„Trzymaj Formę!” OGÓLNOPOLSKI PROGRAM EDUKACYJNY podsumowanie II edycji

„Trzymaj Formę!”

OGÓLNOPOLSKI PROGRAM EDUKACYJNY

podsumowanie II edycji

koordynator powiatowy: Grażyna NowaczewskaOddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna

w Bydgoszczy

Realizacja

II edycja ( 2007 / 2008 ) ogólnopolskiego programu edukacyjnego „Trzymaj Formę!”

• w 19 powiatach województwa kujawsko-pomorskiego

W województwie kujawsko-pomorskim

I edycję programu realizowało268 szkół (248 gimnazjalnych i 20 podstawowych)

odstąpiło 14 szkół (5 %) ze zgłoszonych 282

II edycję programu realizowały384 szkoły(o116 szkół więcej)

268 gimnazjalnych (na ogólną liczbę 356 w województwie)116 podstawowych (na ogólną liczbę 699 w województwie)w programie uczestniczyło 2,5 tys. klas i 60 tys. Uczniów

Bydgoszcz i powiat bydgoski:

51 szkół gimnazjalnych – 10159 uczniów6 szkół podstawowych – 1627 uczniów1 szkoła specjalna – 10 uczniów

11796 uczniów

KOORDYNATORZY PROGRAMU

•poziom wojewódzkikoordynator wojewódzki - Mirosława KierblewskaDział Oświaty Zdrowotnej i Promocji ZdrowiaWojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna Bydgoszcz

• poziom powiatowy19 koordynatorów powiatowych-pracowników oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia PSSE

• poziom szkolny

400 koordynatorów szkolnych ( w 1 edycji 259, o 141 więcej) (147 nauczycieli biologii, 85 nauczycieli wych. fiz., 59 nauczycieli innych przedmiotów, 51 pedagogów, 29 dyrektorów /wicedyrektorów, 10 pielęgniarek, 9 wychowawców świetlic, 2 psychologów, 8 innych)

SZKOLNI REALIZATORZY PROGRAMU

1.780 (w 1 edycji 1.335, o 445 osób więcej)

- 1.395 nauczycieli (biologii 288, wych. fiz. 355, in. 752)- 89 pielęgniarek szkolnych- 86 pedagogów szkolnych- 64 dyrektorów /wicedyrektorów szkół- 52 wychowawców świetlic- 16 bibliotekarzy szkolnych- 16 opiekunów kół PCK - 13 psychologów /terapeutów- 12 instruktorów gimnastyki korekcyjnej- 11 kucharek szkolnych - 26 pozostałych –logopedzi, opiekunowie kół i sklepików, członkowie rad pedagogicznych, pracownicy administracji szkolnej, intendenci, pracownicy PIS

PARTNERZY PROGRAMU

• piony Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 19 powiatachpion Higieny Żywienia, pion Higieny Dzieci i Młodzieży, pion Higieny Komunalnej, PPIS

• Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko - PomorskiegoDepart. Polityki Zdrowotnej

• samorządy lokalne - powiatowe, miejskie, gminne/ w 15 powiatach

Urzędy Gmin pow. Brodnica (Brodnica, Bobrowo, Jabłonowo, Osiek, Świedziebnia), UM (Wydział Ochrony Środowiska) Bydgoszcz, UMiG Chełmno, UMiG Golub-Dobrzyń,

Burmistrzowie i Wójtowie Gmin Lipno, Kikół, Dobrzyń i Skępe, Starostwo Powiatowe Mogilno, Burmistrz Strzelna, Wójt Dąbrowy /Mogilno, Starostwo Powiatowe Tuchola, Burmistrz Tucholi, Urzędy Gmin w pow. Tuchola, Wójt Gminy Dębowa Łąka/ Wąbrzeźno, Rady Gmin Książki i Dębowa Łąka, UMiG pow. Świecie, Urząd Miejski Żnin

PARTNERZY PROGRAMU c.d.

