TÜRKÇE ÖĞRETMEN ADAYLARININ OKUMA EĞİTİMİ DERSİYLE … Oguzhan SEVIM... · 2015-02-21 · Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümünde öğrenim gören

365

ÖzBu çalışmanın amacı Türkçe öğretmen adaylarının Okuma Eğitimi dersiyle ilgili gö-

rüş ve önerilerinin incelenmesidir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden temel ni-tel araştırma deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Atatürk Üniversitesi Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümünde öğrenim gören 80 üçüncü sınıf öğrencisi oluşturmuştur. Verilerin toplanmasında yarı yapılandırılmış görüşmeden yararlanılmıştır. Görüşmelerden elde edilen verilerin analizinde ise betimsel analizi tek-niği kullanılmıştır. Araştırmanın sonunda Türkçe öğretmen adaylarının okuma eğitimi derslerinin Türkçe Öğretim Programı’ndaki amaç ve kazanımlardan kopuk olduğunu, derslerde uygulamaya dayalı etkinliklerin yetersiz kaldığını ve derslerin mesleki tecrübe-ye rehberlik etme noktasında yapılandırılamadığını düşündükleri tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Türkçe Öğretmen Adayları, Okuma Eğitimi Dersi, Derse Yönelik Görüş, Derse Yönelik Öneriler.

The Opinions and Suggestions of the Turkish Teachers Candidates Regarding the Reading Education Course

AbstarctThe aim of this study is to examine the opinions and suggestions of the turkish teachers

candidates regarding the reading education course. Research was based on basic qualitative research design of qualitative research methods. The study group of research was consisted of 80 third-year student studying Department of Turkish education in Atatürk University Kazım Karabekir Education Faculty. Semi-structured interviews were used at the collection of data. The descriptive analysis technique is used in the analysis of the data obtained from interviews. At the end of the study, it was determined that Turkish teachers candidates think reading training course is disconnected from the aims and achievements of the Turkish Education Program, practice-based activities are insufficient and the courses are not configured on the guidance of professional experience.

Keywords: Turkish Teachers Candidates, The Reading Education Course, The Opinions Regarding The Course, The Suggestions Regarding The Course.

TÜRKÇE ÖĞRETMEN ADAYLARININ OKUMA EĞİTİMİ DERSİYLE İLGİLİ GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ

*) Yrd.Doç.Dr.,AtatürkÜniversitesiKâzımKarabekirEğitimFakültesiTürkçeEğitimiAnabilimDalı,(e-posta:[email protected])

**)Arş.Gör.AtatürkÜniversitesiKâzımKarabekirEğitimFakültesiTürkçeEğitimiAnabilimDalı,(e-posta:[email protected])

Oğuzhan SEVİM (*)İzzet ŞEREF (**)

EKEV AKADEMİ DERGİSİ Yıl: 19 Sayı: 61 (Kış 2015)

366 / Yrd. Doç. Dr. Oğuzhan SEVİMİzzet ŞEREF EKEV AKADEMİ DERGİSİ

Girişİnsanların bilgi edinme yöntemlerinden biri okumadır. Okuma; okuyucu ve yazar

arasındauygunbirortamdagerçekleşengörüşalışverişi(Akyol,2009)vebilişseldav-ranışlarlapsikomotorbecerilerinortakçalışmasıylayazılısembollerdenanlamçıkarmaetkinliğidir(Demirel,1995;Sever,2004:77).Okumak,bireyinkendikendisinieğitme-sinisağlamakiçinbireydeolumluilgiveetkilerinuyanıpgelişmesineyardımetmektir(Tezcan, 1997).Okumak eylemibasılı veyayazılı birmateryali kavramayeteneği üstdüzeydedüşünmebecerilerinigerektirenkarmaşıkbirsüreçtir(Saraçaloğlu,BozkurtveSerin,2003).Butanımlardanyolaçıkılarakokumanınfizikselvezihinselözellikleresa-hipolanveokuyucuileyazıarasındakifiilîbirsüreçolduğusöylenebilir.

Bilimselveteknolojikgelişmelerlebirlikteinsanlarındeğişenşartlarauyumsağlaya-bilmesiiçinkimiyenitemelbecerilerledesteklenmesiyadainsanlarayenibecerilerinka-zandırılmasıihtiyacıortayaçıkmış,bubağlamdaöğrenmedetemelbiretkenolanokumaeğitimininmuhtevasındadabirgenişlemebaşlamıştır.Artıkbildiğimizmanadabirsözelokuryazarlıkgünümüzkoşullarındamoderninsanınihtiyaçlarınıkarşılamadayeterliol-mamaktadır.Günümüzinsanınınmedyaokuryazarlığı,bilgisayarokuryazarlığı,kültürelokuryazarlık,basılımateryalokuryazarlığı,işitselokuryazarlıkveçevreselokuryazarlıkgibifarklıyetenekleredesahipolmasıgerekmektedir(Karatay,2007).Budurumokumaeğitimininöneminidahadaartırmaktadır.

Okuma eğitiminde çeşitli faktörler etkili olmaktadır.Bu faktörler okuyucuyabağlıfaktörlerileçevreselfaktörlerdiyeikikısmaayrılabilir.Okuyucuyabağlıfaktörler;gör-me,işitme,zekâ,dilgelişimi,nörolojikolgunluk,genelhareketyeteneğivecinsiyetfak-törüikençevreselfaktörlerise;aile,arkadaşçevresi,kitap-kütüphaneileokul-öğretmen-dir(Özbay,2009).Çevreselfaktörlerdenbiriolanöğretmeninbusüreçtediğerbileşenleridüzenlemevebunlararasındakikoordinasyonusağlamasıaçısındanbüyükbirönemivar-dır(Pehlivan,1995).Öğretmenlerinokumanıntümboyutlarınıiçselleştirmeleri,okumailgisivealışkanlığıkazanmaları,öğrencileremodelolmalarıveonlarıyönlendirmeleri;araştıran,sorgulayan,düşünmebecerilerinietkiliolarakkullananbireylerinyetiştirilme-sindebelirleyicibirfaktörolmaktadır(Hopkins,2004).Öğretmenlerokumakonusundaöğrencilereolumlubirmodelolmaklasorumludurlar.

