรษท
Starbucks คณคาระบบนเวศ กบความมนคงทางธรกจ
ปนซเมนตไทย (ลาปาง) คณคาระบบนเวศ กบการยอมรบของชมชน
ซพเอฟ ระบบนเวศ กบความเสยงดานชอเสยง
แดรโฮม ระบบนเวศสรางความไดเปรยบในการแขงขน
Unilever ใสใจนเวศบรการ ลดความเสยหายใหธรกจ
Unilever เปนบรษทขามชาตทกอตงขนในประเทศเนเธอรแลนดและประเทศ
องกฤษ ผลตภณฑหลกของบรษทไดแก ผลตภณฑอาหาร (Foods) ผลตภณฑทาความ
สะอาดในครวเรอน (Home Care) และผลตภณฑเครองใชสวนบคคล (Personal Care) ในป
พ.ศ. 2558 มยอดขายโดยรวมกวา 48.4 พนลานยโร มพนกงาน 173,000 คนใน 100
ประเทศทวโลก
ปจจบนผลตภณฑในเครอ Unilever จดจาหนายในกวา 160 ประเทศ และมฐาน
การผลตกวา 270 โรงงานใน 6 ทวปทวโลก ครอบคลมตราสนคากวา 400 ยหอ โดยตรา
สนคา 14 ยหอหลกทมยอดขายมากกวา 1 พนลานยโร ไดแก Axe, Lynx, Dove, Omo,
Becel/Flora, Heartbrand, Hellmann’s, Knorr, Lipton, Lux, Magnum, Rama, Rexona,
Sunsilk และ Surf
กลมบรษท Unilever ถอวาเปนกลมบรษททเปนผนาตลาดโลกอยางแทจรง ปจจบน
Unilever ไดยกเลกสายการผลตอาหารทะเลแชแขง แตในอดตกลมบรษท Unilever เปนหนง
ในผ ซอปลาทะเลรายใหญทสดในโลก โดยมตราสนคาทเกยวของกบผลตภณฑอาหารทะเล
แชแขงไดแก Birds Eye, Iglo และ Findus โดยสดสวนของยอดขายอาหารทะเลแชแขงของ
กลม Unilever ในอดตคดเปนรอยละ 2 ของยอดขายทงหมด
ปญหา
จากการศกษาขององคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต (United
Nations Food and Agriculture Organization หรอFAO) พบวาระหวาง พ.ศ. 2543 ถง
2553 มประชากรปลารอยละ 48 ตกอยภายใตการประมงอยางเตมศกยภาพ โดยไมสามารถ
เพมปรมาณการจบไดอก (fully exploited) รอยละ 16 ตกอยภายใตการประมงทเกนขด
ความสามารถในการขยายเผาพนธทดแทนได (overexploited) และรอยละ 9 มประชากร
ลดลงอยางมาก โดยปรมาณทจบไดตากวารอยละ 10 ของปรมาณทเคยจบไดสงสดในอดต
(depleted)
นอกจากน ยงมการประเมนวาในแตละป มสงมชวตประเภทอน เชนเตา นก และ
สตวเลยงลกดวยนมทอาศยอยในทะเล รวมถงปลาชนดอนๆทไมเปนทตองการของตลาด ถก
จบและเสยชวตเนองจากการทาประมงมากถง 20 ลานตนตอป หรอประมาณหนงในสาม
ของปรมาณสตวทะเลทจบไดทงหมด
Unilever ขณะนนเปนบรษททรบซอปลาคอดกวารอยละ 5 ของปรมาณปลาคอดท
จบไดทวโลก และถอเปนผ ซอปลาทะเลรายใหญทสดของโลก เลงเหนถงความสาคญของ
การทาประมงอยางยงยน เพราะการลดจานวนลงอยางกะทนหนของประชากรปลา
โดยเฉพาะปลาคอดซงเปนหนงในผลตภณฑหลกในธรกจอาหารทะเลแชแขงของบรษท และ
เปนทตองการของผบรโภคเปนอยางมากโดยเฉพาะในประเทศองกฤษ ไดสงผลกระทบทาง
ธรกจตอกลมบรษทโดยตรง
ราคาของปลาคอดทเพมสงขนอยางมากเนองจากการลดลงของปรมาณปลาทจบ
ได สงผลใหผลตภณฑทใชปลาคอดเปนวตถดบมราคาสงขน และทาใหกลมบรษทมอตรา
กาไรจากผลตภณฑทผลตจากปลาคอดลดลงกวารอยละ 30 โดยในป พ.ศ. 2535 ปลาคอด
ไดถกจบจนสญพนธไปจากนานนาดานตะวนออกของประเทศแคนาดา สงผลใหธรกจ
ประมงซบเซาและเกดการพพาทระหวางชาวประมงจากหลายประเทศทตองการแยงชง
ทรพยากรทเหลออย
Marine Stewardship Council (MSC)
Anthony Burgmans กรรมการบรหารแผนกอาหารทะเลแชแขงในยโรปของ
Unilever ไดตระหนกถงผลกระทบจากปรมาณปลาคอดทลดลง ทอาจสงผลกระทบตอ
เสถยรภาพทางธรกจของกลมบรษท จงรวมมอกบ World Wide Fund for Nature (WWF)
องคกรไมแสวงหากาไรซงทางานดานการอนรกษธรรมชาตและทรพยากรสงแวดลอมทวโลก
จดตง Marine Stewardship Council (MSC) ขนในป พ.ศ. 2539 เพอพฒนามาตรฐานการ
รบรองโดยสมครใจ (Independent Certification Program) ทจะชวยในการกาหนด
มาตรฐานการทาประมงอยางยงยน (Sustainable Fishing)
ในเดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2539 MSC ไดเรมตนสงเกตการณ ประเมนแนวโนมของ
ประชากรปลา และรวบรวมขอมลเกยวกบวธการทาประมง ณ เวลานน Michael Sutton
กรรมการบรหารโครงการ Endangered Seas Campaign ของ WWF ไดกลาววา การ
แสวงหาทางออกระยะยาวทใหความสาคญกบสงแวดลอม และพฒนาแรงจงใจทางธรกจ
เพอใหสามารถนาไปประยกตใชไดงายขนนนเปนสงทจาเปน เพราะปญหาการทาประมงเกน
ขนาดไมสามารถแกไขไดโดยรฐบาลของประเทศใดประเทศหนง แตตองอาศยการรวมมอ
จากหลายฝาย
Sutton และ Burgmans ตางไดรบเสยงคดคานจากภายในองคกรของตนเกยวกบ
การรวมมอกนของระหวางสององคกร แต Burgmans ไดยนยนถงจดยนทสาคญคอการ
เปลยนคตอส ใหมาเปนผ รวมงานทเพอใหบรรลเปาหมายขนพนฐานทเหมอนกน โดยไม
จาเปนตองมแรงจงใจทตรงกนเสมอไป โดย Burgmans เชอวานจะเปนกญแจสความสาเรจ
ของแกไขปญหาการทาประมงเกนขนาด
มาตรฐานการรบรองของ MSC ไดถกกาหนดขนตามหลกการและเกณฑชว ด
(Principles and Criteria) ทประกอบขนจากจดมงหมายตางๆ ซงสอดคลองกบจรรยาบรรณ
ทางธรกจสาหรบการประมงอยางรบผดชอบ (Code of Conduct for Responsible
Fisheries) ซงกาหนดโดย FAO ดงน:
• เพออนรกษและเพมจานวนประชากรของชนดพนธปลาทเสยงตอการสญพนธ
• เพอรกษาความสมบรณของระบบนเวศ
• เพอพฒนาและรกษาระบบการประมงทมประสทธภาพ โดยใหความสาคญแก
ประเดนทางชววทยา เทคโนโลย เศรษฐศาสตร สงคม สงแวดลอมและการทาธรกจ
• เพอใหสอดคลองกบกฎระเบยบและมาตรฐาน ทงในระดบทองถนและระดบชาต
รวมถงขอตกลงระหวางประเทศ
นอกจากน หลกการและเกณฑชวดของ MSC ยงถกออกแบบมาเพอแสดงใหเหนวา
การจดการทจะประสบความสาเรจในการอนรกษและพฒนาไปสการประมงทยงยน
จาเปนตองเกดขนจากการรวมมอกนระหวางผ มสวนไดสวนเสยทกฝายทเกยวของกบการทา
ประมง โดยหลกการของ MSC ประกอบไปดวย
1) การทาประมงจาเปนตองยดตามแนวทางทจะไมนาไปสการประมงทมากจนเกนขด
ความสามารถทปลาจะขยายเผาพนธทดแทนได หรอเมอจานวนทจบไดมตากวา
รอยละ 10 ของปรมาณทเคยจบไดสงสดในอดต สาหรบกรณหลง การประมง
จาเปนตองเปนไปตามแนวทางทเออใหปลาสามารถขยายเผาพนธเพอเพม
ประชากรได
จดประสงค: เพอรบประกนวาความอดมสมบรณของทรพยากรจะถกรกษาไวและ
ไมถกนาไปใชไปเพอผลประโยชนระยะสน โดยประชากรของปลาทนามาบรโภคนน
จาเปนตองไดรบการรกษาเอาไวในปรมาณทเพยงพอสาหรบการทาประมงอยางม
ประสทธภาพในระยะยาว
2) การทาประมงควรเออใหเกดการบารงรกษาโครงสราง ประสทธภาพ การทาหนาท
และความหลากหลายของระบบนเวศทจาเปนตอความยงยนของการทาประมง
รวมถงแหลงทอยอาศย สภาพแวดลอมทางธรรมชาต และสงมชวตชนดอนท
เชอมโยงในระบบนเวศ
จดประสงค: เพอกระตนใหเกดการจดการทใหความสาคญกบระบบนเวศและอย
ภายใตโครงสรางทออกแบบมาเพอประเมนและควบคมผลกระทบของการทา
ประมงตอระบบนเวศ
3) การทาประมงจาเปนตองดาเนนการภายใตระบบการจดการทมประสทธภาพและ
เคารพซงกฎระเบยบและมาตรฐานทงในระดบทองถน ระดบชาต และระดบ
นานาชาต รวมทงอยภายใตโครงสรางทกาหนดใหการใชทรพยากรเปนไปอยาง
รบผดชอบและยงยน
จดประสงค: เพอรบรองวาการดาเนนการตามหลกการท 1 และ 2 เปนไปตาม
โครงสรางทางสถาบนและการดาเนนการ (Institutional and operational
framework) ทสอดคลองกบขนาดของการทาประมง
หลกการในแตละขอจะมรายละเอยดของเกณฑชวดทใชในการประเมนระบเอาไว
โดยผ คาททาการประมงสอดคลองตามขอกาหนดของ MSC และไดรบการตรวจสอบแลว
สามารถประทบตราสญลกษณของ MSC ลงบนผลตภณฑของตนเองได โดยจะม
กระบวนการตรวจสอบใหมทกปและไดรบการประเมนอยางละเอยดทงระบบทก 5 ป
เปาหมายและการดาเนนงานของ Unilever
ทนทหลงจากท Unilever รวมมอกบ WWF ในการกอตง Marine Stewardship
Council บรษทฯไดตงเปาหมายทดาเนนการใหผลตภณฑปลาทงหมดมาจากแหลงทมาท
ยงยนภายในป พ.ศ. 2548 โดยในป พ.ศ. 2544 กลมบรษทไดเรมจาหนายผลตภณฑปลา
ชนดแรกทไดรบการรบรองตามมาตรฐานของ MSC นนกคอปลาโฮกนวซแลนด (New
Zealand Hoki)
ภายในป พ.ศ. 2545 กลมบรษทมผลตภณฑปลาแชแขงทมแหลงทมาจากการทา
ประมงอยางยงยนและไดรบการรบรองโดยมาตรฐานของ MSC เปนสดสวนรอยละ 5 ของ
ผลตภณฑปลาทงหมด และภายในป พ.ศ. 2549 ผลตภณฑปลาของ Unilever กวารอยละ
60 ไดรบการรบรองวามแหลงทมาจาการทาประมงอยางยงยน โดยรอยละ 50 เปนการ
รบรองโดยมาตรฐานของ MSC สวนอกรอยละ 10 เปนผลตภณฑทไดรบการรบรองจาก
มาตรฐานอนๆ
ทวาการเพมขนของปรมาณผลตภณฑปลาทไดรบการรองรบโดยมาตรฐาน MSC ก
ยงไมเพยงพอสาหรบกลมบรษททจะบรรลเปาหมายภายในป พ.ศ. 2548 ได ทางกลมบรษท
จงรเรมโครงการ Fish Sustainability Initiative (FSI) เพอคนหาและพฒนากลมผ ทาประมง
ทมการทาประมงในแนวทางทยงยน และชวยตอยอดใหพวกเขาสามารถพฒนาการทา
ประมงจนสามารถบรรลตามหลกเกณฑทกาหนดโดย MSC
หลกการตางๆของโครงการพเศษนกยดตามขอกาหนดของจรรยาบรรณทางธรกจ
สาหรบการประมงอยางรบผดชอบ ซงกาหนดโดย FAO เชนเดยวกนกบมาตรฐานของ MSC
โดยกระบวนการดาเนนงานภายใต FSI นนสามารถแบงออกไดเปน 4 ขนตอนหลก ดงน
• ขนแรก: กลมผทาประมงทกรายททาสญญาซอขายกบ Unilever จะไดรบการ
ประเมนโดยใชเกณฑชวดดานความยงยนททางกลมบรษทไดกาหนดขนเพอ
รวบรวมขอมล
• ขนทสอง: หากผทาประมงรายใดยงไมไดรบการรบรองผานมาตรฐานของ MSC
ทาง Unilever จะทาการประเมนการทาประมงของกลมนนๆผานเกณฑชวด
ดานความยงยนทงหมด 5 ขอ ซงอางองตามขอกาหนดของจรรยาบรรณทาง
ธรกจสาหรบการประมงอยางรบผดชอบ จากนนจงตดสนและจดหมวดหมกลม
ผ ทาประมงออกเปน 3 กลมตามสของสญญาณไฟจราจร (Traffic light
approach) ไดแกสเขยว สเหลอง และสแดง โดยกลมสเขยวคอกลมทมการทา
ประมงอยางยงยนและรบผดชอบมากทสด และสแดงคอกลมผ ทาประมงทม
ความรบผดชอบนอยทสด เพอใหกลม Unilever สามารถระบกลมผทาประมงท
มการทาประมงอยางยงยนและรบผดชอบมากทสดเพอมาเปนผ รวมคา
• ขนทสาม: Unilever จะพดคยและสงเสรมใหผ ทาประมงตอบรบและนาเอา
หลกเกณฑชวดดานความยงยนมาประยกตใชกบแนวทางการทาประมงของตน
• ขนทส: Unilever จะสนบสนนใหผ ทาประมงทไดรบคะแนนสง ใหตอยอดไปส
การประเมนผานมาตรฐานของ MSC
อยางไรกตาม บรษทกยงไมสามารถบรรลเปาหมายทตงเอาไวสาหรบป พ.ศ. 2548
ได โดยทางบรษทไดใหเหตผลวาเกดจากการขาดความมงมนของบางภาคสวนซงสงผลใหไม
สามารถขยายปรมาณผลตภณฑทไดรบการรบรองโดยมาตรฐาน MSC ไดมากเทาทควร
นอกจากนรฐบาลของหลายประเทศยงคงไมตนตวในประเดนเกยวกบการทาประมงอยาง
ยงยน สวนหนงเปนเพราะยงขาดขอมลทางวชาการทจะชวยเนนยาใหเหนถงความสาคญ
ของการปองกนไมใหเกดการทาประมงทจะสงผลกระทบตอระบบนเวศมากจนเกนไป
ในป พ.ศ. 2549 Unilever ไดขายธรกจอาหารทะเลแชแขงเกอบทงหมดของบรษทท
ดาเนนการในทวปยโรป เนองจากเลงเหนวาธรกจอาหารทะเลแชแขงนนเปนธรกจทมการ
อตราการเตบโตตา ประกอบกบสภาวะทางการเงนของบรษททยาแย เหลอไวเพยงการ
ดาเนนงานธรกจอาหารทะเลแชแขงในสหรฐอเมรกา อนเดย อตาลและเวยดนาม Unilever
จงจาเปนตองปรบปรงกลยทธดานการทาธรกจอาหารทะเลแชแขงใหม โดยแสดงความ
รบผดชอบอยางเตมทตอการทาประมงอยางยงยน ผานการรวมงานอยางใกลชดกบ MSC
รวมถงรฐบาลทวโลกอยางตอเนอง เพอใหไดวตถดบทมาจากการประมงทยงยน แตสดทาย
กลมบรษทไดตดสนใจขายธรกจอาหารทะเลแชแขงไปทงหมด
ความสาคญทางธรกจของระบบนเวศ
ประชากรของปลาทลดลงสงผลกระทบโดยตรงตอปรมาณการผลตอาหารทะเลแช
แขงของบรษท เนองจากทาใหราคาของผลตภณฑอาหารทะเลแชแขงเพมสงขนอยาง
ตอเนอง ผลกระทบทตามมาคอยอดขายทลดลง โดยเฉพาะผลตภณฑจากปลาคอดซงม
ราคาสงขนมาก เนองจากราคาของปลาคอดไดเพมขนอยางตอเนองตงแตราวพ.ศ. 2533
และเพมขนกวารอยละ 50 ระหวางป พ.ศ. 2539 และ พ.ศ. 2543
ราคาวตถดบทปรบตวสงขน ทาใหบรษทตองแบกรบคาใชจายเพมเตมกวารอยละ
30ทาใหอตรากาไรลดลง ขณะทตนทนทเพมขนราวรอยละ 30 ถกผลกภาระไปใหยงผบรโภค
จงกลาวไดวาความอดมสมบรณของของระบบนเวศและประชากรปลาคอดมความสาคญ
ทางธรกจตอกลม Unilever เปนอยางมาก
นอกเหนอไปจากการกอตง MSC รวมกบ WWF แลว Unilever ไดพยายามหาทาง
ออกโดยเลอกใชวตถดบจากปลาประเภทอนเพอทดแทนผลตภณฑทใชปลาคอดเปนวตถดบ
ซงมแนวโนมทราคาจะสงขนอยางตอเนอง ซงไดรบการตอบรบทดในระดบหนง เนองจาก
ยอดขายจากผลตภณฑอนคอยๆปรบตวสงขน
อยางไรกตามผบรโภคสวนใหญยงคงตองการซอผลตภณฑจากปลาคอดเทานน
สงผลใหเกดคานยมเกยวกบคณภาพของผลตภณฑ โดยเชอวาผลตภณฑทผลตจากปลา
ประเภทอนเปนผลตภณฑทมคณภาพดอยกวาผลตภณฑทผลตจากปลาคอดเนองจากม
ราคาทถกกวา ทาใหอตรากาไรของผลตภณฑทผลตจากปลาประเภทอนเหลานจงยงคงตา
กวาอตรากาไรของผลตภณฑทผลตจากปลาคอดแท
สรป
ธรกจอาหารทะเลแชแขงของกลม Unilever จาเปนตองพงพงนเวศบรการดานการ
