Türkiye Türkiye EkonomisiEkonomisi

(Türkiye’nin Ekonomik Yapı (Türkiye’nin Ekonomik Yapı Problemleri)Problemleri)

Prof. Dr. Yakup KüçükkaleProf. Dr. Yakup Küçükkale

İktisat Bölümü 5-20 nolu odaİktisat Bölümü 5-20 nolu oda

yakup70@hotmail.comyakup70@hotmail.com

www.yakupkucukkale.netwww.yakupkucukkale.net

Kitap ListesiKitap Listesi

Takip edilecek kitap: Türkiye Takip edilecek kitap: Türkiye Ekonomisi – Hüseyin ŞahinEkonomisi – Hüseyin Şahin

Derya Kitabevi’nden temin edilebilir.Derya Kitabevi’nden temin edilebilir. Yardımcı kaynaklar (tavsiye Yardımcı kaynaklar (tavsiye

niteliğinde)niteliğinde)

Türkiye Ekonomisi – Yakup KepenekTürkiye Ekonomisi – Yakup Kepenek

Türkiye Ekonomisi – Gülten KazganTürkiye Ekonomisi – Gülten Kazgan

Türkiye Ekonomisi – Rıdvan KarlukTürkiye Ekonomisi – Rıdvan Karluk

Sorularınızı alalım!Sorularınızı alalım!

??

Birinci BölümBirinci Bölüm

Cumhuriyetin Osmanlı Cumhuriyetin Osmanlı Devleti’nden Devraldığı Devleti’nden Devraldığı

Ekonomik MirasEkonomik Miras

RönesansRönesans Geleneksel anlamda Geleneksel anlamda RönesansRönesans, ,

Orta ÇağOrta Çağ ve ve ReformasyonReformasyon arasındaki arasındaki tarihi dönem olarak anlaşılır.tarihi dönem olarak anlaşılır.

15. yüzyıldaki 15. yüzyıldaki İtalyan İtalyan RönesansıRönesansı batı batı ile ile klasik antikiteklasik antikite arasındaki bağın arasındaki bağın tekrar kurulmasını sağlamıştır. Arap tekrar kurulmasını sağlamıştır. Arap bilimi —özellikle matematik— bilimi —özellikle matematik— alınmış, deneyselliğe geri dönülmüş, alınmış, deneyselliğe geri dönülmüş, yaşamın önemi hakkında yaşamın önemi hakkında yoğunlaşılmış (örneğin yoğunlaşılmış (örneğin Rönesans Rönesans hümanizmihümanizmi), matbaanın ), matbaanın bulunmasıyla ve sanat, şiir ve bulunmasıyla ve sanat, şiir ve mimari'de ortaya çıkan yeni mimari'de ortaya çıkan yeni tekniklerle bilgi yayılabilmiş, böylece tekniklerle bilgi yayılabilmiş, böylece radikal bir değişim başlamıştır. Bu radikal bir değişim başlamıştır. Bu çağ uzun zamandır geriye düşmüş çağ uzun zamandır geriye düşmüş olan Avrupa'nın ticaret ve olan Avrupa'nın ticaret ve keşiflerlekeşiflerle yükselişinin öncüsü olmuştur. İtalyan yükselişinin öncüsü olmuştur. İtalyan rönesansı bu dönemin başlangıcı rönesansı bu dönemin başlangıcı olarak kabul edilir.olarak kabul edilir.

Kaynak: http://tr.wikipedia.orgKaynak: http://tr.wikipedia.org

ReformReform Reform hareketleri, Reform hareketleri,

Avrupa'yı siyasi Avrupa'yı siyasi yönden zarara yönden zarara uğratmıştır. Şarlken'in uğratmıştır. Şarlken'in Osmanlı Devleti Osmanlı Devleti üzerine yapmayı üzerine yapmayı planladığı Haçlı Seferi planladığı Haçlı Seferi bölünmelerden dolayı bölünmelerden dolayı gerçekleşmemiştir. gerçekleşmemiştir.

Mezhep savaşları, Mezhep savaşları, Osmanlı Devleti'nin Osmanlı Devleti'nin Avrupa'da ilerlemesini Avrupa'da ilerlemesini kolaylaştırmıştır. kolaylaştırmıştır.

Kaynak: Kaynak: http://tr.wikipedia.orghttp://tr.wikipedia.org

Martin Luther King

Rönesans ile birlikte, bilim ve sanat Rönesans ile birlikte, bilim ve sanat canlanmış, aydınlanma dönemi canlanmış, aydınlanma dönemi başlamıştır.başlamıştır.

Reform hareketleri ile birlikte, dinsel Reform hareketleri ile birlikte, dinsel baskılardan kurtulunmuş, özgür baskılardan kurtulunmuş, özgür düşünce (protestan düşünce) hakim düşünce (protestan düşünce) hakim konuma geçmiştir.konuma geçmiştir.

SONUÇ: Bilim, sanayi ve ticarette SONUÇ: Bilim, sanayi ve ticarette hızlı ilerlemehızlı ilerleme

SONUÇ: Sanayi DevrimiSONUÇ: Sanayi Devrimi

Rönesansın etkileri tam ortaya Rönesansın etkileri tam ortaya çıkmadan önce,çıkmadan önce,

Reform hareketlerinden kaynaklanan Reform hareketlerinden kaynaklanan kargaşa devam ederken,kargaşa devam ederken,

Osmanlı Devleti hızlı bir ilerleme Osmanlı Devleti hızlı bir ilerleme süreci yaşamış, Viyana kapılarına süreci yaşamış, Viyana kapılarına kadar dayanmıştır.kadar dayanmıştır.

Sanayi Devriminin gerçekleşmesi ile Sanayi Devriminin gerçekleşmesi ile birlikte durum tersine dönmüştür…birlikte durum tersine dönmüştür…

Osmanlı’nın büyüdüğü dönemde Osmanlı’nın büyüdüğü dönemde Avrupa’nın geri kalmasının,Avrupa’nın geri kalmasının,

Avrupa’nın ilerleme kaydettiği Avrupa’nın ilerleme kaydettiği dönemde Osmanlı Devleti’nin dönemde Osmanlı Devleti’nin gerilemesinin nedeni budur.gerilemesinin nedeni budur.

Yani tesadüf değildir…Yani tesadüf değildir…

İngiltere’de Sanayi Devrimiİngiltere’de Sanayi Devrimi

Kitlesel (seri) üretim sonucu arz Kitlesel (seri) üretim sonucu arz artmıştır.artmıştır.

