TS EN 286-1

7/23/2019 TS EN 286-1

http://slidepdf.com/reader/full/ts-en-286-1 1/84

TÜRK STANDARDITURKISH STANDARD

TS 1203 EN 286-1 Aralık 2004

(EN 286-1/A1: 2002 +EN 286-1/AC: 2002 dahil)

ICS 23.020.30

TANKLAR –BASİT-ALEV ALMAYAN- BASINÇLI - HAVAVEYA AZOT DEPOLAMAK İÇİN TASARIMLANMIŞ -BÖLÜM 1: GENEL AMAÇLAR İÇİN BASINÇLI TANKLAR

Simple unfired pressure vessels designed to contain air ornitrogen – Part 1: Pressure vessels for general purposes

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜNecatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

7/23/2019 TS EN 286-1


− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacakgelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınlar ı izlemelerini ve standardın

uygulanmasında kar şılaştıklar ı aksaklıklar ı Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanlar ın emeklerini; tasar ılar üzerinde görüşlerinibildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşlar ı ile kişilerin değerli katkılar ını şükranla anar ız.

Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşlar ın sistemlerini TS EN ISO 9000 KaliteStandardlar ına uygun olarak kurmalar ı durumunda TSE taraf ından verilen belgedir.

Türk Standardlar ına Uygunluk Markası (TSE Markası)TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu mallar ın veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygunolduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardlar ı Enstitüsü’nüngarantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu mallar ın veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlar ına veya Enstitü taraf ından kabul edilenteknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ç ıktığında TürkStandardlar ı Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT!TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygunüretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardlar ı Enstitüsü taraf ından herhangi birgaranti söz konusu değildir.

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geni ş bilgi Enstitümüzden sağ lanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

7/23/2019 TS EN 286-1


ICS 23.020.30 TÜRK STANDARDI TS 1203EN 286-1/Aralık 2004

Ön söz

− Bu standard, CEN taraf ından kabul edilen EN 286-1 (1998) + A1 (2002) + AC (2002) standard ı esasalınarak TSE Makina Hazırlık Grubu’na bağlı Tesisat ve Basınçlı Kaplar Özel Daimi Komitesi’nce TS1203 pr EN 286-1 (1997)’in revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 30 Aralık 2004 tarihli

toplantısında kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

− Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskılar ı geçersizdir.

− EN 286-1/A1: 2002 ile yapılmış olan değişiklikler metinde bir düşey çizgi (I) ve EN 286-1/AC: 2002 ileyapılmış olan değişiklikler metinde iki düşey çizgi (II) ile gösterilmiştir.

7/23/2019 TS EN 286-1



İçindekiler

1 Kapsam...................................................................................................................................................... 1

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ............................................................................................ 1

3 Tarifler, semboller, birimler..................................................................................................................... 4 3.1 Tarifler ................................................................................................................................................... 4

3.2 Genel semboller ve birimler .................................................................................................................. 6

4 Sınıflandırma ve belgelendirme işlemleri .............................................................................................. 7

5 Malzeme..................................................................................................................................................... 7

5.1 Basınç altındaki ana parçalar (Madde 5.2)........................................................................................... 7

5.2 Tankın mukavemetine katkıda bulunan aksesuarlar ............................................................................ 8

5.3 Basınç altında olmayan parçalar........................................................................................................... 8

5.4 Kaynak malzemeleri.............................................................................................................................. 8

6 Tasar ım...................................................................................................................................................... 9

6.1 Genel..................................................................................................................................................... 9

6.2 Kaynaklı bağlantılar ın tasar ımı ............................................................................................................. 9 6.3 Et kalınlığının belirlenmesi .................................................................................................................. 12

6.4 Hesaplama metodu............................................................................................................................. 13

6.5 Deneysel metot ................................................................................................................................... 48

6.6 Girişler ve muayene ağızlar ı ............................................................................................................... 50

6.7 Tahliye ağızlar ı ................................................................................................................................... 52

6.8 Destekler............................................................................................................................................. 52

7 İmalât ....................................................................................................................................................... 56

7.1 İmalât ve deney donanımı................................................................................................................... 56

7.2 Gövde ve kapaklar ın şekillendirilmesi................................................................................................. 56

7.3 Ana gövdenin tipik bağlantı şekilleri................................................................................................... 56

7.4 Kaynak ................................................................................................................................................ 60

8 Kaynakçı ve kaynak operatörlerinin belgelendirilmesi ...................................................................... 60

9 Kaynak metotlar ının belgelendirilmesi ................................................................................................ 60

9.1 Genel................................................................................................................................................... 60

9.2 Çelik tanklar için ek kurallar ................................................................................................................ 61

9.3 Mevcut kaynak metotlar ı ..................................................................................................................... 61

10 Deneyler .................................................................................................................................................. 61

10.1 Kalibrasyon ......................................................................................................................................... 61

10.2 Hesaplama metoduyla tasar ımlanmış tanklar..................................................................................... 61

10.3 Deneysel metotla tasar ımlanmış tanklar............................................................................................. 66

10.4 Deney kayıtlar ı .................................................................................................................................... 68 10.5 Basınç deneyi...................................................................................................................................... 68

11 Tanklarla birlikte verilecek belgeler...................................................................................................... 68

12 İşaretleme................................................................................................................................................ 69

Ek A - Doğrulama........................................................................................................................................... 70

Ek B - Uygunluk beyannamesi – Gözetim................................................................................................... 71

Ek C - Tasar ım ve imalât planlar ı ................................................................................................................. 73

Ek D - Tip deneyleri ....................................................................................................................................... 74

Ek E - İmalât kayıtlar ının kapsamı................................................................................................................ 75

Ek F - Korozyona kar şı koruma deneyi ....................................................................................................... 76

Ek G (Bilgi için) Temel güvenlik kurallar ı .................................................................................................... 78

7/23/2019 TS EN 286-1



1

Tanklar – Basit - Alev almayan - Basınçlı -Hava veya azot depolamak için tasar ımlanmış -

Bölüm 1: Genel amaçlar için basınçlı tanklar

1 Kapsam

1.1 Bu standard, kaynaklı, basit, alev almayan, seri olarak imal edilen, tek parçadan oluşan standardmetni içerisinde sadece “tank” olarak ifade edilen ve emniyetle ilgili gerekli kurallar ı Ek G’ de verilen basınçlı kaplar ın tasar ım ve imalâtını kapsar.Bu standard, sadece aşağıda verilen tanklara uygulanır :

a) Kaynakla imal edilmiş, fakat bazı tasar ımlar ı civatalı bağlantı gerektiren,b) Basit imalât metotlar ının kullanılmasını sağlayan basit bir geometriye sahip tanklar.

Bunlar ;1) Gövdesi silindirik, kapaklar ı dışa doğru bombeli ve/veya düz kapaklarla kapatılmış,2) İki taraf ı bombeli kapaklarla kapatılmış tanklardır.

c) Üzerindeki bağlantı ağızlar ının çapı, kaynaklı olduklar ı silindir çapının 0,5 katından daha küçük tanklar.

1.2 Bu standard, hava veya azot depolayan, alev almayan ve aşağıdaki sınırlamalar dahilindekullanılmak üzere tasarlanmış tanklar ı kapsar :

a) 0,5 bar’ dan daha yüksek bir iç basınca sahip olan,b) Basınç altındaki tankın dayanımını arttırmak için gerekli olan parçalar ve bileşenler, alaşımsız kaliteli

çelikten veya alaşımsız alüminyumdan veya yaşlandır ılmadan sertleştirilmiş alüminyum alaşımındanimal edilmiş olan.

Not - Standardın bu bölümünde kullanılan “alüminyum” terimi alaşımsız alüminyum ve alüminyumalaşımlar ını kapsar.

c) En yüksek çalışma basıncı 30 bar’ dan fazla olmayan bu basınç ile tank kapasitesinin çarpımı (PS.V) 50barlitre’ den büyük ancak 10000 bar litre’ yi geçmeyen. Bu standardın 50 bar litre’ nin altındakullanılması ; mühendislik uygulamalar ının şartlar ının yerine getirilmesi için dikkate alınır.

d) En düşük çalışma sıcaklığı, çelik tanklar için “-50 0C” ‘den yüksek ve en yüksek çalışma sıcaklığı “3000C” az alüminyum ve alüminyum alaşımı tanklar için 100 0C’ den düşük tanklar.

Özellikle nükleer kullanım amaçlı veya dahili tesisatta kullanılmak üzere veya gemi ve uçaklarda itici güçolarak ya da yangın söndürücü olarak tasar ımlanmış tanklar, bu standardın kapsamı dışındadır.

Nakliye tanklar ı ve güvenliklerini olumsuz yönde etkileyebilecek hava ve azot dışındaki maddeleri depolayantanklar, bu standardın kapsamı dışındadır. Karayolu taşıtlar ı ve bunlar ın römorklar ına ait fren sistemlerindekullanılan basınçlı hava depolama tanklar ı ile ilgili olarak EN 286 Bölüm 2, demiryolu taşıtlar ına ait fren

sistemlerinde kullanılan basınçlı hava depolayan tanklar için EN 286 Bölüm 3 ve EN 286 Bölüm 4 uygulan ır.

1.3 Bu standard tank üzerinde bulunan vana ve bağlantı parçalar ı için gerekli giriş bağlantılar ından çıkış bağlantılar ına kadar bütün diğer tank bağlantılar ına uygulanır. Tankta bağlantı borusu ve ağızlar kullanılması halinde burada belirtilen kurallar, eğer kullanılmışsa flânşlar ın kaynak başlangıç ve bitiş noktalar ına kadaruygulanır.

1.4 Bu standarda göre yapılması gerekli olan hesaplamalarda boyutlar milimetre, basınçlar bar (aksibelirtilmedikçe), gerilmeler N/mm2 ve sıcaklıklar 0C olarak kullanılmıştır.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlarBu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.

Bu atı

flar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağı

da liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilenatıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi halinde en son baskısı kullanılır.

7/23/2019 TS EN 286-1



2

EN,ISO,IEC vbNo

Adı (İngilizce)

TS No1) Adı (Türkçe)

EN 287-1 Approval testing of welders: Fusionwelding - Part 1: Steels.

TS 6868-1EN 287-1

Kaynakçılar ın yeterlilik sınavı-Ergitme Kaynağı - Bölüm 1:Çelikler

EN 287-2 Approval testing of welders: Fusionwelding-Part 2: Aluminium andaluminium alloys.

TS 6868-2EN 287-2

Kaynakçılar ın yeterlilik sınavı-Ergitme Kaynağı - Bölüm 2: Alüminyum ve Alüminyum Alaşımlar ı

EN ISO 15614-112)

Specification and qualification ofwelding procedures for metallicmaterials - Welding procedure test -Part 11: Electron and laser beamwelding (ISO 15614-11:2002)

TS EN ISO15614-11

Metal Malzemeler İçin KaynakProsedürleri Şartnamesi veSınıflandırması-Kaynak DeneyiProsedürü-Bölüm 11: Elektron veLaser Işını Demeti İle Kaynak(ISO 15614-11:2002)

EN 288-3 Specification and approval ofwelding procedures for metallic

materials-Part 3: Welding proceduretests for arc welding of steels.

TS EN 288-3 Metalik Malzemelenin KaynakProsedürlerinin Şartnamesi ve

Onayı - Kısım 3: Çeliklerin ArkKaynağı İçin Kaynak ProsedürDeneyleri

EN 288-4 Specification and approval ofwelding procedures for metallicmaterials-Part 4: Welding proceduretests for arc welding of aluminiumand its alloys.

TS EN 288-4 Metalik Malzemelerin KaynakProsedürlerinin Şartnamesi VeOnayı - Kısım 4: Aluminyum Ve Alaşımlar ının Ark Kaynağı İçinKaynak Prosedür Deneyleri

EN 473 Qualification and certification of NDTpersonnel-General principles

TS 7477EN 473

Tahribatsız Muayene-TahribatsızMuayene PersonelininVasıflandır ılması veBelgelendirilmesi - Genel Kurallar

EN 485-2 Aluminium and aluminium alloys-

Sheet, strip and plates-Part 4:Tolerances on shape anddimensions for cold rolled products

TS EN 485-2 Alüminyum ve aluminyum

Alaşımı Band Şerit ve LevhalarBölüm 2: Mekanik Özellikler

EN 573-3 Aluminium and aluminium alloys-Chemical composition and form ofwrought products-Part 3: Chemicalcomposition

TS EN 573-3 Alüminyum ve alüminyum Alaşımlar ı-BiçimlenebilirMamullerin Kimyasal Bileşimi veŞekli - Bölüm 3:Kimyasal Bileşim

EN 573-4 Aluminium and aluminium alloys-Chemical composition and form ofwrought products-Part 4: Forms ofproducts

TS EN 573-4 Alüminyum ve alüminyum Alaşımlar ı BiçimlenebilirMamullerin Kimyasal Bileşimi veŞekli-Bölüm 4:Mamullerin Şekli

EN 754-2 Aluminium and aluminium alloys-Wrought products-Cold drawn

rod/bar and tubes-Part 2: Mechanicalproperties

TS EN 754-2 Alüminyum ve alüminyum Alaşımlar ı-Soğuk Çekilmiş Tellik

Kısa Çubuk/Çubuk ve Boru-Bölüm 2:Mekanik Özellikler

EN 755-2 Aluminium and aluminium alloys-Wrought products-Extruded drawnrod/bar, tube and profile-Part 2:Mechanical properties

TS EN 755-2 Alüminyum ve alüminyum Alaşımlar ı - Ekstrüzyonla İmalEdilmiş Tellik Çubuk/Çubuk, Boruve Profiller Bölüm 2: MekanikÖzellikler

EN 875 Welding-Welded joints in metallicmaterials-Specimen location andnotch orientation for impact tests

TS EN 875 Metalik Malzemelerde KaynaklarÜzerinde Tahribatlı Deneyler -Vurma Deneyleri - DeneyNumunesi Yeri, Çentik Yönü VeMuayene

1)TSE Notu : Atıf yapılan standardlar ın TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir.2) TSE Notu: EN 288-3 iptal edilmiş olup yerine EN ISO 15614-11 geçmiştir.

7/23/2019 TS EN 286-1



3

EN,ISO,IEC vbNo

Adı (İngilizce)

TS No1) Adı (Türkçe)

EN 910 Welding-Welded butt joints inmetallic materials-Bend tests

TS 282EN 910

Metalik Malzemelerde KaynakDikişleri Üzerinde Tahribatlı Muayeneler- Eğme Deneyleri

EN 1418 Welding personnel-Approval testingof welding personnel for fullymechanized and automatic weldingof metallic materials

TS EN 1418 Kaynak Personeli-MetalikMalzemelerinTam Mekanize veOtomatik Ergitme Kaynağı İçinKaynak Operatörlerinin ve DirençKaynak Ayarcılar ının YeterlilikSınavı

EN 1435 Non destructive examination ofwelds-Radiographic examination ofwelded joints

TS 5127EN 1435

Kaynak Dikişlerinin TahribatsızMuayenesi - Kaynaklı Birleştirmelerin RadyografikMuayenesi

EN 10002-1 Metallic materials-Tensile testing-Part 1: Method of tests (at ambienttemperature).

TS 138EN 10002-1

Metalik Malzemeler-ÇekmeDeneyi Bölüm 1- OrtamSıcaklığında Deney metodu

EN 10028-2 Flat products made of steels forpressure purposes-Part 2: Non-alloyand alloy steels with specifiedelevated temperature properties

TS EN10028-2 Çelik Yassı Mamuller-Basınç Amaçlı-Bölüm 2:Alaşımlı ve Alaşımsız Çelikler YüksekSıcaklıklar İçin

EN 10204 Metallic products-Types of inspectiondocuments

TS EN 10204 Metalik Ürünler-Muayene veDeney Belgelerinin Tipleri

EN 10207 Steels for simple pressure vessels-Technical delivery requirements forplates, strips and bars.

EN 10216-1 Seamless steel tubes for pressurepurposes-Technical deliveryconditions-Part 1: Non alloy steelswith specified room temperature

properties (based on ISO 9329-1)

TS EN10216-1

Çelik Borular-Dikişsiz, Basınç Amaçlar ı İçin-Teknik TeslimŞartlar ı-Bölüm 1: Belirtilen OdaSıcaklık Özellikleri Olan

Alaşımsız Çelik BorularEN 10217-2 Welded steel tubes for pressure

purposes-Technical deliveryconditions-Part 2: Unalloyed analloyed steels with specified elevatedtemperature properties (based onISO 9330-2)

TS EN10217-2

Çelik Borular-Kaynaklı-Basınç Amaçlar ı İçin-Teknik TeslimŞartlar ı-Bölüm 2: BelirtilenYüksek Sıcaklık Özellikleri OlanElektrik Kaynaklı Alaşımsız ve Alaşımlı Çelik Borular

EN 10222-4 Steel forgings for pressure purposes-Part 4: Weldable fine grain steel withhigh proof strength

TS EN10222-4

Dövme Çelikler-Basınç Amaçlı-Bölüm 4:Yüksek Akma Dayanımlı Kaynak Edilebilir İnce TaneliÇelikler

EN 10226-1 Pipe threads where pressure tight

joints are made on the thread-Part 1:Designation, Dimensions andtolerances

-

EN 20898-1 Mechanical properties of fasteners-Part 1: Bolts, screws and studs.

TS 3576EN 20898-1

Bağlama Elemanlar ının MekanikÖzellikleri-Bölüm 1: Civata veŞaplamalar

EN 20898-2 Mechanical properties of fasteners-Part 2: Nuts with specified proof loadvalues.

TS 3611EN 20898-2

Bağlama Elemanlar ının MekanikÖzellikleri-Bölüm 2: Deney YüküDeğerleri Belirlenmiş Somunlar-Normal Adımlı

7/23/2019 TS EN 286-1



4

EN,ISO,IEC vbNo

Adı (İngilizce)

TS No Adı (Türkçe)

EN 25817 Arc-welded joints in steel - Guidanceon quality level for imperfections

TS 7830EN 25817

Çeliklerde Ark Kaynaklı Birleştirmeler-Kusurlar İçinKalite Seviyeleri Kılavuzu

EN 30042 Arc-welded joints in aluminium andits weldable alloys - Guidance onquality levels for imperfections

TS 10387EN 30042 Alüminyum ve KaynakEdilebilir Alaşımlar ında ArkKaynaklı Birleştirmeler-Kusurlar İçin Kalite SeviyeleriKılavuzu

EN ISO 2409 :1994

Paints and varnishes-Cross-cut test TS 4313EN ISO 2409

Boyalar ve Vernikler-ÇaprazKesme Deneyi

ISO 228-1 Pipe threads where pressure tight joints are not made on the threads-Part 1: Designation, Dimensions andtolerances

TS 61-200 Bağlama Elemanlar ı-Vidalar-Kısım: 200-Whitworth-Sızdırmazlık Sağlamayan-Silindirik İç ve Dış-AnmaBoyutlar ı-Borular İçin

ISO 3057 Non destructive testing-

Metallographic replica techniques ıfsurface examination

TS 2310 Tahribatsız Muayene-Yüzey

Muayenesinde MetalografikKopya TeknikleriISO 7005-1 Metallic flanges-Part 1: Steel

flanges.TS ISO7005-1

Flanşlar-Metalik-Bölüm 1:Çelik Flanşlar

ISO 7253 : 1996 Paints and varnishes-Determinationof resistance to neutral salt spray

TS ISO7253

Boyalar ve Vernikler- NötralTuz Püskürtmesine (Sisine)Dayanıklılığın Tayini)

3 Tarifler, semboller, birimler

3.1 TariflerBu standardın amacı bakımından aşağıda verilen tarifler uygulanır.

3.1.1 Otomatik kaynakBütün kaynak parametrelerinin otomatik olarak kontrol edildiği kaynak. Bu parametrelerden bazılar ı belirlenmiş kaynak şartlar ını sağlamak için kaynak sırasında belirli sınırlar arasında ayarlanmış olabilir (elleveya mekanik, elektronik cihazlar kullanılarak, otomatik olarak).

3.1.2 Otomatik olmayan kaynakMadde 3.1.1’ de tanımlananlar ın dışında kalan her türlü kaynak tipleri.

3.1.3 Parti Aynı tipten en çok 3000 tanktan meydana gelen grup.

3.1.4 Tank tipi

Aşağıda verilen 5 durumda tanklar ın tipleri aynıdır.

- Benzer geometrik şekillere sahip (gövde ve kapaklar ı, her iki durumda kapaklar ın biçimi aynıysa),- Aynı sınıfa ait (Madde 4),- Bağlantı parçalar ı, nozullar ve muayene deliklerini de içeren, gövde malzemesi ve et kalınlığı geçerli

kaynak metodu sınırlar ı içinde kalıyorsa,- Aynı tip muayene deliklerine sahip (gözetleme delikleri, el delikleri ve adam giriş delikleri, muayene

deliklerinin farklı tipleri için örneklerdir),- Benzer tasar ım sıcaklığı sınırlamalar ına sahip tanklar.

3.1.5 Uygunluk belgesiİmalâtçının, tanklar ın bu standarda uygun olduğunu belgeleme metodu (EkB).

3.1.6 DoğrulamaTanklar ın bu standarda uygun olarak imal edildiğini kontrol etmek ve belgelemek için kabul edilmiş metot(EkA).

7/23/2019 TS EN 286-1



5

3.1.7 Gözetimİmalâtçının, imalât sırasında bu standardın metot özelliklerine uygun olarak yerine getirmesini sağlanmakiçin tarafsız muayene kuruluşu taraf ından uygulanan işlemler (Madde 3.2).

3.1.8 Tip deneyleri

Tank numunesinin, bu standardı

n özelliklerine uygun olduğunun tarafsı

z muayene kuruluşu taraf ı

ndanincelenip belgelenmesi işlemi (EkD).

3.1.9 Tasar ım ve imalât planı İmalâtçı taraf ından hazırlanan planın amacı, yapım, malzeme ve belgelendirmeler dahil imalâtı tanımlamaktır(EkC).

3.1.10 İmalât kaydı Bu standarda göre imal edilmiş tanklarla ilgili bütün bilgilerin imalâtçı taraf ından tutulan kaydı.

3.1.11 Tasar ım sıcaklığı

3.1.11.1 En yüksek tasar ım sıcaklığı Tasar ım hesaplar ında kullanılan ve hiçbir durumda en yüksek çalışma sıcaklığından daha düşük olmayansıcaklık.