เปนแหลงผลต (Provisioning services) เพราะตองอาศยความอดมสมบรณของ
ทรพยากรธรรมชาตเปนหลกในการทาธรกจ การลดจานวนของประชากรปลาคอดจงสงผล
กระทบโดยตรงตอเสถยรภาพทางธรกจของกลมบรษท เพราะจานวนประชากรทลดลงยอม
หมายถงปรมาณวตถดบทลดลง สงผลใหราคาสนคาปรบตวสงขนอยางหลกเลยงไมได และ
ทาใหอตรากาไรลดลงตามไปดวย
ดวยเหตน กลม Unilever จงรวมมอกบ WWF เพอกาหนดมาตรฐานการทาประมง
อยางยงยนผานการกอตง Marine Stewardship Council หรอ MSC โดยตงเปาหมายให
ปลาทกประเภททกลมบรษทรบซอตองไดรบการรบรองโดยมาตรฐาน MSC วามแหลงทมาท
ยงยน เพอรกษาสมดลและความอดมสมบรณของระบบนเวศใตทะเล ทนอกจากจะม
ความสาคญทางตรงตอกลมบรษทในแงของการเปนแหลงผลตแลว ยงสรางผลลพธเชงบวก
ทางออมตอภาพลกษณของบรษทในการรบรของสงคมอกดวย
นอกจากน Unilever ยงไดดาเนนโครงการ Fish Sustainability Initiative เพอ
สงเสรมใหผ ทาประมงทชายวตถดบใหกบบรษทสามารถพฒนาแนวทางการทาประมงของ
ตนเพอใหนาไปสการทาประมงอยางรบผดชอบและยงยนมากยงขน และทายทสดเพอให
ไดรบการรบรองตามมาตรฐานของ MSC และเออใหระบบนเวศสามารถฟนฟและรกษา
สมดลเอาไวได
ถงแมวาทายทสดกลม Unilever จะไมสามารถบรรลเปาหมายของการรบซอปลา
ทงหมดจากแหลงผลตทยงยนตามทตงเอาไวได แตการดาเนนงานของกลมบรษทในการ
กอตงและผลกดน MSC รวมกบ WWF ไดสรางมาตรฐานใหมในการทาประมงทให
ความสาคญกบระบบนเวศ และมสวนชวยในการฟนฟประชากรปลา นาไปสการทาธรกจ
เกยวกบการประมงอยางยงยนมากยงขน
Hitachi Chemical คณคาระบบนเวศ ชวยลดคาใชจายในบรษท
บรษท Hitachi Chemical เปนบรษทในเครอ Hitachi กอตงขนเมอวนท 10 ตลาคม
พ.ศ. 2505 สานกงานใหญตงอย ณ เมองโตเกยว ประเทศญป น มฐานปฏบตการกระจายอย
ในหลายจงหวดของประเทศญป น ไดแก อบาราก ฟกโอกะ ชบะ ฟกชมา ซากะ โทชก โอซา
กา ไซทามะ และ นากาโน นอกจากนนยงมฐานการขายและฐานการผลต กระจายอยใน
ประเทศจน ฮองกง ไตหวน เกาหลใต ไทย สงคโปร มาเลเซย ออสเตรเลย สหรฐอเมรกา
เมกซโก และเยอรมน
ผลตภณฑหลกของบรษทไดแกชนสวนอเลกทรอนกส และวสดเคมภณฑ เชน แผน
เคลอบทองแดง (Copper clad laminates :CCL) และวสดทใชในการผลตสารกงตวนา
(semiconductor) บรษท Hitachi Chemical จงถอวาเปนตวกลางในหวงโซคณคา (Value
chain) สาหรบการผลตอปกรณอเลกทรอนกส เชนโทรศพทมอถอ กลองดจตอล และ
จอแสดงผลแบบ LCD
Hitachi Chemical ไดใหความสาคญกบการลดผลกระทบดานสงแวดลอมทเกด
จากการทาธรกจ การผลตสนคาและการใหบรการของบรษท เพราะเลงเหนถงประโยชนของ
การรกษาระบบนเวศตอภาคธรกจ ดวยเหตนทางบรษทจงกาหนดใหการอยรวมกนระหวาง
ธรกจและสงแวดลอมเปนหวใจหลกของการดาเนนงานของบรษท ดงทแสดงผานวสยทศน
ดานสงแวดลอมของบรษท (แผนภาพท 1) ซงประกอบไปดวย 3 ปจจยหลกทจะนาพาบรษท
ไปสการสรางสงคมทยงยน ปจจยเหลานไดแก การปองกนภาวะโลกรอน การรกษาระบบ
นเวศ และการอนรกษแหลงทรพยากร
บรษทไดเรมตนจากการใชขอมลดาน CSR บวกกบแนวทางสาหรบการอนรกษของ
Hitachi Chemical Group เพอพฒนาสนคาและเทคโนโลย รวมถงจดการวตถดบ ทรพยากร
และของเสย ภายใตหลกแนวคด ‘Monozukuri’ หมายถงการใหความสาคญกบการเอาใจใส
ในกระบวนการผลตและพฒนาสนคาอยางจรงจง เสรมสรางความตระหนกรดานสงแวดลอม
และพฒนาการสอสารระหวางผ มสวนไดสวนเสยทกกลม ซงเปนแนวคดของประเทศญป น
แผนภาพท 1 วสยทศนดานสงแวดลอมของบรษทในเครอ Hitachi
(ทมา http://www.hitachi-chem.co.jp/english/csr/stakeholder/environment/index.html)
Hitachi Chemical และ Corporate Ecosystem Value (CEV)
Hitachi Chemical ไดกาหนดขอบเขตของการศกษามลคาของระบบนเวศตอธรกจ
หรอ Corporate Ecosystem Value (CEV) ในกระบวนการผลตแผนเคลอบทองแดง
(Copper clad laminates) ซงเปนวตถดบหลกสาหรบการผลตแผนวงจรพมพ (Printed
circuit board) ทงหมด ตงแตจดหาวตถดบไปจนถงผลตภณฑปลายทาง โดยบรษทตองการ
ประเมนผลกระทบเชงปรมาณของการผลตกาซคารบอนไดออกไซด (CO2) ทเกดขน โดยใช
วธการประเมนวฏจกรชวต หรอ Life Cycle Assessment (LCA) เพอคานวณคาใชจายท
เกยวของกบการผลตสนคาดงกลาว โดยขอมลทไดจากการประเมนจะถกนาไปใชเพอ
พจารณาทางเลอกอนๆในการผลต แผนเคลอบทองแดงตอไป
บรษทไดเรมจดทาโครงการศกษามลคาของระบบนเวศตอธรกจในชวงปลายป พ.ศ.
2552 และดาเนนการไปจนถงกลางป พ.ศ. 2553 โดยคณะศกษาประกอบดวยพนกงาน
แผนกความรบผดชอบตอสงคม (Corporate Social Responsibility) พนกงานแผนก
สงแวดลอมและความปลอดภย (Environment & Safety) และผ เชยวชาญตางๆ รวมถง
ผ จดการในแผนกทเกยวของกบการควบคมเครองมอและการจดการสงแวดลอมในพนท
ปฏบตการ (Operation site) เพอแสดงใหเหนวาบรษทคานงถงความสาคญของการอนรกษ
ระบบนเวศและมความสามารถในการคดคนกระบวนการผลตทสงผลดตอทงบรษทและ
สงคมโดยรวม
จดประสงค
จดประสงคของโครงการศกษามลคาของระบบนเวศตอธรกจของ Hitachi
Chemical คอรวบรวมและเปรยบเทยบคาใชจายทเกดขนจากผลกระทบดานสงแวดลอม
โดยเฉพาะคาใชจายทเกยวของกบการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดจากกรรมวธการผลต
แผนเคลอบทองแดงดวยวธตางๆ โดยปรบเปลยนวตถดบและแหลงพลงงานอาทเชน
เปรยบเทยบระหวางการใชพลงงานไฟฟาจากกาซธรรมชาต และไอนา ในการผลตสนคาทม
คณภาพไมแตกตางกน
เปาหมายของโครงการคอ 1) เพอลดตนทนและคาใชจาย รวมถงเพมโอกาสทาง
ธรกจใหแกบรษท ผานการคดเลอกกรรมวธการผลตทเหมาะสมและยงยนทสด 2) การลงทน
ทคมคาเพอลดปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดทถกปลอยในกระบวนการผลต และ 3) เพอ
ลดความเสยงทเกยวของกบเสถยรภาพของกระบวนการผลตทอาจเกดขนไดในอนาคต
การประเมนวฏจกรชวตเปนเครองมอทบรษทใชในการประเมนมลคาการผลต โดย
ผลลพธของการประเมนวฏจกรชวตจะถกนามาประเมนเปนตวเงนและเปรยบเทยบกนเพอ
หาชองทางในการลดคาใชจาย เพมรายได และสรางเสถยรภาพทางการเงนใหแกบรษท
กระบวนการดาเนนงาน
1. รวบรวมขอมลภายในทเกยวของกบกระบวนการผลต เชน วธการผลต วตถดบทใช
ประเภทและปรมาณของสาธารณปโภคทใช
2. คนหาความเปนไปไดทจะผลตสนคาชนดเดยวกนและมคณภาพเทากนผาน
กรรมวธการผลตทแตกตางกนหลายรปแบบ โดยตองทราบปรมาณพลงงานทใช
และพลงงานทสามารถนากลบมารไซเคลได เพอใหสามารถบรรลเปาหมายในการ
เลอกกรรมวธการผลตทสงผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด
3. บรษทใ ชซอฟทแวรการประเ มนวฏจกรชวต ในการคานวณปรมาณกาซ
คารบอนไดออกไซดทถกปลอยผานกรรมวธการผลตแผนเคลอบทองแดงทแตกตาง
กน 3 วธ โดยขนตอนการเกบขอมลสาหรบการคานวณผานซอฟทแวรการ
ประเมนวฏจกรชวต ไดแกการเกบรวบรวมขอมลผลกระทบดานสงแวดลอมและ
แปลงใหเปนมลคาทางตวเงน โดยยดหลกเกณฑการตงราคาซอขายคารบอนตาม
ขอกาหนดของสหภาพยโรป เพอใหผลกระทบดานสงแวดลอมของแตละวธการผลต
สามารถคานวณมลคาได
4. การวเคราะหความออนไหว (Sensitivity analysis) เปนกระบวนการสาคญในการ
ประเมนมลคาของผลกระทบ โดยวเคราะหตามอตราการเปลยนแปลงของราคา
คารบอน ระหวางกรณทราคาลดลงครงหนงจนถงเพมขนเปนสองเทาของราคาตง
ตน และคาสมประสทธการปลอยกาซเรอนกระจก (Emission factor) ในอตราการ
เปลยนแปลงระหวาง 5% ถง 7.5% โดยผลลพธของการวเคราะหชใหเหนวาราคา
คารบอนทผนแปรนนสงผลตอการประเมนมลคาของผลกระทบและการวาง
แผนการลงทนเปนอยางมาก และชวยใหบรษทสามารถวางแผนลวงหนาเพอรบมอ
กบการเปลยนแปลงทอาจเกดขนได รวมถงสามารถกาหนดเกณฑการประเมน
สาหรบกระบวนการตดสนใจ
ผลลพธ
1. บรษทสามารถลดตนทนและคาใชจายรวมถงเพมโอกาสทางธรกจ
การศกษามลคาของผลกระทบดานสงแวดลอมสงผลดทงทางตรงและทางออมตอ
บรษท ผลทางตรงคอบรษทสามารถลดคาใชจายทตองสญเสยไปในกระบวนการผลต ผาน
การคดเลอกวธการผลตทค มคาตอการลงทนและมประสทธภาพในการใชวตถดบและ
พลงงานมากทสด สวนผลทางออมคอทาใหบรษทไดรบการยอมรบจากกลมธรกจและ
ผบรโภคมากยงขน เนองจากวธการผลตทคดเลอกนนตองสงผลกระทบตอสงแวดลอมนอย
ทสด
ประโยชนของการศกษามลคาของผลกระทบดานสงแวดลอมนนสามารถสะทอน
ออกมาเปนตวเงนผานการทาบญชสงแวดลอม (Environmental Accounting) ซงทางบรษท
ไดเรมจดทาตงแตป พ.ศ. 2542 โดยยดตามหลกเกณฑทกาหนดโดยกระทรวงสงแวดลอม
(Ministry of Environment) ของประเทศญป น โดยการทาบญชสงแวดลอมนนชวยใหบรษท
สามารถจดแจงทรพยากรสาหรบพฒนากจกรรมตางๆของบรษทไดอยางถกตองเหมาะสม
และมประสทธภาพมากยงขน
ตารางท 1 แสดงผลประโยชนทางธรกจจากการลงทนดานสงแวดลอมทงหมดในป
พ.ศ. 2554 และ พ.ศ. 2555 โดยผลประโยชนหลกไดแกการลดคาใชจายทเกยวของกบการ
ใชพลงงาน ผานการเพมประสทธภาพในการใชพลงงานและการนาพลงงานกลบมาใชใหม
รวมถงการประหยดคาใชจายผานการนาของเสยมารไซเคล นอกจากนทางบรษทยงสามารถ
เพมรายไดจากการปรบปรงกระบวนการผลตใหมประสทธภาพมากขนผานการเพมกาลงการ
ผลตอกดวย โดยผลประโยชนทางธรกจเหลานรวมเปนมลคากวา 1,101.5 ลานบาทในป
พ.ศ. 2554 และ 741.8 ลานบาทในป พ.ศ. 2555
ตารางท 1 ผลประโยชนทางธรกจของการทาบญชสงแวดลอม
รายละเอยดของผลประโยชน ผลประโยชนทางธรกจ (ลานบาท)
FY2011 FY2012
การประหยดพลงงาน 89.9 89.9
กาลงการผลตทเพมขน 565.2 301.9
การรไซเคลของเสย 163.8 122
อนๆ 282.6 228
รวม 1,101.5 741.8
(ดดแปลงจาก http://www.hitachi-chem.co.jp/english/csr/stakeholder/environment/environmental_accounting.html)
(อตราการแลกเปลยน ณ วนท 20 พฤษภาคม 2557)
ผลประโยชนทเกดขนจากการประหยดพลงงานนนเกดจากการดาเนนการตาม
เปาหมายของบรษททจะประหยดพลงงานทใชในกระบวนการผลต โดยทางบรษทไดกาหนด
กลยทธในการประหยดพลงงานทงหมด 4 กลยทธ ดงน
1) ประหยดการใชพลงงานภายในอาคารและสงกอสรางเดมทมอยแลว
2) ตดตงเครองมอและอปกรณทชวยในการประหยดพลงงาน
3) เพมประสทธภาพของการใชพลงงานในกระบวนการผลต
4) พฒนาผลตภณฑทประหยดพลงงาน รวมถงวธการผลตทดยงขน
หนงในมาตรการหลกทบรษทไดนามาใชเพอประหยดพลงงานคอการเปลยน
ประเภทของเชอเพลงทใช โดยทางบรษทตงเปาในการเปลยนจากการใชนามนเชอเพลงและ
นามนกาด (Kerosene) มาเปนการใชกาซธรรมชาต เพอลดปรมาณกาซคารบอนไดออกไซด
ทถกปลอยตอหนวยพลงงานใหเหลอเพยงรอยละ 20 ของปรมาณกาซคารบอนไดออกไซด
ทงหมดทเกดจากกระบวนการผลตของบรษท
ณ ปจจบนไดมการเปลยนการใชเชอเพลงจากนามนเชอเพลงและนามนกาดมาเปน
กาซธรรมชาตในฐานปฏบตการทงหมด 4 แหง ไดแกฐานปฏบตการชโมดาเตะ ฐาน
ปฏบตการยามาซาก ฐานปฏบตการโกโชมยะ และฐานปฏบตการบรษท Shin-Kobe
Electric Machinery โดยอตราการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดทเกดจากการใชนามน
เชอเพลงภายในป พ.ศ. 2548 นนสงถงรอยละ 55 ของปรมาณกาซคารบอนไดออกไซด
ทงหมดและลดลงเหลอเพยงรอยละ 9 ในป พ.ศ. 2555 เนองจากการลดการใชนามน
เชอเพลงเหลอเพยงรอยละ 10 ของป พ.ศ. 2548 โดยผลจากการเปลยนแหลงพลงงาน
เชอเพลงทใชนน นอกจากจะสงผลใหบรษทสามารถประหยดคาใชจายไดแลว ยงชวยให
บรษทสามารถลดปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดทปลอยไดมากถง 20,000 ตนตอป
ภายในป พ.ศ. 2555
อกหนงมาตรการหลกทชวยใหบรษทสามารถลดตนทนและคาใ ชจายใน
กระบวนการผลตไดกคอการนาของเสยทเดมจาเปนตองนาไปกาจดดวยการเผาไหม
(Incineration) มาเปลยนใหเปนพลงงานเชอเพลงในรปแบบทเรยกวา Refuse Paper &
Plastic Fuel หรอ RPF ซงนอกจากจะสงผลใหบรษทสามารถลดตนทนดานพลงงานแลว ยง
ชวยใหสามารถลดปรมาณกาซซลเฟอรออกไซดซงเปนหนงในกาซเรอนกระจกไดอกดวย
นอกจากนการนาของเสยมารไซเคลยงชวยใหบรษทสามารถลดคาใชจายใน
กระบวนการจดการของเสยไดอกดวย เปาหมายททางบรษทไดกาหนดเอาไวคอลดปรมาณ
ของเสยจากฐานการปฏบตการทงหมด ทงในประเทศญป นและประเทศอนๆใหเหลอเพยง
รอยละ 22 จากปรมาณของเสยทผลตในป พ.ศ. 2548 ภายในป พ.ศ. 2558 จากรายงานใน
ป พ.ศ. 2555 บรษทสามารถลดปรมาณของเสยเหลอเพยง 63,200 ตน คดเปนรอยละ 28
ของปรมาณของเสยทบรษทผลตในป พ.ศ. 2548 จงถอไดวาบรษทไดเขาใกลเปาหมายท
กาหนดไว
2. บรษทสามารถลงทนอยางคมคาเพอลดปรมาณกาซคารบอนไดออกไซด
ถงแมวาคาใชจายสาหรบคารบอนยงเปนตนทนภายนอก (External cost) ของ
บรษท เพราะประเทศญป นในขณะทกาลงจดทาการศกษานน ยงไมไดเขารวมสญญาการซอ
ขายคารบอนใดๆ ทวา “ภาษสงแวดลอม” ถกเรมนามาใชในประเทศญป นตงแตป พ.ศ.
