TÜRKİYE’NİN BEYİN GÖÇÜ GERÇEĞİ

Prof. Dr. Acar Savacı

İzmir Üniversiteleri Öğretim Elemanları Derneği Başkanı

İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Elektrik-Elektronik Mühendisliği

Bilim ve Teknoloji Politikalarındaki Yanlışlıklar

Ar-Ge’ye önem vermeme, Bilim ve teknolojiye değer vermeme, Fikir üretiminin ve buluşun para etmemesi

ve desteklenmemesi, Ar-Ge alt yapı ve teşvik eksikliği, Ar-Ge yatırım yardımı ve vergi indirimi

azlığı,

Bu oran Japonya’da yüzde 3.04, ABD’de yüzde 2.64, Almanya’da yüzde 2.46 ve AB ülkelerinde yüzde 1.85’tir.

Ar-Ge harcamalarının GSYIH içindeki payı 1990 yılında binde 3.2 iken 2000 yılında ancak binde 6.3’e çıkabilmiştir

DİE verilerine göre

On bin kişiye düşen Ar-Ge personeli sayısı ülkemizde 1990 yılında binde 6.7 iken 2000 yılında ancak binde 10.5’e çıkabilmiştir

Bu oran Rusya’da binde 153, Japonya’da binde 136, Almanya’da binde 116 ve AB topluluğunda binde 95’dir.

Fen Bilimleri atıf endeksinde taranan dergiler içinde yer alan Türkiye adresli 6074 bilimsel yayın ile 2000 yılında 25. sırada yer alabilmekteyiz.

Ülkemizde buluş ve patent için başvuru sayısı 2000 yılında ancak 3442 olmuştur.

Bu rakam gelişmiş ülkelerdeki birkaç günlük başvuruya eşittir.

Üniversite mezunlarının %70’inin meslekleriyle ilgisiz işlerde çalışması,

En fazla işsizliğin Üniversite mezunları arasında olması,

Küreselleşme adı altında kültür emperyalizmi

Basın/Yayının aşırı özendirmesi.      

Türkiye beyin göçü en fazla olan 34 ülke içinde 24. sırada

iyi eğitim gören yüz kişiden 59’u yurtdışına gitmekte

Eğitim Sistemindeki Çarpıklıklar

Kişi başına (142 $) en az eğitim harcaması yapan 5. ülke olmamız,

Eğitim harcamasında 109 ülke içinde 105. sırada yer almamız,

Ulusal gelirden yüksek eğitime ayrılan pay Dünya ortalaması %5.2 iken bizde %2.2 olması,

Sürekli milli eğitim politikası yokluğu, Plansız, programsız ve kalitesiz eğitim, Eğitimde fırsat eşitsizliği oluşu.

En fazla beyin göçü veren 34 ülke içinde 24. sıradayız. Türkiye iyi yetişmiş beyinlerinin yaklaşık %60’ını kaybediyor. Tübitak Bursiyerlerinin dönmeme oranı %21. Yurt dışında 50 bin öğrencimiz bulunuyor. Üniversite öğrencilerinin %80’i geleceğini yurt dışında görüyor. Yurt dışına gitmek isteyen öğrencilerin %20’sini geri dönmek

istemiyor. Yurt dışından vatana dönenler mutlu değiller. Yurt dışında ortalama yıllık üniversite maliyeti 20 bin $ Yurt dışındaki 50 bin öğrencinin 30 bininin 5 yıllık eğitim sonunda

(Doktora veya Lisans+Master)dönmeme/beyin göçünün maliyeti 3 milyar $.

Bu para gelişmiş ülkelere karşılıksız hibe edilmektedir.  

Türkiye’nin Beyin Göçü Gerçekleri

Yabancı Dilde Eğitim ve Teknolojideki Gelişmeler

Yabancı dilde eğitim beyin göçünde katalizör görevi görmesi,

Yabancı dilde eğitim batıya bedavaya (hibe) insan kaynağı üretmeye yardımcı olması,

İletişim olanaklarının (bilgisayar, internet, fax, cep telefonu vs) sağladığı kolaylıklar.  

Türkiye’den Beyin Göçünün Nedenleri

YÖK’ün hazırladığı bir rapora göre 24 bini Almanya’da, 15 bini ABD’de olmak üzere 50 binden fazla Türk genci yurt dışında eğitim görmektedir.

Dünya Bankasına göre yurt dışında yüksek öğretim gören öğrencilerimizin yurt içindekilere göre oranı %3.2’ler civarındadır.

Her 100 öğrenciden 59’u geri dönmüyor

Türkiye beyin göçü en fazla olan 32 ülke içinde 24’üncü, yurt dışına en çok öğrenci gönderen ülkeler arasında ise 11’inci sırada bulunuyor.

Son 12 yılda Milli Eğitim Bakanlığı’nın bursuyla yurt dışına giden 1991 öğrencinin 769’u (yüzde 38), Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumunun bursuyla giden öğrencilerin ise yüzde 21’i geri dönmedi.

Türkiye yurt dışına en çok öğrenci gönderen/okutan ülkeler arasında 11. sırada yer almaktadır.

TÜSİAD’a göre Türk öğrenciler ABD ekonomisine yılda 824 milyon dolar katkı sağlamaktadır

İyi bir eğitimin yıllık ortalama maliyeti 15-20 bin $

İnternet’ten 1135 kişi (katılımcıların %75'inin 18-29 yaş grubunda) üzerinden TRT tarafından yapılan "Beyin Göçü" konulu anketin sonuçlarına göre:

Katılımcıların %72'sinin kariyer hayallerini gerçekleştirmek için şansını yurt dışında aramayı düşündüğünü yansıtmıştır.