Okumaeğitimisadece ilkokul,ortaokulve liseeğitimidüzeyindesınırlandırılama-yacakkadaruzunsoluklubirsüreçtir.OkumaeğitimininbuözelliğidikkatealındığındaözellikleanadilieğitimindebulunanTürkçeöğretmenadaylarınaokumaeğitimiverecekolanöğretimüyelerininderslerdegerçekleştirecekleri etkinliklerin, sürecinbaşarılı birşekildeyürütülüptamamlanmasındabelirleyicibirrolesahipolduğusöylenebilir.

Etkiliokumabecerilerinesahipöğrencilerinyetiştirilebilmesindeöğretmendavranış-larınınönemlibirpayıvardır.Çünküöğretmendavranışlarıöğrencidavranışlarınıdoğ-rudanetkilemegücünesahiptir(Erginer,1994;Paykoç,1981).Yaniöğretmendavranış-larınekadarnitelikliyseöğrencidavranışlarıdabuölçüdedeğerkazanmaktadır.Etkilibirokumaeğitimiverebileceköğretmenlerinyetiştirilmesiiseeğitimfakültelerininilgiliprogramlarındakiokumaeğitimiderslerininnasılyürütüldüğüneveokumaeğitimiveren

367TÜRKÇE ÖĞRETMEN ADAYLARININ OKUMA EĞİTİMİ DERSİYLE İLGİLİ GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ

öğretimüyelerininbuderslerdeneleryaptıklarınabağlıdır.Erginer’e(1994)göreöğreti-cilerinöğretmesürecindebaşarılıolmaları,öğrenmeyiöğretmeyiuygulamayadökmele-riylemümkündür.Yapılanaraştırmalardaöğrencilerinbaşarılarıüzerindeöğretmenlerinsınıfiçietkinliklerininvedavranışlarınınbüyükölçüdeetkiliolduğunu(Yıldıran,1994)veöğrencilerinöğretmenlerinsöylediklerindençok,yaptıklarındanetkilendikleriniorta-yakoymuştur(Gözütok,1988).Buaraştırmasonuçlarındanhareketleeğitimfakültele-rindekiokumaeğitimiderslerininöğretimüyeleritarafındanyürütülmetarzınınTürkçeöğretmenadaylarınıneğitimindeokumabecerilerininkazanılmasında,Türkçeöğretmenadaylarınınokumaeğitimineyöneliktutumgeliştirmelerindedoğrudanetkiliolduğusöy-lenebilir.

Yapılan bu araştırmadaTürkçeEğitimi programında okuma eğitimi dersi alan öğ-retmenadaylarınınsüreçle ilgiligörüşlerininveönerilerininnelerolduğu incelenmeyeçalışılmıştır.Buamaçdoğrultusundaçalışmadaşuaraştırmasorularınacevaparanmayaçalışılmıştır:

1. Türkçeöğretmenadaylarınınokumaeğitimidersininamacınaulaşıpulaşmadığıy-lailgiligörüşlerinelerdir?

2. Türkçeöğretmenadaylarınınokumaeğitimidersininiçerikvekapsamınınyeterli-liğiyleilgiligörüşlerinelerdir?

3. Türkçe öğretmen adaylarının okuma eğitimi dersinde Türkçe ÖğretimProgramı’ndakiokumaalanıileilgiliamaçvekazanımlarayerverilipverilmedi-ğiyleilgiligörüşlerinelerdir?

4. Türkçeöğretmenadaylarınınokumaeğitimidersineyönelikyaptıkları tanımlarnelerdir?

5. Türkçeöğretmenadaylarınınokumaeğitimidersinindahaverimliolmasıiçinne-leryapılabileceğihakkındakigörüşveönerilerinelerdir?

YöntemAraştırma DeseniBuaraştırmanitelaraştırmayaklaşımınauygunolarakgerçekleştirilmiştir.Nitelaraş-

tırmayaklaşımıbirolgu,olayyadadurumhakkındadahaderinvebütünselbilgisağla-masıamacıylakullanılır(Cresswell,2003).Nitelaraştırmayapanlarçalıştıklarıkonunundoğalortamlarındaderinlemesinearaştırmayaparak insanlarınaraştırılanolguyagetir-diklerianlamlarıanlamayaveyorumlamayaçalışırlar(DenzinveLincoln,1998).

Çalışmadanitelaraştırmayöntemlerindentemelnitelaraştırmadesenikullanılmıştır.Temelnitelaraştırmalar insanlarındeneyimlerininasıl anladığınıyorumlamayaçalışır.Veritoplamaveanalizsüreciiseçalışmanınteorikçerçevedisiplininebağlıdır(Merriam,1998).Temelnitelaraştırmacılarıinsanlarındeneyimlerineneanlamkattıklarıylailgile-nirler.Temelnitelaraştırmacılarınınizlemişolduğubuyollaaraştırmanınamacıyöntem-bilimselbağlamdaörtüşmektedir.Türkçeöğretmenadaylarınınokumadersleriyleilgiligörüşveönerilerininincelendiğibuçalışmadaaraştırmaproblemlerineyanıtbulmakiçintemelnitelaraştırmayöntemindenyararlanılmıştır.


Çalışma GrubuAraştırmadakolayulaşılabilirörneklemeyöntemikullanılmıştır.Çalışmagrubu,Ata-

türkÜniversitesiKazımKarabekirEğitimFakültesiTürkçeEğitimiBölümünde2013-2014öğretimyılıGüzYarıyılındaOkumaEğitimidersinialan toplam80üçüncüsınıföğrencisindenoluşmuştur.

