Tilstandsrapport 2015

for oppvekstsektoren

i Ål kommune

2

3

Innhold

1. Innleiing ........................................................................................................................................... 5

2. Oversikt over avdelingane i oppvekstsektoren ............................................................................... 5

2.1 Barnehage...................................................................................................................................... 5

2.1.1 Tilsyn ..................................................................................................................................... 6

2.2 Skule .............................................................................................................................................. 7

2.3 Andre avdelingar i oppvekstsektoren............................................................................................ 8

3. Nasjonale planar og lokale styringsdokument ................................................................................ 8

3.1 Rammeplanen for barnehagane.................................................................................................... 8

3.2. Kunnskapsløftet for skulane ......................................................................................................... 8

3.3. Ny rammeplan i kulturskulen ....................................................................................................... 8

3.4. Betre læring i Ål ............................................................................................................................ 9

3.5. Kvalitetsmål .................................................................................................................................. 9

4. Kvalitetsmåla tidleg innsats og tilpassa opplæring ....................................................................... 10

4.1. Snu spespedkurven .................................................................................................................... 10

4.2. Nasjonale prøveresultat på landsgjennomsnittet ...................................................................... 11

4.2.1. Engelsk ................................................................................................................................ 12

4.2.2. Rekning ............................................................................................................................... 13

4.2.3. Lesing ................................................................................................................................... 14

4.3. Grunnskulepoeng etter 10. trinn på landsgjennomsnittet ........................................................ 15

4.4. Kort rapport frå dei ulike avdelingane i oppvekst ...................................................................... 16

4.4.1. Barnehage............................................................................................................................ 16

4.4.2. Skule .................................................................................................................................... 17

4.4.3. PPT (pedagogisk-psykologisk teneste) ................................................................................ 18

4.4.4. Kulturskulen ......................................................................................................................... 19

4.4.5. Helsestasjonen .................................................................................................................... 19

4.4.6. Innvandrartenesta/vaksenopplæringa ................................................................................ 19

5. Formidling og kulturarbeid og Fysisk fostring og psykisk helse .................................................... 20

5.1. Resultat elevundersøking betre enn landsgjennomsnittet ........................................................ 20

5.2. Elevane skal gjennom eigenvurdering vise til fysisk framgang .................................................. 20

5.3. Alle er fysisk aktive minst 60 minutt kvar dag ............................................................................ 21

5.4. Status formidling og kulturarbeid i avdelingane ........................................................................ 21

5.4.1 Barnehage og skule .............................................................................................................. 21

5.4.2. Kulturskulen ......................................................................................................................... 21

5.4.3. Innvandrartenesta/Vaksenopplæringa ............................................................................... 22

4

5.5. Status fysisk fostring og psykisk helse i avdelingane .................................................................. 22

5.5.1. Barnehage og skule ............................................................................................................. 22

5.5.2. Helsestasjonen .................................................................................................................... 22

5.5.3 Innvandrartenesta/ Vaksenopplæringa ............................................................................... 23

6. Brukarundersøking i barnehagane ................................................................................................ 23

7. Avrunding ...................................................................................................................................... 23

5

1. Innleiing Kommunen ved kommunestyret er formell eigar av dei kommunale barnehagane og skulane. Kommunestyret har eit overordna ansvar for at barnehagane og skulane er målretta og gir eit kvalitativt og tilpassa godt tilbod til barn og unge. Etter Opplæringslova § 13-10 skal Ål kommune ha eit forsvarleg system som sikrar at lover og forskrifter blir helde. I tillegg skal systemet sikre oppfølging av resultat frå dei nasjonale kvalitetsmålingane. Det overordna målet er å bidra til kvalitetsutvikling på alle nivå i grunnopplæringa og slik auke læringsutbyttet for den einskilde eleven. Frå 2010 er kommunen pålagt å utarbeide ein årleg tilstandsrapport for grunnskulen. Tilstandsrapporten skal vere eit viktig styringsverktøy for skuleeigar, og skal hjelpe dei folkevalde, administrasjonen og avdelingsleiarane til å evaluere og utvikle tenestene i sektoren. I Ål kommune vil politikarane at denne rapporten også skal inkludere barnehagane, PPT, kulturskulen og helsestasjonen. Tilstandsrapporten for 2015 tek utgangspunkt i dei fire kvalitetsmåla i Betre læring i Ål kommune.

Tilstandsrapporten gir eit bilete av kor langt ein har kome og korleis oppvekstsektoren arbeider for å

nå kvalitetsmåla med tilhøyrande resultatmål, måleverktøy og strategiar.

Det er i januar 2016 gjennomført eit dialogmøte med kvar enkelt avdeling i oppvekst. I desse møta

har i regelen desse møtt: oppvekstleiar, avdelingsleiar, representantar for tilsette, for FAU og politisk

representant i SU. Oppsummering etter dialogmøta er arbeidd inn i denne tilstandsrapporten.

2. Oversikt over avdelingane i oppvekstsektoren Til oppvekstsektoren i Ål høyrer fire barneskular, ein ungdomsskule, fem offentlege barnehagar, kulturskule, innvandrartenesta/VO, PPT, helsestasjon og eit oppvekstkontor. Fleire opplysningar er å finne på heimesida www.aal.kommune.no

2.1 Barnehage Per 15.12.2015 Barnehage i Ål

Godkjenning

Grunnbemanning Styrking

Språk-ressurs Styrar Pedagog Assistent Dispensasjon

Nordbygdene bhg 2 avd, 36 plassar 1,0 2,7 3,5 0,1

Sando bhg 2 avd, 36 plassar* 1,0 1,8 4,2 1,2 0,1

Skattebøl bhg 2 avd, 42 plassar 1,0 2,9 4,3 1,0

Sundre bhg 6 avd, 108 plassar 1,6 7,0 9,6 2,6 0,2

Torpo bhg 2 avd, 36 plassar 0,8 2,5 3,5 1,0

*) I tillegg kjem 6 plassar som blir nytta av barn frå Ål statlege mottak. Desse plassane blir finansiert med midlar frå IMDI.

August 2015 la Solflekken familiebarnehage ned drifta. Med denne nedlegginga er det no berre kommunale barnehagar i Ål kommune. Per 15.12.15 hadde 202 barn plass i barnehagane i Ål. Dette er ein nedgang på 18 barn frå tilsvarande rapporteringstidspunkt i 2014. Ål kommune har full barnehagedekning og alle som har søkt plass har fått tilbod. Dei ordinære barnehagane i Ål har ei grunnbemanning på to assistentar og ein pedagogisk leiar per 18 barn over tre år og per 9 barn under tre år. Dette er ei grunnbemanning som har vore fylgd i

6

mange år og som dei aller fleste kommunane i Norge fylgjer. I planen «Betre læring» er det eit mål å ikkje redusere denne. For å auke kvaliteten på barnehagetilbodet er det heller eit mål å auke pedagog-ressursen, men dette krev auka rammer, noko som førebels ikkje er prioritert i budsjettsamanheng.

Det er ikkje krav om utdanning for å vere assistent, men fleire av dei fast tilsette har siste åra utdanna seg til barne- ungdomsarbeidar.

Med m.a. innføring av bunden tid på arbeidsplassen for pedagogiske leiarar for nokre år sidan, har barnehagane meldt om at meir tid går med til møteverksemd. Assistentressursen har difor frå hausten 2015 vorte auka med 20 % i kvar barnehage, slik at grunnbemanninga no er 3,20 % stilling pr. avdeling. Barnehagane har meldt attende at dette har letta gjennomføring av bunden arbeidstid og gjennomføring av møte generelt, utan at det går så mykje ut over tilbodet til barna. Frigjering av midlar i samband med nedlegging av private barnehagar har gjort dette mogleg.

