T tng v Nh nc php quyn ca Hgen Phm Chin Khu Tp ch Trit hc 06:25' PM - Th su, 01/06/2007Nhiu ngi coi c im c bn ca Nh nc php quyn l s cao, tn vinh php lut. Tuy nhin, theo Hgen v cc trit gia t sn, l mt quan nim ch ng phn no. Nu ch dng li quan nim ny th t tng v nh nc php quyn khng khc g vi t tng php tr. Hgen l mt trong nhng nh trit hc tin bi, c nhiu ng gp trong vic pht trin l lun v nh nc php quyn t sn. ng dng php bin chng, lun chng cho s tt yu ra i ca hnh thi Nh nc php quyn t sn. Nh chng ta bit, php bin chng ca Hgen v php bin chng ca Mc, Ph.ngghen l rt khc nhau (khng phi ch ch mt bn l duy tm, mt bn l duy vt). y, ch xin tm lc mt s ni dung trong php bin chng ca Hgen, khc vi php bin chng ca C.Mc, Ph.ngghen nhng l c s trit l ca Hgen v ca cc trit gia t sn khc v Nh nc php quyn t sn. Theo Hgen, th gii th hin di 3 cp v mi cp , php bin chng c s th hin rt khc nhau: Tn ti: y l ci v b ngoi, nng nht m chng ta c th cm gic c. Cc quy nh (phm tr) c bn ca lnh vc ny l cht - lng - . Php bin chng y l s chuyn ha thnh mt i lp. Vng quc ca cht lng - l th gii v c (theo Hgen, trong th gii hu c, cc quy lut ca cht - lng ch gi vai tr th yu, b chi phi bi cc quy nh ci ph qut - ci c th - ci n nht). Bn cht: Ci tng su hn ca th gii. Cc quy nh c bn ca lnh vc no l ng nht, khc bit, cn c, thc tn ngu nhin, tt yu, kh nng, hin thc nhn qu, thc th... Php bin chng trong lnh vc ny l s hin hnh ca ci ny trong ci kia ca cc mt i lp. Khi nim (hin thn ca n l gii hu c, s sng): Tng su nht v cng c th ni cao nht ca th gii. Cc quy nh ch yu y l ci ph qut, ci c th v ci n nht (hon ton khc vi cp phm tr ci chung v ci ring ca trit hc macxt). Php bin chng trong lnh vc ny l s pht trin. Theo Hgen, khi nim l bn cht, l quy lut vn ng v pht trin sng ng. ca gii hu c, n tn ti khch quan cng nh cc quy lut ca th gii v c. Khi nim khng phi l sn phm hot ng t duy ca chng ta, do chng ta sng to ra v em gn cho s vt, ngc li, khi nim l bn cht, quy lut vn ng, pht trin khch quan ca s vt. T duy ca chng ta ch c th phn nh v n m thi. Ch c nhng khi nim ch quan, khng ng vi bn cht ca s vt mi l sn phm t duy ca chng ta. Sn phm cao nht trong s pht trin ca cuc sng, theo Hgen, l nim tuyt i. nim tuyt i, theo Hgen, trc ht l "s thng nht gia nim l lun v nim thc tin v do cng l s thng nht gia nim cuc sng v nim nhn thc". Ch trong lnh vc hu c mi c quy lut ph nh ca ph nh v quy lut ny Hgen khc hon ton vi C.Mc, Ph.ngghen. C Hgen v C.Mc, Ph.ngghen u ni: Nh quy lut ph nh ca ph nh, s vt quay tr li vi chnh mnh nhng mt trnh pht trin cao hn. Tuy nhin, trong cch din gii th ni dung hon ton khc nhau. Quy lut ph nh ca ph nh Hgen khng phi l s phnh 3 bc nh chng ta thng ngh m l s ph nh lin tc, khng ngng (Hgen thng hay gi l s