Verilerin Toplanması ve AnaliziTürkçeöğretmenadaylarınınokumaeğitimidersiyle ilgiligörüşveönerileriniala-

bilmek için uzman görüşlerine de başvurularak 8 sorudan oluşan yarı yapılandırılmışgörüşmeformuhazırlanmıştır.Hazırlananformla ilgiliuzmangörüşüalınmış, ikisoruaynıamacahizmetettiğigerekçesiyletekbirsorudabirleştirilmişveikisoruisearaştır-maproblemininçözümüneyönelikolmadığıgerekçesiyleformdançıkarılmıştır.Böylecenihaigörüşmeformundaşubeşsoruyeralmıştır:

1. Okumaeğitimidersininamacınaulaşıpulaşmadığıileilgiligörüşlerinizibelirti-niz.

2. Okumaeğitimidersininiçerikvekapsamınınyeterliolupolmadığıylailgiligörüş-lerinizibelirtiniz.

3. Okuma eğitimi dersindeTürkçeÖğretimProgramı’ndaki okuma alanı ile ilgiliamaçvekazanımlarayerverilipverilmediğiyleilgiligörüşlerinizibelirtiniz.

4. Okumaeğitimidersininasıltanımlarsınız?5. Okumaeğitimidersinindahaverimliolmasıiçinneleryapılabilir?Görüşlerinizi

belirtiniz.TürkçeöğretmenadaylarınınOkumaEğitimidersiyleilgiligörüşveönerilerininçö-

zümlenmesinde betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Öğretmen adaylarının görüşleriçözümlenerekönceliklekodlaroluşturulmuş,dahasonrabukodlarhareketleulaşılante-malarfrekansdeğerleriylebirlikteverilmiştir.

BulgularAraştırmadaneldeedilenverilerbetimselanaliztekniğiyleçözümlenmişvetablolar

şeklindesunulmuştur.Türkçeöğretmenadaylarınınokumaeğitimidersininamacınaulaşıpulaşmadığıile

ilgiligörüşleriTablo1’degösterilmiştir:

Tablo 1. OkumaEğitimiDersininAmacınaUlaşıpUlaşmadığıİleİlgiliÖğretmen AdaylarınınGörüşleri

Evet,okumaeğitimidersiamacınaulaşıyor.

Hayır,okumaeğitimidersiamacınaulaşmıyor.

Bukonudaherhangibirdüşüncemyok.

f 55 17 8


Tablo1’ebakıldığındaTürkçeöğretmenadaylarının55’ininokumaeğitimidersininamacınaulaştığını,17’sininisebudersinamacınaulaşmadığınıdüşündüğüanlaşılmak-tadır.Türkçeöğretmenadaylarının8’ininisekonuileilgilidüşüncelerininolmadığıgö-rülmektedir.

Okumaeğitimidersininamacınaulaşıpulaşmadığıylailgili38numaralıTürkçeöğret-menadayınıngörüşünüyansıtanŞekil1’egöreders,Türkçeöğretmenadaylarınaokuma-nınveokumaalışkanlığıkazanmanınnekadarönemliolduğunuhissettirdiğiiçinamacınaulaşmaktadır.Dersinbuyönüyleamacınaulaştığınıdüşünenöğretmenadayı,toplumundiğerkesimlerineulaşmadaiseeksikkaldığınıdüşünmektedir.

Şekil 1. 38numaralıTürkçeöğretmenadayınınOkumaeğitimidersininamacınaulaşıpulaşmadığıileilgiligörüşleri

Okumaeğitimidersininamacınaulaşıpulaşmadığıhakkında30numaralıTürkçeöğ-retmenadayınıngörüşleriŞekil2’deverilmiştir.

Şekil 2. 30numaralıTürkçeöğretmenadayınınOkumaeğitimidersininamacınaulaşıpulaşmadığıileilgiligörüşleri

8

Şekil 1. 38 numaralı Türkçe öğretmen adayının Okuma eğitimi

dersinin amacına ulaşıp ulaşmadığı ile ilgili görüşleri

Okuma eğitimi dersinin amacına ulaşıp ulaşmadığı hakkında

30 numaralı Türkçe öğretmen adayının görüşleri Şekil 2’de

verilmiştir.



Okuma eğitimi dersinin amacına ulaşıp ulaşmadığı ile ilgili 25

numaralı Türkçe öğretmen adayının görüşünü yansıtan Şekil 3’e göre

dersin, Türkçe öğretmen adaylarına meslek hayatlarında öğrencilerine

okuma bilinci kazandırmak için neler yapmaları gerektiği, onlara ne

tarz veya hangi düzeyde kitaplar önerebilecekleri ve bu kitaplar

8



Okuma eğitimi dersinin amacına ulaşıp ulaşmadığı hakkında

30 numaralı Türkçe öğretmen adayının görüşleri Şekil 2’de

verilmiştir.



Okuma eğitimi dersinin amacına ulaşıp ulaşmadığı ile ilgili 25

numaralı Türkçe öğretmen adayının görüşünü yansıtan Şekil 3’e göre

dersin, Türkçe öğretmen adaylarına meslek hayatlarında öğrencilerine

okuma bilinci kazandırmak için neler yapmaları gerektiği, onlara ne

tarz veya hangi düzeyde kitaplar önerebilecekleri ve bu kitaplar


Okumaeğitimidersininamacınaulaşıpulaşmadığıileilgili25numaralıTürkçeöğ-retmenadayınıngörüşünüyansıtanŞekil3’egöredersin,Türkçeöğretmenadaylarınameslekhayatlarındaöğrencilerineokumabilincikazandırmakiçinneleryapmalarıgerek-tiği,onlaranetarzveyahangidüzeydekitaplarönerebileceklerivebukitaplarüzerindekideğerlendirmelerinasılyapabileceklerigibikonulardayardımcıolmadığı içinamacınaulaşmadığıanlaşılmaktadır.

Şekil 3.25numaralıTürkçeöğretmenadayınınOkumaeğitimidersininamacınaulaşıpulaşmadığıileilgiligörüşleri

Türkçeöğretmenadaylarınınokumaeğitimidersininiçerikvekapsamınınyeterliliği-neilişkingörüşleriTablo2’deifadeedilmiştir.