Üretim yurtiçi piyasalarda Üretim yurtiçi piyasalarda tüketilememiş,tüketilememiş,

Üretimin artması ile hammadde Üretimin artması ile hammadde ihtiyacı artmış,ihtiyacı artmış,

Dolayısıyla serbest dış ticaretin Dolayısıyla serbest dış ticaretin önemi ortaya çıkmıştır.önemi ortaya çıkmıştır.

İngiltere çevresindeki ülkeleri serbest İngiltere çevresindeki ülkeleri serbest dış ticarete zorlamıştır (bkz: Smith, dış ticarete zorlamıştır (bkz: Smith, Mutlak Üstünlükler Teo ve Ricardo, Mutlak Üstünlükler Teo ve Ricardo, Karşılaştırmalı Üstünlükler Teo).Karşılaştırmalı Üstünlükler Teo).

Avrupa’lı diğer ülkeler önce gümrük Avrupa’lı diğer ülkeler önce gümrük duvarları ile korumacılık yapmış, sonra duvarları ile korumacılık yapmış, sonra da İngiltere ile aralarındaki teknoloji da İngiltere ile aralarındaki teknoloji farkını kapatmak için yeni yatırımlara farkını kapatmak için yeni yatırımlara girişmişlerdir.girişmişlerdir.

1838’de serbest dış ticaret 1838’de serbest dış ticaret antlaşmasını imzalayan Osmanlı antlaşmasını imzalayan Osmanlı Devleti, yeni üretim tarzına ayak Devleti, yeni üretim tarzına ayak uyduramamıştır.uyduramamıştır.

Serbest dış ticaret antlaşması ile elde Serbest dış ticaret antlaşması ile elde edilen ve Kapitülasyon olarak bilinen edilen ve Kapitülasyon olarak bilinen ayrıcalıklar, Osmanlı’yı açık pazar ayrıcalıklar, Osmanlı’yı açık pazar haline getirmiştir.haline getirmiştir.

Yerli sanayi rekabete dayanamamış Yerli sanayi rekabete dayanamamış ve çoğu üretim tezgahı kapanmıştır.ve çoğu üretim tezgahı kapanmıştır.

Önceden ihraç edilen bir çok ürün Önceden ihraç edilen bir çok ürün ithal edilmeye başlanmıştır.ithal edilmeye başlanmıştır.

SONUÇ: Dış ticaret açığı…SONUÇ: Dış ticaret açığı…

Toprak kayıpları ile birlikte, dış ticaret Toprak kayıpları ile birlikte, dış ticaret açığının finansmanı imkansız hale gelmiş, açığının finansmanı imkansız hale gelmiş, dış borç almak kaçınılmaz olmuştur.dış borç almak kaçınılmaz olmuştur.

1854’de ilk dış borç alınmıştır.1854’de ilk dış borç alınmıştır. Borcun ana para ve faiz ödemeleri, zaten Borcun ana para ve faiz ödemeleri, zaten

açık pazar konumuna düşen Osmanlı’yı, açık pazar konumuna düşen Osmanlı’yı, mali açıdan da batıya bağımlı hale mali açıdan da batıya bağımlı hale getirmiştir.getirmiştir.

Borcun borçla ödenmesi gündeme Borcun borçla ödenmesi gündeme gelmiştir.gelmiştir.

Çünkü üretim zaten düşmüştür…Çünkü üretim zaten düşmüştür… SONUÇ: Düyun-u Umumiye İdaresi (DUİ)SONUÇ: Düyun-u Umumiye İdaresi (DUİ)

DUİDUİŞu anda İstanbulŞu anda İstanbulLisesi olarak faaliyetLisesi olarak faaliyetgösteren bu binadagösteren bu binadakurulmuştur!...kurulmuştur!...

Osmanlı’da sadece geleneksel bir üretim Osmanlı’da sadece geleneksel bir üretim anlayışı değil, aynı zamanda etnik bir anlayışı değil, aynı zamanda etnik bir işbölümü de söz konusu idi.işbölümü de söz konusu idi.

Türkler; çiftçi, asker, memur ve esnafTürkler; çiftçi, asker, memur ve esnaf Gayri müslimler ise tüccardı.Gayri müslimler ise tüccardı. Serbest Dış Ticaret Antlaşması, Serbest Dış Ticaret Antlaşması,

gayrimüslimleri daha da gayrimüslimleri daha da zenginleştirirken, Türkleri de iyice zenginleştirirken, Türkleri de iyice fakirleştirmiştir.fakirleştirmiştir.

Birinci Dünya Savaşı sonunda, sadece Birinci Dünya Savaşı sonunda, sadece Anadolu, yani fakir Türkler bize Anadolu, yani fakir Türkler bize kalmıştır…kalmıştır…

Osmanlı Devleti’nin Son Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Sektörlerin Döneminde Sektörlerin

DurumuDurumu

Tarım SektörüTarım Sektörü

Milli Hasılanın %55’i tarım sektörü Milli Hasılanın %55’i tarım sektörü tarafından üretiliyor.tarafından üretiliyor.

Nüfusun %80’i tarım ile geçiniyor.Nüfusun %80’i tarım ile geçiniyor. Tarımsal üretimin %80’i bitkisel, Tarımsal üretimin %80’i bitkisel,

%20’si hayvansal üretimdir.%20’si hayvansal üretimdir. Bitkisel üretimin %74’ü tahıldır.Bitkisel üretimin %74’ü tahıldır. Serbest Dış Ticaret antlaşması ihracatı Serbest Dış Ticaret antlaşması ihracatı

artırma gerekliliğini ortaya çıkarmıştır.artırma gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Bu da, sınai bitki üretimini artırmıştır…Bu da, sınai bitki üretimini artırmıştır…

1899-19111899-1911 Pamuk %472Pamuk %472 Fındık %217Fındık %217 Tütün %191Tütün %191 İpek Kozası %122İpek Kozası %122

oranında artmışoranında artmış Hububat ise sadece %51 artmıştır…Hububat ise sadece %51 artmıştır…

Bunun nedeni DUİ’nin alacaklarını tahsil Bunun nedeni DUİ’nin alacaklarını tahsil etmek istemesi nedeniyle, sınai bitki etmek istemesi nedeniyle, sınai bitki üretimini teşvik etmesidir…üretimini teşvik etmesidir…

Tarımsal ilerlemede devletin de rolü Tarımsal ilerlemede devletin de rolü vardır.vardır.

