Toksik İkizleri Anlamak: HCN ve CO - draeger.com · 1.600 ppm 0,16 20 dakika içinde baş dönmesi, bulantı ve uzuvlarda seğirme, 2 saat içinde ölüm 3.200 ppm 0,32 5 - 10 dakika

1© Drägerwerk AG & Co. KGaA

Bina yangınlarından çıkan duman, itfaiyecileri riske sokan karbonmonoksit (CO) ve hidrojen siyanür (HCN) dahil çok sayıda toksik gaz üretir. Tek başına tehlikeli, birlikte daha da zararlı: "Toksik ikizler" hakkında bilmeniz gerekenler.

Toksik İkizleri Anlamak: HCN ve CO

2

TOKSİK İKİZLERİ ANLAMAK: HCN VE CO

© Drägerwerk AG & Co. KGaA

Yangın endüstrisinde "toksik ikizler" olarak bilinen CO ve HCN birlikte, itfaiyeciyi veya yangın kazazedelerini yangın anında ani kalp durması ve onlarca yıl sonra kanser riski ile karşı karşıya bırakan ölümcül bir kimyasal asfiksant oluşturur.

CO ve HCN'nin kombinasyonu, bu ajanlara tek başına maruz kalmaktan katbekat daha zararlı olduğu için revizyon işlemlerinde her bir gazın tek alarm eşiğine göre ölçülmesi yetersiz kalacaktır.

Bu makale günümüz yangınlarının yapısını açıklamakta, CO ve HCN'nin vücut üzerindeki etkilerini incelemekte ve her iki gazın varlığını eş zamanlı ölçerek tehlikeyle ilgili erken uyarı verebilen yeni gaz izleme teknolojisi dahil itfaiyecilerin güvenliği için en iyi uygulamaları anlatmaktadır.

Arka plan1970'lerde itfaiyeler dumandan çıkan toksik gazların solunmasının tehlikelerini fark etmeye başladı. Kısa süre sonra araştırmacılar, revizyon sırasında bulunan toksik gazların tehlikelerinin bilincine vardı. Günümüzde endüstri, toksik gazlar kaynaklı kanser gibi uzun vadeli sağlık tehlikelerini öğrenmekte.

Tarihsel olarak ev mobilyaları pamuk, yün ve ahşap gibi doğal ürünlerden imal edilmekteydi. Ancak 1960'larda bu ürünler sentetik malzemelerden üretilmeye başlandı. Günümüzde ortalama bir evin veya ofisin içindeki mobilya, halı, yatak örtüleri, kıyafetler, cihazlar, elektronikler ve yapı malzemelerinin büyük bir çoğunluğu sentetik malzemelerden üretilmektedir. Hem serilen hem de sprey köpük

türündeki izolasyon, yanma sırasında en yüksek düzeyde HCN ve başka zehirli maddeler ürettiği bilinen tek üründür.

Sentetikler doğal malzemelerden daha sıcak yandığı ve daha hızlı ani parlama ürettiği için bu ürünler HCN'nin salınmasını da hızlandırır. Alev kaynağından gelen radyant ısı hızla çevresindeki malzemeleri ısıtır. Malzemelerde, tutuşmadan önce toksik gazı hızla bina içine yayan nicel ayrışma adı verilen bir reaksiyon meydana gelir.

Nicel ayrışmanın görüldüğü en önemli trajik örneklerden biri, 2003'te Rhode Island'da Station gece kulübünde gerçekleşmiştir. Müzik grubunun performansı sırasında tutuşturulan iki piroteknik cihaz, yaklaşık 15 saniyeliğine 15 feet mesafeye kadar kıvılcım atan ekzotermik bir reaksiyon oluşturmuştur. Bu kıvılcımlar da sesi seyircilere yansıtmak üzere sahne çevresine sarılan düşük kalitedeki ses bastırma köpük panolarını tutuşturmuştur. İlk alevlerden çıkan sıcaklık arttıkça köpük panonun termal ayrışması, yüksek miktarda HCN dolu duman üretmeye başlamıştır.