ph nh tuyt i). Theo Hgen, bn cht ca cuc sng l ci ph qut, s thng nht bao trm, khng ngng vn ng vt qua cc gii hn (ci c th) ca chnh bn thn mnh, ci ph qut bao gm trong n ci c th v ch tn ti thng qua s ph nh lin tc ci c th. Trong qu trnh ph nh ny, khng ch ci ph qut c cng c v pht trin, cn ci c th th bin mt ngc li, ci c th cng cng ngy cng pht trin rc r hn, s pht trin ca ci ph qut l tin cho s pht trin ca ci c th v ngc li, s pht trin ca ci c th l iu kin ci ph qut pht trin. Hgen ly v d v s pht trin ny nh sau: ci cy vi tt c cc quy nh c th ca n (r, thn, l, cnh trong tt c cc giai on pht trin...) c cha ng trong ci ht (sau ny khoa hc chng minh quan im ny l ng, n c cha ng di dng gen di truyn). Tuy nhin, lc ban u, dng ci ht, c ci c th (r, thn, cnh, l...) v ci ph qut (ci cy nhn tng th) u m nht (di dng ci l tng). Trong qu trnh pht trin ca ci cy, cc gii hn ca ci cy khng ngng b ph nh (ci mm b ph nh thnh cy con 1 l, cy con 1 l b ph nh tr thnh cy con 2 l...), nhng ci cy khng bin mt, khng chuyn ho thnh ci khc m l vn bo tn c mnh trong s ph nh lin tc ny v ci cy giai on sau pht trin trnh cao hn ci cy giai on trc. Ci cy giai on pht trin sung mn nht, chnh l thi im ci c th (s phn ho, khc bit, i lp trong bn thn n) bc l r nht. Khng thy u Hgen a ra cc v d v s ph nh kiu ht thc - cy la bng thc. C th ly mt v d khc v quy lut ph nh ca ph nh theo cch hiu ca Hgen, l quan im ca ng v qu trnh pht trin ca lch s th gii. Theo Hgen, x hi loi ngi pht trin tri qua 4 loi hnh thi nh nc c tnh lch s ton th gii (khc hn vi quan nim ca Mc). Hnh thi Nh nc c tnh lch s ton th gii u tin l nh nc phong kin phng ng. Trong nh nc phong kin phng ng, ci c th (nhn quyn, li ch c nhn, quyn t do c nhn) cha c tha nhn, hay ni theo cch m Hgen thng dng l b "nhn chm" trong ci ph qut (Nh nc, cng ng). Tuy nhin, theo quy lut pht trin ca mnh, ci c th s "nh ln? trong ci ph qut v hnh thi Nh nc c tnh lch s ton th gii tip theo s l Nh nc ch n Hy Lp. Trong Nh nc ch n Hy Lp, ci c th nh ln", nhn quyn, li ch c nhn, quyn t do c nhn ca mt b phn x hi (gii ch n) c cng nhn, nhng nhn quyn, li ch c nhn, quyn t do c nhn ca tt c mi ngi (bao gm n l) th cha c cng nhn. S tri dy ca thc v ci c nhn c th sau thi hong kim ca Nh nc dn ch ch n Hy Lp lm ny sinh thi phn khng, s tri dy ca kiu t duy siu hnh, ng nht cht cng (tuyt i ho ci chung, ci cng ng, tp th), th ch vi ci c th (s khc bit, i lp - mt quy nh ct yu khc ca cuc sng). Do th ch vi ci c nhn c th, x hi mt i sc sng v h qu tt yu ca n l s ngho i, kit qu, chuyn quyn, c on, chin tranh lin min. Nh nc c tnh lch s ton th gii tng ng vi thi k ny, theo Hgen, l Nh nc La M. Nh nc php quyn t sn, theo Hgen, l kiu hnh thi Nh nc c tnh lch s ton th gii thay th hnh thi Nh