Yeni teknikler teşvik edilmiş,Yeni teknikler teşvik edilmiş, Tarımsal kredi sistemi yeniden Tarımsal kredi sistemi yeniden

düzenlenmiş,düzenlenmiş, Tarım okulları ve örnek çiftlikler Tarım okulları ve örnek çiftlikler

kurulmuş,kurulmuş, Sulama için teşvikler verilmiştir…Sulama için teşvikler verilmiştir…

Yeterli midir? – Cevap: HAYIR…Yeterli midir? – Cevap: HAYIR…

İlk pulluk (modern tarım aletlerinden İlk pulluk (modern tarım aletlerinden biridir) 19. yy’ın sonlarında gelmiştir.biridir) 19. yy’ın sonlarında gelmiştir.

I. Dünya Savaşı sırasında modern I. Dünya Savaşı sırasında modern alet girişi hızlanmış, ancak tamir alet girişi hızlanmış, ancak tamir imkanı olmadığından kısa sürede bir imkanı olmadığından kısa sürede bir kenara atılmıştır.kenara atılmıştır.

Kullanılan aletler genelde; Kullanılan aletler genelde; karasaban, kağnı ve dövendirkarasaban, kağnı ve dövendir

SONUÇ: Kaynaklar etkin bir şekilde SONUÇ: Kaynaklar etkin bir şekilde kullanılmamaktadır… Zirai üretim kullanılmamaktadır… Zirai üretim göreceli olarak düşük kalmaktadır…göreceli olarak düşük kalmaktadır…

Mustafa Kemal Atatürk – Atatürk Orman Çiftliği’nde traktör kullanırkenMustafa Kemal Atatürk – Atatürk Orman Çiftliği’nde traktör kullanırken

1858 Arazi Kanunu1858 Arazi Kanunu

Batılı devletlerin telkini ile Miri toprak Batılı devletlerin telkini ile Miri toprak sistemi bırakılmış, tarımsal alanlar sistemi bırakılmış, tarımsal alanlar için özel mülkiyet yolu açılmıştır.için özel mülkiyet yolu açılmıştır.

Toprak alım-satımı yasaktır.Toprak alım-satımı yasaktır. Yabancıların toprak alımı yasaktır.Yabancıların toprak alımı yasaktır. Daha sonraları yapılan düzenlemeler Daha sonraları yapılan düzenlemeler

ile alım-satım ve yabancıların arazi ile alım-satım ve yabancıların arazi edinmesi serbest bırakılmıştır…edinmesi serbest bırakılmıştır…

Bu kanun, toprak ağalarının ortaya Bu kanun, toprak ağalarının ortaya çıkmasını hızlandırmış, devlete ait çıkmasını hızlandırmış, devlete ait olan arazilerin büyük kısmı olan arazilerin büyük kısmı yağmalanmıştır.yağmalanmıştır.

1920’lerde tarıma uygun arazi 23 1920’lerde tarıma uygun arazi 23 milyon hektar. 11 milyon hektar milyon hektar. 11 milyon hektar işlenmektedir. Kalan kısmı devlete işlenmektedir. Kalan kısmı devlete aittir ve işlenmemektedir. Bunların aittir ve işlenmemektedir. Bunların bir kısmı mübadil vatandaşların bir kısmı mübadil vatandaşların iskanı için kullanılmış, kalanı da yine iskanı için kullanılmış, kalanı da yine yağma edilmiştir…yağma edilmiştir…

Arazinin yarıya yakın kısmının Arazinin yarıya yakın kısmının işlenmeme nedeni, nüfusun büyük işlenmeme nedeni, nüfusun büyük kısmının savaşlarda kaybedilmesi kısmının savaşlarda kaybedilmesi nedeniyle işgücünün yetersiz olması,nedeniyle işgücünün yetersiz olması,

Tohum bulmaktaki zorluklar,Tohum bulmaktaki zorluklar, Ve talep yetersizliğidir…Ve talep yetersizliğidir…

2inci saatin sonu

Sanayi SektörüSanayi Sektörü

Günümüz Türkiye’sinin görece geri Günümüz Türkiye’sinin görece geri kalmışlığı, Osmanlı Devleti’nin kalmışlığı, Osmanlı Devleti’nin sanayileşememesinden kaynaklanan sanayileşememesinden kaynaklanan nedenlere bağlanabilir.nedenlere bağlanabilir.

Osmanlı devleti sanayileşmiş olsaydı, Osmanlı devleti sanayileşmiş olsaydı, günümüz Türkiye’si gelişmekte olan günümüz Türkiye’si gelişmekte olan bir ülke değil, gelişmiş bir ülke olurdu.bir ülke değil, gelişmiş bir ülke olurdu.

Siyasal gelişmeler, imparatorluğu Siyasal gelişmeler, imparatorluğu parçalayıp ulusal devletlerin ortaya parçalayıp ulusal devletlerin ortaya çıkmasına neden olmuş olsaydı bile, çıkmasına neden olmuş olsaydı bile, Türkiye bugün daha ileri bir seviyede Türkiye bugün daha ileri bir seviyede olabilirdi.olabilirdi.

Osmanlı’nın sanayileşememesinin Osmanlı’nın sanayileşememesinin nedenini, sadece serbest dış ticaret nedenini, sadece serbest dış ticaret antlaşmasına ve açık Pazar oluşuna antlaşmasına ve açık Pazar oluşuna bağlamak, işin kolayına kaçmak olur.bağlamak, işin kolayına kaçmak olur.

Osmanlı aydınlarındaki genel görüş, Osmanlı aydınlarındaki genel görüş, Osmanlının karşılaştırmalı Osmanlının karşılaştırmalı üstünlüğünün tarım ve ticaret üstünlüğünün tarım ve ticaret alanında olduğu ve bu nedenle alanında olduğu ve bu nedenle sanayileşmemesi gerektiği sanayileşmemesi gerektiği yönündeydiyönündeydi

Onlara göre sanayileşme çabaları, Onlara göre sanayileşme çabaları, kaynak israfı demekti, çünkü o alanda kaynak israfı demekti, çünkü o alanda karşılaştırmalı üstünlüğümüz yoktu.karşılaştırmalı üstünlüğümüz yoktu.

19uncu yy’ın sonlarında, geleneksel 19uncu yy’ın sonlarında, geleneksel üretim anlayışına dayalı yerli üretim anlayışına dayalı yerli sanayinin çökmesiyle birlikte bu sanayinin çökmesiyle birlikte bu düşüncenin yanlış olduğu anlaşıldı ve düşüncenin yanlış olduğu anlaşıldı ve sanayileşmek gerektiği fikri ortaya sanayileşmek gerektiği fikri ortaya atıldı.atıldı.