• Miejskie i Gminne Komisje ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych/ min. 21Aleksandrów, Brodnica, Chełmno, Golub-Dobrzyń, Grudziądz, Mogilno (Dąbrowa), Nakło,Lipno (Kikół, Dobrzyń, Skępe, Lipno), Sępólno (Więcbork), Świecie, Toruń, Wąbrzeźno

• Miejskie i Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej/ min. 6Aleksandrów, Brodnica, Sępólno, Golub-Dobrzyń, Toruń


• Kujawsko – Pomorskie Centrum Edukacji Nauczycieliw Bydgoszczy

• Kujawsko-Pomorska Szkoła Wyższa w Bydgoszczy(dr Grzegorz Nowicki)

• Szkoła Promująca Zdrowie w Tucholi

• dyrekcje szkół, samorządy uczniowskie, rady rodziców(pow. Wąbrzeźno -SP Jarantowice, Gimnazjum Dębowa Łąka, koordynator SP Płąchawy)

• Domy Kultury, Gminne Ośrodki Kultury/ Brodnica, Sępólno (Sępólno, Więcbork), Żnin

• Biblioteka Gminna Brodnica

• Multikino Włocławek


• Świetlica Środowiskowa „Uśmiech” Więcbork pow. Sępólno

• Wielofunkcyjna Placówka Opiekuńczo – Wychowawcza Więcbork pow. Sępólno

• Wąbrzeskie Centrum Profilaktyki, Terapii i Integracji Społecznej Wąbrzeźno

• Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny ds. Przeciwdziałania Narkomanii Sępólno• Wojewódzki Szpital Dziecięcy w Bydgoszczy(dr D. Kurylak koordynator Regionalnego programu zwalczania otyłości u dzieci i młodzieży)

• szkolna służba zdrowia, placówki służby zdrowia


• PCK –koła w 11 powiatach / Aleksandrów, Brodnica, Bydgoszcz, Grudziądz, Radziejów, Rypin, Sępólno, Toruń, Tuchola, Włocławek, Żnin (Janowiec Wlkp.)

• Polskie Towarzystwo HigieniczneO /Toruń-Włocławek

• Polskie Towarzystwo Oświaty ZdrowotnejO /Toruń-Włocławek, O /Bydgoszcz

•Szkolne Koło Miłośników Zdrowia i Higieny Radziejów


• Stowarzyszenie „Flandria” Inowrocław

• Stowarzyszenie Kobiet Aktywnych Rogoźno pow. Grudziądz

• Stowarzyszenie „Spróbujmy razem” Warlubie pow. Świecie

• Czernikowskie Stowarzyszenie na Rzecz Wspierania Edukacji „Czyż-nie” pow.Toruń

• Klub Przyjaciół Gimnazjum Witolda Bielowskiego Warlubie pow. Świecie

• Europejskie Centrum Współpracy Młodzieży Toruń

• Koło Ekologiczne Radziejów

• Koło Ligi Ochrony Przyrody Bydgoszcz


• Stowarzyszenia, ośrodki i kluby sportowe, rekreacyjne, turystyczne,

np. Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” i TKKF Brodnica, UKS ”Jastrząb” Brodnica, Koło Turystyczne „Dreptaki” Bydgoszcz, Grudziądz -„Olimpia”, „Wisła”, „Stal”, Koło Turystyczno - Krajoznawcze „Meteor” SP Nr 3„Olimpijczyk” Mogilno, M-GOKiR Strzelno pow. MogilnoMiejski Ludowy Klub Sportowy „Krajna” Sępólno, UKS „Poraj” Żalno Tuchola,


• Parki KrajobrazoweDyrekcje Brodnickiego i Krajeńskiego / Brodnica, Sępólno Krajeńskie

• Nadleśnictwa Różanna pow. Bydgoszcz, Jamy pow. Grudziądz, Dąbrowa i Osie pow. Świecie, Leśnictwo Pokrzydowo pow. Brodnica

• Koło Łowieckie Nr 51 „Bażant” pow. Inowrocław

• Stowarzyszenie Wędkarskie Inowrocław

•Szkoła Leśna w Barbarce pow. Toruń


• Gospodarstwo EkologiczneMieczysława BabalskiegoPokrzydowo pow. Brodnica

• Gospodarstwo Rybackie pow. Brodnica

• Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa RolniczegoMinikowo / Nakło

• Koło Gospodyń WiejskichUnisław pow. Chełmno


• PolicjaGolub-Dobrzyń, Skępe pow. Lipno, Tuchola

• Straż Miejska Toruń

• Straż Pożarna Tuchola

• banki(PKO Wąbrzeźno i Bank Spółdzielczy Książki pow. Wąbrzeźno, Kredyt Bank Filia Nr 6 Bydgoszcz, Bank Żywności Toruń)


• zakłady pracyHand - Spol, Beller Druk Paczkowscy,

Nordhaus Nieruchomości Bydgoszcz,

Handel Artykułami Wielobranżowymi i Prasą D. Nowińska Bydgoszcz,

Geotermia, Solanki SPA, Foto-Centrum Grudziądz,

Mleczarnia, Piekarnia „Piekuś”, „Staropolskie Jadło”, „Pozkal” Inowrocław

Przedsiębiorstwo Komunalne Tuchola, Zakłady Mięsne Skiba gm. Gostycyn pow. Tuchola

PZU, AVON, Piekarnia „Profit”, Agrocomex z Jabłonowa, Ampol - Merol Wąbrzeźno


• sklepy spożywcze i owocowo-warzywne–Dębowa Łąka i Książki pow. Wąbrzeźno,sklepy –Grudziądz, Biedronka –Toruń

• sklepiki szkolne/ Bydgoszcz, w 6 placówkach pow. Żnin, intendenci szkolni Włocławek

• Rzecznik Praw Konsumenckich/Brodnica, Golub-Dobrzyń, Tuchola


• DietetycyGrudziądz, Nakło, DPS Gołuszyce pow. Świecie

• Rehabilitant Inowrocław

• partia: Polskie Stronnictwo LudoweMogilno

• media - 43 (17 redakcji prasowych, 2 rozgłośnie radiowe, 2 stacje TV, 22 portale internetowe)

FORMY REALIZACJI II EDYCJI PROGRAMU

Szkolenia / narady

powiatowe (19 PSSE) 62 szkolenia -383 uczestników, 165 narad -437 uczestników

szkolne (384 szkoły) 172 szkolenia -1.954 uczestników, 146 narad -815 uczestników

ogółem w województwie kujawsko-pomorskim:

236 szkoleń dla 2.423 uczestników 314 narad z udziałem 1.331 osób

FORMY REALIZACJI II EDYCJI PROGRAMU c.d.

Dystrybucja pakietów edukacyjnych do szkół

łącznie dystrybuowano do 384 szkół minimum 24.829 materiałów edukacyjnych(22.543 materiały programowe, minimum 2.286 pomocniczych)


Prowadzenie działań informacyjno - edukacyjnych w środkach masowego przekazu

efektem podjęcia współpracy z lokalnymi mediami (17 redakcji prasowych, 2 rozgłośnie radiowe, stacje TV, 22 portale internetowe) na terenie 15 powiatów były

54 publikacje (w 1 edycji 41)28 artykułów prasowych,

2 audycje radiowe 2 emisje telewizyjne 22 strony internetowe

Przykłady publikacji w mediach:

Express Żniński Żnin„Jak zrezygnować z tłustej golonki” 19 X 2007„Najważniejsze jest zdrowie” 5 X 2007 „Olimpiada zdrowia” 9 IV 2008

Tygodnik PAŁUKI Żnin„Jak jeść, żeby nie przytyć” 20 X 2007 „Promocja zdrowego stylu życia” 11VI 2008

Gazeta Pomorska -dodatek regionalny Żnin„Pokonać nadwagę” 25 X 2007ogólnopolski


Działania prowadzone w placówkach szkolnych

Realizacja programu w szkołach odbywała się według jednolitych założeń merytorycznych i organizacyjnych, głównie w oparciu o metodę projektu, dzięki której uczniowie wspólnie z nauczycielami opracowywali propozycje propagowania zasad zdrowego stylu życia zarówno w szkole, jak i w rodzinie oraz w środowisku lokalnym.

