Teološka antropologija

„Koncepti ‚Islamske antropologije‘ i ‚Antropologije islama‘”

(3. predavanje)

Uvod

antropologijapovijest i problemikomparativno sa teološkom

antropologijomdva dominantna konceptanaredni put → kritika dva koncepta

Uvod

Razgovarat ćemo o pojmovima:- identitet- islamska antropologija- antropologija islama

Uvod

svaki od pojmova koristi se svakodnevno• nacionalni identitet (v. Amin Maalouf, “U

ime identiteta“)• tradicija i moderna (v. Adnan Silajdžić,

“Značenje i značaj islamske tradicije” u knjizi: Islamska tradicija Bošnjaka: izvori, razvoj i institucije, perspektive)

Uvod

• inovacija (inovatorstvo; “razvoj inovacija i tehnologija”)

Međutim, svaki pojam ima svoje primarno (tehničko) značenje

Uvod

Razmatrat ćemo:

1. značenje pojma „identitet“

2. sadržaj vjerskoga i kulturnoga identiteta

1. Značenje pojma „identitet“

identitet, istovjetnostodnos po kojem je nešto (biće, pojava,

svojstvo) jednako samome sebiidentični pojmovi – isti sadržaj i opseg(*)

1. Značenje pojma „identitet“

sve ono što jeste, jeste to a ne nešto drugo

1. Značenje pojma „identitet“

psihologijski: svijest ostaje ista (jedinstvena cjelina) u različitim psihičkim situacijama)

realno: istovjetnost nečega (stvari, biće) u mijenjanju njihovih stanja i u toku njihovog razvoja

filozofija identiteta: mišljenje i bitak, subjekt i objekt, duh i priroda, dvije su pojavnosti jedne te iste istovjetne zbilje

1. Značenje pojma „identitet“

identitet (lat.)

1. “idem”, imenica u značenju “isto”

2. “identidem”, pridjev u značenju “ponovljeno”

imenica “identitas” nije originalno latinska

1. “autos” (grč.), povratna zamjenica “sebe” i “sam” (Aristotel i problem identiteta)

odatle “identitas”

1. Značenje pojma „identitet“

u skolastici, “identitas”, kao “istovjetnost”, ali i kao “jedinstvenost”

“istovjetnost” (po biti) Svetoga trojstva“jedinstvenost”, uskrsnuće tijela na

Sudnjem danu, kompletnoga tijela (identitas totius)

1. Značenje pojma „identitet“

novovjekovna filozofska i socijalna misao, “identitet” kao svijest subjekta o vlastitom kontinuiranom egzistiranju (David Hume)

poseban naglasak na psihologiji (individualna i razvojna – “jedinstvo ličnosti u toku određenog vremenskog perioda“)

pretpostavlja se odnos pojedinca/individue prema drugim individuama → prema drugom /ovo je središte problema/

1. Značenje pojma „identitet“otuda →

lični identitet podrazumijeva pripadnost različitim društvenim grupama →

mnoštvo kolektivnih/ grupnih identiteta“ja” kao moj:

1. Značenje pojma „identitet“

Vjerski identitet• vjera• vjerovanje• religija• religioznost• (...)

1. Značenje pojma „identitet“

nacionalni identitet

• nacionalizam• šovinizam• velikonacionalni

projekti• (...)

1. Značenje pojma „identitet“

Politički identitet• integritet• suverenitet• (...)

1. Značenje pojma „identitet“

kulturološki identitet• difuzija• konzumerizam• kolonijalizam• orijentalizam (v.

Ahmed Smajlović, “Filozofija orijentalizma”)

• (...)

1. Značenje pojma „identitet“Rodni identitet• više socijalne negoli

biološke razlike (XX-XXI st.) →

• transeksualnost (osoba zaokružene tjelesne spolne diferencijacije osjeća se drugim spolom)

• transrodnost (nadilaženje društveno zadatih rodnih normi i zakona)

1. Značenje pojma „identitet“

- socijalni- strukovni- profesionalni- (...)

1.1. Vjerski identitet

Treba razlikovati:1) vjerski-religijski identitet (razlika

vjerski/religijski)2) religijsko (podrazumijeva pripadnost

religijskoj grupi, ne nužno prihvatanje svih normi te rel. gr.)

