Teliki_Ergasia_Oikonomaki_MBA

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ Μ.Β.Α.ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Πανεπιστήμιο Πατρών

Εργασία στο μάθημα «Επιχειρησιακή Ηθική»(Business Ethics)

Χριστίνα - Άννα ΣτράντζαληΑ.Μ. 304

Μάρτιος 2015, Πάτρα

Εργασία στο μάθημα «Επιχειρησιακή Ηθική»

Περιεχόμενα1. Εισαγωγή...............................................................................................................................12. Τι είναι η «Επιχειρησιακή Ηθική».........................................................................................23. Ιστορικές αναφορές στην Επιχειρησιακή Ηθική...................................................................34. 1ο Σταυροδρόμι: Ολοκλήρωση / Συνεργασία / Αμοιβαία υποστήριξη................................65. 2ο Σταυροδρόμι: Διδασκαλία της Επιχειρησιακής Ηθικής...................................................76. 3ο Σταυροδρόμι: Το κέρδος δεν είναι κακό..........................................................................97. 4ο Σταυροδρόμι: Το ίδιο το περιεχόμενο της επιχειρησιακής ηθικής...............................108. Αναφορές............................................................................................................................13

1. Εισαγωγή.Στα πλαίσια της εργασίας του μαθήματος «Επιχειρησιακή Ηθική» επιλέχθηκαν οι εργασίες:

[1]-Cooke R. A.,«Business Ethics at the Crossroads», [2]-Iwao T.: «Business Ethics at Japan» και [3]-Lee C. Y., Yoshihara H.: «Business Ethics of Korean and Japanese Managers» για σύγκριση και μετάφραση κομματιών. Σημειώνεται πως και οι τρεις εργασίες έχουν δημοσιευθεί στο πε-ριοδικό «Journal of Business Ethics», με την πρώτη εργασία να έχει δημοσιευτεί το 1986 ενώ οι άλλες δύο το 1997. Καθώς η πρώτη εργασία είναι προγενέστερη και διαπραγματεύεται την «Επιχειρησιακή Ηθική» σε γενικό επίπεδο, σε αντίθεση με τις άλλες δύο εργασίες που ανα-φέρονται σε συγκεκριμένες χώρες (Ιαπωνία και Κορέα) μεταγενέστερα, αξιοποιείται ως εργα-σία αναφοράς για τη σύγκριση των τριών εργασιών.

Ξεκινώντας με το ίδιο το θέμα της παρούσης εργασίας, το ερώτημα του τι είναι ή τι ορίζε-ται, «Επιχειρησιακή Ηθική» φαίνεται να απαντάται και στις τρεις προς σύγκριση εργασίες. Σε ότι αφορά ιστορικά δεδομένα που αφορούν την Επιχειρησιακή Ηθική, ο αναγνώστης μπορεί να βρει σημαντικές αναφορές στις δύο πρώτες εργασίες ([1, 2]), ενώ φαίνεται να λείπουν αντίστοιχες αναφορές από την εργασία [3] η οποία εστιάζει στην ανάλυση μελετών που διε-ξήχθησαν στη Κορέα και την Ιαπωνία, με χρήση ερωτηματολογίων. Η σύγκριση των ορισμών που δίνονται για την Επιχειρησιακή Ηθική γίνεται στο Κεφάλαιο 2, ενώ η σύγκριση στις ιστο-ρικές αναφορές γίνεται στο Κεφάλαιο 3.

Στην συνέχεια η πρώτη εργασία ([1]) κάνει μια διαπραγμάτευση σε ότι αφορά την «Επιχει-ρησιακή Ηθική» και πιο συγκεκριμένα σε τέσσερα κρίσιμα σημεία αποφάσεων που σχετίζο-νται με αυτή, τα οποία ο συγγραφέας χαρακτηρίζει ως «σταυροδρόμια». Αυτά τα κρίσιμα ση-μεία, κατά τον συγγραφέα, φαίνεται να απαντώνται εν μέρη και στις άλλες δύο μεταγενέστε-ρες εργασίες και γι' αυτό θα αποτελέσουν πυλώνες σύγκρισης μεταξύ των τριών εργασιών, στα Κεφάλαια 4-7 αντίστοιχα.

2/14 Χριστίνα-Άννα Στράντζαλη


2. Τι είναι η «Επιχειρησιακή Ηθική».Κατά τον Cooke R. A. ([1]) «Επιχειρησιακή Ηθική είναι η οποιαδήποτε συστημική προ-

σπάθεια για την ενοποίηση μοντέλων επίλυσης ηθικών προβλημάτων και πρακτικών ηθικών διλημμάτων στις επιχειρήσεις». Αξίζει να σημειωθεί ότι στην εργασία του κάνει αναφορά στη σχέση μεταξύ κοινωνικών ευθυνών και ηθικών ευθυνών χωρίς περαιτέρω επέκταση.

O Taka Ι. ([2]) δίνει έναν ενδεικτικό ορισμό και έναν ορισμό με στενή έννοια. Κατά τον εν-δεικτικό ορισμό του «Επιχειρησιακή Ηθική είναι 1) μια επιστήμη η οποία μελετά τις σχέσεις μεταξύ οικονομικών δραστηριοτήτων και την επίτευξη δικαιοσύνης στις κοινωνίες (αρμονικές,ισορροπημένες ή απλά κοινωνίες) και 2) «οικονομικές πρακτικές καθώς και δραστηριότητες» που συνεισφέρουν στην επίτευξη δικαιοσύνης στις κοινωνίες». Κατά την στενή έννοια «Επι-χειρησιακή Ηθική είναι 1) μια επιστήμη που μελετάει τις σχέσεις μεταξύ επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και της επίτευξης δικαιοσύνης εντός και εκτός των επιχειρήσεων, και 2) επι-χειρηματικές πρακτικές καθώς και δραστηριότητες που συνεισφέρουν στην επίτευξη δικαιο-σύνης». Ο ορισμός της δικαιοσύνης (αρμονία, ισορροπία, νομική δικαιοσύνη κ.α.) από μόνος του μπορεί να είναι θέμα διαφωνίας. Ο συγγραφέας σημειώνει ότι η στενή έννοια του ορι-σμού αποτελεί αντικείμενο επιπλέον συζήτησης και πιστεύει ότι αυτή η έννοια πιθανότατα προτιμάται περισσότερο από την πλειοψηφία των επιχειρηματικών ηθικολόγων στην Ιαπω-νία.

