1

TÜRKİYENİN COĞRAFİ BÖLGELERİ

2

İÇİNDEKİLER

KARADENİZ BÖLGESİ Akarsu ve Gölleri………………………………………………………………………………………………..…..3

Milli Parklar………………………………………………………………………………………………………..…..4

İklimi………………………………………………………………………………………………………………..……..5

AKDENİZ BÖLGESİ

Coğrafi konum…………………………………………………………………………………………………....…..6 İklim…………………………………………………………………………………….…………………………………9 Bitki örtüsü…………………………………………………………………………….……………………………….9 Turizm…………………………………………………………………………………………………………………..10 EGE BÖLGESİ Coğrafi sınırları…………………………………………………………………………..………………..………..12 Sanayi…………………………………………………………………………………..……...…………..…………..14 Turizm………………………………………………………………………………………..……………..…………..15 MARMARA BÖLGESİ

Akarsu ve göller……………………………………………………………………………………….…………..17

Bölgedeki millî parklar……………………………………………………………………………….………...17

İç Anadolu Bölgesi Sanayi……………………………………………..…………………………………………………………………….19 Turizm………………………………………………………………………………………………………….………….20 DOĞU ANADOLU BÖLGESİ

Ovalar ve platolar…………………………………………………………………………………….……………..22 Göller ve nehirler……………………………………………………………………………………….…………..22 İklim ve bitki örtüsü………………………………………………………………………………….……………23 Nüfüs ve Yerleşme…………………………………………………………………………………….……………23 GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ

İklim…………………………………………….…………………………………………………………………………26

Bitki Örtüsü………………………………..………………………………………………………..…………………26

Ekonomi……………………………………………………………………………………………….……………..…26

Tarım ve Hayvancılık……………………………………………………………………….……………………..26

3

Yeraltı zenginlikleri…………………………………………………………………………….……………………27

TÜRKİYENİN COĞRAFİ BÖLGELERİ

İl merkezlerine göre Türkiye'nin coğrafi bölgeleri. Coğrafi bölge sınırları gerçek olmayıp, il sınırlarını göstermektedir.

Türkiye'nin coğrafi bölgeleri, 6 Haziran - 21 Haziran 1941 tarihleri arasında Ankara'da toplanan Birinci Coğrafya Kongresi tarafından belirlenmiştir. Kongre ilk, orta ve lise müfredat programları ile ders kitapları, coğrafya terimleri ve coğrafî isimlerin yazılması, Türkiye Coğrafyası'nın ana hatları ve yerlerin adlandırılması üzerinde çalışmalar yapmak amacıyla toplanmıştı. Bu çalışmanın sonucunda Türkiye'nin üç tarafının denizlerle çevrilmiş olması, dağların Anadolu'nun iç kesimlerini kıyılardan ayırması, iklim, ulaşım ve bitki örtüsü gibi kriterler dikkate alınarak Türkiye'nin coğrafi bölgeleri belirlenmiştir.

KARADENİZ BÖLGESİ

Karadeniz Bölgesi, ismini Karadeniz'den alan, Sakarya Ovası'nın doğusundan Gürcistan sınırına kadar uzanan Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Türkiye'deki bölgeler arasında büyüklük bakımından üçüncü sırada yer almaktadır, ayrıca doğu-batı genişliği ve bu nedenle yerel saat farkı en fazla olan bölgedir. Karadeniz Bölgesi'nin en büyük ve gelişmiş şehirleri sırasıyla 1.250.076 [1] kişilik toplam nüfusuyla Samsun ardından Trabzon ve Ordu'dur.

Akarsu ve Gölleri

Akarsu açısından Türkiye'nin en zengin bölgelerinden birisi olup, Karadeniz Bölgesi'nden çıkan sular Karadeniz'e dökülmektedir. Türkiye'nin en uzun nehri Kızılırmak, bölgenin Orta Bölgede 3

4

büyük şehirin gerisindeki diğer gelişmiş iller Rize Bolu Kastamonu Zonguldak Sinoptur.Karadeniz bölümü kıyısında denize dökülmektedir. Orta Karadeniz bölümünün bir diğer önemli akarsuyu da Samsun ilinin Çarşamba ilçesinden Karadeniz'e dökülen Yeşilırmak'tır. Sakarya Nehri de Marmara Bölgesi sınırları içinde denize dökülmektedir.