Bu çaba ilk olarak II. Meşrutiyet Bu çaba ilk olarak II. Meşrutiyet sonrasına rastlar…sonrasına rastlar…

II. Meşrutiyet Sonrası II. Meşrutiyet Sonrası Sanayileşme ÇabalarıSanayileşme Çabaları

Gelişen milliyetçilik akımları ile birlikte, Gelişen milliyetçilik akımları ile birlikte, İttihat ve Terakki hükümeti, sanayi İttihat ve Terakki hükümeti, sanayi alanında da millileşmek gerektiğini alanında da millileşmek gerektiğini savunmaya başladı.savunmaya başladı.

Bu bağlamda, Aralık 1913’te Teşvik-i Bu bağlamda, Aralık 1913’te Teşvik-i Sanayi Kanunu Muvakkat’ını,Sanayi Kanunu Muvakkat’ını,

1914’te Teşvik-i Sanayi Kanunu 1914’te Teşvik-i Sanayi Kanunu Talimatnamesini,Talimatnamesini,

Ve 1917’de ise, bu kanunun uygulama Ve 1917’de ise, bu kanunun uygulama yönetmeliğini çıkardı.yönetmeliğini çıkardı.

Bir işyerinin kanun kapsamına Bir işyerinin kanun kapsamına girebilmesi için;girebilmesi için;

1.1. En az 5 beygir gücü bir enerji ile, En az 5 beygir gücü bir enerji ile, ham ve yarı mamul maddelerin ham ve yarı mamul maddelerin şeklini değiştirebilmesi,şeklini değiştirebilmesi,

2.2. En az 1000 liralık bina, araç ve En az 1000 liralık bina, araç ve gerece sahip olması,gerece sahip olması,

3.3. Yılda toplam 750 işçi çalıştırmış Yılda toplam 750 işçi çalıştırmış olması gerekliydi.olması gerekliydi.

Teşvik-i Sanayi Kanunu yürürlüğe Teşvik-i Sanayi Kanunu yürürlüğe girdikten kısa bir süre sonra I. Dünya girdikten kısa bir süre sonra I. Dünya Savaşı başladı.Savaşı başladı.

Savaş döneminde yabancı kuruluşlar Savaş döneminde yabancı kuruluşlar kanun kapsamından çıkarıldı,kanun kapsamından çıkarıldı,

Kapitülasyonlar tek taraflı olarak Kapitülasyonlar tek taraflı olarak kaldırıldı,kaldırıldı,

Gümrük duvarları yükseltildi.Gümrük duvarları yükseltildi. Ancak bu çabaların hiç birisi başarılı Ancak bu çabaların hiç birisi başarılı

olmadı.olmadı.

1.1. Sermaye ve girişimci yetersizliği,Sermaye ve girişimci yetersizliği,

2.2. Savaşın giderek ağırlaşan şartları veSavaşın giderek ağırlaşan şartları ve

3.3. Geç kalınmış olmasıGeç kalınmış olması

bunun en önemli nedenleri arasında bunun en önemli nedenleri arasında sayılabilir.sayılabilir.

Kanun kapsamına giren kuruluşların Kanun kapsamına giren kuruluşların yararlanacağı teşvik ve muafiyetler yararlanacağı teşvik ve muafiyetler şunlardır;şunlardır;

1.1. Fabrika kurmak için 5 dönüm arazi Fabrika kurmak için 5 dönüm arazi bedava verilecek,bedava verilecek,

2.2. Fabrika kurulan araziler, fabrika Fabrika kurulan araziler, fabrika tesisatı, emlak ve temettü vergileri tesisatı, emlak ve temettü vergileri ile, belediye harç ve resimlerinden ile, belediye harç ve resimlerinden muaf olacak,muaf olacak,

3.3. Fabrika tesisi ve geliştirilmesi için Fabrika tesisi ve geliştirilmesi için gerekli olan malzeme ülkede gerekli olan malzeme ülkede üretilinceye kadar, gümrük üretilinceye kadar, gümrük resimlerinden muaf olacak,resimlerinden muaf olacak,

4. Fabrikaların imalatta kullanacakları 4. Fabrikaların imalatta kullanacakları hammaddeler, yerlisi yoksa gümrük hammaddeler, yerlisi yoksa gümrük resminden muaf olacak,resminden muaf olacak,

5. Fabrikaların dışarıya yapacağı 5. Fabrikaların dışarıya yapacağı satışlardan gümrük resmi satışlardan gümrük resmi alınmayacak,alınmayacak,

6. Hükümet kamu harcaması yaparken 6. Hükümet kamu harcaması yaparken mümkün olduğu kadar yerli ürünleri mümkün olduğu kadar yerli ürünleri tercih edecek.tercih edecek.

7. Bu teşvik ve muafiyetler 15 yıl süre 7. Bu teşvik ve muafiyetler 15 yıl süre ile geçerli olacaktır.ile geçerli olacaktır.

Bu kanuna 2 eleştiri yapılmıştır:Bu kanuna 2 eleştiri yapılmıştır:

1.1. Kanun, kredi kolaylığı sağlama Kanun, kredi kolaylığı sağlama konusunda herhangi bir içeriğe sahip konusunda herhangi bir içeriğe sahip değildir vedeğildir ve

2.2. Dış rekabete karşı yerli sanayiyi Dış rekabete karşı yerli sanayiyi korumakta yetersiz önlemler almıştır.korumakta yetersiz önlemler almıştır.

Savaş döneminde kapitülasyonların Savaş döneminde kapitülasyonların kaldırıldığı ve gümrüklerin yükseltildiği kaldırıldığı ve gümrüklerin yükseltildiği hatırlanırsa, ikinci eleştiriye cevap hatırlanırsa, ikinci eleştiriye cevap verilmiştir denilebilir…verilmiştir denilebilir…

Dönemin Diğer ÇabalarıDönemin Diğer Çabaları

10 bin Türk genci Almanya’daki 10 bin Türk genci Almanya’daki fabrikalara staj için gönderildi,fabrikalara staj için gönderildi,

Sanayi ve Ticaret odaları Almanya’ya Sanayi ve Ticaret odaları Almanya’ya burslu öğrenci gönderdi,burslu öğrenci gönderdi,

Teknisyen yetiştirmek için kurslar Teknisyen yetiştirmek için kurslar açıldı,açıldı,

Girişimci yetiştirmek ve desteklemek Girişimci yetiştirmek ve desteklemek için dernekler kuruldu,için dernekler kuruldu,

Şirketleşme ve banka kurma çabaları Şirketleşme ve banka kurma çabaları hızlandı.hızlandı.

