TÌNH HÌNH THU HÚT VỐN ODA CỦA NHẬT BẢN VÀO VIỆT …repository.vnu.edu.vn/bitstream/VNU_123/4394/1/00050005428.pdf · 1.1 Cơ sở lý luận về nguồn vốn ODA

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

----------oOo----------

NGUYỄN THU HIỀN

TÌNH HÌNH THU HÚT VỐN ODA CỦA

NHẬT BẢN VÀO VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH

HÀ NỘI - 2015

Hà Nội - Năm 2012

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

----------oOo----------

NGUYỄN THU HIỀN

TÌNH HÌNH THU HÚT VỐN ODA CỦA

NHẬT BẢN VÀO VIỆT NAM

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

MÃ SỐ: 60 34 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN THỊ LAN HƢƠNG

XÁC NHẬN CỦA GVHD XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG

HÀ NỘI - 2015

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................... i

DANH MỤC BẢNG BIỂU .............................................................................. ii

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ ............................................................................... ii

LỜI MỞ ĐẦU ................................................................................................... 1

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THU HÚT NGUỒN

VỐN ODA, HỖ TRỢ PHÁT TRIỂN CHÍNH THỨC CỦA NHẬT BẢN

......................................................................... Error! Bookmark not defined.

1.1 Cơ sở lý luận về nguồn vốn ODA. ............ Error! Bookmark not defined.

1.1. 1. Khái niệm ODA: .................................. Error! Bookmark not defined.

1.1.2. Đặc điểm ODA ...................................... Error! Bookmark not defined.

1.1.3 Phân loại ODA ....................................... Error! Bookmark not defined.

1.1.4. Tác động của ODA đối với nƣớc tiếp cận ........... Error! Bookmark not

defined.

1.2. Hỗ trợ phát triển chính thức của Nhật Bản. ............ Error! Bookmark not

defined.

1.2.1. Các cơ quan quản lý và tổ chức thực hiện cung cấp ODA tại Nhật Bản


1.2.2. Các loại hình ODA Nhật Bản ............... Error! Bookmark not defined.

1.2.3 Tổng quan về viện trợ phát triển của Nhật Bản. ... Error! Bookmark not

defined.

1.3 Bài học đối với Việt Nam trong thu hút nguồn vốn ODA: ................ Error!

Bookmark not defined.

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG THU HÚT NGUỒN VỐN ODA CỦA NHẬT

BẢN VÀO VIỆT NAM .................................. Error! Bookmark not defined.

2.1. Quy trình, chính sách ODA Nhật Bản dành cho Việt Nam .............. Error!


2.1.1. Quy trình của việc thực hiện ODA Nhật Bản tại Việt Nam .......... Error!


2.1.2 Vị trí, chính sách ODA Nhật Bản dành cho Việt Nam Error! Bookmark

not defined.

2.2. Thực trạng thu hút nguồn vốn ODA của Nhật Bản vào Việt Nam. .. Error!


2.2.1. Động thái chung về tình hình thu hút vốn ODA của Nhật Bản vào Việt

Nam từ năm 1992 đến nay. ............................. Error! Bookmark not defined.

2.2.2. Thực trạng thu hút vốn ODA của Nhật Bản theo ngành, vùng. .... Error!


2.2.3 Thực trạng thu hút vốn ODA của Nhật Bản theo hình thức, cơ cấu, loại

hình viện trợ. ................................................... Error! Bookmark not defined.

2.3 Đánh giá thực trạng thu hút ODA Nhật Bản vào Việt Nam: ............ Error!


2.3.1 Kết quả đạt đƣợc ................................... Error! Bookmark not defined.

2.3.2 Hạn chế và các nguyên nhân chủ yếu: .. Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG 3: QUAN ĐIỂM, ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG

CƢỜNG THU HÚT NGUỒN VỐN ODA CỦA NHẬT BẢN VÀO VIỆT

NAM TRONG THỜI GIAN TỚI. .................. Error! Bookmark not defined.

3.1 Dự báo ODA Nhật Bản vào Việt Nam trong thời gian tới. ............... Error!


3.2 Quan điểm và định hƣớng của chính phủ trong thu hút các nguồn vốn

nƣớc ngoài trong thời gian tới ......................... Error! Bookmark not defined.

3.2.1 Quan điểm của chính phủ trong thu hút các nguồn vốn nƣớc ngoài trong

thời gian tới ..................................................... Error! Bookmark not defined.

3.2.2 Định hƣớng thu hút nguồn vốn ODA tại Việt Nam .... Error! Bookmark

not defined.

3.3 Kiến nghị giải pháp nâng cao năng lực thu hút nguồn vốn ODA của Nhật

Bản vào Việt Nam trong thời gian tới. ............ Error! Bookmark not defined.