2554 ดงนนการปรบปรงกระบวนการผลตเพอลดปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดลวงหนา
จงชวยใหบรษทสามารถลดคาใชจายกอนภาษสงแวดลอมจะประกาศใช การลงทนท
เกยวของกบการพฒนากระบวนการผลตเพอลดผลกระทบดานสงแวดลอมจงคมคา
3. บรษทสามารถลดความเสยงทเกยวของกบเสถยรภาพของกระบวนการผลต
ผลลพธของการศกษา CEV ชวยใหบรษทสามารถกาหนด ‘switching point’ หรอ
จดทบรษทจาเปนตองตดสนใจเปลยนแปลงวธการจดการการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด
เพราะจะสงผลกระทบตอธรกจของบรษทและระบบนเวศทเกยวของ โดยผลจากการ
วเคราะหความออนไหวชใหเหนวาบรษทควรตดสนใจลงทนปรบปรงการผลต หากปรมาณ
กาซคารบอนไดออกไซดทถกปลอยในการผลตแผนเคลอบทองแดงจานวน 1 กโลกรม
เปลยนแปลงไป 8%
วตถดบและแหลงพลงงานทใชในการผลตเปนปจจยสาคญทสงผลตอผลกระทบ
ทางสงแวดลอม ผลของการศกษาชวยใหบรษทสามารถเขาใจถงความสาคญของวตถดบ
และพลงงานแตละประเภททใช และความสาคญของการนาพลงงานกลบมาใชใหม ความ
เขาใจนสงผลใหบรษทสามารถคนพบวธปรบปรงกระบวนการผลตและเปลยนแปลงหรอ
พฒนาเครองมอทใชในการผลตเพอใหสามารถใชพลงงานไดอยางมประสทธภาพมากยงขน
จงอาจกลาวไดวาผลของการศกษานชวยใหบรษทสามารถคนพบวธใหมๆ ทอาจไมเคยนกถง
ในการอนรกษระบบนเวศในฐานะตวกลางในหวงโซคณคาผานกระบวนการผลตตามปกต
ของบรษท
แนวทางประยกตใช
ผลของการศกษาจะถกนาไปเผยแพรใหผ จดการและพนกงานในฐานการผลตได
เขาใจถงผลกระทบดานสงแวดลอมของการใชพลงงานและการนาพลงงานกลบมาใชใหมใน
กระบวนการผลต การเผยแพรขอมลนไดมการขดเกลาภาษาเพอใหพนกงานในแตละแผนก
ของบรษทสามารถเขาใจได
กลวธเดยวกนนทใชในการศกษากระบวนการผลตแผนเคลอบทองแดงจะถก
นาไปใชวเคราะหการผลตสนคาชนดอนๆหรอสนคาชนดเดยวกนในแหลงผลตอนตอไป เพอ
ลดตนทนคาใชจายและผลกระทบดานสงแวดลอมของกระบวนการผลตนนๆ นอกจากน
บรษทยงไดทาการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมโดยรวมทงหมดทเกดขนจากทก
กจกรรมของบรษท แผนภาพท 2 แสดงใหเหนถงกระบวนการทใชวตถดบ ทรพยากรและ
พลงงานซงสงผลกระทบตอสงแวดลอมสง เพอใหบรษทสามารถดาเนนการพฒนาและ
ปรบปรงกระบวนการดงกลาวใหสงผลกระทบตอสงแวดลอมนอยลง
สรป
การศกษา Corporate Ecosystem Value หรอ CEV ชวยสงผลใหบรษท Hitachi
Chemical สามารถทราบถงมลคาของผลกระทบทางสงแวดลอมทเกดขนจากกระบวนการ
ผลตของบรษท รวมถงคาใชจายทตองสญเสยไปเพอชดเชยผลกระทบทางสงแวดลอมนนๆ
จากนนเปรยบเทยบกนระหวางวธการผลตทแตกตางกน เชนใชแหลงพลงงานหรอวตถดบท
ตางกน แตสามารถผลตสนคาประเภทเดยวกนและมคณภาพเทากนได เพอใหบรษท
สามารถตดสนใจเลอกวธการผลตทจะสงผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด และมคาใชจาย
ทเกยวของกบสงแวดลอมนอยทสด ไมวาจะเปนคาใชจายทเกยวของกบการใชพลงงาน
ทรพยากร การกาจดของเสย หรอการปลอยกาซเรอนกระจก
ผลลพธคอบรษทสามารถลดตนทนและคาใชจายในการดาเนนการ ทงคาใชจาย
เดมและตนทนทอาจเกดขนไดในอนาคต โดยเฉพาะจากขอกาหนดทเกยวของกบมาตรฐาน
ดานสงแวดลอมทเขมงวดขนเรอยๆ รวมถงสามารถกาหนด ‘switching point’ เพอเตอนให
บรษทปรบปรงกระบวนการผลตและการจดการผลกระทบดานสงแวดลอมไดทนทวงท
กอนทจะเกดผลกระทบอนเปนผลเสยตอทงธรกจและสงแวดลอม
แผนภาพท 2 ภาพรวมของผลกระทบดานสงแวดลอม (สมดลของทรพยากร)
(ทมา http://www.hitachi-chem.co.jp/english/csr/stakeholder/environment/material_balance.html)
Starbucks คณคาระบบนเวศ กบความมนคงทางธรกจ
Starbucks เปนบรษทกาแฟยกษใหญของโลก รานคาปลก Starbucks ใหบรการ
ลกคาทวโลกวนละหลายลานคน มสาขากวา 21,000 แหง ใน 60 ประเทศ มพนกงาน
191,000 คน ในป พ.ศ. 2557 มรายไดสทธ 16.4 พนลานเหรยญสหรฐหรอประมาณ 524
พนลานบาท โดยรายไดประมาณ 75% ของบรษทมาจากการจาหนายกาแฟ แหลงเมด
กาแฟท Starbucks รบซอมาจากพนทเกษตรในลาตนอเมรกา แอฟรกาและเอเชย สวนการ
ควและผสมกาแฟจะดาเนนการภายในโรงงานของบรษท ในป พ.ศ. 2554 บรษทรบซอกาแฟ
จานวนกวา 194 ลานกโลกรม
เอกสารแนะนาบรษท Starbucks ระบถงความรบผดชอบตอสงคมและการสราง
สมดลระหวางการสรางกาไรและสงคมภายใตคณคา “โลกทอยรวมกน” หรอ Shared Planet
โดยแบงความรบผดชอบของบรษทออกเปน 3 ดานคอ
1) การจดซอสนคาอยางมจรยธรรม (ethical sourcing) โดยตงเปาหมายวา
ภายในป พ.ศ. 2558 เมลดกาแฟทจดซอทงหมดจะตองผานระบบการคาทมจรยธรรม และ
เกษตรวธทรบผดชอบ
2) การดแลสงแวดลอม โดยตงเปาหมายวา ภายในป พ.ศ. 2558 ถวยกาแฟของ
Starbucks ทงหมดจะตองยอยสลายไดหรอสามารถนากลบมาใชใหมได
3) การมสวนรวมของชมชน โดยตงเปาหมายวา ภายในป พ.ศ. 2558 บรษทจะใช
เวลาอยางนอย 1 ลานชวโมงเพอทางานอาสาใหกบชมชนโดยรอบรานคาและแปลง
เพาะปลกของ Starbucks
ปญหา
Starbucks ถกตอตานครงแรกจากองคกรภาคประชาสงคมในป พ.ศ. 2537 โดยนก
กจกรรมจาก U.S./Guatemalan Labour Education Project (US/GLEP) ไดแจกใบปลว
เรยกรองทรานคาปลกของ Starbucks แสดงความกงวลถงประเดนดานแรงงานและ
สงแวดลอม
แมวาการรณรงคนจะดาเนนการโดยองคกรภาคประชาสงคมทขนาดไมใหญมาก
นก แต Starbucks กดาเนนการรางแนวปฏบตสาหรบคคาทออกแบบมาเพอกาหนดคาจาง
สวสดการ ทพกอาศยและมาตรฐานสขอนามยของคคา โดยการหารอกบองคกรไมแสวงหา
กาไรททางานในหลายๆ ดาน เชน CARE และ ANACAFE (The Guatemalan Coffee
Producers’ Association)
ตอมาในป พ.ศ. 2538 Starbucks ตพมพแนวปฏบตตอคคาชอวา the Starbucks’
Commitment to Do our Part เพอเผยแพรความมงมนของบรษททตองการยกระดบ
คณภาพชวตของผปลกและผลตกาแฟ อยางไรกด ปตอๆ มา Starbucks กยงถกกดดนใหรบ
ซอกาแฟแฟรเทรด (Fair Trade) จากเอนจโอ เชน Global Exchange โดยผประทวงปรากฏ
ตวในงานประชมประจาปของบรษท หนารานคาปลกของ Starbucks รวมทงเดนขบวน
ประทวง บรษทจงเซนสญญาตกลงกบ Transfair USA องคกรไมแสวงหากาไรทกาหนด
มาตรฐานและรบรองสนคาทมการคาทเปนธรรม เพอรบซอกาแฟแฟรเทรด มาขายในรานคา
ปลก เมอป พ.ศ. 2543
แรงกดดนจากภาคประชาสงคมตอ Starbucks ยงเกดขนตอเนองมาอกหลายป
เนองจากวกฤตการณกาแฟทราคากาแฟโลกลดลงอยางรนแรงในชวง พ.ศ. 2541-2545
สงผลใหเกดการทาลายปามากขน และเกดความเสยงตออปทานกาแฟจากทราบสง
โดยเฉพาะเกษตรกรรายยอยทยากจนและอยในพนทหางไกลซงพบเหนไดทวไปในหวงโซ
อปทานกาแฟในประเทศกาลงพฒนา
เมอเกษตรกรประสบปญหาขาดทน เนองจากราคากาแฟ ณ หนาฟารม (farm-gate
pricing) ตากวาตนทนในการผลต เกษตรกรรายยอยในลาตนอเมรกาทอาศยอยในเขตทราบ
สงตองเผชญภาวะยากจน วกฤตการณราคาผลกดนใหพวกเขาตองเอาตวรอด เกษตรกร
หลายพนคนจงเลกปลกกาแฟและอพยพไปขายแรงงานในสหรฐอเมรกา หรอเลอกปลกพช
อนทตองแผวถางพนทเพอการเพาะปลกมากขน สงผลตอเนองใหเกดการบกรกพนทปา
งานวจย “Reducing Risk – Landscape Approaches to Sustainable
Sourcing, Starbucks and Conservation International Case Study” ปพ.ศ. 2556 โดย
Landscapes for People, Food and Nature Initiative ระบวา Starbucks เผชญความ
เสยงดานการปฏบตการ (operational risk) จากปจจยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศท
สงผลตอปรมาณผลผลตจากพนทเพาะปลกสาคญ และปจจยคณภาพชวตของเกษตรกรท
ยากจนในอตสาหกรรมกาแฟ เพราะราคาเมลดกาแฟทตกตา
แมวาปรมาณการบรโภคกาแฟทวโลกจะเพมขนตลอด 20 ปทผานมา แตการผลต
กาแฟชนดพนธหลกของโลกกลบตองเผชญกบความเสยงดานปรมาณผลผลต เนองจากการ
เปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลมากตอปรมาณผลผลตของกาแฟพนธอราบกาซงคดเปน
รอยละ55 ถง58 ของปรมาณการผลตกาแฟทวโลก และโรบสตาซงคดเปนรอยละ 42 ถง45
ของปรมาณการผลตกาแฟทวโลก
การเปลยนแปลงพนทเพาะปลก การกาจดแมลง และวธชลประทานของเกษตรกร
สงผลใหคณภาพกาแฟตาลงและเพมความผนผวนของราคา พนทเพาะปลกกาแฟและ
ปรมาณผลผลตทไมแนนอนกลายเปนปญหาสาคญในรอบสบปทผานมา ทงๆ ทพนท
เพาะปลกกาแฟทวโลกเพมขน แตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทาใหปรมาณผลผลตท
ไดลดลง เชนปรมาณผลผลตในโคลมเบยทตกตาทสดในรอบ 40 ป โดยเฉพาะระหวางปพ.ศ.