Bu kanundan yararlanmak için 117 Bu kanundan yararlanmak için 117 kuruluş müracaatta bulunmuştur.kuruluş müracaatta bulunmuştur.

Bunlardan 65 tanesi İstanbul ve Bunlardan 65 tanesi İstanbul ve civarında idi.civarında idi.

1908-1914 yılları arasında, 1908-1914 yılları arasında, sanayileşme çabaları etkisini sanayileşme çabaları etkisini göstermiş ve Müslüman-Türk göstermiş ve Müslüman-Türk sermayeli kuruluşların sayısında bir sermayeli kuruluşların sayısında bir kıpırdanma görülmüştür.kıpırdanma görülmüştür.

Osmanlı Devleti’nin Son 10 Osmanlı Devleti’nin Son 10 Yılında Sanayinin DurumuYılında Sanayinin Durumu

1913-1915 yılları arasında yapılan 1913-1915 yılları arasında yapılan sayımlarda,sayımlarda,

İstanbul ve Batı Anadolu’da olan,İstanbul ve Batı Anadolu’da olan, En az 10 işçi çalıştıran veEn az 10 işçi çalıştıran ve Teşvik-i Sanayi Kanunu kapsamında Teşvik-i Sanayi Kanunu kapsamında

olan işyerleri dikkate alınmıştır.olan işyerleri dikkate alınmıştır. Sonuçlar 1917’de yayınlanmıştır.Sonuçlar 1917’de yayınlanmıştır.

1913-1915 Sanayi Sayımı Sonuçlarına Göre,1913-1915 Sanayi Sayımı Sonuçlarına Göre,1915 yılında İstanbul ve Batı Anadolu’da Sanayinin Durumu1915 yılında İstanbul ve Batı Anadolu’da Sanayinin Durumu

Bu tabloda şu noktalar dikkat Bu tabloda şu noktalar dikkat çekmektedir.çekmektedir.

1.1. Tüketim malları üretimi, toplam Tüketim malları üretimi, toplam üretimin büyük kısmını üretimin büyük kısmını oluşturmaktadır. Sadece gıda ve oluşturmaktadır. Sadece gıda ve tekstilin toplam içindeki payı tekstilin toplam içindeki payı %82.3’tür.%82.3’tür.

2.2. Osmanlı sanayisi tarımsal girdi Osmanlı sanayisi tarımsal girdi kullanan bir sanayi idi.kullanan bir sanayi idi.

3.3. Aşırı derecede bölgesel yoğunlaşma Aşırı derecede bölgesel yoğunlaşma vardır.vardır.

4. Sanayinin etnik gruplara göre 4. Sanayinin etnik gruplara göre mülkiyet dağılımı dikkate mülkiyet dağılımı dikkate alınmamıştır. Başka kaynaklardan alınmamıştır. Başka kaynaklardan alınan bilgilere göre, sanayinin alınan bilgilere göre, sanayinin %15’i Türklere, geri kalan kısmı %15’i Türklere, geri kalan kısmı gayri müslimlere aittir.gayri müslimlere aittir.

5. Yabancı sermayenin payı çok 5. Yabancı sermayenin payı çok yüksektir. 1914’e kadar yapılan 81.7 yüksektir. 1914’e kadar yapılan 81.7 milyon Osmanlı Lirası tutarındaki milyon Osmanlı Lirası tutarındaki yatırımın, %50’si Fransızlara, %28’i yatırımın, %50’si Fransızlara, %28’i Almanlara, %15’i İngilizlere aittir.Almanlara, %15’i İngilizlere aittir.

6. Büyük sanayi kuruluşları devlet 6. Büyük sanayi kuruluşları devlet tarafından kurulmuştur.tarafından kurulmuştur.

7. Sanayi kuruluşlarında BG yetersiz, 7. Sanayi kuruluşlarında BG yetersiz, teknoloji geri idi.teknoloji geri idi.

Hizmet SektörleriHizmet Sektörleri

Bankacılık, ulaştırma ve ticaret gibi Bankacılık, ulaştırma ve ticaret gibi hizmet sektörlerinin GSMH içindeki hizmet sektörlerinin GSMH içindeki payı %33 civarında idi.payı %33 civarında idi.

Serbest dış ticaret antlaşması Serbest dış ticaret antlaşması nedeniyle bu sektörler son dönemde nedeniyle bu sektörler son dönemde çok hızlı gelişmiştir.çok hızlı gelişmiştir.

Genelde hizmet sektörü, reel Genelde hizmet sektörü, reel sektördeki gelişmelerden dolayı sektördeki gelişmelerden dolayı gelişir.gelişir.

Osmanlı’da hizmet sektörünün Osmanlı’da hizmet sektörünün gelişimi bundan kaynaklanmamıştır.gelişimi bundan kaynaklanmamıştır.

Piyasaya kapalı tarım alanlarının Piyasaya kapalı tarım alanlarının piyasaya açılması için demir yolu piyasaya açılması için demir yolu yapım imtiyazlarının ve yapım imtiyazlarının ve kapitülasyonların verilmesi, hizmet kapitülasyonların verilmesi, hizmet sektöründeki gelişmenin en önemli sektöründeki gelişmenin en önemli nedenidir.nedenidir.

Bankacılık sektöründe de Osmanlı’nın Bankacılık sektöründe de Osmanlı’nın içerisinde bulunduğu mali kriz içerisinde bulunduğu mali kriz etkilidir. Osmanlı’ya borç vermek için etkilidir. Osmanlı’ya borç vermek için bir çok yabancı banker bu alana bir çok yabancı banker bu alana yatırım yapmıştır.yatırım yapmıştır.

1914 yılına kadar yapıldığını söylediğimiz 1914 yılına kadar yapıldığını söylediğimiz 81.7 milyon Osmanlı Lirası tutarındaki 81.7 milyon Osmanlı Lirası tutarındaki yatırımın, 61.3 milyon liralık kısmı, yatırımın, 61.3 milyon liralık kısmı, demiryolu, bankacılık ve ticaret demiryolu, bankacılık ve ticaret yatırımlarıdır.yatırımlarıdır.

Özellikle demiryolu yapım imtiyazları Özellikle demiryolu yapım imtiyazları rekabet konusu olmuştur.rekabet konusu olmuştur.

Çünkü, yapılan demiryolu güzergahındaki Çünkü, yapılan demiryolu güzergahındaki her türlü yer altı ve yerüstü ticari her türlü yer altı ve yerüstü ticari zenginlikler, yatırımı yapan kuruluş zenginlikler, yatırımı yapan kuruluş tarafından işletilmektedir.tarafından işletilmektedir.