Tablo 2. OkumaEğitimiDersininİçerikveKapsamınınYeterliliğiİleİlgili ÖğretmenAdaylarınınGörüşleri

Evet,dersiniçeriğivekapsamı

yeterlidir.

Hayır,okumaeğitimidersininiçeriğivekapsamı

yeterlideğildir.Bukonudaherhangibirdüşüncemyok.

f 46 15 19

Tablo2’yegöreTürkçeöğretmenadaylarının46’sınınokumaeğitimidersininiçerikvekapsamınınyeterliolduğunu,15’ininyeterliolmadığınıdüşündüklerive19’ununisekonuhakkındaherhangibirfikresahipolmadığıanlaşılmaktadır.

Okumaeğitimidersininiçerikvekapsamınınyeterliolupolmadığı ile ilgili27nu-maralıTürkçeöğretmenadayınıngörüşünüyansıtanŞekil4’ebakıldığındadersindahayararlıhâlegetirilmesiiçiniçeriğininzenginleştirilmesigerektiğianlaşılmaktadır.Öğret-menadayıdersinamacınıntemeldeokumabilincivealışkanlığıkazandırmakolduğunudüşünerekokumametinlerininsayısınınartırılmasıveokumaçalışmalarınınsıkça tek-

9

üzerindeki değerlendirmeleri nasıl yapabilecekleri gibi konularda

yardımcı olmadığı için amacına ulaşmadığı anlaşılmaktadır.



Türkçe öğretmen adaylarının okuma eğitimi dersinin içerik ve

kapsamının yeterliliğine ilişkin görüşleri Tablo 2’de ifade edilmiştir.

Tablo 2. Okuma Eğitimi Dersinin İçerik ve Kapsamının Yeterliliği

İle İlgili Öğretmen Adaylarının Görüşleri

Evet, dersin

içeriği ve

kapsamı

yeterlidir.

Hayır, okuma

eğitimi dersinin

içeriği ve kapsamı

yeterli değildir.

Bu konuda

herhangi bir

düşüncem yok.

f 46 15 19

Tablo 2’ye göre Türkçe öğretmen adaylarının 46’sının okuma

eğitimi dersinin içerik ve kapsamının yeterli olduğunu, 15’inin yeterli

olmadığını düşündükleri ve 19’unun ise konu hakkında herhangi bir

fikre sahip olmadığı anlaşılmaktadır.

Okuma eğitimi dersinin içerik ve kapsamının yeterli olup

olmadığı ile ilgili 27 numaralı Türkçe öğretmen adayının görüşünü

yansıtan Şekil 4’e bakıldığında dersin daha yararlı hâle getirilmesi için

içeriğinin zenginleştirilmesi gerektiği anlaşılmaktadır. Öğretmen adayı

dersin amacının temelde okuma bilinci ve alışkanlığı kazandırmak


rarlanmasıgerektiğiniifadeetmiştir.AyrıcailgiliTürkçeöğretmenadayınındersinbir-çokyazarıokumayavetanımayaolanaksağlayacakşekildeiçeriğininşekillendirilmesigerektiğinedikkatçektiğigörülmektedir.

Şekil 4.27numaralıTürkçeöğretmenadayınınOkumaeğitimidersininiçerikvekapsamınınyeterliliğiileilgiligörüşleri

TürkçeöğretmenadaylarınınokumaeğitimidersindeTürkçeÖğretimProgramı’ndakiokumaalanıileilgiliamaçvekazanımlarayerverilmesiyleilgiligörüşleriTablo3’teve-rilmiştir.

Tablo 3.OkumaEğitimiDersindeTürkçeÖğretimProgramı’ndakiOkumaAlanı ileİlgiliAmaçveKazanımlaraYerVermeHakkındaÖğretmen AdaylarınınGörüşleri

Evet,dersiniçeriğindeokumaalanıylailgiliprogramdakiamaçvekazanımlarayeterincedikkat

ediliyor.

Hayır,dersiniçeriğindeokumaalanıylailgiliprogramdakiamaçvekazanımlarayeterincedikkat

edilmiyor.

Bukonudaherhangibirdüşüncem

yok.f 15 39 26

Tablo3’teTürkçeöğretmenadaylarının15’ininokumaeğitimidersindeTürkçeÖğre-timProgramı’ndakiokumaalanıileilgiliamaçvekazanımlarayeterinceyerverildiğini,39’ununyeterinceyerverilmediğinidüşündüklerive26’sınınisekonuylailgilibirgörü-şününolmadığıgörülmektedir.

OkumaeğitimidersindeTürkçeÖğretimProgramı’ndakiokumaalanıileilgiliamaçve kazanımlara yer verme hakkında 40 numaralıTürkçe öğretmen adayının görüşünüyansıtan Şekil 5’e dikkat edildiğinde kazanımlarda okuduğunu anlamaya yönelik ifa-delerinyanındauygulamayayönelikolanifadeleredeyerverilmesigerektiğiüzerinde

10

olduğunu düşünerek okuma metinlerinin sayısının artırılması ve

okuma çalışmalarının sıkça tekrarlanması gerektiğini ifade etmiştir.

Ayrıca ilgili Türkçe öğretmen adayının dersin birçok yazarı okumaya

ve tanımaya olanak sağlayacak şekilde içeriğinin şekillendirilmesi

gerektiğine dikkat çektiği görülmektedir.


dersinin içerik ve kapsamının yeterliliği ile ilgili görüşleri

Türkçe öğretmen adaylarının okuma eğitimi dersinde Türkçe

Öğretim Programı’ndaki okuma alanı ile ilgili amaç ve kazanımlara

yer verilmesiyle ilgili görüşleri Tablo 3’te verilmiştir.

Tablo 3. Okuma Eğitimi Dersinde Türkçe Öğretim

Programı’ndaki Okuma Alanı ile İlgili Amaç ve Kazanımlara Yer

Verme Hakkında Öğretmen Adaylarının Görüşleri

Evet, dersin

içeriğinde okuma

alanıyla ilgili

programdaki amaç

ve kazanımlara

yeterince dikkat

ediliyor.