Συγκρίνοντας τους ορισμούς του Cooke R. A. με τον ορισμό του Taka I., ο πρώτος θεωρεί τηνΕπιχειρησιακή Ηθική ως προσπάθεια ενοποίησης (θεωρητικών) μοντέλων λύσεων και πρακτι-κών διλημμάτων, ενώ ο δεύτερος ορίζει την Επιχειρησιακή Ηθική ταυτόχρονα ως επιστήμη αλλά και ως πρακτικές ή δραστηριότητες. Και οι δύο ορισμοί του Taka I. σχετίζονται άμεσα με την επίτευξη δικαιοσύνης. Αναζητώντας ομοιότητες μεταξύ των δύο ορισμών, είναι δυνατόν να ειπωθεί πως οι δύο ταυτόχρονοι ορισμοί του Taka I. φαίνεται να αποτελούν μια προσωπι-κή του προσπάθεια ενοποίησης μεταξύ μοντέλων (επιστήμη μελέτης σχέσεων) και πρακτικών διλημμάτων (οικονομικές / επιχειρηματικές πρακτικές δραστηριότητες) που σχετίζονται άμε-σα με επίτευξη δικαιοσύνης δηλαδή με ηθικά θέματα.

Στην εργασία των Lee-Yoshihara ([3]) αναφέρεται ότι για την μελέτη των ηθικών απόψεων των επιχειρηματιών στη Κορέα και την Ιαπωνία, πέντε ευρέως χρησιμοποιούμενες θεωρίες (δεοντολογία, ωφελιμισμός, σχετικισμός, διευθυντικός εγωισμός και θεωρία της δικαιοσύνης)ομαδοποιήθηκαν σε τρεις τύπους ηθικών κριτηρίων. Οπότε η Επιχειρησιακή Ηθική κατά τους Lee- Yoshihara περιγράφεται πρακτικά από τους παρακάτω τύπους επιχειρηματιών: 1) Νομο-ταγείς επιχειρηματίες, 2) Σχετικιστές επιχειρηματίες, 3) Επιχειρηματίες που η ηθική τους εξαρτάται από τη δημόσια προβολή.

Αν και στην εργασία τους δεν γίνεται σαφής αναφορά στον ορισμό της Επιχειρησιακής Ηθι-κής, η παραπάνω κατηγοριοποίηση και η εφαρμογή της, βάση των απαντήσεων στα ερωτημα-τολόγια των ερευνών που πραγματοποιήθηκαν, μπορεί να θεωρηθεί ως μια πρακτική μοντε-

Χριστίνα-Άννα Στράντζαλη 3/14


λοποίηση της Επιχειρησιακής Ηθικής σε πραγματικά δεδομένα. Σημαντικό στοιχείο της εργα-σίας αυτής αποτελούν οι επιμέρους αναφορές που κάνει σε συγκεκριμένα απτά θέματα που αφορούν την επιχειρησιακή ηθική, δίνοντας μια πιο σαφή και πρακτική άποψη στον ανα-γνώστη ως προς τον ορισμό της. Πάνω σε αυτά τα θέματα οι συγγραφείς δίνουν σχετικά συ-γκριτικά ποσοστά μεταξύ των επιχειρηματιών στην Ιαπωνία και την Κορέα. Τα θέματα που αναφέρονται στο άρθρο, σε ότι αφορά το ερώτημα «τι είναι επιχειρησιακή ηθική» είναι:

• Τα βασικά πιστεύω (ηθικής)• Η Ιδιωτική χρήση υπηρεσιακών κονδυλίων • Η Δωροδοκία• Η πρόσληψη για εργασία τεχνικών από ανταγωνιστές• Η παραγωγή νόμιμων αλλά πιθανώς επικίνδυνων προϊόντων• Η ανεπαρκής δημοσιοποίηση πληροφοριών• Η Κοινωνική ισότητα• Τα ανθρώπινα δικαιώματα• Τα δώρα σε άτομα που σχετίζονται με την εκάστοτε εταιρία

3. Ιστορικές αναφορές στην Επιχειρησιακή Ηθική.Ξεκινώντας την ιστορική αναδρομή του ο Cooke αναφέρεται στο σύντομο παρελθόν, όπου

οι περισσότεροι αν όχι όλοι οι επιχειρηματικοί ηθικολόγοι ήταν γενικότερα εχθρικοί στην ιδέατης δυνατότητας εφαρμογής της επιχειρησιακής ηθικής σε βασικά επαγγέλματα. Όσοι προ-σπαθούσαν να κάνουν κάτι τέτοιο χαρακτηρίζονταν ως «τσαρλατάνοι με έλλειψη του θεωρη-τικού υπόβαθρου που απαιτείται για σοβαρή φιλοσοφική ή θεολογική έρευνα». Όπως ση-μειώνει «η ιδέα ότι ο εποικοδομητικός διάλογος και ουσιαστικές εφαρμογές ήταν δυνατόν να συμβούν, ήταν μια ξένη ιδέα σε πολλούς συναδέλφους και αντιμετωπιζόταν με καχυποψία από πολλούς επιχειρηματίες». Ο συγγραφέας για να αναδείξει το γεγονός πως η ουσιαστική επικοινωνία ήταν πρακτικώς αδύνατη στο περιβάλλον εκείνης της εποχής σημειώνει πως, όποιος παρευρισκόταν σε συνέδρια επιχειρηματικής ηθικής εκείνη την εποχή, θυμάται πως κατέληγαν στο τέλος περισσότερο σε αρνητική κριτική κατά της επιχειρηματικής κοινότητας παρά σε μια εποικοδομητική προσπάθεια για την αντιμετώπιση των ψευδών στερεοτύπων. Οποιαδήποτε πρόοδος πραγματοποιήθηκε αργότερα στον τομέα της Επιχειρησιακής Ηθικής, κατά τον Cooke, οφείλεται στις σχολές επιχειρήσεων όπου υπήρχε για πολύ καιρό ενδια-φέρον σε ότι αφορά τις σχέσεις μεταξύ επιχειρηματικών αποφάσεων και πολιτικών των εται-ριών. Για διάφορους λόγους, όπως οι κοινωνικές απαιτήσεις της κίνησης καταναλωτών και ρυθμιστικών φορέων κυβερνήσεων και κρατών, εισήχθησαν στη διδασκαλία υπό τον τυπικό όρο της «κοινωνικής ευθύνης», σειρές μαθημάτων που αφορούσαν τις επιχειρήσεις και την κοινωνία, προετοιμάζοντας έτσι κατάλληλα το έδαφος για την ανάπτυξη της επιχειρησιακής ηθικής.



Η ιστορική αναδρομή του Taka κινείται σχεδόν στην ίδια κατεύθυνση, καθώς αναφέρει πως πριν τα μέσα του 1960 η επιχειρηματική κοινότητα στην Ιαπωνία δεν είχε πάρει σοβαρά την «ιδέα των κοινωνικών ευθυνών των επιχειρήσεων». Αν και δεν κάνει αναφορά σε εχθρότητα απέναντι σε τέτοιες ιδέες, σημειώνει ότι οι επιχειρηματικοί αρχηγοί και φιλόσοφοι συχνά ανέφεραν την σημασία τέτοιων ευθυνών εκείνη την εποχή. Επειδή η Ιαπωνία τότε εστίαζε στην οικονομική της ανάπτυξη σπανίως υπήρχε ουσιαστική διευθέτηση κοινωνικών και περι-βαλλοντικών προβλημάτων από τις επιχειρήσεις. Αντίθετα αν δημιουργείτο κάπου κάποιο πε-ριβαλλοντικό πρόβλημα σε άλλους, αντιμετωπιζόταν καθαρά με καταβολή χρημάτων στα θύ-ματα. Αυτό είχε ως επακόλουθο οι πραγματικές νομικές συνέπειες των εταιριών να παρα-μένουν ασαφείς και αόριστες.

