TÔI PHẢI SỐNG - anhbasam.files.wordpress.com · nghe nói nhiều về Hà Nội với 36 Phố Phường. Những bài hát truyền cảm, những câu thơ trữ tình tả

1 Tôi Phải Sống – Linh Mục Nguyễn Hữu Lễ www.vietnamvanhien.net

Bút Ký

TÔI PHẢI SỐNG

Linh Mục Nguyễn Hữu Lễ

(ảnh cuả www.chinhviet.net)

( Bià của giaocam.online.com)


Mục Lục Tựa Phần Một Cuộc Đời và Bóng Đen Vào Chuyện Chiếc Nôi Dân Tộc Nhà Chung Hà Nội Hồng Y Trịnh Văn Căn Vị Giám Mục Phụ Tá Nét Truyền Thống Vết Tích Thời Gian Cuốn Phim Quay Chậm

1 Bước Ngoặt Cuộc Đời Vùng Bóng Đen Vùng Kỷ Niệm Chuyến Đò Ngang Những Giá Trị Tinh Thần Việt Nam Đau Thương Cuộc Cờ Người Tỉnh Cơn Mê Thành Phố Mỹ Tho Đường Xưa Lối Cũ Chuyện Một Chiếc Cầu Tuổi Thơ Thời Chiến

Tình Cảnh Gia Đình Xa Rời Điểm Tựa Bước Thời Gian Ơn Sinh Thành Dưỡng Dục Các Nữ Tu Chân Trời Mới Cái Thú Nhà Quê Sợ Trường Học Nhận Diện Cuộc Đời Thảm Cảnh Gia Đình ‘’Thày Bảng Mới’’ Thời Kỳ Phá Ngu

Tuổi Trẻ Ngô Nghê Biến Cố Vĩ Đại Nôn Nao Cùng Cực Khổ Vì Cái Quần Thế Giới Mới Tô Phở Đầu Đời Những Cuộc ‘’Họp Báo’’ Hai Vị Linh Mục Cảnh Chợ Chiều Bước Đầu Lên Tỉnh Ý Hướng Làm Linh Mục

Cuộc Đảo Chánh Xáo Trộn Chính Trị Khủng Hoảng Uy Quyền Bước Chân Vào Đời Kết Thúc Ván Cờ Trở Về Thực Tại Cảnh Tượng Hãi Hùng Chặng Cuối Đoạn Đường Phần Hai 2 ‘’Đêm Tân Hôn’’ Giữa Tây Nguyên Người Bạn Đồng Hành Đi Về Đâu?

Người Bạn Bất Đắc Dĩ Chiều Cao Nguyên Điểm Hẹn Quận Lỵ Biên Giới Chim Rẽ Đàn Hạnh Ngộ Bất Ngờ

http://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongTua.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01VaoChuyen.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01ChiecNoiDanToc.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01NhaChungHaNoi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01HongYTrinhVanCan.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01ViGiamMucPhuTa.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01NetTruyenThong.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01VetTichThoiGian.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01CuonPhimQuayCham.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01BuocNgoatCuocDoi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01VungBongDen.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01VungKyNiem.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01ChuyenDoNgang.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01NhungGiaTriTinhThan.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01VNDauThuong.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01CuocCoNguoi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01TinhConMe.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01ThanhPhoMyTho.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01DuongXuaLoiCu.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01ChuyenMotChiecCau.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01TuoiThoThoiChien.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01TinhCanhGiaDinh.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01XaRoiDiemTua.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01BuocThoiGian.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01OnSinhThanhDuongDuc.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01CacNuTu.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01ChanTroiMoi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01CaiThuNhaQue.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01SoTruongHoc.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01NhanDienCuocDoi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01ThamCanhGiaDinh.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01ThayBangMoi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01ThoiKyPhaNgu.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01TuoiTreNgoNghe.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01BienCoViDai.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01NonNaoCungCuc.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01KhoViCaiQuan.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01TheGioiMoi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01ToPhoDauDoi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01NhungCuocHopBao.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01HaiViLinhMuc.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01CanhChoChieu.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01BuocDauLenTinh.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01YHuongLamLinhMuc.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01CuocDaoChanh.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01XaoTronChinhTri.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01KhungHoangUyQuyen.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01BuocChanVaoDoi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01KetThucVanCo.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01TroVeThucTai.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01CanhTuongHaiHung.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP01ChangCuoiDoanDuong.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP02DemTanHonGiuaTayNguyen.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP02NguoiBanDongHanh.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP02DiVeDau.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP02NguoiBanBatDacDi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP02ChieuCaoNguyen.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP02DiemHen.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP02QuanLyBienGioi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP02ChimReDan.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP02HanhNgoBatNgo.php


Cái Đêm Hôm Ấy Đêm Gì Cơn Sốt Thời Cuộc Trò Hề Thế Sự Quay Về Thực Tại

Phần Ba Tàu Sông Hương Trại Gia Ray ‘’Đại Hội’’ Ruồi Xanh Đợi Chờ Trong Đau Khổ Người Bạn Tù Linh Mục Chuyện Năm Xưa Vĩnh Biệt Cha Khâm Trước Giờ Chia Tay Nỗi Buồn Chia Ly Những Bước Đầu Tin Chuyển Trại

Tung Hỏa Mù Con Đường Vô Định Giã Biệt Miền Nam Hy Vọng và Hy vọng Biển Vẫn Đợi Chờ Trù Tính Kế Hoạch Đi Vào Chi Tiết Tế Sống Dũng Sĩ Ý Trời Ân Oán Giang Hồ Cảng Hải Phòng Phần Bốn

Lần Ra Đất Bắc Bến Cảng Hải Phòng Giai Đoạn Mới Trình Diện Học Tập Bọn Ăng-ten Học Tập Khai Báo Lựa Chọn Thái Độ Bàn Tay Sắt Bọc Nhung Những Ngày Cuối Năm Đêm Thánh Vô Cùng Bài Thánh Ca Giáng Sinh

Phần Năm Đường Lên Cổng Trời Cái Lạnh Khủng Khiếp Đêm Giá Băng Trại Quyết Tiến ‘’Cổng Trời’’. Cơn Đói Trong Cảnh Rét Nhân Vật Lạ Xuất Hiện Chân Dung Ông Trại Trưởng Trong Hầm Ướp Lạnh Gặp Lại Nhóm Bạn Trận Say Sắn Nhớ Đời Đóng Quan Tài

Tù Chết Nuôi Tù Sống Người Anh Kết Nghĩa Đại hội ‘’Rận’’. Người Tù Lạ Mặt Mưu Sự Tại Nhân, Thành Sự Tại Thiên Hết Thiên Nhiên Tới Con Người Dưới Trướng Của Lưu Manh Ngày Phục Sinh Phần Sáu Trở Lại Trần Gian Cõi Tiên và Địa Ngục Trở Lại Trần Gian

Tổ Chức Trong Trại Hai Anh Trật Tự Trại Tù Thanh Cẩm Trật Tự ‘’Giả Cầy’’

http://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP02CaiDemHomAyDemGi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP02ConSotThoiCuoc.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP02TroHeTheSu.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP02QuayVeThucTai.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP03TauSongHuong.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP03TraiGiaRay.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP03DaiHoiRuoiXanh.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP03DoiChoTrongDauKho.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP03NguoiBanTuLinhMuc.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP03ChuyenNamXua.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP03VinhBietChaKham.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP03TruocGioChiaTay.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP03NoiBuonChiaLy.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP03NhungBuocDau.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP03TinChuyenTrai.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP03TungHoaMu.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP03ConDuongVoDinh.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP03GiaBietMienNam.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP03HyVongVaHyVong.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP03BienVanDoiCho.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP03TruTinhKeHoach.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP03DiVaoChiTiet.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP03TeSongDungSi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP03YTroi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP03AnOanGiangHo.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP03CangHaiPhong.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP04LanRaDatBac.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP04BenCangHaiPhong.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP04GiaiDoanMoi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP04TrinhDienHocTap.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP04BonAngten.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP04HocTapKhaiBao.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP04LuaChonThaiDo.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP04BanTaySatBocNhung.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP04NhungNgayCuoiNam.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP04DemThanhVoCung.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP04BaiThanhCaGiangSinh.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP0205DuongLenCongTroi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP05CaiLanhKhungKhiep.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP05DemGiaBang.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP05TraiQuyetTienCongTroi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP05ConDoiTrongCanhRet.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP05NhanVatLaXuatHien.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP05ChanDungOngTraiTruong.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP05TrongHamUopLanh.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP05GapLaiNhomBan.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP05TranSaySanNhoDoi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP05DongQuanTai.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP05TuChetNuoiTuSong.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP05NguoiAnhKetNghia.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP05DaiHoiRan.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP05NguoiTuLaMat.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP05MuuSuTaiNhanThanhSuTaiThien.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP05HetThienNhienToiConNguoi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP05DuoiTruongCuaLuuManh.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP05NgayPhucSinh.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP06TroLaiTranGian.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP06CoiTienVaDiaNguc.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP06TroLaiTranGian-2.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP06ToChucTrongTrai.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP06HaiAnhTratTu.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP06TraiTuThanhCam.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP06TratTuGiaCay.php


Nhóm Tù Quân Đội Nhân Vật Mới Xuất Hiện Chọn Thế Đứng ‘’Trung Quốc Vĩ Đại’’.