NIST tarafından gerçekleştirilen daha sonraki araştırmalar ve olayın simülasyonu, binadaki yetersiz fıskiye sistemi ile birlikte performans alanının 90 saniye içinde yaşama elverişsiz hale geldiğini ortaya koymuştur. Salondaki 462 kişiden büyük bir kısmı, binadan çıkamadan dumandaki HCN/CO'ya maruz kalmıştır. Bu olay sonucunda 100 kişi hayatını kaybetmiş, 200'ün üzerinde kişi de ağır yanıklara maruz kalmış veya yaralanmıştır.

3



Duman olan yerde toksik gaz da vardırGünümüzde konutlarda çıkan yangınlarda en başta gelen ölüm nedeni, yanık yaralanmaları değil duman solunmasıdır. 2011'de NFPA tarafından yapılan bir çalışma, ev yangınlarında duman solunmasına karşı yanık kaynaklı ölümlerin oranının 8'e 1 olduğunu göstermiştir. Bir yangın sırasında oksijen seviyeleri düşer ve ortam, çoğunlukla yüksek seviyede karbonmonoksit ve çok sayıda başka toksinler içerir.

Dahası, yoğunluğundan, renginden veya hareketinden bağımsız olarak duman da toksinler üretir. Dumana bakarak binadan ne kadar toksik gaz çıktığını bilmek imkansızdır. Yoğun, türbülanslı dumanda toksinler olduğu çok açıktır; ancak bunlar açık renkli dumanda ve hatta hafif pusta bile mevcut olabilir.

İtfaiyeciler hem akciğerleri hem de ciltleri üzerinden zararlı maddelere maruz kalsalar da akciğerler, toksinleri vücuda sokmada 300 kat daha etkindir.

HCN: sessiz katilCO tehdidi yıllardır bilindiğinden itfaiyeciler, baş ağrısı, bulantı ve uyuşukluk dahil karbonmonoksit zehirlenmesi belirtilerine dikkat etmek üzere eğitilirler.

Yüksek seviyelerde karbonmonokside maruz kalmak ölümcüldür, ancak genellikle göz ardı edilen husus, siyanürün varlığıdır. Çoğu insan siyanürü kimyasal silah ve tehlikeli madde senaryolarıyla ilişkilendirse de araştırmalar, siyanürün her yıl meydana gelen yangınla ilişkili binlerce ölümün önemli bir unsuru olduğunu göstermektedir.

Çalışmalar, yangın dumanındaki hidrojen siyanürün, karbonmonoksitten 35 kata kadar daha toksik olabildiğini ortaya koymaktadır.

HCN için NIOSH kısa süreli maruz kalma sınırı (TLV-STEL) 4,7 olup işçi, bu konsantrasyonun üzerinde bir seviyeye maruz kalmamalıdır (15 dakika genelinde ortalama). Maruz kalma ise günde 4 kereden fazla tekrarlanamaz. Amerika Resmi Endüstriyel Hijyenistler Konferansı (ACGIH), işçi tavan sınırı (TLV-C) olarak 4,7 ppm değerini belirlemiştir ve bir işçi bunun üzerinde bir konsantrasyona kesinlikle maruz kalmamalıdır.

Çalışmalar, normal bina yangınlarında 200 ppm düzeyinde HCN'nin sık görüldüğünü göstermektedir: Bu da 30 ila 60 dakikada ölümcüldür.

HAVADAKİ CO KONSANTRASYONU % HACİM SOLUNUM SÜRESİ VE TOKSİK BELİRTİLERİ

35 ppm 0,0035 8 saatlik iş gününde maksimum iş yeri konsantrasyonu

200 ppm 0,02 2 - 3 saat içinde hafif baş ağrısı

400 ppm 0,04 2 - 3 saat içinde alında baş ağrısı, 2,5 - 3,5 saat içinde tüm başa yayılma

800 ppm 0,08 45 dakika içinde baş dönmesi, bulantı ve uzuvlarda seğirme, 2 saat içinde koma

1.600 ppm 0,16 20 dakika içinde baş dönmesi, bulantı ve uzuvlarda seğirme, 2 saat içinde ölüm

3.200 ppm 0,32 5 - 10 dakika içinde baş dönmesi, bulantı ve uzuvlarda seğirme, 30 dakika içinde ölüm

6.400 ppm 0,64 1 - 2 dakika içinde baş dönmesi, bulantı ve uzuvlarda seğirme, 10 - 15 dakika içinde ölüm

12.800 ppm 1,28 1 - 3 dakika içinde ölüm

4



Yaygın düşünce, bir insanı dumandan uzaklaştırıp temiz havaya çıkarırsanız toksinlerin yerini temiz havanın alacağı idi. Ancak artık toksinlerin vücutta depolandığı ve atılmasının zor olabildiği bilinmektedir. Kanser günümüzde itfaiyeci ölümlerinin 1 numaralı uzun vadeli sebebi haline gelmiştir.

