1. 1. NER (TEKLF) CMLELER Bir sorunu zmek veya daha iyiye ulamak iin gr ve dncelerin ne srld cmlelerdir. rnek Daldaki elmay almak iin merdiven kullanmalsn. Bu ie sabrl yaklamanz daha doru olacak. Konuyu iyice anlamak istiyorsan, nce tekrar et, sonra da bol bol soru z. 2. VARSAYIM CMLELER Gereklememi bir olayn gereklemi gibi ya da gereklemi bir olayn hi gereklememi gibi kabul edildii cmlelerdir. Varsaym anlam tayan yarglarda genellikle tutalm ki, diyelim ki, farz edelim, dn ki gibi ifadelere yer verilir. rnek Diyelim ki bu uaa yetiemedin. Bir an iin ryalarnn gerekletiini dn. Tut ki puann yetmedi ve niversiteye giremedin.

2. 3. ELETR CMLELER Bir yaptn, bir insann veya bir durumun doru ya da yanl ynlerini belirten cmlelerdir. Eletiri, olumlu eletiri ve olumsuz eletiri olmak zere ikiye ayrlr. rnek Konular ak ve anlalr bir dille ele alm. Hakem, son ma ok iyi ynetti. Yukardaki cmlelerde hoa giden ynler belirtildiinden olumlu eletiri yaplmtr. Bu firmann rnleri eskisi kadar kaliteli deil. Kimi ykleri, yk olmaktan ok ke yazsdr. Yukardaki cmlelerde de hoa gitmeyen, eksik grlen ynler belirtildiinden olumsuz eletiriyaplmtr. 4. Z ELETR CMLELER Bir kiinin kendi davranlar zerinde yrtt yarglar ieren cmlelerdir. rnek Zaman iyi kullanmadm iin snavda baarsz oldum. On drt yana geldim ama hl gzel yazmay renemedim. Dnmeden konuarak arkadamn kalbini krdm. 3. 5. DAVRANI CMLELER Birine veya bir eye kar sergilenen hl, hareket, muamele, tavr ve tutumlar anlatan cmlelerdir. rnek Yllardr grmedii daysna doyasya sarld. Ev sahibi bizi ok scak karlad. 6. N YARGI (PEN HKM) CMLELER Bir kii veya bir durumla ilgili belirli art, olay ve grntlere dayanarak nceden edinilmi olumlu veya olumsuz yarglar belirten cmlelerdir. rnek Bu ii kesinlikle baaramayacak. (Olumsuz n yarg) Bu kitap bu yln en ok okunan kitab olacak. (Olumlu n yarg) Ben zaten onun sulu olduunu batan biliyordum. 4. 7. UYARI CMLELER Kii ya da kiileri yanl davranlardan uzak tutmak iin bir konu, sorun ya da olumsuz bir durum ile ilgili ikaz ve hatrlatmalar ieren cmlelerdir. rnek Kn zincir takmadan yola kmayn. zerime bu kadar gelmeyin. Dilini tutmay renemezsen etrafnda kimsecikler kalmaz. 8. GR CMLELER Bir olay, varlk veya dnce zerinde varlan yargy belirten cmlelerdir. rnek Resim sanat insan dinlendirir. Hepimiz hatalarmzdan ders karmalyz. Bu projedeki eksikleri gidermeliyiz. 5. 3. ELETR CMLELER Bir yaptn, bir insann veya bir durumun doru ya da yanl ynlerini belirten cmlelerdir. Eletiri, olumlu eletiri ve olumsuz eletiri olmak zere ikiye ayrlr. rnek Konular ak ve anlalr bir dille ele alm. Hakem, son ma ok iyi ynetti. Yukardaki cmlelerde hoa giden ynler belirtildiinden olumlu eletiri yaplmtr. Bu firmann rnleri eskisi kadar kaliteli deil. Kimi ykleri, yk olmaktan ok ke yazsdr. Yukardaki cmlelerde de hoa gitmeyen, eksik grlen ynler belirtildiinden olumsuz eletiriyaplmtr. 4. Z ELETR CMLELER Bir kiinin kendi davranlar zerinde yrtt yarglar ieren cmlelerdir. rnek Zaman iyi kullanmadm iin snavda baarsz oldum. On drt yana geldim ama hl gzel yazmay renemedim. Dnmeden konuarak arkadamn kalbini krdm. 6. 