Kollonna Dispensasjon i tabellen på s. 5 er knytt til styrar og pedagog. Barnehagane må søkje Ål kommune som barnehagemyndigheit, om dispensasjon for å tilsette andre i desse stillingane dersom dei ikkje får tilsett kvalifisert personale i samsvar med Lov om barnehage. For hausthalvåret har det vore innvilga dispensasjon i ein barnehage.

Dei siste åra har barnehagane teke inn barn frå flyktningar som er busette i kommunen og frå familiar som er arbeidsinnvandrarar. På grunn av framandt språk og tidlegare opplevingar, har dette gjeve barnehagane særlege utfordringar. I mange tilfelle er det nødvendig å styrke personalressursen i ein periode. Ål kommune får statstilskot til minoritetsspråklege barn tilsvarande 40 % stilling. Denne ressursen er fordelt på tre barnehagar.

Tabellen under syner netto driftsutgifter til barnehage per innbyggar. Ål kommune brukar mindre til barnehage per innbyggar enn fylkesgjennomsnittet.

2.1.1 Tilsyn Lov om barnehagar § 16 pålegg Ål kommune som tilsynsmyndigheit å drive tilsyn med barnehagane for å sikre at dei driv i samsvar med lover og forskrifter. Frå hausten 2014 til våren 2015 vart det gjennomført tilsyn ved alle barnehagane i Ål kommune. Tilsynet hadde fokus på § 1(formål), § 3(barn sin rett til medverknad) og § 4(foreldreråd og samarbeidsutval). Det vart ikkje avdekka avvik eller merknader. Det vart gjeve nokre få forbetringspunkt. Tilsynet konkluderte med god kvalitet i barnehagane.

7

2.2 Skule Tabellen syner oversikt over tal på elevar ved skulane inndelt etter årskull og tal på årsverk: Skulane i Ål 1 2 3 4 5 6 7 Sum Årsverk, 2015 kollonne: 1 2 3 Leveld skule

10 11 11 12 17 13 11 85 1.kolone: årsverk m. godkjent undervisningskompetanse 2.kolonne: årsverk utan godkjent undervisningskompetanse på årstrinnet 3.kolonne: årsverk assistentar, ikkje SFO

8,88 _ 1,60

Nedre–Ål skule

24 27 25 25 34 44 42 221 19,66 1,61 7,37

Skattebøl skule

16 6 22 7 0 0 0 51 4,97 _ 1,41

Torpo skule

12 10 17 9 20 9 12 89 10,02 - 1,76

8 9 10 Ål ungdomsskule

191 60 80 51 18,56 1,40 1,55

SUM 62 54 75 53 71 66 65 637 62,09 3,01 13,68 Tala i tabellen byggjer på GSI innrapportering hausten 2015.

Ål kommune har i gjennomsnitt god lærartettleik pr. elev. I Ål har ein kontaktlærar i snitt ansvar for 13 barn. Dei siste åra har dette talet veksla mellom 12 og 13.. I Buskerud er talet 17 og på landsbasis er det 16 elevar per kontaktlærar.

Tal på elevar per kontaktlærar Tal på elevar per lærar på trinnet Trinn Ål Buskerud Nasjonalt Ål Buskerud Nasjonalt Årstal 13 14 15 13 14 15 13 14 15 13 14 15 13 14 15 13 14 15 1.-4.trinn 13 12 12 18 18 18 17 17 17 10 8 7 12 12 12 11 11 12 5.-6.trinn 13 13 16 17 17 18 16 16 17 6 7 8 9 10 10 9 9 9 8.10.trinn 14 12 11 15 15 14 15 15 15 6 7 6 8 8 8 8 8 8 Alle trinn 13 12 13 17 17 17 16 16 16 7 7 7 10 10 10 9 9 9 Tal frå GSI haust 2015, tala er avrunda.

Kollonna Tal på elevar per lærar på trinnet, inneheld alle lærarroller på eit trinn, t.d. kontaktlærar, faglærar og spesialpedagogisk lærar. Totalt sett har skulane i Ål betre lærartettleik enn i Buskerud og på landsbasis. Tala våre er små. Endring frå eitt år til det neste skuldast i hovudsak endring i elevtal på trinnet. I sum er elvtalet stabilt; 641 i fjor, 637 dette skuleåret. Sjølv om oppvekstsektoren har redusert lærartalet med 8-10 stillingar, er det framleis god lærardekning på barnetrinnet samanlikna med Buskerud og najsonalt nivå. At barneskuleelevane er fordelte på fire barneskular er ei medverkande årsak. Frå 1.august 2015 kom nye formelle kompetansekrav for å undervise på barnetrinnet og ungdomstrinnet. Det nye er at kompetansekravet også har tilbakeverkande kraft, slik at lærarar som tok lærarskulen for nokre år attende ikkje lenger har den rette formelle kompetansen til å undervise. Det er faga norsk, samisk, norsk tegnspråk, engelsk og matematikk som set krav til den formelle kompetansen. På barnetrinnet er no kravet 30 studiepoeng, og på ungdomsskuen er kravet 60 studiepoeng (grunnfag) for det aktuelle faget. I skrivande stund er det uklart kva konsekvensar dette får, men oppvekstsektoren vil uansett kartlegge for sjå om vi oppfyller dei nye krava. Over tid har driftsbudsjetta stått uendra. Denne problemstillinga vart teken på alvor i budsjett 2016 og summen til frie driftsmiddel er auka med kr. 400.000 til 2.1 mill.

8

2.3 Andre avdelingar i oppvekstsektoren Andre avdelingar Ål kulturskule Per 09.02 går det 288 elevar fordelt på 340 elevplassar i kulturskulen, og 49 elevar er

på venteliste. 14 lærarar (inkl. rektor) i hovudsak i deltidsstillingar. Disiplinar: dans, yoga, slagverk, song, piano, hardingfele, gitar, bass, kreativ skriving, visuell kunst og teater. Rektor administrerer også Den kulturelle skulesekken i kommunen.

PPT for Ål og Hol 7,5 stillingar med leiar og merkantil. I tillegg kjem 0, 5 stilling logoped PPT skal hjelpe barnehage og skule med kompetanse- og organisasjonsutvikling for å legge til rette for elevar med særlege behov og utarbeide sakkunnig vurdering der lova krev det.

Helsestasjonen 5, 5 stillingar er fordelte på jordmødre, helsesøstrer og sekretær. Desse skal ivareta tenesteområda: Svangerskapsomsorg og helsestasjonstenester for små barn, skulehelseteneste 5-20 år, helsestasjonen for ungdom, reisemedisin, smittevern, helseteneste for asylsøkarar og influensavakinasjon. I tillegg har Helsestasjonen prosjekt «Foreldrestøttande tiltak i heimen».

Innvandrertenesta/VO Lærarar, 5,6 stillingar, ved Ål vaksenopplæring underviser busette flyktningar og familiesameinte frå Ål og Hol, arbeidsinnvandrarar, bebuarar på asylmottaket på Torpo og einslege mindreårige asylsøkjarar frå Kongshaugen i Hol, til saman om lag 110 elevar. To lærarar i deltidstilling underviser etnisk norske etter § 4A-1 i opplæringslova. Frå 01.03.16: To flyktningkonsulentar i til saman 150 % har ansvar for å etablere og integrere busette flyktningar, 25 personar kvart år. I tillegg har avdelinga ei leiarstilling i 100%.

3. Nasjonale planar og lokale styringsdokument

3.1 Rammeplanen for barnehagane

Arbeidet i barnehagen er tufta på den nasjonale rammeplanen, som er under revidering og blir

gjeldande frå hausten 2017. Gjennom omsorg, leik og læring skal barnehagane byggje sosial og

språkleg kompetanse ved å arbeide med aktivitetar innan desse fagområda:

o Kommunikasjon, språk og tekst o Kropp, rørsle og helse o Kunst, kultur og kreativitet o Natur, miljø og teknikk o Etikk, religion og filosofi o Nærmiljø og samfunn o Tal, rom og form

Barnehagane pliktar å lage eigne årsplanar som viser korleis dei arbeider med fagområda.