3.1.11.2 En düşük tasar ım sıcaklığı Malzeme seçiminde kullanılan ve hiçbir zaman en düşük çalışma sıcaklığından daha yüksek olmayansıcaklık.

3.1.12 En düşük çalışma sıcaklığı (Ten düşük)Normal kullanım şartlar ında, tank cidar ındaki dengelenmiş en düşük sıcaklık.

3.1.13 En yüksek çalışma sıcaklığı (Ten yüksek)Normal şartlar altında, tank cidar ının ulaşabileceği dengelenmiş en yüksek sıcaklık.

3.1.14 Tasar ım basıncı (P)Tasar ım hesaplamalar ında kullanılan ve en yüksek çalışma basıncından (PS) daha düşük olmayan basınç.

3.1.15 En yüksek çalışma basıncı (PS)Normal kullanım şartlar ında uygulanabilen en yüksek manometrik basınç (basınç düşürme cihazının ayarbasıncı asla PS’den büyük olmamalı, fakat basınç düşürme başladıktan sonra basınç PS’yi en fazla % 10kadar geçebilir).

3.1.16 İmalâtçı kontrol elemanı İmalâtçı adına çalışan ve yetkilendirilen fakat imalâtta çalışan personelden bağımsız, tanklar üzerinde onuntaraf ından yapılacak deneyler, kontroller ve muayeneden sorumlu kalifiye kişi(ler).

Nitelik, imalâtçının yeterli olmasının yanı sıra sorumluluğu altında, uygulanacak değişik, tetkik, muayene vedeneyler için teknik gücün bulunması anlamındadır. Kontrol sorumlusunun başar ılı olup olmadığını belirlemek imalâtçının sorumluluğudur.

3.1.17 Muayene ve deney raporuİmalâtçı taraf ından uygulanan muayene ve deneylerin sonuçlar ını belirten rapor.

3.1.18 Kontrol raporuİmalâtçının, teslim edilen mamüllerin sipariş şartlar ına uygun olduğunu ve deney sonuçlar ının kesin olmayanmuayene ve deneyleri esas alan sonuçlar ı gösteren belge ( EN 10204 Madde 2.2).

Not 1 - Muayene raporu direktiflerde belirtilenlere kar şılık gelir.

Not 2 - Bu tanımlamada, imalâtçı, malzeme imalâtçısı anlamına gelir.

7/23/2019 TS EN 286-1



6

3.1.19 Seri imalâtYaygın tasar ıma göre ve aynı imalât metodu kullanılarak, belirli bir süre içinde sürekli bir imalât işlemi ile eldeedilmiş, birden fazla aynı tip tank.

3.1.20 Ana gövde

Tankı

meydana getiren gövde ve/veya kapaklar.

3.2 Genel semboller ve birimlerStandardlarda kullanılan Uluslararası sistem (SΙ) birimleri aşağıda verilmiştir.

- Boyutlar (kalınlık, çap, uzunluk) : mm- Alanlar : mm2 - Yükler, kuvvetler : N- Momentler : N.mm- Basınçlar : bar veya N/mm2 (bk. not)- Gerilmeler, akma gerilmesi, çekme gerilmesi : N/mm2

Not - Tasar ım basıncı (P) ile ilgili olarak, Madde 6.4’ deki eşitlik için uygun birim sistemi olduğundan

N/mm2

kullanılmıştır. Direktifin terminolojisine uygunluğu sağlamak için diğer bölümlerde “bar”kullanılmıştır. Bu standardda aşağıdaki genel semboller kullanılmıştır (özel semboller ilgilimaddelerle tanımlanmıştır).

A : Kopmadan sonraki uzamaDİ : Ana gövdenin iç çapı DO : Ana gövdenin dış çapı d : Delik çapı dib : Bağlantı ağızlar ının iç çapı dob : Bağlantı ağızlar ının dış çapı dip : Takviyenin iç çapı dop : Takviyenin dış çapı dis : Gövde iç çapı

e : Levhanın anma et kalınlığı es : Gövdenin anma et kalınlığı eb : Bağlantı ağzının anma et kalınlığı ep : Denkleştirme plakası veya yastığın anma et kalınlığı ec : Hesapla bulunan et kalınlığı ea : Gerçek et kalınlığı eas : Gövdenin gerçek et kalınlığı eab : Bağlantı ağzının gerçek et kalınlığı eam : Ana gövdenin gerçek et kalınlığı eap : Telafi plakası veya yastığın et kalınlığı f : Tasar ım sıcaklığında anma tasar ım gerilmesiKc : Kaynak metoduna bağlı hesaplama katsayısı (Madde 6.4.2)Ks : Deney sayısına bağlı gövde katsayısı (Madde 6.4.2)

KCV : Enerjinin uyguladığı basınçl b : Takviyeye katkıda bulunan bağlantı parçasının etken boyul bi : İçe geçen bağlantı parçasının içte kalan kısmının etken boyul m : Takviyeye katkıda bulunan, ana gövdenin etken boyul p : Telafi plakasının genişliğil rp : (yastığın genişliği) – (korozyon payı + toleranslar)P : Tasar ım basıncı (PS den küçük olamaz), bar veya N/mm2 (Madde 3.2)PS : En yüksek çalışma basıncı ReT : En yüksek çalışma sıcaklığında Ten yüksek :

- Hem daha düşük hem de daha yüksek akma gerilmesine sahip bir malzemenin en büyük akmagerilmesi (ReH),

- Deneme gerilmesi (Rp0,2)- Alaşımsız alüminyumda deneme gerilmesi (Rp1,0)

Rm : Malzeme standardlar ında belirtilen oda sıcaklığında, en küçük çekme gerilmesi

7/23/2019 TS EN 286-1



7

4 Sınıflandırma ve belgelendirme işlemleriBu standardın tanımladığı üç sınıf tanka uygulanabilecek belgelendirme işlemi Çizelge 4-1’ de gösterilmiştir.

Çizelge 4-1 - Tanklar ın sınıflandır ılması

Belgeleme işlemleri1) Sınıflandırma PS.V (bar.litre)

Tasar ım sırasında İmalât sırasında

Sınıf 1 3000 < PS.V ≤ 10000Doğrulama (Ek A)

Sınıf 2 200 < PS.V ≤ 3000

İmalâtçının seçiminegöre :Doğrulama2) (Ek A) veyauygunluk beyannamesive gözetim (Ek B) veözel dökümanlar.

Sınıf 3 50 < PS.V 200

İmalâtçının seçimine göre ;Tip deneyleri (Ek D) veyatasar ım ve imalât planlar ınınonayı (Ek C)

İmalâtçının seçiminegöre :Doğrulama2) (Ek A) veyauygunluk beyannamesi(Ek B) ve özeldökümanlar.

PS.V 50 Bk.not.

1) Bu belge EC direktifine ait olmadığından, bu standarda uyması beklenemez.2) Doğrulamaya konu olan bu tanklarda, tarafsız muayene kuruluşunun işaretlenmesi hariç Madde 12’

ye göre tankı işaretleme, imalâtçının sorumluluğundadır.Not - Bu standardın kullanımı gerekli olan mühendislik uygulamalar ının kar şılanmasını dikkate alır. Bustandardın kurallar ına uymak ve CE markası ve tarafsız muayene kuruluşunun işaretlenmesi hariç Madde12’ ye göre tankı işaretleme, imalâtçının sorumluluğundadır.

5 Malzeme

5.1 Basınç altındaki ana parçalar (Madde 5.2)

5.1.1 GenelMalzemenin temel özellikleri Ek G’ de verilmiştir. Malzemeler en az bir raporla birlikte teslim edilmelidir (EN10204’ e göre tip 2.2). Tip 3.1.A, Tip 3.1.B veya Tip 3.1.C muayene sertifikalar ı da kabul edilebilir.

5.1.2 Çelik tanklar Aşağıda verilen malzemeler kullanılmalıdır ;a) Levha-şerit ve çubuk : EN 10207’ e göre çelik numarası P 235 S, P 265 S ve P 275 SL ; EN 10028-2’ ye

göre çelik numarası P 275 N, P 275 NH, P 275 NL1 ve P 275 NL2.b) Tüpler : Çelik numarası, EN 10216-1 ve 10217-2’ ye göre P 235 T2 ve P 265 T2.c) Dövme malzemeler : EN 10222-4’e göre çelik numarası ; P 285 QH.

5.1.3 Alüminyum tanklarEN 573-4’ e göre Çizelge 5-2’ de verilen malzemeler kullanılmalıdır.a) EN 485-2’ ye göre levhalarb) EN 755-2’ ye göre çubuklar

7/23/2019 TS EN 286-1



8

Çizelge 5-2 - EN 573-4’ e göre alüminyum malzemeler

Malzeme seçimiNumara Kimyasal sembol

En yüksek çalışma sıcaklığı 0C

EN AW-1080AEN AW-1070AEN AW-1050A

EN AW-Al 99,8 (A)EN AW-Al 99,7EN AW-Al 99,5

100100100

EN AW-5005EN AW-5251EN AW-5049EN AW-5052EN AW-5754

EN AW-Al Mg1(B)EN AW-Al Mg2EN AW-Al Mg2Mn0,8EN AW-Al Mg2,5EN AW-Al Mg3

100100100100100

EN AW-5454

EN AW-5154AEN AW-5086EN AW-5083

EN AW-Al Mg3Mn

EN AW-Al Mg3,5(A)EN AW-Al Mg4EN AW-Al Mg4,5Mn0,7

100

1006565

EN AW-3103EN AW-3105

EN AW-Al Mn1EN AW-Al Mn0,5Mg0,5

100100

5.1.4 Diğer standard malzemelerMadde 5.1.2 ve Madde 5.1.3’ de yer almayan kaliteli çelikleri, alüminyum ve alüminyum alaşımlar ı için bilinenulusal veya uluslar arası bir standarda göre imâl edilmiş herhangi bir malzeme tarafsız muayene kuruluşutaraf ından kabul görmeyebilir.

5.2 Tankın mukavemetine katkıda bulunan aksesuarlarBu aksesuarlar (cıvatalar, somunlar, borular, tüpler, ağızlar vb) basınçlı parçalar ın imalâtında kullanılanmalzemelere uyumlu, çelik, alüminyum veya alüminyum alaşımından yapılmalıdır. Bu malzemelerden alınandeney numuneleri üzerinde yapılan kopma deneyinde en az %14 uzama olmalıdır (EN 10002-1).

EN 20898-1 özellik sınıflar ı 5.6 veya 8.8’ e göre cıvatalar ve vidalar ile EN 20898-2 özellik sınıflar ı 5 veya 8’egöre somunlar en az %12’ lik bir uzamayla uygun olarak kabul edilir.Çalışma sıcaklığı –10 0C’ dan dahadüşük olan çelik cıvatalar üç adet boyuna deney parçasında en düşük çalışma sıcaklığında 35 J/cm2 den azolmayacak şekilde çentik darbe mukavemetine (KCV) sahip olmalıdır. Üç parçadan en fazla bir tanesinde enaz 25 J/cm2 olacak şekilde 35 J/cm2 den düşük değere müsaade edebilir. Uygun görülen madde en azındanbir deney raporu ile kabul edilmelidir (EN 10204’ e göre Tip 2.2). Araştırma kuruluşu tip 3.1.A, tip 3.1.B ya datip 3.1.C’ de kabul edilir.

5.3 Basınç altında olmayan parçalarKaynaklı imal edilmiş tanklar ın basınç altında olmayan bütün parçalar ı kaynak edildikleri yerin malzemesineuygun bir malzeme olmalıdır.

Buna göre, çelik tanklar için gövdeye kaynakla bağlanan destek parçalar ve aksesuarlar aşağıda verilenözelliklere uygun, alaşımsız çelikten imal edilmelidir.

C ≤ % 0,25 ; S ≤ % 0,05 ; P ≤ % 0,05 ve Rm enbüyük < 580 N/mm2

Alüminyum ve alüminyum alaşımlar ı, Madde 5.1.3’ de verildiği gibi olmalıdır.

5.4 Kaynak malzemeleriTankın ve üzerindeki parçalar ın kaynağında kullanılan kaynak malzemeleri, kaynak edildikleri yerinmalzemesine ve standardlar ına uygun olmalıdır.

7/23/2019 TS EN 286-1



9

6 Tasar ım

6.1 Genelİmalâtçı, tankı tasar ımlarken kullanacağı yeri belirlemeli ve :- En düşük çalışma sıcaklığı, Ten düşük ;

- En yüksek çalışma sıcaklığı Ten yüksek ;- En yüksek çalışma basıncını PS seçmelidir.

Tank tasar ımlandığında, fazladan yüke yol açarsa, bu da tasar ımda göz önünde bulundurulmalıdır.

6.2 Kaynaklı bağlantılar ın tasar ımı

6.2.1 Uygun kalınlıklarda iki taraflı kaynakla ana gövdeye bağlanan düz kapaklar, flânşlar ve bağlantı parçalar ının (Madde 6.2.5 hariç), kısmi nüfuziyetli kaynak tasar ımına müsaade edilmez. Kaynak ağzı hazırlanması, kullanılan kaynak metoduna bağlıdır.

Bağlantı parçalar ı için tam nüfuziyetin kullanılmadığı yerlerde kaynak Şekil 6.2-1a ile Şekil 6.2-1d arasında

gösterildiği gibi her kaynağı

n boğaz kalı

nlı

ğı

(g), en ince parçanı

n et kalı

nlı

ğı

en az 0,7 katı

olacak şekildeyapılmalıdır.

Şekil 6.2-1a ile Şekil 6.2-1d arasında ve Şekil 6.2-2a ve Şekil 6.2-2b’ de gösterilen kaynaklı bağlantılarda,bağlantı parçası takviye gibi dikkate alınabilir.

6.2.2 Tek bir kısmi nüfuziyet kaynağına dış çapı 65 mm’ yi geçmeyen bağlantı ağızlar ı ve muflar içinmüsaade edilir. Kaynağın boğaz kalınlığı (g) en ince parçanın et kalınlığının en az 1,5 katı olmalıdır (Şekil6.2-1e), Şekil 6.2-1f), Şekil 6.2-1g) ve Şekil 6.2-1h).

Şekil 6.2-1e’ den, Şekil 6.2-1h’ ye kadar gösterilen kaynak bağlantılar ında, bağlantı parçasının bağlandığı ana gövdenin et kalınlığı 6 mm’ den fazlaysa, bağlantı parçası takviye olarak kabul edilmez.

a) b) c) d)

Not - “g” en ince bölümün en az 0,7 katıdır

e) f) g) h)

Not - “g” en ince bölümün en az 1,5 katıdır

Şekil 6.2-1 - Tüpler, bağlantı parçalar ı, borular ve muflar için alternatif kaynaklar

7/23/2019 TS EN 286-1



10

a) b)

Şekil 6.2-2 - Tüpler, bağlantı parçalar ı, borular ve muflar için tam nüfuziyetli kaynaklar

6.2.3 Birden fazla silindirik parçalar halinde imal edilen gövdelerde, boyuna kaynaklar ın eksenleri 50 mm’den az olmamak üzere, mümkün olduğu kadar birbirinden uzak olmalıdır.

Yatay monte edilen tanklardaki boyuna kaynaklar, tankı

n eksenine paralel olan tank tabanı

na 30

0

’ den yakı

nolmamalıdır (Madde 6.2.3-1).

1 : bu alanda boylamasına kaynak yok

Şekil 6.2.3-1 - Boyuna kaynaklar ın yerleşimi

6.2.4 Silindirik gövdelerde ve kaynak plakalar ındaki ağızlar, herhangi bir kaynak dikişinden mümkün olduğukadar uzağa yerleştirilmeli, gövde üzerindeki hiçbir dikiş kesişmemeli veya herhangi iki kaynak arasında

kaynak ağzının uç noktalar ından ölçülen mesafe, gövde gerçek et kalınlığı (eas) 4 katından az olmamalı veherhangi iki çevresel kaynak arasındaki mesafe hiçbir zaman 0,5 soe D ’den az olmamalıdır.

7/23/2019 TS EN 286-1



11

6.2.5 Düz kapaklar ve flanşlar için kaynaklı bağlantılar Şekil 6.2.5-1 ‘de gösterilmiştir.

a) b)

Bu durumda düz kapaklar ın veflânşlar ın yapıldığı malzeme,

yapraklanma kontrolü içinultrasonik muayeneden

geçirilmeli ve yapraklanma 3mm x 2 mm’ den büyükolmamalıdır.

c) d)

e) f) g)

1: Tam nüfuziyet2: Kaynağın iç çapı 300 mm’ den az ise, dışar ı çıkartılabilir.

Şekil 6.2.5-1 - Düz kapaklar ve flânşlar için tipik kaynak bağlantılar ı

7/23/2019 TS EN 286-1



12

6.2.6 Denkleştirme plâkasının kaynağı Şekil 6.2.6-1 de verilmiştir.

Burada erp denkleştirme plâkası

nı

n Burada erp denkleştirme plâkası

nı

n eten az 0,7 katı ve “g” en ince parçanın kalınlığıdır.0,7 katıdır.

a) b)

c)1 : Saplama deliği

Şekil 6.2.6-1 - Denkleştirme plâkasının kaynağı

6.3 Et kalınlığının belirlenmesi

6.3.1 Metot seçimiEt kalınlıklar ı korozif şartlarda aşağıdaki kriterlere uygun olarak hesaplama metodu (Madde 6.4) veya deneymetodu (Madde 6.5) kullanılarak imalâtçının seçimine göre belirlenmelidir.- PS ile V çarpımı 3000 bar litreden büyükse veya en yüksek çalışma sıcaklığı 100 0C’ u aşıyorsa,

hesaplama metodu kullanılmalıdır.- PS ile V çarpımı 3000 bar litreden küçükse veya en yüksek çalışma sıcaklığı 100 0C’ u aşmıyorsa,

imalâtçının seçimine göre, hesaplama metodu veya deneysel metot kullan ılabilir.

6.3.2 Gerçek et kalınlığı Bileşenin gerçek et kalınlığı, (gövde, kapak, flânş) bileşenin tolerans, incelme ve korozyon ilavesi yapılarakdüzeltilmiş anma et kalınlığıdır (Şekil 6.3.2-1).

ea = e – t – m – c

Burada;e : Bileşenin anma et kalınlığı,

c : Korozyon payı

(Madde 6.3.3),t : Malzeme standardından alınan negatif toleransın mutlak değeri,m : İmalât işlemi sırasındaki incelme,

dir.

7/23/2019 TS EN 286-1



13

Şekil 6.3.2-1 - Bir bileşenin anma, gerçek ve hesaplanmış et kalınlıklar ı

Gövde ve kapaklar ın gerçek et kalınlığı çelik tanklarda 2 mm, alüminyum tanklarda ise 3 mm’ den azolmamalıdır.

Çelik tanklar için ea ≥ 2 mm (Şekil 6.3.2-2) Alüminyum tanklar için ea ≥ 3 mm (Şekil 6.3.2-3)

Gövdenin gerçek kalınlığı ea işaretleme plâkasında gösterilen et kalınlığıdır (Madde 12)

6.3.3 Korozyon payı Tanklar, kullanma amaçlar ı göz önünde bulundurularak, korozyona kar şı yeterince korunmuş olmalıdır.

6.3.3.1 Çelik tanklar ın korozyona kar şı korunması için aşağıdaki şartlar sağlanmalıdır :- Ek F’ ye göre deneye tabi tutulmuş ve kabul edilen korozyon payını işaretleme plakası içinde“F” olarak belirtmesi gereken tarafsız muayene kuruluşu taraf ından kontrol edilmiş, güvenilir vedayanıklı bir iç kaplama mevcut olmalı.

- Veya tankın ömrü boyunca korozyon riskinin beklenmediği durumlar hariç, 0,5 mm’ den azolmayacak şekilde yeterli bir korozyon payı belirlenmelidir.

Kabul edilen korozyon payı, işaretleme plâkası üzerinde belirtilmelidir (Madde 12).

6.3.3.2 Alüminyum tanklar ın korozyona ve korozyon payına kar şı korunmasına gerek yoktur.

6.4 Hesaplama metodu

6.4.1 Genel

6.4.1.1 Anma tasar ım gerilmesi (f) 0,6 ReT veya 0,3 Rm ‘nin en küçük değerini aşmamalıdır.

6.4.1.2 Bütün hesaplamalar korozif şartlarda bulunan tanklar için yapılmalıdır.

6.4.1.3 Bu hesaplamalardaki basınç (P), N/mm2 ‘dir.

7/23/2019 TS EN 286-1



14

6.4.1.4 Gövde, kapaklar ve flanşlar ın gerçek et kalınlıklar ı (ea) hesaplanan et kalınlığından (ec) daha azolmamalıdır.

ea ≥ ec ( 6.4.1.4-1)

burada;ec : Hesapla bulunan et kalınlığıdır.

6.4.2 Gövdelerin hesaplanmış et kalınlığı (ecs)

eCS =P 2f

PD0

+. Kc . Ks ( 6.4.2-1)

Burada ;

Kc : Kaynak metoduna bağlı olan hesaplama katsayısı olup :Kc = 1 otomatik kaynak metoduyla yapılan kaynaklar için (Çizelge 10.2.1-1 ve Çizelge 10.2.1-3)

Kc = 1,15 otomatik olmayan kaynak metoduyla yapılan kaynaklar için (Çizelge 10.2.1-2 ve Çizelge10.2.1-4).

Ks : Deney sayısına bağlı olan gövde katsayısı olup :Ks = 1 normal sayılı deney için (Çizelge 10.2.1-1 ve Çizelge 10.2.1-3)Ks = 1,25 alternatif sayılı deney için (Çizelge 10.2.1-2 ve Çizelge 10.2.1-4)

6.4.3 Bombeli kapaklar ın hesaplanmış et kalınlığı ece Bombeli kapaklara da aşağıdaki sınırlamalar gerçekleştirilmelidir :

a) Yar ı küresel kapaklar :( 6.4.3-a1)

0,002 D0 ≤ e

a ≤ 0,16 D

0

b) Eliptik kapaklar( 6.4.3-b1)

0,002 D0 ≤ ea ≤ 0,08 D0

( 6.4.3-b2)h ≥ 0,18 D0

c) Torisferik kapaklar

0,002 D0 ≤ ea ≤ 0,08 D0 ( 6.4.3-c1)

r ≥ 0,06 D0 ( 6.4.3-c2)

r ≥ 3ea ( 6.4.3-c3)

R ≤ D0 ( 6.4.3-c4)

Burada;

h : Kapağın dış yüksekliğir : Torisferik kapaklar için büküm iç yar ıçapı R : Torisferik kapaklar için küre iç yar ıçapı

(Şekil 6.4.3-1)’ de verilmiştir.Madde 6.4.3b ‘ deki iki eşitlik veya Madde 6.4.3c ‘deki dört eşitlik aynı anda gerçekleştirilmelidir.

