TOPLUMSAL VE BREYSEL BAIIKLIK

Prof. Dr. Glbin Gkay

stanbul niversitesi stanbul Tp Fakltesi ocuk Sal ve Hastalklar

Anabilim Dal Sosyal Pediatri Bilim Dal

A uygulamasnn amac nedir?

1. Alanan kiiyi ciddi yan etkileri ve lm riski olan hastalklara kar korumak

2. Genel alanma oranlarn ykselterek toplumda bulac hastalk salgnlarn nlemek, yaygn alama ile toplumsal baklk (herd immunity) salayarak, toplumda %1 orannda bulunan eitli nedenlerle alanmalar olanaksz kiileri korumak

3. lmcl hastalklarn kkn dnyadan kazmak

Alar ile yaratlan baklk ka eittir?

1. Bireysel baklk: Dorudan koruma

2. Toplumsal baklk: Dolayl koruma

A yolu ile gelien bireysel

baklk

Baz alar enfeksiyon geliimini nleyebilir

Baz alar ise hastaln geliimini nleyebilir ama enfeksiyon geliimini nleyemez

Alarn koruyuculuu hibir zaman % 100 olamaz, baz alarda tekrar dozuna gereksinim vardr.

Etkinlii eitli toplumsal ve bireysel faktrlere gre deiebilir.

A yolu ile gelien toplumsal baklk

A yolu ile o hastala kar bak (immun) olan kiilerin toplumda artarak, hastaln sklnn azalmas ve bylece eitli nedenlerle alanamayan hassas (susceptible) kiilerin korunmas

Toplumsal baklk

Toplumsal baklk

A yolu ile gelien toplumsal baklk

Bir a enfeksiyonu nleyemiyorsa toplumsal baklk yaratamaz.

Ann toplumsal bakl bulatrcl da ne kadar nledii ile ilgilidir.

Bir a % 90 orannda koruyuculuk (seropozitivite) yaratyorsa ve toplumun % 50si alanm ise toplumsal baklk kabaca 0.9x0.5=0.45 olarak belirtilebilir.

A yolu ile gelien toplumsal baklk ve kzamk

Toplumsal baklk eik deeri: Salgn gelimemesi iin gereken alanma oran

Kzamk ok bulac olduu iin toplumsal baklk eik deeri yksektir.

En iyi koullarda bir kzamk asnn etkinlii % 95 dir. Toplumun % 80i alandnda bak olan kiilerin oran % 76 olacaktr. Bu nedenle kzamn tamamen nlenmesi iin iki doz alanma gerekmektedir.

A yolu ile gelien toplumsal baklk

lk doz kzamk as anneden geen antikorlarn en aza indii bir ya civarnda yaplr.

kinci doz a hem hi alanmayanlar hem de birincil a baarszl olanlar bak duruma getirmek iin yaplr.

Alanma sonucu gelien hafza hcrelerinin ne zaman tamamen vcuttan kaybolduu (ikincil a baarszl ) konusunda yeterli bilgi henz bulunmamaktadr.

A yolu ile gelien toplumsal baklk ve kzamk

Kzamk salgnlar a uygulama ncesi belirli bir aralarla tekrar eder.

Toplumda yksek alanma oranlar ile salgnlarn aralar uzar.Bunlara balay sonras salgnlar denir.

Balay sonras salgnlar genelde ya byk olan hassas gruplar etkiler.

A yolu ile gelien toplumsal baklk ve kzamk

Bir ok Avrupa lkesinde ve Latin Amerika lkesinde alanma oranlar ile yaratlan toplumsal baklk salgnlar nler niteliktedir. Ancak 2000li yllarn banda gelien a kart sylemler sonucunda bata ngiltere olmak zere baz Avrupa lkelerinde alanma oranlar dm ve salgnlar yaanmaya balanmtr.

Kaynaklar

Fine PE, Mulholland K. Community Immunity. inde: Plotkin S, Orenstein W, Offit P.(ed) Vaccines. Saunders Elsevier,

2008, China.