HCN HAKKINDA VERİLER

– HCN, CO'dan 35 kat daha toksiktir– HCN emilim, solunum veya yutma yoluyla vücuda

girebilir ve kalp ile beyni hedef alır– HCN kalp krizine ve ani kalp durmasına yol açabilir,

sonrasında ise resüsitasyonu zorlaştırabilir– HCN tuhaf ve mantıksız davranışlara neden olabilir,

görevini yapma veya kendini kurtarma becerisine ket vurabilir ve başkaları tarafından kurtarılmayı zorlaştırabilir veya engelleyebilir

– HCN kısa bir süre içinde kazazedede bilinç kaybına yol açabilir

HCN'nin aşırı zehirli olması yüzünden bir yangın sonrası baş dönmesi, halsizlik ve hızlı kalp atışı yaşayan itfaiyeciler aslında HCN'nin etkilerini hissetmektedir. Teoriye göre bir operasyon sırasında veya sonrasında itfaiyecilerin yaşadığı kalp krizi veya ani kalp durmaları, HCN ile ilişkili olabilir. HCN ayrıca uyuşturucu benzeri bir etkiye sahiptir ve mantıksız ve tuhaf davranışlara yol açarak itfaiyecinin veya kazazedenin yaşamı tehdit eden kararlar almasına neden olabilir.

HAVADAKİ HCN KONSANTRASYONU % HACİM ZEHİRLENME BELİRTİLERİ

2,1 ppm 0,00021 8 saatlik iş gününde maksimum iş yeri konsantrasyonu - Avrupa

2 - 4 ppm 0,0004 Algı eşiği

4,7 ppm 0,00047 NIOSH REL: STEL

10 ppm 0,001 OSHA PEL: TWA

20 - 40 ppm 0,004 Birkaç saat sonra hafif belirtiler

45 - 54 ppm 0,0054 Hemen ve bir saat içinde takip eden hasar

100 - 200 ppm 0,02 30 ila 60 dakika sonra ölümcül

300 ppm 0,03 Anında ölüm

5



HCN vücudu nasıl etkilerHCN, aerobik solunuma müdahale eden hücresel bir asfiksanttır. Normal solunum sırasında vücut, vücudumuzun doğru işlemesine olanak tanıyan anahtar enzimlere besin sağlar. Bununla birlikte HCN solunması, temel olarak aerobik solunum yolunun çalışmasını durduran sitokrom C oksidan adı verilen anahtar bir enzime yüksek duyarlılığa neden olur. Sonuç oksijensiz solunumdur, bu da dokularda ve organlarda laktik asidoz ve başka toksik maddeler oluşmasına yol açar.

Dumanla bağlantılı hidrojen siyanür soluyan kişiler genellikle kaçma veya kurtarma operasyonu gerçekleştirme becerilerini olumsuz yönde etkileyen bilişsel bozukluk ve uyuşukluk yaşar. Düşük konsantrasyonlara maruz kalma sonucu (veya daha yüksek konsantrasyonlara maruz kalınan ilk dakikalarda) sersemlik, kafa karışıklığı, ateş basması, anksiyete, terleme, baş ağrısı, uyuşukluk ve hızlı solunum yaşanabilir. Daha yüksek konsantrasyonlarda HCN'ye maruz kalınması bitkinliğe, ürpermeye, kardiyak aritmisine (yangına maruz kaldıktan iki ila üç hafta sonrasında görünebilir), komaya, solunum depresyonuna, solunum durmasına ve kardiyovasküler kolapsına neden olabilir.

Maalesef yangın sahasında kişilerin HCN zehirlenmesine maruz kalıp kalmadığını kontrol eden hızlı bir test yoktur. Sonuç olarak itfaiyecilerin, hem yangın alanında hem de sonrasında istasyonda diğer itfaiyecilerdeki HCN zehirlenmesine karşı dikkatli olması

gerekir. Bir itfaiyeci veya kazazede HCN zehirlenmesiyle ilgili önemli belirtiler gösteriyorsa kişinin kurtulmasını hızlandırmaya yardımcı olmak için HCN antidotları verilebilir.