2551 – 2556 เนองจากไดรบผลกระทบอยางหนกจากศตรพชและสภาพอากาศ
นอกจากตองเผชญความเสยงดานการปฏบตการแลว Starbucks ยงตองเผชญกบ
ความเสยงดานชอเสยงของบรษทอกดวย เพราะการปลกกาแฟมกกอใหเกดการบกรก
ทาลายปา ความเสยงดงกลาวเปนสาเหตสาคญในการพฒนาการออกใบรบรองและ
กระบวนการตรวจสอบกาแฟ โดยขอกาหนดนไดระบไวในมาตรฐาน C.A.F.E หรอ the
Coffee and Farmer Equity Practices ของบรษท
Starbucks กงวลถงอนาคตของการเพาะปลกกาแฟ เพราะความผนแปรของสภาพ
ภมอากาศ และราคาทตกตาในตลาดสนคาโภคภณฑ ทาใหเกษตรกรเรมทบทวนวาจะปลก
กาแฟตอหรอไม นอกจากน ตวเลขประชากรทประกอบอาชพเกษตรกรรมในประเทศกาลง
พฒนาไดลดลงจากรอยละ 81.8 ใน พ.ศ. 2493 เปนรอยละ 49.4 ใน พ.ศ. 2553 การทาให
เกษตรกรและชมชนยงยดมนในอาชพปลกกาแฟจงเปนโจทยท Starbucks ตองขบคด
โดยปกต หากเกษตรกรโคนตนกาแฟทงเพอใชทดนทาอยางอนไปแลว แมวาราคา
กาแฟจะกลบมาดขน พวกเขากจะไมกลบมาปลกกาแฟอก เพราะการปลกกาแฟตองใช
เวลานาน การแผวถางทดนเพอปลกพชใหมยงเปนการเพมความเสยงดานสงแวดลอม
เนองจากเปนการปลดปลอยกาซเรอนกระจกทางออมวธแกปญหาของบรษทคอการจายเงน
ใหเกษตรกรสงกวาราคากาแฟทซอขายอยในตลาด รวมถงมวธปฏบตทดเพอดแลผลกระทบ
ทางสงคมและสงแวดลอมควบคไปดวย
Starbucks ตระหนกดวาถงแมบรษทจะเปนผ รบซอรายสาคญในตลาดโลก แตหวง
โซอปทานของธรกจกาแฟทงหมดมขนาดใหญมาก ดงนนเพอสนบสนนการปลกกาแฟใน
ชมชนใหมความยงยน Starbucks ตองสรางการเปลยนแปลงนอกเหนอไปจากในหวงโซ
อปทานของตวเอง เชน การรเรมมาตรฐาน C.A.F.E เพอปรบใชในการรบซอเมดกาแฟของ
บรษท
ความสาคญทางธรกจของระบบนเวศ
เนองจากปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศถอเปนหนงในความเสยงทสงผล
กระทบตอปรมาณผลผลตเมลดกาแฟ การอนรกษไวซงระบบนเวศทสมบรณจะชวยลดความ
เสยงตอการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศและเพมความยงยนในการเพาะปลกกาแฟ
พนททนาสนใจคอ รฐ Chiapas รฐทางตอนใตของเมกซโก พนทเพาะปลกทสาคญ
ซงสงออกเมลดกาแฟใหกบ Starbucks พนทสวนใหญในรฐ Chiapas ยงเปนพนทปาท
สมบรณและมความหลากหลายทางชวภาพสงมาก โดยเฉพาะพนท 303,500 ไรในเขต
อนรกษภมนเวศ El Triunfo ซงเปนทอยอาศยของสตวเลยงลกดวยนมกวา 30 ชนด เชน เสอ
จากวร ลงและสมเสรจ นกกวา 300 ชนด รวมถงนกขนแผนมรกตทมความเสยงขนอนตราย
ตอสญพนธในอนาคตอนใกล และสตวเลอยคลานอกกวา 45 ชนด สงมชวตหลายชนดทพบ
ใน El Triunfo เปนชนดพนธเฉพาะถน (endemic species) ทไมสามารถพบไดในพนทอน
นอกจากนพนทของ El Triunfo ยงครอบคลมเขตภมอากาศ (Climate zone) มากถง 4 เขต
และยงเปนปาเมฆ (Cloud forest) ผนทใหญทสดในอเมรกากลางอกดวย
ในขณะเดยวกนรฐ Chiapas ยงเปนพนทเพาะปลกทมความเสยงตอผลกระทบท
เกดจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอนเนองมาจากการเปลยนแปลงของระบบนเวศ
ของพนทโดยรอบทสวนมากเกดจากการบกรกทาลายปาเพอขยายพนทเพาะปลก สภาพ
อากาศทเปลยนแปลงจะสงผลใหพนททเหมาะสมในการเพาะปลกกาแฟในรฐ Chiapas
ลดลง โดยเฉพาะพนทเพาะปลกกาแฟอราบกาทคาดการณวาจะลดลงจาก 1.65 ลานไร
เหลอเพยงราว 378,000 ไรภายในป พ.ศ. 2593
การเปลยนแปลงดงกลาวเกดขนจากอณหภมทคาดวาจะสงขน 2.2 องศาเซลเซยส
และปรมาณนาฝนทลดลงประมาณ 80-85 มลลเมตร สงผลใหพนทสงจากระดบนาทะเล
ประมาณ 600 เมตรไมสามารถเพาะปลกไดด เกษตรกรจะตองยายทดนทากนไปยงพนทท
สงขนในระดบ 850-900 เมตรเหนอระดบนาทะเล การตองยายพนทเพาะปลกนจะสงผล
กระทบตอระบบนเวศเปนทอดๆเนองจากการแผวถางพนทใหม รวมถงสงผลกระทบตอการ
ขนสงและศกยภาพของตลาดอกดวย
การเพาะปลกกาแฟใตรมไมใหญ (shade-grown coffee) นบวาเปนทางเลอกหนง
ทเชอมโยงการอนรกษระบบนเวศและการปลกกาแฟเอาไวดวยกน และสามารถชวยลด
ความเสยงจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศได เพราะจากการวจยพบวา การปลก
กาแฟใตรมไมใหญจะชวยคงความหลากหลายทางชวภาพของปาเดม เชน ชนดของพชและ
แมลง และยงเปนทอยอาศยของนกชนดตางๆ ชวยรกษาสมดลของระบบนเวศดงเดมเอาไว
ใหไมเกดการเปลยนแปลงอยางกะทนหน
อยางไรกดเกษตรกรรายยอยทอยตดชายปาและไดรบผลกระทบจากวกฤตราคา
กาแฟตกตามกจะสรางรายไดเพมขนโดยการตดตนไม และหนไปทาฟารมปศสตว ซงสราง
มลพษทางนาและรกลาพนทปา รวมถงสงผลใหเกดการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ
โดยรวม การปลกกาแฟใตรมไมใหญจงเปนวธสรางความสมดลระหวางการอนรกษปากบ
ความอยรอดของเกษตรกร
ความรวมมอระหวาง Starbucks และ Conservation International
Conservation International หรอ CI เปนเอนจโอระหวางประเทศทกอตงขนในป
พ.ศ. 2530 ดวยพนธกจ “ตองการรกษามรดกทางธรรมชาตของโลก ความหลากหลายทาง
ชวภาพของโลก และเพอแสดงใหเหนวาสงคมมนษยสามารถอยรวมกบธรรมชาตไดอยาง
ราบรน”
CI ตองการสรางการเปลยนแปลงทางสงคมโดยการสนบสนนการใชมาตรฐานทาง
สงแวดลอม กจกรรมทดาเนนการมทงดานรณรงคผลกดนการเปลยนแปลงดานนโยบาย
(advocacy) และการสนบสนนชมชนในพนททมความสาคญดานความหลากหลายทาง
ชวภาพโดยตรง CI เปนหนงในสามองคกรไมแสวงหากาไรททางานดานอนรกษทใหญทสด
ในโลก อกสององคกรคอ World Wide Fund for Nature และ The Nature Conservancy
CI เรมทางานรวมกบ Starbucks ในป พ.ศ. 2540 เพอสรางความมนคงและยงยน
ในอปทานการปลกกาแฟ โดย CI พยายามคดคนกลไกตลาดเพอสรางแรงจงใจ ในการสราง
ผลกระทบทางสงคมและสงแวดลอมทดขนจากการเพาะปลก การแปรรป และการกระจาย
สนคา โดย CI มองวาหาก Starbucks ซงเปนผ รบซอรายใหญรบซอสนคาจากโครงการน
เกษตรกรจะมรายไดมากขน และสรางอปทานกาแฟทมนคงควบคกนไปกบการอนรกษความ
หลากหลายทางชวภาพ นอกเหนอไปจาก Starbucks แลว CI ยงเปนพนธมตรกบบรษท
กาแฟรายใหญหลายราย เชน Green Mountain Coffee และ Frontier Organic Coffee
ความรวมมอระหวาง Starbucks และ CI เกดมาจากการผลกดนของ CI ในการ
คดเลอก Starbucks เขารวมโครงการกาแฟเพอการอนรกษหรอ Coffee Conservation
Project (CCP) ในทางใตของประเทศเมกซโกทตองการสรางแนวคดดานการอนรกษ
ธรรมชาตกบเกษตรกรรายยอย โดยการสนบสนนใหพวกเขาปลกกาแฟใตรมไมใหญ
(shade-grown coffee) โดย CI ไดรเรมโครงการนในป พ.ศ. 2539-2540 ในรฐ Chiapas
โดยสาธตใหเกษตรกรเหนวาการปลกกาแฟลกษณะน นอกจากจะสรางกาไรใหเกษตรกร
แลวยงเพมคณคาทางสงคมและสงแวดลอมดวย โครงการนรวมมอสหกรณ 6 แหงโดยใช
เงนทนจาก Ford Foundation และ the US Agency for International Development
(USAID) อปสรรคสาคญของโครงการคอการหาสงจงใจทจะทาใหเกษตรกรหนมาสนใจวถ
เกษตรทยงยน พรอมกบการหาวธสรางอปสงคทมนคงและตอเนองจากตลาด
ในชวงแรกเรม CI ทาหนาทใหขอมลกบเกษตรกรเพอใหพวกเขาเปลยนวธปลก
กาแฟเปนการปลกแบบใตรมไมใหญ ตอมา Starbucks ใหเงนสนบสนนจานวน 150,000
ดอลลารสหรฐ แตยงไมไดตกลงรบซอกาแฟอยางเปนทางการ กระทงในป พ.ศ. 2542
Starbucks ไดทาขอตกลงรบซอกาแฟ และเรมจาหนายผลตภณฑใหมชอ “Organic Shade
Grown Mexico” ซงเปนกาแฟทมาจากโครงการกาแฟเพอการอนรกษของ CI
Starbucks จะรบซอผลผลตจากเกษตรกรทเพาะปลกกาแฟใตรมไมใหญในราคาท
สงกวาราคาทองถนถงรอยละ 60 โดยในป พ.ศ. 2544 มเกษตรกรเขารวมโครงการเพาะปลก
กาแฟใตรมไมใหญจานวน 691 ราย และเพมขนเปนกวา 1,000 รายในปถดมา โดย
ผลตภณฑใหมนไดรบความนยมเปนอยางมาก สงผลให Starbucks รบซอเมลดกาแฟจาก
เกษตรกรทเขารวมโครงการเพมขนอยางกาวกระโดด โดยในป พ.ศ. 2543 หลงการเรมตน
ของโครงการ Starbucks ไดรบซอเมลดกาแฟสาหรบผลตภณฑ “Organic Shade Grown
Mexico” เปนจานวน 304,000 ปอนด ในป พ.ศ. 2544 จานวนของเมลดกาแฟทไดรบซอ
เพมขนเปน 723,000 ปอนด และมากกวา 1.5 ลานปอนดในปถดมา
เนองจากความสาเรจของโครงการปลกกาแฟใตรมไมใหญ ตอมา Starbucks และ
CI ไดขยายความรวมมอในการเพมพนทของเกษตรกรทเขารวมโครงการ และพฒนาสาย
ผลตภณฑ กาแฟทยงยน เปนสายผลตภณฑถาวรของ Starbucks พรอมกบพฒนา
มาตรฐานรวมกนในการจดหากาแฟ และชกชวนใหผ นารายอนๆ ในอตสาหกรรมกาแฟเขา
รวมโครงการเพอขยายวธปฏบตนไปในวงกวาง
สรป
Starbucks ประสบความสาเรจดานการพฒนาผลตภณฑใหม คอ Organic Shade
Grown Mexico ทนอกจากจะสรางภาพลกษณทดของบรษท ยงสรางรายไดใหกบ
Starbucks เนองจากมอปทานจากทราบสงตางๆทยงยน และกอใหเกดผลดตอทงเกษตรกร
ผผลตและระบบนเวศ เนองจาก Starbucks ไดเลงเหนถงความสาคญของการรกษาระบบ
นเวศ และคณคาของนเวศบรการ ซงเปนตวแปรทสาคญในการรกษาเสถยรภาพของการ
เพาะปลกกาแฟบนทราบสง เพราะหากขาดสมดลของระบบนเวศแลว ผลผลตกาแฟกม
แนวโนมทจะลดตาลงจนอาจถงขนจาเปนตองลมเลกการเพาะปลก ถอวาบรษทไดหยบยก
เอาความสาคญของระบบนเวศมาใชเพอสรางโอกาสทางธรกจ ผานการสรางผลตภณฑใหม
ทใหความสาคญตอการรกษาระบบนเวศและอปทานทยงยน
การทางานรวมกบ CI ยงทาให Starbucks มโอกาสลงทนและสนบสนนชมชนใน
พนทหลายประเทศทเกษตรกรมวถการเกษตรทเปนมตรตอสงแวดลอม มการรกษาปา
พฒนาทดนเสอมโทรม และลดการปลอยคารบอนไดออกไซด
ความรวมมอของ CI และ Starbucks ไดรบการปรบไปตามสถานการณ เชน ความ
กงวลของสภาพอากาศทเปลยนแปลงซงถอเปนความเสยงทสาคญ โครงการในชวงหลงจงม
การนาความรทางวทยาศาสตรเขามาสนบสนนในการจดการโครงการ นอกจากน CI ยงเปน
พนธมตรทชวยเสรมความสมพนธกบรฐบาลและผลกดนในเชงนโยบาย ความรวมมอกนของ
ทงสององคกรไดรบการทบทวนในป พ.ศ. 2554 และยงคงความรวมมอนไวจนถง พ.ศ. 2558
ปนซเมนตไทย (ลาปาง) คณคาระบบนเวศ กบการยอมรบของชมชน
บรษท ปนซเมนตไทย จากด (มหาชน) หรอทรจกกนในชอ เอสซจ เปนกลมบรษทท
กอตงขนเมอป พ.ศ. 2456 ดาเนนการภายใตอดมการณ 4 ขอคอ ตงมนในความเปนธรรม
มงมนในความเปนเลศ เชอมนในคณคาของคน และถอมนในความรบผดชอบตอสงคม
ตงแตป พ.ศ. 2556 เอสซจไดปรบโครงสรางการบรหารงาน โดยจดกลมใหเหลอเพยงสาม
ธรกจหลกคอ
• เอสซจ ซเมนต-ผลตภณฑกอสราง โดยมสนคาหลกคอ ปนซเมนต ผลตภณฑ
กอสราง และสนคาเซรามก
• เอสซจ เคมคอลล โดยมสนคาและบรหารหลกคอ โอเลฟนส เมดพลาสตกโพลโอ
เลฟนส เมดพลาสตกพวซ และบรการทาเทยบเรอและคลงเกบผลตภณฑ
• เอสซจเปเปอร มสนคาหลกคอ กระดาษ บรรจภณฑ และเยอกระดาษ
จากงบการเงนป พ.ศ. 2557 กลมบรษท เอสซจ มรายไดรวมราวหาแสนลานบาท
โดยมสดสวนรายไดจาก เอสซจ เคมคอลส รอยละ 50.3 เอสซจ ซเมนต-ผลตภณฑกอสราง
รอยละ 35.43 และ เอสซจ เปเปอร รอยละ 13.09
ภายใตวสยทศนทตองการเปนผนาตลาดในภมภาคอาเซยน เอสซจมงดาเนนธรกจ
ควบคกบการเสรมสรางการเตบโตอยางยงยนใหแกทกชมชนทเขาไปดาเนนงาน ภายใตหลก
บรรษทภบาลทด โดยเอสซจไดรบการจดอนดบเปนผ นาอตสาหกรรม (Industry Leader) ใน
สาขาวสดกอสรางใน Dow Jones Sustainable Indices ตอเนองตงแตป พ.ศ. 2554
ปจจบน ทงสามธรกจหลกของ เอสซจ ตางเดนหนาขยายฐานการผลตไปยงประเทศ
ในกลมอาเซยน โดยเฉพาะกลมธรกจผลตปนซเมนตทมโครงการลงทนอยางตอเนอง เชน
การลงทนกอสรางโรงงานปนซเมนตแหงแรกในสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว
กาลงการผลต 1.8 ลานตนตอป โรงงานปนซเมนตในประเทศอนโดนเซยทจะแลวเสรจและ
เรมผลตไดในป พ.ศ. 2558 และโรงงานผลตปนซเมนตในประเทศเมยนมา ทจะแลวเสรจและ
เรมผลตในป พ.ศ. 2559 การขยายกาลงการผลตดงกลาว จะทาให เอสซจ เปนผ ผลต
ปนซเมนตรายใหญในอาเซยน
ความเสยงในธรกจผลตปนซเมนต
ธรกจปนซเมนตเตบโตอยางตอเนองตงแต พ.ศ. 2493 โดยมแหลงผลตกวารอยละ
60 ตงอยในทวปเอเชย ปจจบนอตสาหกรรมซเมนตตองเผชญกบความทาทายในรปแบบ
ใหมจากกลมผ มสวนไดสวนเสยทเรมมอานาจตอรองมากขนกวาในอดต รวมถงความ
ตองการใชซเมนตทเพมสงขนจากตลาดเกดใหม (Emerging Market) นาไปสแรงกดดนจาก
ผ มสวนไดสวนเสยฝายตางๆทมความตองการแตกตางกน เชน ชมชนทตองการยกระดบ
คณภาพชวต หรอผ ถอหนทตองการผลตอบแทนทสงขน
การผลตปนซเมนตแบงออกเปน 5 ขนตอนหลก ไดแก
1.การทาเหมองและการเตรยมวตถดบ คอการคดเลอดวตถดบทมองคประกอบแร
ธาตทตองการ การทาเหมองหนและขนสงวตถดบจากเหมองหนมายอยใหมขนาดเลกลง
2.การบดวตถดบ คอการนาวตถดบชนดตางๆ เขาสหมอบดวตถดบ
3.การเผาปนเมด คอการนาวตถดบทบดแลว ลาเลยงเขาสเตาเผา ณ อณหภม
สงสดประมาณ 1,450 องศาเซลเซยส ทอณหภมดงกลาวจะเกดการเปลยนแปลงทางเคม
ของวตถดบจนไดเปนปนเมดทมลกษณะกอนกลม สเทาเขม ขนาดเสนผาศนยกลางไมเกน 2
เซนตเมตร
4.การบดปนซเมนต คอการลาเลยงปนเมดเขาหมอบดปนซเมนต โดยจะมการเตม
ยปซมเลกนอย บดจนไดความละเอยดตามตองการ
5.การบรรจและการขนสงปนซเมนต คอการลาเลยงปนซเมนตเพอเตรยมบรรจ หรอ