3.2. Kunnskapsløftet for skulane I skulen er den nasjonale læreplanen det viktigaste styringsdokumentet for undervisninga. Alle aktivitetar i skulen skal vere forankra i læreplanen Kunnskapsløftet. Læreplanen inneheld ein generell del, som handlar om å utvikle heile mennesket, og ein meir konkret fagplandel. Kvar einskild lærar og kvar skule har det operative ansvaret.

3.3. Ny rammeplan i kulturskulen Dei kommunale kulturskulane har ei viktig rolle i det norske opplæringssystemet og i det lokale kulturlivet. Sidan oppstarten på 1960-talet har kulturskulane hatt ei sterk utvikling og vekst. Dei

9

kommunale kulturskulane i landet har i dag rundt 125 000 elevplassar. Sidan 1997 har kulturskulane vore heimla i Opplæringslova: § 13-6. Musikk- og kulturskuletilbod: «Alle kommunar skal aleine eller i samarbeid med andre kommunar ha eit musikk- og kulturskuletilbod til barn og unge, organisert i tilknyting til skuleverket og kulturlivet elles». Den norske kulturskulemodellen har vekt stor interesse også utanfor landegrensene, i det europeiske kulturskulesamarbeidet og i dei nordiske nabolanda våre. Rammeplanen: Tilbodet til kulturskulen skal ha høg kvalitet både fagleg og pedagogisk. I framtida

skal kulturskulen kunne tilby større breidde i tilboda sine. Rammeplanen kategoriserer dei ulike

tilboda i tre opplæringsprogram; aktivitet, opplæring og fordjuping. Det er eit mål å kunne etablere

tilbod av høg kvalitet både innan grunnprogrammet, kjerneprogrammet og fordjupingsprogrammet.

Rammeplanen «Mangfald og fordjuping» byggjer på Norsk kulturskoleråd sin Strategi 2020 og på

rammeplanen frå 2003 – «På vei til mangfold». Rammeplanen er eit grunnlagsdokument for

utviklinga av nasjonale standardar og lokale læreplanar i skuleslaget.

3.4. Betre læring i Ål Strategidokumentet Betre læring i Ål kommune 2011 – 2015, vart vedteke av Ål kommunestyre 15. juni 2011. Dette strategidokumentet viser kva oppvekstsektoren i Ål kommune skal satse på for å betre læringsutbyttet hos barn både i barnehage og skule, og det skal sikre at alle får den opplæringa dei har krav på. Strategidokumentet blir revidert våren 2016. Hovudmålet i Betre læring er: Kommunen vil hjelpe alle som veks opp i Ål til å bli flygedyktige og rotfaste. Kvar enkelt skal få hjelp til å bruke vengene slik at dei får innsikt, vidsyn og perspektiv. Kvar enkelt skal få hjelp til å rotfeste røter som gir næring og kraft til å meistre eigne liv og tru på eigne krefter. I Ål kommune vil me ha fokus på læringsutbytte i eit oppvekstmiljø som balanserer krav og meistring, og der alle blir sett og verdsett. I møtet mellom krav og meistring skal kvar enkelt få motivasjon til å arbeide mot nye mål. Til Strategidokumentet høyrer ein handlingsplan med fire strategiar: 1. Formulere kvalitetsmål for læring 2. Etablere felles pedagogisk plattform for oppvekstsektoren 3. Arbeide målretta med fire satsingsområde: Tidleg innsats, Tilpassa opplæring, Formidling og

kulturarbeid, Fysisk fostring og psykisk helse. 4. Legge til rette for gode læringsmiljø.

3.5. Kvalitetsmål Rammeplanen i barnehagen med lokale årsplanar og læreplan (Kunnskapsløftet) i skulen med fagplanar, har læringsmål. Desse måla styrer innhaldet i det pedagogiske arbeidet. Oppvekstsektoren i Ål har i tillegg strategidokumentet og handlingsplanen Betre læring som styringsverktøy. På bakgrunn av dette vedtok kommunestyret den 18.oktober 2012 fire kvalitetsmål for oppvekstsektoren i Ål. Kvalitetsmåla er ei konkretisering av hovudmålet i strategidokumentet Betre læring. Gjennom eit sett med måleverktøy, strategiar og resultatmål skal oppvekstsektoren saman arbeide for å nå kvalitetsmåla. Kvalitetsmåla blir revidert våren 2016, gjennom arbeidet med revideringa av Betre læring.

Tilstandsrapporten for 2015 rapporterer på dei fire kvalitetsmåla i Betre læring. Kapittel 4 rapporterer på kvalitetsmål 1 og 2. Kapittel 5 rapporterer på kvalitetsmål 4 og 5.

10

4. Kvalitetsmåla tidleg innsats og tilpassa opplæring 1. Tidleg innsats: Alle med avvikande utvikling og lærevanskar får hjelp i barnehage eller på småskuletrinnet. 2. Tilpassa opplæring: Alle har reell framgang i språk- og begrepsutvikling, lesing, skriving og rekning. Kvalitetsmåla tidleg innsats og tilpassa opplæring høyrer saman. Tideleg innsats og tilpassa opplæring skal førebygge, fremme og heve læringsutbyttet til alle barn.

4.1. Snu spes.ped.kurven Kvalitetsmålet Tidleg innsats skal sikre at alle med avvikande utvikling og lærevanskar får hjelp i barnehage eller på småskuletrinnet. Eit av resultatmåla er å snu spes.ped.kurven. Målet er å dreie innsatsen frå einskildvedtak og over mot systemarbeid og tilpassa opplæring. I 2015 fekk 7 barn spesialpedagogisk hjelp i barnehagen. For 2012, 2013 og 2014 var tala 6, 4 og 5 barn. Gjennom mellom anna Felles Løft har barnehagen fått auka kompetanse på språk- og sosial utvikling. I eit tidleg innsats-perspektiv er det viktig å kunne prioritere hjelp til barnehagebarn med særlege behov. I Ål kommune har 14,4 % av barna vedtak om spesialundervisning. For Ål er dette ein reduksjon på 0,9 % frå 2014. I 2015 er landsgjennomsnittet det same som fjoråret, 7,9 % i følgje GSI. Tabellen under syner kor mange elevar som får einskildtvedtak i grunnskulen i Ål:

Tal frå GSI haust 2015

På 1.-4.trinn er talet på elevar med einskildvedtak redusert frå 24 hausten 2014 til 22 elevar hausten 2015. På 5.-6.trinn er reduksjonen på 8 elevar frå 39 til 31. På ungdomstrinnet har talet auka med 4 elevar frå 35 til 39. Noko av årsaka til dette er den høge toppen på mellomtrinnet i åra før. I løpet av to år bør den grøne søyla vere under 2013/2014-nivå. Mykje av ressursane i skule og barnehage er knytt opp til einskildvedtak. Skulen i Ål har totalt i skuleåret 2015/2016 om lag 46 500 lærartimar. 9742 av desse timane, eller om lag 21 %, er bundne opp til einskildvedtak. Skuleåret 2013/2014 var talet 25 % og i 2014/2015 24%. Dette indikerer at tiltak som er sett i gang i sektoren gir resultat, men målet er at endå meir av denne ressursen bør