Κατά τον Taka το ύφος των επιχειρήσεων και η στάση τους απέναντι στην επιχειρησιακή ηθική άρχισε να αλλάζει, ύστερα από πιέσεις κινημάτων πολιτών ως αντίδραση σε ασθένειες που παρουσιάστηκαν στα μέσα της δεκαετίας του '60 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '70 από την περιβαλλοντική ρύπανση των επιχειρήσεων. Οι κινητοποιήσεις των πολιτών οδήγη-σαν σε μεγάλες αλλαγές στο νομικό και το διαχειριστικό σύστημα της Ιαπωνίας, όπως παρα-δείγματος χάριν η εισαγωγή του νόμου για Έλεγχο της Περιβαλλοντικής Ρύπανσης καθώς και η δημιουργία της Περιβαλλοντικής Υπηρεσίας. Αυτές τις «ριζοσπαστικές» αλλαγές που προ-κλήθηκαν στις επιχειρήσεις τις ακολούθησε και ο ακαδημαϊκός κόσμος που έστρεψε έντονα το ενδιαφέρον του σε θέματα συζητήσεων περί των κοινωνικών ευθυνών των επιχειρήσεων.

Σε μια προσπάθεια οργάνωσης της ιστορικής αναδρομής και οι δύο εργασίες ([1],[2]) χωρί-ζουν την ανάπτυξη της επιχειρησιακής ηθικής σε διαφορετικές φάσεις. Ο Cooke ιστορικά, και χωρίς να κάνει αναφορά σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους, αναφέρεται σε δύο φάσεις: Τη «φάση του σκεπτικισμού» και τη «φάση του ιδεαλισμού» ενώ κάνει μια μελλοντική εκτί-μηση για την επόμενη φάση ανάπτυξης, τη «φάση του ρεαλισμού». Ως προς την φάση του σκεπτικισμού σημειώνει πως εκείνη την εποχή οι ηθικολόγοι και οι επαγγελματίες ένιωθαν πως από τη μελέτη των ηθικών διαστάσεων και των επιχειρηματικών πρακτικών και πολιτι-κών, ήταν δυνατόν να προκύψει κάτι κερδοφόρο. Ωστόσο τα στερεότυπα που υπήρχαν και η αμοιβαία έλλειψη εμπιστοσύνης συχνά απέτρεπαν οποιαδήποτε χρήσιμη πρόοδο. Κατά την φάση του ιδεαλισμού πολλοί εμπλεκόμενοι φορείς, όπως οι επιχειρηματίες, οι εργαζόμενοι, οι εκπαιδευτικοί και οι κυβερνήσεις είχαν αποκτήσει το όραμα να αρχίσουν να μιλάμε μεταξύτους. Την περίοδο εκείνης της φάσης υπήρξε μια ανθοφόρα δραστηριότητα στην αναγνώρισησημαντικών θεμάτων ηθικής που αντιμετώπιζαν οι επιχειρηματίες, σε διάφορα πεδία, όπως ηασφάλεια των προϊόντων, η αξιολόγηση αποδόσεων, η ποιότητα της ζωής των εργαζομένων, η περιβαλλοντική επίδραση κ.α. Ωστόσο ούτε αυτή η φάση είναι ικανοποιητική για τον συγ-γραφέα, αν και είναι καλύτερη από την προηγούμενη, καθώς θεωρεί ότι πρέπει να υπάρξει μετακίνηση ως προς τη τρίτη φάση, τη φάση του ρεαλισμού, όπου πρέπει να ενσωματωθούν τα εννοιολογικά πλαίσια της επιχειρησιακής ηθικής που είχαν αναπτυχθεί έως τότε, με τις πρακτικές απαιτήσεις των επιχειρηματιών. Στη φάση αυτή υπάρχει η ανάγκη για την ανα-γνώριση συγκεκριμένων σημείων διαφορετικών επιλογών (σταυροδρόμια) στην πορεία της επιχειρησιακής ηθικής, τα οποία πρέπει να αντιμετωπιστούν. Ο συγγραφέας αναφέρεται σε



τουλάχιστον τέσσερις κύριες περιοχές όπου υπάρχουν αυτά τα σταυροδρόμια. Αυτές οι πε-ριοχές αναλύονται και συγκρίνονται στα επόμενα κεφάλαια της παρούσης εργασίας.

Από τη δική του πλευρά ο Taka κατηγοριοποιεί την ανάπτυξη της επιχειρησιακής ηθικής στην Ιαπωνία σε πέντε χρονικές περιόδους. Την περίοδο πριν τα μισά της δεκαετίας του '60, την περίοδο μεταξύ των μισών της δεκαετίας του '60 και του '70, την περίοδο του δεύτερου μισού της δεκαετίας του '70, την περίοδο της δεκαετίας του '80 και την περίοδο της δεκαετίαςτου '90.

Όπως έχει ήδη αναφερθεί προηγουμένως, την περίοδο πριν τα μισά της δεκαετίας του '60 ηιδέα των κοινωνικών ευθυνών των επιχειρήσεων δεν είχε ληφθεί σοβαρά από την επιχειρη-ματική κοινότητα, παρότι συχνά αναφερόταν η σημαντικότητα της από επιχειρηματικούς αρ-χηγούς και φιλοσόφους. Την επόμενη δεκαετία, λόγω των προαναφερθέντων ασθενειών που προκλήθηκαν, υπήρξε έντονη στροφή ενδιαφέροντος σε θέματα συζητήσεων περί των κοινω-νικών ευθυνών των επιχειρήσεων. Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '70, λόγω της πετρε-λαϊκής κρίσης, αποτράπηκαν οι προσπάθειες των εταιριών να ικανοποιήσουν τις κοινωνικές ευθύνες τους, παρά τη δημοσιοποίηση και ενός, μεγάλων διαστάσεων σκανδάλου, που αφο-ρούσε δωροδοκίες με τον πρώην πρωθυπουργό της Ιαπωνίας. Επίσης οι εταιρίες αναγκάστη-καν να εστιάσουν γρήγορα στον εξορθολογισμό της δομής τους για να επιβιώσουν. Αυτό είχε σαν συνέπεια την δεκαετία του '80 να έχουν αυξημένα επίπεδα απόδοσης και ευημερίας, πουσε συνδυασμό με την αμοιβαία εμπιστοσύνη και συνύπαρξη που είχε δημιουργηθεί, πολλοί επιχειρηματίες άρχισαν σιωπηρά και υποσυνείδητα να πιστεύουν πως η επιτυχία τους ήταν απόδειξη της επιχειρησιακής ηθικής στην Ιαπωνία. Αυτή η στάση μπορεί, κατά τον συγγρα-φέα, να μείωσε και τον βαθμό αναγκαιότητας που υπήρχε για την εισαγωγή της ηθικής στις επιχειρήσεις.