Gặp Lại ‘’Cố Nhân’’ Phần Bảy Cái Giá của Tự Do Vượt Ngục và Vượt Ngục. Dụng Cụ Đào Tường Dốc Tâm Chuẩn Bị Thử Thách Đầu Tiên Đợi Chờ Trong Âu Lo Phần Tám Canh Bạc Cuộc Đời Điềm Chẳng Lành: Tắt Đèn. Mũi Dao Định Mệnh

Đào Sống Đào Chết. Cái Giá Của Tự Do Dưới Dòng Sông Mã Giây Phút Kinh Hoàng Cái Giá Phải Trả Phần Chín Chuyện Thương Tâm Mạng Người Thứ Nhất Đi Vào Cõi Chết Lần Xuống ‘’Đáy Địa Ngục’’ Mạng Người Thứ Hai Phần Mười

‘’Tôi Phải Sống’’ Họa Vô Đơn Chí Nợ Đời Chưa Dứt Bước Đường Cùng Cơn Điên Loạn Vài Lời Về Trương Văn Phát Lon Nước Ân Tình Gió Thoảng Trưa Hè Phần Mười Một Tầng Đầu Địa Ngục Kỹ Thuật Kiến Trúc

Nhà Cầu ‘’Nổi’’ Cơn Mưa Trái Mùa Ăn Để Sống Cái Lưỡi Mèo Những Thường Trú Nhân Những Khách Kiều Cư Học Tiếng Phổ Thông Bầy Ác Thú Trong Cơn Đói Những Khách Vãng Lai Hoa Lạc Giữa Rừng Gươm Tướng Cướp Bình Thanh Luật Giang Hồ

Nhân Vật "Sữu Què (can check lai Cuộc Tương Phùng Tư Cách Một Đàn Anh Kiếp Sống Giang Hồ Giai Nhân Và Tướng Cướp Anh Hùng Náo Phút Chia Tay Gạt Lệ Ra Đi Phần Mười Hai Ngày Trở Về Hát Lâu Chầu Mỏi Cỏ Dại Được Mùa

Tình Thế Đổi Thay Cây Đa Cũ, Bến Đò Xưa Vòng Tròn Khép Kín Gió Mát Trưa Hè

http://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP06NhomTuQuanDoi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP06NhanVatMoiXuatHien.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP06ChonTheDung.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP06TrungQuocViDai.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP06GapLaiCoNhan.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP07CaiGiaCuaTuDo.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP07VuotNgucVaVuotNguc.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP07DungCuDaoTuong.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP07DocTamChuanBi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP07ThuThachDauTien.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP07DoiChoTrongAuLo.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP08CanhBacCuocDoi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP08DiemChangLanhTatDen.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP08MuiDaoDinhMenh.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP08DaoSongDaoChet.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP08CaiGiaCuaTuDo.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP08DuoiDongSongMa.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP08GiayPhutKinhHoang.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP08CaiGiaPhaiTra.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP09ChuyenThuongTam.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP09MangNguoiThuNhat.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP09DiVaoCoiChet.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP09LanXuongDayDiaNguc.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP09MangNguoiThuHai.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP10ToiPhaiSong.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP10HoaVoDonChi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP10NoDoiChuaDut.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP10BuocDuongCung.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP10ConDienLoan.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP10VaiLoiVeTruongVanPhat.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP10LonNuocAnTinh.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP10GioThoangTruaHe.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP11TangDauDiaNguc.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP11KyThuatKienTruc.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP11NhaCauNoi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP11ConMuaTraiMua.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP11AnDeSong.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP11CaiLuoiMeo.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP11NhungThuongTruNhan.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP11NhungKhachKieuCu.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP11HocTiengPhoThong.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP11BayAcThuTrongConDoi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP11NhungKhachVangLai.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP11HoaLacGiuaRungGuom.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP11TuongCuopBinhThanh.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP11LuatGiangHo.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP11NhanVatSuuQue.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP11CuocTuongPhung.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP11TuCachMotDanAnh.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP11KiepSongGiangHo.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP11GiaiNhanVaTuongCuop.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP11AnhHungNao.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP11PhutChiaTay.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP11GatLeRaDi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12NgayTroVe.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12HatLauChauMoi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12CoDaiDuocMua.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12TinhTheDoiThay.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12CayDaCuBenDoXua.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12VongTronKhepKin.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12GioMatTruaHe.php


Giờ Thứ Hai Mươi Lăm Anh Em Chia Lìa Nhận Ra Ý Chúa Câu Chuyện Hãi Hùng

Chúa Nói Trong Con Đội Khai Thác Đá Biểu Lộ Tình Người Cộng Đoàn Tình Thương Cánh Hoa Đồng Nội Cuối Chặng Đường Kẻ Ở Người Đi Quãng Đường Trước Mặt Cuối Chuyện Tờ Giấy Ra Trại Bài Học Của Trường Đời Dân Tộc Việt Nam Của Tôi

Cuộc Chiến Chưa Tàn Can Đảm và Khoan Dung Bước Vào Tương Lai Vô Định Trở Về Hiện Tại Phụ Chương Phụ Chương Một: Cái Chết Của Tướng Cướp Bình Thanh. Phụ Chương Hai: Những Cuộc Gặp Gỡ Phụ Chương Ba: Hoạt Động Tại Hải Ngoại Phụ Chương Ba: Theo Bước Chân Người Linh Mục Phụ Chương Ba: Nặng Với Quê Hương Một Tấm Lòng Phụ Chương Ba: Thời Điểm Linh Mục Nguyễn Hữu Lễ Tôi Phải Sống

Phần Một

CUỘC ĐỜI VÀ BÓNG ĐEN

Vào Chuyện Chiếc xe ca đông nghẹt hành khách dừng lại ở một trạm trên đường phố chánh của thủ đô Hà

Nội bên cạnh một công viên. Nhiều hành khách chen nhau bước xuống xe. Nhóm chúng tôi

gồm ba người tù vừa được tha từ trại Nam Hà cũng bước xuống. Trong nhóm có thầy Kỳ,

một chủng sinh ở miền Bắc làm hướng dẫn viên, còn anh Nguyễn Đức Khuân và tôi là dân

miền Nam bị đưa ra Bắc ở tù, và cả hai mới đặt chân xuống đất Hà Nội lần đầu nên chỉ biết

rảo bước theo sau thầy Kỳ.

Khi vừa đi được một đoạn, tôi bị choáng ngộp bởi sự thay đổi khung cảnh quá nhanh. Mới

sáng nay tôi còn ở trại tù Nam Hà vắng lặng và buồn thảm, thế mà xế trưa đã ở con đường

chánh của thủ đô Hà Nội ồn ào náo nhiệt, đầy xe cộ và người đi lại. Tuy Hà Nội không có

nhiều xe ô-tô như Sài Gòn trước kia, đa số là xe máy và xe đạp, nhưng việc xe cộ tới lui tấp

nập cũng làm tôi choáng ngợp.

Trong mười một năm tù tại miền Bắc, có bốn lần tôi cũng có dịp đi ngang qua Hà Nội, nhưng

toàn là về đêm và bị còng tay trên các chuyến xe di chuyển tù từ trại này tới trại khác. Lần

đầu là khi tôi bị đưa ra Bắc trên tàu Sông Hương, lên bến Hải Phòng và từ đó đi xe ngang qua

Hà Nội để vào trại Nam Hà.

Lần thứ hai trong đêm Giáng Sinh 1977, khi nhóm 20 người chúng tôi từ trại Nam Hà bị đưa

lên Cổng Trời cũng đi qua Hà Nội trong đêm. Tám tháng sau, từ trại Cổng Trời chuyển về

trại Thanh Cẩm, chúng tôi ghé qua trại Văn Hòa ở ngoại thành Hà Nội để nghỉ qua đêm. Lần

http://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12GioThuHaiMuoiLam.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12AnhEmChiaLia.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12NhanRaYChua.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12CauChuyenHaiHung.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12ChuaNoiTrongCon.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12DoiKhaiThacDa.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12BieuLoTinhNguoi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12CongDoanVaTinhThuong.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12CanhHoaDongNoi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12CuoiChangDuong.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12KeONguoiDi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12QuangDuongTruocMat.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12CuoiChuyen.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12ToGiayRaTrai.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12BaiHocCuaTruongDoi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12DanTocVNCuaToi.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12CuocChienChuaTan.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12CanDamVaKhoanDung.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12BuocVaoTuongLaiVoDinh.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongP12TroVeHienTai.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongPC01CaiChetCuaTuongCuopBinhThanh.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongPC02NhungCuocGapGo.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongPC03HoatDongTaiHaiNgoai.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongPC03TheoBuocChanNguoiLinhMuc.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongPC03NangVoiQueHuongMotTamLong.phphttp://giaocam.saigonline.com/TacPhamMainTR/TacPhamToiPhaiSong/TacPhamMainTListingToiPhaiSongPC03ThoiDiemLMNguyenHuuLeToiPhaiSong.php


cuối cùng, khi nhóm tù chính trị miền Nam và mười người tù Trung Quốc còn sót lại ở trại

Thanh Cẩm chuyển về trại Nam Hà cũng đi ngang qua Hà Nội khi phố đã lên đèn.

Lần này tôi mới chính thức đặt chân tới Hà Nội giữa buổi xế trưa nắng ấm trong tâm trạng

của một người tự do. Tôi dùng chữ “tự do” với một sự dè dặt, vì ít ra trong người tôi cũng có

mảnh giấy ra trại được đóng dấu và ký tên hẳn hoi. Mảnh giấy, dấu ấn tự do của 13 năm tù

đang được tôi cẩn thận nhét vào cái túi may bên trong áo phía trước ngực và cài lại bằng 2 lần

kim băng.