Muhtemel bir HCN hastasının tedavisiYangın dumanındaki siyanür gazı hızla ölümcül olabildiğinden muhtemel siyanür zehirlenmesinin erken fark edilmesi, hayat kurtarmada kritik önem taşır.

Akut siyanür zehirlenmesinin hastane öncesi tedavisi, kişinin siyanür kaynağından uzaklaştırılmasını, %100 oksijen verilmesini ve gerekirse kardiyopulmoner resüsitasyon uygulanmasını içerir.

Son 10 yıldır Fransa'da hidroksokobolamin adı verilen yeni bir antidot kullanılmaktadır. Bu antidot, herhangi bir kaynaktan akut HCN zehirlenmesine karşı olay yerinde veya hastanede kullanım için özel olarak tasarlanmıştır. Hidroksokobalomin, siyanürü siyanokobalamin (B12 vitamini) oluşturacak şekilde sabitler, bu da daha sonra idrar yoluyla vücuttan atılır. Bu antidot, kanın oksijen taşıma kapasitesini düşürmez.

HCN ZEHİRLENMESİNİN BELİRTİLERİ

Karbonlu balgam öksürme

Ağız ve burun çevresinde kurum veya yanıklar

Nefes darlığı, göğüs sıkışması, baş ağrısı

Nefeste badem özü kokusu (anekdotsal)

Kardiyak sorunları

Afallama, muhtemel tuhaf davranış

Uyuşukluk

Muhtemel parlak kırmızı cilt rengi bozukluğu (uzun süreli maruz kalmada)

Letarji

Halsizlik

6



İkinci dereceden HCN'ye maruz kalmaya dikkat etmeVücudun yumuşak dokusu bir sünger gibi görev yaptığı için itfaiyecilerin ayrıca yangın kazazedelerinin yanma türev maddelerini absorbe ettiğinin de bilincinde olması gerekir. Bir kazazede kirli ortamdan çıkarılıp açık havaya getirildiğinde vücut dokuları kirleticilerin bir kısmını atmaya başlar. Bu yüzden kazazedeye müdahale eden acil durum ekipleri, HCN ve çok sayıda başka kimyasal dahil aynı kirleticilere maruz kalır.

Kazazede hastaneye götürüldükten ve itfaiyeciler istasyonlarına döndükten sonra kurtarıcılar baş ağrısı, bulantı, kusma ve benzeri rahatsızlıklar yaşamaya başlayabilir. Her ne kadar bu belirtiler iş stresinin bir sonucu olabilse de HCN ve CO gibi kirleticilere maruz kalma sonucu ortaya çıkmaları da aynı derecede olasıdır.

İtfaiyeciler kendilerini nasıl koruyabilir?İtfaiyecilerin görevleri sırasında HCN ve CO gibi toksik maddelere maruz kalmaktan kaçınması imkansız olsa da aşağıdaki kılavuzlara uyarak kendilerini koruyabilirler.

– Kişisel koruyucu ekipman (PPE) kullanma: Bu yöntem itfaiyeci açısından enerji ve süre giden bir özveri gerektirir

– Toksik gazları izleme: Gaz monitörizasyonunun standart bir prosedüre dönüştürülmesi

– Bağımsız solunum cihazı (BSC) kullanma: Havayı solumanın güvenli olduğu belirlenene kadar BSC'yi takma ve sürücülere/operatörlere BSC verme

– Bir saat içinde duş alma: İtfaiyeciler, bir saat içinde duş alarak toksinlere maruz kalma oranlarını %90 kadar azaltabilir. Gece eve dönünceye kadar beklerlerse %100 maruz kalmışlardır, bu yüzden duş almanın kanser riskini azaltmada hiçbir etkisi olmaz

– Arındırma: Yangın ve Acil Durum Eğitim Enstitüsü (FETI) kılavuzları uyarınca PPE'yi arındırma

– Birbirine göz kulak olma: Hem yangın alanında hem de istasyonda diğer itfaiyecilerdeki belirtilere dikkat etme

– Eğitim ve kurslar: İtfaiyecilerin, hidrojen siyanür tehlikelerinin bilincinde olmasına odaklanan bir eğitim programı hazırlama.