9. YAKINMA (KAYET) CMLELER Bir durumdan duyulan rahatszl ifade eden cmlelerdir. rnek Gittiinden beri hi aramad. Nerede nasl davranacan bir renebilse. nsanlar hl uradklar hakszlklara ses karmyor. 10. HAYIFLANMA CMLELER Bir kiinin herhangi bir olaydan veya yapmad bir iten dolay duyduu znty anlatan cmlelerdir. rnek retmenin anlattklarn keke defterime yazsaydm. Genlikte bir gzel gezip elenmek varm. Zavall kedi soukta ok m. 7. 11. PMANLIK CMLELER Yaplan bir hata veya yanl sonucunda duyulan znty belirten cmlelerdir. rnek Keke ona bu szleri sylemeseydim. Bu arabay almamz bir hatayd. Buzlu yolda bu kadar hzl araba kullanmamalydm. Hayflanma cmleleri ile pimanlk cmleleri arasndaki fark udur: Hayflanma cmlelerinde yaplmayan bir iten dolay duyulan znt anlatlr. Pimanlk cmlelerinde ise yaplan bir iten dolay duyulan znt sz konusudur. 12. STEM CMLELER Bir kimsenin yapt bir hareketten dolay duyulan zntnn, krgnln dile getirildii cmlelerdir. rnek Davete bir beni armamsn. nsan, kendisine bunca emei geen insan bir kere de olsa arayp sorar. Bir yudum mutluluu bize ok grdnz. Sitem cmleleri ile yaknma cmleleri arasndaki fark udur: Sitem cmlelerinde bir durumdan veya bir kiiden duyulan rahatszlk kiinin kendisine sylenir. Yaknma cmlelerinde ise bir durumdan veya bir kiiden duyulan rahatszlk bakalarna anlatlr. 8. 13. KMSEME CMLELER Bir kiiye veya bir olaya deer vermeme, onu kk grme, nemsememe, hafife alma anlam tayan cmlelerdir. rnek O da gya okuyacak da adam olacak. Bu ma kazanp da ampiyon olacakm. Sen kim, sanat olmak kim! 14. AZIMSAMA CMLELER Bir eyin miktarca az olduunu, yetersiz grldn ifade eden cmlelerdir. rnek Bir tanecik mi ayakkabn var? Bu kadarck cretle alamam. Gnlerdir alyorsun, ne kadar az i yapmsn. 9. 15. AIRMA CMLELER Beklenmeyen bir durum karsnda ne yapacan, nasl davranacan bilememe, hayrete dme anlam tayan cmlelerdir. rnek Byle anszn gideceini hi dnmemitim. Snav sonucunu ok yksek beklerken dk gelmesin mi! Ne, demek doktor oldun! 16. BEKLENT CMLELER Gereklemesi beklenen davran ve ileri bildiren cmlelerdir. Beklentiler bazen gerekleir bazen gereklemez. rnek Snavdan yksek not almay umuyorum. Bizi bu sefer daha scak karlayacan dnmtk. Annem doum gnmde bana en sevdiim oyunca alacak. 10. 17. ZLEM (HASRET) CMLELER Gemite yaanan gnlerin tekrar yaanma isteini ya da bir yeri veya kiiyi grme isteini dile getiren cmlelerdir. rnek Yllardr grmediim kym burnumda ttyor. Eskiden bayramlar bir baka kutlanrd. Frsat olsa da onu tekrar grebilsem. 18. TASARI CMLELER Gelecekte yaplmas planlanan ilerin belirtildii cmlelerdir. rnek nmzdeki ay tatile kmay dnyorum. Bu iin altndan baaryla kalkmay amalyoruz. 11. 19. TAHMN CMLELER Akla, sezgilere, gzlemlere veya birtakm verilere dayanarak, olacak bir eyi nceden kestirebilme sonucunda ortaya kan cmlelerdir. rnek Annem meraktan patlyordur imdi. Gkyz bulutlarla doldu, yamur yaabilir. u anda retmen derse balamtr. 