Στη δεκαετία του '90, παρουσιάστηκαν δύο τάσεις ως προς την επιχειρησιακή ηθική στην Ιαπωνία˙ η «θετική» και η «παθητική». Κατά την λιγότερο σημαντική τάση, τη «θετική», ως προς την ανάπτυξη της επιχειρησιακής ηθικής, πολλές επιτυχημένες εταιρίες είχαν πάρει πε-ρισσότερο σοβαρά απ' ότι προηγουμένως, την ανάμειξή τους σε φιλανθρωπικές δραστη-ριότητες. Στην «παθητική» τάση συνέβαλλαν τα πολλά επιχειρηματικά σκάνδαλα που εμφανί-στηκαν στο τέλος της δεκαετίας το '80, καθώς και σημαντικές κοινωνικές αλλαγές όπως η αύ-ξηση του ενδιαφέροντος του κοινού για το παγκόσμιο περιβάλλον, η διεθνής πίεση για να ανοίξει η Ιαπωνική αγορά, η θεσμοθέτηση νόμου για την ευθύνη λόγω ελαττωματικών προϊ-όντων, η αναθεώρηση του εμπορικού δικαίου κ.α. Υπό το φως των σκανδάλων αλλά και των κοινωνικών αλλαγών, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και οι ακαδημαϊκές κοινότητες άρχισαν ναδείχνουν έντονη επιμονή για την αναγκαιότητα της επιχειρησιακής ηθικής.

Συγκρίνοντας τις φάσεις του Cooke με τις χρονολογικές περιόδους του Taka, η περίοδος πριν από τα μέσα της δεκαετίας του '60 φαίνεται να αντιστοιχεί στη φάση του σκεπτικισμού. Από τα μέσα της δεκαετίας του '60 μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του '90 φαίνεται να γίνεται μια κυμαινόμενη και αναγκαστική προσπάθεια εισαγωγής της επιχειρησιακής ηθικής στις επι-



χειρήσεις που θα μπορούσε να αντιστοιχεί στην περίοδο του ιδεαλισμού. Μετά την δεκαετία του '90 και δη μάλιστα λόγω της «παθητικής» τάσης, η ανάγκη για εγκαθίδρυση της επιχειρη-σιακής ηθικής, με τέτοιο τρόπο ώστε να ταιριάζει στην οικονομική κατάσταση της Ιαπωνίας (The Japan Times, June 26, 1991 [4] ), φαίνεται να αντιστοιχεί στην φάση του ρεαλισμού, η οποία ήταν μια «μελλοντική» φάση για το άρθρο του Cooke που δημοσιεύτηκε το 1986.

4. 1ο Σταυροδρόμι: Ολοκλήρωση / Συνεργασία / Αμοιβαία υποστήριξη

Κατά το πρώτο άρθρο, το πρώτο σταυροδρόμι αφορά το πως οι εκπαιδευτές της επιχειρη-σιακής ηθικής σχετίζονται μεταξύ τους. Αν ακολουθηθεί ο καλός γνωστός δρόμος θα βρεθεί το παραδοσιακό σενάριο όπου υπάρχει μια διαρκής μάχη για το ποιος θα υπερισχύσει. Μια μάχη που οδηγεί σε οικονομική λιτότητα. Και αυτές οι μάχες συνήθως αρχίζουν από μια ανη-συχία για τις βασικές αρχές οι οποίες συχνά ξεχνιούνται στην συμπλοκή της μάχης. Αν θέλου-με η επιχειρησιακή ηθική ως επιστήμη να ανθίσει, πρέπει να ακολουθήσουμε ως το τέλος το μονοπάτι που βασίζεται στην ολοκλήρωση, τη συνεργασία και την αμοιβαία υποστήριξη. Και σαφώς υπάρχει χώρος για συνεργασία όσο είναι εποικοδομητική και συνεισφέρει στην συνο-λική αποστολή.

Στο δεύτερο άρθρο, το πρώτο σταυροδρόμι εντοπίζεται στη δεκαετία του '80. Μετά την αναδιάρθρωση της εταιρικής δομής οι ιαπωνικές επιχειρήσεις τη δεκαετία του '80 σημείωσανυψηλά επίπεδα απόδοσης και ευημερίας. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η υπεροχή του ιαπωνικού management επαινέθηκε από πολλούς Ιάπωνες και μη-Ιάπωνες επαγγελματίεςκαι μελετητές. Εκτιμήθηκαν πολύ οι συνεργασίες και ευέλικτες σχέσεις διοίκησης και εργασί-ας, χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και πελατών, συναρμολογητών και προμηθευτών κλπ. Η Ιαπωνική επιχειρηματική κοινότητα πίστευε ότι το Ιαπωνικό management δεν ήταν μόνο απο-τελεσματικό αλλά και ηθικό, από το γεγονός ότι οι σχέσεις τους βασίζονταν στην αμοιβαία εμπιστοσύνη, τη συνύπαρξη και τη συν-ευημερία. Παρά το γεγονός ότι η επιτυχία των Ιαπωνι-κών εταιρειών σε αυτή τη δεκαετία στηρίχθηκε στην οικονομία της φούσκας (the bubble economy), που δεν ήταν τόσο δύσκολο να κερδίσουν εταιρικά κέρδη, πολλοί επιχειρηματίες σιωπηρά ή ασυνείδητα πίστευαν ότι η επιτυχία τους ήταν μια απόδειξη της υπεροχής των Ια-πωνικών επιχειρήσεων και της ηθικής τους. Ο οικονομολόγος Paul Krugman ([5]) έγραψε για την οικονομία της φούσκας, ότι οι τράπεζες δανείζουν περισσότερο, με λιγότερο σεβασμό γιατη ποιότητα του δανειολήπτη από οποιονδήποτε άλλο με αποτέλεσμα να φουσκώσει η οικο-νομία με αναλογίες γκροτέσκο (παράξενες).

Στο τρίτο άρθρο, στοιχεία που αφορούν την προσπάθεια ολοκλήρωσης της επιχειρησιακής



ηθικής και των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, διαφαίνονται από την αναφορά στην ανάγκη της εισαγωγής κώδικα ηθικής στις επιχειρήσεις. Οι Ιάπωνες επιχειρηματίες πιστεύουνπως τα περιεχόμενα αυτού του κώδικα ηθικής είναι επαρκή αν περιλαμβάνουν βασικές προ-τάσεις σχετικές με την επιχειρησιακή ηθική που να υλοποιούνται από το προσωπικό. Αντίθε-τα οι Κορεάτες επιχειρηματίες λένε ότι χρειάζονται αναλυτικές εξηγήσεις και λεπτομερείς οδηγούς δράσεων στον κώδικα ηθικής. Με την εφαρμογή του κώδικα ηθικής στις επιχειρή-σεις των Ιαπώνων και των Κορεατών βάση των ιδιαίτερων αναγκών τους, η ανάλυση που γίνε-ται στην εργασία των Lee-Yoshihara υποδεικνύει ότι θα υπάρξει βελτίωση στα ηθικά πρότυπα των επιχειρήσεων. Σημειώνεται ότι πέρα από την ανάγκη ύπαρξης κώδικα ηθικής στις επιχει-ρήσεις, χρειάζεται και οι ανώτεροι να δίνουν το καλό παράδειγμα σε ότι αφορά την υλοποίη-ση του.