Bombeli bir kapağın ve düz flânşının (Şekil 6.4.3-1a ve Şekil 6.4.3-1b) et kalınlığı aynı çap ve aynı tasar ımbasıncı ve sıcaklığı için aynı malzemeye sahip, sızdırmaz, delinmemiş silindirik gövdenin et kalınlığındanhiçbir durumda az olmamalıdır.

7/23/2019 TS EN 286-1



15

a) Eliptik kapak b) Torisferik kapak

c) Üzerinde adam giriş deliği bulunan bombeli kapak (eliptik, torisferik)

Şekil 6.4.3-1 - Bombeli kapaklar

6.4.3.1 Yar ı küresel kapaklarYar ı küresel kapaklar ın et kalınlığı aşağıdaki eşitlikten bulunur.

ece =P 4f

PD0

+ ( 6.4.3.1-1)

Not - İki yar ı küresel kapağın aralar ında düz bir flânş olmadan birbirine kaynakla birleştirilmesi halindeformül uygun bir Kc faktörü ile çarpılır (Bu faktör, Çizelge 10.2.1-1 ‘ den, Çizelge 10.2.1-4 ‘e kadargösterilmiştir.)

6.4.3.2 Eliptik ve torisferik kapaklarÖrnek düzenlemeler Şekil 6.4.3-1’ de gösterilmiştir. Eliptik ve torisferik kapaklar ın et kalınlığı aşağıdaki

işlemler takip edilerek belirlenmelidir.

a) P/f hesaplanır.b) Bu değer ile Şekil 6.4.3.2-1’ de tasarlanan kapak şekline göre uygun bir he / D0 seçilerek, kesim

noktasından ece / D0 değeri bulunur.

Burada he kapağın tasar ım yüksekliğidir :

he = en az

+

+ 2

)e(r D;

)e4(R(h);

a0

a

2o D

( 6.4.3.2-b1)

Not - Eliptik kapaklar için he = h kullanılır. ( 6.4.3.2-b2)

c) Bulunan değer D0 ile çarpılarak hesaplanmış et kalınlığı elde edilir.

Şekil 6.4.3.2-1’ deki eğriler yerine Çizelge 6.4.3.2-1’ deki sayısal değerler kullanılabilir.

7/23/2019 TS EN 286-1



16

he / Do eğrileri arasında enterpolasyona müsaade edilir veya alternatif olarak değerler bir sonraki en yüksekhe / Do eğrisinden okunabilir.

Not : he / Do < 0,27 olacak şekilde, iç ölçülere dayalı he ve Do değerleriyle Şekil 6.4.3.2-1 kullanılabilir; budeğerin ötesinde dış ölçüler kullanılır.

Şekil 6.4.3.2-1 - Eliptik ve torisferik kapaklar ın tasar ım eğrileri

7/23/2019 TS EN 286-1



17

Çizelge 6.4.3.2-1 - Delinmemiş eliptik ve torisferik kapaklar için he / D0 ve P / f ‘ ye bağlı olarak ece / D0 . 103

değerleri

P/f

0 D

he

0,001 0,0015 0,0025 0,004 0,006 0,010 0,015 0,025 0,050dahabüyükdeğerler

44,541,539,237,035,033,0

24,022,221,019,718,517,316,215,414,513,6

15,414,313,512,611,811,010,49,79,18,57,87,356,806,45

10,910,29,68,88,37,77,36,846,305,90

5,505,154,804,504,203,953,803,653,50

7,206,706,305,805,435,004,754,454,123,83

3,563,343,122,932,732,542,412,302,202,10

0,150,160,170,180,190,200,210,220,230,24

0,250,260,270,280,290,300,310,320,330,340,350,360,380,40

2,13(1,95)(1,80)(1,65)

------

--------------

2,702,502,302,11(1,95)(1,80)(1,65)(1,52)(1,40)

-

--------------

3,733,503,242,992,772,552,392,222,08(1,92)

(1,75)(1,64)(1,52)(1,41)

----------

5,224,904,584,233,953,643,423,202,952,76

2,582,402,252,12(2.00)(1,86)(1,71)(1,61)(1,52)(1,45)

---

-

325x P/f 319x P/f

307x P/f 295x P/f

335x P/f --

-

405x P/f385x P/f 370x P/f 358x P/f 345x P/f

---

--

500xP/f475xP/f445xP/f425xP/f

----------

620xP/f585xP/f555xP/f530xP/f

--------------

880xP/f810xP/f770xP/f730xP/f695xP/f650xP/f

----------------

--

Not 1 : Bu Çizelge ece / D0 . 103 < 2,00 değerleri için geçerli değildir.

Not 2 : Aradaki değerler logaritmik interpolasyonla bulunabilir.

Not 3 : Parantez içindeki değerler interpolasyon amacıyla verilmiştir.

7/23/2019 TS EN 286-1



18

6.4.4 Düz kapaklar ve ağız kapaklar ının hesaplanmış et kalınlığı

6.4.4.1 Deliksiz düz kapaklarDüz bir kapağın hesaplanmış et kalınlığı, aşağıdaki eşitlikte verilmiştir:

ece = CDif P (6.4.4.1-1)

Burada;

C : Şekil 6.4.4.1-1 ‘ den elde edilirDi : kapağın iç çapıdır (Şekil 6.4.4.1-2c)

Not - C ‘nin en küçük değeri 0,41 ‘e eşittir.

Şekil 6.4.4.1-1 - Kaynaklı düz kapaklar için C katsayısının değerleri

7/23/2019 TS EN 286-1



19

1) Conta iç çapı

a1) Tam yüzeyli contalı düz ağız kapağı C= 0,41 a2) Tam yüzeyli contalı ağız kapağı C= 0,41

Bu düzen Şekil 6.4.3-1c ve Şekil 6.4.3-1 dekişekille bağlantılı kalan ağız kapağı

a3) Kendinden sızdırmaz bağlantılı ağız kapağı b) Contası tamamen cıvata dairesi içinde

Not - Kaynaklı

bağlantı

lar ı

n detaylar ı

Şekil 6.2.5-1 ‘ de verilmiştir.

Şekil 6.4.4.1-2 - Tipik düz kapaklar ve ağız kapaklar ı

7/23/2019 TS EN 286-1



20

6.4.4.2 Deliksiz kapaklara)Deliksiz kapaklar hesaplanmış et kalınlığı aşağıdaki eşitliklerde verilmiştir:

Tam yüzeyli contalı ve kendinden sızdırmaz bağlantılı ağız kapaklar ı (Şekil 6.4.4.1-2a1, Şekil 6.4.4.1-2a2 veŞekil 6.4.4.1-2a3).

ecc = CDf

P ( 6.4.4.2-a1)

Burada :

D : Şekil ( 6.4.4.1-2a1), Şekil 6.4.4.1-2a2) ve Şekil 6.4.4.1-2a3 ‘de gösterilen tasar ım çapıdır.C = 0,41 tam yüzeyli contalı ağız kapaklar ı (Şekil 6.4.4.1-2a1, Şekil 6.4.4.1-2a2)dır.

C = H

F 75,017,0 + (6.4.4.2-a2)

Burada :

F : Toplam cıvata yükü,H : Kapağa gelen toplam hidrostatik yükdür.

b)Contası tamamen cıvata dairesi içinde kalan ağız kapaklar ı (Şekil 6.4.4.1-2b)

1)Dairesel ağız kapaklar ı için aşağıdaki eşitlik uygulanır :

ecc = en büyük

+ b F

G

op F

Gopm

op F Gf

Wh

Gf

hW

f

P G

,,

,

,

2 91,1

;

91,13,0

(6.4.4.2-b1-1)

ecc1 = en büyük

b F

G

op F

Gopm

Gf

hW

Gf

hW

,,

, 91,1;

91,1 (6.4.4.2-b1-2)

Burada :

ecc ve ecc1 Şekil 6.4.4.1-2b ‘de gösterilmiştir

W, Wm,op, hG, G madde 6.4.5.1.1 ‘de belirtilmiştirFF,op, f F,b işletme şartlar ı ve cıvatalar sıkılmış durumdayken ağız kapağının anma tasar ım gerilmesi

2)Dairesel olmayan ağız kapaklar ında aşağıdaki eşitlik uygulanır :

ecc = en büyük

+

b F

G

op F

Gopm

op F npf

Wh

npf

hW

f

PZ G

,,

,

,

2

0

2 6;

63,0 (6.4.4.2-b2-1)

ecc1 = en büyük

b F

G

op F

Gopm

npf

Wh

npf

hW

,,

, 6;

6 (6.4.4.2-b2-2)

7/23/2019 TS EN 286-1



21

Burada;

eCC ve eC1 Şekil 6.4.4.1-2b ‘ de gösterilmiştir.W, Wm,op, hG, G Madde 6.4.5.1.1’ de verilmiştir.

f F,op, f F,b işletme şartlar ı, cıvatalar sıkılmış durumdayken ağız kapağının anma tasar ım gerilmesi,

G : Kısa eksenden ölçülürP : En küçük cıvata aralığı n : Cıvata sayısı Z0 : benaz ve bençok’ a bağlı olarak Şekil 6.4.4.2-1’ den elde edilir (Şekil 6.4.4.2-2)

Şekil 6.4.4.2-1 - Dairesel olmayan ağız kapaklar ı için Z0 katsayısının değerleri

Şekil 6.4.4.2-2 - benaz ve bençok’ un tanımlanması

6.4.4.3 Düz kapaklar ve kapaklardaki ağızlarÜzerinde “d” çapı, D/2 ‘den daha büyük ağız bulunan düz kapaklar ve ağız kapaklar ı Madde 6.4.5’ dekiuygun bir eşitlik kullanılarak hesaplanmalıdır.

Üzerinde d ≤ D/2 boyutundaki deliklere Madde 6.4.7’ deki gibi takviye sağlanmalıdır.

6.4.5 Flânş hesaplar ı Aşağıdaki hesaplar, belirtilen dört flânş sayısı için uygulanır.− Madde 6.4.5.1-1’ de bahsedilen dar yüzeyli contalı flânşlar (Şekil 6.4.5.1-1)− Madde 6.4.5.2-1’ de bahsedilen tam yüzeyli contalı flânşlar (Şekil 6.4.5.2-1)

− Madde 6.4.5.3’ de bahsedilen ters dar yüzeyli contalı flânşlar (Şekil 6.4.5.3-1)− Madde 6.4.5.4’ de bahsedilen ters tam yüzeyli contalı flânşlar (Şekil 6.4.5.4-1)

7/23/2019 TS EN 286-1



22

Hesaplama amacıyla flânşlar iki sınıfa ayr ılır.

− Gövdeden destek almadığı sanılan birleşik tip flânşlar. Birleşik tip flânşlar için kabul edilen üç şekil, Şekil6.4.5-1’ de, a, b, c olarak gösterilmiştir.

− Gövdeden destek almadığı sanılan, çözülebilir tip flânşlar. Çözülebilen flânşlar için kabul edilen üç şekil,

Şekil 6.4.5-1’ de d, e, f olarak gösterilmiştir.Not - Dar yüzeyli contalı flânşlar ı gösteren Şekil 6.4.5-1, yukarda bahsedilen diğer üç sınıf içinde kullanılabilir.

Dar contalı flânşlar için Madde 6.4.5-1 temel hesaplama kurallar ının tamamını verir. Diğer üç sınıf flânşlariçin, Madde 6.4.5.2, Madde 6.4.5.3 ve Madde 6.4.5.4’ de verilen değişiklerle bu temel metot kullanılır.

İşletme şartlar ı (birden fazla işletme şartlar ı dikkate alınabilir) ve cıvatalar sıkı durumdayken bütünhesaplamalar yapılmalıdır.

Conta katsayılar ı m ve y için tavsiye edilen değerler, değişik contalar için Çizelge 6.4.5-1’ de verilmiştir.

ISO 7005-1’ e göre 250mm çapa kadar standard kullanılırsa, flânş hesabı zorunlu değildir.

7/23/2019 TS EN 286-1



23

Çizelge 6.4.5-1 - İşletme şartlar ında tavsiye edilen conta katsayısı m ve tavsiye edilen en küçük tasar ımgerilmesi y

Conta malzemesi Contakatsayısı

(m)

En küçük tasar ımoturma gerilmesi

(y)N/mm2

krokiler

Bezsiz veya yüksek oranda elyaf ihtiva etmeyenlastik :

•75 IRH ‘den düşük

•75 IRH veya daha yüksek

0,50

1,00

0

1,4

Çalışma şartlar ı için 3,2 mm kalınlık

uygun bir bağlayıcı ile { 1,6 mm kalınlık

sıkıştır ılmış elyaf : 0,8 mm kalınlık

2,0

2,75

3,50

11,0

25,5

44,8

Bez takviyeli lâstik 1,25 2,8

Bez takviyeli lâstik, 3

tel takviyeli veya { 2

takviyesiz 1

2,25

2,50

2,75

15,2

20,0

25,5

Bitki lifi 1,75 7,6

Lastik O ringler :•75 IRH ‘den düşük•750 ve 850 IRH arasında

00,25

0,71,4

Lastik, kare kesitli ringler :•75 IRH ‘den düşük•750 ve 850 IRH arasında

00,25

1,02,8

Lastik, T kesitli ringler :•75 IRH ‘den düşük

•750

ve 850

IRH arasında

0

0,25

1,0

2,8

7/23/2019 TS EN 286-1



24

Not - Bir çok ülkelerde asbest kullanımı yasaklanmıştır.Çizelgenin altında verilmesi

Birleşik tip flânşlar

a) b) c)

Boşluklu tip flânşlar

d) e) f)

1 : Göbeksiz konfigürasyon2 : Tam nüfuziyet

Not 1 - Bu çizimlerde gösterilen B, g0, g1 ‘in değerleri hesaplamalarda kullanılır.

Not 2 - Göbeksiz flânşlar için (sürekli ince çizgiler), d), e) ve f) konfigürasyonlar ı : g1 = g0 = 0

Not 3 - Yukar ıdaki 6 konfigürasyon, tam yüzey contalı flânşlar, ters dar yüzeyli flânşlar ve ters tam yüzeyliflânşlarda uygulanabilir.

Şekil 6.4.5-1 - Flânşlar ın tipik kaynak konfigürasyonlar ı

7/23/2019 TS EN 286-1



25

6.4.5.1 Dar yüzeyli contalı flânşlarBundan sonraki hesaplamalar Şekil 6.4.5.1-1’ de gösterilen, dar yüzeyli contalı flânşlara uygulanır. Şekil6.4.5-1 birleşik tip flânşlar ın (a, b, c) ve boşluklu tip flânşlar ın (d, e, f) örnek uygulamalar ını gösterir.

Şekil 6.4.5.1-1 - Dar yüzeyli contalı flânş

Dairesel flânşlara uygulanan kural. Şekil 6.4.5.1-2’ de gösterilen dairesel flânşlara da iç çapı Şekil 6.4.5.1-2aiçin 80mm’ den küçük, Şekil 6.4.5.1-2b için 120mm’ den küçük ise uygulanabilir. Hesaplamalardakullanılacak dış çap (A) Şekil 6.4.5.1-2’ de gösterilmiştir.

a) b)

1 : A hesaplamalarda kullanılan çap

Şekil 6.4.5.1-2 - Dairesel olmayan flânşlar

7/23/2019 TS EN 286-1



26

6.4.5.1.1 SembollerHesaplama amacıyla Madde 3.2’ deki verilere ilave olarak aşağıdaki semboller verilmiştir. Bütün boyutlar,korozif şartlar içindir.

Not - Bunlarda, başka ve düzeltilmiş semboller, ileride Madde 6.4.5.2, Madde 6.4.5.3 ve Madde 6.4.5.4’ deverilmiştir.

A : Flânşın dış çapı Am : Cıvatalar için gerekli toplam enkesit alanı Am,op : İşletme şartlar ında cıvatalar için gerekli toplam enkesit Am,b : Cıvatalar sıkılmış durumdayken gerekli enkesit alanı b : Etken conta oturma genişliği

b =4

io GG − (6.4.5.1.1-1)

B birleşik tip (Şekil 6.4.5-1a), Şekil 6.4.5-1b), Şekil 6.4.5-1c) ve boşluklu tip (Şekil 6.4.5-1d), Şekil6.4.5-1e), Şekil 6.4.5-1f) için flânş iç çapı, mm

C : Cıvata dairesi çapı ef : En ince kesitte flânş et kalınlığı f op : Çalışma sıcaklığında cıvatalar ın anma tasar ım gerilmesif b : Cıvatalar ın sıkılmış olduğu sıcaklıkta, cıvatalar ın anma tasar ım gerilmesi f F,op : Çalışma sıcaklığında flânşın anma tasar ım gerilmesif F,b : Cıvatalar ın sıkılmış olduğu sıcaklıkta, flânşın anma tasar ım gerilmesig0 : Küçük kenardaki göbeğin et kalınlığı gi : Flânşın arkasındaki göbeğin et kalınlığı G : Conta temas yüzeyinin ortalama çapı

G =

2

oi GG + (6.4.5.1.1-2)

Gi : Conta temas yüzeyinin iç çapı Go : Conta temas yüzeyinin dış çapı

ho = o g B. (6.4.5.1.1-3)

h : Göbek uzunluğuhD : HD kuvvetinin etkili olduğu daire ile cıvata dairesi arasındaki radyal mesafehT : HT kuvvetinin etkili olduğu daire ile cıvata dairesi arasındaki radyal mesafehG : Conta yükü ile cıvata dairesi arasındaki arasındaki radyal mesafeHD : Flânşa gövde yoluyla etki eden hidrostatik kapak kuvveti

HT : Flânş yüzeyindeki bası

nçtan kaynaklanan hidrostatik kapak kuvvetiHG : Conta üzerindeki sıkıştırma yükü

K = B

A (6.4.5.1.1-4)

m : Conta tedarikçisinden ya da çizelge 6.4.5-1’ den elde edilen conta katsayısı Mop : İşletme şartlar ında flânşa etki eden toplam momentMb : Cıvatalar sıkı durumdayken flânşa etki eden toplam moment

T =( )

( )( )19448,10472,1

1log55246,812

10

2

−+

−+

K K

K K (6.4.5.1.1-5)

7/23/2019 TS EN 286-1



27

U =( )

( )( )1136136,1

1log55246,812

10

2

−−

−+

K K

K K (6.4.5.1.1-6)

W : Flânşın cıvata tasar ım yüküW

m,op :

İşletme şartlar ında flânşa etki eden toplam moment

Wm,b : Cıvatalar sıkı durumdayken gerekli en küçük cıvata yüküy : Conta tedarikçisinden veya çizelge 6.4.5-1’ den alınan conta oturma gerilmesi

Y =

−+

− 1

log71690,566845,0

1

12

10

2

K

K K

K (6.4.5.1.1-7)

Z =1

12

2

−+

K

K (6.4.5.1.1-8)

6.4.5.1.2 Cıvata yükleri ve alanlar ı

Cıvata ve saplamalar ın, anma çaplar ının 12 mm ‘den büyük olması ancak hiçbir durumda 8mm’ den küçükolmaması tavsiye edilir.

Cıvatanın anma tasar ım gerilmesi 0,6 ReT veya 0,3 Rm ‘den büyük olmamalıdır. Çizelge 6.4.5.1.2-1’ dekullanılan cıvata standardında ReT ve Rm değerlerinin verilmediği durumlarda anma tasar ım gerilmesideğerleri verilmiştir.

Çizelge 6.4.5.1.2-1 - Flânş cıvatası malzemesi için anma tasar ım gerilme değerleri

Malzeme Referans Tavsiye edilen anma tasar ım gerilmesi

EN 20898Mukavemet sınıf ı 50 0C 100 0C

200 0C

250 0C

300 0C

Karbon çeliği

8.85.6

192150

174125

139105

12995

11980

Cıvata/sapma delikleri merkezleri arasındaki mesafe

2db+5,0

6

+m

e’den büyük olmamalıdır. (6.4.5.1.2-1)

Burada :

db : Cıvatanın anma çapı

e : Flânşın anma et kalınlığı dır.

En küçük cıvata yükleri ve alanlar ı :

- İşletme şartlar ında :

Wm,op = HD + HT + HG (6.4.5.1.2-2)

Am,op =op

opm

f

W , (6.4.5.1.2-3)

7/23/2019 TS EN 286-1



28

- Cıvatalar sıkılmış durumdayken :

Wm,b = π b G y (6.4.5.1.2-4)

Am,b

=b

bm

f

W , (6.4.5.1.2-5)

- Gerçek cıvata alanı (Aact), Am’ den küçük olmamalıdır :

Aact ≥ Am (6.4.5.1.2-6)

Burada :

Am = max ( )bmopm A A ,, ; (6.4.5.1.2-7)

6.4.5.1.3 Flânş yükleri ve momentlerÇalışma şartlar ı için, yükler, kuvvet kollar ı ve momentler Çizelge 6.4.5.1.3-1’ de verilmiştir.

Çizelge 6.4.5.1.3-1 - İşletme şartlar ında yükler, kuvvet kollar ı ve momentler

Yükler Kuvvet kollar ı

HD= P B .4

2π (6.4.5.1.3-1) hD=

2

1 g BC −− (6.4.5.1.3-2)

HT= ( ) P BG .4

22 −π

(6.4.5.1.3-3) hT=4

2 G BC −− (6.4.5.1.3-4)

HG= ( ) P mGb ..2π (6.4.5.1.3-5)hG=

2

GC − (6.4.5.1.3-6)

Mop = HD.hD+HT.hT+HG.hG (6.4.5.1.3-7)

Not - Boşluklu tip flânşlar için : 6.4.5.1.3-2 eşitliğinde g1 = 0

Cıvatalar sıkılmış durumdayken :

Wb = bact m f

A A.

2

+ (6.4.5.1.3-8)

Mb = GbhW (6.4.5.1.3-9)

6.4.5.1.4 Flânş gerilmeleri“M” momenti :

- Çalışma şartlar ında :

M = B

M op (6.4.5.1.4-1)

- Cıvatalar sıkılmış durumdayken :

M = B M b (6.4.5.1.4-2)

Flânş gerilmeleri aşağıdaki şekilde belirlenir :

7/23/2019 TS EN 286-1



29

a) Birleşik tip flânşlar için en büyük gerilme aşağıdaki eşitliklerle hesaplanır:

- Göbekteki boyuna gerilme :

σH = M g

f .