Hayır, dersin içeriğinde

okuma alanıyla ilgili

programdaki amaç ve

kazanımlara yeterince

dikkat edilmiyor.

Bu konuda herhangi

bir düşüncem yok.

f 15 39 26

Tablo 3’te Türkçe öğretmen adaylarının 15’inin okuma eğitimi

dersinde Türkçe Öğretim Programı’ndaki okuma alanı ile ilgili amaç


durulduğuanlaşılmaktadır.İlgiliöğretmenadayınındersinuygulamayadönükamaçvekazanımlarayeterinceyerverilmediğinedikkatçektiğigörülmektedir.

Şekil 5. 40numaralıTürkçeöğretmenadayınınokumaeğitimidersindeTürkçeÖğretimProgramı’ndakiokumaalanıileilgiliamaçvekazanımlarayerverilmesiyleilgili

görüşleri

TürkçeöğretmenadaylarınınokumaeğitimidersiyleilgiliyapmışolduklarıtanımlarTablo4’tesunulmuştur.

Tablo 4. ÖğretmenAdaylarınınOkumaEğitimiDersiniTanımlamaları

Tanımlar f

Öğretmenadaylarınaokumabilinci,zevkivealışkanlığıkazandıranbirderstir. 28

Öğrencilere okuma ile ilgili nasıl yardımcı olunacağı konusunda Türkçeöğretmenadaylarınarehberlikedenbirderstir. 18

Meslek hayatında rehber olmak yerine, Türkçe öğretmen adaylarına nasılokumayapılacağınıöğretenbirderstir. 12

Tablo4’ebakıldığındaTürkçeöğretmenadaylarının28’ininokumaeğitimidersini“Öğretmenadaylarınaokumabilinci,zevkivealışkanlığıkazandıranbirderstir.”,18’inin“ÖğrencilereokumaileilgilinasılyardımcıolunacağıkonusundaTürkçeöğretmenaday-larına rehberlik edenbir derstir.” ve12’sinin “Meslekhayatında rehberolmakyerine,Türkçeöğretmenadaylarınanasılokumayapılacağınıöğretenbirderstir.”şeklinde ta-nımladıklarıanlaşılmaktadır.

Tablo5’teTürkçeöğretmenokumaeğitimidersinindahaverimliolması içinneleryapılabileceğikonusundakigörüşleriverilmiştir.

11

ve kazanımlara yeterince yer verildiğini, 39’unun yeterince yer

verilmediğini düşündükleri ve 26’sının ise konuyla ilgili bir

görüşünün olmadığı görülmektedir.

Okuma eğitimi dersinde Türkçe Öğretim Programı’ndaki

okuma alanı ile ilgili amaç ve kazanımlara yer verme hakkında 40

numaralı Türkçe öğretmen adayının görüşünü yansıtan Şekil 5’e

dikkat edildiğinde kazanımlarda okuduğunu anlamaya yönelik

ifadelerin yanında uygulamaya yönelik olan ifadelere de yer verilmesi

gerektiği üzerinde durulduğu anlaşılmaktadır. İlgili öğretmen adayının

dersin uygulamaya dönük amaç ve kazanımlara yeterince yer

verilmediğine dikkat çektiği görülmektedir.

Şekil 5. 40 numaralı Türkçe öğretmen adayının okuma eğitimi

dersinde Türkçe Öğretim Programı’ndaki okuma alanı ile ilgili amaç

ve kazanımlara yer verilmesiyle ilgili görüşleri

Türkçe öğretmen adaylarının okuma eğitimi dersiyle ilgili

yapmış oldukları tanımlar Tablo 4’te sunulmuştur.

Tablo 4. Öğretmen Adaylarının Okuma Eğitimi Dersini

Tanımlamaları Tanımlar f

Öğretmen adaylarına okuma bilinci, zevki ve alışkanlığı

kazandıran bir derstir. 28

Öğrencilere okuma ile ilgili nasıl yardımcı olunacağı konusunda

Türkçe öğretmen adaylarına rehberlik eden bir derstir. 18


Tablo 5. OkumaEğitimiDersininDahaVerimliOlmasıİçinNelerYapılabileceği KonusundaÖğretmenAdaylarınınGörüşleri

Öğretmen Adaylarının Görüşleri fFarklıtürlerdeedebîeserlerinokunupfarklıyöntemlerdoğrultusundabueserlerhakkındatartışmalaryapılmalıdır. 21

Dersindahaverimliolmasıiçinokumaetkinliklerinesıkçayerverilmelidir. 21Dersinprogramıdışındafarklı türdeokumalaryapmak,dersidahaverimlihâlegetirir. 20

Dikkati sürekli kılmak için öykü-şiir yarışması, şiir dinletisi gibi etkinlikleryapılmalıdır. 18

Derssaatidörttenikiyeindirilmelidir. 11Dersinteorikbilgilerdençokuygulamaçalışmalarınıönplanaçıkarmasıgerekir. 10Doğru ve faydalı okumanın nasıl yapılacağı konusunda sıkça uygulamayapılmalıdır. 9

Okumateknikleriileilgilifarklıkaynaklarayönlendirmeleryapılmalıdır. 7Derstebellibirkitabıntakipedilmemesigerekir. 7Derstebelirlibirkitabıntakipedilmesiverimliolur. 7Ders içeriğinde neredeyse birbirinin tekrarı olan konular aynı başlık altındatoplanmalıdır. 7

Genelkültürügeliştirmesiiçinfarklıtürdeokumalarteşvikedilmelidir. 5Derstesürekliolarakokumaçalışmasıyapılmamalıdır. 5Derste özellikle 100 temel eseri içinde yer alan metinler, yazarlar ve şairlerhakkındasüreklibilgilendirmeleryapılmalıdır. 5

Kelimehaznesigeliştirmesiaçısındansüreklifarklıtürdeeserlerokumayaözengösterilmelidir. 4

Derste okuma becerisinin diğer temel dil becerileri üzerindeki etkisi süreklivurgulanmalıdır. 4