W I edycji opracowanych zostało 128, a w II edycji 167 projektów

Przedstawienie „Ekokapturek” promujące zasady zdrowego żywienia.Przedstawienie „Ekokapturek” promujące zasady zdrowego żywienia.Gimnazjum WtelnoGimnazjum Wtelno


Działania prowadzone w placówkach szkolnych c.d.przykłady niektórych spośród 167 projektów edukacyjnych:

„Ruch i dietka to zdrowa i piękna sylwetka” (Brodnica), „Trzymaj formę razem z nami” (Brodnica), „Żyjmy zdrowo i wesoło” (Chełmno), „Zdrowo i witaminowo” (Grudziądz), „Zdrowo jemy, aktywnie żyjemy” (Inowrocław), „Gimnazjalisto –małymi krokami po zdrowie” (Strzelno / Mogilno), „W zdrowym ciele zdrowy duch” (Sępólno), „Moda na zdrowie” (Kamień Kraj. / Sępólno), „Ruszaj po zdrowie” (Wałdowo / Sępólno), ”Entliczek, pentliczek –zdrowy stoliczek” (Sośno / Sępólno) „Jak dbać o ciało, żeby ono nie rdzewiało” (Świecie),„Mamo, Tato –nie tucz mnie” (Tuchola),„Trzymaj formę ponad normę” (Wąbrzeźno),„Zdrowy styl życia to nie tajemnica” (Włocławek),„Maszyny kuszą” (Żnin),„Chcesz przedłużyć sobie życie –ćwicz i odżywiaj się należycie” (Żnin).


Działania prowadzone w placówkach szkolnych c.d.

Formy stosowane w ramach realizacji programu:

• wykłady 302 / 6.122 osób • prelekcje 605 / 12.799 • pogadanki 1.386 / 24.993• instruktaże 566 / 11.116• pokazy 640 / 23.004 • ćwiczenia 1.028 / 20.522 • projekcje filmów 313 / 5.231 • formy wizualne: plakaty 326/ 20.709, gazetki 208/ 19.671, wystawy 172/ 14.759 broszury, ulotki, foldery, modele;ogółem 761 / 63.142

Gimnazjum nr 1 KoronowoGimnazjum nr 1 Koronowo

FORMY REALIZACJI 2 EDYCJI PROGRAMU c.d.

Działania podjęte w placówkach szkolnych c.d.

Formy stosowane w ramach realizacji programu:

• gry i zabawy 42 9/ 7.585 • konkursy 397 / 14.990• imprezy prozdrowotne 301 / 36.473• publikacje w mediach 116• audycje w szkolnym radiowęźle 1 / 594 • apele 12/ 2.520 • przedstawienia teatralne 9/ 970 • poradnictwo indywidualne 906 / 906• badania ankietowe, sondaże 104 / 6.332• punkty informacyjne 49 / 2.943• zajęcia informatyczne 40 / 2.500


Działania podjęte w placówkach szkolnych c.d.

• Zakładane cele projektów udało się zrealizować całkowicie w 153, a częściowo w 138 szkołach (w I edycji: c.92, cz.125).

• Na realizację programu przeznaczono średnio 6 godzin(od 3 do 10) w jednej klasie.

• Rezultaty projektów zostały zaprezentowane publicznie przez uczniów przynajmniej dla 58 tys. osób (w I edycji –13 tys.).

• Stopień zaangażowania uczestników programu w większości szkół był duży, zarówno ze strony realizatorów szkolnych, jak i uczniów.

• Podobnie jak w 1 edycji niewielki był stopień zaangażowania rodziców (odbyło się 557 spotkań z rodzicami -17.431 osób).

Wybrane inicjatywy realizowane w szkołachw województwie kujawsko-pomorskim

(przykłady)

wybrane inicjatywy realizowane w szkołach (przykłady)

PSSE Aleksandrów Kujawski

• Przedstawienie pt. „Trzymaj Formę, a będziesz zdrów!” wystawione 2.06.2008 w Publ. Gimnazjum Towarzystwa Salezjańskiego w Aleksandrowie Kujawskim; udział pracowników OZ i HDM PSSE; głównym tematem przedstawienia było prawidłowe żywienie oraz aktywność fizyczna.


PSSE Bydgoszcz

• W Gimnazjum nr 20 przy ul. Karpackiej w Bydgoszczy, koordynator szkolny programu (pedagog) opracował własny projekt wzmacniający realizację pt. "Aktywność fizyczna i sposób odżywiania, jako metody dbania o zdrowie i prawidłowa sylwetkę".