อาจขนสงในรปของปนซเมนตผง
ปฏเสธไมไดวา กระบวนการผลตซเมนตทง 5 ขนตอนจาเปนตองใชพลงงานและ
ทรพยากรธรรมชาตทไมสามารถทดแทนไดจานวนมาก โดยรายงาน “Toward a
Sustainable Cement Industry” โดย World Business Council for Sustainable
Development ระบประเดนสาคญ 3 ดานทอตสาหกรรมซเมนตตองคานงถง เพอเดนไปบน
เสนทางการพฒนาอยางยงยน ดงน
• ประเดนดานสงแวดลอม ประกอบดวย
o การใชทรพยากรทไมสามารถนากลบมาใชใหมได เชน เชอเพลงฟอสซล
หนปน และสนแรตางๆ
o มลภาวะฝ น จากการทาเหมองปน การผลตซเมนต และการขนสง
o มลภาวะอนๆทสงผลตอคณภาพอากาศ เชน ไนโตรเจนออกไซด ซลเฟอร
ไดออกไซด และคารบอนมอนอกไซด
o การปลดปลอยคารบอนไดออกไซด ทสงผลตอการเปลยนแปลงสภาพ
ภมอากาศ
ปจจบน อตสาหกรรมซเมนตทง ‘รอยเทา’ ในกระบวนการผลตลดลงอยางตอเนอง
เพราะขอบงคบทเขมขนขน อยางไรกด การปลดปลอยมลภาวะของโรงงานผลตซเมนตใน
บางพนทยงคงเกนระดบทระบบนเวศจะรองรบได การตงโรงงานหรอเหมองปนแหงใหมใกล
พนทชมชนกมโอกาสทจะเผชญกบการตอตานอยางรนแรงได
• ประเดนดานสงคม
อตสาหกรรมซเมนตสรางผลกระทบทงทางบวกและทางลบตอสงคม การ
ตงโรงงานผลตซเมนตสรางความกงวลใหกบชมชนทอยใกลเคยง เชน ผลกระทบตอ
สขภาพ ความปลอดภยดานแรงงาน มลภาวะเสยงและฝ น การคมนาคมทไม
สะดวก รวมถงอนตรายบนทองถนน
แตผลผลตจากอตสาหกรรมซเมนตเปนองคประกอบสาคญในการพฒนา
โครงสรางพนฐานเพอตอบสนองความตองการของชมชน เชน ทอยอาศย การ
คมนาคม และแหลงกกเกบนา นอกจากน การตงโรงงานผลตซเมนตในพนทยากจน
อาจเปนปจจยหนงในการบรรเทาความแรนแคนโดยโครงการพฒนาชมชน หรอการ
พฒนาสาธารณปโภคในชมชน
• ประเดนดานเศรษฐกจ
อตสาหกรรมซเมนตมสวนสาคญในการขบเคลอนเศรษฐกจในระดบโลก
เนองจากไดผลตวสดราคาถกทสามารถนาไปใชไดอยางหลากหลาย การตง
โรงงานผลตปนซเมนตยงชวยสรางงาน และกระตนการเตบโตทางเศรษฐกจ การตง
โรงงานในประเทศกาลงพฒนายงเปนการสงตอเทคโนโลยสมยใหม ในทางกลบกน
อตสาหกรรมจะตองคานงถงการปดโรงงานทตองดาเนนการอยางรบผดชอบ
เนองจากการปดโรงงานอาจสงผลกระทบตอผ มสวนไดสวนเสยหลายฝาย
ความเสยงสาคญในการดาเนนธรกจปนซเมนตมทมาจากประเดนดานสงแวดลอม
และประเดนดานสงคม ความกงวลของชมชนตอทรพยากรธรรมชาตและผลกระทบจะทาให
การเปดพนทใหมเพอทาเหมองปนหรอตงโรงงานยากทจะดาเนนการได บรษทจงจาเปนตอง
ดาเนนกระบวนการสรางความเขาใจ เพอใหไดมาซง ‘การอนญาตใหประกอบกจการจาก
สงคม’ หรอ ‘License to Operate’ ทมความแตกตางจากใบอนญาตประกอบกจการจาก
หนวยงานภาครฐ ทมหลกเกณฑ และกรอบเวลาการใหอนญาตทชดเจน และมผลบงคบใช
ตามกฎหมาย
การพฒนาเทคโนโลย นวตกรรม หรอกระบวนการผลต เพอลดผลกระทบตอสงคม
และสงแวดลอม นอกจากจะสรางประโยชนใหกบองคกรในแงการลดคาใชจาย ยงสามารถ
สรางความเชอมนใหกบชมชนโดยรอบ และลดความเสยงทจะสญเสยการอนญาตให
ประกอบกจการจากสงคมทอาจทาลายมลคาขององคกร
ปนลาปาง กบการจดการดานสงคมและสงแวดลอม
ปจจบน เอสซจ มโรงงานผลตปนซเมนตเทาในประเทศทงหมด 5 แหง ไดแก
โรงงานทาหลวง โรงงานเขาวง โรงงานแกงคอย จงหวดสระบร โรงงานทงสง จงหวด
นครศรธรรมราช และโรงงานลาปาง จงหวดลาปาง โดยมกาลงการผลตในประเทศ 23.2
ลานตนตอป และมสวนแบงทางการตลาดมากทสดเมอเปรยบเทยบกบผ ผลตอนๆ ใน
ประเทศ
บรษท ปนซเมนตไทย (ลาปาง) จากด หรอปนลาปาง เปนบรษทลกซงถอหนโดย
กลมบรษท เอสซจ ทงหมด ปนลาปางจดทะเบยนจดตงบรษทเมอ พ.ศ. 2537 เรมผลตและ
จดจาหนายเมอ พ.ศ. 2539 โรงงานผลตและเหมองปนตงอยบนพนท 7,590 ไร พนท
ดงกลาวสวนหนงอยในเขตปาสงวนแหงชาตแมทรายคา ในอดตเปนปาเสอมโทรมซงมไฟปา
เกดขนบอยครง เนองจากสวนใหญเปนปาเบญจพรรณ
โรงงานปนลาปางมกาลงการผลตราว 2.3 ลานตนตอป คดเปนสดสวนประมาณ
รอยละ 10 ของกาลงการผลตปนทงหมดของเอสซจ
แมกลมบรษท เอสซจ จะไดประทานบตรสาหรบการดาเนนการเหมองปน และ
ใบอนญาตในการตงโรงงานผลตปนซเมนต แตขณะนน ชาวลาปางมความไมไววางใจใน
โรงงานอตสาหกรรม ซงสวนหนงมสาเหตมาจากผ ปวยทไดรบผลกระทบจากโรงไฟฟาขนาด
ใหญในลาปาง ซงปลอยมลภาวะเชนซลเฟอรไดออกไซด หรอไนโตรเจนออกไซด เกนระดบท
ปลอดภย จงทาใหปนลาปางตองดาเนนนโยบายเพอใหไดมาซงการอนญาตใหประกอบ
กจการจากสงคม หรอ License to Operate
หลงจากทาการพดคยทาความเขาใจกบชมชน เอสซจ กไดกาหนดหลกการพนฐาน
4 ประการของปนลาปาง คอ
• สรางงาน โดยกาหนดใหพนกงานในบรษทปนลาปางอยางนอยรอยละ 70 และ
แรงงานจางเหมา หรอพนกงานคธรกจอยางนอยรอยละ 97 โดยในตอนจดตงบรษท
ไดมการลดเกณฑการรบสมครพนกงานเพอเปดโอกาสใหกบคนลาปางมากขน
ปจจบน ปนลาปางมพนกงานทงสน 291 ราย และพนกงานคธรกจ 1,300 ราย โดย
ยงคงรกษาสดสวนตามขอกาหนดอยางเครงครด
• สรางความเจรญ โดยการจดทะเบยนจดตง บรษท ปนซเมนตไทย (ลาปาง) จากด
เพอใหภาษจากบรษทนามาใชประโยชนกบคนในพนท โดยในแตละป ปนลาปาง
เสยภาษรวมราว 500 ลานบาท
• รกษาสงแวดลอม โดยการกาหนดมาตรการดานสงแวดลอมภายในโรงงานอยาง
เครงครด ฟนฟพนทปาโดยรอบโรงงาน รวมทงรวมกจกรรมกบชมชนในการสราง
ฝายชะลอนา
• เปนพลเมองดของลาปาง ผานโครงการสนบสนนชมชนในลกษณะเงนใหเปลา
สาหรบกจกรรมในจงหวดลาปาง
ปนลาปางยดหลกการทง 4 ขอจวบจนปจจบน โดยพยายามลดความกงวลใหกบ
ชมชนในพนทในเรองมลภาวะเชน ฝ น เสยง กลน โดยมการตรวจวดคณภาพอากาศและ
ผลกระทบทกๆ 6 เดอน เพอจดทารายงานการปฏบตตามมาตรการปองกนและแกไข
ผลกระทบสงแวดลอม และมาตรการตดตามตรวจสอบคณภาพสงแวดลอม สงใหกบสานก
นโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม
ปนลาปางดาเนนหลายมาตรการเพอคลายความกงวลของคนในพนท เชนการ
ระเบดหนจะกระทาในชวงเวลา 15.00 – 16.00 น. โดยจากดเพยงวนละ 1 ครง และตองแจง
ใหชมชนทราบกอน อกทงจะตองสารวจโพรงหน โดยจะไมทาการระเบดหากพบวาเปนแหลง
ทอยอาศยของสตว สวนเรองฝ นและกลนนน โรงงานของปนลาปางไดมการใชการขนสง
ระบบปด มแนวปาชวยปองกนฝ นละออง และใชเทคโนโลย Electrostatic precipitator
(ESP) ในการดกจบฝ นละอองจากกระบวนการผลต เพอนาเขาสกระบวนการผลต
นอกจากน ปนลาปางยงกาหนดมาตรการเพอลดความกงวลในการคมนาคม โดย
หามการขนสงในเวลากลางคน กาหนดความเรวของรถขนสงทงของโรงงานและคคา และรถ
ทกคนตองมผาใบคลมมดชดทกครงจงจะผานดานตรวจของโรงงาน
จากขอมลการตรวจวดเมอป พ.ศ.2557 พบวามลภาวะทงฝ น ไนโตรเจนออกไซด
และซลเฟอรไดออกไซด มปรมาณตากวาเกณฑมาตรฐานกาหนดอยางมาก เชนเดยวกบ
ระดบเสยง และแรงสนสะเทอน ของทงบรเวณสานกงานและชมชนโดยรอบ ทยงคงอยใน
เกณฑมาตรฐาน
นอกจากการควบคมมลภาวะ อกความสาเรจทโดดเดนของปนลาปางคอการฟนฟ
พนทปาโดยรอบโรงงาน โดยรวมมอกบหนวยวจยการฟนฟปา มหาวทยาลยเชยงใหม เพอ
เลอกชนดพนธไมทเหมาะสมกบสภาพพนท และเปนชนดพนธพนถน รวมทงเรมสรางฝาย
โดยใชศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไครอนเนองมาจากพระราชดาร จ.เชยงใหม เปน
ตนแบบ
ในการฟนฟพนทปา ปนลาปางไดจดใหมพนกงานจานวนหนงในการรบผดชอบ
ดานดแลและปองกนปา ตงแตกระบวนการเฝาระวงไฟปา การลกลอบตดไมและลาสตว ไป
จนถงการดแลกลาไมและการปลกทดแทน จากสถตไฟปาพบวาป พ.ศ.2542 ทบรเวณ
ดงกลาวเผชญไฟปา 226 ครง แตระหวางป พ.ศ. 2553 ถง พ.ศ. 2557 สถตการเกดไฟปาใน
พนทกลดลงอยางมาก เฉลยเกดไฟปาราวปละ 2 ครงเทานน
บรษท ปนซเมนตไทย (ลาปาง) ยงทางานรวมกนองคกรภาคเอกชนเชน กองทน
สตวปาโลกประเทศไทย (World Wide Fund for Nature: WWF) และชมรมอนรกษนกและ
ธรรมชาตลานนา เพอสารวจประชากรสตวปาและพนธพช พบวาในพนทปนลาปาง พบสตว
ทงหมด 210 ชนดพนธ ประกอบดวยสตวเลอยคลาน 19 ชนด สตวครงบกครงนา 11 ชนด
สตวเลยงลกดวยนม 14 ชนด และนก 166 ชนด สวนพชทงหมด 57 ชนดพนธ
ตวเลขดงกลาวนบเปนสถตทนาสนใจ โดยเฉพาะชนดพนธนก ซงในป พ.ศ. 2542 ม
การสารวจพบเพยง 32 ชนด แตปจจบนเพมขนเปน 166 ชนด คดเปนราวรอยละ 15 ของ
ชนดพนธนกทพบทงหมดในประเทศไทย
นอกจากน เอสซจ ยงไดดาเนนโครงการ เอสซจ รกษนา เพออนาคต โดยการ
สนบสนนการสรางฝายตามแนวพระราชดารในพนทการดาเนนงานของเครอเอสซจ โดยม
พนทลาปางเปนพนทขบเคลอนหลก ผานการทางานรวมกบ 43 ชมชน ในการสรางฝาย
ชะลอนาจานวน 53,641 ฝายตงแตเรมดาเนนโครงการจนถงป พ.ศ. 2557
ปนลาปาง กบนวตกรรมการทาเหมอง
พนทสมปทานเหมองปนของ บรษท ปนซเมนตไทย (ลาปาง) จากด เปนพนท
ตนแบบในการนานวตกรรมการทาเหมองรปแบบใหมเรยกวา Semi-Open Cut Mining ซง
จะแตกตางจากการทาเหมองแบบดงเดมทจะระเบดจากแนวภเขาดานนอก (Side Hill Cut)
การทาเหมองในรปแบบ Semi-Open Cut เปนการประยกตมาจากการทาเหมอง
แบบ Top Cut หรอ Open Cut โดยตดถนนสยอดเขา คอยๆปรบพนทดานบนใหราบเรยบ
แลวดาเนนการระเบดหนจากดานใน เวนพนทภเขาโดยรอบไวอยางนอยรอยละ 30 เพอ
รกษาทศนยภาพรวมถงทศทางลมดงเดมไว นอกจากน แนวเขาโดยรอบยงเปนแนวกาบง
ตามธรรมชาตทชวยลดมลภาวะทงเสยง และฝ น จากการทาเหมอง การทาเหมองแบบ
Semi-Open Cut ไดรบการยกยองวาเปนนวตกรรมการทาเหมองทมผลกระทบสงแวดลอม
ตาโดย Cement Sustainability Initiative เมอป พ.ศ. 2545
การทาเหมองแบบ Semi-Open Cut ยงสามารถดาเนนแผนการฟนฟเหมองไป
พรอมกบการผลตได เนองจากการระเบดหนในเหมองจะดาเนนการเปนขนๆคลายขนบนได
ขนละประมาณ 15 เมตร เมอบดยอยปนในขนนนเสรจเรยบรอยแลวกจะระเบดขนตอไป ทา
ใหพนทในเหมองบางสวนจะไมมการดาเนนการผลตอก ปนลาปางจงจบมอกบหนวยวจย
การฟนฟปา มหาวทยาลยเชยงใหม เพอคดเลอกชนดพนธไม และพฒนาวธการทเหมาะสม
ในการฟนฟพนทเหมองหนปนใหกลบมามสภาพใกลเคยงกบระบบนเวศดงเดมมากทสด
การทยอยลงทนในการฟนฟระบบนเวศ เปนการกระจายความเสยงดานคาใชจาย
ภายหลงหยดดาเนนการ ทจากเดมตองใชเงนทนกอนใหญครงเดยวในโครงการปดเหมอง
ตามเกณฑทกฎหมายกาหนดไว
อยางไรกด การทาเหมองในรปแบบ Semi-Open Cut ยงมขอเสยเปรยบเชน
ระยะเวลาในการปรบพนทหนาเหมองซงตองมการวางแผนและใชเวลาประมาณ 2 ปกอนท
จะสามารถดาเนนการผลตได ซงจะแตกตางจากการทาเหมองแบบระเบดภเขาดานนอกท
สามารถดาเนนการไดทนท นอกจากน บรษทยงเสยโอกาสในการผลตหนปนราวรอยละ 30
จากปรมาณสารองทขอประทานบตร
หลงจากการทดลองนานวตกรรมการทาเหมองมาทดลองใชทปนลาปางได
ผลสาเรจ บรษทในกลม เอสซจ กไดนารปแบบ Semi-Open Cut ไปปรบใชกบทกเหมองปน
ทมอย นอกจากน โรงงานปนลาปางยงกลายเปนพนทตวอยางทสาคญในการไดมาซงการ
อนญาตใหประกอบกจการจากสงคม โดยเฉพาะในชวงไมกปทผานมา กลมบรษท เอสซจ ได
เรมดาเนนการขยายตลาดและแหลงผลตปนซเมนตสประเทศในอาเซยน ปนลาปางจงเปน
ตวอยางการอยรวมกนระหวางสงคม ธรรมชาต และอตสาหกรรม ทเปนรปธรรม ซงสามารถ
โนมนาวใหชมชนยอมรบการเขาไปดาเนนการของ เอสซจ
นอกจากการนานวตกรรมการทาเหมองทลดผลกระทบดานสงแวดลอมมาใช ปน
ลาปางยงนาเทคโนโลยสมยใหมในการผลตไฟฟาเพอลดคาใชจาย และลดการพงพงการใช
ลกไนตในกระบวนการเผาปนเมด เชนการตดตงระบบการผลตไฟฟาแบบ Gasifier ท
สามารถนาเชอเพลงลกไนตผสมเปลอกดน ซงเปนเชอเพลงคณภาพตาและเปนของเหลอทง
จากการทาเหมองลกไนต เชอเพลงดงกลาวมราคาถกกวาลกไนตราวครงหนง โดยปนลาปาง
นามาใชเพอทดแทนลกไนตราวรอยละ 16
โรงงานปนลาปางยงรบซอเชอเพลงแขงทดแทน (Refuse Derived Fuel : RDF)
จากชมชน โดยจดตงศนยจดการขยะอยางมสวนรวม โดยเรมจากภายในโรงงานปนลาปาง
และขยายผลไปยงเทศบาลตาบลบานสา เทศบาลตาบลจน บานสามขา และบานสบลน
โดยจะคดแยกขณะ และสงเชอเพลงแขงทดแทนปรมาณราว 10 ถง 15 ตนตอเดอนมายง
โรงงานปนลาปาง เพอใชเปนเชอเพลง
เมอป พ.ศ. 2552 ปนลาปางยงดาเนนการตดตงระบบผลตไฟฟาโดยลมรอนทเหลอ
จากกระบวนการเผาปนเมด ปจจบน ระบบสามารถผลตไฟฟาได 8.5 เมกะวตต ชวยลด
ภาระการซอไฟฟาจากภายนอกลงประมาณรอยละ 30 และลดการปลอยกาซเรอนกระจก
7,723 ตนตอป
การนานวตกรรมและเทคโนโลยทงการผลตไฟฟาและการทาเหมองปน ทาให
บรษทปนซเมนตไทย (ลาปาง) จากดเปนผประกอบการรายแรกของประเทศไทยทไดรบ
รางวลโรงงานสเขยวระดบท 5 หรอ ระดบ “เครอขายสเขยว” โดยกระทรวงอตสาหกรรม ซง
หวใจสาคญของรางวลดงกลาวคอการเสรมสราง ทาความเขาใจ และสานสมพนธกจกรรม
ดานสงแวดลอมกบผ มสวนไดสวนเสยตลอดหวงโซอปทาน
สรป
บรษท ปนซเมนตไทย จากด (มหาชน) หรอกลมบรษท เอสซจ เผชญกบความทา
ทายในการขยายฐานการผลตปนซเมนตไปสประเทศเพอนบานในอาเซยน เนองจากความ
กงวลตอผลกระทบทอาจเกดจากการทาเหมองปน เชน ฝ นละออง ซลเฟอรไดออกไซด
ไนโตรเจนออกไซด มลภาวะทางเสยง การทาลายพนทปา และทศนยภาพ
เอสซจตอบรบความทาทายนนโดยคดคนนวตกรรมการทาเหมองแบบ Semi-open
Cut และเลอกจงหวดลาปางทกาลงจะเปดดาเนนการผลตปนซเมนตแหงใหมเมอป พ.ศ.