3.3.1 Nhóm giải pháp về chính sách và thể chế ............. Error! Bookmark not

defined.

3.3.2 Nhóm giải pháp tăng cƣờng năng lực thu hút và sử dụng ODA .... Error!


3.3.3 Nhóm giải pháp tăng cƣờng quan hệ đối tác với nhà tài trợ ........... Error!


3.3.4. Một số kiến nghị khác ........................... Error! Bookmark not defined.

KẾT LUẬN ..................................................... Error! Bookmark not defined.

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 1

i

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT Ký hiệu Nguyên nghĩa

1 ADB Ngân hàng phát triển Châu Á

2 AFD Cơ quan phát triển Pháp

3 CG Hội nghị nhóm tƣ vấn các nhà tài trợ cho Việt Nam

4 DAC Uỷ ban hỗ trợ phát triển

5 GDP Tổng sản phẩm quốc nội

6 GNP Tổng sản phẩm quốc gia

7 GMS Tiểu vùng Mekong Mở rộng

8 JBIC Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản

9 JEXIM Ngân hàng Xuất - Nhập khẩu Nhật Bản

10 JICA Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản

11 KH&ĐT Kế hoạch và Đầu tƣ

12 ODA Viện trợ phát triển chính thức

13 OECD Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế

14 OECF Quỹ hợp tác Kinh tế Hải ngoại Nhật Bản

15 VJCC Trung tâm hợp tác nguồn nhân lực Việt Nam - Nhật

Bản

16 WB Ngân hàng thế giới

17 WTO Tổ chức thƣơng mại thế giới

ii

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1: Cam kết vốn ODA của các nhà tài trợ thời ký 1993 - 2014 .... Error!


Bảng 2.2: Tình hình viện trợ phát triển Nhật Bản giai đoạn 1992 – 2014


Bảng 2.3 Thu hút vốn ODA Nhật Bản theo ngành, lĩnh vực từ năm 1992 đến

năm 2014 ......................................................... Error! Bookmark not defined.

Bảng 2.4: Thu hút vốn ODA Nhật Bản theo vùng lãnh thổ từ năm 1992 đến

năm 2014. ........................................................ Error! Bookmark not defined.

Bảng 2.5: Tình hình viện trợ ODA của Nhật Bản cho Việt Nam ............ Error!


Bảng 2.6: Hợp tác về vốn ................................ Error! Bookmark not defined.

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 1.1: Các loại hình ODA Nhật Bản ........ Error! Bookmark not defined.

1

LỜI MỞ ĐẦU

1. Tinh câp thiêt cua đê tài

Việt Nam là một nƣớc đang phát triển, chúng ta thực hiện công

nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nƣớc với nền kinh tế xuất phát điểm ở trình độ và quy

mô thấp: nền sản xuất dựa vào nông nghiệp là chính, trình độ khoa học công nghệ

lạc hậu, thu nhập quốc dân (GDP) bình quân đầu ngƣời thấp, tích luỹ từ nội bộ nền

kinh tế gần nhƣ không đáng kể. Với tình hình đó, một trong những khó khăn lớn

nhất đặt ra cho tiến trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá nƣớc ta là vấn đề đảm bảo

vốn đầu tƣ cho phát triển kinh tế. Vốn đầu tƣ đƣợc huy động từ hai nguồn là vốn

trong nƣớc và vốn ngoài nƣớc. Với một quốc gia đang phát triển nhƣ Việt Nam,

tích luỹ nội bộ thấp nên nguồn vốn trong nƣớc không thể đảm bảo đủ cho nhu cầu

vốn đầu tƣ. Do đó việc huy động vốn nƣớc ngoài là rất quan trọng. Nguồn vốn nƣớc

ngoài có hai loại: vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài (FDI) và nguồn vốn hỗ trợ phát

triển chính thức (ODA). Trong đó nguồn vốn ODA là khoản tài chính do các tổ

chức quốc tế, các chính phủ viện trợ dƣới dạng viện trợ không hoàn lại và cho vay

ƣu đãi để giúp các nƣớc đang phát triển khôi phục và phát triển kinh tế.