. 21Ι

Ι

λ

(6.4.5.1.4-a1)

- Flânştaki radyal gerilme :

σR = M e

eh

F

f

f

o ..

1..3

4

2

Ι

Ι +

λ (6.4.5.1.4-a2)

- Flânştaki teğetsel gerilme :

σT = R

f Z M e

Y

σ ..2 − (6.4.5.1.4-a3)

Burada :

λΙ = 2

3

..

1.

oo

f f

o

g h

e

U

V

T

eh

F

Ι

Ι

++

(6.4.5.1.4-a4)

FΙ, VΙ, f Ι sırasıyla Şekil 6.4.5.1.4-1, Şekil 6.4.5.1.4-2 ve Şekil 6.4.5.1.4-3’ de verilen

birleşik flânş faktörleridir.

7/23/2019 TS EN 286-1



30

Not - Göbek yoksa0

1

g

g = 1 alınır.

Şekil 6.4.5.1.4-1 - Birleşik tip göbekli flânşlara (Şekil 6.4.5-1a, Şekil 6.4.5-1b ve Şekil 6.4.5-1c)uygulanabilen F1 değerleri

Not - Göbek yoksa0

1

g

g = 1 alınır.

Şekil 6.4.5.1.4-2 - Birleşik tip göbekli flânşlara (Şekil 6.4.5-1a, Şekil 6.4.5-1b ve Şekil 6.4.5-1c)

uygulanabilen V1 değerleri

7/23/2019 TS EN 286-1



31

Not 1 - f, sabit et kalınlığı göbek için 1’ dir. (0

1

g

g = 1)

Not 2 - Göbek yoksa0

1

g

g = 1 alınır.

Şekil 6.4.5.1.4-3 : Birleşik tip flânşlara (Şekil 6.4.5-1a, Şekil 6.4.5-1b ve Şekil 6.4.5-1c) uygulanabilen f 1 değerleri

b) Boşluklu flânşlar ın en büyük gerilmeler aşağıdaki gibidir

- Göbekteki boyuna gerilme :

σH = M g L

..

12

1λ (6.4.5.1.4-b1)

- Flânştaki radyal gerilme :

σR = M e

eh

F

f L

f

o

L

..

1..3

4

2λ

+

(6.4.5.1.4-b2)

- Flânştaki teğetsel gerilme :

σT = R

f

Z M e

Y σ ..

2 − (6.4.5.1.4-b3)

7/23/2019 TS EN 286-1



32

Burada :

λL = 2

3

..

1.

oo

f L

f

o

L

g h

e

U

V

T

eh

F

++

(6.4.5.1.4-b4)

FL ve VL sırasıyla Şekil 6.4.5.1.4-4 ve Şekil 6.4.5.1.4-5’ de verilen boşluklu flânş faktörleridir.

Not - Göbek yoksa ;

σH = 0 (6.4.5.1.4-b5)

σR = 0 (6.4.5.1.4-b6)

σT = M e

Y

f

.2

(6.4.5.1.4-b7)

Şekil 6.4.5.1.4-4 : Boşluklu tip göbekli Şekil 6.4.5.1.4-5 : Boşluklu tip göbekli flânşlara uygulanabilen FL değerleri flânşlara uygulanabilen VL değerleri (Şekil 6.4.5-1d), Şekil 6.4.5-1e) ve (Şekil 6.4.5-1d), Şekil 6.4.5-1e) ve

Şekil 6.4.5-1f) Şekil 6.4.5-1f)

c) Birleşik ve boşluklu tip flânşlarda en büyük gerilmelerde sınırlamalar aşağıdaki gibidir.

σH ≤ 1,5 f F (6.4.5.1.4-c1)

σR ≤ f F (6.4.5.1.4-c2)

σT ≤ f F (6.4.5.1.4-c3)

f R H ≤+

2

σ σ (6.4.5.1.4-c4)

7/23/2019 TS EN 286-1



33

f T H ≤+2

σ σ (6.4.5.1.4-c5)

Burada :

f F = f F,op çalışma şartlar ında (6.4.5.1.4-c6)

f F = f F,b cıvatalar sıkılmış durumdayken (6.4.5.1.4-c7)

6.4.5.2 Tam yüzeyli contalı flânşlarBundan sonraki hesaplamalar Şekil 6.4.5.2-1’ de gösterildiği gibi metalik olmayan, 1,5 mm’ den daha kalınve cıvata dairesinin dışına taşan tam yüzeyli flânşlara uygulanır. Şekil 6.4.5-1’ de gösterile flânş uygulamalar ı kabul edilir.

6.4.5.2.1 SembollerHesaplama amacıyla Madde 3.2 ve Madde 6.4.5.1-1’ e ek olarak veya değişiklerle aşağıdaki sembollerverilmiştir.

b’ : Etken conta oturma genişliği

b’ = 4 C Go − (6.4.5.2.1-1)

2b” : Etken conta basınç genişliği

2b” = 5 mm (6.4.5.2.1-2)

dh : Cıvata deliklerinin çapı

ecf : Flânşın hesaplanmış et kalınlığı

G : Conta yükü reaksiyon bölgesinin çapı

G = "2bd C h −− (6.4.5.2.1-3)

HR : Cıvata dairesi içindeki yükler sebebiyle cıvata dairesi dışında momentlere zıt yönde, kar şı dengekuvveti

hR : HR’ nin etken olduğu daire ile cıvata dairesi arasındaki radyal mesafe

n : Cıvata sayısı

7/23/2019 TS EN 286-1



34

Şekil 6.4.5.2-1 - Tam yüzeyli contalı flânş

6.4.5.2.2 Cıvata yükleri ve alanlar ı Cıvatalar, aşağıdaki değişiklerle, Madde 6.4.5.1.2’ ye göre hesaplanmalıdır :

Wm,op = HD + HT + HG + HR (6.4.5.2.2-1)

Wm,b = π b’ . C . y (6.4.5.2.2-2)

6.4.5.2.3 Flânş yükleri ve momentleriYükler, kuvvet kollar ı ve momentler, Çizelge 6.4.5.2.3-1’ deki değişikliklerle Madde 6.4.5.3.1’ e görehesaplanmalıdır.

Çizelge 6.4.5.2.3-1 - İşletme şartlar ında yükler ve kuvvet kollar ı


HT = ( ) P BG .4

22 −π

(6.4.5.2.3-1) hT =4

"2 Bbd C h −++ (6.4.5.2.3-2)

HG = ( ) P mGb ..."2π (6.4.5.2.3-3)hG =

2

"2bd h + (6.4.5.2.3-4)

HR = R

op

h

M (6.4.5.2.3-5) hR =

4

ho d C G +− (6.4.5.2.3-6)

6.4.5.2.4 Flânş et kalınlığı Flânş et kalınlığı aşağıdaki eşitlikte verilmiştir :

ecf =( )hop F

op

d nC f

M

..

6

, −π (6.4.5.2.4-1)

7/23/2019 TS EN 286-1



35

6.4.5.3 Ters dar yüzeyli contalı flânşlarBundan sonraki hesaplamalar Şekil 6.4.5.3-1’ de gösterilen ters flânşlara uygulanır.

Gövde iç çapı (Di) 300 mm’ den küçükse Şekil 6.4.5-1e)’ deki uygulama, arka yüzden dolgu kaynağı yapılmadan kullanılabilir. Bu durumda hesaplarda Şekil 6.4.5.3-2’ de gösterilen et kalınlığı (ef ) kullanılmalıdır.

6.4.5.3.1 SembollerHesaplama amacıyla Madde 3.2 ve Madde 6.4.5.1.1 ‘e ek olarak veya değişikliklerle aşağıdaki sembollerverilmiştir:

A : Flânş iç çapı B : Flânş dış çapı Di : Gövde iç çapı Di = B – 2 go birleşik tip flânşlar için (6.4.5.3.1-1)

Di = B çözülebilen tip flânşlar için (6.4.5.3.1-2)

K = A

B (6.4.5.3.1-3)

Şekil 6.4.5.3-1 - Ters dar yüzeyli conta flânşı

7/23/2019 TS EN 286-1



36

Şekil 6.4.5.3-2 - İç çapı 300 mm’ den küçük olduğunda ters flânş için alternatif uygulama

6.4.5.3.2 Cıvata yükleri ve alanlar ı

Cıvatalar, Madde 6.4.5.1.2 ‘ ye göre hesaplanmalıdır.

6.4.5.3.3 Flânş yükleri ve momentleriYükler, kuvvet kollar ı ve momentler Çizelge 6.4.5.3.3-1 ‘ de verilen değişikliklerle Madde 6.4.5.1.3 ‘ e uygunolarak hesaplanmalıdır.

Çizelge 6.4.5.3.3-1 : İşletme şartlar ında yükler ve kuvvet kollar ı


HD = P Di ..4

2π ... (6.4.5.3.3-1) HD =

2

1 g C B −− ... (6.4.5.3.3-2)

(Değiştirilmemiş)

HT = P G Di )..(4

22 −π

... (6.4.5.3.3-3) HT =4

2 i DGC −− ... (6.4.5.3.3-4)

Not 1 - Boşluklu flânş tipleri için : Eşitlik 6.4.5.3.3-2 deki g1 = 0Not 2 - hT ifadesinin (Eşitlik 6.4.5.3.3-4), negatif olabileceği dikkate alınmalıdır.

6.4.5.3.4 Flânş gerilmeleriGerilmeler, Madde 6.4.5.1.4’ e göre “M” momenti için aşağıdaki eşitlikler kullanılarak hesaplanmalıdır.

- Çalışma şartlar ında : M = A

M op (6.4.5.3.4-1)

- Cıvatalar sıkılmış durumdayken : M = A

M b (6.4.5.3.4-2)

6.4.5.4 Ters tam yüzeyli contalı flânşlarBundan sonraki hesaplamalar Şekil 6.4.5.4-1‘ de gösterilen tam yüzeyli contalı ters flânşlara uygulanır. Kabuledilen flânş uygulamalar ı Şekil 6.4.5-1‘ de gösterilmiştir.

Gövde iç çapı (Di ) 300 mm’ den küçük ise, Şekil 6.4.5-1’ deki uygulama arka yüzden dolgu yapılmadan

kullanılabilir. Bu durumda, hesaplamada Şekil 6.4.5.3-2’ de gösterilen flânş et kalınlığı (ef ) kullanılmalıdır.

7/23/2019 TS EN 286-1


7/23/2019 TS EN 286-1



38

6.4.5.4.3 Flânş yükleri ve momentleriYükler, kuvvet kollar ı ve momentler, Çizelge 6.4.5.4.3-1’ de belirtilen değişikliklerle Madde 6.4.5.1.3’ e görehesaplanmalıdır.

Çizelge 6.4.5.4.3-1 - İşletme şartlar ında yükler ve kuvvet kollar ı


HD = P Di ..4

2π (6.4.5.4.3-1) HD =

2

1 g C B −− (6.4.5.4.3-2)

HT = [ ] P Gd C ih

22)(.8

−−π

(6.4.5.4.3-3) hT =6

22 ih Gd C −+ (6.4.5.4.3-4)

HG π . 2b.C.m.P (6.4.5.4.3-5) HG = 0 (6.4.5.4.3-6)

H’T = [ ] P G D ii )(.4

22 −π

(6.4.5.4.3-7) h’T =4

2 ii G DC −− (6.4.5.4.3-8)

Mop = HT.hT . – HD . hD + H’T . h’T (6.4.5.4.3-9)

Not 1 - Boşluklu flânş tipleri için : Eşitlik 6.4.5.3.3-2 deki g1 = 0Not 2 - hT ifadesinin (Eşitlik 6.4.5.4.3-4), negatif olabileceği dikkate alınmalıdır.

6.4.5.4.4 Flânş gerilmeleriGerilmeler “M” momenti için aşağıdaki eşitlikle Madde 6.4.5.1.4 ‘ e uygun olarak hesaplanmal ıdır.

M = A

M op (6.4.5.4.4-1)

7/23/2019 TS EN 286-1



39

6.4.6 Silindirik gövdeler, küresel gövdeler ve bombeli kapaklar için denkleştirme hesabı

6.4.6.1 GenelMadde 6.4.6.2 ve Madde 6.4.6.3.5’ de belirlenen varsayım ve şartlara uyulduğunda üzerinde dairesel yadaeliptik ağızlar bulunan silindirik gövdeler, küresel gövdeler ve bombeli kapaklara Madde 6.4.6.4’ den Madde

6.4.6.7’ ye kadar tanımlanan tasar ım metotlar ı uygulanmalıdır.

Bağlantı parçalar ı, üzerine bağlandıklar ı gövde çapının 0,5 katından daha geniş olmamalıdır.Bombeli kapağın merkezi ile herhangi bir takviye parçasının veya deliğinin dış kenar ı arasındaki azamiuzaklık 0,4 D0 ‘ dan büyük olmamalıdır (Şekil 6.4.6-1).

a) b)

Şekil 6.4.6-1 - Bombeli kapaklarda ağızlar ın konumu

6.4.6.2 Ağızlar arasındaki mesafeBağlantı parçalar ının dışından ölçülen ağızlar veya bağlantı parçalar ı ile yastıklar veya denkleştirme plakâlar ı arasındaki mesafe 2 x lm dir.burada;

lm = amamim eer )2( + (6.4.6.2-1)

Burada;eam ana gövdenin korozif şartlarda et kalınlığı, yani sırasıyla eas veya eah ve r im ana gövdenin iç büklümçapıdır.

Yani:Gövde için;

r im = ase D

−

2

0 (6.4.6.2-2)

7/23/2019 TS EN 286-1



40

Yar ı küresel ve torisferik kapaklar için;

r im = r ih (6.4.6.2-3)

Eliptik kapaklar için;

r im =h

d is

4

2

(6.4.6.2-4)

kullanılır.

Ancak, 2 x lm’ den küçük fakat anma et kalınlığının 5 katından küçük olmayan mesafelere, her bir ağız içintakviyeye katkıda bulunan uzunluklar ın indirilmiş değerleri, bu uzunluklar ın toplamı, ağızlar arasındaki gerçekuzunluğu aşmadığında müsaade edilebilir.

6.4.6.3 TakviyeÜzerinde ağızlar bulunan gövdeler ve bombeli kapaklar gerekli olduğu yerlerde takviye edilmelidir. Anagövdenin takviyesi, aşağıdaki yollarla elde edilir.

a) Ana gövdenin arttır ılmış et kalınlığı, üzerinde ağızlar olmayan gövdeninki ile mukayese etmek suretiyle(Şekil 6.4.6.3 -1a) ve (Şekil 6.4.6.3 -1b),

b) Kaynaklı denkleştirme plakâlar ı yerleştirilerek (Şekil 6.4.6.3 -1c ve Şekil 6.4.6.3 -1d),c) Kaynaklı yastıklar ın yerleştirilmesiyle (Şekil 6.4.6.3 -1e ve Şekil 6.4.6.3 -1f),d) Kaynaklı bağlantı parçalar ının üzerine veya içine yerleştirilmesiyle (Şekil 6.4.6.3 -1g ve Şekil 6.4.6.3 -1h),e) Yukar ıda bahsedilen yollar ın kombinasyonunu sağlamak suretiyle (Şekil 6.4.6.3 - 1i ve Şekil 6.4.6.3 -1j),f) Şekillendirilmiş veya çekme yoluyla yapılmış bağlantı parçalar ıyla (Şekil 6.4.6.3 -1k ve Şekil 6.4.6.3 -1l).

6.4.6.3.1 Üzerinde ağızlar bulunan ana gövdenin takviye alanı, doğrudan hesaplanamaz, fakat ilk adımdavarsayım olarak kullanılabilir. Bu varsayım aşağıdaki paragraflarda verilen metotlardan faydalanılarakdoğrulanabilir. Uygulanan metot silindirik gövdeler için eşitlik (6.4.2 -1)’ den ve küresel gövdeler ve küresel

kesitli bombeli kapaklar için eşitlik (6.4.3.1 -1)’ den türetilir ve bu metot gerilme yüklenen alan (Ap) ve gerilmeyükleri kesit alanı (A f ) (Şekil 6.4.6.3 -1) arasındaki bağlantılara imkan sağlar. Bazı şartlarda takviye alanınındüzeltilmiş bir varsayımı kullanılarak hesaplamanın yeniden yapılmasına gerek olabilir.

6.4.6.3.2 Takviyenin gerekli olduğu yerlerde, ağız veya bağlantı parçasının ekseninden geçen bütündüzlemlerde yeterli takviye sağlanmalıdır.

6.4.6.3.3 Üzerinde bağlantı parçalar ı bulunmayan eliptik ağızın olduğu durumlarda büyük ve küçükeksenler arasındaki oran 1,5’ den fazla olmamalıdır. Silindirik gövdelerdeki eliptik deliklerde, tank ana ekseniyönünde uzanan eksen, tasar ım amacıyla çap olarak alınmalıdır. Bombeli kapaklardaki eliptik ağızlarda enbüyük eksen çap olarak alınmalıdır.

6.4.6.3.4 Genişletilmiş bağlantı parçalar ı, takviye olarak kabul edilmemeli ve Madde 6.4.6.4’ e göre

hesaplanmalıdır. Gövde üzerine veya gövde içine geçen bağlantı parçalar ı, Madde 6.2’ deki kaynak bağlantı tasar ımına uygun olduğunda takviye olarak kabul edilir.

6.4.6.3.5 Deliklerin denkleştirme plakâsı ile takviye edilmesine sadece aşağıdaki şart altında müsaade edilir.

3,0≤is

ib

d

d (6.4.6.3.5-1)

6.4.6.4 Et kalınlığının artır ılması yoluyla takviyeTakviye, ana gövdenin et kalınlığının üzerinde ağız bulunmayan gövdeninki ile mukayese edilerek artır ılması suretiyle sağlanır. Bu et kalınlığı Şekil 6.4.6.3 -1a ve Şekil 6.4.6.3 -1b’ de gösterildiği gibi ağızın kenar ındanölçülen en az lm mesafesine kadar devam etmelidir.

Bundan başka aşağıdaki şart sağlanmalıdır.

7/23/2019 TS EN 286-1



41

+ 5,0

f

p

A

A P ≤ƒ (6.4.6.4-1)

Burada;

Ap : Basınç yükleme alanı Af : Denkleştirme olarak etken, en kesit alanı (Şekil 6.4.6.3 -1)dır.

6.4.6.5 Denkleştirme plakâlar ıyla takviyeDenkleştirme plakâlar ı ana gövde ile yakın temasta olmalı ve Madde 5.1’ deki malzemeye uygun olmalıdır.

Denkleştirme plakâsının takviyeye katkıda bulunduğu genişliği lp , lm değerinden büyük olmamalıdır

lp≤ lm (6.4.6.5-1)

(Şekil 6.4.6.3 -1c ve Şekil 6.4.6.3 -1d).

Eşitlik (Şekil 6.4.6.5-3)’ deki Afp’ nin bulunmasında kullanılan eap ‘ nin değeri eam’ den büyük olmamalıdır.Denkleştirme plakâsının anma et kalınlığı ana gövdenin anma et kalınlığının 1,5 katını geçmemelidir.

ep ≤ 1,5 em (6.4.6.5-2)

Bundan başka aşağıdaki şart sağlanmalıdır.

f A A

A P

fp fm

p ≤

+

+5,0

7,0 (6.4.6.5-3)

Burada Afm ve Afp , ana gövdenin ve denkleştirme plakâsının denkleştirmede etken en kesit alanıdır.

6.4.6.6 Yastıklarla takviyeYastıklarla takviye yapılırken sadece (Şekil 6.4.6.3 -1e) ve (Şekil 6.4.6.3 –1f)‘ ye uygun iç kısma oturtulmuş kaynaklı tip yastıklar kullanılmalıdır.

Yastığın takviyeye katkıda bulunduğu kabul edilen genişliği lp , lm ‘ den büyük olmamalıdır.

lp≤ lm (6.4.6.6-1)

Eşitlik, (Şekil 6.4.6.6-2) ‘ deki Afp nin bulunmasında kullanılan eap nin değeri eam nin iki katını aşmamalıdır.

Bundan başka aşağıdaki şart sağlanmalıdır:

f A A

A P

fp fm

p ≤

++

5,0 (6.4.6.6-2)

6.4.6.7 Branşmanlarla takviyeBranşmanlar ın (nozullar ın) et kalınlığı, ana gövdenin dış duvar ından ölçülen bir lb boyunda, (eşitlik, Şekil6.4.6.7.1-3) iç basınca dayanması için hesaplanan et kalınlığından daha büyük olmalıdır. Bu özellik anagövdenin et kalınlığının artır ılmasıyla veya denkleştirme plakâlar ın takılması suretiyle sağlanan herhangi birtakviyeden bağımsızdır (Şekil 6.4.6.3-1g) (Şekil 6.4.6.3-1h) (Şekil 6.4.6.3-1j).

Branşmanlar vidalıysa, vida diş kalınlığı, denkleştirme hesaplamalar ında dikkate alınmalıdır.

Branşmanlar sadece silindirik tipte olmalı

dı

r; bununla birlikte yukar ı

daki kurallar eliptik tipteki muayenedeliklerine uygulanmaz.

7/23/2019 TS EN 286-1



42

6.4.6.7.1 Gövdeye dik olarak yerleştirilmiş branşmanlarTakviye parçası olmadan dik olarak yerleştirilmiş branşmanlar aşağıdaki şarta uymalıdır:

f

A A

A P

fb fm

p ≤

+

+

5,0 (6.4.6.7.1-1)

ve denkleştirme plakâsı veya plakâlar ı ile

f A A A

A P

fp fb fm

p ≤

+

++5,0

7,0 (6.4.6.7.1-2)

Ap , Afm ve Afp alanlar ı, (Şekil 6.4.6.3-1g)’ den (Şekil 6.4.6.3-1l)’ ye kadar olan düzenlemelere uygun olarakbelirlenmelidir. Burada, takviyeye katkıda bulunan boylar, gövde için lm ‘den büyük olmamalı (eşitlik 6.4.6.2-1)ve branşman parçası için;

lb = 0,8 ( ) ababob eed − (6.4.6.7.1-3)

olmalıdır.