2537 เปนพนทตนแบบ ภายใตการดแลของ บรษท ปนซเมนตไทย (ลาปาง) จากด ทกลม
บรษท เอสซจ ถอหนทงหมด
การทาเหมองแบบ Semi-open Cut แตกตางจากการทาเหมองแบบทวไป โดยจะ
เวนพนทภเขาโดยรอบไวเพอรกษาทศนยภาพรวมถงทศทางลมดงเดม และแนวเขาโดยรอบ
ยงเปนแนวกาบงตามธรรมชาตชวยลดมลภาวะทงเสยง และฝ นจากการทาเหมอง การทา
เหมองแบบ Semi-Open Cut ไดรบการยกยองวาเปนนวตกรรมการทาเหมองทมผลกระทบ
สงแวดลอมตา โดย Cement Sustainability Initiative เมอป พ.ศ. 2545
นอกจากน ปนลาปางยงดาเนนการเพมประสทธภาพการใชไฟฟาเพอลดการซอ
ไฟฟาจากภายนอก และลดการพงพงลกไนต โดยตดตงเครอง Gasifier ทสามารถใชลกไนต
ผสมเปลอกดนเปนเชอเพลง ตดตงเตาเผาเชอเพลงแขงทดแทน โดยรวมมอกบชมชนในการ
กาจดขยะ และตดตงระบบผลตไฟฟาจากลมรอนทเหลอจากกระบวนการเผาปนเมด
ความโดดเดนอกประการหนง คอการตงพนธกจของบรษทในการรบพนกงานทม
ภมลาเนาอยในจงหวดลาปาง ซงนอกจากจะสรางงานใหกบชมชนใกลเคยง ลดแรงตอตาน
และยงเพมระดบธรรมาภบาลภายในบรษท เนองจากมกลไกตรวจสอบภายในทเขมขนจาก
คนภายในชมชนเอง
สงทนาแปลกใจสาหรบโรงงานปนลาปางคอสภาพพนทโดยรอบโรงงานผลตซเมนต
และเหมองปน ซงปนลาปางไดดาเนนการพลกฟนจากปาเสอมโทรมใหกลบมาเปนปาทอดม
สมบรณ และมความหลากหลายทางชวภาพ โดยมการสารวจพบชนดพนธสตวกวา 200
ชนด และชนดพนธพชกวา 50 ชนด สอดรบกบพนธกจของ เอสซจ ทตองการแสดงใหเหนวา
อตสาหกรรมสามารถอยรวมกบธรรมชาตได
การดาเนนงานอยางตอเนองของปนลาปางทาใหเกดผลลพธทเปนรปธรรม ปจจบน
โรงงานปนลาปางไดกลายเปนพนทตนแบบในการขอการอนญาตใหประกอบกจการจาก
สงคม หรอ License to Operate สาหรบการขยายฐานการผลตปนซเมนตแหงใหมทง
ภายในประเทศไทยและตางประเทศ โดยสามารถคลายกงวลถงผลกระทบจากการทาเหมอง
ปนลงได จากการมาเหนพนทดาเนนการจรง
เจรญโภคภณฑอาหาร ระบบนเวศ กบความเสยงดานชอเสยง
บรษท เจรญโภคภณฑอาหาร จากด (มหาชน) หรอซพเอฟ เปนหนงบรษทในเครอ
เจรญโภคภณฑ กลมธรกจทใหญทสดในประเทศไทย หรอเครอซพ ซงดาเนนธรกจ
หลากหลายตงแตเกษตรกรรม อาหาร รานคาปลก โทรคมนาคม ไปจนถงพฒนา
อสงหารมทรพย
ซพเอฟ นบวาเปนธรกจดงเดมของเครอเจรญโภคภณฑ ปจจบนดาเนนการภายใต
วสยทศนการกาวขนเปน “ครวของโลก” โดยดาเนนธรกจเกษตรอตสาหกรรมและอาหาร
ตงแตตนนาถงปลายนา โดยธรกจของซพเอฟ แบงออกเปน 4 สวนงานหลกคอ ธรกจอาหาร
สตว ธรกจเลยงสตว ธรกจอาหาร และธรกจคาปลกและรานอาหาร ทมการจาหนายสนคา
ตงแตเนอสตว ไปจนถงอาหารพรอมรบประทานภายใตตราสนคาซพ โดยสนคาของซพเอฟ
ไดมการสงไปจาหนายครอบคลมประมาณ 40 ประเทศทวโลก
จากสดสวนโครงสรางรายไดของซพเอฟและบรษทยอยในป พ.ศ. 2557 พบวา ซพ
เอฟมแหลงรายไดภายในประเทศไทยคดเปนรอยละ 40 ในขณะทมรายไดจากกจการ
ตางประเทศสงถงรอยละ 58 โดยมแนวโนมสงขนอยางตอเนอง ธรกจทเปนแหลงรายไดหลก
ของซพเอฟคออาหารสตว ทมแหลงรายไดจากในประเทศรอยละ 12 และตางประเทศรอยละ
40 รองลงมาคอผลตผลจากฟารมเลยงสตว คดเปนสดสวนในประเทศรอยะ 18 และ
ตางประเทศรอยละ 16 สวนรายไดจากธรกจอาหารในประเทศคดเปนเพยงรอยละ 10 และ
รอยละ 2 ในตลาดตางประเทศ
ซพเอฟดาเนนธรกจหลกในประเทศไทยโดยการทาฟารมสกร ไกเนอ ไกไข เปด ก ง
และปลา ในรปแบบครบวงจร ตงแตการผลตอาหารสตวเพอจดจาหนาย การขายพนธสตว
การแปรรปขนพนฐาน ไปจนถงการเพมมลคาเปนอาหารปรงสก อาหารกงสาเรจรป และ
อาหารพรอมรบประทาน
การทาธรกจตงแตตนนาถงปลายนาของซพเอฟ สงผลใหบรษทมหวงโซอปทานท
ใหญและยาว โดยเฉพาะหวงโซอปทานอาหารสตวทซพเอฟดาเนนการจดซอวตถดบผาน
หนวยงานกลาง โดยมวตถดบหลกทจดซอคอ ขาวโพด กากถวเหลอง ปลาปน และแปงสาล
โดยในป พ.ศ. 2557 ซพเอฟจดซอสนคาจากภายในประเทศคดเปนรอยละ 59 จากทงหมด
ระบบการจดซอทผานหนวยงานกลางนเอง ทาใหซพเอฟไมไดเขาถงคคาในระดบท
สงกวา Tier 1 เชนเกษตรกร เนองจากการจดซอวตถดบสวนใหญมกจะซอผานพอคาคน
กลาง เชน ไซโลรวบรวมขาวโพด เปนตน ระบบดงกลาวทาใหเกดความเสยงในหวงโซ
อปทาน โดยเฉพาะในดานชอเสยง เชน การกลาวพาดพงถงซพเอฟ ในกรณการละเมดสทธ
มนษยชนในอตสาหกรรมประมง และการทาประมงแบบทาลายลาง หรอกรณหมอกควน
และการทาลายปาในพนทสงทางตอนเหนอของไทย ท ซพเอฟ ตองรบผดชอบในฐานะท
บรษทเปนผ รบซอขาวโพดเลยงสตวรายใหญ
ความไมยงยนในหวงโซอปทานของ ซพเอฟ เปนสงทบรษทยากจะปฏเสธความ
รบผดชอบ อยางไรกด ความไมยงยนดงกลาวนอกจากจะกระทบตอสงแวดลอม และ
ภาพลกษณขององคกร ในทายทสดกจะเปนความเสยงในการดาเนนธรกจของบรษท
เนองจากอตสาหกรรมการเกษตรและการไดมาซงวตถดบเพอผลตอาหารสตว ตางตองพงพง
นเวศบรการ ไมวาจะเปนนา แรธาต หรอถนทอยอาศย ซงหากปลอยใหเกดผลกระทบทาง
สงแวดลอมเฉกเชนทเปนอยปจจบน สดทาย ซพเอฟ ยอมจะเผชญกบความเสยงทวตถดบ
จะขาดแคลน ซงสงผลไปตลอดหวงโซคณคาของธรกจ
ปญหาหวงโซอปทานปลาปนในประเทศไทย
ปลาปน คอวตถดบหลกทจะใหสารอาหารประเภทโปรตนในอาหารสตว ปลาปน
สวนใหญถกนาไปใชเปนวตถดบในอาหารก ง และอาหารปลา จงไมนาแปลกใจทประเทศ
ไทยซงเปนผสงออกกงรายใหญทสดในโลกจะมอตสาหกรรมอาหารสตวทจาเปนตองใชปลา
ปนจานวนมาก
ปลาปนโดยทวไปมลกษณะเปนผงสนาตาล ผลตมาจากปลาเปด (thrash fish)
หมายถงปลาทมมลคาทางเศรษฐกจตา เชน ลกปลา หรอปลาทผบรโภคไมนยมรบประทาน
ซงเปนผลผลตพลอยไดจากการประมง และเศษปลา (trimmings) หมายถงผลผลตพลอยได
จากโรงงานแปรรปอาหารทะเล เชน หวปลา หรอกระดก
สมาคมผผลตอาหารสตวไทย แจกแจงวตถดบในการผลตปลาปนในประเทศไทย
ดงน เศษปลาจากโรงงานผลตปลากระปองรอยละ 35 เศษปลาจากโรงงานผลตซรมรอยละ
20 ปลาเปดรอยละ 18 ปลาชนดอนๆ รอยละ 15 เศษปลาจากโรงงานผลตอาหารทะเลอนๆ
รอยละ 10 และปลาเปดจากนานนาตางประเทศรอยละ 2 โดยราคาของปลาปนจะขนอยกบ
ระดบคณภาพทอางองจากสดสวนโปรตน เถา เกลอ ความชน และกาก
จากสถตของสมาคมผผลตปลาปนไทย ไทยมประมาณปรมาณปลาปนทผลตไดใน
ประเทศระหวางป พ.ศ. 2549 – 2554 เฉลยราวปละ 500,000 ตน นบวาเปนผผลตรายใหญ
อนดบ 3 ของโลกรองจากประเทศเปร และชล ปรมาณปลาปนทผลตไดในประเทศไทยม
แนวโนมคงทแมวาจะมความตองการปลาปนเพมขนอยางตอเนอง สะทอนใหเหนถง
ทรพยากรในทะเลไทยทรอยหรอลงอยางมนยสาคญ
การรบซอปลาเปดเพอนามาผลตเปนปลาปนสรางแรงจงใจไปสการใชเครองมอ
ประมงผดกฎหมาย เชนการใชอวนลาก หรออวนรน ทมตาขนาดเลกกวาขนาดทเหมาะสม
ตามแผนแมบทจดการทะเลไทย สงผลใหเกดการจบปลาเกนขนาด โดยมปลาเปดซงมราคา
ตาเปนรายไดเสรมจากการประมง แตสงผลรายตอระบบนเวศใตทะเลในระยะยาว
ทผานมา ผ รบซอปลาเปดไมไดสนใจถงทมาหรอวธการไดมาของปลาเปดเหลานน
โดยจะรบซอตามคณภาพของสนคาเปนหลก แตปจจบนการผ รบซอปลาเปดกตอง
ดาเนนการอยางระมดระวงมากขน หลงจากท สานกขาวเดอะการเดยนเปดเผยวา
อตสาหกรรมประมงไทยมการใชแรงงานทาส อกทงเรอประมงของไทยหลายลากยงเปนเรอท
ไมมทะเบยนถกตองตามกฎหมาย โดยมการเชอมโยงหวงโซอปทานจากการใชปลาเปดเพอ
ผลตปลาปน ใชปลาปนเพอผลตอาหารสตว และใชอาหารสตวเพอผลตสนคาเกษตร ซง
กระทบผสงออกกงชนนาของโลกอยางเครอซพ
การเปดเผยขอมลดงกลาวทาใหสหภาพยโรปสงสญญาณเตอนโดยให ‘ใบเหลอง’
เนองจากประเทศไทยไมใหความรวมมอในการตอตานการทาประมงผดกฎหมาย ไมรายงาน
และไรการควบคม หรอ ไอยย (Illegal, Unreported and Unregulated Finishing: IUU)
อยางเพยงพอ โดยสหภาพยโรปเรยกรองใหประเทศไทยปรบปรงกฎหมายดานการประมงให
สอดคลองกบหลกการสากล ปรบปรงแผนระดบชาตในการปองกน ขจด และยบยง การทา
ประมงผดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไรการควบคม รวมถงจดทาระบบตรวจสอบ
ยอนกลบสนคาประมง
ปญหาการประมงทไมยงยนในประเทศไทย สงผลโดยตรงตอ ซพเอฟ ทงในแง
ภาพลกษณ และหวงโซอปทาน ทหากบรษทยงไมดาเนนการแกไขใหมความยงยนยงขน ก
จะประสบปญหาทงสวนของตนนา คอการจดหาวตถดบเพอผลตปลาปนทนบวนจะยงรอย
หรอลงเพราะการประมงเกนขนาด และปลายนา คอการกดกนทางการคาจากสหภาพยโรป
ซงเปนตลาดกงแชแขงสาคญของซพเอฟ
ปญหาหวงโซอปทานขาวโพดเลยงสตวในประเทศไทย
ในป พ.ศ.2555 ประเทศไทยผลตขาวโพดเลยงสตวไดเกอบ 5 ลานตนจากพนท
เพาะปลกทวประเทศกวา 7.3 ลานไร โดยขาวโพดเลยงสตวกวารอยละ 94 ถกนาไปใชใน
อตสาหกรรมการผลตอาหารสตว โดยจงหวดทมการเพาะปลกขาวโพดมากทสดคอ
เพชรบรณ รองลงมาคอนครราชสมา เลย นาน และตาก
จากสถตของสมาคมผ ผลตอาหารสตวไทย พบวาขาวโพดเลยงสตวเปนวตถดบ
หลกทใชในการผลตอาหารสตว โดยคดเปนกวารอยละ 50 ของปรมาณวตถดบทงหมด
ความตองการอาหารเลยงสตวมแนวโนมสงขนอยางตอเนอง จากความตองการบรโภค
เนอสตวและประชากรทมากขน ขาวโพดเลยงสตวเปนอาหารเพอใหคารโบไฮเดรต ซง
สามารถทดแทนดวยพชชนดอนเชน มนสาปะหลง และขาวสาล แตกไมสามารถนามา
ทดแทนไดทงหมด เนองจากขาวโพดมสารอาหารจาเปนบางชนดทวตถดบอนไมม
ทผานมา ภาครฐเองกมนโยบายอดหนนราคาขาวโพดเลยงสตวในชวงทราคา
วตถดบมแนวโนมตกตา เชนนโยบายจานาขาวโพดเลยงสตว แตปจจยหลกทเปนตวกาหนด
ราคาในประเทศไทยนอกจากความชน เชอรา และสงเจอปน คอราคารบซอของโรงงาน
อาหารสตวในเครอซพเอฟ ทถอวาเปนผ มอานาจตอรองสงทสดในหวงโซอปทาน
มงานวจยหลายชนบงชวา เกษตรกรทปลกขาวโพดเลยงสตวโดยเฉพาะทเพาะปลก
บนพนทชนมแนวโนมเขาไปตดอยในวงจรของความยากจน เพมความเหลอมลาทาง
เศรษฐกจเนองจากการก ยมนอกระบบ ในขณะทเกษตรกรผปลกขาวโพดบนทราบอาจสะสม
ความมงคงไดบาง นอกจากน การเพาะปลกขาวโพดเลยงสตวยงสงผลกระทบทาง
สงแวดลอมอยางชดเจน จากการใชสารเคม และการเผาเพอเตรยมพนทเพาะปลก
เมอเดอนมนาคม พ.ศ. 2558 ปญหาการเผาเพอเตรยมแปลงเพาะปลกสะทอนให
เหนอยางเดนชด เนองจากหมอกควนจากการเผาไดลอยปกคลมเหนอนานฟาเมองทองเทยว
สาคญอยาง จ.เชยงใหม โดยมปรมาณฝ นละอองขนาดเลกหรอ PM10 อยในระดบอนตราย
คอเกนคามาตรฐานท 50 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร ซงเปนปญหาเรอรงของภาคเหนอท
มกเกดขนทกปและยงไมสามารถหาทางแกไขได
นอกจากปญหาหมอกควน เครอซพยงโดนโจมตวาเปนสาเหตในฐานะผ รบซอราย
ใหญททาใหเกษตรกรบกรกพนทปาเพอเปลยนเปนพนทเพาะปลกขาวโพด โดยเฉพาะการ
แปรสภาพพนทปาตนนาสการเปนพนทเกษตรกรรม ทอาจนาไปสการเกดภยธรรมชาต เชน
นาหลาก หรอดนถลม ทรนแรงยงขน โดยมการศกษาใน จ.นาน บงชวาในแตละปมการบก
รกพนทปาราว 70,000 – 100,000 ไรระหวางป พ.ศ.2550 – 2555 และพนทดงกลาวเกน
กวาครงไดกลายเปนพนทปลกขาวโพด
ทงสองปญหาสงผลกระทบโดยตรงตอภาพลกษณของบรษท ซพเอฟ แมจะมการ
ออกมาปฏเสธวาไมมสวนในการสงเสรมการเผาไร หรอการบกรกพนทปา แตกยากจะปฏเสธ
วาผกอปญหาเหลานนอยในหวงโซอปทานขาวโพดเลยงสตวทสงมายง ซพเอฟ เพอใชเปน