Nguồn vốn ODA có ý nghĩa rất quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã

hội của các nƣớc đang phát triển. Nó góp phần xây dựng cơ sở hạ tầng, cải thiện thể

chế, nâng cao trình độ nguồn nhân lực, thúc đẩy tăng trƣởng, xoá đói giảm nghèo…

Nhận thức đƣợc tầm quan trọng của nguồn vốn ODA trong những năm vừa qua

Đảng và Nhà nƣớc ta có nhiều biện pháp để khai thông và tăng cƣờng thu hút nguồn

vốn này. Đặc biệt là nguồn vốn ODA của Nhật Bản đã góp phần bổ sung một phần

quan trọng cho ngân sách nhà nƣớc để đầu tƣ phát triển, góp phần thúc đẩy phát

triển nông nghiệp và nông thôn kết hợp xóa đói giảm nghèo, ODA đóng góp cho sự

phát triển cơ sở hạ tầng xã hội, tác động tích cực đến việc cải thiện chỉ số phát triển

con ngƣời ở Việt Nam. Do vậy việc thu hút nguồn vốn ODA Nhật Bản là rất cần

thiết. Với lý do đó mà tác giả chọn đề tài “Tình hình thu hút vốn ODA của Nhật

Bản vào Việt Nam ''

2

2. Tình hình nghiên cứu

- ODA không đơn thuần chỉ là nguồn vốn mà ODA chính là sự thể hiện

chính sách của các quốc gia trong quan hệ quốc tế, là lợi ích của các quốc gia, các

nhà kinh doanh. Nói cách khác, ODA không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn là vấn đề

an ninh chính trị. Chính vì vậy, ODA là chủ đề đƣợc giới nghiên cứu quan tâm. Đã

có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này trong nƣớc và trên phạm vi quốc tế.

Trong nƣớc, có một số công trình nhƣ: "Quan hệ Nhật Bản - ASEAN: Chính

sách và tài trợ" của Trung tâm nghiên cứu Nhật Bản (1999). Trong đó, các tác giả

tập trung đề cập chính sách ODA của Nhật thời kỳ chiến tranh lạnh là chính, đồng

thời mô tả nguồn gốc vốn ODA của Nhật Bản cho từng nƣớc ASEAN.

Bài viết "Điều chỉnh chính sách ODA của Nhật Bản" của tác giả Vũ Văn Hà

và Võ Hải Thanh trong Tạp chí nghiên cứu Kinh tế thế giới, số tháng 10/2004 đã

phân tích các lý do và xu hƣớng điều chỉnh chính sách ODA của Nhật Bản những

năm gần đây. Ngoài ra còn có các bài báo đề cập đến từng khía cạnh hoặc phân tích

quan hệ của Nhật Bản với từng nƣớc Đông Nam Á thông qua nguồn vốn ODA. Mặt

khác, các bài nghiên cứu trong nƣớc thƣờng chỉ đi sâu vào việc thu hút và sử dụng

ODA Nhật Bản tại Việt Nam là chủ yếu và chƣa đƣợc xem xét nhiều trên góc độ

quan hệ quốc tế. Ở ngoài nƣớc có thể nêu một số công trình đề cập đến ODA của

Nhật Bản cho các nƣớc Đông Nam Á nhƣ: "Japan's ODA in the 21 st Century" của

tác giả Atsushi Kusano (2000). Tác giả đã đề cập đến xu hƣớng của ODA và những

vấn đề đặt ra trong cung cấp ODA của Nhật Bản cho thế giới, trong đó có khối

ASEAN.

Liên quan đến nguồn vốn ODA , đã có nhiều đề tài nghiên cứu dƣới các góc

độ, các ngành nghề khác nhau . Tuy nhiên , các đề tài , nghiên cứu này chủ yếu

nghiên cứu tổng quát về sử dụng nguồn vốn ODA Nhât Ba n tại Việ t Nam và trong

lĩnh lực khác chứ không phải lĩnh vực giáo dục . Trong lĩnh vực thu hu t va sƣ du

ng ODA noi chung cũng đã có môt sô ba i nghiên cƣ u nhƣ : “Môt sô kinh

nghiêm thu hut va sƣ dug vô ODA cho pha triê kê câ ha tâg” , đăng trên Tap chi

Kinh tê va Dƣ báo của tác giả Phạm Thị Tuý (năm 2006); “Khai thac va s ƣ dug

3

nguô vô ODA trong sƣ nghiêp công nghiêp hoa – hiên đai hoa ơ Viêt Nam” -

Luân an tiên si kinh tê cu a Nguyên Thi Huyê n (2008). Ngoài ra còn một số đề tài

luận văn thạc sỹ có liên quan nhƣ : “Hỗ trợ pha triê chính thức (ODA) của Liên

minh Châu Âu (EU) đôi với pha triê kinh tê - xã hội Việt Nam” – Luận văn thạc sỹ

của Trần Thị Thanh huyền (2010); “Vai trò của hỗ trợ pha triê chính thức (ODA)

của Nhật Bản đô với qua trình pha triê kinh tê - xã hội của Việt Nam” - Luận văn

thạc sỹ của Phạm Thị Hiếu (2007); …

Tuy nhiên, cho đến nay, có thể thấy phần lớn các công trình tập trung vào

thời kỳ chiến tranh lạnh. Những năm 1990 đến nay, bối cảnh quốc tế có nhiều thay

đổi, nhất là sự nổi lên của Trung Quốc trên mọi mặt trong đó có việc cạnh tranh thu

hút nguồn vốn ODA. Bản thân Nhật Bản cũng có điều chỉnh trong chính sách ODA

của mình. Do vậy, rất cần có công trình nghiên cứu có tính hệ thống, nhìn nhận vấn

đề ODA trong quan hệ Nhật Bản – Việt Nam gắn với bối cảnh liên kết hội nhập khu

vực đang đƣợc gia tăng.