Tôi không thể nào để tờ giấy màu nâu bằng chất liệu giấy rất kém này mất đi được. Đó là tờ

giấy duy nhất hợp pháp mà tôi có được sau một thời gian rất dài ngoài ra tôi chẳng có một

thứ giấy tờ gì trong người. Tờ giấy ra trại này để chứng minh cho mọi người biết tôi là ai, và

dĩ nhiên là để tránh rắc rối trong lúc tôi vừa mới chân ướt chân ráo bước ra khỏi nhà tù này và

đang có ý định là sẽ lưu lại thăm viếng miền Bắc một thời gian chừng hai tuần lễ trước khi

xuôi tàu về Nam.

Chiếc Nôi Dân Tộc

Tôi lên tiếng gọi và nói thầy Kỳ cho ngồi nghỉ một chút vì thấy trong người hơi mệt. Chúng

tôi rẽ vào bên chiếc ghế công viên ngay đó ngồi vừa nhìn cảnh nhộn nhịp của giao thông trên

đường phố thủ đô. Lúc ngồi tựa lưng vào thành ghế đá công viên, tôi có dịp để ý quan sát

người dân Hà Nội, người ngồi xe cũng như khách bộ hành trên đường phố. Điều tôi ghi nhận

đầu tiên là họ ăn mặc rất giản dị, không màu mè chải chuốt. Đa số mặc quần đen áo trắng,

đàn ông cũng như đàn bà. Phần đông cúi đầu lầm lũi bước đi như những người mang tâm

trạng chán chường, mệt mỏi.

Họ thường đi lẻ loi một mình, có khi sánh bước từng nhóm vài ba người, nhưng rồi cũng

mạnh ai người ấy đi, ít khi thấy họ cười nói đùa cợt như hình ảnh quen thuộc của hè phố Sài

Gòn mà tôi đã xa lìa hàng chục năm qua. Tôi đoán hầu hết những người đang đi xe gắn máy

hoặc xe đạp là giới công nhân qua cách ăn mặc giản dị của họ. Đàn ông phần nhiều đội mũ

cối và phụ nữ đầu đội nón lá. Một chi tiết lý thú mà tôi thấy lúc bấy giờ là gần như tất cả các

cô gái Hà Nội đều thon thả, mảnh mai và hơi nhỏ người.

Tự nhiên tôi liên tưởng tới chiếc áo dài Việt Nam và nghĩ là trời sinh ra người con gái Việt

Nam, nhất là gái Hà Nội là để mặc áo dài! Một lúc sau bắt đầu quen mắt, tôi cảm thấy dễ

chịu, đứng dậy xốc ba-lô lên vai và theo thầy Kỳ dẫn lối tới Nhà Chung Hà Nội.[1] Tôi đã

nghe nói nhiều về Hà Nội với 36 Phố Phường. Những bài hát truyền cảm, những câu thơ trữ

tình tả cảnh “nên thơ” của Hà Nội. Nhưng hôm nay, lần đầu tiên tôi đang sống với Hà Nội

bằng chính đôi mắt và con người tự do của tôi.

Hà Nội đẹp lắm! Một nét đẹp cổ kính và chất phác nhưng thâm trầm. Ngay từ giây phút đầu

thấy Hà Nội, tôi như bị “tiếng sét ái tình” làm mê mẩn hồn. Tôi say mê Hà Nội như chàng trai

mới lớn lần đầu tiên nhìn thấy bóng dáng kiều diễm của người con gái trong mộng và rồi

“yêu” nàng! Hà Nội không lộng lẫy kiêu sa, nhưng mang vẻ trinh nguyên của chiếc nôi dân

tộc. Tôi yêu Hà Nội kể từ giây phút đầu tiên đó.

Thầy Kỳ đi đầu, mặc bộ quần áo màu xanh trại phát với túi xách trên vai, Khuân mang ba-lô

đội nón vải bước theo sau. Nhìn hai người bạn đang hăng hái bước đi trước mặt, tự nhiên tôi

buồn cười khi nghĩ tới hình ảnh của nhóm bộ ba tướng sĩ tượng này. Hai anh bạn ăn mặc kỳ

dị quá khiến tôi nghĩ có lẽ người khác nhìn tôi cũng nói như vậy.

Chúng tôi thật chẳng giống ai, nhất là thầy Kỳ! Ai nào lại mặc bộ quần áo tù đi nghênh ngang

giữa thủ đô văn hiến như thế nhỉ? Dường như ai nhìn vào cũng biết đây là ba anh tù vừa mới

ra trại. Biết đâu có người còn nghĩ đây là ba anh tù vượt ngục khi thấy thầy Kỳ mặc bộ quần

áo tù với chiếc áo trấn thủ che ngoài để lấp con dấu “Cải Tạo” đóng sau lưng không chừng!

Tự nhiên tôi đâm ra băn khoăn xen lẫn một chút khó chịu.

Cái ông thầy Kỳ này thật là “kỳ”! Ai lại đi ăn mặc như thế bao giờ! Không lẽ chẳng còn bộ


đồ nào khác hơn hay sao? Ăn mặc như thế nhỡ có ai nghi ngờ thì lại rắc rối to. Mặc dù hơi

khó chịu nhưng khi thấy thầy Kỳ bỗng dưng hớn hở và cho biết là sắp tới nơi, hồn tôi như

hòa vào niềm vui và quên đi nỗi băn khoăn về thầy.

Thầy Kỳ lúc đó đã ngoài 40, có lẽ cũng xấp xỉ tuổi tôi. Người nhỏ thó và nước da ngăm đen.

Mấy chiếc răng bi gãy trông thầy càng bệ rạc hơn! Tuy nhiên, tính tình vui vẻ và khiêm tốn

làm tăng thêm nét dễ thương nơi thầy. Vì lý tưởng đi tu mà thầy bị bắt vào tù ra khám không

biết bao nhiêu lần.

Thầy Kỳ chung lớp với một số Linh mục ở miền Bắc. Số thầy lận đận tù mãi, bằng không

cũng trở thành Linh mục từ lâu. Thầy Kỳ quen biết hầu hết các tu sĩ miền Bắc, từ Hồng Y

Giáo chủ trở xuống. Trong Nhà Chung Hà Nội này có hai bạn học cùng lớp với thầy Kỳ làm

phòng bộ cho Đức Hồng Y. Trong khi rảo bước theo thầy, tôi có cảm tưởng như đang bước

theo sau một “Thiên thần “ hộ mệnh.

Nhà Chung Hà Nội

Vừa tới ngõ rẽ vào Nhà Chung, tôi cảm thấy hơi bồn chồn khi sắp sửa được gặp vị Hồng Y

Giáo chủ mà tôi chưa từng bao giờ gặp. Bất ngờ có một người đàn ông nhỏ thó quãng ngoài

50 xuất hiện. Ông từ một ngõ sát cạnh hàng rào Nhà Chung bước ra chặn chúng tôi lại và hỏi:

- Cho tôi hỏi, có phải các anh mới đi tàu hỏa xuống à?

Tôi rất nhạy trước cảnh này và biết ngay người đàn ông đó là ai. Thầy Kỳ chưa kịp trả lời, tôi

bình thản lên tiếng:

- Chúng tôi không đi tàu hỏa, nhưng tại sao bác hỏi thế?

- Tôi đi đón người nhà từ miền Nam ra, và trông các anh có vẻ người miền Nam nên tôi hỏi

thăm.

Thấy người công-an chìm này có vẻ trâng tráo, tôi vặn hỏi ngay:

- Có phải bác nghi chúng tôi là tù vượt ngục không?

Người lạ mặt tỏ ra bối rối sau câu hỏi đó. Mặt ông ta khác đi và yên lặng. Thì ra tôi đoán

đúng, người ngoài thấy chúng tôi biết ngay là tù. Hơn nữa, thấy cách ăn mặc của thầy Kỳ họ

có quyền nghi thêm hai chữ “vượt ngục”. Tôi nói tiếp:

- Bác lầm rồi, chúng tôi là tù nhưng không phải vượt ngục mà mới được tha về từ trại Nam

Hà sáng hôm nay.

Người công-an chìm này không chịu thua:

- Thế các anh định về đâu?

- Dĩ nhiên là tôi về Nam, nhưng chưa về ngay hôm nay.

- Các anh định ở đâu trong lúc này?

- Ở đây, trong Nhà Chung này!

Vừa nói tôi vừa chỉ vào Tòa Giám Mục Hà Nội. Xong câu đó, chúng tôi bỏ đi vào. Người đàn

ông đứng nhìn theo.

Tòa Giám mục Hà Nội, hay thường được gọi là Nhà Chung Hà Nội là một khu vực khá rộng

với nhiều dãy nhà ngang dọc, nhưng tòa nhà chánh là nhà hai tầng khá dài nằm thẳng góc với

đường cái. Cách tòa nhà chánh này một đỗi là tháp của Nhà thờ Chính tòa có cây Thánh Giá

vươn cao. Từ cổng đi vào là sân khá rộng và dài sâu mãi vào bên trong. Khu vực này với cây

to bóng mát và các tòa nhà lâu năm trông thật cổ kính. Lúc vừa bước vào khuôn viên Nhà

Chung Hà Nội, tôi tưởng như mình đang đi vào một khu bảo tàng cổ được gìn giữ cẩn thận và

trang nghiêm.