Derslerdeuygulamametniolarakkullanılacakmetinleriöğrencilerinhazırlamasınaimkântanınmalıdır. 4

Derste nasıl sesli okuma yapılacağı konusunda uygulamalara sıkça yerverilmelidir. 3

Derslisanseğitimininbeşincidönemindedeğil,birincidönemindeverilmelidir. 3Derskarşılıklıkonuşmalarlaveyatartışmalarlayürütülürsedahafaydalıolur. 2Dersinbirsaatinisosyalortamlardakitapokuyarakgeçiripörnekolmagöreviniyerinegetirmeliyiz. 1

Dersgörselmateryallerledesteklenereksunulmalıdır. 1

Tablo 5’ e bakıldığında Türkçe öğretmen adaylarının 21’inin farklı türlerde edebîeserlerinokunupçeşitliyöntemlerdoğrultusundabueserlerhakkındatartışmalaryapıldı-


ğında,okumaetkinliklerinesıkçayerverildiğinde,20’sinindersinprogramıdışındafarklıtürdeokumalaryapıldığında,18’inindikkatisüreklikılmakiçinöykü-şiiryarışması,şiirdinletisigibietkinlikleryapıldığında,11’ininderssaatininhaftada4saatten2saateindi-rildiğindeve10’ununisedersteteorikbilgilerdençokuygulamaçalışmalarınınönplanaçıkarıldığındaokumaeğitimidersinindahaverimligeçeceğinidüşündüklerianlaşılmak-tadır.

Şekil 6. 20numaralıTürkçeöğretmenadayınınokumaeğitimidersinindahaverimliolmasıiçinneleryapılabileceğikonusundagörüşleri

Okumaeğitimidersinindahaverimliolmasıiçinneleryapılabileceğiileilgili20nu-maralıTürkçeöğretmenadayınıngörüşünüyansıtanŞekil6’yagöre,derste çeşitli ki-taplarokunmalıvebukitaplarüzerindetartışmalar/değerlendirmeleryapılmalıdır.Yaniöğrenilenokumayöntemve tekniklerininpekişmesi içinbolcauygulamayapılmalıdır.Bununyanındafarklıtürlerdekiedebîmetinlerokutulupdinletilmelidir.Ortaöğretimdü-zeyinehitapedençeşitlieserlerveyazarları/şairleritanıtılmalıdır.Ayrıcailgiliöğretmenadayının dersin iki saatinin teorik, iki saatinin ise uygulama olmasından dolayı farklıetkinliklereyerverilmesigerektiğiüzerindedurduğugörülmektedir.

Sonuç ve Tartışma Türkçeöğretmenadaylarınınokumaeğitimidersleriyleilgiligörüşlerininincelendiği

buaraştırmadaneldeedilenbulgulardeğerlendirilmişveşusonuçlaraulaşılmıştır:BirinciaraştırmasorusundaneldeedilenbulgularagörearaştırmayakatılanTürkçe

öğretmenadaylarınınyaklaşık%60’ıokumaeğitimiderslerininamacınaulaştığınıdü-

14

Şekil 6. 20 numaralı Türkçe öğretmen adayının okuma eğitimi

dersinin daha verimli olması için neler yapılabileceği konusunda

görüşleri

Okuma eğitimi dersinin daha verimli olması için neler

yapılabileceği ile ilgili 20 numaralı Türkçe öğretmen adayının

görüşünü yansıtan Şekil 6’ya göre, derste çeşitli kitaplar okunmalı ve

bu kitaplar üzerinde tartışmalar/değerlendirmeler yapılmalıdır. Yani

öğrenilen okuma yöntem ve tekniklerinin pekişmesi için bolca

uygulama yapılmalıdır. Bunun yanında farklı türlerdeki edebî metinler

okutulup dinletilmelidir. Ortaöğretim düzeyine hitap eden çeşitli

eserler ve yazarları/şairleri tanıtılmalıdır. Ayrıca ilgili öğretmen

adayının dersin iki saatinin teorik, iki saatinin ise uygulama

olmasından dolayı farklı etkinliklere yer verilmesi gerektiği üzerinde

durduğu görülmektedir.


şünürken yaklaşık%21’i bu derslerin amacına ulaşmadığını düşünmektedir.Görüşmeformundaneldeedilenverilerinanaliziyleöğretmenadaylarınındersinamacınayönelikalgılarınıniseokumaveokumaalışkanlığıkazandırma,okuduğunudoğruanlama,metnegöreokumabecerisi,etkilivegüzelsesliokumabecerisi,meslekhayatındaöğrencilereokumabilincikazandırmagibibecerilerüzerindeyoğunlaştığıanlaşılmaktadır.

Okumaeğitimidersininamacınaulaşmadığınıdüşünenöğretmenadaylarınınbugö-rüşlerinedayanakolarakilerisürdükleritemelolguisebuderslerinöğretmenadayları-nınmeslekhayatlarındaonlaraortaokulöğrencilerinerehberlikedebilecekleribecerilerikazandırmadaeksikkalmasıdır.Öğretmenyetiştirmesürecininsadecebirkişininyetiş-tirilmesiolmayıpbütünbireğitimsistemineetkiedebilecekkişilerinyetiştirilmeside-mekolduğugözönündebulundurulduğundaöğretmenadaylarınınbutespitinindikkatealınmasıgerektiğisöylenebilir(Topuzkanamış,2009).Türkçeöğretmenadaylarınınbugörüşlerindenhareketle eğitim fakültelerindeyürütülenokumaeğitimiderslerindeöğ-retmenadaylarınınokumabecerisiihtiyaçlarınaönemverilirkenortaokulöğrencilerininokumabecerisiyleilgiliihtiyaçlarınınihmaledildiğisonucunaulaşılabilir.Okullardave-rilenderslerinbüyükçoğunluğununokumayıgerektirdiği, iyiokuyamayanveokudu-ğunukavrayamayanbiröğrencininisebaşarılıolamayacağı(Karatay,2007)gözönündebulundurulduğundaTürkçe öğretmen adaylarının bu tespitinin okuma eğitimi dersleriaçısındanöneminiortayakoymaktadır.