วตถดบในการผลตอาหารสตว นอกจากน ยงเปนความเสยงในหวงโซอปทาน เนองจากอาจ
มวตถดบตนนาไมเพยงพอตอความตองการ
การแกไขปญหาหวงโซอปทานปลาปนและขาวโพด
หลงจากมการเรยกรอง และกลาวโจมตการไดมาซงวตถดบของ ซพเอฟ วาขาด
ความยงยน บรษทกไดทาการปรบปรงภาพลกษณ โดยจบมอกบพนธมตรทงภาครฐและ
ภาคเอกชน ดาเนนโครงการเพอแกไขปญหาโดยเรมจากหวงโซอปทานปลาปนเพอการผลต
กงอยางยงยน
ตนป 2556 ซพเอฟ ไดประกาศแผนการ 10 ขอเพอแกปญหาความไมยงยนในหวง
โซอปทานปลาปน โดยมใจความสาคญคอ การใชวตถดบทดแทนปลาปนใหมากทสด และ
ทาการวจยเพอหาสวนผสมทจะมาทดแทนปลาปนในอาหารสตว รวมทงกาหนดวาคคาใน
หวงโซอปทานปลาปนของ ซพเอฟ จะตองทาตามระบบการรบรองปลาปนของประเทศไทย
และไดรบคาตอบแทนทเหมาะสม
ระบบรบรองปลาปนในประเทศไทยเรมใชอยางเปนทางการเมอเดอนกรกฎาคม
พ.ศ. 2556 ดวยความรวมมอของ 5 องคกร ประกอบดวย สมาคมผ ผลตอาหารสตวไทย
สมาคมผผลตปลาปนไทย กรมประมง กรมปศสตว และสมาคมการประมงแหงประเทศไทย
ซงระบบดงกลาว ชางประมงจะตองลงทะเบยนอปกรณทาประมงอยางถกกฎหมาย และตอง
บนทกขอมลประเภทของปลาทจบได เพอสงขอมลใหกบโรงงานปลาปนตอไป โดยมกรม
ประมงเปนหนวยงานหลกในการตรวจสอบเอกสาร
ระบบรบรองปลาปนในประเทศไทยในปจจบนยงเปนระบบแบบสมครใจ โดยม ซพ
เอฟ รายเดยวเทานน ทดาเนนการตามกรอบขอกาหนดดงกลาว โดยคคาททาตามเงอนไข
ของซพเอฟจะไดรบคาตอบแทนพเศษ (premium pays) จากบรษท
อยางไรกด ราวกลางป 2557 ซพเอฟ ถกโจมตอกครงหลงจากมการเปดโปงถงการ
ใชแรงงานทาสในอตสาหกรรมประมงไทย ซพเอฟ จงกาหนดหลกเกณฑการตรวจสอบ
เอกสารปลาปนและผลตภณฑของปลาปน ในเดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2557 โดยปลาปนท
บรษทจะรบซอนอกจากจะตองมเอกสารแหลงทมาและการทาประมงทถกตองตามแนวทาง
ของระบบรบรองปลาปนในไทย คคาของ ซพเอฟ ยงตองมเอกสารดานแรงงานเพอปองกน
การคามนษย โดยจะตองแสดงใบรบรองสถานประกอบกจการทไมใชแรงงานเดกผด
กฎหมาย และแรงงานบงคบ ซงรบรองโดยกรมสวสดการและคมครองแรงงาน
นอกจากน ซพเอฟ ยงรวมผลกดนการจดตงกลมการพฒนาความยงยนการประมง
ของไทย (Thai Sustainable Fisheries Roundtable: TFSR) ซงไดรวบรวมผ มสวนไดสวน
เสยจาก 8 สมาคม ในหวงโซอปทานประมงตงแตตนนาถงปลายนา สามองคกรสากล และ
สองหนวยงานภาครฐทเกยวของ
ปจจบน TFSR อยในระหวางการทางานรวมกบกองทนสตวปาโลกสากล (World
Wide Fund for Nature - WWF) เพอปรบปรงการทาประมงรวมทงการจดการเพาะเลยงสตว
นาใหเกดความยงยน โดยยดตามหลกมาตรฐานการทาประมงของสานกงานคณะกรรมการ
รบรองมาตรฐานสนคาประมง (MSC – Marine Stewardship Council) และสานกงาน
คณะกรรมการรบรองมาตรฐานการเพาะเลยงสตวนา (ASC – Aquaculture Stewardship
Council) ซงอยในขนการประเมนเบองตน คอเกบรวบรวมขอมล และคนหาชองวางระหวาง
แนวปฏบตของประมงไทยและมาตรฐานสากล
สวนวตถดบชนดอนนน เมอป พ.ศ. 2557 ซพเอฟ ไดจดทานโยบายดานการจดหา
อยางยงยนและแนวปฏบตสาหรบคคาธรกจ เพอเปนการแสดงเจตนารมณในการขบเคลอน
ทงหวงโซอปทานสความยงยน นโยบายดงกลาวกาหนดกรอบการดาเนนการกวางๆ 4 ดาน
คอ ดานผลตภณฑและบรการ เนนคณภาพและความปลอดภยในอาหาร ดานบคลากร ให
ความสาคญดานสทธมนษยชน ดานกระบวนการ มงสรางความตระหนกดานสงแวดลอม
และดานการดาเนนงาน สงเสรมการดาเนนธรกจตามหลกการกากบดแลกจการทด
ซพเอฟ ไดวางแผนจะดาเนนการตามนโยบายขางตน โดยเรมสงตอแนวปฏบตไป
ยงคคาธรกจเปาหมาย คอ ผผลตวตถดบหลกเพอการผลตอาหารสตว เครองปรง และบรรจ
ภณฑ Tier 1 ใหครบ 100 เปอรเซนตภายในป พ.ศ. 2558 และทาการประเมนใหครบถวน
ภายในป พ.ศ. 2562
อยางไรกด แนวปฏบตขางตนยงเปนเพยงกรอบดาเนนการกวางๆ ซงในสวนการ
แกไขปญหาหวงโซอปทานขาวโพดเลยงสตวนน ทางบรษทไดวางแผนจะกาหนดระเบยบการ
รบซอเพมเตมโดยจะรบซอขาวโพดเลยงสตวจากแปลงเกษตรทมเอกสารสทธถกตองตาม
กฎหมายเทานน สวนการแกปญหาการเผาแปลงเกษตรหลงเกบเกยวโดยสรางแรงจงใจทาง
เศรษฐกจใหเกษตรกรปรบเปลยนพฤตกรรมยงดาเนนการไดยาก เนองจากผลผลตขาวโพดท
ไดจากไรทเผาและไมเผามลกษณะไมแตกตางกน ทาใหจาเปนตองตรวจสอบยอนไปยง
แปลงเกษตรเพอยนยนวาไมมการเผา
นอกจากแนวทางการแกไขปญหาขางตน ซพเอฟ มแผนจะดาเนนโครงการ ‘เกษตร
พงตน ขาวโพดยงยน’ ซงไดดาเนนการในพนทนารองคอ จ.นครราชสมา เพอนามาปรบใชใน
พนททมความเสยงจะกอใหเกดปญหาหมอกควนทางภาคเหนอ โครงการดงกลาวเปนการ
สรางองคความรทถกตองในการปลกขาวโพด เชน การปรบปรงคณภาพเครองมอเกษตร
และการนาเทคโนโลยใหมๆ มาใชเพอลดตนทนและเพมผลผลต
แมจะอยในชวงเรมตนการแกไขปญหาความไมยงยนในหวงโซอปทานทงปลาปน
และขาวโพดเลยงสตว แตการเปลยนแปลงของบรษทชนาดใหญอยาง ซพเอฟ ก
เปรยบเสมอนการตงบรรทดฐานใหมใหกบอตสาหกรรมการเกษตร และมโอกาสผลกดนให
แนวทางการปฏบตดงกลาวไดรบการยอมรบทงในภาครฐและภาคเอกชน อกทงยงตอกยาให
เหนถงความเสยงและปญหาของหวงโซอปทานทไมยงยน ซงทผานมามเพยงไมกบรษททให
ความสาคญ สวนการแกปญหาจะมผลลพธเปนเชนไรนนกเปนเรองยากทจะใหคาตอบ
สรป
บรษท เจรญโภคภณฑอาหาร จากด (มหาชน) นบเปนกรณศกษาทนาสนใจในแงผ
กอใหเกดผลกระทบทางออม เนองจากเปนผ รบซอวตถดบรายใหญ และผลกระทบตอ
สงแวดลอมเกดจากกจกรรมในหวงโซอปทานของบรษท สงผลใหประชาสงคมมองเครอซพ
ในแงลบ และเรยกรองใหบรษทออกมาแสดงความรบผดชอบตอสงคม
ปญหาในหวงโซอปทานทนาสนใจ คอหวงโซอปทานผลตอาหารสตวในกจกรรม
จดหาวตถดบเพอผลตอาหารสตว ซงถอเปนกจกรรมตนนาของ ซพเอฟ กอนทจะนาอาหาร
สตวเหลานนปอนสฟารมปศสตว และผลตเปนเนอสตว กอนจะนาไปแปรรปเพอเพมมลคาท
ปลายทาง
วตถดบเพอผลตอาหารเลยงสตวทสาคญและมปญหาในหวงโซอปทานคอ ปลาปน
ซงบางสวนผลตมาจากปลาเปด ซงหมายถงปลาเลกปลานอยทตดมากบอวน หรอปลาทม
มลคาตาทางเศรษฐกจ โดยมการเปดเผยวาในอตสาหกรรมประมงไทยมการใชแรงงานทาส
และยงมการทาประมงผดกฎหมาย ไมรายงาน และไรการควบคม หรอ ไอยย (Illegal,
Unreported and Unregulated Finishing: IUU) อกทงยงประสบปญหาผลผลตตกตา
เนองจากการใชเครองมอประมงทาลายลาง เชน อวนลาก อวนรน
สวนขาวโพดเลยงสตวกนบเปนวตถดบทโดนโจมตหนกไมแพกน โดยภาคประชา
สงคมมองวาการปลกขาวโพดเลยงสตวทแพรหลายมากยงขนเปนการสนบสนนใหประชาชน
บกรกพนทปา โดยเฉพาะพนทปาตนนาในพนทลาดชน เชน จ.นาน อกทงปญหาหมอกควน
จากการเผาแปลงเกษตร ทเมอเดอน มนาคม พ.ศ. 2558 หมอกควนดงกลาวไดปกคลมเหนอ
จ.เชยงใหม สงผลใหมฝ นละอองในอากาศเกนเกณฑมาตรฐานความปลอดภย
ซพเอฟ แกไขปญหาในสวนของปลาปน โดยกาหนดหลกเกณฑการตรวจสอบ
เอกสารปลาปนและผลตภณฑจากปลาปน โดยปลาปนทบรษทจะรบซอตองมเอกสาร
แหลงทมาและการทาประมงทถกตอง รวมถงเอกสารดานแรงงานเพอปองกนการคามนษย
โดยใหคาตอบแทนพเศษแกคคาทสามารถทาตามเงอนไข
นอกจากน ซพเอฟ ยงผลกดนการจดตงกลมการพฒนาความยงยนการประมงของ
ไทย (Thai Sustainable Fisheries Roundtable: TFSR) โดยรวมกบกองทนสตวปาโลก
สากล (World Wide Fund for Nature - WWF) เพอปรบปรงการทาประมงรวมทงการจดการ
เพาะเลยงสตวนาใหเกดความยงยน ตามหลกมาตรฐานการทาประมงของสานกงาน
คณะกรรมการรบรองมาตรฐานสนคาประมง (MSC – Marine Stewardship Council) และ
สานกงานคณะกรรมการรบรองมาตรฐานการเพาะเลยงสตวนา (ASC – Aquaculture
Stewardship Council)
สวนปญหาหวงโซอปทานขาวโพดเลยงสตวนน ซพเอฟ มแผนจะดาเนนการโดยไม
รบซอขาวโพดทไมมเอกสารสทธทดนทถกตองตามกฎหมาย รวมทงมแผนจะดาเนนโครงการ
เผยแพรวธปฏบตทเหมาะสมแกเกษตรกรเพอลดปญหาการเผาไรขาวโพดหลกการเกบเกยว
แมปจจบนจะยงไมเหนผลลพธทชดเจนนก แตกนบวา ซพเอฟ ไดตระหนกถง
ผลกระทบตอสงแวดลอมทเกดขนในหวงโซอปทาน และความเสยงตอชอเสยงหากบรษทไม
ลงมอแกไขปญหา ในฐานะบรษทเกษตรกรรมรายใหญ การวางมาตรฐานและหลกเกณฑใน
การแกไขปญหา ยอมสามารถสรางบรรทดฐานใหกบอตสาหกรรมโดยรวม และเปน
แบบอยางใหธรกจตลอดหวงโซอปทานมงสการทาธรกจอยางมความรบผดชอบมากยงขน
แดรโฮม ระบบนเวศสรางความไดเปรยบในการแขงขน
ตลาดผลตภณฑนมพรอมดมในไทยเมอป พ.ศ. 2557 เตบโตเพมขนถงรอยละ 7
และมมลคาสงถง 51,000 ลานบาท ผลตภณฑทเตบโตอยางโดดเดนคอนมสดและนมพาส
เจอรไรซ ทเตบโตสงถงรอยละ 12 โดยปจจยหลกทกระตนใหมการเตบโตคอผลตภณฑนม
พรอมดมในระดบพรเมยมทผ เลนรายใหญเขามาบกตลาดไมนานนก
แมมลคาตลาดจะเตบโตอยางตอเนอง แตตนทนในการผลตนานมดบกมแนวโนม
เพมสงขนเชนกน ภายใตกลไกการควบคมราคาโดยคณะกรรมการโคนมและผลตภณฑนม
ซงจะทาการพจารณาถงตนทนนานมดบจากทงรายเลก รายกลาง และรายใหญ โดยนามา
เฉลยเพอหาราคารบซอทเหมาะสม ทาใหเกษตรกรรายเลกมกจะเสยเปรยบเนองจากสวน
ใหญจะมตนทนสงกวาตนทนเฉลย นอกจากน แนวโนมราคานานมดบทเพมสงขน ยงอาจทา
ใหผบรโภคหนไปบรโภคสนคาทดแทนเชน นมถวเหลองทราคายงไมเปลยนแปลง
ตลาดนมพรอมดมนบวามการแขงขนคอนขางสง ทงภายในตลาดสนคาจากนานม
และตลาดสนคาทดแทน โดยมผ เลนรายใหญ เชน รอยลฟรสแลนดคมพนา ผ ผลตนมยหอ
โฟรโมสต ทมสวนแบงตลาดสงถงรอยละ 17 รองลงมาคอ แลคตาซอย ผ ผลตนมถวเหลอง
รายใหญ โดยมสวนแบงตลาดราวรอยละ 15 และอนดบสามคอ กรนสปอต อกหนงผผลตนม
ถวเหลองรายใหญแบรนดไวตามลค โดยมสวนแบงตลาดราวรอยละ 14
นอกจากน สวนแบงตลาดของผลตภณฑนานมววมแนวโนมลดลงอยางตอเนอง
เพราะการเตบโตของผลตภณฑทดแทนอยางนมถวเหลอง และการเขามาในตลาดของนม
แพะ ซงมอตราการเตบโตในระดบตวเลขสองหลกตอเนองมาราว 5 ป
สภาวะการแขงขนทสงขน และการเขามาของคแขงรายใหม คอภาพท พฤฒ เกดช
ชน คาดเดาไดกอนดาเนนการบรษท แดรโฮม จากด บรษททเนนผลตผลตภณฑจากนานม
อนทรย โดยมยอดขายราว 80 ลานบาท แมอาจจะไมมากนกหากเปรยบเทยบกบผ เลนราย
ใหญ แตกนบวาแดรโฮมสามารถมทยนในตลาดระดบพรเมยม ในฐานะแบรนดทผ บรโภค
ยอมจายราคาแพงเพอใหไดสนคาคณภาพดและรสชาตอรอย
ปจจบนแดรโฮมมผลตภณฑทงสน 41 รายการ แบงเปนนมพาสเจอรไรซ 23
รายการ 11 รสชาต โยเกรตแบบถวย 12 รายการ และโยเกรตพรอมดม 6 รายการ โดยม
สนคาโดดเดนทยงไมมคแขงเชน Bed Time Milk ทมระดบเมลาโทนนตามธรรมชาตสง ชวย
ใหนอนหลบสนท หรอ Grass Fed Milk นานมจากววนมทเลยงตามธรรมชาตในทงหญา
อนทรย
ความไดเปรยบในการแขงขนของแดรโฮมคอการใชวตถดบนานมอนทรย
คณภาพสง โดยมการตรวจสอบคณภาพอยางเขมงวด ณ ฟารมทจาหนายนานมดบใหกบแด
รโฮม แตดวยมาตรฐานเหลานเอง ททาใหในตอนแรกเรมดาเนนธรกจแดรโฮมตองเผชญกบ
ความเสยงในหวงโซอปทาน เนองจากความเขาใจผดบางประการในการทาฟารมโคมนม
อนทรยของเกษตรกร
ผลกระทบสงแวดลอมของฟารมโคนม
ความตองการผลตภณฑนมนนเพมสงขนอยางตอเนองทวโลก และยงมศกยภาพใน