Almanlara verilen Bağdat demiryolu Almanlara verilen Bağdat demiryolu imtiyazı bunun en güzel örneğidir.imtiyazı bunun en güzel örneğidir.

Ayrıca Osmanlı devleti, borçlanarak demiryolu Ayrıca Osmanlı devleti, borçlanarak demiryolu yapan kuruluşun sermayesine katkı sağladığı yapan kuruluşun sermayesine katkı sağladığı gibi, KM garantisi vererek de kuruluşun zarar gibi, KM garantisi vererek de kuruluşun zarar etmesini önlemeye çalışmıştır.etmesini önlemeye çalışmıştır.

1914 yılına kadar yapılan 6107 km 1914 yılına kadar yapılan 6107 km demiryolunun 4037 km’si yabancılar tarafından demiryolunun 4037 km’si yabancılar tarafından yapılmıştı.yapılmıştı.

1899-1909 döneminde, yabancı demiryolu 1899-1909 döneminde, yabancı demiryolu şirketleri 26 milyon sterlin kar etmiş, ayrıca 10 şirketleri 26 milyon sterlin kar etmiş, ayrıca 10 milyon sterlin km garantisi için para milyon sterlin km garantisi için para almışlardır.almışlardır.

Bu bağlamda, yapılan 46.9 milyon sterlin Bu bağlamda, yapılan 46.9 milyon sterlin tutarındaki yatırımların neredeyse 2 yılda tutarındaki yatırımların neredeyse 2 yılda amorti edildiği görülmektedir.amorti edildiği görülmektedir.

Bütün bu yatırımlara rağmen Bütün bu yatırımlara rağmen demiryolu oldukça yetersizdi. demiryolu oldukça yetersizdi. Osmanlı’dan Türkiye’ye kalan toplam Osmanlı’dan Türkiye’ye kalan toplam demiryolu uzunluğu 4100 km’dir. demiryolu uzunluğu 4100 km’dir. Aynı dönemde Avrupa’da Aynı dönemde Avrupa’da demiryollarının uzunluğu 338.9 bin demiryollarının uzunluğu 338.9 bin km’dir.km’dir.

Türkiye Cumhuriyeti 1939’a kadar, Türkiye Cumhuriyeti 1939’a kadar, eski hatların bakım ve onarımını eski hatların bakım ve onarımını yapmış, yeni hatlarla birlikte yapmış, yeni hatlarla birlikte demiryolu ağını 2 katına çıkarmıştır.demiryolu ağını 2 katına çıkarmıştır.

Yabancıların karlı buldukları bir diğer alan Yabancıların karlı buldukları bir diğer alan bankacılık sektörüdür.bankacılık sektörüdür.

Yerli bankerlerin olmaması, yabancıların bu Yerli bankerlerin olmaması, yabancıların bu alanda hızla gelişmesine olanak sağlamıştır.alanda hızla gelişmesine olanak sağlamıştır.

1914 yılına kadar bankacılık sektöründe 1914 yılına kadar bankacılık sektöründe yapılan 9.8 milyon lira tutarındaki yatırımın yapılan 9.8 milyon lira tutarındaki yatırımın %38.2’si Fransızlara, %33.1’i İngilizlere, %38.2’si Fransızlara, %33.1’i İngilizlere, %19.7’si Almanlara aittir.%19.7’si Almanlara aittir.

Bu yabancı bankalar, gayrimüslim Bu yabancı bankalar, gayrimüslim tüccarlarla birlikte, tarımsal ve madensel tüccarlarla birlikte, tarımsal ve madensel hammaddelerin ucuza kapatılması hammaddelerin ucuza kapatılması operasyonunu yürütmekle kalmamış, tahvil operasyonunu yürütmekle kalmamış, tahvil ve hazine bonosu alarak, Osmanlı’ya borç ve hazine bonosu alarak, Osmanlı’ya borç vermeyi de karlı bulmuşlardır.vermeyi de karlı bulmuşlardır.

İlk yerli banka, Mithat Paşa’nın 1863’de İlk yerli banka, Mithat Paşa’nın 1863’de kurduğu Tarım Kredi Kooperatiflerinin kurduğu Tarım Kredi Kooperatiflerinin Ziraat Bankası’na dönüşmesi ile Ziraat Bankası’na dönüşmesi ile gerçekleşmiştir. Bankacılık alanında gerçekleşmiştir. Bankacılık alanında etkili bir rol oynayamamıştır.etkili bir rol oynayamamıştır.

En etkin banka, İngiliz-Fransız ortaklığı En etkin banka, İngiliz-Fransız ortaklığı ile kurulan Bank-i Osmani-i Şahane ile kurulan Bank-i Osmani-i Şahane 1863 (yani Osmanlı Bankası) olmuştur.1863 (yani Osmanlı Bankası) olmuştur.

Bu banka 1875’de imzalanan bir Bu banka 1875’de imzalanan bir antlaşma ile “Devlet Bankası” haline antlaşma ile “Devlet Bankası” haline gelmiştir. Emisyon yetkisini TCMB gelmiştir. Emisyon yetkisini TCMB kuruluncaya kadar elinde tutmuştur.kuruluncaya kadar elinde tutmuştur.

Osmanlı Bankası ayrıca, Osmanlı Osmanlı Bankası ayrıca, Osmanlı Devleti’nin dış borçlarını yönetmiş, Devleti’nin dış borçlarını yönetmiş, DUİ’nin ve Tütün Reji’sinin kuruluşunda DUİ’nin ve Tütün Reji’sinin kuruluşunda yer almıştır.yer almıştır.

Bankacılık alanında da II. Meşrutiyet Bankacılık alanında da II. Meşrutiyet dönemi milli bilincin uyandığı dönemi milli bilincin uyandığı dönemdir.dönemdir.

İttihat ve Terakki hükümeti, her türlü İttihat ve Terakki hükümeti, her türlü karşı çabaya ve engellemeye rağmen, karşı çabaya ve engellemeye rağmen, 1917 yılında Osmanlı İtibar-ı Milli 1917 yılında Osmanlı İtibar-ı Milli Bankası’nı kurmuş, ancak Osmanlı Bankası’nı kurmuş, ancak Osmanlı Bankası’nı tasviye edememiştir.Bankası’nı tasviye edememiştir.

Dış TicaretDış Ticaret

1873-1890 döneminde, yıllık 1873-1890 döneminde, yıllık ortalama ithalat 19.9 milyon lira iken ortalama ithalat 19.9 milyon lira iken yıllık ortalama ihracat 11.5 milyon yıllık ortalama ihracat 11.5 milyon liradır.liradır.