Gövdeye gömülü branşmanlar için (Şekil 6.4.6.3-1h), Şekil 6.4.6.3-1i), Şekil 6.4.6.3-1j) içe doğru taşanparçanın hesaplanmasında kullanılacak en büyük değer.

l bi = 0,5 l b (6.4.6.7.1-4)

Denkleştirme plakasının hesaplamada kullanılacak boyutlar ı.

eap ≤ eam (6.4.6.7.1-5)

ve

l p ≤ l m (6.4.6.7.1-6)

Eşitlik (6.4.6.7.1-1) ve eşitlik (6.4.6.7.1-2) sadece, ana gövdenin (ve denkleştirme plakasının) malzemesi içinmüsaade edilen gerilme (f) bağlantı parçasının malzemesi için müsaade edilen gerilme f b’ den küçük veyaeşit olduğu durumlarda kullanılır.

Müsaade edilen gerilme f b, f m’ den küçükse aşağıdaki şartlar uygulanır:

fbb fm fb fm p A f fA A A A P +≤++ 5,0 (6.4.6.7.1-7)

ve

fbb fp fm fp fb fm p A f A A f A A A A P ++≤+++ 7,07,05,0 (6.4.6.7.1-8)

Takviye olarak düşünülmeyen kaynaklı branşmanlar ve genişletilmiş branşmanlar (Madde 6.2) için eşitlik(6.4.6.4-1) uygulanır.

7/23/2019 TS EN 286-1



43

6.4.6.7.2 Gövdelerdeki açılı branşman bağlantılar ı Aşağıdaki maddeler, gövdelerde, gövde boyunda eksene dik düzlem içinde uzanan ve normalle 50 dereceyigeçmeyen bir ψ açısı teşkil eden branşmanlara uygulanır.

Büyük gerilme, enine kesitte (Şekil 6.4.6.3-2a kısmi görünüş Ι) veya boyuna kesitte (Şekil 6.4.6.3-2a kısmi

görünüş ΙΙ) meydana gelebilir. Eşitlik (6.4.6.7.1-1) ve eşitlik (6.4.6.7.1-2) hesaplamada kullanılan Ap ve Af alanlar ı (Şekil 6.4.6.3-2al) ve Şekil 6.4.6.3-2all) ile her iki duruma da uygulanmalıdır.

Takviyeye katkıda bulunduğu kabul edilen en uzun boy, ana gövde için eşitlik (6.4.6.2-1) ve branşman içineşitlik (6.4.6.7.1-3)’ e göre değerlendirilmelidir.

Gövdenin boyuna ekseni ile aynı düzlemde yer alan ve normalle 50 dereceyi aşmayan bir ψ açısı yapacakşekilde yerleştirilmiş, gövde üzerindeki branşmanlar (Şekil 6.4.6.3-2b)’ de gösterildiği gibi ve Madde6.4.6.7.1’ deki eşitlikler kullanılarak takviye edilmelidir.

6.4.6.7.3 Bombeli kapaklarda açılı branşmanlar Aşağıdaki maddeler, küresel gövdelerde, branşmanlar ın ekseni ile küresel gövdenin merkezinden geçendüzlem üzerinde yer alan bağlantı parçalar ına uygulanır. Üzerinde açılı branşmanlar bulunan küresel

gövdeler, (Şekil 6.4.6.3-2c)’ deki semboller kullanılarak Madde 6.4.6.7.1 ‘e göre hesaplanmalıdır.

7/23/2019 TS EN 286-1



44

a) Silindirik gövde-artır ılmış b) Küresel gövde ve bombeli kapaklar et kalınlığıylatakviye -artır ılmış et kalınlığıyla takviye

c) Silindirik gövde-denkleştirme d) Küresel gövde ve bombeli kapaklarplakâlar ıyla takviye -denkleştirme plakâlar ıyla takviye

e) Silindirik gövde-yastıklarla takviye f) Küresel gövde ve bombeli kapaklar- yastıklarla takviye

Şekil 6.4.6.3-1 - Ağızlar ve branşmanlar ın takviyesi

7/23/2019 TS EN 286-1



45

g) Silindirik gövde-branşmanlarla takviye h) Küresel gövde ve bombeli kapaklar

-branşmanlarla takviye

i) Silindirik gövde-birleşik takviye j) Küresel gövde ve bombeli kapaklar-birleşik takviye

Şekil 6.4.6.3-1 - Ağızlar ve branşmanlar ın takviyesi (devamı)

7/23/2019 TS EN 286-1



46

k) Silindirik gövde-silindirik bir gövdede l) Küresel gövdeler ve bombeli kapaklardışa çıkıntılı branşman -bombeli bir kapakta içe girintili branşman

Şekil 6.4.6.3-1 - Ağızlar ve branşmanlar ın takviyesi (son)

7/23/2019 TS EN 286-1



47

Kısmi görünüş Ι Kısmi görünüş ΙΙ

a) Üzerinde radyal olarak yerleştirilmemiş (merkezden kaçık) branşman bulunan silindirik gövde

b) Üzerinde radyal olarak yerleştirilmemiş (açılı) c) Üzerinde radyal olarak yerleştirilmemiş branşman bulunan silindirik gövde branşman bulunan küresel gövde

Şekil 6.4.6.3-2 : Radyal olmayan branşmanlar

7/23/2019 TS EN 286-1



48

6.4.7 Üzerinde Di /2 veya daha küçük çaplı ağız bulunan düz kapaklar ve ağız kapaklar ı içindenkleştirme hesaplar ı Üzerinde Di/2 veya daha küçük çaplı ağız bulunan düz kapaklar ve ağız kapaklar ında, aşağıdaki gibi takviyeuygulanmalıdır (Şekil 6.4.7-1):

Mevcut olan takviye edilmiş alan (AR)

AR = ( ) Lee ca − eşitliği ile bulunur. (6.4.7-1)

Burada;

ec : Madde 6.4.4’ deki hesaplanmış et kalınlığı ea : Düz kapak ve ağız kapağının levha gerçek et kalınlığıdır.

L = ( ) ( )

+2

;75 d

eençok a (6.4.7-2)

Gerekli takviye alanı (AC) :

AC = eC.2

d eşitliği ile bulunur. (6.4.7-3)

AR alanı :

AR ≥ 0,5 . AC olmalıdır. (6.4.7-4)

AR alanı 0,5’ ten küçükse, levhanın et kalınlığı artır ılmalıdır.

d : Ağız çapı ea : Gövde levhasının gerçek et kalınlığı

ec : Sı

rası

yla eşitlik (6.4.4.1-1) veya eşitlik (6.4.4.2-a1)’ de verilmiştir.

Şekil 6.4.7-1 - Düz kapak ve ağız kapaklar ındaki delikler

6.5 Deneysel metotBu metot, sadece PS ve V çarpımı 3000 bar litreden büyük olmayan veya en yüksek çalışma sıcaklığı 1000C’ u geçmeyen tanklara uygulanabilir. Burada yorgunluk yükü oluşur, bu yük özel olarak değerlendirilmelidir.İlâve semboller aşağıda verilmiştir (Madde 6.1):

cs Gövdenin kabul edilebilir korozyon payı ems Gövdenin, basınç deneyinden önce ölçülmüş et kalınlığı es Gövdenin anma et kalınlığı ReT,act Tank yapımında kullanılan plakâdaki gerçek gerilme değeri

Rm,act Tank yapımında kullanılan plakâdaki gerçek çekme gerilmesits Gövde malzeme standardından alınan negatif toleransın mutlak değeriui Basınç deneyinden sonra i, enkesitindeki çevresel uzunlukuio Basınç deneyinden önce i, enkesitindeki çevresel uzunluk

7/23/2019 TS EN 286-1



49

6.5.1 Et kalınlığı, tankın çevre sıcaklığında, en büyük çalışma basıncının en az beş katına eşit bir basınca%1 ‘den daha büyük olmayan kalıcı bir deformasyon oranı ile dayanmasını sağlayacak şekilde belirlenmelidir.

6.5.2 Seçilen tasar ımın doğrulanması amacıyla oda sıcaklığında her tank tipi için en kötü şartın en az birprototipi üzerinde aşağıdaki deneyler uygulanmalıdır:

- En yüksek çalışma basıncının beş katı basınçta bir basınç deneyi- Bir patlatma deneyi- Prototipin gövdesinin yapımında kullanılan levha/rulo malzemede çekme deneyi

Eğer PS ve V ‘nin çarpımı 50 bar litreden büyükse, en kötü şartlar ın nasıl olacağı imalâtçı ile tarafsızmuayene kuruluşu gözetiminde yapılmalıdır.

6.5.3 Basınç deneyinden önce gövdenin gerçek et kalınlığı belirlenmeli ve tankın çevresel uzunluklar ı enaz üç farklı enkesitten %2 ’lik bir hassasiyetle ölçülmelidir.

Ölçme, herhangi bir kesitten (büküm bağlantısı, branşman parçası vs) en az 20mm mesafeyle yapılmalıdır.

6.5.4 Basınç ve patlatma deneyi 70

C ile 250

C arasın da olan su kullanılarak uygulanmalıdır.

6.5.5 Basınç deneyi sırasında basınç ortalama 1 bar/saniye ‘den fazla olmayan hızda en yüksek çalışmabasıncının beş katı bir deney basıncına erişinceye kadar arttır ılmalıdır. Bu basınçta en az beş dakikabeklenmeli, bu süre içinde tankta hiçbir sızdırma görülmemelidir. Bundan sonra basınç, sıf ır değerindedüşürülmeli, tankın çevresel uzunluklar ı, Madde 6.5.3 ‘te kullanılan aynı kesitlerden belirlenmelidir.

Aşağıdaki şart sağlanmalıdır :

1c t e

e

R

R

u

uu100

sss

ms

eT

act eT,

io

ioi ≤−−

− (6.5.5-1)

6.5.6 Patlatma deneyi sırasında, tanka yeniden basınç uygulanmalı ve basınç kademeli olarak, yırtılmaolana kadar arttır ılmalıdır.

Deney basıncı

sss

ms

m

act m,

c t e

e

R

R 5PS

−− (6.5.6-1)

den yüksek olmalıdır.

Tank üzerinden hiçbir parça kopmamalı, ya da kopan parçalar dağılmamalı ve yırtılma herhangi bir kaynakdikişinden başlamamalıdır.

6.5.7 Madde 6.5.5 ‘te verilen şartın hesaplanmasında kullanılan t, ReT ve Rm değişkenlerinin sınır değerlerive Madde 6.5.6 ‘da verilen patlatma basıncı için sınır değerlerinin incelenmesi, aşağıdaki şartlarda, malzemestandardlar ınınkinden farklı olabilir :

- Bu sınır değerleri veya mamul için, sınır değerleri (e-t)REt ve (e-t) Rm teknik resimde açıklanır ve,- Her bir plâka uygun olarak muayene edilir.

Böyle bir durumda, her borunun, plâkanın veya rulonun ucundan alınan bir plâkanın kalınlığı belirlenmeli veboy 7 m‘ yi geçmiyorsa, bu plâka üzerinde bir çekme deneyi, boy 7 m’ yi geçiyorsa, plâkalar ve rulolarüzerinde başından ve sonundan iki çekme deneyi ile ReTact ve Rm,act belirlenmelidir.

7/23/2019 TS EN 286-1



50

6.6 Girişler ve muayene ağızlar ı

6.6.1 GenelBütün tanklarda, içlerinin muayenesi ve temizlenmesi için girişe müsaade edilecek şekilde, yeterli boyut vesayıda ağızlar bulunmalıdır. Bu muayene ağızlar ının sayısı, boyutu ve yerleri Madde 6.6.2 ve Madde 6.6.3’

te verilen kurallara uygun olmalıdır.

Madde 6.6.2’ de boyunlar ın ve halkalar ın yükseklikleri için sınırlar, iç çaplar ın buna uygun olarak arttır ılması halinde genişletilebilir. Konik şekilli halkalar ve boyunlarda en az 15 0 lik bir eğim bulunmalı, 15 0 den küçükeğimlerde silindirik şekiller için kısıtlamalar uygulanmalıdır.

İç basıncın, kapak plâkasını düz contaya kar şı zorladığı tipteki giriş ve muayene ağızlar ında, kapaklar ınboyun veya halka ile ağız veya redüksiyon arasındaki toplam aralık 3 mm’ yi geçmemeli, (bütün çevrede 1,5mm) ve ağız (spigot) derinliği contayı tamamen hapsetmeye yeterli olmalıdır.

6.6.2 Giriş ve muayene ağızlar ının tipleri ve boyutlar ı

6.6.2.1 Gözetleme delikleri

Gözetleme delikleri, iç çaplar ı en az 30 mm (küçük gözetleme delikleri) veya 50 mm (geniş gözetlemedelikleri) flânş yüksekliği ağız çapından büyük olmamalıdır.

6.6.2.2 El giriş delikleriEl giriş delikleri, bir elin veya lambanın içeri girmesini sağlayan deliklerdir.El giriş deliklerinin boyutlar ı, 80 mm x 100 mm veya 100 mm iç çap ölçüsünden daha küçük olmamalıdır.Boyun veya halkanın yüksekliği 65 mm’ yi, konik şekillerde 100 mm’ yi geçmemelidir.

6.6.2.3 Baş giriş delikleriBaş giriş delikleri başın, bir kolun ve lambanın aynı anda içinden geçebileceği deliklerdir. Baş giriş deliklerinin boyutlar ı, 220 mm x 320 mm veya 320 mm iç çap ölçüsünden küçük olmamal ıdır. Boyun vehalkalar ın yüksekliği 100 mm’ yi, konik şekillerde 120 mm’ yi geçmemelidir.

6.6.2.4 Adam giriş delikleri Adam giriş delikleri, elinde herhangi bir yardımcı ekipman bulunmayan kişinin tanka girip çıkabileceğideliklerdir. Adam giriş deliği boyutlar ı, 320 mm x 420 mm veya 420 mm iç çap ölçülerinden küçükolmamalıdır. Boyun veya halka yüksekliği 150 mm’ yi geçmemelidir.

6.6.3 Giriş ve muayene deliklerinin tipleri, yerleri ve en az sayılar ı Giriş ve muayene deliklerinin tipleri, ve en az sayılar ı küresel şekilli tanklar için gerekli muayene deliklerinintipleri, yerleri ve en az sayılar ı Çizelge 6.6.3.2’ de, bütün diğer tipler için Çizelge 6.6.3.1’ de verilmiştir.

Boşaltma ağızlar ı, emniyet tertibatlar ı için tahliye borular ı ve kolayca sökülebilen diğer bağlantı parçalar ı birleştirmeleri iç cidardaki değişik parçalar ın özellikle kaynak dikişlerinin, doğrudan muayenesine izinveriyorsa, gözetleme deliği olarak kullanılabilirler. Bunlar, Madde 6.6.2.1’ deki şartlara uygun olmalıdır.

Ancak, kapak üzerinde, açıldığı zaman tankın iç yüzeyindeki bütün kaynaklı alanlar ın kontrolüne imkanveren cıvatalı bir ağız varsa, bundan başka bir muayene deliğine gerek yoktur.

6.6.4 Küçük tanklardaki gözetleme delikleri için alternatif kurallarİç çapı 450 mm’ ye eşit veya daha küçük tanklar için Madde 6.6.2, Madde 6.6.3 ve Çizelge 6.6.3.1’ dekikurallar aşağıdaki gibi değiştirilebilir:

a) Gözetleme deliğinin iç çapı, iç kısmın yeterince temizliğine müsaade edecek kadar büyük olmalı veaşağıdaki boyutlardan küçük olmamalıdır:

- İç çapı 350 mm ve altında olan tanklar için 19 mm,- İç çapı 350 mm’ den büyük ve 450 mm ve alt ında olan tanklar için 24 mm

b) Bu küçük gözetleme deliğinden iç yüzey tamamen görülemiyorsa, imalâtçının talimatlar ında (Madde 11)detaylar ını vermek zorunda olduğu ilâve bir muayene metodu ile gözle muayene sağlanmış olmalıdır.c) İmalâtçı taraf ından teklif edilen muayene işlemi prototip tank üzerinde doğrulanmış ve tarafsız muayene

kuruluşu taraf ından onaylanmış olmalıdır.

7/23/2019 TS EN 286-1



51

Çizelge 6.6.3-1 - Küresel olmayan tanklarda giriş ve muayene deliklerinin tipleri ve en az sayılar ı

İç çap Di

mm

Silindirik kısmınboyu, L

mm

Deliğin tipi ve en az sayısı

Di ≤ 300- Her kapakta 1 adet küçük gözetleme deliği,

Eğer, L 1000 mm’ yi geçiyorsa, geniş birgözetleme deliği ilâve edilmelidir.*)

L ≤ 15002 geniş gözetleme deliği her bir kapakta veyakapağa yakın birer tane veya silindirik kısmınüçte birlik merkezinde el giriş deliği*)

300 < Di ≤ 450

L > 1500

Silindirik kısmın *) her iki başına yakın veyakapaklar üzerindeki birer adet el giriş deliği.El giriş delikleri arasındaki mesafe 1500 mm’yi geçiyorsa fazladan bir el giriş deliği*)

yerleştirilmelidir.

L ≤ 15002 geniş gözetleme deliği her bir kapakta veyakapağa yakın birer tane veya silindirik kısmınüçte birlik merkezinde el giriş deliği*)

1500 < L ≤ 3000Silindirik kısmın üçte birlik merkezinde 1 baş giriş deliği veya 300 < Di ≤ 450, L > 1500olduğu durumlardaki gibi el giriş deliği

450 < Di ≤ 840

L > 3000

Muayene deliklerinin sayısı baş giriş delikleriarasındaki en uzun mesafe 3000 mm,El giriş delikleri arasındaki mesafe 2000 mm’yi aşmayacak şekilde arttır ılmalıdır.El giriş delikleri silindirik kısmın her iki

kapağının iki ucuna yakın veya her iki kapaktave silindirik kısmın üçte birlik merkezine bireradet olarak yerleştirilir.

840 < Di ≤ 1200 L ≤ 2000

Silindirik kısmın üçte birlik merkezine bir baş giriş deliği veya silindirik kısmın her birkapağına yakın veya kapaklarda birer taneolmak üzere iki adet el giriş deliği veya 1adam giriş deliği

L > 20001 adam giriş deliği veya Di ≤ 840, L > 3000durumunda olduğu gibi muayene deliği

Di > 1200 - 1 adam giriş deliği

*) Gözetleme ve el giriş delikleri boyuna dikiş görünümünde olacak ve tahliye ağzının alt kısmınagelecek şekilde yerleştirilmelidir.

Not : Bu Çizelgede verilen alternatiflerde seçim imalâtçının seçimine bırakılmıştır.

7/23/2019 TS EN 286-1



52

Çizelge 6.6.3.2 - Küresel tanklarda giriş ve muayene deliklerinin tipleri ve en az sayılar ı

İç çap Di

mmDeliğin tipi ve en az sayısı

Di < 450 2 geniş gözetleme deliği veya 1 el giriş deliği

450 < Di ≤ 840 1 el giriş deliği veya 1 baş giriş deliği

840 < Di ≤ 1200 1 baş giriş deliği veya 1 adam giriş deliği

Di > 1200 1 adam giriş deliği

Not : Bu çizelgede verilen alternatiflerin seçimi, imalâtçının tercihine bırakılmıştır.

6.7 Tahliye ağızlar ı

6.7.1 Tahliye ağızlar ı EN 10226-1 veya ISO 228-1’e uygun ve vidalar aşağıda verilen boyutlardan daha küçük olmalıdır.

V’ nin değeri 300 litreye kadar olanlarda : R 3/8 veya RP 3/8 veya G 3/8V’ nin değeri 300 litrenin üzerinde olanlarda : R ½ veya RP ½ veya G 1/2

6.7.2 Tank tasar ımı, hidrolik deney sırasında tank gövdesi içindeki havanın kolaylıkla boşaltılmasını sağlayacak şekilde olmalıdır.

6.8 Destekler

6.8.1 Desteklerin tasar ımı ana gövdeye gelen, tankın ağırlığı, elde bulunan taşıyıcı madde ve diğeryüklerden kaynaklanan gerilmeler dikkate alınarak hesaplanmalıdır. Ana gövdede zararlı gerilmelere yol açan aşır ı yükleri önlemek için ana gövdenin kenar ındaki kaynaklı destekler kullanılmalıdır (Şekil 6.8-1a1). Destekleri ana gövdeye bağlamak için takviye plâkalar ı kullanılmalıdır (Şekil 6.8-1a2), (Şekil 6.8-1b) ve (Şekil 6.8-1c) ve aşağıdaki kurallara uyulmalıdır:− Takviye plâkasının genişliği en az 50 mm olmalıdır.− Takviye plâkasının et kalınlığı, gövdenin et kalınlığı ile gövdenin et kalınlığının iki katı arasında olmalıdır

− Takviye plâkası et kalınlığının en az üç katı bir yar ıçapla yuvarlatılmalıdır.− Takviye plâkasında saplama deliği bulunmalıdır.

Şekil 6.8-2a ve Şekil 6.8-2b’ de gösterilen yapı takviye plâkası olmadan kullanılamaz.

7/23/2019 TS EN 286-1



53

a1) Kabul görmeyen a2) Kabul edilen

1: boru 2: profilb) Kabul edilen c) Kabul edilen

Genişliği en az 50 mm ve köşe yar ıçapı (radyüs) 10 mm olan takviye plâkasının örnekleri

Şekil 6.8.1 - Takviye plâkalar ının kullanım örnekleri

a)

b)

Şekil 6.8.2 - Tekerleğe monte edilmiş tanklar ın destek örneği

7/23/2019 TS EN 286-1



54

6.8.2 Dönen bir makine veya bir kompresöre destek görevi yapmayan tanklarda takviye plâkalar ı kullanılmamalıdır. Takviye plâkalar ı ayr ıca, ana gövdenin dış çapı 310 mm’ den büyük olmadığı zamanlardabir kompresör ve dönen bir makineyi destekleyen tanklar ve kompresörü dik bir şekilde sabitlenmeyentanklarda kullanılmamalıdır.

Bu özel durumlar için farklı düzenlemeler Şekil 6.8-3a‘ dan Şekil 6.8-3d’ ye kadar gösterilmiştir.Şekillerde gösterilenlerden başka destek tasar ımlar ı da kullanılabilir, ancak şekillerdeki en az kriterlerinkar şılanmış olması gerekir.

6.8.3 İmalâtçı, tasar ımda dikkate alınan fazla yükleri ve tankın temeli üzerine bağlanması için benimsenenmetodun detaylar ını talimatlar ında vermelidir.