3) religioznost (kao izraz pojedinca ili kolektiva)

1.1. Vjerski identitet

U novijim istraživanjima, religijska komponenta identiteta uglavnom se potiskuje

religijski identitet potisnut je etnicitetom i rodnom pripadnošću

stepen religijskog identiteta: rod, etnicitet i generacijska pripadnost

1.1. Vjerski identitet

etnicitet (pitanje etničkih manjina i veza s “matičnom” zajednicom)

rodna pripadnost (žene su religioznije od muškaraca)

generacijska imigrantska pripadnost (prva i druga generacija vezanija za zemlju porijekla, treća – integracija)

1.1. Vjerski identitet

u vremenu moderne →

(protestantizam, humanizam, renesansa, prosvjetiteljstvo) religijski identitet kao smetnja razvoju moderne/znanosti

u savremenosti od ovoga se uglavnom odustaje

1. Pojam identiteta

Ovako je jedna studentica iz Čapljine (Dina Borovina, Slideshare), zaključila izlaganje o identitetu:

SVAKO OD NAS JE PO NEČEMU:

KAO SVI DRUGI LJUDI

KAO NEKI DRUGI LJUDI

SVAKO OD NAS JE PO NEČEMU:

KAO NIKO DRUGI

SVAKO OD NAS JE PO NEČEMU:

2. Pojmovi “Antropologije islama” i “Islamske antropologije”

nastanak antropologije (ranije smo izložili)Taylor → evolutivna teorija društava:

1. animizam

2. politeizam

3. monoteizamDuerkheim → razlikovanje: sveto x profanorazlog: izvor ideje svetoga

2. Pojmovi “Antropologije islama” i “Islamske antropologije”

antropologija islama – broja pitanja:

1. šta je to antropologija islama

2. zašto “antropologija” a ne “teologija”

3. zašto “antropologija” a ne “historija”

4. zašto “islama” a ne “islamâ”

5. zašto “islama” a ne “muslimana”

6. zašto “antropologija islama” a ne “antropologije islama” i “antropologije islamâ”

2. Pojmovi “Antropologije islama” i “Islamske antropologije”

islamska antropologija

1. šta je to islam + ska + antropologija

2. zašto ne „muslimanska”

3. u čemu se „islamska” razlikuje od „muslimanske”

2. Pojmovi “Antropologije islama” i “Islamske antropologije”

Gustave Edmund von Grunebaum (u. 1972.)

austrijski historičar i arabista

radio kao profesor na univerzitetima u New Yorku i Californiji

god. ‘57. – prof. historije Bliskoga Istoka; direktor Odsjeka „Centar za Bliski Istok”

2. Pojmovi “Antropologije islama” i “Islamske antropologije”

usvojio pristup antropologiji sa Redfielda (studija meksičkih seljaka):

velike tradicije

sve religije

male tradicijevelike (urbane i autentične; odmišljene)male (ruralne i folklorne; sinkretistične)

2. Pojmovi “Antropologije islama” i “Islamske antropologije”

Clifford James Geertz (u. 2006.)

američki antropolog podržavao i utjecao

na praksu simbolične antropologije

simbolična i interpretativna antropologija

2. Pojmovi “Antropologije islama” i “Islamske antropologije”

simbolična i interpretativna antropologijastudij:

1) kulturoloških simbola

2) i njihove interpretacije → bolje razumijevanje konkrentoga društva

2. Pojmovi “Antropologije islama” i “Islamske antropologije”

djelo „Islam Observed” (1968.)studij: Maroko i Indonezijaterenski rad → zapravo vrednovanjeipak – dva elementa važna:

1) nužnost komparativnoga pristupa muslimanskim društvima

2) redefiniranje odnosa „velike-male tradicije” kao „skripturalizam nasuprot misticizma”

2. Pojmovi “Antropologije islama” i “Islamske antropologije”

Ernest André Gellner (u. 1995.)

Britanac češkoga porijekla filozof i antropolog politička borba protiv

zatvorenih sistema mišljenja (komunizam, psihoanaliza, diktatorstvo slobodnoga tržišta)

naročito: modernizacija društva i nacionalizam

2. Pojmovi “Antropologije islama” i “Islamske antropologije”muslimani Sjeverne Afrike rekoncepcija „velike-male” tradicije →

segmentarna teorija →

A B C D E F G H

standardna ST – ne šta grupe stvarno čine/ne čine već šta o sebi misle

Gellner ST – ne samo klasificiranje → objasniti organizaciju grupe