Thầy Kỳ dẫn chúng tôi đi sâu mãi vào gần cuối mới có bậc thềm bước vào khu nhà. Lúc đó

khoảng hai giờ chiều, có lẽ là giờ nghỉ nên cả khu nhà yên tịnh và vắng vẻ, chẳng thấy bóng

dáng ai. Thầy Kỳ đã quen biết nơi này nên đi vào trong như người nhà. Anh Khuân và tôi đặt

ba lô xuống bậc thềm xi măng ngồi nghỉ mệt.

Một lúc sau thầy Kỳ trở ra với một người đàn ông cao và trắng trẻo, tóc húi kiểu đầu đinh tức


là có mái bằng trên đỉnh đầu. Người này mặc áo sơ mi trắng ngắn tay, quần tây đen, áo bỏ

ngoài quần và chân mang xăng-đan. Toàn diện con người anh toát ra sự sạch sẽ và gọn gàng

của một con người làm việc văn phòng. Hình ảnh này tương phản với thầy Kỳ nhỏ thó, đen

đủi và bệ rạc trong bộ đồ tù đang cười nói bước đi bên cạnh. Anh Khuân và tôi đứng lên khi

hai người ra tới nơi. Thầy Kỳ giới thiệu:

- Thưa cha, đây là thầy Trác, bạn cùng lớp của con và là người giúp phòng bộ của Đức Hồng

y.

Tôi đưa tay ra bắt tay thầy Trác, trong lúc thầy nói:

- Con được thầy Kỳ cho biết có cha và anh ghé Nhà Chung. Con xin chào. Mời cha và anh

vào.

Thầy Trác đưa cả 3 vào phòng ăn, vừa đi vừa nói:

- Giờ này Đức Hồng y chưa xuống văn phòng. Cha ngồi uống nước và tạm nghỉ, chốc con lên

trình với ngài.

Trong lúc chúng tôi uống nước, thầy Trác bước ra ngoài. Phòng ăn này khá lớn có kê một bàn

dài và hai bàn tròn. Trong góc và cạnh vách có bộ xa-lông và mấy chiếc bàn nhỏ để sách báo.

Chỗ nào cũng sạch sẽ tươm tất. Một lúc sau thầy Trác trở lại, tôi vẫn ngồi yên đọc báo. Tôi

ngạc nhiên khi thầy bước tới và chào tôi lần nữa:

- Chào cha, có phải cha Lễ không ạ?

Tôi ngạc nhiên vì lúc nãy đã giới thiệu rồi, sao thầy còn hỏi nữa?! Tôi ú ớ đáp lại:

- Vâng... vâng...

Chưa nói hết câu thì thầy Kỳ cười lên tiếng:

- Thưa cha, đây là thầy Trạc, em sinh đôi của thầy Trác lúc nãy!

À, ra thế! Tôi chợt phá lên cười mà không dằn được, mặc dù biết cười như thế là không phải.

Để khỏa lấp chỗ hớ của mình, tôi liền chống chế bằng một câu thân thiện:

- Trời ơi! Hai anh em giống nhau quá, tôi nhận không ra!

Thầy Trạc vui vẻ đáp:

- Không phải một mình cha lầm đâu, có nhiều người lầm hai anh em con. Chúng con giống

nhau quá hả cha?

Chúng tôi được trận cười thoải mái sau câu nói đó. Hai anh em sanh đôi này đã giống nhau

như hai giọt nước mà lại ăn mặc như nhau nữa thì có trời mới biết ai là Trác và ai là Trạc!

Lúc đó tự nhiên tôi liên tưởng tới hai nhân vật sinh đôi Dupond và Dupont trong bộ truyện

bằng tranh “Tintin et Milou” của Paul Hergé, nhưng tôi không dám nói ra. Sau khi chúng tôi

ngồi nói chuyện vui vẻ, chợt thầy hỏi:

- Trước khi vào Nhà Chung cha và các anh có gặp ai hỏi thăm gì không?

Tôi nói có và kể lại câu chuyện gặp người đàn ông ngoài cổng. Thầy chia sẻ:

- Thế đó cha ơi! Ngoài này nó vậy đấy! Con kiến cũng chui không lọt đừng nói chi con

người. Mà này cha và anh có giấy tờ đưa con đi trình. Đồn công an ngay cổng vào đó cha!

Chúng tôi móc túi lấy giấy tờ. Khi thấy tôi lần túi trong túi ngoài và qua hai lần kim băng

móc mảnh giấy ra trại, thầy Trạc nhìn tôi mỉm cười làm tôi xấu hổ. Lúc ấy tôi có cảm tưởng

mình giống như một bà nhà quê, giấu mấy đồng tiền lẻ sâu vào ruột tượng moi mãi không ra.

Tôi cười và nói cho đỡ ngượng:

- Cẩn tắc vô ưu thầy ạ!

- Phải thế chứ cha! Bọn móc túi Hà Nội này nó ranh lắm! Nhất là lúc đi tàu hay đi xe, cha và

các anh phải cẩn thận đấy. Bọn chúng nhanh như sóc ấy!

Câu nói của thầy Trạc làm tôi đỡ ngượng. Thầy cầm lên đọc khá kỹ các mảnh giấy trong tay.

Tôi biết là ngoài lý do để đi trình giấy, những người có trách nhiệm trong Nhà Chung cũng

phải biết chắc ai bước vào nhà này. Mặc dù có sự giới thiệu coi như bảo đảm của thầy Kỳ,

nhưng người ngợm của tôi lúc bấy giờ rất dễ cho người lạ nghi là Linh mục “dỏm”!

Sau đó thầy bước ra và dặn tôi ngồi nghỉ để thầy đi dọn phòng cho chúng tôi. Thầy nói thêm


là giờ này Đức Hồng y còn trong nhà nguyện, tới ba giờ sẽ vào văn phòng làm việc và tiếp

khách.

Một lúc sau thầy trở lại bước vào nhà ăn, nhưng tôi không biết là Trác hay Trạc! Thầy mời

tôi lên phòng, trong khi Kỳ và Khuân ngồi chờ thầy trở lại để đưa qua khu vực nhà khách

dành cho các thầy. Tôi nghĩ giá mà ba anh em chúng tôi được ở chung một nhà thì vui hơn,

nhưng nhập gia phải tùy tục.

Lúc đi cạnh nhau tôi vẫn chưa biết người nầy là Trác hay Trạc! Tôi mỉm cười với ý nghĩ, giá

mà một ông bị cận thị mang kính thì dễ phân biệt biết mấy! Tôi được đưa vào một phòng

khách trên lầu rất sạch sẽ, rộng rãi và đủ tiện nghi. Giường trải chiếu hoa và có quạt trần.

Phòng mở cửa nhìn xuống sân từ đường cái đi vào và đối diện bên kia là nhà Văn hóa.

Tôi đặt chiếc ba lô hành trang duy nhất của tôi xuống ghế và bước vào nhà tắm để rửa mặt.

Sau khi lau người bằng chiếc khăn mặt trắng và thơm tho, tôi bước ra và tới ngả lưng nằm dài

trên giường có chiếc gối trắng tinh, dang rộng tay chân trong tư thế thoải mái lần đầu sau 13

năm cuộc đời gió bụi. Vừa nằm xuống tôi buột miệng nói thành lời: “Ôi! Đời đáng sống làm

sao!”.

Cái cảm giác đang tự do và làm chủ hoàn toàn một căn phòng, cho dù chỉ là một phòng khách

của Nhà Chung Hà Nội và chỉ ở tạm một vài ngày đã làm tôi lâng lâng hạnh phúc và nhận

chân ra sự thay đổi đột ngột trong cuộc đời. Tôi nằm yên nhắm mắt và cố tận hưởng giây

phút hiếm hoi này, chẳng suy nghĩ gì thêm. Một lúc sau có tiếng gõ cửa và thầy phòng bộ

bước vào. Tôi vẫn không biết là Trác hay Trạc, chỉ lên tiếng “chào thầy!” Thầy nói đã trình

Đức Hồng y. Ngài mừng lắm và hẹn ba giờ rưỡi thầy đưa chúng tôi lên gặp Đức Hồng y.

Hồng Y Giáo Chủ

Từ trước tới giờ tôi chỉ nghe tên và xem thấy hình, nhưng chưa bao giờ có dịp gặp Đức Hồng

y Trịnh Văn Căn. Do đó, tôi hơi bồn chồn khi cùng với hai người anh em kia bước theo thầy

phòng bộ trong hành lang dẫn tới phòng của vị chức sắc cao cấp nhất của Giáo Hội Công

Giáo Việt Nam. Phòng này nằm ở lầu hai trong tòa nhà chánh của Nhà Chung Hà Nội. Tới

nơi, thầy phòng bộ bước lui để ba anh em tôi vào.

Khi nghe tiếng gõ cửa, vị Giáo Chủ bước ra tận nơi đón chúng tôi. Hồng y Trịnh Văn Căn,

một người khá cao lớn, tuổi ngoài 60, nước da hồng hào, tóc bạc trắng, trên môi nở nụ cười

tươi và dáng vẻ rất phúc hậu. Ngài mặc áo dòng đen có viền đỏ như các Giám mục vẫn mặc,

cổ “côn” trắng chỉnh tề và chân mang giày da đen. Tôi đi đầu, theo sau là thầy Kỳ và anh

Khuân.

Vừa thấy ngài, tôi lên tiếng: “Thưa Đức Hồng y, con là cha Lễ, thuộc giáo phận Vĩnh Long,

cùng với thầy Kỳ và anh Khuân, chúng con xin chào Đức Hồng y.” Ngài tươi cười đưa tay ra,

tôi bắt tay vừa định quỳ gối hôn nhẫn thì ngài đỡ tôi dậy, kéo vào lòng và quàng tay trái ôm

tôi khá lâu vừa nói: “Cha Lễ! Nghe tin cha về tôi mừng lắm. Tạ ơn Chúa! Tạ ơn Chúa!”