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

1.-4.trinn

5.-7.trinn

8.-10.trinn

11

vere tilpassa opplæring. Dette gjeld særleg elevar som har få timar med vedtak. Desse elevane bør få hjelp i ordiner undervisning og/eller med tilrettelegging, t. d. tekniske hjelpemiddel. Tabellen under syner prosentdelen av alle lærartimar som blir nytta til spes.ped. på dei ulike trinna. Andelen av alle lærartimar som blir nytta til spesialundervisning, §5-1 Ål Nasjonalt 2013/2014 2014/2015 2015/2016 2013/2014 2014/2015 2015/2016 1.-4.trinn 21 17 21 14 13 14 5.-7.trinn 31 31 24 20 19 20 8.-10.trinn 22 24 18 21 20 21

Prosentdelen av lærartimar nytta til spesialundervisning er redusert både på mellomtrinn og på ungdomsskulen. Ungdomsskulen starta eit prøveprosjekt hausten 2015, der alle elevar i 8. trinn med spesialundervisning starta opp utan einskildvedtaka frå barneskulen. Tanken med ordninga var å først sjå korleis eleven fungerte i ein ny læresituasjon, før det vart gjort ei ny sakkyndig uttale og nytt vedtak vart fatta. Prosjektet vil bli utvikla vidare komande skuleår. Sektoren er i gang med systemarbeid og ulike prosjekt der målet er meir og betre tilpassa opplæring. Hausten 2014 starta prosjektet «Tilpassa opplæring» opp. PPT har prosjektstyringa. Med dette prosjektet ynskjer sektoren å frigjere ressursar til to-lærarsystem og fleksible løysingar som gjekk tapt i sparekatalogen, viktige ordningar for å sikre tidleg innsats og tilpassa opplæring. Gjennom tilleggsskolering blir PPT klargjort for å ta ei endå større veilederrolle tettare på barn og elevar (elevgrupper). Inneverande skuleår arbeider også ein spesialpedagog i 40 % stilling med direkte hjelp mot barn i barnehagen og elevar i småskulen. Målet er å kvalitetssikre og redusere behovet for oppmelding til PPT. Dette blir eit viktig innsatsområde også i 2016.

4.2. Nasjonale prøveresultat på landsgjennomsnittet Nasjonale prøver skal vere eit analyseverktøy i det pedagogiske arbeidet til læraren, rektor og skulen, og er eit av fleire verktøy som fortel noko om læringsutbytte til eleven. Nasjonale prøver fortel ikkje heile sanninga om skulen eller kommunen. Resultata frå nasjonale prøver har størst verdi i det interne analysearbeidet der det blir sett saman med annan relevant informasjon. Eit av resultatmåla for oppvekst i Ål er å ha nasjonale prøveresultat på landsgjennomsnittet. Dette kan ein vise på to måtar: Det eine er å måle meistringsnivået (tabell 1). Meistringsnivået blir målt i såkalla skalapoeng. Skalapoenget viser gjennomsnittet av alle elevresultata for prøva. Talet i parentes seier noko om kor sikre vi kan vere på at gjennomsnittet er gyldig. Eit lite utval elevresultat gir automatisk eit større tal i parentesen. Difor er parentestala for Ål mykje høgare enn dei nasjonale tala. Til større talet i parentesen er, til meir usikkert er gjennomsnittstalet. Med stort parentestal kan me med andre ord ikkje vere heilt sikre på kor gjennomsnittleg skalapoeng ligg. Det andre er å sjå korleis elevane på trinnet er fordelt på dei ulike meistringsnivåa (tabell 2). I tabell 2

er meistringsnivå 1 låg meistring, og 3 er det høgste for femte trinn. 5 er det høgste meistringsnivået

for ungdomstrinnet. Tala i tabellane er henta frå Nasjonale prøver haust 2015 i PAS/skuleporten.

Dei nasjonale prøvene måler ferdigheiter i · Engelsk · Rekning · Lesing

12

4.2.1. Engelsk Tabell 1:

5. trinn i Ål kommune (46 skalapoeng) ligg under landsgjennomsnittet (50 skalapoeng). Resultatmålet

for engelsk er ikkje nådd for 5.trinn.

Gjennomsnittleg skalapoeng for 8.trinn i Ål er 51 skalapoeng. Me kan ikkje konkludere med betre

resultat enn landsgjennomsnittet (50 skalapoeng) fordi parentestalet er 2,5, men me kan rekne med

at resultatmålet for engelsk i 8.trinn er nådd. I fjor var skalapoenga for 8. trinn 46 i Ål og 50 for

landet, med andre ord ein god framgang dette siste året.

Tabell 2: 5. trinn engelsk

8. trinn engelsk

Ål kommune ligg under gjennomsnittleg meistringsnivå både nasjonalt og på fylket for 5. trinn. Det er også prosentvis færre elevar som presterer på det høgste meistringsnivået. Resultatet for 5. trinn er også dårlegare enn det var året før.

Gjennomsnittleg skalapoeng Trinn 5. trinn 8. trinn Ål kommune 46 (1,9) 51 (2,5) Buskerud fylke 50 (0,3) 50 (0,4) Nasjonalt 50 (0,1) 50 (0,1)

13

Ser ein på fordelinga på dei fem meistringsnivåa for 8.trinn, har Ål prosentvis fleire elevar på det høgste meistringsnivået enn gjennomsnittet i fylket og landet. Andelen elevar totalt på meistringsnivå 4 og 5, ligg på 8. trinn like under det nasjonale gjennomsnittet. Størst andel elevar på 8.trinn ligg på meistringsnivå 3 i Ål. For Ål er dette ein stor framgang frå året før.

4.2.2. Rekning Tabell 1:

Av tabellen kan vi lese at gjennomsnittleg skalapoeng for 5. trinn i Ål kommune er 49, mot 50 nasjonalt, men fordi talet i parentes overlappar 50, kan me ikkje konkludere med at resultatet er under landsgjennomsnittet. For 8. trinn er gjennomsnittleg skalapoeng over nasjonalt gjennomsnitt (51/50), men me kan ikkje vere sikre på at gjennomsnittet er høgare enn det nasjonale, fordi talet i parentes overlappar det nasjonale gjennomsnittet. Men me kan med rimeleg stor sikkerheit seie at resultatmålet i rekning for 8. trinn er nådd. På same måte kan me rekne med at resultatmålet for 9.trinn i rekning er nådd. Tabell 2: 5. trinn rekning

8. trinn rekning

Gjennomsnittleg skalapoeng Trinn 5. trinn 8. trinn 9. trinn Ål kommune 49 (2,2) 51 (2,6) 54 (2,2) Buskerud fylke 50 (0,3) 50 (0,4) 53 (0,3) Nasjonalt 50 (0,1) 50 (0,1) 54 (0,1)

14

9. trinn rekning

Dei tre meistringsnivåa på 5.trinn syner at Ål har prosentvis færre elevar som ligg på det lågaste meistringsnivået enn på landsbasis, noko som er positivt. Men vi har også ein lågare andel elevar på det høgste meistringsnivået, samanlikna med fylket og nasjonalt.

For 8. trinn og 9.trinn har Ål kommune prosentvis fleire elevar på dei to høgste meistringsnivåa (gul og grøn) i rekning, samanlikna med fylket og nasjonalt. Slike tal kan vere eit resultat av godt arbeid i faget på fleire trinn. Ungdomsskulen samanliknar også årets 9. trinn med resultatet dei same elevane hadde på 8. trinn. Same klasse viser stor framgang frå 8. til 9. trinn.

4.2.3. Lesing Tabell 1:

Gjennomsnittlege skalapoeng viser at 5. trinn i Ål har 48 mot 50 poeng nasjonalt. Talet er usikkert, men me må truleg akseptere at resultatmålet om landsgjennomsnittet ikkje er nådd for 5. trinn. Gjennomsnittlege skalapoeng viser at 8. trinn har 50 poeng både i Ål og nasjonalt. Gjennomsnittleg skalapoeng viser at 9. trinn har 52 i Ål mot 53 poeng nasjonalt. Med overlapp er det sannsynleg at resultatmålet for lesing er nådd for 8. og 9. trinn, men resultatet på 9. trinn er svakare enn året før.