• W Gimnazjum nr 17 przy ul. Z. Nałkowskiej w Bydgoszczy w ramach programu młodzież przygotowała dla całej szkoły konkurs wiedzy, dotyczący roli, zalet warzyw i owoców oraz konkurs na najlepszy plakat promujący zdrową żywność oraz świadome wybieranie (kupowanie) produktów spożywczych.

• W Gimnazjum nr 24 przy ul. T. Kościuszki w Bydgoszczy realizację zadańw ramach programu połączono z działalnością szkolnego koła turystycznego "Dreptaki". Podczas organizowanych wycieczek poruszano zagadnienia dotyczące zdrowego odżywiania się oraz aktywności fizycznej.

Gimnazjum nr 9 BydgoszczGimnazjum nr 9 Bydgoszcz


• W Gimnazjum nr 38 przy ul. A. G. Siedleckiego w Bydgoszczy w ramach programu nawiązano współpracę z instruktorem pływania z przedszkola przy ul. Morskiej, który poprowadził zajęcia dla młodzieży gimnazjalnej, omawiając zalety uprawiania sportu i prowadzenia aktywnego trybu życia.

• W Gimnazjum nr 37 przy ul. Kcyńskiej 49 w Bydgoszczy nawiązano współpracęz poradnią ds. walki z otyłością i nadwagą u dzieci i młodzieży, prowadzonąprzez dr Kurylak z Woj. Szpitala Dziecięcego -rodzice dzieci z nadwagą lub otyłością mieli możliwość skorzystania z porad lekarzy i innych specjalistów z poradni. W ramach programu zorganizowano również ogólnoszkolne targi zdrowej żywności oraz tydzień kolorów, podczas którego przeprowadzano degustacje owoców i warzyw o tej samej barwie.

• W Gimnazjum nr 31 przy ul. Puszczykowej w Bydgoszczy przeprowadzono uroczyste podsumowanie programu "Trzymaj Formę" pod nazwą "Dzień dla Zdrowia", podczas którego młodzież i dzieci serwowały przygotowane przez siebie surówki, sałatki i kanapki oraz przedstawiły ewaluację przeprowadzonej wcześniej wśród rówieśników i nauczycieli ankiety, dotyczącej stylu życia, sposobu odżywiania się i aktywności fizycznej.


• W Szkole Podstawowej nr 14 przy ul Żmudzkiej w Bydgoszczy koordynatorowi udało się pozyskać do realizacji zadań programowych większość nauczycieli przedmiotowych, którzy wyszukiwali powiązań poruszanych w programie zagadnień z wykładanymi przez nich przedmiotami. Realizacja programu przebiegała z dużym rozmachem, a tematy były przedstawiane wszystkim uczniom w postaci gazetek ściennych, plakatów, przestrzennych piramid zdrowego odżywiania, które zostały wyeksponowane na wszystkich korytarzach szkolnych. Łącząc podsumowanie programu "Trzymaj Formę!" z obchodami Dnia Ziemi, koordynator przy wsparciu innych nauczycieli, zorganizował dużą imprezę dla całej społeczności szkolnej, podczas której uczniowie prezentowali przygotowane przez siebie projekty. Prezentacje były oceniane przez jury, które wyłoniło zwycięzcę i nagrodziło autorów najlepszego projektu. • W Gimnazjum w Nowej Wsi Wielkiej w ramach programu młodzież przygotowała Targi Zdrowej i Ekologicznej Żywności dla rówieśników, nauczycieli i zainteresowanych mieszkańców miejscowości. Każda z klas miała za zadanie Przygotować oryginalne i ciekawe stoisko z różnorodnymi produktami. W ramach targów dziewczęta ze szkolnego koła PCK prowadziły zajęcia sportowe dla rówieśników.

Gimnazjum nr 12 BydgoszczGimnazjum nr 12 Bydgoszcz


PSSE Chełmno• Seminarium w Gimnazjum w Unisławiu z udziałem powiatowego koordynatora, PPIS i pracownika NHŻPSSE w trakcie: -wykład lekarza pediatry na temat roli odżywiania dzieci i młodzieży -inscenizacja w wykonaniu młodzieży, dotycząca problemu otyłości u dzieci -przyrządzenie wspólnie z Kołem Gospodyń Wiejskich potrawy-poczęstunku dla uczestników -pokazy gimnastyczne• przygotowanie tzw. Pokoju Zdrowiaw ramach projektu „Maj miesiącem dla zdrowia”, w którym uczniowie obliczali BMI swoim kolegom, dokonywali pomiarów ciśnienia i wagi oraz zachęcali do zdrowego stylu życia