Yeni teknoloji, toksik ikiz tehlike hakkında erken uyarı sağlarAraştırmalar, CO ve HCN kombinasyonuna maruz kalmanın, aslında bu gazlardan herhangi birine tek başına maruz kalmaktan daha tehlikeli olduğunu göstermektedir. Her iki gaz da birlikte solunursa bunların toksik bir sinerjik etkisi olur: CO oksijenin hayati organlara ulaşmasını önler, HCN merkezi sinir sistemine ve kardiyovasküler sisteme saldırır ve sonucunda insanların afallamasına ve aklının karışmasına neden olur. Bu yüzden her bir tek gazın tek alarm eşiğine göre ölçülmesi, revizyon operasyonlarında ideal çözüm değildir.

125 yılı aşkın süredir itfaiyecilere yüksek kalitede güvenlik ekipmanı tedarik eden Dräger, CO ve HCN kombinasyonuna karşı koruma sağlayan yeni "toksik ikiz" sinyal işleme teknolojisini piyasaya sunmuştur. Alarm eşiklerinin standart ayarları CO için 30 – 35 ppm (A1) ve 50 – 60 ppm (A2); HCN için ise 1,9 – 2,5 ppm (A1) ve 3,8 – 4,5 ppm (A2) idi.

Daha önceki teknoloji, CO ve HCN'yi ayrı olarak işlemek ve ölçmek idi – her iki gazın varlığı için bir ayar yoktu. Her bir alarm eşiği ayrı olarak analiz ediliyor ve toksik sinerjik etkiye yeterince önem verilmiyordu.

Toksik ikiz sinyal işleme ile gaz değerleri birlikte ölçülür ve toplanır. Her iki maddenin konsantrasyonu ölçeklenerek bir alarm tetiklenir.

7



Dräger, aygıt yazılımı 7.0 veya üstü olan Dräger X-am® 5000 ve 5600 gaz monitörlerine "toksik ikiz" işlevini entegre etmiştir. Teknoloji, ABD'de CO ve HCN zehirli maddeleri için Dräger tarafından patentlenmiştir (Yayın No. US2014/0284222 A1).

SONUÇ

Bu yeni gaz monitörizasyonu yeniliği, ABD'de yapılan bilimsel araştırmalara göre revizyon sırasında itfaiyeci güvenliğini artırmaktadır. Bu yeni teknoloji ile Dräger, hidrojen siyanür ve karbonmonoksidin toksik sinerjik etkisine karşı mümkün olan en iyi güvenliği sağlar.

BASKIDräger Safety AG & Co. KGaARevalstraße 123560 Lübeck, Almanya

www.draeger.com

PDF-

8300

Eksiksiz portatif gaz algılama teknolojileri yelpazemizi keşfedin ve her gün karşılaştığınız zorluklar için doğru çözümü bulun: www.draeger.com/portable-gas-detection

http://www.draeger.com/portable-gas-detection

8



Stefanidou, M., S. Athanaselis, ve C. Spiliopoulou, Health Impacts of Fire Smoke Inhalation. Rep. N.p.: Informa Healthcare, 2008. Basılı.

National Fire Protection Association, “Fatal Effects of Fire,” John R. Hall, Jr., March 2011.

Baud, F, Barriot P, Toffis V, vd. “Elevated blood cyanide concentrations in victims of smoke inhalation,” N Engl J Med. 1991; 325: 1761-1766.

Guidotti, T. “Acute cyanide poisoning in prehospital care: new challenges, new tools for intervention,” Prehosp Disaster Med. 2006; 21(2): s 40-48.

Tuovinen, H, Blomqvist, P. “Modeling of hydrogen cyanide formation in room fires.” Brandforsk project 321-011. SP Report 2003:10.

Böras, İsveç: SP Swedish National Testing and Research Institute; 2003.

Cyanide: New Concerns for Firefighting and Medical Tactics, June 2009, Richard Rochford, PBI Performance Products newsletter.

Health Hazard Manual for Firefighters (NJ: Brown, 1990, s 21-22).

KAYNAKLAR:

Documents

Toksik İkizleri Anlamak: HCN ve CO - draeger.com · 1.600 ppm 0,16 20 dakika içinde baş dönmesi, bulantı ve uzuvlarda seğirme, 2 saat içinde ölüm 3.200 ppm 0,32 5 - 10 dakika