7/23/2019 TS EN 286-1



55

a : destek plâkası b : en küçük uzunluk 6ec : yar ıçap

Not : 1,3,4,5 nolu kaynaklar desteğin iç taraf ına kaynak edilmemelidir.

a) b)

1: en küçük genişlik 50 mm2: köşe yar ı çapı en az 10 mm

c) d)

Şekil 6.8-3 -Takviye plâkalar ı kullanılmadan tanklarda destek örneği (Madde 6.8.2)

7/23/2019 TS EN 286-1



56

7 İmalât

7.1 İmalât ve deney donanımı İmalâtçı veya tedarikçi imalât ve deneylerin doğru olarak yapılmasını sağlayacak donanıma sahip olmalıdır.

7.2 Gövde ve kapaklar ın şekillendirilmesi

7.2.1 GenelDüz ve bombeli kapaklar tek parça levhadan yapılmalıdır. Bombeleme ve kenar sıvama işlemleri preslemeve döndürme gibi mekanik şekil verme metotlar ı kullanılarak yapılmalıdır. El ile şekillendirmeye izinverilmemelidir.

7.2.2 Soğuk şekil verilmiş kapaklar ve geçme kapaklarKalınlığı 6 mm ‘den küçük veya eşit olanlar şekil verme sonrası ısıl işleme gerek olmadan kullanılabilir, ancakdışa veya içe doğru basılarak ağız açılmış kapaklarda (Şekil 6.4.6-1a) ısıl işlem yapılmalıdır.

Kalınlığı 6 mm ’den büyük fakat 8 mm ‘den küçük veya eşit olanlar, gerekli çentik – darbe deneyi için endüşük sıcaklık –10 0C ‘dan küçükse, şekil verme sonrası ısıl işlem uygulanmalıdır.

Kalınlığı 8 mm ‘den fazla olanlar, şekil verme sonrası ısıl işlem uygulamadan kullanılmamalıdır.

Soğuk şekillendirmeden sonraki ısıl işlem normalizasyondur. Madde 5.1.1 ‘de belirtilen çelikler için, ısıl işlemsıcaklığı 890 0C – 950 0C arasında olmalıdır. Bu aralık, çelik standardında belirtilmemiş ise normalizasyonungerçek sıcaklığı, çeliğin imalâtçısı taraf ından verilmelidir.

Soğuk şekillendirilmiş, ısıl işlem görmemiş kapaklardan yapılmış tanklarda, galvanizleme işlemi yapılırkengerekli tedbirler alınmalıdır.

7.2.3 Sıcak şekillendirilmiş çelik bombeli kapaklarSıcak şekillendirilmiş çelik bombeli kapaklar normalize edilmelidir. Ancak;

a) Sıcak şekillendirme, normalize sıcaklığında, bir tek işlemde yapılıyorsa veya sıcak şekillendirme birdenfazla işlemde gerçekleştiriliyorsa, son işlemden önce malzeme geçiş sıcaklığının altına kadar soğutulurve bu son işlem normalizasyon sıcaklığında yapılırsa ve

b) İstenen özellikler uygunsa (ReH, Rm, % A ve KCV gibi) ve daha sonraki normalize ısıl işlemden sonra daelde edilebiliyorsa,normalizasyon ihmal edilebilir.

7.2.4 Soğuk şekillendirilmiş alüminyum kapaklar Alüminyum alaşımdan soğuk şekillendirme ile yapılmış kapaklar, biçimlendirme sonrası ısıl işlem yapılmadankullanılmamalıdır.

Isıl işlemden sonra malzemenin özellikleri malzeme standardında belirtilen sırada olmalıdır.

7.2.5 Çelik gövdeBağlantı ağzı için genişletilmiş çelik bir gövde, ısıl işlemden geçirilmelidir. Soğuk şekillendirmeden sonraki ısılişlem, normalizasyon olmalıdır.

7.3 Ana gövdenin tipik bağlantı şekilleri

7.3.1 Boyuna kaynaklarSadece alın kaynaklı birleşmeler kullanılmalıdır. En büyük eksen kaçıklıklar ı Çizelge 7.3-1 ‘deki değerlerlesınırlandır ılmalıdır. Boyuna kaynak dikişlerinde arkalık şeridi kullanılıyorsa, bunlar işi bittiğinde çıkartılmalıdır.

7/23/2019 TS EN 286-1



57

7.3.2 Çevresel kaynaklarGövde ve şekillendirilmiş kapaklar ın birleştirilmesinde sadece, alın kaynaklı birleşmeler ve geçme kapakkaynaklar ı kullanılmalıdır. Arkalık şeritleri kullanılabilir, ancak, içten kaynağın mümkün olduğu hallerde, buuygulamadan kaçınılmalıdır.Geçme kapaklar ın tipik örnekleri Şekil 7.3.2-1 ’de, alın kaynaklı bağlantılar ıntipik örnekleri Şekil 7.3.2-2 ve Şekil 7.3.2-3 ‘de gösterilmiştir.

a) b)

Şekil 7.3.2-1 -Geçmeli kapaklar için tipik örnekler

7/23/2019 TS EN 286-1



58

1: paralel uzunluk

a) Simetrik olarak yerleştirilmesi gerekmeyen iç ve dış boyunlar

İç ve dış sapmalar simetrikolmayabilir. Eğim, istendiğindekaynağı kapsar, ancak kalınlıklar

arasındaki fark 3 mm ‘den az iseeğim gerekmez.

1 : Paralel uzunluk2 : Düz flânş

b) Orta düzlemleri yaklaşık olarak çakışan kapak gövdeden kalın

c) Kapak gövdeden ince

Şekil 7.3.2-2 -Kalınlıklar ı eşit olmayan plâkalardaki alın kaynaklar ı

7/23/2019 TS EN 286-1



59

1: paralel uzunluk

a) Çıkıntı tankın iç veya dış taraf ında olabilir

Kaçıklık içten veya dıştan olabilir.İstendiğinde, koniklik kaynağı da kapsayabilir.

1: Paralel uzunluk2: Düz flânş

b) Orta düzlemeleri çakışmayan, kapak gövdeden kalın

Şekil 7.3.2-3 -Orta düzlemeleri çakışmayan malzemelerde alın kaynaklar ı

En fazla eksen kaçıklığı Çizelge 7.3-1 ‘de gösterilen değerlerle sınırlandır ılmalıdır. Eksen kaçıklığı fazlaysa,kalın plâkanın yüzeyi, kaynak metalinin genişliği de dahil olmak üzere 1:4 ‘lük bir eğimle inceltilmelidir (Şekil7.3.2-5). Plakalar ın eksenleri, Çizelge 7.3-1 ‘de verilen sınırlar dahilinde sıralanmalıdır.

7/23/2019 TS EN 286-1



60

Şekil 7.3.2-5 -Kaynaklar ın eksenden kaçıklığı

Çizelge 7.3-1 - En büyük eksen kaçıklığı

Düz kapaklar ve gövde arasındaki tipik kaynaklı bağlantılar Şekil 6.2.5-1 ‘de gösterilmiştir.

Flânşlar ve gövde arasındaki tipik kaynaklı bağlantılar Şekil 6.2.6-1 ‘de gösterilmiştir.

7.4 KaynakHidrostatik deney başar ıyla tamamlandığında, tankın basınçlı parçalar ı üzerinde herhangi bir kaynak işlemi

yapı

lmamalı

dı

r. Arka yüzde elle kök pasosu yapılmışsa, otomatik metotla ikinci pasodan önce kök kaynağı sağlam metalekadar geri açılarak cüruf vb kalıntılar temizlenmelidir.

8 Kaynakçı ve kaynak operatörlerinin belgelendirilmesiKaynakçı ve kaynak operatörlerinin belgelendirilmesi EN 287-1, EN 287-2 ve EN 1418 ‘e uygun olmal ıdır.Deneyler ve onaylar tarafsız muayene kuruluşu taraf ından yapılmalıdır.

9 Kaynak metotlar ının belgelendirilmesi

9.1 Genel

Kaynak metotlar ı

EN 288-3 ve EN 288-4 ‘e uygun olarak belgelendirilmelidir. Deney ve belgelendirmetarafsız muayene kuruluşu taraf ından yapılmalıdır.

Boyuna kaynaklar Çevresel kaynaklar

d1 ≤ e/10 d1 ≤ max

mm

e1;

4

d2 ≤ e/4 d2 ≤ e/4

Not : e, e1 veya e2 ‘den küçük olandır (Şekil 7.3.2-5).

7/23/2019 TS EN 286-1



61

9.2 Çelik tanklar için ek kurallarMadde 9.1 ‘deki kurallara ek olarak, ana gövdenin çevresel ve boyuna kaynaklar ının kaynak metotlar ınınbelgelendirmesi için tamamlayıcı deneyler taahhüt edilmelidir.

- 2e çapında bir eğme silindiri (mandrel) etraf ında 1800 ‘lik açıda iki adet yüz taraf ından enine eğme

deneyi (EN 910),- 2e çapında bir eğme silindiri (mandrel) etraf ında 1800 ‘lik açıda iki adet ters taraftan enine eğme deneyi(EN 910).

Not -EN 288-3 ‘deki eğme deneyleri yapılmayabilir.

Anma et kalınlığının 5 mm ‘den fazla, olduğu durumda :

- Kaynak metali üzerinde, üç adet çentik darbe deneyi (V çentik) EN 875,- Isıdan etkilenmiş bölgede (H.A.Z) çentik darbe deneyi (V çentik) EN 875.

En düşük çalışma sıcaklığında, üç deney parçası için ortalama kır ılma enerjisi (KCV) 35 J/cm2 ‘den küçükolmamalıdır. Üç değerden bir tanesinden fazla olmayacak şekilde 35 J/cm2 ‘nin altında bir değere, en düşük

25 J/cm

2

olacak şekilde müsaade edilir.

En düşük çalışma sıcaklığı (–10 0C) ‘dan büyükse, KCV enerjisi (–10 0C) ‘da kontrol edilmelidir.

9.3 Mevcut kaynak metotlar ı EN 288 ‘e uygun bir kaynak metodu varsa ve Madde 9.2 ‘de belirtilen kurallara uymuyorsa bu kurallar,imalâtın başlangıcından önce, deney plâkalar ı üzerinde doğrulanmalıdır. Deneyler, tarafsız muayenekuruluşu taraf ından yapılmalıdır.

10 Deneyler

10.1 Kalibrasyon

Tanklar ı

n son kabulü için kullanı

lan bütün ölçme, araştı

rma ve deney donanı

mı

ayarlanmalı

dı

r.

10.2 Hesaplama metoduyla tasar ımlanmış tanklar

10.2.1 GenelBütün kaynaklı birleşmeler, yüzey ve profil hatalar ı için gözle muayeneden geçirilmeli çelik tanklar için EN25817 ‘deki, alüminyum tanklar EN 30042 ‘deki kurallara uygun olmal ıdır. Kabul edilebilir hata seviyesi Bolmalıdır.

Flânşlar bükülerek imal edilmiş ve bundan sonra kaynak edilmişlerse, bu kaynaklar, ana dikiş olarak dikkatealınır.

Not -Gözle muayeneye, manyetik parçacıklar veya boyalı penetrasyon (girinimli) muayene ilave edilebilir.

Boyuna ve çevresel kaynaklar, tahribatlı deneyler ve/veya tahribatsız deneylerle muayeneye tabi tutulmalıdır.

İmalâtçının muayene sorumlusu, hesaplama katsayısı (Kc) ve gövde katsayısı (Ks) (Madde 6.4.2) ile ilgili enaz deney miktarlar ını gösteren Çizelge 10.2.1-1 ‘den Çizelge 10.2.1-4 ‘e kadar çizelgelerde detaylar ı verilenmuayene ve deneyleri yerine getirmelidir.

- Otomatik bir kaynak metodu ile yapılan kaynaklar için Çizelge 10.2.1-1. Hesaplama katsayısı Kc = 1alınmalıdır.

- Otomatik olmayan bir kaynak metodu ile yapılan kaynaklar için Çizelge 10.2.1-2. Hesaplama katsayısı Kc = 1,15 alınmalıdır.

Not - Elle yapılan bir kaynak, otomatik kaynak metodu ile tamamlandığında hesaplama katsayısı Kc = 1

alınmalıdır.

7/23/2019 TS EN 286-1



62

Aşağıdaki durumlarda, gövde katsayısı Ks = 1,25 alındığında (Madde 6.4.2) en az sayıda deneyuygulanabilir.

- Otomatik bir kaynak metodu kullanıldığında Kc = 1 Çizelge 10.2.1-3,- Otomatik olmayan bir kaynak metodu kullanıldığında Kc = 1,15 Çizelge 10.2.1-4

Çizelge 10.2.1-1 : KC = 1,0 ve KS = 1,0 (Madde 6.4.2) olduğunda otomatik kaynak metodu ile yapılankaynaklar için gerekli muayene ve deneyler

İmalâtçı taraf ından yapılan deneyler-Bütün sınıflar için-

Tarafsız muayene kuruluşu taraf ındanyapılan deneyler 1) -Doğrulama metoduiçin- (Çizelge 4.1)

DeneyTahribatsız muayene(NDT) Madde 10.2.3

Tahribatlı muayene(DT) Madde 10.2.4.1 Doğrulama – Tahribatlı muayene (DT)

Her tankta % 100 gözle muayene --------Yeni bir ayardan sonra2)

(Sınıf 1 ve sınıf 2 için tarafsız muayene kuruluşununonayıyla)

En kısa uzunluk İlk boyuna200 mm olmak kaynağın üzere boyuna veya devamındakaynaktan 1 film olmak üzere

bir deneyplâkası

Her kaynakmakinasındave her

kaynakişleminde

İmalât sırasında3)

100 tank4) için en az bir ----------T birleşmesini dekapsayacak şekilde herimalât gününde 1 filmden

az olmamak şartıyla enkısa uzunluk 200 mmolmak üzere boyunakaynaktan 1 film farklı kaynak metodu ileyapılmış çevreselkaynaklar için sadeceçevresel kaynaklarkullanılmış dahi olsaboyuna kaynaklardakideneylerin aynısı ancak500 tankta 1 film veya enaz 5 imalât gününde 1 film.

Boyuna kaynaklar : Her partide birdeney (her altı ayda en az 1 defa)Deneyler : Madde 10.2.4.2 Çevreselkaynaklarda farklı kaynak metodu ile

yapı

ldı

ğı

nda her partiden bir kupondeney plâkası, boyuna kaynaklar içindeneylerin aynı deneyler

veya

her partiden bir tankta çevreseluzunluğu kapsayacak şekilde filmler(yılda en az 1 defa).

Not 1 - İmalâtta bir duruşun ardından yeniden muayenelerin başlaması tavsiye edilir.Not 2 - İki küresel kapağın arada düz bir flânş olmaksızın birbirine kaynakla birleştirilmesi halinde, bu kaynak

boyuna kaynak gibi muayene edilir..Not 3 - Çevresel kaynaklar üzerindeki filmler, sadece alın kaynaklar ı ve geçme kapak birleşmeleri ile ilgilidir.

1) Tarafsız muayene kuruluşunun sadece doğrulama işlemi yaptığında deney yapması gereklidir. Bu özellikEC direktifinin bir parçası olmadığından harmonize standardında bir parçası değildir.2) Yeni bir ayar, kaynak metodunun parametrelerinde değişiklik yapılması anlamındadır.3) Bu deneyler arasındaki en uzun zaman periyodu 3 ayı geçmemelidir.4)Film yeni bir ayardan sonra ve T birleştirmesini de kapsıyorsa, bu film ilk 100 tank için imalât özelliklerinikar şılamalıdır.

7/23/2019 TS EN 286-1



63

Çizelge 10.2.1-2 : KC = 1,15 ve KS = 1 (Madde 6.4.2) olduğunda otomatik olmayan kaynak metodu ileyapılan kaynaklar için gerekli deney sayısı





Her tankta % 100 gözle muayene --------Her kaynakmakinasındave herkaynakişleminde


Her 40 tankta boyuna Her 3 ayda boyunakaynaklardan alınan kaynağın uzantısındanfilmler bir deney plâkası

vebir tank üzerindekiiki T birleştirmesinikapsayan her biri

200 mm lik 2 film

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -Sadece çevresel Her bir yılda birkaynaklar deney plâkası kullanıldığındaboyuna kaynaklar içinolduğu gibi aynı vedeneyler, ancak her200 tank için bir filmveya imalâtın en azbir ayı için2)

Boyuna kaynaklar : Her partide birdeney (her altı ayda en az 1 defa)Deneyler : Madde 10.2.4.2 Çevreselkaynaklarda farklı kaynak metodu ileyapıldığında her partiden bir kupondeney plâkası, boyuna kaynaklar içindeneylerin aynı deneyler

veya

her partiden bir tank için çevreseluzunluğu kapsayan filmler.Filmler, her çevresel kaynağınbaşlangıç ve bitiş noktalar ının da dahilolduğu T birleşmelerini kapsamalıdır.(yılda en az 1 defa).

Not 1: İmalâtta, bir duruşun ardından yeniden muayenelerin başlamasından sonra yapılması tavsiye edilir.Not 2: İki yar ı küresel kapağın aralar ında düz flânş olmaksızın birbirine kaynak yapılması durumunda, bukaynak boyuna kaynak gibi muayene edilir.Not 3: Çevresel kaynaklar üzerindeki filmler, sadece alın kaynaklar ı ve geçme kapak birleşmeleri ile ilgilidir.

1) Tarafsız muayene kuruluşunun sadece doğrulama işlemi yaptığında deney yapması gereklidir. Bu özellikEC direktifinin bir parçası olmadığından harmonize standardın da bir parçası değildir.2) Bu deneyler arasındaki en uzun zaman periyodu 3 ayı geçmemelidir.

10.2.2 Alternatif deney özellikleri

Tasar ım basıncının (P) hesabında en az 1,25 katı olan en büyük çalışma basıncı (PS) kullanılırsa Çizelge10.2.1-3 ve Çizelge 10.2.1-4 ‘de kullanılan deney sayılar ı yeterlidir.

Çizelge 10.2.1-3 ve Çizelge 10.2.1-4 ‘de verilen alternatifler imalâtçının tercihine göre seçilir.

7/23/2019 TS EN 286-1



64

Çizelge 10.2.1-3 : KC = 1,0 ve KS = 1,25 (Madde 6.4.2) olduğunda otomatik kaynak metodu ile yapılankaynaklar için gerekli alternatif deney sayısı





Her tankta % 100 gözle muayene --------Yeni bir ayardan sonra2)

(Sınıf 1 ve sınıf 2 için tarafsız muayene kuruluşu ileanlaşma sonucu)

En kısa uzunluk İlk boyuna200 mm olmak kaynağın üzere boyuna veya devamındakaynaktan 1 film olmak üzere

bir deney

plâkası

Her kaynakmakinasındave herkaynakişleminde


500 tank4) için en az bir ----------T birleşmesini dekapsayacak şekilde beş imalât gününde 1 filmdenaz olmamak şartıyla enkısa uzunluk 200 mmolmak üzere boyunakaynaktan 1 film, sadeceçevresel kaynaklarkullanıldığında 2500 tank

için 1 film veya her imalâtayında en az 1 film olmaküzere boyuna kaynak içinaynı deneyler.

Boyuna kaynaklar : Her partide birdeney (her altı ayda en az 1 defa)Deneyler : Madde 10.2.4.2 Çevreselkaynaklar ın farklı bir kaynak metodu ileyapılması halinde; her partiden birkupon deney plâkası, boyunakaynaklarda olduğu gibi aynı deneyler;

veya

her partiden bir tank üzerinde herçevresel kaynakta, T birleşmesini dekapsayan en az 200mm lik bir film(yılda en az 1 defa).

Not 1: İmalâtta bir duruşun ardından yeniden muayenelerin başlaması tavsiye edilir.Not 2: İki yar ı küresel kapağın arada düz bir flânş olmaksızın birbirine kaynakla birleştirilmesi halinde, bukaynak boyuna kaynak gibi muayene edilir.Not 3: Çevresel kaynaklar üzerindeki filmler, sadece alın kaynaklar ı ve geçme kapak birleşmeleri ile ilgilidir.

1) Tarafsız muayene kuruluşunun sadece doğrulama işlemi yaptığında deney yapması gereklidir. Bu özellik

EC direktifinin bir parçası olmadığından harmonize standardında bir parçası değildir.2) Yeni bir ayar, kaynak metodunun parametrelerinde değişiklik yapılması anlamındadır.3) Bu deneyler arasındaki en uzun zaman periyodu 3 ayı geçmemelidir.4)Film yeni bir ayardan sonra ve T birleştirmesini de kapsıyorsa, bu film ilk 100 tank için imalât özelliklerinikar şılamalıdır.

7/23/2019 TS EN 286-1



65

Çizelge 10.2.1-4 : KC = 1,15 ve KS = 1,2 (Madde 6.4.2) olduğunda otomatik olmayan kaynak metodu ileyapılan kaynaklar için gerekli deney sayısı


Tarafsız muayene kuruluşu taraf ındanyapılan deneyler 1) -Doğrulamametodu için- (Çizelge 4.1)

DeneyTahribatsız muayene (NDT) Madde 10.2.3


Her tankta % 100 gözle muayene --------Her kaynakmakinasındave herkaynakişleminde

İmalât sırasında

Her 200 tankta2) boyuna Her 3 ayda boyunakaynaklardan alınan kaynağın uzantısındanfilmler bir deney plâkası

vebir tank üzerindekiT birleştirmesini de

kapsayacak şekilde200 mm olan boyunakaynaktan alınan 2 film.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -Sadece çevresel Her bir yılda birkaynaklar deney plâkası boyunakullanıldığında kaynaklarda olduğuboyuna kaynaklarda gibi deneylerolduğu gibi aynı vedeneyler, ancak her1000 tank yada imalâtınher 6 ayında bir film

olacak şekilde

Boyuna kaynaklar : Her partide birdeney (her altı ayda en az 1 defa)Deneyler : Madde 10.2.4.2 Çevreselkaynaklar ın farklı bir metot ileyapılması halinde her deney.

Not 1: İmalâtta, bir duruşun ardından yeniden muayenelerin başlamasından sonra yapılması tavsiye edilir.Not 2: İki yar ı küresel kapağın aralar ında düz flânş olmaksızın birbirine kaynak yapılması durumunda, bukaynak boyuna kaynak gibi muayene edilir.Not 3: Çevresel kaynaklar üzerindeki filmler, sadece alın kaynaklar ı ve geçme kapak birleşmeleri ile ilgilidir.

1) Tarafsız muayene kuruluşunun sadece doğrulama işlemi yaptığında deney yapması gereklidir. Bu özellikEC direktifinin bir parçası olmadığından harmonize standardın da bir parçası değildir.2) Bu deneyler arasındaki en uzun zaman periyodu 3 ayı geçmemelidir.