İkinciaraştırmasorusundaneldeedilenbulgularagörearaştırmayakatılanTürkçeöğ-retmenadaylarınınyaklaşık%58’iokumaeğitimiderslerininiçerikvekapsamınınyeterliolduğunudüşünürkenyaklaşık%19’ubudersleriniçerikvekapsamınınyeterliolmadığı-nıdüşünmektedir.Türkçeöğretmenadaylarınınbuaraştırmasorusunaverdiklericevap-laranalizedildiğindehernekadarbüyükbirçoğunluğudersleriniçerikvekapsamınınyeterliolduğunudüşünsedeyinedezenginleştirilmesigerektiğinivurguladıklarıgörül-müştür.Türkçeöğretmenadaylarınındersiniçerikvekapsamınınzenginleştirilmesindenkastettiklerihususiseokumametinlerininsayısınınartırılmasıveokumaçalışmalarınınsıkçatekrarlanmasıdır.

ÜçüncüaraştırmasorusundaneldeedilenbulgularagörearaştırmayakatılanTürkçeöğretmenadaylarınınyaklaşık%19’udersiniçeriğindeokumaalanıylailgiliprogramda-kiamaçvekazanımlarayeterincedikkatedildiğinidüşünürkenyaklaşık%49’ubununböyleolmadığınıdüşünmektedir.AraştırmadaneldeedilenbusonucagöreTürkçeöğret-menadaylarınınbüyükbirçoğunluğuokumaderslerininTürkçeÖğretimProgramı’ndakiokumaamaçvekazanımlarıbağlamındayürütülmediğinidüşündüklerianlaşılmaktadır.Öğretmenadaylarınınbuşekildedüşünmelerinetemelolanenönemlietkeniniseokumaeğitimiderslerindeuygulamaetkinliklerineyeterinceyerverilmemesidir.TürkçeÖğre-tim Programı’ndaki okuma amaç ve kazanımlarının özellikle davranışa dönük olmasıgözönündebulundurulduğundaöğretmenadaylarınınbugörüşününprogramtemelindeönemlibirhususolduğusöylenebilir.

DördüncüaraştırmasorusundaneldeedilenbulgularagörearaştırmayakatılanTürk-çeöğretmenadaylarınınyaklaşık%48’iokumaeğitimidersleriniöğretmenadaylarına


okumabilinci,zevkivealışkanlığıkazandıranbirders;%31’iöğrencilereokumaileilgilinasılyardımcıolunacağıkonusundaTürkçeöğretmenadaylarınarehberlikedenbirders;%21’iisemeslekhayatındarehberolmakyerine,Türkçeöğretmenadaylarınanasıloku-mayapılacağınıöğretenbirdersolaraktanımlamaktadır.Öğretmenadayları tarafındanyapılanbu tanımlar, ilgili literatürledeparalellikgöstermektedir (DemirelveŞahinel,2006;Ünalan,2001).EldeedilenbusonuçlarabakıldığındaTürkçeöğretmenadaylarının%69’ununokumaeğitimiderslerinindoğrudanöğretmenadaylarınıngelişimineyönelikbirdersolduğunudüşündüğüanlaşılmaktadır.Öğretmenadaylarının%31’i isemeslekhayatındakarşılaşacaklarıortaokulöğrencilerineokumaileilgilirehberlikedebilmebe-cerilerinikazandıranbirdersolaraktanımlamaktadır.Türkçeöğretmenadaylarınınbüyükbirçoğunluğununokumaeğitimiderslerinisadeceakademikyaşamlarıçerçevesindede-ğerlendirmeleri,okumaeğitimiileilgilibenmerkezcivefaydacıbiralgıyasahipolduk-larınıgöstermektedir.Bualgınınoluşmasındaetkiliolanfaktörlerinbaşındaiseokumaeğitimiderslerininiçeriğiningeldiğidüşünülmektedir.

TürkçeÖğretmenliğiAnaBilimDallarındayürütülenderslerdeyararlanılanokumaeğitimiderskitaplarınabakıldığındaşubaşlıklarlakarşılaşılmaktadır:

• Okumaeğitimininkuramsalboyutu• Okumastratejileri• Okumateknikleri• Metintürlerinegöreokumaeğitimi• Okumasevgisivealışkanlığı• OkumabecerisinivealışkanlığınıgeliştirmeyollarıOkumaeğitimiderslerindeelealınanbubaşlıklarokumaeğitimiderslerininkuram

ağırlıklıolarakyürütüldüğünü,uygulamabasamağınınzayıfkaldığını,dahadaönemlisi,esashedefkitleolanortaokulöğrencileriningözardıedildiğiniveokumaeğitimidersle-rininakademikbirçerçeveylesınırlandırıldığınıgöstermektedir.Oysaokumabecerisininortaokul öğrencilerinin öğrenme süreçlerinde çokönemli bir yere sahiptir; okumabe-cerisiöğrencilerinsadeceTürkçedersindekibaşarılarınıdeğil,diğer tümderslerindekibaşarılarınıönemliölçüdeetkilemektedir(Göçer,2008;ÖzveÇelik,2007).Bubağlamdaokumaeğitimiderslerininsadeceüniversalbirdüzeydeelealınması,okumaeğitimiderskitaplarındakiortakbaşlıklarlaTürkçeöğretmenadaylarınınokumaeğitimidersini ta-nımlamalarınınörtüşmesisonucunudoğurmaktadır.

BeşinciaraştırmasorusundaneldeedilenbulgularagörearaştırmayakatılanTürkçeöğretmenadaylarının%12’siokumaeğitimidersinindahaverimliolmasıiçinfarklıtür-lerdeedebîeserlerinokunupfarklıyöntemlerdoğrultusundabueserlerhakkındatartışma-laryapılmasıveokumaetkinliklerinedahaçokyerverilmesigerektiğinisavunmaktadır.Öğretmenadaylarının%11’idersinprogramıdışındafarklıtürdeokumalaryapılmasıge-rektiğinidüşünürken%10’udikkatisüreklikılmakiçinöykü-şiiryarışması,şiirdinletisigibietkinlikleryapılmasıgerektiğinidüşünmektedir.