การเตบโตไดอกมาก เนองจากปรมาณการบรโภคนมตอคนตอปในประเทศกาลงพฒนานน
ตากวาประเทศพฒนาแลวราว 5 – 7 เทา รายไดทเพมขนยอมทาใหประชากรทเรมมกาลงซอ
มความตองการอาหารประเภทโปรตนมากขนและนมคอผลตภณฑหนงในนน
ปจจบน เกษตรกรนบลานคนดแลโคนมราว 270 ลานตวทวโลกเพอผลตนานมปอน
ตลาด แตนอยคนทจะทราบวาการทาฟารมโคนมสงผลกระทบตอสงแวดลอมอยางมากในแง
ของกาซเรอนกระจก ฟารมปศสตวเปนแหลงปลดปลอยกาซเชน มเทน ไนตรสออกไซด และ
คารบอนไดออกไซด โดยในประเทศทมการทาฟารมโคมนมอยางแพรหลายเชน นวซแลนด
การปลอยกาซเรอนกระจกจากอตสาหกรรมฟารมโคนมคดเปนราวรอยละ 20 ของการ
ปลดปลอยกาซเรอนกระจกของทงประเทศ สวนรอยเทาคารบอนจะมปรมาณมากนอยเทาไร
ขนอยกบวธทางการเกษตรของเกษตรกร และขนาดของฟารม
นอกจากการปลดปลอยกาซเรอนกระจกแลว ฟารมโคมนมยงกอใหเกดมลภาวะ
ทางนาจากการกาจดมลโคโดยกรรมวธทไมเหมาะสมเชนใชนาชะลางและไมมการบาบด
กอนปลอยลงสคลองสาธารณะ ซงอาจทาใหเกดโรคระบาดจากนาทสกปรก รวมไปถงหวงโซ
อปทานการผลตอาหารโคทมกมการใชสารเคมทมองคประกอบของไนโตรเจนและฟอสฟอรส
ซงเปนมลภาวะตอทงนาผวดนและนาใตดน นอกจากน การปลกพชเชงเดยวเชน ขาวโพด
มนสาปะหลง และถวเหลอง เพอผลตอาหารโคยงเพมความเสยงตอการชะลางพงทลายของ
ดนเนองจากการสญเสยพชคลมหนาดนอกดวย
ในบางประเทศทมการทาฟารมโคมนมอยางหนาแนน เชน ทางตอนเหนอของทวป
ยโรปและเอเชย การทาฟารมโคนมยงทาใหเกดปญหามลภาวะทางอากาศจากแอมโมเนย
จากระบบการจดเกบมลโคทไมเหมาะสม สรางปญหากลนรบกวนในชมชนบรเวณใกลเคยง
การทาปศสตวนบวาเปนการเกษตรทใชพนทราว 2 ใน 3 ของพนทเกษตรทวโลก
สงผลใหเกดการตดไมทาลายปา ในบางพนททมการปลกหญาเพอเลยงโคกอาจกลายสภาพ
เปน ‘ทะเลทรายสเขยว ’ เ นองจากการทาฟารมโคมนมอยางเขมขนไดทาลายความ
หลากหลายทางชวภาพในชนดพนธพช แมลง และนก ซงเปนขอกงวลโดยเฉพาะในฟารมโค
นมซงตงอยบนภเขา
หากมการทาฟารมโคนมแบบอตสาหกรรมทขงโคไวอยางแออดในพนทแคบและเรง
โคใหผลตนานมจานวนมากโดยเพมอาหารขนและอาหารเมด อาจนาไปสความเครยดและ
โรคในโค ซงทาใหโคมผลตภาพตาลง เพมการปลดปลอยกาซเรอนกระจก และจาเปนตองใช
ยาปฏชวนะเพอรกษาอาการ
อยางไรกด ผลกระทบสงแวดลอมตอการผลตนมหนงลตรมแนวโนมลดลงอยาง
ตอเนอง เนองจากการพฒนาเทคโนโลยใหมท เ พมประสทธภาพในการผลตตงแต
กระบวนการผลตอาหารโค ไปจนถงการพฒนาความรทางปศสตว อยางไรกด ประสทธภาพ
ทเพมสงขนไมไดชวยแกปญหาผลกระทบสงแวดลอมจากฟารมโคนม เนองจากอปสงคจาก
ประเทศกาลงพฒนาทเพมมากขน ทาใหอตสาหกรรมฟารมโคนมกเรงขยายกาลงการผลต
เพอตอบสนองความตองการดงกลาว
ความทาทายในการทาฟารมโคนมอนทรย
นอกจากการทาฟารมโคนมแบบอตสาหกรรมทจาเปนตองมขนาดใหญเพอลด
ตนทน ฟารมโคนมอนทรยกนบวาเปนทางเลอกทตอบโจทยสาหรบเจาของฟารมขนาดเลก
และขนาดกลาง โดยกระแสบรโภคผลตภณฑจากนานมอนทรยนนเกดจากการตระหนกถง
คณคาทางโภชนาการทสงกวานมทวไป รวมถงความกงวลผลกระทบดานสงแวดลอม และ
ประเดนดานสวสดภาพสตว โดยตลาดผลตภณฑจากนมอนทรยโลกมขนาดใหญเปนอนดบ
สองรองจากตลาดผกผลไมอนทรยเทานน
ขอกาหนดหลกททาใหฟารมโคนมอนทรยแตกตางจากฟารมโคนมทวไปคอ
แหลงทมาของอาหารโคตองเปนพชอนทรย โดยจะหามไมใหใชป ยเคมเพอเพมผลผลต
รวมถงหามใชยากาจดศตรพชในแปลงเกษตร สาหรบการดแลโคนมกจะมขอหามไมใหใชยา
ปฏชวนะในกรณทเจบปวย หรอการใหฮอรโมนเพอเพมโอกาสในการผสมเทยม และ
กาหนดใหทอยอาศยของโคนมตองมความเหมาะสมในแงขนาดและความสะอาด โดยมการ
วจยพบวาการทาฟารมโคนมแบบอนทรยจะมความเสยงดานผลกระทบสงแวดลอมตากวา
การทาฟารมโคนมแบบทวไป
ขอกาหนดจานวนมากขางตนไดกลายเปนอปสรรคตอเกษตรกรในการปรบเปลยน
วถฟารมโคนมแบบดงเดมมาสวถอนทรย อกทงเกษตรกรยงมความเชอวาการทาฟารมโคนม
อนทรยจะทาใหมรายไดลดลงเนองจากมปรมาณนานมทผลตไดตากวาการเลยงโคนมแบบ
ทวไป ซงพฤฒ เกดชชน ผกอตง แดรโฮม อธบายวา โคนมทเลยงแบบอนทรยจะใหผลผลต
ตากวาโคนมทเลยงโดยทวไปเพยงเลกนอยเทานน
แมวาผลผลตจะนอยกวา แตราคาขายตอกโลกรมทมากกวากทาใหรายไดจากการ
ขายไมแตกตางกนมากนก นอกจากนการทาฟารมโคนมอนทรยยงมขอไดเปรยบคอมตนทน
ในการเลยงทตาลง โดยเฉพาะคาอาหารขนทมตนทนลดลงราว 4 เทา อกทงยงชวยลด
คาใชจายในการดแลรกษาโคนม เนองจากโคทเลยงในฟารมอนทรยจะมอตราการเจบปวยท
ตามาก
งานวจย “การวเคราะหเปรยบเทยบตนทนในการเลยงโคนมอนทรยกบการเลยงโค
นมทวไป” โดย กษรณ ตรณตระกล ยนยนถงขอมลดงกลาวผานการเปรยบเทยบรายไดและ
ตนทนจากกรณการทาฟารมโคมนมอนทรย และฟารมโคนมทวไป ซงการทาฟารมโคนม
อนทรยนนจะมอตรากาไรสทธทราวรอยละ 20 สงกวาการทาฟารมโคนมทวไปถง 3 เทา
นอกจากการปรบเปลยนความคดของเกษตรกรแลว พฤฒ ยงพบความทาทาย
สาคญในการทาฟารมโคนมอนทรยคอการจดหาวตถดบอนทรยเพอผลตเปนอาหารขน
สาหรบโคนมเชน มนสาปะหลง ถวเหลอง ขาวโพด และรา ซงเปนวตถดบอนทรยทคอนขาง
หายากในประเทศไทย เวนแตวาผทาฟารมจะปลกขนเอง แดรโฮมจงตองเปนแกนกลางใน
การจดหาวตถดบดงกลาวมาใหเกษตรกร
แมการปรบเปลยนสวถเกษตรอนทรยจะเตมไปดวยความยงยาก แต แดรโฮม ก
สรางแรงจงใจใหเกษตรกรโดยนอกจากจะดแลในฐานะพเลยง แดรโฮมยงรบซอนานม
อนทรยโดยมการจายคาพรเมยมให และเพมราคาเปนพเศษหากฟารมผานการรบรอง
มาตรฐานปศสตวอนทรย รวมทงตรวจสอบคณภาพของนานมดบโดยเปรยบเทยบกบคา
มาตรฐาน เชน เปอรเซนตไขมน จานวนโซมาตกเซลล และจานวนจลนทรย โดยมอตราบวก
ใหในกรณทนานมดบมคณภาพสงกวามาตรฐานและอตราลบหากตากวามาตรฐาน
นบตงแตป 2547 จนถงปจจบน แดรโฮม มฟารมเครอขายรวม 11 แหง โดย 3 แหง
ไดรบการรบรองมาตรฐานปศสตวอนทรย อก 7 ฟารมผานระยะเวลาการปรบเปลยน
เรยบรอยและสามารถผลตนานมอนทรยแลว แตยงไมผานการรบรองมาตรฐานอนทรย
เนองจากขอกาหนดบางประการ และอก 1 ฟารมใหมทกาลงอยในกระบวนการปรบเปลยน
นมอนทรย โรงงานสเขยว และความไดเปรยบในการแขงขน
นอกจากการชกชวนเกษตรกรใหหนมาเลยงโคนมอนทรยทมผลกระทบสงแวดลอม
ในระดบตากวาโคนมทวไป กระบวนการผลตของแดรโฮมยงไดรบมาตรฐานความปลอดภย
ดานอาหาร รวมทงใหความสาคญกบมาตรการดานสงแวดลอม เชน นโยบายการไมปลอย
นาเสยออกจากโรงงาน โดยปจจบน นาเสยทมการปนเปอนตะกอนนมจะใชวธการบาบดโดย
จลนทรยแลคตกเพอใหนาเสยกลายเปนป ยสาหรบทงหญานอกโรงงาน สวนนาเสยทใช
สาหรบลางเครองจกรจะพกทงไวในบอ และทาการบาบดโดยใชจลนทรยอเอม
สวนการจดการดานพลงงาน โรงงานแดรโฮมไดเขารวมโครงการจดการดาน
พลงงาน (Total Energy Management) กบสานกงานอตสาหกรรมจงหวดเพอวเคราะห
ประสทธภาพการใชพลงงานภายในโรงงาน เชน การกาหนดระเบยบการใชหองเยนเพอลด
การใชไฟฟา อกทงยงทาการตดตงระบบผลตนารอนดวยพลงงานแสงอาทตย เพอนานารอน
ดงกลาวมาใชในกระบวนการพาสเจอรไรซ ซงชวยลดคาใชจายของโรงงานไดราวเดอนละ
60,000 บาท
สาหรบบรรจภณฑของโยเกรตแดรโฮม พฤฒกเลอกใชบรรจภณฑจากพลาสตก
ชวภาพซงถอเปนนวตกรรมดานสงแวดลอมทสามารถยอยสลายไดภายใน 6 เดอน สะทอน
ใหเหนถงความพยายามทงรอยเทาในกระบวนตงแตตนนา กลางนา และปลายนา ใหนอย
ทสด
ความใสใจดานสงแวดลอมของแดรโฮม กลายเปนความไดเปรยบในการแขงขน
เพราะนอกจากจะชวยลดตนทนการผลต และการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซด แดร
โฮมยงมทยนในตลาดผลตภณฑนมทมการแขงขนสง และสามารถขายไดในราคาทสงกวา
ผลตภณฑนมทวไปราว 35 – 40 เปอรเซนต โดยนาเสนอสนคาทแตกตางดานรสชาตจาก
ปรมาณธาตนานมทมมากกวาผลตภณฑนมทวไปเนองจากแดรโฮมจะเลยงววดวยหญาเปน
หลก ซงนบวาเปนความไดเปรยบทผ เลนรายใหญยากจะทาตาม
ความแตกตางของผลตภณฑนมอนทรยของแดรโฮมสรางโอกาสใหผลตภณฑไป
วางจาหนายตามรานคาปลกขนาดใหญโดยเรมจากรานคาปลกเพอสขภาพอยางเลมอน
ฟารม กอนทการโฆษณาแบบปากตอปากจะทาใหลกคาซงอยหางไกลแหลงผลตไดชม
รสชาตของนมอนทรยผานรานคาปลกแบบโมเดรนเทรดแหงอนๆ เชนทอปสซเปอรมารเกต ก
เมตมารเกต แมกซแวล วลลารมารเกต ฟ ดแลนด เทสโก โลตส และบกซ โดยตวแทน
จาหนายเขามาตดตอกบแดรโฮมโดยตรง
นอกจากรสชาต นานมอนทรยยงมจดเดนดานคณคาทางอาหารทสงกวานมทวไป
คอ Conjugated Linoleic Acid หรอ CLA และกรดไขมนโอเมกา 3 ซงมประโยชนตอ
รางกาย และยงมงานวจยพบวาการเลยงโคนมแบบปลอยในทงหญาจะไดนานมทมไขมน
โปรตน ธาตนานม CLA โอเมกา 9 วตามนเอ วตามนอ และแคลเซยม สงทสด เรองราว
เหลานคอโจทยของแดรโฮมในการสอสารขอมลกบผบรโภค เพอสรางมลคาใหกบผลตภณฑ
สรป
ตลาดผลตภณฑนมในประเทศไทยมแนวโนมการแขงขนทรนแรงขน จากตนทนการ
ผลตนานมดบทสงขนอยางตอเนอง ผลตภณฑทดแทนทยงคงราคาตา และผลตภณฑใหมท
เขามาแยงสวนแบงตลาดอยางนมแพะ นอกจากการแขงขนทรนแรง การทาฟารมโคนมยง
เปนอตสาหกรรมทมรอยเทาคารบอนขนาดใหญ เนองจากเปนแหลงปลดปลอยกาซเรอน
กระจก มลภาวะในนา และอากาศ รวมถงการใชสารเคมเพอปลกพชเชงเดยวในหวงโซ
อปทานอาหารสตว
ในฐานะทเปนผ เลนขนาดกลางในตลาด ทงสองโจทยใหญคอสงทแดรโฮมตอง
ครนคด ซงพฤฒ เกดชชน กพบทางออกทตอบทงสองโจทยพรอมกนคอการรเรมทา
ผลตภณฑจากนานมอนทรย
การทาฟารมโคนมอนทรย นอกจากจะชวยลดผลกระทบภายนอกดานสงแวดลอม
ของฟารม เกษตรกรทตดสนใจปรบเปลยนฟารมของตนสวถอนทรยกพบวามรายไดเพมขน
จากราคาขายทมผลตอบแทนพเศษ และรายจายทลดลงจากการลดใชอาหารขนรวมถงยา
ปฏชวนะ
แตกาวแรกของความพยายามหนนเสรมฟารมโคนมนนไมงาย แดรโฮมตองเผชญ
กบความเสยงดานปจจยการผลตเนองจากเกษตรกรหลายรายยงคงมความเชอผดๆ บาง
ประการเกยวกบการทาฟารมโคนมอนทรย รวมถงความทาทายในการจดหาอาหารสตว
อนทรยใหเพยงพอตอความตองการของเกษตรกร แตแดรโฮมกผานพนความทาทายดงกลาว
มาไดดวยด โดยปจจบนมฟารมโคนมสงวตถดบใหกบแดรโฮมรวมทงสน 11 แหง
การใชนานมอนทรยเปนวตถดบยงชวยสรางความไดเปรยบในการแขงขนใหกบ
ผลตภณฑของแดรโฮม แมวาราคาสนคาแดรโฮมทสงกวาตลาดราวรอยละ 35 – 40 แตกยง
สามารถจบกลมลกคาตลาดพรเมยมทยนดจะจายเพอใหไดสนคาททงรสชาตดและดตอ
สขภาพ ซงปจจบนผลตภณฑแดรโฮมไดเขาถงตลาดในรานคาปลกสมยใหมหลายแหง
เนองจากความแตกตางของผลตภณฑ
แมจะมทยนทชดเจนในตลาด แดรโฮมกยงไมหยดพฒนาผลตภณฑใหมๆ เชน Bed
Time Milk ทมระดบเมลาโทนนตามธรรมชาตสง ชวยใหนอนหลบสนท หรอ Grass Fed
Milk นานมจากววนมทเลยงตามธรรมชาตในทงหญาอนทรย ซงถอเปนผลตภณฑทยงไมม
คแขงในตลาด พรอมกบงานศกษาวจยทรองรบวาผลตภณฑนานมอนทรยมคณคาทาง
สารอาหารสงกวาผลตภณฑนมทวไป ซงเปนโจทยใหมในการสอสารขอมลเหลานไปยง
ผบรโภค
แดรโฮม จงถอเปนกรณศกษาของธรกจขนาดกลางทนาสนใจ โดยใชการลด
ผลกระทบภายนอกดานสงแวดลอม และการคานงถงระบบนเวศผานวถเกษตรอนทรย เพอ
ผลตสนคาทมความไดเปรยบทางการแขงขน และสรางจดยนในตลาดทชดเจนของตนเอง