Thái độ của ngài làm tôi vô cùng cảm động. Sau đó ngài bắt tay Kỳ và Khuân, và để cho hai

người quỳ hôn nhẫn. Tôi giới thiệu Khuân là một giáo dân, còn thầy Kỳ thì ngài đã biết. Ngài

tiếp chúng tôi rất niềm nở, cùng chúng tôi ngồi ở bộ ghế xa-lông giữa phòng.

Phòng làm việc của Đức Hồng y rất rộng, đơn sơ và ngăn nắp. Khi bắt đầu câu chuyện, tôi

cám ơn ngài đã gửi quà cho các Linh mục trong tù và khi các cha về hết thì gửi cho tôi. Ngài

nói có nhờ cha Mai lo việc đó vì ngài nghĩ là các cha trong miền Nam xa xôi quá. Ở đây ngài

làm được gì để an ủi các Linh mục trong lúc tù đày thì ngài cố gắng làm. Ngài cũng nhắc tới

Đức cha Thuận đang bị giam lỏng ở Giang Xá và ngài vẫn nhờ cha Mai lo gửi quà, nhưng lần

vừa rồi trả lại khiến ngài lo lắng không biết Đức cha Thuận bây giờ ra sao.

Giọng nói của ngài ấm, đơn sơ và truyền cảm. Ngài hỏi tôi về những cha còn lại trong tù,

cách thức thăm nuôi làm sao, đời sống tinh thần các Linh mục và giáo dân trong tù thế nào.

Ngài hỏi chuyện cả ba người nhưng nhiều nhất là tôi. Tôi nói số Linh mục miền Nam ra Bắc


từ hơn 10 năm qua thì tôi là người ra về cuối cùng.

Nhưng Linh mục miền Bắc mới bị vào tù sau này thì còn lại ba người là cha Thi, cha Vĩnh

thuộc Giáo phận Bùi Chu và cha Hiểu thuộc Giáo phận Bắc Ninh. Có trường hợp cha Lý và

cha Nghiêm thuộc Tổng Giáo phận Huế mới bị bắt hai năm cũng còn ở trại Nam Hà. Như vậy

còn lại 5 Linh mục trong tù. Khi tôi nói các chi tiết này, Đức Hồng y đứng lên bước lại bàn

lấy quyển sổ và bảo tôi nhắc lại để ngài ghi.

Sau đó ngài hỏi chừng nào chúng tôi về Nam và chương trình những ngày tới ra sao. Tôi cho

biết là anh Khuân sẽ về trước còn tôi sẽ lưu lại miền Bắc nửa tháng để có dịp đi thăm viếng

và ghi nhận tất cả những gì có thể ghi được, nhất là về tình trạng Giáo hội Công Giáo trong

các giáo phận miền Bắc sau mấy chục năm dưới chế độ cộng-sản, để sau này nếu có dịp tôi sẽ

viết lại những gì tôi đã thấy và tìm hiểu.

Đức Hồng y rất tán thành ý định của tôi và ngài nói: “Cha cứ đi, nếu cần giới thiệu tới chỗ

nào tôi sẽ giới thiệu. Hãy coi Nhà Chung này là nhà của cha. Bất cứ lúc nào cha trở lại cũng

được, và nếu cần gì cứ bảo với hai thầy phòng bộ.” Ngài quay sang hỏi anh Khuân về gia

đình, vợ con và việc làm ăn sinh sống trong thời gian chồng đi tù.

Đức Hồng y tiếp chúng tôi quãng nửa tiếng đồng hồ. Sau đo, chúng tôi đứng lên xin cáo lui

để ngài làm việc. Trước lúc chúng tôi ra khỏi phòng, ngài dặn chúng tôi sang thăm và chào

Đức cha phó là Giám mục Nguyễn Văn Sang. Tôi trả lời là đã nhờ thầy phòng bộ thông báo

và chúng tôi sẽ tới chào ngay sau khi thăm Đức Hồng y.

Tôi bước ra khỏi phòng Đức Hồng y Trịnh Văn Căn với sự cảm xúc và lòng kính mến sâu xa.

Tôi rất mừng và hãnh diện về Giáo hội Công Giáo Việt Nam có được người lãnh đạo nhân từ,

đầy lòng bác ái và quan tâm tới từng hoàn cảnh của mỗi người như thế.

Vị Giám Mục Phó

Chúng tôi đi xuống trở lại ngang nhà ăn và qua dãy nhà kế bên để tới phòng Giám mục

Nguyễn Văn Sang nằm ngay ở đầu nhà. Tôi cũng chỉ nghe nói tới Giám mục Nguyễn Văn

Sang, nhưng chưa gặp bao giờ. Lúc còn trong tù tôi nghe Linh mục Lê Đức Triệu, tức nhạc sĩ

Hoài Đức, cũng là người gốc Giáo phận Hà Nội kể chuyện. Năm 1954, Linh mục Nguyễn

Văn Sang đã di cư vào Nam rồi, nhưng sau đó lại trở lộn ra Bắc, không hiểu vì lý do gì.

Nghe như thế tôi đã có sự khâm phục tinh thần của vị Linh mục chấp nhận trở lại miền Bắc

dưới chế độ cộng-sản trong khi một số đông Linh mục đã di cư vào Nam. Sau đó cha Sang

được chọn làm Giám mục phó Tổng Giáo phận Hà Nội một vài năm gì đó trước khi chúng tôi

tới thăm.

Chúng tôi gõ cửa khi Giám mục Sang đang ngồi tại bàn làm việc. Ngài vẫn ngồi yên tại chỗ

khi ba anh em chúng tôi bước vào. Tôi lên tiếng khi thấy ngài:

- Chào Đức cha, con là cha Lễ ở Vĩnh Long cùng với hai anh em, thầy Kỳ và anh Khuân là

một giáo dân ở miền Nam. Chúng con vừa mới ra khỏi tù hôm nay và tới chào Đức cha.

Giám mục Sang vẫn ngồi yên sau bàn làm việc, ngẩng đầu lên và quay ngang nhìn nhóm

chúng tôi:

- Thế à, cám ơn, cám ơn! Mấy anh em ngồi đi.

Vừa nói vị chức sắc tôn giáo ngoài 50 tuổi này chỉ tay về hàng ghế đai sát trong vách. Tôi

vừa ngồi vừa quan sát rất nhanh Giám mục Sang. Người ngài hơi thấp, da mặt bóng láng,

mập béo và trắng trẻo. Tướng mạo ngài biểu hiện một sự sung mãn khá toàn diện. Ngài mặc

áo dòng đen, không có cổ trắng.

Ngài không đứng lên nên tôi không biết mang giày dép gì. Phòng làm việc của Giám mục

Sang khá nhỏ, chỉ bằng phân nữa phòng Đức Hồng y. Trong phòng bề bộn những sách vở và


đồ đạc nằm bề bộn, ngổn ngang. Sự tương phản quá bất ngờ trong thái độ đón tiếp giữa Đức

Hồng y và Giám mục Sang làm tôi sượng sùng.

Thấy bầu khí quá tẻ nhạt, tôi cố ý kéo dài việc xê dịch ghế và xoay đi sửa lại mấy lần trước

khi ngồi yên, ra điều tôi chưa sẵn sàng để bắt đầu câu chuyện mà tôi đoán biết trước là sẽ rất

nhạt nhẽo. Nhưng cuối cùng rồi tôi và hai anh bạn cũng đã ngồi yên đối diện với vị Giám

mục phó Tổng Giáo phận Hà Nội. Ngài ngồi khoanh hai tay lại chống lên mặt bàn, cổ rụt

xuống làm đôi vai nhô cao. Trong cách ngồi này tôi thấy hình dạng ngài trở nên thấp bé trong

căn phòng bé nhỏ và bề bộn của ngài.

Giám mục Sang ngồi yên nhìn chúng tôi không nói không rằng, gây cho tôi cảm tưởng là

chúng tôi xuất hiện không đúng lúc. Trong giây phút đó tôi không biết tâm trạng thầy Kỳ và

Khuân ra sao. Tôi đoán là họ cũng thấy đớ ra và thừa thãi như tâm trạng của tôi, nhưng dù

sao họ cũng nhẹ nhàng hơn vì tôi là người phải đóng vai trò đại diện ăn nói. Trong một giây,

tôi tự nói với mình: “Trời! Nếu biết như thế này thì vào đây để mà làm gì?!”

Thấy tình thế kỳ dị quá, không lẽ cứ ngồi đây mà nhìn nhau cho tới giờ cơm chiều, tôi bèn

hỏi một câu thừa thãi và rất ư là vô duyên:

- Đức cha có khỏe không ạ?

Vị chức sắc tôn giáo có thân hình tròn trịa ngồi yên một chút mới bắt đầu nói như rên:

- Mới đi nghỉ mát ở Đồ Sơn về hôm qua, nghe sao trong người không được khỏe, có lẽ nắng

ngoài đó to quá!

Tôi không biết Giám mục Sang nói những lời nói giọng rè rè đó với chúng tôi hay tự than thở

với chính mình. Dù vậy tôi buộc lòng phải hỏi thêm cho có chuyện nói:

- Thế Đức cha mới đi tắm biển Đồ Sơn về à?

- Mình mới về hôm qua.

- Con nghe nói Địa phận Hải Phòng có nhà nghỉ mát ở Đồ Sơn, có phải Đức cha ra đó không?