Yurt dışına kariyer yapmak için gidişte en çok tercih edilen ülkeler ABD (%38) ve Kanada’dır (%20).

Gençlerin %44’ü, 2-3 yıl içinde istihdam şartlarının düzeleceğini beklemelerine karşın, %32’lik kesim ise istihdam olanaklarının hiçbir zaman düzelmeyeceği düşüncesinde karamsardır.

Beyin göçünü durdurmak için %29’luk kesim zihniyetin değişmesini, %17.4’lük kesim yerli/yabancı yatırımların sağlanmasını, %17.3’lük kesim ekonominin düzelmesini, %12’lik kesim istihdam yaratılmasını ve %9’luk kesim girişimciliğin desteklenmesini istemektedir.

Gençlere göre Türkiye’nin gelecekte karşısına çıkacak en önemli sorun %38 siyasi istikrarsızlık ve %31 ile beyin göçü ve istihdam ve %24 ile ekonomik krizlerdir.

Bir toplumun gelişmişlik düzeyi bilim ve teknoloji üretmesiyle artar. Bilim ve teknoloji ise ancak yetkin beyinlerle gerçekleştirilebilir. Beyin gücü yüksek olan toplumlar, gelişmişlik seviyesine ulaşabilirler.

Gelişmiş ülkelerde eğitim ülkenin ihtiyaçları ve gelişmişlik düzeyine göre şekillenmiştir. Bu ülke ihtiyaçlarına göre donanım alan kişiler, kendi ülkelerindeki teknolojinin çok ötesinde ve üzerinde eğitim, bilgi ve beceri kazanarak bu niteliklerini kendi ülkelerinde  kullanama-yacaklarını anlayarak geri dönmemektedirler.

2000 Sonrası ABD, III Dünya ülkelerinden beyin göçünün %54’ünü almaktadır.

Hintli ve Çinli kolej mezunlarının %3’ü ABD’ye gider.

ABD’de bilim adamı ve mühendislerin %12’si, doktorların %23’ü ve bilgisayarcıların %40’dan fazlası  yabancı ülke mezunu.

Kolombiya’nın beyin göçünden yıllık kaybı 2.37, Hindistan’ın 2 milyar dolar civarında.Meksika’dan yurt dışına gönderilenlerin %79’u geri dönmüyor.Nijerya’dan ABD’ye 100 bin kişi göç ediyor.Her yıl 100 bin Hintli ABD’ye gidiyor.ABD Silikon Vadisinde 30 bin Hintli profesyonel vardır.

ABD Asya’dan son aldığı 1.5 milyon göçmenin hemen hemen tamamı yüksek okul veya en iyi kolej mezunlarıdır. ABD 300 bin Hintli ve Koreli, 730 bin Filipinli ve 400 bin Çinlinin %65-70’i Yüksek okul ve kolej mezunudur. Sadece İran, K.Kore ve Tayvan’dan aldıklarının %15’i kolej mezunudur.

Nijeryalı ve Afrikalılar ABD’de en fazla eğitimli etnik grup.

Afrika üniversitelerindeki 3 kişiden biri dünyaya ihraç ediliyor.

Tayvan ile ABD ekonomik ilişkileri 1970’lerde başladı. Elektronik firmaları Tayvan’da ucuz iş gücü nedeni ile yatırım yaptı. Tayvanlı en iyi mühendisler ABD’de lisans üstü çalışmalara gittiler. Bir kısmı Silikon vadisinde çalıştı.

Tayvan Hsinchu Bilim Endüstri Parkı kurulunca ABD’deki Silikon Vadili Tayvanlı araştırmacılar 1980-1990 başlarında Tayvan’a geri döndü.

Türk ‘beyin göçü’ haritası çıkarılıyor

Uludağ Üniversitesi’nden bir grup bilimadamı, yurt dışında yaşayan Türk bilim adamı ve diğer nitelikli mesleklerde çalışanTürkiye vatandaşları üzerine bir raporu hazırlıyor

Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi ‘Avrupa Birliği’ne Giriş Sürecinde Avrupa ve ABD’ye Türk Beyin Göçünün Karşılaştırmalı Analizi’ başlığı altında yürütülen proje çerçevesinde, Türkiye’de eğitim görmüş, ancak sonra değişik nedenlerle yurt dışına göç etmiş bilim adamlarının göç etme nedenleri ve dünya çapında demografik ve mesleki dağılımları araştırılıyor.

Çalışma Ekonomisi Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Serpil Aytaç’ın sorumluluğunda, Ekonometri Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Erkan Işığıçok ve Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Özlem Işığıçok tarafından bir yıldır yürütülen proje, yurtdışında özellikle Avrupa ve ABD’de yaşayan nitelikli işgücüne, anket uygulanarak yapılıyor.

Proje sonucunda, yurtdışına yerleşen nitelikli işgücünün Türkiye’den gidiş nedenleri ve dönüş hakkındaki düşünceleri ile Türkiye’den beklentileri irdelenecek.

Yurtdışına göç edenlerin mesleklerine ve çalıştıkları alanlara göre sayısal dağılımını analiz edilecek.

Bu kişilerin kişisel, sosyal ve ekonomik özelliklerini ortaya çıkarılıp, göçe neden olan faktörler ve bunların sonuçları bilimsel olarak değerlendirilecek.

Dünya genelinde nitelikli Türk beyin göçünün mesleki dağılımlarına göre bir haritası oluşturulup gelecekteki nitelikli beyin göçünün öngörüsünü yapmak amaçlanıyor

Kaynak

Prof. Dr. Muammer KAYA

Eskişehir Osmangazi Üniversitesi