nc kiu La M. Nh nc ny c hnh thnh da trn 2 nn tng l gia nh v x hi cng dn. Nhng giai on quan trng trong qu trnh hnh thnh Nh nc php quyn l: Hnh thnh x hi cng dn: Trong thi k ny, ci c nhn c th ca tt c mi ngi (s hu t nhn? c th, li ch c nhn...) c tha nhn, x hi giu c rt nhanh, nhng mi quan h gia ngi vi ngi th li cc k cng thng, nh ch si vi ch si" (do ch ngha c nhn pht trin), o c ca x hi dng nh b ph v. Tuy nhin, x hi cng dn s dn dn i vo trt t, i voqu o pht trin hp l nh s hnh thnh v cng c cc thit ch ca n l cnh st, to n, cc hip hi v s hnh thnh ca thit ch nh nc chnh tr. Mt s trit gia coi giai on ny tng ng vi giai on pht trin ban u, "s khai", "hoang d" ca Nh nc t sn. Hnh thnh nh .nc chnh tri: Nh nc chnh tr ch c th c hnh thnh trn c s trong x hi c thit ch x hi cng dn. y l thit ch quyn lc i ni (thit ch quyn lc nhm i ph vi bn ngoi l chnh quyn qun s). S phi chnh tr ca lc lng cnh st v qun i trong cc nc t bn pht trin hin nay, c phn bt ngun t cc quan im trit hc v x hi cng dn v Nh nc chnh tr ca Hgen. Nh nc chnh tr ra i nhm khc phc cc hn ch ca thit ch gia nh v x hi cng dn. Theo Hgen, nh nc chnh tr th hin s thng nht quyn lc sng ng trn c s phn ho, khc bit hp l ca 3 loi quyn lc: 1) quyn ca ci ph qut (i din cho ch ca tt c cc tng lp x hi), ni cch khc, l quyn lp php. Thit ch tng ng vi n l ngh vin (Thng ngh vin v H ngh vin). 2) Quyn ca ci c th (gii quyt cc vn c th, lin quan n tng tng lp, trng hp c th trn c s cc lut l ph qut do ngh vin ban hnh). l c quan hnh php. Thit ch tng ng l chnh ph. 3) Quyn ca ci n nht, ni cch khc, l quyn ca nguyn th quc gia, ngi k cc quyt nh ca nh nc v c mt s quyn ph quyt i vi ngh vin (nhiu chuyn gia ngy nay coi t php l c quan quyn lc th 8, nhng theo Hgen v nhiu trit gia khc th t php ch l thit ch ca x hi cng dn). Trong Nh nc php quyn, quyn lc ca ci n nht (nguyn th quc gia) khng phi l th quyn lc tu tin nh trong cc kiu Nh nc khc, mi vn bn nguyn th quc gia k u do cc c quan chc nng chun b k lng, cho nn, v thc cht, ch k ca nguyn th quc gia ch c ngha, theo cch ni ca Hgen, l "nh du chm trn u ch i". y l 4 kiu hnh thi Nh nc c tnh lch s ton th gii c bn nht, nhng khng phi quc gia no cng tri qua 4 giai on pht trin ny. Theo Hgen, mi dn tc c quyn c hnh thi Nh nc c th ph hp vi trnh pht trin ca mnh, nhng thi i c quyn cao hn. Thi i s khng thm m xa" n quyn c th ca cc quc gia nu cc quyn ny i ngc li xu th pht trin ca n. Dn tc no khng nm bt c tinh thn thi i v vn ln ho nhp vi thi i th bt hnh l iu khng trnh khi. Quan nim nh nc php quyn ca Hgen hon ton khc vi quan nim Nh nc php tr. Nh nc php quyn trc ht phi l mt Nh nc hp l, ch c th c hnh thnh trong x hi hin i (khi c x hi cng dn). Lut php ca Nh nc php quyn nghim nhin c cao, khng cn