20. OLASILIK (HTMAL) CMLELER Gereklemesi kesin olmayan bir olayn veya bir durumun ortaya kmasnn beklenilmesi, umut edilmesi ile ilgili cmlelerdir. rnek Tatilde Karabke gidebiliriz. Kim bilir belki yarn, belki yarndan da yakn. Sanyorum o konu anlatlmad. Olaslk cmleleri ile tahmin cmleleri arasndaki fark udur: Olaslk anlaml cmlelerde ikilem sz konusudur. Yani bahsedilen ey iin yle de olabilir, byle de olabilir. anlam hakimdir. Tahmin anlaml cmlelerde bu ikilemi grmeyiz. Tahmin anlaml cmlelerde tecrbelerden hareketle emin olu havas vardr. Olaslk anlaml cmlelere gre, tahmin anlaml cmlelerde kesinlik anlam daha youndur. 12. 21. ARESZLK CMLELER Olay ve durumlar karsnda yaplabilecek herhangi bir ey olmamasdr. rnek stesek de istemesek de bu sknty ekeceiz. Paraszlktan ne yapacan bilmiyordu. Bu olay onun elini kolunu balamt. 22. BEEN CMLELER Bir varla veya bir olayn sonucuna ynelik beenme, takdir etme, vme veya onaylama iini bildiren cmlelerdir. rnek Her trl rezaletin yaand bu evrede drst ve tertemiz bir insan olarak yetiti. Araba dediin byle rahat ve geni olmal. Yazar, olaylar sradanla dmeden gzel bir slupla yanstm. 13. 23. ONAY (BR DNCEYE KATILMA) CMLELER Yaplan bir iin ya da davrann yerinde ve doru olduunun kabul edildii cmlelerdir. rnek retmenine sayg gstererek yerinde bir davran sergiledi. Aferin sana, son saniyede topu potaya atman doru bir hareketti. 24. ABARTMA CMLELER Bir eyi olduundan ok veya az gstererek anlatan cmlelerdir. rnek Adam o kadar zayf ki flesek uacak. Alamaktan gzlerinin ya kurumutu. Pire kadar boyuyla bana kafa tutuyor. 14. 25. ENDE (KAYGI) CMLELER Olumsuz bir durumun gerekleme olaslndan dolay duyulan kaygy anlatan cmlelerdir. rnek Acaba yolda balarna bir ey mi geldi? Bu kadar bekledik ama ya gelmezse 26. GZLEM CMLELER Bir varln, durumun veya olayn niteliklerini gzleme dayal olarak anlatan cmlelerdir. rnek Yazarn alma masas darmadand. ocuk bizimle konuurken srekli sallanyordu. 15. 27. KESNLK BLDREN CMLELER phe ve olaslk barndrmayan, anlamnda kesinlik olan cmlelerdir. Genelde nesnel anlatml cmlelerdir. rnek Bu yrenin dereleri kn donar. Ders bitmitir, herkes dar ksn. Aylar somon baln sever. 28. KARARLILIK BLDREN CMLELER Kararnda direnme, kesin karar vermi olma durumunu belirten cmlelerdir. rnek Hibir g beni annemden ayramaz. Sorularna asla cevap vermeyeceim. Bu yolda lmek var dnmek yok benim iin. 16. 29. KARARSIZLIK BLDREN CMLELER Herhangi bir konuyla ilgili olarak karar verememeyi ifade eden cmlelerdir. rnek Acaba kaza buradan m alsam, yoksa teki maazadan m? Tiyatroya m gitsem, sinemaya m? 30. ETLK BLDREN CMLELER ki veya daha ok eyin eit olmas durumunu ifade eden cmlelerdir. rnek Kazandmz paralar yar yarya paylatk. Boyca birbirleriyle aynlar. Elmay tam ortasndan ikiye bld. 31. SORU SORMAKTAN OK BLNENN VURGULANDII CMLELER Amacn soru sormak olmad, bilinen bir durumun ne karld veya vurguland cmlelerdir. rnek Hangimiz bu kampanyaya katlmak istemeyiz ki? nsan sevmez mi? 17. Gerek kurtulu ancak cehaletin ortadan kaldrlmasyla olur. Cehalet kaldrlmadka toplum yerinde kalyor demektir, yerinde duran bir ey ise geriye gidiyor demektir. .. Mustafa Kemal Atatrk