PSSE Lipno• Zespół Szkół w Wichowie (SP i Gimnazjum)

m.in.. konkurs na najciekawszy wystrój stołu na wybraną okoliczność krzyżówka z hasłem „Kto sok pije, długo żyje”

• Szkoła Podstawowa w Wielgiem

m.in.. konkursy: między klasowy na najlepszą surówkę, tańca, wiedzy,na plakat, na hasło, konkurs na piosenkę lub wiersz tematyczny

„Choć kapusta głowa pustaCzęsto trafia w nasze usta

(…)Schrup ogórka i marchewkę,

Ugryź jabłko i rzodkiewkę.Owoce i warzywa urody dodają,

A ci, co je jedzą, zdrowi się stają.”


PSSE Toruń• na festynie szkolnym uczniowie zaprezentowali pokazy ćwiczeńgimnastycznych, sposób obliczania BMI, omówili piramidę zdrowego żywienia, zaprezentowali zrobione przez siebie plakaty, wraz z rodzicami uczestniczyli w imprezie „Trzymaj formę na basenie” (Gimnazjum nr 16 Toruń)

• imprezy rekreacyjno –sportowe „Bezpiecznie, zdrowo i wesoło”(Gimnazjum Nr 31 w Toruniu)

• piesze i rowerowe rajdy turystyczne„ Ruch to zdrowie” (SP Nr 1 Toruń)

•dyskoteka szkolna z poczęstunkiem owocowo-warzywnym(Gimnazjum Nr 1 Chełmża)

Konkurs na najtańszą pyszną surówkę (Gimnazjum Specjalne Nr 19 Toruń)

kanapkowy tydzień – wspólne śniadania w klasach (SP Nr 23 Toruń)

PODSUMOWANIE I OCENA REALIZACJI II EDYCJI PROGRAMU

Podsumowanie. Wnioski i uwagi

• Generalnie program został dobrze odebrany - jako bardzo ciekawy, wartościowy i potrzebny w szkołach. Zdecydowanie przeważały opinie pozytywne, zarówno wśród uczniów, jak i realizatorów szkolnych.

• Wysoko ocenione zostały pomoce dydaktyczne stworzone dla potrzeb programu –dobrze w ponad 130, a bardzo dobrze w ponad 160 szkołach. Uznano je za atrakcyjny element programu, głównie z uwagi na ciekawą szatę graficzną, nietypowe formy językowe dostosowane do młodego odbiorcy, interaktywną stronę internetową programu. Najwyższe noty otrzymała broszura dla uczniów (191 bdb., 118 db.).


Podsumowanie. Wnioski i uwagi c.d.

Pomimo utrudnień i ograniczeń widocznym jest, iż program stanowi ważny, przydatny i atrakcyjny element edukacji młodzieży

-zajmuje się bardzo aktualną problematyką, -dostarcza wiedzy i umiejętności poprzez łączenie elementów dobrej zabawy z edukacją, -wyzwala kreatywność, -uczy współdziałania w grupie, -aktywizuje oraz integruje młodzież i środowisko szkolne.


Podsumowanie. Wnioski i uwagi c.d.

• W kolejnej edycji nauczyciele proponują rozszerzenie bazy materiałowej o film edukacyjny, o ulotki/ broszury dla rodziców oraz zwiększenie liczby materiałów dydaktycznych, oczekują pomocy i wsparcia finansowego (niewielkie nawet nakłady finansowe z przeznaczeniem na pokazy żywnościowe, opłacenie zajęć z dietetykiem, na nagrody dla uczniów, mające na celu zachęcenie i dalszą motywację do pracy).

• Ponadto w kolejnej edycji programu należy w dalszym ciągu zwracać szczególną uwagę na kontakt z rodzicami. Edukacja tylko uczniów jest nie wystarczająca, gdyż dzieci i tak uzależniają się od nawyków żywieniowych panujących w domu i w rodzinie.

Documents

„Trzymaj Formę!” OGÓLNOPOLSKI PROGRAM EDUKACYJNY podsumowanie II edycji