Tabell 2: 5. trinn lesing:

Gjennomsnittleg skalapoeng

Trinn 5. trinn 8. trinn 9. trinn

Ål kommune 48 (2,3) 50 (2,3) 52 (2,2) Buskerud fylke 50 (0,4) 50 (0,3) 53 (0,3) Nasjonalt 50 (0,1) 50 (0,1) 53 (0,1)

15

8. trinn lesing:

Lesing 9. trinn:

På 5. trinn er andelen elevar i Ål på meistringsnivå 3 for låg. Det same gjeld 8. trinn og 9.trinn. For få elevar ligg på meistringsnivå 4 og 5. Frå 8. til 9. trinn har fleire elevar kome opp på eit høgare meistringsnivå. Denne trenden er nasjonal, men den viser også at ungdomsskulen over fleire år har arbeidd målretta med lesetrening etter svake resultat i 8.trinn. Også årets nasjonale prøve viser at dette har effekt.

4.3. Grunnskulepoeng etter 10. trinn på landsgjennomsnittet Grunnskulepoeng etter 10. trinn i samsvar med landsgjennomsnittet er eit av resultatmåla i Betre læring. Grunnskulepoeng for 10.trinn for perioden 2008 - 2015: Indikatorar og nøkkeltal 07-08 08-09 09-10 10-11 11-12 12-13 13-14 14-15 Grunnskulepoeng, gj.snitt. Ål kommune

40,0 38,9 38,7 39,4 38,6 40,6 39,0 40,5

Grunnskulepoeng, gj.snitt. Buskerud fylke

39,6 39,2 39,7 39,9 39,8 40,5 40,1 40,9

Grunnskulepoeng, gj.snitt. Nasjonalt

39,6 39,5 39,8 39,8 39,9 40,1 40,4 40,8

Tal frå skuleporten vår 2015

Grunnskulepoeng er snittkarakteren ein får ved å legge saman alle fagkarakterane, dele på fag og gange med 10. Grunnskulepoeng etter 10.trinn våren 2015 viser 40,5 eller karakteren 4,05 i

16

gjennomsnitt. Landsgjennomsnittet er 40,8. Resultatmålet i Betre læring er så godt som nådd. Det er likevel viktig å understreke at med eit lite elevtal vil resultatet variere frå år til år. Elevundersøkinga på ungdomsskulen viser god framgang i kategori Læringskultur sidan vår 2010, med eit svakt steg attende i 2015. God læringskultur i eit skulemiljø er viktig for å oppnå meir stabilt gode resultat over tid:

Ål ungdomsskule (haust 2015) Læringskultur 3,8

Ål ungdomsskule (Høst 2014) Læringskultur 4,0

Ål ungdomsskule (Høst 2013) Læringskultur 3,6

Ål ungdomsskule (Vår 2013) Læringskultur 3,7

Ål ungdomsskule (Vår 2012) Læringskultur 3,5

Ål ungdomsskule (Vår 2011) Læringskultur 3,2

Ål ungdomsskule (Vår 2010) Læringskultur 2,9

Tal frå skuleporten haust 2015

Gjennomsnitt skriftleg grunnskuleeksamen våren 2013 - 2015 for 10.trinn: Ål Fylket Nasj Ål Fylket Nasj Ål Fylket Nasj Ål Fylket Nasj

2012 2013 3014 2015 Matematikk 3,5 2,9 3,1 3,0 3,1 3,1 2,9 2,9 3,0 3,8 3,6 3,5 Engelsk 3,5 3,8 3,8 4,1 3,7 3,8 3,6 3,5 3,7 3,4 3,9 3,9 Norsk h.m. 3,1 3,5 3,4 3,6 3,4 3,4 3,4 3,5 3,4 3,9 3,8 3,8 Norsk s.m. 3,4 3,3 3,3 3,4 3,2 3,2 3,1 3,0 3,1 3,8 3,6 3,6 Tal frå skuleporten vår 2015

Resultat nær landsgjennomsnittet er målsetjinga. Ål kommune ligg over landsgjennomsnittet både i matte og norsk, litt under i engelsk. Målet i Betre Læring er nådd med unntak av faget engelsk. Fråfall i vidaregåande skule har minka frå 28 % i 2011 til 16 % i 2014. Tala er henta frå Folkehelseprofilen til Ål kommune (tal i parentes er for hhv. Buskerud og landet).

Fråfall i vidaregåande

2011 28 (28/26)

2012 25 (27/25)

2013 23 (27/25)

2014 16 (24/24)

4.4. Kort rapport frå dei ulike avdelingane i oppvekst

4.4.1. Barnehage Alle barnehagane har, med noko ulik vektlegging, arbeidd mot kvalitetsmåla knytt til tidleg innsats og

tilpassa opplæring ved å:

· Gjennomføre «Overgangsplan for oppvekstsektoren i Ål kommune» for å sikre god overgang frå barnehage til skule. Vart vedteke 17.feb. 2015 og har fått gode attendemeldingar.

· Vere med på KUPP (kompetanseutvikling av pedagogiske prosesser) i Hallingdal. Tema dette barnehageåret, 2015-2016, er psykisk helse med vekt på barn som pårørande.

· Implementere «Sammen i barnehagen - plan mot utestenging og mobbing i Hallingdal», som blei vedteke hausten 2015. Dette er eit resultat av fjorårets satsing i KUPP på barns psykososiale miljø med fokus på førebygging og reduksjon av mobbing og krenkande adferd.

· Gjennomføre «Likestillingsplan for barnehagane i Hallingdal» som blei vedteke haust 2015. · Gjennomføre og analysere TRAS-resultat (TRAS = Tidleg registrering av språkutvikling).

17

· Bruke BU-modellen og 30-ordslista, metodar som fremmar språk- og begrepsinnlæring.

I tillegg har barnehagane eigne større og mindre tiltak retta mot Tidleg innsats og Tilpassa

opplæring. Kort oppsummering med nokre døme etter dialogmøta gjennomført januar 2016:

Nordbygdene barnehage:

- Bruk av Marte Meo-rettleiing med fokus på eigen praksis i relasjon vaksne - barn. - Sikre språkutvikling med språkverkstad, temakasser og dialogisk lesing.

Sando barnehage:

- Sosial kompetanse er fokusområde og tek i bruk ulike verktøy som «Musa Marius»». - Utviklar språkverktøy med utgangspunkt i SymbolSticks, særleg retta mot framandspråklege.

Skattebøl barnehage:

- Generell språkstimulering; prate, synge, og lese, bevisst bruk av språket i daglege handlingar. - Fokus på å sjå det einskilde barnet, bruk av observasjon og samtale.

Sundre barnehage:

- Arbeid med alderslike grupper på tvers av avdelingane gir utvida utvikling for enkeltbarn. - Arbeider systematisk med program for utvikling av sjølvkjensle og sosial kompetanse.

Torpo barnehage:

- Er bevisst på å bruke omgrepet medbestemming i staden for medverking. - Er bevisst på leik som pedagogisk læringsmetode.

FELLES

Kva er bra i barnehagane våre:

· Tilsyn gjennomført i 2014 og 2015 konkluderer med høg kvalitet i barnehagane våre. · Stabile, fleksible og fagleg dyktige leiarar og personalgrupper. · Gode pedagogiske plattformer og gjennomtenkt metodikk. · Systematisk utviklingsarbeid fører til positiv endring av praksis. · Stort foreldreengasjement. · Gode og funksjonelle bygg og gode uteområde/nærområde.

Utfordringar:

· Bruk av TRAS aktivt i utviklingsarbeidet. Nokre spør om ”kost/nytte-verdien”. · Ingen øyremerka ressurs for å jobbe med barn som har språk- og/eller sosiale vanskar. · Svært begrensa møtetid til planlegging og kvalitetsarbeid. · Ynskje om fleire pedagogar (eventuelt erstatte assistent med pedagog).