1890-1908 döneminde, ortalama 1890-1908 döneminde, ortalama ithalat 25.5 milyon lira, ortalama ithalat 25.5 milyon lira, ortalama ihracat 15.8 milyon lira olmuştur.ihracat 15.8 milyon lira olmuştur.

1908-1914 döneminde ise, ortalama 1908-1914 döneminde ise, ortalama ithalat 39.9 milyon lira iken ortalama ithalat 39.9 milyon lira iken ortalama ihracat 21.9 milyon lira olarak ihracat 21.9 milyon lira olarak gerçekleşmiştir.gerçekleşmiştir.

Bu rakamlar Osmanlı Devleti’nin Bu rakamlar Osmanlı Devleti’nin sanıldığından daha fazla dışa açık sanıldığından daha fazla dışa açık olduğunu ortaya koymaktadır.olduğunu ortaya koymaktadır.

Son yıllardaki Baltalimanı Serbest Dış Son yıllardaki Baltalimanı Serbest Dış Ticaret Antlaşması, demiryolu yapım Ticaret Antlaşması, demiryolu yapım imtiyazları ve yabancı yatırımlar bu imtiyazları ve yabancı yatırımlar bu açıklığı iyice artırmıştır.açıklığı iyice artırmıştır.

Zaten dış ticaret açığı vermekte olan Zaten dış ticaret açığı vermekte olan Osmanlı, bu gelişmelerle daha da Osmanlı, bu gelişmelerle daha da fazla açık vermeye başlamıştır. fazla açık vermeye başlamıştır. İhracatın ithalatı karşılama oranı İhracatın ithalatı karşılama oranı %55’e kadar gerilemiştir.%55’e kadar gerilemiştir.

Bu durumun en önemli nedenlerinden biri Bu durumun en önemli nedenlerinden biri de Osmanlı’nın dış ticarete bakış açısıdır.de Osmanlı’nın dış ticarete bakış açısıdır.

Osmanlı devleti, ihracata ağır vergiler Osmanlı devleti, ihracata ağır vergiler koyup, ithalatı özendirerek yurt içi mal koyup, ithalatı özendirerek yurt içi mal arzını genişletmeyi ve istikrarı korumayı arzını genişletmeyi ve istikrarı korumayı amaçlamıştır. Dış ticaret açıklarının amaçlamıştır. Dış ticaret açıklarının artmasında bu da önemli bir etkendir.artmasında bu da önemli bir etkendir.

Bu dönemde, ithal malları fiyat indeksi Bu dönemde, ithal malları fiyat indeksi ihraç malları fiyat indeksinden daha hızlı ihraç malları fiyat indeksinden daha hızlı artmıştır. Yani dış ticaret hadleri olumsuz artmıştır. Yani dış ticaret hadleri olumsuz yönde değişmiştir.yönde değişmiştir.

1905-1914 döneminde ithalatın 1905-1914 döneminde ithalatın ortalama %34.3’ü gıda, %33.6’sı giyim ortalama %34.3’ü gıda, %33.6’sı giyim ve %9.7’si yatırım mallarıdır.ve %9.7’si yatırım mallarıdır.

Aynı dönemde ihracatın ortalama Aynı dönemde ihracatın ortalama %45’i tahıl, %38’i sınai bitkiler ve %45’i tahıl, %38’i sınai bitkiler ve %13’ü mamul mal idi.%13’ü mamul mal idi.

Dış ticaret hadlerinin aleyhimize Dış ticaret hadlerinin aleyhimize dönme nedenlerinden biri de budur. dönme nedenlerinden biri de budur. Hammadde satıp mamul mal Hammadde satıp mamul mal almamızdır.almamızdır.

1873-1914 dönemini 2 alt döneme 1873-1914 dönemini 2 alt döneme ayırıp incelediğimizde, 2 farklı durum ayırıp incelediğimizde, 2 farklı durum karşımıza çıkar.karşımıza çıkar.

1873-1896 birinci alt döneminde, 1873-1896 birinci alt döneminde, ihraç ürünleri %58 ucuzlarken, ithal ihraç ürünleri %58 ucuzlarken, ithal ürün fiyatları %33 gerilemiştir. Yani ürün fiyatları %33 gerilemiştir. Yani dış ticaret hadleri %25 kötüleşmiştir.dış ticaret hadleri %25 kötüleşmiştir.

1896-1913 ikinci alt döneminde ise, 1896-1913 ikinci alt döneminde ise, ithal malları fiyatları %12 artarken ithal malları fiyatları %12 artarken ihraç malları fiyatları %28 artmıştır. ihraç malları fiyatları %28 artmıştır. Yani dış ticaret hadleri %16 Yani dış ticaret hadleri %16 düzelmiştir.düzelmiştir.

Ancak ilk alt dönemdeki bozulmayı Ancak ilk alt dönemdeki bozulmayı karşılamaya yetmemiştir.karşılamaya yetmemiştir.

Osmanlı Devleti’nin dış ticaretinde en Osmanlı Devleti’nin dış ticaretinde en çok yer alan ülkeler; İngiltere, Fransa çok yer alan ülkeler; İngiltere, Fransa ve Avusturya-Macaristan’dır.ve Avusturya-Macaristan’dır.

Bu ülkelerin ihracattaki payları Bu ülkelerin ihracattaki payları sırasıyla; %25.9, %19.2 ve %7.8’dirsırasıyla; %25.9, %19.2 ve %7.8’dir

İthalattaki payları ise yine sırasıyla; İthalattaki payları ise yine sırasıyla; %29.8, %10 ve %14.5’dir.%29.8, %10 ve %14.5’dir.

Bu 3 ülkenin toplam dış ticaret Bu 3 ülkenin toplam dış ticaret içindeki payı %55’i bulmaktadır.içindeki payı %55’i bulmaktadır.

1880’li yıllarda İngiltere ve Fransa’nın 1880’li yıllarda İngiltere ve Fransa’nın payı azalma eğilimine girmiştir. Bunun payı azalma eğilimine girmiştir. Bunun nedeni Almanya’nın giderek artan bir nedeni Almanya’nın giderek artan bir oranda dış ticarete girişmesidir.oranda dış ticarete girişmesidir.

Yüzyılın başında Almanya’nın Yüzyılın başında Almanya’nın ihracattaki payı %3.1’den %5.7’ye, ihracattaki payı %3.1’den %5.7’ye, ithalattaki payı ise %1.4’ten %11.8’e ithalattaki payı ise %1.4’ten %11.8’e yükselmiştir.yükselmiştir.