3. Muc đich và nhiệm vu nghiên cứu

Phân tích tình hình thu hút nguồn vốn ODA của Nhật Bản vào Việt Nam để

tìm ra những nguyên nhân dẫn đến thành công và hạn chế trên cơ sở đó đề ra những

giải pháp nhằm tăng cƣờng năng lực thu hút nguồn vốn ODA của Nhật Bản trong

giai đoạn tới.

4. Đôi tƣơng và pham vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là tình hình thu hút vốn ODA của Nhật Bản

vào Việt Nam.

Phạm vi nghiên cứu là tình hình thu hút vốn ODA của Nhật Bản vào Việt

Nam.

5. Phƣơng phap nghiên cƣu

Trong phần trình bày đề tài sử dụng phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể nhƣ

phƣơng pháp phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh, các số liệu thống kê từ Tổng

cục thống kê, Bộ Kế hoạch đầu tƣ và một vài dữ liệu sơ cấp, thứ cấp khác.

6. Những đóng góp cua luận văn

4

- Đƣa ra cái nhìn tổng quan và đầy đủ về tình hình thu hút vốn ODA của

Nhật Bản vào Việt Nam, những mặt hạn chế, những mặt tích cực, đóng góp của

ODA của Nhật Bản tại Việt Nam.

- Đƣa ra một số giải pháp nâng cao và tăng cƣờng năng lực thu hút vốn ODA

của Nhật Bản vào Việt Nam trong thời gian tới

7. Bô cuc luận văn

Ngoài phần mở đầu , kêt luân va tai liêu tham k hảo, đề tài đƣơc kêt câu thanh

3 chƣơng:

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về thu hút nguồn vốn ODA của Nhật Bản

vào Việt Nam

Chương 2: Thực trạng thu hút nguồn vốn ODA của Nhật Bản vào Việt Nam

Chương 3: Quan điểm, định hướng và giải pháp tăng cường thu hút nguồn vốn

ODA của Nhật Bản vào Việt Nam

1

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT

1. Báo cáo tổng kết quá trình thực hiện ODA năm 2006









10. Chính phủ (2006), Quyết định số 209/200/QĐ – CP ngày 29/12/2006 Phê

duyệt đề án “Định hƣớng thu hút và sử dụng nguồn hỗ trợ phát triển chính thức

thời kỳ 2006 – 2010”

11. Chính phủ (2014), Quyết định số 106/2014/QĐ – CP ngày 19/01/2014 Phê

duyệt đề án “Định hƣớng thu hút, quản lý và sử dụng nguồn vốn ODA

và các khoản vốn vay ƣu đãi khác của các nhà tài trợ thời kỳ 2011 – 2015” .

12. Nguyễn Hồng Minh (2008), Giáo trình Đầu tư và Chuyển giao công nghệ, Nhà

xuất bản Giáo dục, Hà Nội.

13. Nghị định 131/2006/NĐ-CP ngày 09/11/2006 của Chính phủ Việt Nam

14. Nguyễn Văn Sĩ (2010), Giải pháp tiếp nhận và sử dụng hiệu quả nguồn vốn

ODA tại Việt Nam giai đoanh 2006 -2010, Nhà xuất bản Thống Kê, TP HCM

2. CÁC TRANG WEB

http://www.oda.mpi.gov.vn – Trang web của Vụ Kinh tế đối ngoại – Bộ KHĐT

http://www.mpi.gov.vn – Trang web của Bộ Kế hoạch và Đầu tƣ

http://www.mof.gov.vn – Trang web của Bộ Tài Chính

http://www.gso.gov.vn – Trang web của Tổng cục thống kê

http://www.oda.mpi.gov.vn/

http://www.mpi.gov.vn/

http://www.mof.gov.vn/

http://www.gso.gov.vn/

Documents

TÌNH HÌNH THU HÚT VỐN ODA CỦA NHẬT BẢN VÀO VIỆT …repository.vnu.edu.vn/bitstream/VNU_123/4394/1/00050005428.pdf · 1.1 Cơ sở lý luận về nguồn vốn ODA