4.4.2. Skule Alle skulane har, med noko ulik vektlegging, arbeidd mot kvalitetsmåla knytt til tidleg innsats og tilpassa opplæring ved å:

· Starte opp prosjektet Felles Løft for tidleg innsats, steg 3 skule med fokus på språkutvikling og sosial utvikling hjå elever på 1.-7.trinn.

· Vere med i det regionale innsatsområdet Ungdomstrinn i utvikling (UiU), ei omfattande nasjonal satsing på ungdomstrinnet.

· Bruke Lydfargemetoden som verktøy i skrive- og leseopplæringa. Evaluering av arbeidet vår 2013 viste at elevar har nytte av metoden. Hospitering og workshops er vidareført.

· Innføre eit nytt fag Fysak, som brukar fysisk aktivitet som innlæringsmetode.

18

· Delta i leiarstøtteprogrammet for rektorar og ass.rektorar i Hallingdal som skal støtte leiarane i å utvikle skulen som lærande organisasjon.

I tillegg har skulane eigne større og mindre tiltak retta mot Tidleg innsats og Tilpassa opplæring. Kort oppsummering med nokre døme etter dialogmøta gjennomført januar 2016:

Leveld skule - Parallellegge fag på småskuletrinnet, eigne timar til Tilpassa opplæring på mellomtrinnet. - Avdekke avvik gjennom systematisk kartlegging på alle trinn.

Nedre-Ål skule - Bruk og innføring av 20 spørsmål og 30 ordlista (Felles Løft steg 3). - Lydfarge er i bruk i lese- og skriveopplæring.

Skattebøl skule - Arbeider bevisst med å legge til rette for tilpassa opplæring i staden for spes.ped.. - Brukar kartleggingsprøver og kontaktlærar/rektor samtalar med elevar under kritisk grense.

Torpo skule - Læreplanarbeid med utgangspunkt i Drammensmodellen. - Prioriterer ressursar til 1. og 2. trinn, tidleg innsats.

Ål ungdomsskule - Utprøving der målet er å redusere talet på elevar med spes.ped.vedtak i 8. trinn. - Fleksible løysingar innanfor eit tolærar-system er ein suksessfaktor. - Grundig arbeid med lokal læreplan i form av emneplanar i alle fag på alle trinn.

FELLES Kva er bra i skulane våre:

· Positive og gode relasjonar mellom vaksne, vaksne og elevar, og elevane i mellom. · Godt samarbeid med hjelpeinstansane - Helsestasjonen, PPT, Psykisk helse, fysioterapi. · God dialog med heimane. · Fagleg dyktige lærarar med fokus på læring. · Delingskultur, flinke til å hjelpe kvarandre i den praktiske og hektiske kvardagen.

Utfordringar: · Å dreie innsatsen frå enkeltvedtak med spesialundervisning over på tilpassa opplæring. · Gjera ferdig eit gjennomgåande og felles læreplansystem i Ål. · Betre resultat i basisfaga. · Meir variert og praktisk undervisning.

4.4.3. PPT (pedagogisk-psykologisk teneste) PPT ynskjer å dreie innsatsen over frå sakkyndig vurdering og einskildvedtak mot veiledning og støtte for barnehage og skule på system- og kompetansenivå. Dette vil bidra til å auke kvaliteten på den tilpassa opplæringa og å snu spes.ped.kurven. Eit tiltak for å styrke samarbeidet med barnehage og skule har vore å styrke primærkontakten. Primærkontaktmøte ute i barnehage og skule fungerer som eit lågterskeltilbod for mellom anna å ta opp undringar kring barn. I tillegg brukar PPT møta til oppfølging av systemsaker og til «utbyttesamtaler» før sakkyndig utgreiing. Avdelingane gir positive attendemeldingar. Dette systemarbeidet skal gi hjelp til utprøvande tiltak, og skal vere med å redusere talet på oppmeldingar. Dette er i samsvar med endra lovverk, der skulen skal dokumentere at tilpassa opplæring er prøva ut før eventuell oppmelding til PPT.

19

4.4.4. Kulturskulen Kulturskulen driv også med tidleg innsats og tilpassa opplæring gjennom tilrettelagt undervisning, som har til formål å fremje elevens motivasjon og eigen utvikling innan ulike kunst/kulturområde. Kulturskulen skal dyrke fram både breidde og talent. Ser ein på andelen av alle grunnskuleelevar som nytter kulturskuletilbodet i Ål, er den på 30,6 % samanlikna med 10,9 % i Buskerud og 14 % på landsbasis. Det er ein nedgang i Ål på om lag 6 % frå 2014. Pr. 01.10.15 sto totalt 36 på venteliste, derav 28 grunnskulelevar. Elevar kan delta på fleire kulturtilbod og totalt gir kulturskulen 346 plasser. Tilboda musikk, dans og andre kunst- og kulturuttrykk har størst elevgruppe (94/161/51), og flest står på venteliste for musikk (39). Ål kulturskule har godt kvalifiserte medarbeidarar. Utfordinga er å kunne tilby større stillingar. Mange små stillingar gjer møteverksemd og prosjektarbeid utfordrande.

Inneverande år har kulturskulen levert fleire innspel på høyringar til den nye nasjonale rammeplanen for kulturskulen: «Fordypning og mangfold». Ny rammeplan og nye fagplanar har hatt, og vil ha fokus dei neste åra i kulturskulen.

4.4.5. Helsestasjonen Helsestasjonen er dei første som har kontakt med barn og heim gjennom oppfølging av kontrollar, og er viktige for tidleg innsats og tilpassa opplæring. Helsestasjonen har faste treffpunkt med barn og deira føresette. I perioden 0-2 år er det oppfølging gjennom heimebesøk, barselgrupper og samtalegrupper. Gjennom prosjektet Felles løft har helsestasjonen fått tettare kontakt med barnehagen og føresette. Utfordringa har vore å nå dei barna som ikkje går i barnehage, og å få eit godt system som kan fange opp både dei som er fast busette og arbeidsinnvandrarar. Helsestasjonen har difor starta opp prosjekt «Foreldrestøttande tiltak i heimen» mot denne målgruppa. Prosjektet blir finansiert med eksterne prosjektmidlar over tre år. Eit av måleverktøya for å nå kvalitetsmåla er bruk av SATS-skjema for alle 2-åringar med fokus på ordforråd og ordforståing. I tillegg har ein Språk 4 for alle 4-åringane som ser på språk, begrep, kommunikasjon og sosiale ferdigheiter hos barnet. Eit mål er å nytte desse måleverktøya meir systemisk i evaluering og oppfølging av barn i samarbeidet med heim og barnehage.

4.4.6. Innvandrartenesta/vaksenopplæringa Tenesta driv opplæring for vaksne innanfor fire grupper: Introduksjonsprogram for busette flykningar, opplæring for arbeidsinnvandrarar, opplæring av folk som kjem på familiesameinte og opplæring av asylsøkarar. Innvandrartenesta i Ål er flinke til å ta opp elevar tidleg for norskopplæring sjølv om dei ikkje har krav på det før etter tre månader. Dette sikrar tidleg innsats og moglegheit for tidlegare integrering i samfunnet. Når det gjeld tilrettelegging for tilpassa opplæring for den einskilde eleven, har tenesta testar som kartlegg kva for eit av dei fire opplæringsnivå eleven skal byrje på. Tenesta kan vise til gode resultat på norskprøve 1 og 2. Det tenesta ynskjer å bli betre på, er vurdering for læring. Innvandrartenesta refunderer også utgifter til deltidsstillingar i barnehage og skule og vurderer å starte opp leksehjelp for dei minste innvandrarbarna. Den store utfordringa er å skaffe arbeid, bustad og legge til rette møteplassar med tanke på integrering. I tillegg har VO for tida svært mange elevar, og må dele undervisninga på ulike stader. Dette er ingen god varig løysing.