Συγκρίνοντας το πρώτο σταυροδρόμι μεταξύ των 3 άρθρων, παρατηρούμε ότι αναφέρονται σε έναν κοινό στόχο. Την ολοκλήρωση, συνεργασία, ανάπτυξη, αμοιβαία υποστήριξη εντός και εκτός επιχειρήσεων.

5. 2ο Σταυροδρόμι: Διδασκαλία της Επιχειρησιακής Ηθικής

Στο πρώτο άρθρο, το δεύτερο σταυροδρόμι που αντιμετωπίζει η επιχειρησιακή ηθική, αφο-ρά τα προσόντα και την προετοιμασία. Τι είναι αυτό που δίνει σε ένα μεμονωμένο άτομο τα προσόντα να διδάξει, να κάνει έρευνα ή να συμμετάσχει σε οποιαδήποτε εργασία; Για τους ακαδημαϊκούς υπάρχει το γνωστό μονοπάτι που αναφέρει ότι όποιος είναι εκπαιδευμένος στην ηθική θεωρία μπορεί και να διδάξει σε αυτήν. Έτσι, προκειμένου να διδάξει κάποιος το αντικείμενο, αρκεί να παρευρεθεί σε μερικά συνέδρια. Δεν χρειάζεται να είναι ενθουσια-σμένος ή ακόμα και να τον ενδιαφέρει το θέμα αυτό, εάν είναι προετοιμασμένος εκπαιδευτι-κά. Επιπλέον, αυτή η συμβατική άποψη βασίζεται στην υπόθεση πως η επιχειρησιακή ηθική αποτελεί αποκλειστικό πεδίο έρευνας μόνο για τους φιλοσόφους και τους θεολόγους, ενώ οι επιχειρηματικές σχολές και τα εργαζόμενα στελέχη θεωρούνται ανειδίκευτα για την ενα-σχόληση με αυτό το θέμα. Μια τέτοια μυωπική άποψη συνήθως οδηγεί σε σοβαρές αυτα-πάτες από αυτούς που την αποδέχονται. Από την άλλη πλευρά, στην επιχειρηματική κοινότη-τα υπάρχει ένα μονοπάτι που αναφέρει ότι μόνο η πραγματική πρακτική εμπειρία μπορεί να καταστήσει κάποιον κατάλληλο να διδάξει την επιχειρησιακή ηθική. Αυτή η άποψη σημαίνει πως χωρίς εμπειρία οι ακαδημαϊκοί δεν έχουν τίποτα το σχετικό να προσφέρουν. Κατά τον συγγραφέα αν μια τέτοια λογική επικρατήσει τότε πολλοί σύμβουλοι θα έχουν σοβαρό πρόβλημα στο να βρουν δουλειά, κάτι το οποίο μπορεί να είναι καλό ή κακό ανάλογα με την πλευρά που το βλέπει κανείς. Ο συγγραφέας προτείνει να ακολουθήσουμε το λιγότερο ταξι-



δεμένο μονοπάτι σε αυτό το σταυροδρόμι, κατά το οποίο υπάρχει μια βασική παραδοχή πως οι επαγγελματίες ηθικολόγοι που έχουν εκπαιδευτεί με συλλογικές δεξιότητες και είναι ευαί-σθητοι στις ηθικές περίπλοκες καταστάσεις μπορεί να έχουν κάτι σημαντικό να προσφέρουν στους manager και τις εταιρίες που αντιμετωπίζουν δύσκολα ηθικά διλήμματα.

Στο δεύτερο άρθρο, το δεύτερο σταυροδρόμι εντοπίζεται τη δεκαετία του 1990 ,μέσω κάποιων ακαδημαϊκών δημοσιεύσεων: 1. Εισαγωγή στα υπάρχοντα εγχειρίδια, 2. Ανάλυση των Ιαπωνικών ηθικών προβλημάτων, 3. Εξέλιξη των υποθέσεων, 4. Εμπειρική Έρευνα, 5. Αναθεωρήσεις ή προτάσεις των ηθικών θεωριών.

Οι πιο πάνω σχετικές παράγραφοι αναφέρουν ότι κάποιοι μελετητές των επιχειρήσεων υποθέτουν ότι η επιχειρηματική ηθική είναι σχεδόν ισοδύναμη με τη φιλοσοφία του management. Το 1993, το βιβλίο του πρώτου διεθνούς συνεδρίου επιχειρηματικής ηθικής στην Ιαπωνία, εκδόθηκε και δόθηκε στη δημοσιότητα. Εστιάζοντας σε ηθικό φόντο, σε θέματατρέχοντα, και την ιστορία των Ιαπωνικών επιχειρήσεων, αυτό το βιβλίο διευκρίνισε διαφορε-τικούς τρόπους κατανόησης της επιχειρησιακής ηθικής και των ακαδημαϊκών προκλήσεων στην Ιαπωνία. Επίσης, εκδόθηκε ένα ακόμη βιβλίο το 1995 που περιέχει ένα λογικό αριθμό περιπτώσεων. Επειδή η μελέτη περίπτωσης της διδασκαλίας δεν έχει γίνει δημοφιλής στην Ιαπωνία, οι μελετητές ίσως να μην αισθάνθηκαν την επείγουσα ανάγκη να γράψουν περι-πτώσεις σχετικές με την ηθική. Επίσης, μέχρι σήμερα έχουν γίνει πολλές εμπειρικές μελέτες. Όλα τα παραπάνω στοιχεία που παρουσιάζονται στη δεύτερη εργασία αποδεικνύουν πόσο δύσκολη, επίπονη και με πολλά πρακτικά προβλήματα είναι η διδασκαλία της επιχειρησιακής ηθικής, ειδικά όταν κάποιος δεν είναι εξοικειωμένος με τις έννοιες που την αφορούν (π.χ. η διδασκαλία με την χρήση περιπτώσεων). Αξίζει να σημειωθεί πως στην εργασία αυτή ανα-φέρεται και η αποτυχία των προσπαθειών που έκαναν οι επιτροπές ηθικής, για να πιέσουν τιςεπιχειρήσεις να πάρουν στα σοβαρά την επιχειρησιακή ηθική.