bt c mt p lc no, v n l sn phm ca mt Nh nc hp l. S cao php lut ch l h qu ch khng phi l tin ca Nh nc php quyn. Khng phi c cao php lut l c c Nh nc php quyn. Theo Hgen, Nh nc hp l l Nh nc m trong , s thng nht gia ch ca c nhn vi quy lut pht trin tt yu ca x hi c m bo. Mun th, Nh nc ny phi l mt Nh nc chnh tr, s thng nht ca quyn lc l s thng nht hu c - thng nht trn c s phn ho, i lp hp l ca 3 thit ch quyn lc: 1) Ngh vin: c quan lp php, i din cho ch ca ton dn, 2) Chnh ph: c quan hnh php, gii quyt cng vic hng ngy ca t nc trn c s cc quy nh php lut, 3) Nguyn th quc gia: ngi ng u t nc, c quyn quyt nh cui cng i vi cc cng vic ca t nc. Nh nc ny ch c th c hnh thnh khi x hi cng dn ra i. Hai nn tng c bn ca Nh nc php quyn l gia nh v x hi cng dn. Gia nh l thc th lun l trc tip, c nn tng l s ng nht cm tnh, l tnh yu. Nhng do nn tng ca gia nh l ci cm tnh nn cc quy nh ca gia nh d mang tnh ch quan v phin din.X hi cng dn l thit ch bo vv quyn ca ci c nhn c th, s khc bit. i lp. Khng c x hi cng dn th khng c nhn quyn. Nn tng ca x hi cng dn l ci tr tnh (logic hnh thc, t duy siu hnh). Tr tnh v gn lin vi n l nhn quyn tru tng (tch ri vi quc quyn) cng phin in, c th y mi quan h gia ngi vi ngi n ch th ch, i x vi nhau nh "ch si vi ch si, X hi cng dn cng l ni thc o c c khng nh v pht trin. Hgen cho rng, nhn quyn th hin quyn t do ca con ngi i vi tn ti bn ngoi, trc ht l cc sn phm lao ng do chnh mnh lm ra (quyn s hu, k kt hp ng kinh t, quyn thnh lp v tham gia cc hip hi...). o c th hin quyn t do ca con ngi i vi chnh bn thn mnh: con ngi ly mnh lm i tng, t bt mnh tun theo cc khun mu hnh vi, ng x m mnh cho l tt, thin. Chnh v th, hnh vi o c mi l hnh vi t nguyn. Quyn ca o c cao hn nhn quyn. Tuy nhin, c nhn quyn v o c cng ch l nhng quyn t do c tnh hnh thc, phin din, khng thc cht nu khng ph hp vi quc quyn, vi lut php ca Nh nc php quyn. Nh nc php quyn l s thng nht bin chng "chn l" ca gia nh v x hi cng dn. Nn tng ca nh nc l ci l tnh (t duy bin chng). Ci l (th hin qua cc quy nh php lut) ca Nh nc php quyn ging nh cc mch mu xuyn sut cc thit ch x hi cng dn v gia nh, thm nhp vo cc quy nh cm tnh ca gia nh v tr tnh ca x hi cng dn, khc phc tnh ch quan, phin din, s hn ch ca chng. Trong Nh nc php quyn, tnh yu (gia nh), nhn quyn, o c (x hi cng dn) v ci l tnh (Nh nc chnh tr) thng nht vi nhau. Theo Hgen, Nh nc s tn ti vnh cu. Quyn ca Nh nc ch thp hn quyn ca thi i. Bi vit ny ch cp mt cch ht sc s lc v khi nim Nh nc php quyn theo cch hiu ca Hgen (v cng l cch hiu ca nhiu nh trit hc hin i). Hn ch trong quan im ca Hgen v cc trit gia t sn hin i v nh nc chnh tr (php quyn) c C.Mc, Ph.ngghen, Lnin v cc nh trit hc macxt ni nhiu, v rt y , thit ngh, khng cn cp y. Ngun: Tp ch Trit hc