20

5. Formidling og kulturarbeid og Fysisk fostring og psykisk helse Kvalitetsmål 3 og 4 for oppvekstsektoren er: 3. Formidling og kulturarbeid: Alle deltek aktivt og får høve til å vise talent i minst eitt prosjekt innanfor det utvida kulturomgrepet kvart år. 4. Fysisk fostring/psykisk helse: Alle er i fysisk rørsle kvar dag. Skular/barnehagar legg til rette for eit miljø som stimulerer til aktivitet og auka meistringskjensle i eit inkluderande miljø.

5.1. Resultat elevundersøking betre enn landsgjennomsnittet Den psykiske helsa er viktig for helse, trivsel, meistring og læring. Elevundersøkinga er eit nasjonalt nettbasert måleverktøy som kartlegg i kor stor grad det fysiske- og psykososiale læringsmiljøet fremmar helse, trivsel og læring. Elevundersøkinga er ei årleg nettbasert undersøking for 7. og 10. trinn, der utgangspunktet er den opplevinga eleven har av eigen skulekvardag. Indeksane er delt etter ein skalaverdi frå 1– 5, der høg verdi betyr positivt resultat. Unntaket er mobbing der låg verdi betyr lite mobbing. Ungdomsskula gjennomfører også elevundersøkinga på 8. og 9. trinn. Nokre barneskular har eigne trivselsundersøkingar. Den obligatoriske elevundersøkinga blir tatt på hausten. Alle tal frå haust 2015 blir ikkje gjort tilgjengeleg frå Utdanningsdirektoratet før mars 2016. Difor er det tala frå haust 2014 som kan samanliknast med landsgjennomsnittet. I tillegg er tal frå elevundersøkinga haust 2015 i 10. trinn teke med: Elevundersøkinga haust 2014 Kjelde: Skuleporten - elevundersøkinga Ål Buskerud Nasjonalt

7.trinn 10.trinn 10.trinn haust-15

7.trinn 10.trinn 7.trinn 10.trinn

Trivsel 4,5 4,4 4,3 4,4 4,2 4,4 4,2 Støtte frå lærarane 4,5 4,2 4,2 4,5 4,0 4,4 4,0 Støtte heimanfrå 4,5 3,9 4,2 4,4 4,0 4,4 3,9 Fagleg utfordring 4,0 4,5 4,4 4,1 4,2 4,0 4,2 Vurdering for læring 4,1 3,3 3,4 4,0 3,3 3,9 3,2 Læringskultur 4,1 4,0 3,8 4,1 3,8 4,1 3,7 Meistring 4,3 4,0 4,0 4,1 4,0 4,1 4,0 Motivasjon 3,9 3,4 3,8 4,1 3,6 4,0 3,5 Elevdemokrati/ medverknad 4,0 3,2 3,5 3,9 3,3 3,8 3,2

Felles reglar 4,5 4,0 4,1 4,3 3,9 4,3 3,9 Mobbing i skulen 1,3 1,1 1,3 1,2 1,2 1,2 1,2 Utdanning og yrkesrettleiing 4,0 3,7 3,7 4,7

I det store og heile er det liten skilnad på resultatet i Ål samanlikna med nasjonalt gjennomsnitt. Jamt over ligg elevane i 7. trinn like over landsgjennomsnittet. Elevane i Ål opplever større meistring men er mindre motiverte enn snittet i fylket og nasjonalt. Elevane i 10. trinn ligg også jamt over lands-gjennomsnittet. Elevane i 10. trinn i Ål opplever å ha betre trivsel og større faglege utfordringar enn landssnittet. Ungdomsskulen vår skårar også godt på læringskultur og Felles reglar.

5.2. Elevane skal gjennom eigenvurdering vise til fysisk framgang Resultatmålet i Betre læring skisserer at innan 2015 skal kommunen ha eit system for eigenvurdering av fysisk framgang. Per i dag er det ikkje utarbeidd rutinar og system for eigenvurdering av fysisk framgang. Sektoren har prioritert arbeidet med å timeplanfeste fysisk læringsaktivitet. Sjå pkt. 5.3.

21

5.3. Alle er fysisk aktive minst 60 minutt kvar dag Etter framdrifta i handlingsplanen Betre læring skulle alle elevar vere fysisk aktive i minst 60 minutt per dag frå og med hausten 2015. Kartlegging frå årsskiftet 2013/2014 syner at grovt rekna er elevane i gjennomsnitt aktive i minst 50 minutt per dag i småskulen og 30 minutt i ungdomsskulen. Kartlegginga inkluderer aktivitet i timar, turdagar og friminutt. Ei kartlegging gjennomført på barmark, ville truleg gitt fleire aktive minuttar per elev per dag. Ei arbeidsgruppa la i februar 2015 fram ein rapport som resulterte i at det vart innført Fysak på alle trinn i barneskulen frå hausten 2015. Det er utarbeidd ein Fysak-plan for Ål kommune og arbeidsgruppa held fram arbeidet med å samle ein aktivitetsbank til bruk i undervisning. Arbeidsgruppa samlar også alle lærarane på 1.-6. trinn til inspirasjonsøkter. Ungane i barnehagen er i regelen aktive i minst 60 minutt kvar dag. For barnehagane blir det viktig å følgje opp inaktive barn.

5.4. Status formidling og kulturarbeid i avdelingane Alle deltar aktivt og får høve til å vise talent i minst eitt prosjekt innanfor det utvida kultur-omgrepet kvart år.

Dei vaksne skal leite etter, vekke interesse og legge til rette for at kvart einskild barn opplever meistring. Det er med på å styrke sjølvkjensla til barnet. Styrka sjølvkjensle gir grunnlag for betre læring og læringsutbytte.

5.4.1 Barnehage og skule Gjennom ulike planar som årsplanar, emneplanar og aktivitetsplanar og gjennom evaluering, dokumenterer avdelingane i oppvekst ulike kulturprosjekt. Alle barnehagar, skuler og kulturskulen har i dag ei eller anna framføring for eit publikum i løpet av året. Nokre døme frå ulike dialogmøte:

Barnehagane: - Brukar lokal historie. - Prioriterer kulturformidling i organiserte opplegg. - Ser det unike og positive i kvart enkelt barn og synleggjere dette for foreldra. - Felles samling med skulen er god arena for sosial trening.

Skulane:

- Framsyningar på avslutningar og andre tilstellingar – « Breidde framfor elite». - Framsyning i kulturhuset der alle elevane i 7. trinn er med. (Nedre-Ål) - Mindre og større framleggingar og presentasjonar for medelevar.

5.4.2. Kulturskulen I kulturskulen kan barn og unge få sceneerfaring, oppleve meistring og dyrke talentet sitt. Kulturskulen har to ulike oppgåver; den skal rekruttere i breidda, og legge til rette for individuell utvikling. Talentstrategi i samarbeid med næringslivet, vidaregåande skule, høgskule og dei andre kulturskulane vil bli meir aktuelt i framtida. Kulturskulen har stor formidlingsaktivitet. Framsyninga ”NO TIME” selde 700 billettar på éin dag og fekk nasjonal presse på NRK. «Jul på Sundre» i samarbeid med handelsnæringa fekk i år over 1000 personar ut i gatene fyrste sundag i advent. Opningsshowet til Bendit Alpin Festival i regi av Ål kulturskule samla mange rundt utescena ved kulturhuset til dans og teater. Kulturskulen har også fleire samarbeid med helse, og ynskjer å vere ein sentral samarbeidspartner dei neste åra på kunst- og kulturformidling. Rektor i kulturskulen leiar ei styringsgruppe som fordeler Den kulturelle skulesekken. Gjennom denne ordninga kan skulane søke om ekstra midlar til å gjennomføre kulturprosjekt ved eigen skule.