- Đâu có! Mình ở nhà nghỉ mát chính phủ. Mình đi là bên Mặt Trận Tổ Quốc tổ chức mời

mình đi mà!

Sau đó Giám mục Sang độc thoại một thôi một hồi về cuộc du hí vừa rồi, ăn làm sao, ở làm

sao trong nhà khách chính phủ. Ngài ngon đà kể dài dòng về việc đó mà không một chút

thương hại cho 6 cái lỗ tai của 3 tên tù khốn khổ mới được tha sáng nay và tới chào ngài.

Chúng tôi tới đây không có ý để nghe chuyện du hí Đồ Sơn của vị Giám mục.

Sau đó không biết tại sao và vào lúc nào ngài lại chuyển đề tài qua xe đạp Peugeot của Pháp.

Vị Giám mục phó Hà Nội lại độc thoại một tràng về tính “ưu việt” của loại xe đạp này vì có

người bên Pháp, hình như nói là cha Thiết, mới gởi về cho ngài 10 chiếc.

Lúc đó tôi đã muốn kiếu từ nhưng không biết làm sao. Tôi mong cho có tiếng gõ cửa hay

tiếng động gì để Giám mục Sang cắt đứt câu chuyện về xe đạp Peugeot, nhưng vẫn không có

tiếng gõ cửa tôi mong đợi. Được một lúc, có thể vì nhận thấy chúng tôi không phải thuộc loại

thính giả tốt, Giám mục Sang bèn ban cho chúng tôi một ân huệ. Đang nói nửa chừng, ngài

vụt ngừng lại nhìn đồng hồ tay và nói: “Tôi phải có cái hẹn”. Câu nói ngắn gọn đó đã giải

thoát cho cả hai phía. Phía ba anh em tôi khỏi phải tiếp tục ngồi nghe những chuyện chúng tôi

không muốn nghe, và phía ngài cũng khỏi phải tiếp tục ngồi đối diện với 3 người khách bất

đắc dĩ trên trời rơi xuống.

Ba anh em tôi đứng lên rời khỏi phòng Giám mục Sang và đi nhanh như bị ma đuổi, trong lúc

ngài vẫn ngồi tại bàn ngoái đầu ra cửa nhìn theo. Lúc đi ngang nhà ăn, tôi coi đồng hồ, thấy

đã 4 giờ 15, như vậy Giám mục Sang đã mất cho chúng tôi 15 phút, và tôi cũng thấy mình đã

đánh mất chừng ấy thời gian một cách vô nghĩa! Tôi cảm thấy một nỗi chán chường làm nặng

trĩu tâm can khi cả ba anh em yên lặng bước đi bên nhau trong hành lang cổ kính của Nhà

Chung Hà Nội, được coi là con tim của Giáo hội Miền Bắc này.

Thấy còn sớm, vì mãi 6 giờ chiều mới tới giờ ăn, tôi muốn lên phòng nằm nghỉ chốc lát nên

tạm chia tay anh em lên buồng. Thầy Kỳ dặn với theo: “Cha nhớ xuống nhà cơm trước năm

mười phút, đừng để Đức Hồng Y đợi, thầy Trạc dặn con như vậy, vì đức Hồng Y không bao


giờ đọc kinh ăn cơm trước lúc có mặt đầy đủ mọi người.”

Tôi lần theo cầu thang lên phòng. Vừa bước vào tôi thấy trên bàn có cái phong bì màu trắng

đề tên tôi. Mở phong bì ra thấy có một số tiền, kèm theo mảnh giấy nhỏ với huy hiệu của Đức

Hồng y nằm bên góc trái ghi mấy chữ:

“Cha Lễ, cầm ít tiền tiêu. Sau cơm chiều, mời cha đi bách bộ trên sân thượng. TVC.”

Đọc xong tôi đưa tờ giấy lên môi hôn. Ý tôi muốn hôn lên bàn tay của người viết mấy hàng

chữ đó. Thì ra Đức Hồng y đã chu đáo và quan tâm tới người khác hơn tôi tưởng. Số tiền ngài

cho tương đương với một vé xe lửa từ Hà Nội vô Sài Gòn.

Nét Truyền Thống

Còn 10 phút nữa tới 6 giờ, tôi đã có mặt ở phòng ăn. Lúc sắp bước vào phòng tôi cứ ngỡ là

mình tới sớm, nhưng khi vào phòng đã thấy khá đông các cha các thầy, những người tôi chưa

được gặp. Thầy Kỳ cũng đang đứng đó. Khi thấy tôi bước vào, thầy làm công việc giới thiệu

tôi với những người khác. Có khoảng chừng 10 người vừa cha vừa thầy. Một vài cha rất lớn

tuổi. Đa số các cha đều mặc áo chùng thâm, các thầy mặc đồ bình thường.

Khi gần tới 6 giờ, có thêm mấy người nữa bước vào. Tôi có ý tìm Khuân nhưng không thấy

đâu. Tôi e ngại anh tới nhà cơm muộn sẽ rất bất tiện nên hỏi Kỳ, vì hai người ở chung khu

nhà bên kia. Hỏi ra mới biết vì là giáo dân nên Khuân không được ngồi chung với các cha các

thầy, phải ngồi ăn riêng một mình một mâm dưới nhà bếp, mặc dù thức ăn y như nhau. Sự

hiểu biết này làm tôi ngạc nhiên và nhận rõ hơn sự cổ kính của Nhà Chung Hà Nội ngay

trong các chi tiết nhỏ như thế đó. Việc ba anh em chúng tôi được chia làm hai khu vực nhà

khách khác nhau đã làm tôi ngạc nhiên rồi; bây giờ tới việc “giai cấp” trong phòng ăn lại

càng làm tôi lạ lùng hơn, nhất là trong khi nhà ăn còn thừa rất nhiều chỗ.

Chừng vài phút trước 6 giờ, tất cả đứng vào chỗ của mình chờ đợi. Có khoảng năm Linh mục

đứng vào sau các ghế đai của chiếc bàn dài đủ chỗ cho mười người. Các thầy đứng vào hai

bàn tròn kế bên. Tôi được xếp ngồi trên, vì mặc dù còn nhỏ tuổi nhưng chịu chức trước, các

cha khác tuy già nhưng chịu chức sau tôi nên ngồi dưới. Đúng 6 giờ Đức Hồng Y xuống và đi

thẳng vào chỗ của ngài giữa đầu bàn phía trong cùng, nhưng ngài chưa bắt đầu đọc kinh ăn

cơm vì còn một chỗ trống bên tay phải của ngài mà tôi biết là chỗ của Đức cha Sang. Tất cả

đứng chờ, kể cả Đức Hồng y cũng đứng yên tại chỗ và chờ đợi trong yên lặng.

Chừng vài phút sau, tôi nghe tiếng dép lẹp xẹp trong hành lang từ đầu nhà phía bên cánh trái

đi lại. Tiếng dép càng lúc càng rõ hơn. Khi gần tới, tôi nghe tiếng bước chân khá vội vã như

của người đang cố đi nhanh kẻo nhỡ chuyến tàu. Mọi người đứng yên chờ đợi và chắc hẳn

cũng biết chủ nhân của những tiếng dép đó là ai. Giám mục Sang bước vào nhà cơm với vẻ

nhanh nhẹn khác thường, đi thẳng tới và đứng vào chỗ bên tay phải của Đức Hồng y. Vị Giáo

Chủ nhân từ ngước mắt lên nhìn khắp lượt như để chắc chắn là không còn thiếu ai, lúc đó

ngài mới bắt đầu.

Trước khi làm dấu đọc kinh, Đức Hồng y thay mặt cho tất cả chào mừng tôi và thầy Kỳ cùng

với anh Khuân vừa được ra khỏi tù sáng hôm nay và ngài nói Nhà Chung Hà Nội rất vui khi

được chúng tôi ghé thăm. Thái độ này của vị Giáo Chủ càng làm tôi cảm động và biết ơn.

Trong khi đọc kinh, đứng bên này nhìn qua người đối diện tôi thấy được toàn diện con người

Giám mục Sang lần đầu tiên. Trông ngài thấp và bé nhỏ hơn tôi tưởng. Nhất là lúc đứng cạnh

bên Hồng y Trịnh Văn Căn, trông giống như một đôi đũa lệch.

Vết Tích Thời Gian

Sau bữa ăn, tôi theo Đức Hồng y lên sân thượng của tòa nhà lớn. Sân thượng này rất rộng, lát

bằng gạch tàu, có lẽ to hơn sân quần vợt. Trời mùa hè nên giờ đó còn sáng, Đức Hồng y và

tôi sánh vai đi bách bộ. Trong lúc đi ngài kể tôi nghe hoàn cảnh Giáo hội miền Bắc và hỏi


thăm về gia đình, cha mẹ anh chị em tôi. Ngài quan tâm đặc biệt tới cuộc sống các Linh mục

trong tù.

Đang đi, bất chợt ngài quay lại hỏi:

- Cha có để ý thấy cái gì khác lạ trên sân thượng này không?

Tôi ngạc nhiên trước câu hỏi đó, và nhìn quanh chẳng thấy gì nên nói:

- Con chẳng thấy gì lạ cả!

Ngài mỉm cười:

- Cha phải nhìn ra xa tới cuối sân mới nhận ra được. Nhìn xuống chân không thấy đâu!

Theo sự gợi ý của ngài tôi nhìn ra xa tới cuối sân. Chợt tôi để ý thấy một đường vòng hình

quả trám khổng lồ nằm giáp bề mặt sân thượng. Con đường này có màu vàng nhạt khác với

màu gạch lát trên sân như có ai mài rửa chà xát lên đó. Tôi nheo mắt đáp:

- Con thấy hình như có vòng tròn ai vẽ trên sân gạch.