Στο τρίτο άρθρο, το δεύτερο σταυροδρόμι εντοπίζεται στα μέτρα για την βελτίωση των ηθι-κών προτύπων. Όσον αφορά τα μέτρα για να βελτιώσουν τα ηθικά πρότυπα τα στελέχη τόσο των Κορεάτικων όσο και των Ιαπωνικών επιχειρήσεων ισχυρίζονται ότι το παράδειγμα του ανώτερου είναι το πιο σημαντικό (62% και 49% αντίστοιχα). Αυτό συμπίπτει με τις απόψεις τους πως η προσωπική αξία ενός διευθυντή είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας για τη βελτί-ωση της επιχειρηματικής ηθικής. Πιστεύουν ακόμα, ότι ο κώδικας δεοντολογίας είναι επίσης ένας σημαντικός παράγοντας για να βελτιώσουν τα ηθικά πρότυπα. Η εκπαίδευση του προ-σωπικού σε θέματα επιχειρησιακής ηθικής, προβάλλεται και αυτή, σαν απαραίτητο μέτρο. Επιπλέον, σημαντικό μέτρο είναι η ανταμοιβή /τιμωρία του προσωπικού, η επιτροπή ηθικής/δεοντολογίας και η ατομική κρίση.

Συνοψίζοντας τον συγκριτικό συλλογισμό ως προς το δεύτερο σταυροδρόμι, στην εργασία του Taka δίνεται έμφαση στο ακαδημαϊκό κομμάτι της διδασκαλίας της επιχειρησιακής ηθικήςκαι τα πολλά προβλήματα που παρουσιάστηκαν και αναφέρεται και η αποτυχία των επιτρο-πών που δημιουργήθηκαν ώστε οι επιχειρήσεις να υιοθετήσουν έναν κώδικα δεοντολογίας.



Τα δεδομένα αυτά θα μπορούσαν ίσως να χαρακτηρίζουν το πρώτο δρόμο στο σταυροδρόμι όπου δίνεται πολύ έμφαση στο ακαδημαϊκό επίπεδο και έτσι το πρακτικό αποτυγχάνει. Από την άλλη στην εργασία των Lee-Yoshihara, φαίνεται να υπάρχει η εντύπωση υψηλής επιχειρη-σιακής ηθικής από τα ίδια τα στελέχη, τα οποία έχοντας την κατάλληλη εμπειρία μέσα από την επιχειρηματική κοινότητα, θα μπορούσαν να κατηγοριοποιηθούν στη δεύτερη κατηγορία ατόμων -κατά τον Cooke- που μπορούν να «διδάξουν» την επιχειρησιακή ηθική. Αυτά τα «κα-τάλληλα για διδασκαλία» άτομα θα μπορούσαν να είναι τα ανώτερα ηθικά στελέχη των επι-χειρήσεων και ο τρόπος «διδασκαλίας» τους ίσως να είναι κυρίως το παράδειγμά τους, μαζί με άλλα μέτρα όπως εκπαίδευση προσωπικού, ανταμοιβή/τιμωρία κλπ.

6. 3ο Σταυροδρόμι: Το κέρδος δεν είναι κακό.Στο πρώτο άρθρο, το τρίτο σταυροδρόμι που αντιμετωπίζει η επιχειρησιακή ηθική, είναι το

ερώτημα πώς μπορούν οι επιχειρήσεις, η εκπαίδευση, η κυβέρνηση και η εργασία να σχετι-στούν μεταξύ τους. Ο καλοταξιδεμένος δρόμος βασίζεται σε ένα δυσμενές μοντέλο στο οποίουπάρχει συνήθως αμοιβαία καχυποψία και σκεπτικισμός. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον η επικοι-νωνία και η εμπιστοσύνη είναι αδύνατα. Πρέπει να αντιληφθούμε ότι αυτή η διαδρομή είναι καταστροφική και οδηγεί στον κυνισμό που διαποτίζει συχνά την κοινωνία μας. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένα διαφορετικό μοντέλο. Ως γράφει ο ίδιος ο συγγραφέας: «Πρέπει να προσεγγίσουμε ο ένας τον άλλον για να δημιουργήσουμε διαύλους επικοινωνίας που οδη-γούν σε εποικοδομητικό διάλογο και πρόοδο. Χρειάζεται να σεβόμαστε ο ένας τις ανάγκες τουάλλου και τα προβλήματά του. Πρέπει να αποφύγουμε τα είδη της απλοϊκής σκέψης που εμ-βαθύνει όσα μας χωρίζουν και ενισχύει τα στερεότυπα. Πρέπει να καταλάβουμε ότι το κέρδοςδεν είναι κάτι κακό. Γιατί χωρίς αυτό η κοινωνία μας θα πάψει να λειτουργεί αποτελεσματικά.Είναι δυνατόν να είμαστε ταυτόχρονα παραγωγικοί και σπλαχνικοί, να αναζητούμε ταυτόχρο-να την ιδιοτέλεια και το ενδιαφέρον για τους άλλους, και να έχουμε ταυτόχρονα εμπιστοσύνηκαι εποικοδομητική κρητική αναμεταξύ μας», για να καταλήξει στο ότι η συμπόνια και η ανο-χή είναι πάντα προτιμότερα από την ακαμψία και την αδιαφορία.

Στο δεύτερο άρθρο, το τρίτο σταυροδρόμι εντοπίζεται τη δεκαετία του '90 όπου σημαντικοί επιχειρηματικοί οργανισμοί οργάνωσαν ειδικές επιτροπές που αποσκοπούν να ενθαρρύνουν κάθε εταιρικό μέλος να λάβει την επιχειρησιακή ηθική σοβαρά. Έτσι, το '90 εγκαινιάστηκαν επιτροπές για την εταιρική κοινωνική ευθύνη. Παρά τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν από τις επιτροπές, πολλές από τις μεγαλύτερες Ιαπωνικές εταιρείες δεν υιοθέτησαν έναν κώδικα δεοντολογίας/ηθικής ,με αποτέλεσμα να μην έχουν ένα θεσμοθετημένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα στον τομέα της δεοντολογίας, ούτε συστήματα παρακολούθησης ηθικών δραστη-ριοτήτων.



Άρα, ενώ το πρώτο άρθρο προτείνει ένα διαφορετικό μοντέλο να βασιστεί το σταυροδρόμι, στο οποίο παρακινεί ο συγγραφέας και ενθαρρύνει να προσεγγίσουμε ο ένας τον άλλον μέσωδιαύλων επικοινωνίας, ώστε να οδηγηθούμε σε εποικοδομητικό διάλογο και πρόοδο, στο δεύτερο άρθρο δίνεται μια έμπρακτη εξήγηση για τα αποτελέσματα ενός διαφορετικού μο-ντέλου. Αναφέρει,δηλαδή, ότι παρά το γεγονός ότι οργανώθηκαν ειδικές επιτροπές ώστε να μπορέσουν να μεριμνήσουν κατάλληλα εφαρμόζοντας την επιχειρησιακή ηθική, δεν κατάφε-ραν με το νέο μοντέλο να αλλάξουν τις υπάρχουσες συνθήκες. Και οι Ιαπωνικές εταιρείες δεν κατάφεραν να υιοθετήσουν έναν κώδικα ηθικής όπως όφειλαν.