22

5.4.3. Innvandrartenesta/Vaksenopplæringa Innvandrartenesta har hatt tilbod om teaterframsyning i kulturhuset. Klassar nyttar biblioteket.

5.5. Status fysisk fostring og psykisk helse i avdelingane

5.5.1. Barnehage og skule Alle er i fysisk rørsle kvar dag. Skular/barnehagar legg til rette for eit miljø som stimulerer til aktivitet og auka meistringskjensle i eit inkluderande miljø. Fysisk aktivitet blant barn og unge er vektlagt mykje ute i alle avdelingane i oppvekst. Arbeidet blir synleggjort mellom anna gjennom årsplanar, emneplaner og timeplanar. Arbeid som sikrar god psykisk og fysisk helse er førebyggande folkehelsearbeid og det legg eit grunnlag for godt læringsutbytte. Barnehagar og skular arbeider med ulike program og tiltak:

Barnehagane: - KUPP har fokus på sosial meistring og psykisk helse. - Leik og fysisk aktivitet i gymsalar, på uteplassen, i nærområdet, skogen og på fjellet. - Faste turdagar med turleiar (går på omgang i barnegruppa). - Ulike program som gir auka sjølvkjensle og som utviklar sosial kompetanse. - Bruke lokale krefter; foreldre, gode naboar og Ål jeger og fisk.

Skulane: - Prosjekt Fysisk aktivitet; timeplanfeste Fysak med fagleg innhald. - Utprøving av aktive repetisjonsøvingar ved innøving av nytt lærestoff, uteskule. - Tilrettelegge for frileik og aktivitet i skulegard, skulepark og nærområde. - PALS og MOT-arbeid i ungdomsskulen og «Kjærleik og grenser» på 8. trinn. - Friluftsliv og turar.

5.5.2. Helsestasjonen Helsestasjonen er med på å hjelpe barn og unge til aktivitet og meistringskjensle. Helsesøstertenesta har som primæroppgåve å kartlegge og følgje opp barn og unges fysiske og psykiske helse både på individnivå og i grupper. Helsesøster samarbeider med fysioterapeut om motorisk utvikling frå spedbarnsalder.

Helsestasjonen har individuelle samtaler og gruppesamtaler med barn og unge for å støtte og stimulere til eit godt psykososialt miljø i skulen. Helsestasjonen med helsesøstertenesta har samtale med alle nytilflytte barn og unge. Helsestasjonen brukar helseskjema og samtale for å kartlegge og følgje opp elevar i 3. og 8 trinn. Vidare har helsestasjonen i dag eit godt samarbeid med ungdomsskulen og psykisk helse. Helsestasjonen ynskjer i endå større grad å hente inn samtaletema frå elevundersøkinga. Helsesøster i skule gjennomfører gruppe for barn med to heimar «PIS» i 9. trinn. Helsestasjonen har også samtale med gravide og unge mødre der psykisk helse er tema.

Ei primæroppgåvene på individnivå er å måle syn, hørsel, høgde og vekt ved visse alderssteg. Per i dag er det ikkje noko system som gjer at ein kan sjå utviklinga for ei barnegruppe. Sterkt overvektige barn og unge har i dag tett oppfølging. Dei får tilbod om individuell plan og oppfølging av ulike hjelpeinnsatsar. I eit folkehelseperspektiv har det verdi å måle høgde og vekt blant barn og unge. Helsestasjonen har i dag eit godt samarbeid med ungdomsskulen og fysioterapeut om vektproblematikk.

Hausten 2011 starta Frisklivssentralen og skulehelsetenesta i Ål opp prøveprosjektet «Aktiv Ung» for barn og unge frå 1.-10.trinn som ynskjer hjelp og støtte for å kome i gang med fysisk aktivitet. Målet

23

er at barn og unge på eiga hand skal halde fram med fysisk aktivitet på fritida. Evaluering av «Aktiv Ung» syner at barn og føresette er fornøgde. Ein strategi innan kvalitetsmålet er å utvikle og vidareføre «Aktiv Ung» i Ål, der meistring, trivsel og erfaring står i fokus.

5.5.3 Innvandrartenesta/ Vaksenopplæringa Skulen arrangerer fjellturar haust og vinter og klassevise turar opp på Sundreberget.

6. Brukarundersøking i barnehagane Det blir gjennomført kommunal brukarundersøking i alle barnehagane i Ål annan kvart år.

Brukarundersøkinga er elektronisk og blir gjennomført i portalen Betrekommune. Barnehagane får

tilgang til eigne opplysningar og utarbeidar handlingsplan på bakgrunn av resultat saman med dei

tilsette og føresette. For dei åra det ikkje er kommunal brukarundersøking, har barnehagane eigne

brukarundersøkingar på område dei ynskjer attendemelding på.

Tabellen nedanfor viser gjennomsnittleg resultat for alle barnehagane, samt for Buskerud og

nasjonalt. Undersøkinga blei gjennomført i februar 2015 og seier noko om barnehageåret 2014/2015.

Tabellen viser også resultat attende til 2009. Tiltak blir jobba med dette barnehageåret.

Dimensjon Ål 2015 2009 2011 2013 Ål Buskerud Nasjonalt Resultat for brukarane 4,8 4,9 4,9 4,4 5,0 5,1 Trivsel 5,0 5,0 5,0 5,1 5,2 5,2 Brukarmedverknad 4,6 4,6 4,6 4,7 4,7 4,8 Respektfull behandling 5,1 5,2 5,2 5,3 5,3 5,4 Tilgjengelegheit 5,3 5,5 5,5 5,7 5,5 5,4 Informasjon 4,6 4,6 4,4 4,7 4,8 4,8 Fysisk miljø 4,3 4,7 4,7 4,9 4,7 4,7 Heilskapsvurdering 5,0 5,0 4,9 5,2 5,2 5,2 Snitt totalt 4,8 5,0 4,9 4,9 5,0 5,0

Føresette blir bede om å ta stilling til ulike spørsmål knytt til tenesta dei mottek. Det er avkryssing på

ein 6-delt skala der 1 er «veldig missfornøgd» eller «svært liten grad» og der 6 er «veldig fornøgd»

eller «svært stor grad».

Barnehagane i Ål skårar totalt i snitt litt under landsgjennomsntittet, men er over på Tilgjengelegheit

og Fysisk miljø. Den største framgangen historisk sett, har ein hatt på fysisk miljø. Det heng truleg

saman med at det har vore gjennomført utbyggingar/renovering i dei fleste kommunale barnehagane

desse åra. Deretter kjem tilgjengelegheit, som truleg har samanheng med utvida opningstider i to-

avdelingsbarnehagane.

7. Avrunding Årets tilstandsrapport rapporterer på kvalitetsmåla i oppvekstsektoren. I tillegg til statistikk og

dialogmøte, vil også brukarundersøkingar vere med å gi signal om kvaliteten på tenestene våre.

Aktivitet og gjennomføring syner at sektoren er i framdrift, fyrst og fremst innan kvalitetsmåla tidleg

innsats, tilpassa opplæring og fysisk aktivitet/psykisk helse. Kvalitetsårshjulet på siste side skal sikre

24

at sektoren gjennom lokale handlingsplanar og overordna støtte og styring, arbeider etter vedtekne

strategiar mot felles mål.

Strategidokumentet i Betre læring i Ål og kvalitetsmåla blir reviderte våren 2016. Ei arbeidsgruppe skal avslutte arbeidet i juni 2016. Den reviderte strategiplanen og dei reviderte kvalitetsmåla blir etter planen handsama i SUKO juni 2016 og i kommunestyret august 2016.