10.2.3 Tahribatsız muayene

10.2.3.1 Personel belgelendirmeTahribatsız deneyi yapan personel; EN 473 ‘e göre belgelendirilmelidir.

10.2.3.2 KusurlarRadyografik metodla bulunan kusurlar, EN 25817 ve EN 30042 ‘de verilen hata kabul etme seviyeleri ilemukayese edilmelidir. Hatalar ın kabul seviyesi B olmalıdır.

10.2.3.3 RadyografiRadyografi filminin yoğunluğu, EN 1435 ‘teki B sınıf ına uygun ve en az 2, en fazla 4 olmalıdır.

10.2.3.4 Ultrasonik muayeneUltrasonik muayene bu standardda tanımlanmamıştır.

7/23/2019 TS EN 286-1



66

10.2.4 Kaynaklar ın tahribatlı muayenesiÇizelge 10.2.1-1 ile Çizelge 10.2.1-4 ‘deki, kupon deney plâkas ı istenen yerlerde, aşağıdaki deneyleruygulanmalıdır;

10.2.4.1 Sınıf 2 ve sınıf 3 tanklarda uygulanan tahribatlı deneyler

Aşağı

daki deneyler uygulanmalı

dı

r.a) Bir adet enine yüzden eğme deneyi (EN 910)b) Bir adet enine tersten eğme deneyi (EN 910)

Sadece çelik tanklar için, çalışma sıcaklığı –10 0C ‘dan düşük ve anma et kalınlığı 5 mm’ den büyükseaşağıdaki deneyler uygulanır.

c) Kaynak metali üzerinde üç adet “V” çentik darbe deneyi (EN 875)d) Isıdan etkilenmiş bölgede üç adet “V” çentik darbe deneyi (EN 875)e) Bir adet makro muayene (ISO 3057)

Bu deney Madde 9 ‘da belirtildiği gibi yapılmalıdır.

10.2.4.2 Sınıf 1 tanklarda uygulanan tahribatlı deneylerMadde 10.2.4.1 ‘de belirtilen deneyler doğrulama durumunda, tarafsız muayene kuruluşu taraf ındanizlenmeli ve doğrulanmalıdır.

Yeni bir ayardan sonra kupon deney plâkası tarafsız muayene kuruluşu taraf ından izlenmiş vedoğrulanmışsa sonuçlar doğrulanma için kullanılmalıdır.

10.2.5 Kabul kriteri

10.2.5.1 Kupon deney plakası Kupon deney plakası üzerinde yapılan her hangi bir deney tatmin edici bir sonuç vermemişse, hatanınsebepleri araştır ılmalıdır. İki ilâve ve kupon deney plâkası hazırlanmalı ve deneye tabi tutulmalıdır. Yeniden

yapılan deneylerin biri tatmin edici bir sonuç vermişse kupon deney plakasının alındığı tanklar ın partisireddedilmelidir.

10.2.5.2 Radyografik muayenelerMuayenede kabul edilemez kusurlar belirlendiyse hatalar ın sebebi araştır ılmalıdır. Bundan sonra,muayeneye tabi tutulan parçanın iki kat uzunluğu boyunca ilave bir muayene yapılmalıdır.

Bu ikinci muayene, kabul edilemez bir hata gösterirse, imalâttaki partinin bütün kaynaklar ında da olsa,muayeneye tabi tutulan bütün kaynaklar ın üzerinde bir muayene yapılmalıdır.

Bu yeniden yapılan muayene de olumsuzsa, deney için sunulan partideki bütün tanklar reddedilmelidir.

Bu yeniden yapılan muayene de kabul edilmez seviyede hata bulunmazsa, kusurlu kısımlar tamir edilip,

tamirden sonra yapılan muayenelerde, kabul edilemez hatalar görünmemesi halinde kaynak kabul edilir.

10.3 Deneysel metotla tasar ımlanmış tanklar

10.3.1 GenelBütün kaynaklı bağlantılar profil hatalar için gözle muayeneden geçirilmeli, çelik tanklar için EN 25817,alüminyum tanklar için EN 30042 ‘deki kurallara uygun olmalıdır. Kabul edilebilir hata seviyesi B olmalıdır.Flânşlar bükülerek imal edilmiş ve bundan sonra kaynak yapılmışsa bu kaynaklar ana dikişler olarak dikkatealınır.

Not - Gözle muayeneye manyetik parçacıklarla muayene ve boya girinimli muayene ilâve edilir.

7/23/2019 TS EN 286-1



67

10.3.2 İmalâtçı taraf ından yapılan deneylerİmalâtçı ;

- Günün başlangıcındaveya

- Günün sonunda- ve yeni bir ayarlamada- Otomatik olmayan kaynak durumunda her gün, her kaynakçı / operatörlerde en az bir olacak şekilde bir

tank seçilmelidir.

İmalâtçı bu tanklar üzerinde :

- Madde 6.5.3 ‘den Madde 6.5.5 ‘e kadar tanımlanan bir basınç deneyi- Madde 6.5.6 ‘da tanımlanan bir patlatma deneyi yapmalıdır.

Madde 6.5.5 ve Madde 6.5.6 ‘dan sapma halinde :

1100 ≤−

io

ioi

u

uu (10.3.2-1)

şartı sağlanmalı ve patlatma deney basıncı, 5 PS ‘den büyük olmalıdır.

10.3.3 Tarafsız muayene kuruluşu taraf ından yapılan deneylerDoğrulama durumunda, tarafsız muayene kuruluşu, her bir partiden rasgele beş tank seçmeli ve bunlarahidrolik deney uygulamalıdır.

10.3.4 Kabul kriteri

10.3.4.1 İmalâtçı taraf ından yapılan deneylerPatlatma deneyi olumsuz sonuçlanırsa, hatanın sebebi araştır ılmalıdır. İki ilâve tank daha seçilmelidir.

İmalâtçı her tankta :

- Madde 6.5.3 ‘den Madde 6.5.5 ‘e kadar tanımlanan bir basınç deneyi- Madde 6.5.6 ‘da tanımlanan bir patlatma deneyi

yapmalıdır.

Patlatma deneylerinden biri olumsuz olursa, o imalât günündeki aynı kaynakçı ve/veya aynı kaynak metoduile ilgili bütün tanklar reddedilmelidir.

10.3.4.2 Tarafsız muayene kuruluşu taraf ından gerçekleştirilen deneylerPatlatma deneyi olumsuz sonuçlanırsa, hatanın sebebi araştır ılmalıdır. Kusurlu partiden iki ilave tank ve aynı kaynakçı ve/veya aynı kaynak yöntemiyle üretilen bir sonraki partinin başlangıcından iki tank seçilmelidir.

Tarafsız muayene kuruluşu her tank üzerinde;

- Madde 6.5.3 ile madde 6.5.5 ‘de tanımlandığı gibi bir basınç deneyi- Madde 6.5.6 ‘da tanımlandığı gibi bir patlatma deneyi

yapmalıdır.

Patlatma deneylerinden biri olumsuz olursa, tanklar ın alındığı tüm parti ve aynı kaynakçı ve/veya aynı kaynak yöntemiyle ilgili bir sonraki partideki tanklar reddedilir.

7/23/2019 TS EN 286-1



68

10.4 Deney kayıtlar ı

10.4.1 Genelİmalâtçı taraf ından yapılan bütün tahribatlı ve tahribatsız muayeneler kaydedilmelidir.

Her deney için aşağıdaki bilgiler belirtilmelidir:

- Deneyin yapıldığı yer ve tarih- Muayene sorumlusu veya yüklenicisinin adı - Deney sonuçlar ı - Deneyin uygulandığı tanklar ın seri veya parti numarası

10.4.2 Prototiplerin deneyinde tahribatlı ve tahribatsız muayene raporlar ı Tip deneyi belgesinin teslimi için hazırlanan tahribatlı ve tahribatsız muayene raporlar ı imalâtçı taraf ından 10yıllık bir periyod süresince muhafaza edilmelidir.

10.4.3 Sınıf 1 ve sınıf 2 tanklarPatlatma deneyi için seçilmiş tanklar mekanik deneyler için kullanılan kupon deney plâkalar ı, imalâttaki X-ışını filmleri doğrulama ve/veya gözetim ile ilgili tarafsız muayene kuruluşunun ziyaretine kadar, imalâtçı taraf ından muhafaza edilmelidir.

10.4.4 Sınıf 3 tanklarX- ışını filmleri, makro muayene raporlar ı sınıf 3 tanklar ın imalâtı sırasında yapılmış tahribatlı deneylerin(kupon deney plâkalar ı ve patlatma deneyleri) laboratuvar raporlar ı, imalâtçı taraf ından en az 10 yıllık birperiyod süresince muhafaza edilmelidir.

10.5 Basınç deneyi

10.5.1 Her tanka basınç deneyi uygulanmalıdır.

10.5.2 Hidrolik deney için Ph, aşağıdaki eşitlikte verilen değerde olmalıdır:

Ph = 1,5 (10.5.2-1)

Deney basıncı, yüzeyle ve birleşmelerin gözle muayenesine imkan verecek yeterli sürede, Ph değerindesabit tutulmalıdır. Tankta herhangi bir sızıntı veya plastik deformasyon olmamalıdır.

Anlaşma sonucunda yukar ıdaki Ph değeri kullanılarak, her tankta pnömatik deney yapılabilir.

Uyar ı notu : Pnömatik tankın boyutlar ından bağımsız olarak, hidrolik deneylerden çok daha fazla tehlikepotansiyeli olan bir işlemdir.

Deney sırasındaki herhangi bir hata can ve mal kaybına sebep olabilecek bir patlamayla sonuçlanabilir. Bu

yüzden sadece muayene yetkilisine danışılarak ve ilgili kurallara göre bütün güvenlik tedbirlerininalındığından emin olduktan sonra deney yapılabilir.

10.5.3 Basınç deneyini geçemeyen bütün tanklar reddedilmelidir. Böyle tanklarda tamirata müsaade edilir. Ancak bu durumlarda basınç deneyi tekrar edilmelidir.

11 Tanklarla birlikte verilecek belgeler

a) Tankın işaretleme plâkasında verilen bilgilerin detaylar ı, tankın seri numarası b) Tankın tasar ımlandığı kullanım amacı, ilâve yükler (yüklerin herhangi birisi tasar ımda dikkate alınırsa) ve

tankı kurma metodu.c) Tankın ana parçalar ının (gövde, kapaklar, flânş, iç kapak, varsa) korozif şartlarda ana gövdenin gerçek

et kalınlığı d) Gerekiyorsa, tankın güvenliği için yerleşim ve bakım kurallar ı e) Bu standardın kurallar ına uygun olduğunu belirten açıklama (Ek B)

7/23/2019 TS EN 286-1



69

f) Deney belgesi üzerine, tanktaki basınçlı kısımlar üzerinde kaynak işlemi yapılamaması gerektiğihakkında kullanıcıya bilgi notu.

Not - Bu dokümanlar tankın gideceği ülkenin resmi dilinde ya da dillerinde hazırlanmalıdır.

12 İşaretleme

Tank veya işaretleme plâkası üzerinde aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır :

- En yüksek çalışma basıncı (PS, bar)- Deney basıncı (Ph bar)- En yüksek çalışma sıcaklığı (Ten yüksek,

0C)- En düşük çalışma sıcaklığı (Ten düşük,

0C)- Tankın kapasitesi (V, litre)- Kabul edilen korozyon payı (C mm cinsinden) veya tankın iç yüzeyi kaplanmışsa (F)- Gerçek et kalınlığı - İmalâtçının adı veya markası - Tankın tipi, seri veya parti numarası, imalât yılı - Bu standard taraf ından gerekli görüldüğü hallerde tarafsız muayene kuruluşu taraf ından onay- Bu standardın numarası (TS 1203 EN 286-1)

- Direktife göre imalât edildiyse, 50 bar litreden büyük basınçlı tanklarda CE markası

İşaret plâkası kullanıldığında bu plâkanın tasar ımı, yeniden başka tankta kullanılmayacak şekilde olmalı,daha sonra diğer bilgilerin eklenmesine imkan tanıyacak boş yerler olmalıdır (Mesela, deney veya ayarişareti için)

Tanımlar, tanka veya tankın üzerindeki bilgi plâkasına görülebilir, kolayca okunabilir ve silinmeyecek birşekilde tankın çalışma süresi boyunca hiçbir şekilde silinmeyecek ve okunabilirliliğini yitirmeyecek şekildeyazılmalıdır.

7/23/2019 TS EN 286-1



70

Ek A

Doğrulama

A.1 Genel kurallarDoğrulama, imalâtçı veya yetkili temsilcisi taraf ından partiler halinde teslim edilen tanklar üzerinde yetkilitarafsız muayene kuruluşu taraf ından yapılmalıdır. Partilerle beraber tip deneyi belgesi (Ek D) veya tasar ımve imalât planı (yeterlilik belgesi) bulunmalıdır (Ek C).

Bir parti muayenesi sırasında tarafsız muayene kuruluşu, tanklar ın tasar ım ve imalât planına uygun olarakimal ve kontrol edilmesini, partideki her tankta tankın çalışma basıncının 1,5 katına eşit olan (Ph) basıncındahidrostatik basınç ve sızdırmazlık deneyi uygulanmasını sağlamalıdır. Bundan başka, tarafsız muayenekuruluşu kaynak kalitesini kontrol için, imalâtçının seçimine göre tanktan veya örnek olarak hazırlanmış deney parçalar ından alınmış numuneler üzerinde deneyler yapmalıdır. Deneyler, kaynaklar üzerindeyapılmalıdır. Boyuna ve çevresel kaynaklar için farklı kaynak tekniklerinin uygulandığı durumlarda, deneylerçevresel kaynaklar için örnek olarak hazırlanan deney parçası üzerinde tekrar edilmelidir.

A.2 İmalâtın doğrulanması Tarafsız muayene kuruluşu aşağıdaki kontrol ve muayeneleri yapmalıdır.

A.2.1 İmalât kayıtlar ının kontrolüEk E ‘ye bakınız.

A.2.2 Tankın iç ve dış boyutunun kontrolüTarafsız muayene kuruluşu tankın işaretlenmesini (işaretleme plâkası gibi) kontrol etmeli hatalar ı tespitedebilmek için tanklar ın içini ve dışını, özellikle kaynak dikişlerini muayeneden geçirmelidir.

Muayeneler kalıcı boya ve kaplama uygulamadan önce yapılmalıdır.

Tarafsız muayene kuruluşu gövde, kapak, cıvatalar, ağızlar, nozullar ve tankın güvenliği için önem taşıyandiğer parçalar ın boyutlar ının teknik resmine uygunluğu kontrol edilmelidir. Güvenlik için önemli mesafeler(nozullar arası mesafeler gibi) gerekli görülürse, kontrol edilmelidir.

Not - Tarafsız muayene kuruluşu taraf ından seçilecek olan tanklar ın normal olarak % 10 ‘unun kontrol vemuayene edilmesi yeterlidir.

A.2.3 Tahribatlı deneylerMadde 10.2.4 ‘e göre yapılması gereken, Çizelge 10.2.1-1 ‘den Çizelge 10.2.1-4 ‘e kadar olan çizelgelerinson kolonlar ındaki gerekli olan tahribatlı deneyler, tarafsız muayene kuruluşu taraf ından yapılmalı vesonuçlar belgelendirilmelidir.

A.2.4 Tahribatsız deneyler

Madde 10.2.3 ‘e göre yapılması gereken alın kaynak dikişlerinin tahribatsız muayenesi, tarafsız kuruluş yetkilisi taraf ından kontrol edilmelidir. Buna filmlerin spot kontrolü de dahildir. Film temin edilemiyorsa,Çizelge 10.2.1-1 ‘den Çizelge 10.2.1-4 ‘e kadar olan çizelgelere göre spot tahribats ız muayene uygulanmış olmalıdır.

7/23/2019 TS EN 286-1



71

Ek B

Uygunluk beyannamesi – Gözetim

B.1 Genel

B.1.1 Uygunluk beyannamesiBu standarda uygun, PS ve V çarpımı 50 bar litre ile 3000 bar litre arasındaki tanklarda ve imalâtçınınseçimine bağlı olarak, doğrulama (Ek A) veya uygunluk beyannamesi (Madde 3.1.5) uygulanır.

B.1.2 Gözetim (Madde 3.1.7)İmalâtçı, uygunluk beyannamesi ile, PS ve V çarpımı 200 bar litreyi geçen tanklarda gözetime tabi tutulur.Gözetimin amacı imalâtçının bu standarda göre uygulaması zorunlu kurallar ı yerine getirip getirmediğindenemin olmaktır.

Tip deneyleri belgesi bulunan ve onaylı bir örneğe uygun olarak imal edilen tanklarda gözetim, bu tip deney

belgesini veren tarafsı

z muayene kuruluşunun sorumluluğunda olacaktı

r.

Tanklar ın onaylı bir örneğe göre imal edilmemesi halinde, gözetim, tasar ım ve imalât planı onay belgesini(yeterlilik belgesi) (Ek C.2) veren tarafsız muayene kuruluşu sorumluluğunda olacaktır.

B.2 Uygunluk beyannamesine konu olan Sınıf 2 ve Sınıf 3 tanklar (Madde 4) içinimalâta başlamadan önce gerekli işlemler

B.2.1 İmalâtçının sorumluluklar ı İmalâtçı bu standardın uygulanması ve yerine getirilmesini sağlayacak sorumluluğu ve yetkileri belirlenmiş biryönetim temsilcisini, diğer sorumluluklar ına bakmaksızın tayin etmelidir.

İmalâta başlamadan önce, bu standarda uygunluğunu sağlamak için, imalâtçı, imalât metodu ve öncedentayin edilmiş sistematik tedbirleri tarif eden bir doküman, tip deneyleri belgesi veya yeterlilik belgesini (Ek C)veren tarafsız muayene kuruluşuna teslim etmelidir.

Bu doküman tasar ım ve imalât planı ile aşağıdaki maddelerde bahsedilen dokümanlar ı kapsamalıdır:

a) Tankın konstrüksiyonuna uygun imalât ve muayene araçlar ının tanımı.b) İmalât sırasında uygulanacak muayene ve deneyler ile bunlar ın uygulama metotlar ını hangi sıklıkla

uygulayacağını açıklayan bir muayene dokümanı.c) Yukar ıda verilen muayene dokümanına uygun olarak muayene ve deneylerin yapılacağına bu standarda

uygun olarak her tank üzerinde hidrostatik basınç ve sızdırmazlık deneyi yapılacağına dair birtaahhütname.

d) İmalât ve depolama yerlerinin adresleri ile imalâtın başlama tarihi.

İlâve olarak imal edilen tanklar ın PS ve V çarpımı 200 bar litreyi geçtiği durumda, imalâtçı, gözetimdensorumlu yetkilinin, daha önce belirtilen imalât ve depolama yerlerine, muayene amacıyla girmesine yetkivermeli, örnek tanklar ın seçilmesine müsaade etmeli ve özellikle aşağıda belirtilen bütün gerekli bilgileritemin etmelidir.- Tasar ım ve imalât planı - Muayene raporu- Tip deneyleri belgesi veya uygun olan yerlerde yeterlilik belgesi- Özellikle, yapılan muayeneleri kapsayan bir imalât raporu

B.2.2 Onaylı tarafsız muayene kuruluşunun sorumluluklar ı Gözetimden sorumlu tarafsız muayene kuruluşu, Madde B.2.1a ve Madde B.2.1c ‘de istenen dokümanlar, bustandardın özelliklerine ve aşağıda belirtilenlere uygunluğunun kontrolü amacıyla muayene etmelidir.

a) Yeterlilik belgesinde belirtilen şartlar veya,b) Tasar ım ve imalât kayıtlar ı ile tip deneyleri belgesinde belirtilen şartlar

Tarafsız muayene kuruluşu bu dokümanlar için yazılı bir onay vermeden önce imalâta başlamamalıdır.

7/23/2019 TS EN 286-1



72

B.3 Uygunluk beyannamesine (Madde 4) konu olan sınıf 2 ve sınıf 3 tanklar ınimalâtı sırasında gerekli işlemler

B.3.1 İmalâtçının sorumluluklar ı İmalâtçı, tanklar ın bu standarda tam uygun olduğuna dair delilleri tamamlamak için muayene ve deneylerin

dokümante edilmiş metotlara uygun olarak yapıldığını doğrulamalıdır. Tankın muayene ve deneyinin sonucu,işaretler, yetkili damgalar, fişler, etiketler, muayene kayıtlar ı, fiziksel olarak yerleştirme metodu veya tankauygulanan muayene ve deneyle ilgili olarak uygunluk veya uygunsuzluğu belirtecek diğer metotlarkullanılarak tanımlanmalıdır. Kayıtlarda, uygun görülen tanklar ın sevk edilmesi için sorumlunun muayeneyetkisi tanımlanmış olmalıdır.

İmalâtçı, bu standardın kurallar ına uygun olmayan tanklar ın kontrol altında tutulmasını sağlamalıdır.

Uygun olmayan bütün tanklar, izinsiz olarak kullanılması, teslim edilmesi ve diğer tanklarla kar ışmasını önlemek amacıyla, belirgin bir şekilde işaretlenmeli ve diğer tanklardan ayr ılmalıdır.

Tamir edilen ve yeniden işlem gören tanklar dokümante edilen metotlara uygun olarak yeniden muayeneedilmelidir.

B.3.2 Onaylı tarafsız muayene kuruluşunun sorumluluklar ı PS ve V çarpımı 200 bar litreyi geçen tanklar için gözetimden sorumlu yetkili, imalât sırasında,

a) İmalâtçının Madde B.2.1 ‘de tarif edilen dokümanlara uygun olarak tanklar ı kontrol etmesini sağlamalı,b) Madde B.3.3 ve Madde B.3.4 ‘de verildiği gibi imalât ve tanklara yeniden muayene amacıyla gelişigüzel

örnekler her kontrolde iki örnek (Madde B.3.4b) almalıdır.

B.3.3 Tarafsız muayene kuruluşunun yapacağı işlerin sıklığı Ek B.3.2 ‘deki a) ve b) ilk başlangıç işlemleri, imalâtın başlamasından sonraki iki ay içerisinde yapılmalıdır,bundan sonra, yılda 3000 adede kadar aynı tip tank imal ediliyorsa, yapılan normal kontroller yılda bir kez,yılda 6000 adetten fazla imal ediliyorsa iki kez rastgele kontroller yapılmalıdır. Belirtilenlerin arasında imalâtmiktarlar ı için ziyaret sıklığı ayarlanmalıdır.