Đức Hồng y cười:

- Như thế là cha đã nhận ra rồi. Đó không phải là đường vẽ nhưng là đường mòn trên gạch.

Đó cũng là dấu tích của Đức cố Hồng y Trịnh Như Khuê. Trong hơn hai mươi năm bị quản

chế, ngài đã đi bách bộ trên sân thượng này. Vì đi bộ nhiều năm nên những bước đi của ngài

đã tạo thành đường mòn hình quả trám như cha thấy.

Nghe câu chuyện này tôi quá thương cho hoàn cảnh Đức Hồng y tiên khởi của Việt Nam và

cho Giáo hội Công Giáo miền Bắc lúc bấy giờ.

Đêm đó, sau khi đọc kinh tối chung trong nhà nguyện, tôi ghé vào thăm cha Sinh là cha Bí

thư Tòa Tổng Giám mục Hà Nội. Phòng cha Sinh cách văn phòng Đức Hồng y không xa.

Cha Sinh lúc đó còn trẻ, quãng chừng vừa ngoài 30, trắng trẻo đẹp trai. Trong lúc đang ngồi

chơi uống nước và quan sát nơi ăn chốn ở của vị Linh mục trẻ này, tôi lắc đầu nghĩ thầm:

“Ngay cái thời cực thịnh của tôi và các Linh mục miền Nam trước kia, phòng ốc nơi tôi ở

cũng không bằng một góc nhỏ của phòng cha Sinh”. Từ trước tôi vẫn có cảm nghĩ là các Linh

mục miền Bắc sống nghèo nàn và thiếu thốn. Điều này có thể đúng đối với các Linh mục ở

miền quê, nhưng không đúng chút nào với vị Linh mục trẻ giữ chức vụ quan trọng sống giữa

Thủ đô Hà Nội này.

Cuốn Phim Quay Chậm

Tôi trở lên phòng. Lúc đó tuy đã muộn nhưng tôi chưa thấy buồn ngủ. Một phần vì tâm trạng

choáng ngộp trước khung cảnh mới, phần khác trưa nay trước giờ cơm chiều tôi có nằm nghỉ

được chút ít. Trời về đêm nghe vắng lặng, tôi ra hành lang tựa vào lan can nhìn qua bên kia

đường. Không biết hôm đó là ngày gì mà có đông người tụ họp. Có ban nhạc sống và nhiều

đôi ra khoảng sân trống khiêu vũ. Lớp trẻ tụ tập khá đông nhưng không ồn ào. Khi nhạc trỗi

lên, từng cặp bước ra khiêu vũ, hết nhạc lại về chỗ ngồi yên. Tôi đứng coi mà có cảm tưởng

đây là những người máy đang giải trí. Tôi không cảm nhận được “sức sống” trong đám đông

khiêu vũ và có cảm tưởng là tay chân họ nhịp bước theo điệu nhạc, nhưng sao chẳng có

“hồn”! Tự nhiên tôi cảm thấy thương cho lớp trẻ này. Họ vui chơi nhảy nhót theo mốt thời

trang, nhưng tâm hồn như đang mang một nỗi u hoài khó tả.

Quay trở vào phòng, ngồi yên trên ghế một lúc như để xác định hiện tại và nhớ lại giờ này

đêm qua diễn ra cảnh chia tay đầy nước mắt trong buồng giam ở trại Nam Hà. Tôi không

muốn nghĩ tiếp nên lấy giấy ngồi viết vài thư ngắn cho chị tôi và những người thân ở miền

Nam báo tin tôi được về, nhưng còn ở lại miền Bắc một thời gian. Nhìn đồng hồ trên tường

đã gần 10 giờ đêm, tôi tắt đèn và lên giường nằm. Căn phòng vẫn mờ ánh sáng vàng nhẹ

phản chiếu của đèn đường. Thỉnh thoảng cơn gió nhẹ làm cựa mình những nhành cây đang

yên giấc. Tôi nhắm nghiền mắt lại và hồi tưởng những năm tháng qua. Đời người như một

giấc chiêm bao. Mới đó mà đã mười mấy năm qua đi rồi, mười mấy năm buồn vui lẫn lộn


trong kiếp sống của một Linh mục tù nhân. Tôi nhớ lại ngày nào từ giã mẹ già gạt nước mắt

ra đi, nay mẹ chết đã mười một năm nhưng chưa lần nào được nhìn thấy mộ mẹ. Tôi nhớ lại

chuyến xe lô Minh Chánh năm xưa trên quãng đường Ngã Ba Trung Lương đi Sài Gòn.

Chiếc xe đã đưa tôi vào ngả rẽ cuộc đời. Lúc đó, ngồi trên xe trong tâm trạng rối bời, tôi tự

nhủ: “Từ đây, mình bước vào một tương lai vô định. Chẳng biết cuộc đời rồi sẽ ra sao.

Nhưng nếu định mệnh an bài và mình còn sống, chắc hẳn mình sẽ viết lại vở kịch đường đời

mà mình trải qua và chiếc xe lô Minh Chánh hôm nay sẽ là màn đầu.”

Bước Ngoặt Cuộc Đời

Từ giã Thạnh, anh bạn Linh mục thân nhất, tôi bước lên chiếc xe lô Minh Chánh tại ngã ba

Trung Lương để lên Sài Gòn. Trời đã về chiều.

Chiếc xe hôm đó chật như nêm. Hành khách phần đông là các chị em bạn hàng ngồi chen lẫn

với các bao bị, túi cói căng phồng, cố nhét vào chỗ nào đó trong xe mà người ta có thể nhét

được. Tôi được xếp ngồi chen vào giữa anh tài xế và một người đàn ông đứng tuổi, vì tôi

chẳng có hành lý gì ngoài cái túi đeo vai nặng chừng hơn ký-lô. Trong vị trí đó, có lẽ tôi là

hành khách chiếm ít khoảng trống nhất trên chuyến xe có giá vé đồng hạng này.

Chiếc xe tôi đang đi là loại xe Hoa Kỳ hình dáng

rườm rà, to và dài như một con kình ngư bằng sắt.

Hai cái đèn trước đầu xe như đôi mắt thật lớn và đuôi

là cặp đèn lái rườm rà vểnh lên cao. Không kể băng

tài xế, xe còn hai băng ngang phía sau, và một

khoảng trống khá rộng dùng để chở hàng hóa và cuối

xe là cái bửng cao độ 50 phân chặn ngang. Kiểu xe

của thập niên 60 này được tung ra thị trường có lẽ để

nhắm vào nhu cầu của các gia đình đông người.

Tuy nhiên, khi qua tới Việt Nam xe đã được cải biến

lại cho phù hợp để chuyên chở hành khách nên được

gọi là xe 'lô', bởi chữ 'location' trong tiếng Pháp. Loại

xe lô này đưa rước khách trên những tuyến đường

ngắn chừng trăm cây số đỗ lại để nhắm vào những người cần đi gấp. Xe chạy rất nhanh so

với xe đò bình thường. Mặc dù giá vé đắt hơn xe lớn và trên xe phải chen lấn chật chội,

nhưng xe lô rất tiện dụng và đúng giờ nên lúc nào cũng đông khách. Thông thường xe có đủ

chỗ cho tám người, kể cả tài xế, nhưng khi biến thành xe lô, có thể “nhét” tới 15 người hoặc

hơn nữa. Riêng khoảng trống phía sau, có thể chứa năm sáu người ngồi bệt xuống sàn xe

quay mặt tứ phía. Khi cần, cái bửng ở cuối xe cũng được hạ xuống để có thể chở thêm vài ba

người ngồi nhìn ngược về phía sau.

Nói tóm lại, hễ còn chỗ trống là cứ nhét, càng nhiều người càng tốt, có khi người này ngồi lên

đùi người khác cũng không ai lấy thế làm phiền. Có điều hay là, khi xe đã chật ních cả người

lẫn hành lý, nhưng hễ có khách đón, xe vẫn ngừng và còn đủ chỗ cho khách mới. Tôi phục tài

thu xếp của mấy anh tài xế xe lô. Hầu như anh nào cũng trẻ trung vui tính, lúc nào cũng cười

tươi khi xếp chỗ kèm theo câu nói: “Chịu khó ngồi chật chút nghe bà con, sắp tới nơi rồi!” Và

lúc nào câu nói ấy cũng có hiệu nghiệm.

Đoàn xe lô Minh Chánh hoạt động song song với những hãng xe đò lớn khác trên tuyến

đường Sài Gòn - Mỹ Tho, và cách mười phút là có một chuyến rời bến, trong khi xe lớn phải

đợi tới nửa giờ hoặc hơn.

Trên quốc lộ 4 nối liền Sài Gòn và các tỉnh miền Tây vào buổi chiều tà này, đường bắt đầu

vắng, xe cộ thưa thớt, nên xe tôi chạy rất nhanh. Ngồi yên trên xe một lúc, sự mệt nhọc và

chán chường choáng ngộp, như biến tôi thành người mộng du. Tôi lặng nhìn về phía trước,


cảnh vật vùn vụt chạy ngược chiều khi chiếc xe cứ ngon trớn nuốt ngắn đoạn đường. Tôi nhìn

nhưng dường như chẳng thấy gì và cũng chẳng buồn để ý tới tiếng cười nói ồn ào từ phía sau.