Bu ticari ortaklık, ilerleyen yıllarda Bu ticari ortaklık, ilerleyen yıllarda siyasi ve kültürel ortaklığa dönüşmüş, siyasi ve kültürel ortaklığa dönüşmüş, hatta I. Dünya Savaşı’nda aynı hatta I. Dünya Savaşı’nda aynı cephelerde yer alınmıştır.cephelerde yer alınmıştır.

Dış BorçlanmaDış Borçlanma

Serbest dış ticaret antlaşması Serbest dış ticaret antlaşması nedeniyle verilen dış ticaret açıkları, nedeniyle verilen dış ticaret açıkları, devlet bütçesindeki açıklar ile devlet bütçesindeki açıklar ile birleşince, büyük bir gelir-gider birleşince, büyük bir gelir-gider dengesizliği ortaya çıkmıştır.dengesizliği ortaya çıkmıştır.

Bu açıkları finanse etmek için borçlar Bu açıkları finanse etmek için borçlar kaçınılmazdı.kaçınılmazdı.

İlk borç Kırım Savaşı’ndan sonra İlk borç Kırım Savaşı’ndan sonra 24.8.1854’de alındı.24.8.1854’de alındı.

İngiltere’den 2.5 milyon altın lira İngiltere’den 2.5 milyon altın lira alındı. 3.3 milyon altın lira borçlanıldı. alındı. 3.3 milyon altın lira borçlanıldı. Mısır’ın vergileri karşılık gösterildi.Mısır’ın vergileri karşılık gösterildi.

Dış ticaret açığının büyüyerek sürmesi, Dış ticaret açığının büyüyerek sürmesi, borçların ana para ve faiz ödemeleri, borçların ana para ve faiz ödemeleri, alınan borçların lüks tüketime alınan borçların lüks tüketime harcanması vs gibi nedenlerle Osmanlı harcanması vs gibi nedenlerle Osmanlı Devleti borç batağına sürüklenmiştir.Devleti borç batağına sürüklenmiştir.

1854-1874 döneminde toplam 344.3 1854-1874 döneminde toplam 344.3 milyon Osmanlı altını borç alınmıştır. milyon Osmanlı altını borç alınmıştır. Oysa ele geçen meblağ sadece 228.1 Oysa ele geçen meblağ sadece 228.1 milyon altındır. 116 milyon altın sadece milyon altındır. 116 milyon altın sadece faizdir. 1874’de iflas ilan edilmiştir.faizdir. 1874’de iflas ilan edilmiştir.

Alınan bu borçların idaresi için, yabancı Alınan bu borçların idaresi için, yabancı devletlerin de iştiraki ile DUİ devletlerin de iştiraki ile DUİ kurulmuştur.kurulmuştur.

Zaman içinde DUİ’nin topladığı vergi Zaman içinde DUİ’nin topladığı vergi gelirleri toplam vergi gelirlerinin %30’unu gelirleri toplam vergi gelirlerinin %30’unu aşmıştır.aşmıştır.

1879’da kurulan Rüsum-u Sitte idaresi, altı 1879’da kurulan Rüsum-u Sitte idaresi, altı farklı gelir kaynağını Galata Bankerlerine farklı gelir kaynağını Galata Bankerlerine borç karşılığı rehin olarak devretmiştir.borç karşılığı rehin olarak devretmiştir.

Borçlanmada ikinci dönem 1882-1914’tür.Borçlanmada ikinci dönem 1882-1914’tür. İkinci dönemde 1901’e kadar önemli bir İkinci dönemde 1901’e kadar önemli bir

borç artışı olmasa da bu tarihten sonra çok borç artışı olmasa da bu tarihten sonra çok hızlı bir artış olmuştur.hızlı bir artış olmuştur.

Bunun nedeni yaklaşan I. Dünya Savaşı Bunun nedeni yaklaşan I. Dünya Savaşı nedeniyle artan askeri harcamalardır. nedeniyle artan askeri harcamalardır. Dünya Savaşı iflas ilanını engellemiştir.Dünya Savaşı iflas ilanını engellemiştir.

Dış borçlarla dış ticaret açıkları birlikte Dış borçlarla dış ticaret açıkları birlikte hareket etmiştir. Alınan borçların geri hareket etmiştir. Alınan borçların geri ödenmesi için ihracat teşvik edilmiştir. ödenmesi için ihracat teşvik edilmiştir. Örneğin DUİ’ye verilen imtiyaz tütün ve Örneğin DUİ’ye verilen imtiyaz tütün ve ipek kozası üretim ve ihracatını ipek kozası üretim ve ihracatını artırmıştır.artırmıştır.

Ancak yine de alınan borçlar çoğunlukla Ancak yine de alınan borçlar çoğunlukla askeri teçhizat alımı için harcandığından, askeri teçhizat alımı için harcandığından, ithalattaki artış daha büyük olmuştur.ithalattaki artış daha büyük olmuştur.

Alınan borçlarla Osmanlı Devleti’nde Alınan borçlarla Osmanlı Devleti’nde yaratılan artık değer, yabancı yaratılan artık değer, yabancı kuruluşların kar transferleri ile tekrar kuruluşların kar transferleri ile tekrar borcun alındığı ülkeye (hem de borcun alındığı ülkeye (hem de fazlasıyla) döndüğü görülmüştür.fazlasıyla) döndüğü görülmüştür.

1914 yılında (kısa vadeli borçlar hariç) 1914 yılında (kısa vadeli borçlar hariç) toplam borç stoğu 156.4 milyon toplam borç stoğu 156.4 milyon Osmanlı altınıdır. Bunun 82.8 milyon Osmanlı altınıdır. Bunun 82.8 milyon altını (%53) Fransızlara, 32 milyon altını (%53) Fransızlara, 32 milyon lirası (%21) Almanlara aittir.lirası (%21) Almanlara aittir.

Lozan ve Paris Antlaşmaları ile bu Lozan ve Paris Antlaşmaları ile bu toplam borcun en büyük kısmı 84.6 toplam borcun en büyük kısmı 84.6 milyon altınlık kısmı Türkiye’ye milyon altınlık kısmı Türkiye’ye kalmıştır. 1933’te ödenmeye başlanan kalmıştır. 1933’te ödenmeye başlanan bu borçlar, vadesinden 25 yıl önce bu borçlar, vadesinden 25 yıl önce yani 1954 yılında tasviye edilmiştir.yani 1954 yılında tasviye edilmiştir.

1. Haftanın Sonu