Στο τρίτο άρθρο, το τρίτο σταυροδρόμι εντοπίζεται στα οφέλη από τη διατήρηση ηθικών προτύπων που χωρίζονται σε 1) οικονομική αποδοτικότητα (κέρδος) για την εταιρεία και 2) στο management (διαχείριση). Σύμφωνα με τον συγγραφέα, κανείς δεν πιστεύει ότι η επιχει-ρησιακή ηθική θα βοηθήσει στο βραχυπρόθεσμο κέρδος. Αντιθέτως, τα περισσότερα στελέχηεπιχειρήσεων της Κορέας και ένας μεγάλος αριθμός Ιαπώνων στελεχών επιχειρήσεων πιστεύ-ουν ότι η επιχειρησιακή ηθική βοηθάει σε μακροπρόθεσμη κερδοφορία της οργάνωσης επι-χειρήσεων. Ωστόσο,ένας σημαντικός αριθμός Ιαπώνων και Κορεατών πιστεύουν ότι τα ηθικά πρότυπα δεν σχετίζονται άμεσα με το κέρδος μιας επιχείρησης.

Συνοψίζοντας, το πρώτο άρθρο συμφωνεί με το τρίτο άρθρο στο γεγονός ότι η επιχειρησια-κή ηθική αποσκοπεί στο μακροπρόθεσμο κέρδος για την επιχείρηση ,ώστε να λειτουργεί πιο αποτελεσματικά.

7. 4ο Σταυροδρόμι: Το ίδιο το περιεχόμενο της επι-χειρησιακής ηθικής.

Σύμφωνα με το πρώτο άρθρο, το τελευταίο και τέταρτο σταυροδρόμι που χρειάζεται να αντιμετωπιστεί, αφορά το ίδιο το περιεχόμενο της επιχειρησιακής ηθικής. Ο συγγραφέας θε-ωρεί ότι τα θέματα που είχαν προκύψει μέχρι τότε, με τις επακόλουθες αμφισβητήσεις, συ-χνά είναι πολύ θεωρητικά ώστε να έχουν ουσιαστικό ενδιαφέρον για τον επαγγελματία. Για παράδειγμα παρότι η μεταφυσική ερώτηση του αν είναι ή όχι μια επιχείρηση ένας άνθρωπος με ηθική αντίληψη, είναι ένα φλέγον ζήτημα για πολλούς, έχει ελάχιστο ενδιαφέρον για τους managers των εταιριών ή τους επιχειρηματίες. Σίγουρα υπάρχουν καλοί λόγοι για να εξετα-στεί η ηθική κατάσταση των εταιριών, καθώς η ανάθεση των ευθυνών μέσα στις μεγάλες επι-χειρήσεις είναι συχνά δύσκολη, αν όχι αδύνατη, αλλά τα κέρδη από τέτοιες έρευνες συχνά εί-ναι περιορισμένα. Έτσι θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα νέο μονοπάτι στο οποίο οι λειτουργι-κές περιοχές της επιχειρηματικής δραστηριότητας θα βρίσκονται στην κορυφή των προτε-ραιοτήτων. Τα θέματα της κουλτούρας της συνεργασίας, της επιχειρηματική αριστείας και της



ποιότητας της εργατικής ζωής είναι γεμάτα με πλούσιες και ουσιαστικές εφαρμογές στην επι-χειρησιακή ηθική. Αυτά είναι τα θέματα, που κατά τον συγγραφέα πρέπει να αντιμετωπι-στούν σε αυτό το μονοπάτι.

Πάνω σε αυτή την κατεύθυνση ο ίδιος δηλώνει πως δεν θα πρέπει να υπάρξει δισταγμός ώστε να γίνει η δουλειά τους πρακτική, ακόμα και με το ρίσκο να εμφανιστεί ως καυστική, μη φιλοσοφημένη, ή ακόμη χειρότερα. Πως θα πρέπει να μάθουν ο ένας από τον άλλο και να εί-ναι πρόθυμοι να μοιραστούν τέτοιες πληροφορίες με αξιόπιστο και κατανοητό τρόπο. Ο ίδιος πιστεύει πως κατά μια έννοια η επιχειρηματική κοινότητα θα αναλάβει τον ηγετικό ρόλο στην διαμόρφωση μια τέτοιας ατζέντας.

Σε ότι αφορά το τέταρτο σταυροδρόμι ως αυτό προσδιορίζεται από τον Cooke παραπάνω, και το δεύτερο άρθρο του Taka, παρατηρείται στο άρθρο του δεύτερου μια μεγάλη και εκτε-νής αναφορά σε ότι αφορά τις δημοσιεύσεις πάνω στην επιχειρησιακή ηθική στην Ιαπωνία, χωρίς να υπάρχουν ουσιαστικές και χρήσιμες εφαρμογές της στον τομέα των επιχειρήσεων. Αντίθετα μέσα από αυτή την αναφορά διαφαίνονται πολλά προβλήματα τα οποία παρου-σιάστηκαν ως προς το θεωρητικό σκέλος της επιχειρησιακής ηθικής, κάνοντας ακόμα δυσκο-λότερη την σύγκλιση μεταξύ θεωρίας και πράξης. Παραδείγματός χάριν, παρότι η επιχειρη-σιακή ηθική αναγνωρίστηκε από το 1985 επίσημα ως ανεξάρτητη επιστήμη στην Ιαπωνία, χρειάστηκε χρόνος μέχρις ότου οι Ιάπωνες μελετητές των επιχειρήσεων να αναγνωρίσουν τηναύξηση των σπουδών επιχειρησιακής ηθικής στο εξωτερικό. Ακολούθησαν αρκετές μετα-φράσεις αμερικάνικων βιβλίων σχετικών με το αντικείμενο, τα οποία όμως παρουσίαζαν δυ-σκολίες κατά την χρήση τους στα ιαπωνικά πανεπιστήμια, καθώς ακόμα και οι μεταφραστές αντιμετώπιζαν συχνά δυσκολίες στη μετάφραση. Θεωρίες ηθικής, κυρίως αμερικάνικες, επα-νεξετάστηκαν από αρκετούς μελετητές αλλά ο αριθμός τέτοιων μελετών είναι τόσο μικρός ώστε οι μελετητές των επιχειρήσεων να κάνουν εύκολα την υπόθεση πως η επιχειρησιακή ηθική είναι αντίστοιχη της φιλοσοφίας management. Άλλοι ιάπωνες μελετητές ανέλυσαν διάφορα άλλα ζητήματα ηθικής στην Ιαπωνία, επιλέγοντας συγκεκριμένα θέματα και συγκρί-νοντάς τα με τα αντίστοιχα θέματα της Δύσης. Ωστόσο η πλειοψηφία αυτών των μελετών δεν αναφέρονταν καθαρά στις σχέσεις με τις υπάρχουσες θεωρίες της ηθικής. Άλλες εργασίες εστίαζαν σε ευρύτερα θέματα ηθικής στην κοινωνία των ιαπωνικών επιχειρήσεων, με απο-τέλεσμα η έννοια της «μακροπρόθεσμης αμοιβαιότητας» - μια πρακτική συνηθισμένη στις ια-πωνικές επιχειρήσεις, να μελετάται με όρους επιχειρησιακής ηθικής.