Bất thần, tôi có cảm giác lừ đừ như người vừa uống ly rượu mạnh, nên tựa đầu vào thành ghế,

xoay người tìm tư thế thoải mái, trong cái hốc nhỏ xíu giữa hai con người. Tôi nhắm mắt và

cố gạt những ý tưởng vụn vặt rối bời đang lẩn quẩn trong đầu, nhưng nào có quên được dễ

dàng. Quá khứ lại vồ lấy tôi. Những tháng ngày về làm nhiệm vụ Linh mục trong tỉnh Bến

Tre chưa được bao lâu, nhưng sao có quá nhiều việc xảy ra, và dường như từ chuyện lớn tới

chuyện nhỏ đều góp phần dẫn đưa tôi đến bước đường này.

Câu chuyện giữa anh tài xế và các cô các bà phía sau càng lúc càng náo nhiệt. Họ cười nói

huyên thuyên, nhưng tôi chẳng chú ý nghe được chuyện gì ra chuyện gì. Người đàn ông ngồi

cạnh tôi phía ngoài có dáng khắc khổ, gương mặt sạm nắng, ra dáng một người nông dân hơn

là người làm việc trong bàn giấy. Nhận xét này làm tôi cảm thấy dễ chịu, vì thời buổi bấy giờ

tôi rất dè dặt khi phải tiếp xúc với người lạ, nhất là những người nào có vẻ “cán bộ” thì càng

phải giữ kẽ nhiều hơn. Người đàn ông này, không có vẻ gì là cán bộ và cũng tỏ ra không hào

hứng góp chuyện với anh tài xế và bà con ở phía sau. Tôi ngồi lặng yên, mơ màng nhớ lại

những ngày tháng qua...

Mười tháng trước đây, tháng 7 năm 1975, tôi được bổ nhiệm về làm cha sở họ đạo La Mã,

thuộc huyện Giồng Trôm tỉnh Bến Tre. Vùng này, trước kia có tên là Bàu Dơi, một nơi nghèo

nàn dân cư thưa thớt. Tới đầu thập niên 50, ở đây có xảy ra hiện tượng Đức Mẹ hiện ra, khiến

nơi vắng vẻ này được nhiều người biết tới và dần dần trở nên một trung tâm hành hương khá

sầm uất, sau đó được nâng lên thành giáo xứ.

Theo lời kể lại, một hôm có người đàn bà đi mò cá dưới sông, nhặt được một khung ảnh cỡ

lớn nhưng không còn thấy hình ảnh gì. Có lẽ khung ảnh này chìm dưới nước đã lâu. Người có

được khung ảnh cũng chẳng biết làm gì với nó, nên đưa về nhà chèn vào vách lá che mưa che

gió.

Một hôm, tình cờ một người có đạo trong vùng tới chơi và thấy khung ảnh, nghĩ trước kia có

thể là ảnh thờ phượng nên xin về để trên bàn thờ trong gia đình. Thời đó trong vùng có chiến

tranh. Ngày nọ có cuộc hành quân trên sông của binh lính Pháp. Tàu Pháp bắn súng lớn, súng

nhỏ, làm sập nhiều nhà cửa. Trong cơn lửa đạn, gia đình có khung ảnh lo sợ vội chui xuống

dưới bàn thờ nấp và cầu nguyện xin Chúa và Đức Mẹ che chở.

Điều rất ngạc nhiên, là sau khi êm tiếng súng, người nhà bò ra và nhìn lên bàn thờ thì thấy

khung ảnh mờ đục trước kia đã lộ ra hình Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp một cách khá tỏ tường!

Sự kiện đó được trình cho giáo quyền đến chứng nhận và lập biên bản. Tin lành đồn ra, và

càng ngày càng có nhiều người tin tưởng tới kính viếng và cầu nguyện với Đức Mẹ. Dĩ nhiên

giáo quyền không chính thức công nhận, nhưng cũng không ngăn cấm lòng sùng kính của

giáo dân. Có rất nhiều người cầu xin và được ơn. Chứng tích này còn lưu lại trong các bia đá

“Tạ Ơn” gắn khá nhiều trong nhà thờ.

Vùng Bàu Dơi hẻo lánh trước kia, nay đã trở thành một trung tâm hành hương thu hút nhiều

người từ phương xa tới kính viếng. Đường sá được sửa sang và một số dân các nơi khác về

đây sinh sống. Tới năm 1953, khách hành hương dâng cúng tiền xây một ngôi nhà thờ, tuy

nhỏ nhưng rất khang trang, có cả các dãy nhà cho khách hành hương tạm trú. Nơi này được

Giám mục Ngô Đình Thục nâng lên thành họ đạo, tiếng miền Bắc là giáo xứ, lấy tên là họ

đạo La Mã để kính nhớ giáo đô Rôma.

Năm 1960 Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam (MTGPMN) ra đời, đã tạo nên một giai đoạn mới

trong lịch sử chính trị Miền Nam. Tình trạng an ninh người dân được hưởng những năm đầu

của Chánh quyền Ngô Đình Diệm dần dần giảm đi, theo nhịp độ hoạt động và sự lớn mạnh

của MTGPMN. Riêng tỉnh Bến Tre, có tên là “Quê Hương Đồng Khởi”, nơi mà MTGPMN

hoạt động mạnh mẽ, làm cho tình hình càng ngày càng căng thẳng hơn. Những năm tiếp theo,

cuộc giao tranh Quốc - Cộng càng lúc càng leo thang và bành trướng tới nhiều nơi, đặc biệt

trong tỉnh Bến Tre nói chung và tại họ đạo La Mã này nói riêng.


Trong tình thế đó, một số đông giáo dân tản cư lánh nạn, khách hành hương cũng thưa thớt

dần và họ đạo dần dần trở nên tiêu điều. Vì giáo dân tản cư lánh nạn gần hết, nên năm 1961

cha sở họ La Mã cũng rút đi, chỉ còn mấy Dì phước dòng Mến Thánh Giá Cái Mơn và một số

rất ít giáo dân ở lại trông coi nhà thờ và vườn tược. Từ đó, cha sở họ đạo Cái Bông nằm cách

đó 6 cây số lên xuống dâng lễ và phụ trách mặt tinh thần cho giáo dân. Ảnh Đức Mẹ Hằng

Cứu Giúp mà giáo dân các nơi thường về kính viếng cũng được đưa về nhà thờ Cái Bông cho

an toàn hơn.

Trong thời chiến, Nhà thờ La Mã trở thành nơi trú ẩn và dung thân cho cán bộ cộng-sản trong

vùng, vì ai cũng biết phía quốc-gia không bắn phá hoặc giội bom các cơ sở tôn giáo, nên các

nơi đó là điểm trú ẩn an toàn cho dân chúng và cán bộ khi có cuộc hành quân. Để cho danh

chính ngôn thuận, một số cán bộ MTGPMN cỡ lớn trong vùng, đã xin chịu phép Rửa tội và

nấp dưới bóng áo dòng của các Linh mục và các Dì phước, để che mắt cơ quan an ninh phía

quốc-gia. Nếu không tránh được mà phải bị bắt, thì cũng chính các Linh mục và các Dì

phước là những người họ chạy tới trước tiên.

Tình trạng này kéo dài trong nhiều năm đã tạo nên sự gắn bó khá mật thiết giữa các Linh

mục, các Dì phước với các cán bộ của MTGPMN trong vùng. Cho tới ngày 30 tháng Tư năm

1975, miền Nam rơi vào tay cộng-sản. Đối với nhiều người, đây là một cuộc đổi đời. Lúc bấy

giờ, tôi đang phục vụ tại Nhà thờ Chánh tòa Vĩnh Long.

Sau ngày 30 tháng 4 năm 1975, cuộc chiến tranh bom đạn đã chấm dứt, nên ở khắp nơi,

người dân tản cư lánh nạn trong thời kỳ chiến tranh bắt đầu thu xếp trở về sinh sống nơi chốn

cũ. Tại họ đạo La Mã cũng vậy, số giáo dân tản cư lánh nạn trong thời kỳ chiến tranh nay

cũng quay lại, nên số giáo dân càng ngày càng đông, có nhu cầu cần một Linh mục phụ trách.

Tôi được chỉ định nhiệm vụ này, và đã dọn tới đây vào đầu tháng Bảy năm 1975.

Lúc bấy giờ, tình thế đã hoàn toàn thay đổi. Những người đã từng núp bóng các Linh mục và

các Dì phước trước đây, bây giờ là những kẻ chiến thắng và một vài người đang nắm quyền ở

địa phương này. Lúc tôi tới, họ đạo còn có hai Dì phước và một Ban quí chức, tiếng miền

Bắc gọi là Hội đồng Giáo xứ, mà đa số trong đó là những cán bộ hoặc gia đình cán bộ.

Tôi là người từ tỉnh khác mới đổi về và là một gương mặt mới, hoàn toàn xa lạ với tất cả mọi

người trong giáo xứ và trong vùng. Mặc dù cố gắng tối đa để sống hòa đồng với mọi người,

nhưng dần dần tôi cũng trở thành người bị nghi kỵ và bị chú ý theo dõi, ngay cả trong số

những người gần gũi nhất với tôi trong họ đạo.

Đàng khác, trong cương vị một cha sở, tôi không thể im lặng trước một thứ tà thuyết vô thần

và thái độ chống báng tôn giáo một cách quá trắng trợn của họ. Tôi cũng không thể làm ngơ

trước sự can thiệp vào nội bộ

Documents

TÔI PHẢI SỐNG - anhbasam.files.wordpress.com · nghe nói nhiều về Hà Nội với 36 Phố Phường. Những bài hát truyền cảm, những câu thơ trữ tình tả