Türkçeöğretmenadaylarınınokumaeğitimidersinindahaverimliolmasıiçinortayakoyduklarıfikirveönerilerbütünselolarakelealındığındadördüncüaraştırmasorusun-daneldeedilenbulgularlabirparalellikarzettiğianlaşılmaktadır.Beşinciaraştırmasoru-sundaneldeedilenbulgularlaokumaeğitimiderslerindekullanılanokumaeğitimikitap-larındakitemelbaşlıklararasındadoğrudanbirilişkininolduğugörülmektedir.FikirlerveönerilerarasındakifarklılıklarıniseTürkçeöğretmenadaylarınınbualtbaşlıklarınişlenişyoğunluğuveşekliyleilgiliedindikleriizlenimlerindenkaynaklandığıanlaşılmaktadır.

ÖnerilerAraştırmadaneldeedilensonuçlardanhareketlekonuylailgiliuzmanvearaştırmacı-

laraşuönerilerdebulunulabilir:• Eğitimfakültelerindekiokumaeğitimidersleriprogrambağlamındaelealınarak

incelenmelivebuderslerdeyapılanetkinliklerinprogramdaortayakonulanamaçvekazanımlarıneorandakarşıladığıtespitedilmelidir.

• Eğitim fakültelerindeki okuma eğitimi derslerinin hedefinde sadece öğretmenadaylarının ilgive ihtiyaçlarınınmı;yoksaortaokulöğrencilerininde ilgive ih-tiyaçlarınındersekonuedilmesigerektiğikonusuylailgiliincelemevetespitlerdebulunulmalıdır.

• Eğitim fakültelerindeki okuma eğitimi derslerinin kuramsal boyutunun yanındauygulamaboyutunundadikkatealınıpalınmadığıveuygulamaboyutundanegibietkinliklerinyapılabileceği,gerçekleştirilecekkapsamlıaraştırmalarlaortayako-nulabilir.

KaynakçaAkyol,H.(2009).İlköğretimde Türkçe öğretimi.Ankara:PegemA.YayınlarıCresswell,J.W.(2007).Qualitative inquiry and research design (2.Baskı).Thousand

Oaks,CA:SagePublications.Demirel,Ö.(1995)Türkçe programı ve öğretimi.Ankara:UsemYayınları.Demirel,Ö.veŞahinel,M. (2006).Türkçe ve sınıf öğretmenleri için Türkçe öğretimi.

Ankara:PegemAYayınları.Denzin,N.K.veLincoln,Y.S.(1998).Enteringthefieldofqualitativeresearch.N.K.

DenzinveY.S.Lincoln(Editörler),The Landscape of qualiative reseach theori-es and issues (s.1-34).ThousandOaks,CA:SagePublications.

Erginer,E.(1994).Öğrenmeyiöğretmedisiplinigeliştirme.Eğitim ve Bilim Dergisi, 94, 15-21.

Göçer,A.(2008).Etkinlik temelli ilkokuma ve yazma öğretimi.Ankara:AnıYayıncılık.Gözütok,F.D.(1998).Öğretmen eğitiminde meslek formasyonu öğretiminin öğretim ele-

manı davranışlarına yansıması.Yayımlanmamışdoktoratezi.AnkaraÜniversi-tesiSosyalBilimlerEnstitüsü,Ankara.


Hopkinks, G. (2002). Sustained silent reading. http://www.educationworld.com/acurr/curr038.shtmlinternetsitesinden26.01.2015tarihindeindirilmiştir.

Karatay,H.(2007).İlköğretimTürkçeöğretmeniadaylarınınokuduğunuanlamabece-rileriüzerinealanaraştırması.Yayımlanmamışdoktora tezi.GaziÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,Ankara.

Karatay,H.(2007).İlköğretim Türkçe öğretmeni adaylarının okuduğunu anlama bece-rileri üzerine alan araştırması.Yayımlanmamışdoktoratezi.GaziÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,Ankara.

Merriam,S.(1998).Qualitative research and case study applications in education.SanFrancisco,CA:Jossey-Bass.

Öz,F;Çelik,K.(2007).Uygulamalı ilk okuma yazma öğretimi.(6.Baskı).Ankara:AnıYayıncılık.

Özbay,M.(2009).Anlama teknikleri I: Okuma eğitimi.Ankara:ÖncüKitap.Paykoç,F.(1981).Sınıf içi sözel öğretmen davranışlarının erişiye etkisi.Yayımlanmamış

doktoratezi.HacettepeÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsü,Ankara.Pehlivan,H. (1995).Öğretmendavranışlarının etkililiği.EğitimveBilimDergisi, 98,

20-25.Saraçoğlu,A.S.,Bozkurt,N.,Serin,O.(2003).Üniversiteöğrencilerininokumailgileri

ve okuma alışkanlıklarını etkileyen faktörler.Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4 (12),149–158.

Sever,S.(2004).Türkçe öğretimi ve tam öğrenme.Ankara:AnıYayıncılık.Tezcan,M.(1997)Eğitim Sosyolojisi.Ankara:BilimYayınları.Topuzkanamış,E.(2009).Öğretmen adaylarının okuduğunu anlama ve okuma stratejile-

rini kullanma düzeyleri. Yayımlanmamışyükseklisanstezi.BalıkesirÜniversi-tesiSosyalBilimlerEnstitüsü,Balıkesir.

Ünalan,Ş.(2001).Türkçe öğretimi.Ankara:NobelYayınları.Yıldıran,G. (1994).Türkiye’deeğitimsorunları.Boğaziçi Üniversitesi Dergisi, 15,1-

16.

Documents

TÜRKÇE ÖĞRETMEN ADAYLARININ OKUMA EĞİTİMİ DERSİYLE … Oguzhan SEVIM... · 2015-02-21 · Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümünde öğrenim gören