B.3.4 Muayene ve deneylerin gözetimiİmalâtçının bu standarda göre uygunluk beyannamesine konu olan tanklar ın imalâtın ve kontrolünü teminetmek için, gözetimden sorumlu tarafsız muayene kuruluşu aşağıdaki kontrol, muayene ve deneyleriyapmalıdır.

a) Tasar ım ve imalât kayıtlar ının, gözetim raporunun uygulanan muayene ve deneylerin kayıtlar ının,özellikle belgelerin tamamlılığı, uyumluluğu ve geçerliliğini ve personelin belgelendirilmesi gibi kayıtlar ınkontrolü,

b) Tarafsız muayene kuruluşu her yıl, her cinsten en az bir tank olacak şekilde, en az iki tankı gelişigüzelseçmelidir. Bu tanklar üzerinde bir adet içten ve dıştan muayene boyut kontrolü, bütün alın kaynaklar ınıntahribatsız muayenesi (radyografik kontrol) ve hidrostatik basınç ve sızdırmazlık deneyi (Madde A.1)

uygulanmalı

dı

r. Et kalı

nlı

ğı

nı

n belirlenmesinde deneysel metod (Madde 6.5) kullanı

ldı

ğı

nda tarafsı

zmuayene kuruluşu taraf ından gelişi güzel seçilmiş iki tank üzerinde, Madde 10.3.2 ‘de tanımlananbasınç deneyleri ve patlatma deneyleri yapılmalıdır.

c) Tarafsız muayene kuruluşu, incelemeleri sonunda imalâtçıya vermek üzere, bir gözetim raporuhazırlamalıdır.

7/23/2019 TS EN 286-1



73

Ek C

Tasar ım ve imalât planlar ı

C.1 KapsamTasar ım ve imalât planlar ında imalâtçının adı ve imal yeri ile aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır:

a) Tank tipine ait detaylı imalât resmi,b) Talimatlar,c) Aşağıdakileri açıklayan doküman,

1) Seçilen malzemeler,2) Kullanılan kaynak metotlar ı,3) Yapılan kontroller,4) Tasar ım basıncı da dahil olmak üzere tasar ımı etkileyen ilgili detaylar,5) Kaynak metotlar ı, kaynakçı ve kaynak operatörlerinin belgelendirilmesi ile ilgili uygun belgeler,

Not - Kaynak metotlar ı, kaynakçı ve kaynak operatörlerinin belgeleri mevcut değilse, bu muayeneyetkilisinin diğer dokümanlar ı değerlendirmesine engel teşkil etmez. Ancak bu belgeler, onayverilmeden veya imalât başlamadan önce teslim edilmelidir.

6) Tankın mukavemetine katkıda bulunan parçalar ve gruplar ın imalâtında kullanılan malzemelere aitmuayene dokümanlar ı veya bu muayene dokümanlar ının bir numunesi,7) Rapor istenen muayene ve deneylere ait numune parça,8) İmalât kayıtlar ına ait örnek bir form (Ek E).

C.2 Tasar ım ve imalât programının onaylanması (yeterlilik belgesi)Tanklar, tip deneyleri belgesine dayanılarak imal edilmiyorsa, imalâtçı ve yetkili temsilcisi, tasar ımınonaylanması için, bir başvuru ile birlikte üç kopya tasar ım ve imalât planını tarafsız muayene kuruluşunateslim etmelidir (Ek C.1).

Değişik tanklar veya tank tipleri, bir tasar ım ve imalât planı içinde bulunabilir. Ancak imalâtı planlanan bütüntank detaylar ı (bağlantı parçalar ı, nozullar ve ilave parçalar dahil) bu plan içinde bulunmalıdır. Tarafsızmuayene kuruluşuna, tasar ımın, gerekli deneylerin, belgelendirmelerin, bu standardın şartlar ınauygunluğunu kontrol etmek amacıyla bu dokümanlar ı incelemelidir. Bu standardın şartlar ına uygun olduğugörülürse, onaylı tarafsız muayene kuruluşu, müracaatçıya verilmek üzere bir tasar ım onay belgesi (yeterlilikbelgesi) hazırlamalıdır.

7/23/2019 TS EN 286-1



74

Ek D

Tip deneyleri

Tip deneyleri, prototip olarak imal edilmiş tankın, kabul edilmiş tarafsız muayene kuruluşu taraf ından, bustandarddaki kurallara uygunluğunun araştır ılarak belgelendirilmesi işlemidir. İmalâtçı veya onun yetkilitemsilcisi, tip deneyleri için, tarafsız muayene kuruluşuna müracaatta bulunmalıdır.

Müracaatın, üç kopya olarak hazırlanmış tasar ım ve imalât planı (Ek C) ile tasarlanan imalâtı temsil edecekbir prototip tank teslim edilmelidir.

Müracaatın çeşitli tip tanklar için yapılması halinde, her tank tipi için prototip tank tipi gereklidir.

Bir tasar ım ve imalât planı içinde çok sayıda tanklar veya tank tipleri bulunabilir. Ancak planlanan imalâta aitbütün tank detaylar ı (bağlantı parçalar ı, ağızlar, ilave parçalar ı dahil) verilmelidir.

Dokümanlar, onaylanmış tarafsız muayene kuruluşu taraf ından, tasar ımın belgelendirmelerin ve öngörülen

deneylerin bu standardın kurallar ına uygunluğunun kontrolü amacıyla incelenmelidir.

Tarafsız muayene kuruluşu, ayr ıca tankın, tasar ım ve imalât planına uygun olarak imal edildiğini, kendi tipinitemsil eden bir örnek olduğunu doğrulamalı, tankın bu standardın şartlar ına uygunluğunun kontrolü içingerekli olan deney ve muayeneleri (ana kaynak dikişlerinde % 100 tahribatsız muayene ve hidrostatik basınçve sızdırmazlık deneyi dahil) yapmalıdır.

Tasar ım ve imalât planı prototip(ler), bu standardın kurallar ına uygunsa tarafsız muayene kuruluşu,müracaatçıya verilmek üzere tip deneylerinin belgesi (her tank tipi için) haz ırlanmalıdır. Bu belgede,muayenelerin sonuçlar ı yer almalı, hangi şartlardan dolayı verildiği belirtilmeli ve onaylı prototipintanımlanmasını sağlayacak teknik resim açıklamalar eklenmiş olmalıdır.

7/23/2019 TS EN 286-1



75

Ek E

İmalât kayıtlar ının kapsamı

Tanklar ın imalât kayıtlar ında, (en az) aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır:

a) Genel bilgiler- İmalâtçının adı ve ticaî ünvanı,- İmal yeri,- Kaynak metotlar ı, kaynakçı ve kaynak operatörlerinin uygun şekilde belgelendirilmeleri ile ilgili

belgeler,- Uygulanan deney ve muayenelerin raporlar ı,

b) Özel bilgiler- Tankın imalâtçı taraf ından verilen özel tanıtım kodlar ı (örnek No... ‘dan ... ‘ya kadar),- Tasar ım ve imalât planının (yeterlilik belgesi) onay sertifikasının numarası veya tip onay numarası,- Tank çapı,- Tank kapasitesi,

- En yüksek çalışma basıncı,- En yüksek çalışma sıcaklığı,- En düşük açılma sıcaklığı (-10 0C ‘un altındaysa),- Deney basıncı,- Teknik resim numarası / numaralar ı,- İmal tarihi,- Partideki tank sayısı - Basınç altındaki gruplar ın imalâtında kullanılan malzemelerin muayene dokümanlar ı,- Gövde ve kapaklar haricindeki, çapı 250 mm ‘ye kadar olan küçük bileşen parçalar için, imalâtçı

taraf ından muayene dokümanı yerine sadece gerekli sertifikalar ı olan malzemenin kullanıldığına dairimalâtçı beyanı temin edilebilir.

- İmalâtçının, muayene sorumlusunun ve doğrulama durumunda tarafsız muayene kuruluşu muayenesorumlusunun imzası ile hidrostatik deney tarihi

c) KayıtlarSonradan izlenebilirliğin sağlanması amacıyla kayıtlarda tank numarası / müşteri ismi bulunmalıdır.

7/23/2019 TS EN 286-1



76

Ek F

Korozyona kar şı koruma deneyi

F.1 Deney numuneleri Aşağıda tanımlanan deneylerin amaçlar ı için imal edilecek tanklara örnek bir tank, bir kapağın % 50 ‘sini vesilindirik gövdenin % 25 ‘ini kapsayacak şekilde (tankın yatay ve düşey eksenlerinden geçen hayalidüzlemlerle) dört parçaya (numunelere) bölünür.

Bu deney her 1000 tankta veya her altı ayda bir, hangisi önce gelirse veya kaplama metodu değiştiğinde(malzeme tipi, uygulama metodu, işlem vb) bir kere uygulanır.

Dört numunede de Madde F.2 ve Madde F.3 ‘deki şartlar sağlanmışsa, Madde 6.3.3 ‘e uygun dayanıklı vegüvenilir bir koruma olduğu kabul edilir.

F.2 Boyalar ın ızgara deneyiIzgara deneyinin değerlendirilmesinde kullanılan tertibat ve izlenecek yol EN ISO 2409 : 1994 Madde 2 ‘denMadde 5 ‘e kadar (Madde 5.1.1 ve Madde 5.1.2 hariç) ve Madde 6 ‘da belirtilmiştir.

Numunenin yüzeyi EN ISO 2409 : 1994 Madde 6.1 sınıf 0 veya sınıf 1 ‘e uygun olmalıdır.

F.3 Tuz püskürtme deneyiKullanılacak deney solüsyonu, tertibatı, püskürtme metodu ve izlenecek yol ISO 7253 : 1996 Madde 5.6.9 veMadde 11 ‘e uygun olmalıdır.

Numuneler, açık havada en az 72 saat, boya tamamen sertleşinceye kadar bekletilir ve 96 saat süreyle tuzpüskürtme deneyine tabi tutulur.

Tuz püskürtme deneyi tamamlandıktan sonra, numuneler yüzeylerindeki tuz kalıntılar ından ar ındır ılmak için,

380

C ‘den daha sıcak olmayan temiz, sirküle eden su banyosuna daldır ılmalı veya zedelemeden yıkanmalı ve hiç beklemeden kurutulmalıdır. Kurutma, temiz ve basınçlı hava yardımıyla yapılmalıdır.

Kuru numunelerde korozyon artışını tespit için hemen ve dikkatli bir muayene yapılmalıdır. Uygulanan kabulkriterleri aşağıda verilmiştir :a) Kabartma belirtisi ve kaplamanın yapışma yetersizliğine müsaade edilmemelidir,b) % 1 ‘i geçmeyen sıklıkta, çapı 1 mm ‘yi aşmayan korozyon noktacıklar ına müsaade edilir.

Numune hazırlaması sırasında hasar görmüş, vida dişleri gibi kasten boyanmamış alanlar ve kenarlar ileızgara deneyi (Madde F.2) yapılırken bilerek hasara uğratılmış alanlar, korozyon değerlendirilmesindedikkate alınmamalıdır.

Korozyon noktacıklar ının sıklığını tayin amacıyla, numunenin alanı, her biri 5000 mm2 ‘den küçük olmayacak

şekilde değerlendirilecek yüzey alanlar ına bölünür. Numunenin bu değerlendirme yüzey alanlar ı, nazariolarak 5 mm kenarlı karelere bölünür. Bu işlem, karelere ayr ılmış tamamen esnek ve şeffaf plastiktenyapılmış bir şablonun numune üzerinde, en çok korozyon noktacıklar ının bulunduğu alana yerleştirilmesiylekolaylıkla yapılır.

Numunenin değerlendirme alanındaki 5 mm2 lerin sayısı (N) ve bu karelerden içinde bir veya birden fazlakorozyon noktacığı bulunanlar ın sayısı (m) dir.

Numune değerlendirilirken yar ıdan fazlası numuneyi kapsayan kareler, tam kare olarak sayılmalı, yar ıdanazını kapsıyorsa ihmal edilmemelidir. Bir noktacık, birden fazla kareye yayılmışsa, değerlendirmede busadece bir kere sayılmalıdır.

Korozyon noktacıklar ının yüzde olarak sıklığı aşağıdaki eşitlikten bulunur.

Frekans = 100 m/N

% 1 sıklığın bir görünüşü Şekil F.1 ‘de verilmiştir.

7/23/2019 TS EN 286-1



77

Şekil F.1 - Korozyon noktalar ının % 1 sıklıktaki görünüşü

7/23/2019 TS EN 286-1



78

Ek G(Bilgi için)

Temel güvenlik kurallar ı

Bu ek, 87/404/EEC direktifinde bulunan temel güvenlik kurallar ının bir tekrar ıdır.

Tanklar için temel güvenlik kurallar ı aşağıda verilmiştir.

1 MalzemelerMalzemeler tankın kullanma amacına göre seçilmiş olmalı ve Madde 1.1 ‘den Madde 1.4 ‘e kadar olankurallara uygun olmalıdır.

1.1 Basınç altındaki parçalarBasınç altındaki parçalar ın imalâtında kullanılan Madde 1 ‘de belirtilen malzemeler, aşağıdaki özelliklerdeolmalıdır.

- Uygun bir kaynak metoduyla kaynak edilebilir olmalı,- Dayanıklı ve sürek olmalı böylece en düşük çalışma sıcaklığındaki kopma, ufalanma veya gevrek kır ılma

tipinde olmalı,- Yaşlandırma işleminden ters etkilenmemelidir.

Malzeme, çelik tanklar için, Madde 1.1.1 ‘de, alüminyum tanklar için Madde 1.1.2 ‘de yer alan ilave kurallarauygun olmalıdır.

Malzeme imalâtçısı taraf ından hazırlanmış muayene raporu malzemenin beraberinde bulunmalıdır.

1.1.1 Çelik tanklar Alaşımsız kalite çelikler aşağıdaki şartlar ı sağlamalıdır.

a) Sakin dökülmüş çelik olmalı ve normalize işleminden geçmiş veya muadili olmalı b) Her mamülün karbon miktar ı % 0,25 ‘den daha az kükürt ve fosfor miktarlar ının her biri % 0,05 ‘den

daha az olmalıdır.c) Her mamülde aşağıdaki mekanik özellikler bulunmalıdır.

- En büyük çekme gerilmesi Rm,en büyük 580 N/mm2 ‘den küçük olmalıdır.- Kopmadan sonraki uzama miktar ı

Hadde doğrultusuna paralel alınan deney parçalar ında- Kalınlık ≥ 3mm için a ≥ % 22- Kalınlık < 3mm için A80 mm ≥ % 17

Hadde doğrultusunda dik yönde alınan deney parçalar ında- Kalınlık < 3mm için a ≥ % 20

- Kalı

nlı

k < 3mm için A80 mm ≥ % 15- Darbe mukavemeti, KCV, en düşük çalışma sıcaklığında, boyuna üç deney parçası için 35J/cm2 ‘denaz olmamalıdır. En az 25J/cm2 olmak üzere üç değerden biri 35J/cm2 ‘den daha düşük olamaz.

En düşük çalışma sıcaklığı – 10 0C ‘den daha küçük olan ve et kalınlığı 5 mm ‘yi aşan tanklar ın imalâtındakullanılan çeliklerde, bu özellik kontrol edilmelidir.

1.1.2 Alüminyum tanklar Alaşımsız alüminyum, en az % 99,5 alüminyum ihtiva etmeli ve Madde 1 ‘de tanımlanan bu alaşımlar, enyüksek çalışma sıcaklığında, kristaller arası korozyona kar şı yeterli direnç göstermelidir.

7/23/2019 TS EN 286-1



79

Bundan başka bu malzeme aşağıdaki şartlar ı sağlamalıdır.

a) Alüminyum malzeme tavlanmış olarak temin edilmelidir ve,b) Malzeme aşağıdaki mekanik karakteristiklere sahip olmalıdır.

- En büyük çekme gerilmesi, Rm en büyük 350N/mm2 ‘den daha büyük olmamalıdır.- Kopmadan sonraki uzama,

Deney parçası hadde doğrultusuna paralelse A ≥ % 16Deney parçası hadde doğrultusuna dik ise A ≥ % 14

1.2 Kaynak malzemeleriTankın veya üzerindeki parçalar ın kaynağında kullanılan kaynak malzemesi, kaynak yapılacak malzemeyleaynı cins veya uyumlu olmalıdır.

1.3 Tankın mukavemetine katkıda bulunan parçalarBu parçalar (cıvatalar ve somunlar gibi) Madde 1.1 ‘de tanımlanan malzemeden veya basınçlı parçalar ınimalinde kullanılan malzemelere uyumlu diğer tip çeliklerden, alüminyum veya uygun alüminyumalaşımından yapılmış olmalıdır.

Bu malzemeler en düşük çalışma sıcaklığında, yeterli kopma uzaması ve mukavemete sahip olmalıdır.

1.4 Basınca mazur olmayan parçalarKaynaklı tanklar ın basınç altında olmayan bütün parçalar ı, kaynak edildikleri parçalar ın malzemesiyleuyumlu malzemeden yapılmış olmalıdır.

2 Tankın tasar ımı İmalâtçı, tankın tasar ımı sırasında tankın hangi amaçla kullanılacağını belirlemeli ve aşağıdakileri seçmelidir.

- En düşük çalışma sıcaklığı Ten düşük,- En yüksek çalışma sıcaklığı Ten yüksek,- En yüksek çalışma basıncı PS,

Ancak -10 0C ’den daha büyük bir en düşük çalışma sıcaklığı seçilmek zorunda kalınırsa, malzeme içingerekli kalite değerleri –10 0C ‘deki şartlar ı sağlamalıdır.

İmalâtçı aynı zamanda aşağıdaki tedbirleri de dikkate almalıdır.

- Tanklar ın iç kısımlar ı muayene edilebilmelidir,- Tanklar boşaltılabilmelidir,- Tankın tasar ım amacına uygun olarak kullanım periyodu süresince mekanik özellikleri devam etmelidir,- Tanklar kullanım amacı göz önünde tutularak korozyona kar şı yeterince korunmuş olmalıdır.

Tanklar ın aşağıdaki şartlarda kullanılacağı tasarlanmıştır.

- Tanklar kullanım sırasında güvenliği azaltacak şekilde gerilemelere maruz kalmamalıdır,- İç basınç, en yüksek çalışma basıncını (PS), kalıcı olarak geçmemelidir (ancak kısa süreli olarak bunun% 10 üzerine çıkmasına izin verilebilir).

Boyuna ve çevresel kaynak dikişleri, tam nüfuziyet kaynağı veya eş değer bir biçimi kullanılarak yapılmış olmalıdır. Yar ı küresel kapaklar dışındaki diğer dış bükey kapaklar ın kenarlar ı silindirik olmalıdır.

2.1 Et kalınlıklar ı PS.V 3000 bar litreden küçük tanklarda imalâtçı, tankın et kalınlığını belirlemek için Madde 2.1.1 ve Madde2.1.2 ‘de tanımlanan metotlardan birini seçmelidir. PS.V 3000 bar litreden büyükse veya en yüksek çal ışmasıcaklığı 100 0C‘ u geçiyorsa, bu durumda tankın et kalınlığı, Madde 2.1.1 ‘de tanımlanan metoda görebelirlenmiş olmalıdır.

Silindirik kısımlar ın ve kapaklar ın gerçek et kalınlığı, çelik tanklarda 2 mm ‘den, alüminyum ve alüminyumalaşımı tanklarda 3 mm ‘den daha az olmamalıdır.

7/23/2019 TS EN 286-1



2.1.1 Hesaplama metoduBasınçlı parçalar ın en az et kalınlığı, gerilmelerin yoğunluğu ve aşağıdaki şartlar dikkate alınarakhesaplanmalıdır.

- Dikkate alınacak hesaplama basıncı, seçilen en fazla çalışma basıncından küçük olmamalıdır,

- Müsaade edilebilir gerçek cidar gerilmesi 0,6 R

ET veya R

mm değerlerinden küçük olanın geçmemelidir.

İmalâtçı müsaade edilen gerilmeyi belirlemek için, malzeme imalâtçısı taraf ından garanti edilen RET ve Rm değerlerini kullanmalıdır.

Ancak, tankın silindirik kısımlar ında bir veya birden fazla, otomatik olmayan bir kaynak metodu kullanılarakyapılmış boyuna kaynak varsa, yukar ıdaki gibi, hesaplanan et kalınlığı 1,15 değerindeki bir katsayı ileçarpılmalıdır.

2.1.2 Deneysel metotEt kalınlığı tankın ortam sıcaklığında, en yüksek işletme basıncının en az beş katına eşit bir basınca çevreselkalıcı deformasyon faktörü % 1 ‘den büyük olmamak üzere, dayanmasını sağlayacak şekilde belirlenmelidir.

3 İmalât metotlar ı Tanklar, Ek C ‘de verilen tasar ım ve imalât planına uygun olarak imal edilmeli ve imalât kontrollerine tabitutulmalıdır.

3.1 Bileşen parçalar ının hazırlanması Bileşen parçalar ının hazırlanması sırasında (Şekil verme, keskin köşelerin yuvarlatılması gibi) yüzey hatası,çatlak veya tankın güvenliğine zarar verecek şekilde mekanik karakteristiklerde değişiklikler oluşmamalıdır.

3.2 Basınçlı parçalar üzerindeki kaynakKaynaklar ve geçiş bölgelerinin karakteristikleri, kaynak edilen malzemeninki ile benzer olmalı, bu bölgelerdetankın güvenliğine zarar verecek her hangi bir yüzeysel veya iç hata bulunmamalıdır.

Kaynaklar onaylı

kaynak metotlar ı

na uygun olarak, uygun uzmanlı

k seviyesine sahip, belgeli kaynakçı

veyaoperatörler taraf ından yapılmış olmalıdır. Bununla ilgili onay ve belgelendirme deneyleri tarafsız muayenekuruluşu taraf ından uygulanmalıdır.

İmalâtçı, aynı zamanda, imalât sırasında uygun metotlar ı kullanmak suretiyle gerekli deneyleri yürüterek,kaynak kalitesinin sürekliliğini sağlamalıdır. Bu deneyler bir raporla belgelendirilmelidir.

4 Tankın servise konması Madde 11 ‘de belirtildiği gibi imalâtçı taraf ından düzenlenmiş talimatlar tanklarla birlikte verilmelidir.

Documents

TS EN 286-1