Σε ότι αφορά την ανάπτυξη μεθόδων διδασκαλίας με χρήση περιπτώσεων, μια πρακτική δι-δασκαλίας η οποία δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στην Ιαπωνία, παρουσιάστηκε το εμπόδιο όπου οι περισσότεροι συγγραφείς δεν ήταν εξοικειωμένοι με την χρήση των περι-πτώσεων και επομένως δεν ήξεραν ποιος ήταν ο καλύτερος τρόπος για να τις αναπτύξουν. Επιπροσθέτως, οι εκπαιδευτές συχνά αντιμετώπιζαν δυσκολίες όταν έκαναν χρήση αυτών τωνμεθόδων στις τάξεις τους. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση το 1995 μια επι-τροπή της JABES (Japan Society for Business Ethics Studies) εγκαινίασε ένα νέο πρόγραμμα για την δημιουργία συλλογής περιπτώσεων επιχειρησιακής ηθικής.



Παρουσιάστηκαν επίσης νέες, ή αναθεωρημένες θεωρίες που προσπαθούσαν να λύσουν ταηθικά προβλήματα όπως για παράδειγμα η θεωρία του Mizutani ([6]) στην οποία ενσωμα-τώνονται οι αρχές του ανθρωπισμού, της δημοσιότητας, της αποδοτικότητας και του ανταγω-νισμού στις ιαπωνικές επιχειρήσεις. Πέρα από αυτές παρουσιάζονται κατηγοριοποιημένες μελέτες σχετιζόμενες με την ηθική στην Ιαπωνία. Κάποιες από αυτές κάνουν εκτενείς αναφο-ρές σε ηθικά θέματα με όρους οργανωτικούς, φιλοσοφικούς ή με θεωρίες συστημάτων, ενώ άλλες προτείνουν τον μετασχηματισμό των εταιριών σε ηθικές εταιρίες σε ότι αφορά τις δικέςτους απόψεις.

Τα παραπάνω συνδέονται άμεσα με την άποψη του Cooke πως παρουσιάζονται θέματα με επακόλουθες αμφισβητήσεις (και πολλά προβλήματα ως φαίνεται) τα οποία είναι πολύ θεω-ρητικά για να έχουν πρακτική αξία για τον επαγγελματία. Πέρα όμως από τα θεωρητικά ζητή-ματα, και λίγο αργότερα από την δημοσίευση της εργασίας του Cooke - στις αρχές του '90 - o Taka αναφέρει πως οι σημαντικές επιχειρηματικές ενώσεις στην Ιαπωνία οργάνωσαν ειδικές επιτροπές (όπως η Committee of Corporate Philanthropy, η Corporate Citizenship committee κα) σχεδιασμένες στο να ενθαρρύνουν τις εταιρίες μέλη τους στο να λάβουν την επιχειρησια-κή ηθική πιο σοβαρά. Παρά αυτές τις προσπάθειες όμως οι περισσότερες ιαπωνικές εταιρίες επιχειρήσεων δεν υιοθέτησαν κάποιον κώδικα ηθικής.

Στο άρθρο των Lee-Yoshihara το τέταρτο σταυροδρόμι του Cooke, φαίνεται να προσεγγίζε-ται μέσα από τα συμπεράσματά τους. Το συμπέρασμά τους πως τα στελέχη επιχειρήσεων πι-στεύουν στην κοινωνική ευθύνη των επιχειρήσεων, τη κοινωνική δικαιοσύνη και σε δεοντολο-γικές συμπεριφορές κυρίως σε θέματα με σημαντικές ηθικές επιπτώσεις όπως η κοινωνική ισότητα, η κατάχρηση των κρατικών χρημάτων και την εξαγωγή των πιθανών επιβλαβών προϊ-όντων κ.α. υποδεικνύει ίσως, την επιτυχημένη καλλιέργεια μιας σωστής διαπαιδαγώγησης πάνω στην επιχειρησιακή ηθική. Το ότι τα στελέχη των επιχειρήσεων σε Ιαπωνία και Κορέα θέλουν να είναι ηθικά κυρίως λόγω των προσωπικών τους πεποιθήσεων και θέλουν να παίρ-νουν ηθικές αποφάσεις, που βασίζονται σε υπηρεσιακά ή κοινωνικά κριτήρια δικαιοσύνης, επιβεβαιώνει επίσης αυτό τον ισχυρισμό. Ταυτόχρονα αυτή η πληροφορία δημιουργεί την αί-σθηση πως στην Ιαπωνία και την Κορέα τα περισσότερα στελέχη επιχειρήσεων νιώθουν ότι λαμβάνουν υπόψιν τους θέματα όπως «τα θέματα της κουλτούρας της συνεργασίας, της επι-χειρηματική αριστείας, και της ποιότητας της εργατικής ζωής» έχοντας πρακτικώς επιλέξει και υλοποιήσει τον δρόμο που προτείνει ο Cooke. Δεν πρέπει όμως να αγνοηθεί και το άλλο απο-τέλεσμα της έρευνας των Lee-Yoshihara σύμφωνα με το οποίο τα στελέχη των επιχειρήσεων βλέπουν τους εαυτούς τους να έχουν υψηλά ηθικά πρότυπα τα ίδια, ενώ ταυτόχρονα θεω-ρούν ότι οι άλλοι έχουν χαμηλά ηθικά πρότυπα. Μια αντίληψη των στελεχών που κατά τους συγγραφείς μπορεί να σημαίνει ότι τα στελέχη θέλουν να παίρνουν ηθικές αποφάσεις αλλά συχνά αναγκάζονται να παρακάμπτουν τις ηθικές αποφάσεις που θα ήθελαν να πάρουν.



8. Αναφορές[1] Cooke R. A. : «Business Ethics at the Crossroads», Journal of Business Ethics 5: 259-263,

1986[2] Iwao T.: «Business Ethics at Japan», Journal of Business Ethics 16: 1499-1508, 1997[3] Lee C. Y., Yoshihara H.: «Business Ethics of Korean and Japanese Managers», Journal of

Business Ethics 16: 7-21, 1997[4] The Japan Times: «A Challenge to Social Justice», The Japan Times June 26, 1991[5] Krugman P. «The Return of Depression Economics and the Crisis of 2008», W.W. Norton

Company Limited, 2009[6] Mizutani M. «Keiei Rinrigaku no Jissen to Kadai», Business Ethics: Practise and Issue

(Hakuto Shobo), 1995


Documents

Teliki_Ergasia_Oikonomaki_MBA