Çoruh Nehri, dünyanın en hızlı akan nehirlerinden biri ve en derin nehridir. Artvin ilinin en büyük akarsuyudur. Bu illerdeki hemen hemen bütün çay ve dereler Çoruh’un kollarını oluştururlar.

(Çoruh Nehri)

Karadeniz Bölgesi sınırları içinde birçok doğal ve yapay göl vardır. Başlıca doğal göller Çağa, Melen (Efteni) ve Abant gölleridir.

(Abant Gölü)

Başlıca yapay göller Hasanpolatkan, Çamlıdere ve Gökçekaya Barajı ve Hidroelektrik Santrali baraj gölleri ve Tortum, Sera, Abant, Yedigöller ve Zinav gölleridir. Ordu'nun Ulubey ilçesi Ohtamış köyünde bulunan Ohtamış Şelalesi 30 metre yüksekliğiyle Karadeniz'in ikinci büyük şelalesidir. Turizm için ideal yerlerden biridir. Bunun dışında Karadeniz Bölgesi'nde fındık, çay,

5

kivi gibi besinler çok üretilir. Bu da ülke ekonomisine katkıda bulunmaktadır. Fındıklar yol boyunca uzanır.

Türkiye'nin kuzeyinde, Sakarya’nın doğusundan Gürcistan’a kadar Karadeniz’e paralel olarak bir şerit gibi uzanır. Gürcistan, Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Marmara Bölgeleriyle ve adını aldığı deniz ile komşulardır.

Milli Parklar

Bölge milli parklar; Kastamonu ve Bartın sınırları içinde kalan Küre Dağları Milli Parkı, Trabzon ilindeki Maçka Altındere Milli Parkı, Kastamonu ili ile Çankırı ili sınırları içerisinde yer alan Ilgaz Dağı Milli Parkı, Bolu ilinin Zonguldak iline komşu olduğu kesimde kurulan Yedigöller Milli Parkı ve büyük bir bölümü Rize ili Çamlıhemşin ilçesi, küçük bir bölümü de Artvin ili Yusufeli ilçesi sınırları içinde kalan Kaçkar Dağları Milli Parkı'dır. 51.500 hektarlık bir alanı kaplayan Kaçkar Dağları 1994 yılında milli park ilan edilmiştir. Türkiye'deki 33 Milli Park alanından birisi olan Hatila Vadisi Milli Park sahası, merkez ilçe sınırları içerisinde, Hatila Vadisi'ndeki Hatila Deresi ve birçok yan derelerini içerir. Karagöl Sahara Milli Parkı, Türkiye'deki 33 Milli Park alanından birisidir ve Artvin'in Şavşat ilçesi sınırları içerisinde yer almakta olup iki ayrı sahadan oluşur: Bunlar Karagöl ve Sahara Yaylası'dır.

(Yedigöller Milli Parkı)

İklimi

Kıyıda yıl boyu yağışlı ve ılıman Karadeniz İklimi görülür. Bu iklimin oluşmasının sebebi; Karadeniz'den gelen nemli hava kütlelerinin kıyıya paralel uzanan Kuzey Anadolu dağ yamaçlarına bol yağış bırakmasıdır. Türkiye'nin en yağışlı bölgesi olan Karadeniz'de yağışlar bir mevsimde yoğunlaşmamış, yıl geneline yayılmıştır. Karadeniz bölgesi'nde

6

yaz kuraklığı ve orman yangınları yaşanmaz. Nemlilik ve bulutlanmanın fazla olması nedeniyle yıllık ve günlük sıcaklık farkları en az bu bölgededir. Bölgenin doğal bitki örtüsü, kıyılarda nemlilik ve yağışın fazla olması sebebi ile geniş yapraklı gür ormanlardan oluşur. Türkiye ormanlarının %25'ini barındırır ve sahip olduğu ormanlar bakımından Türkiye'nin en çok orman olan bölgesidir

AKDENİZ BÖLGESİ

Akdeniz Bölgesi, Türkiye’nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Anadolu’nun güneyinde Akdeniz kıyısı boyunca uzanır. Genişliği 120-180 km arasında değişir. Batı ve kuzey batısında Ege Bölgesi, kuzeyinde İç Anadolu Bölgesi, doğusunda Güneydoğu Anadolu Bölgesi, güneyinde ise Akdeniz bulunur. Güneydoğudan Suriye ile komşudur. Türkiye’nin başka bölgelerinde olduğu gibi Akdeniz Bölgesi’nde de bölge sınırları ile yönetim birimleri olan illerin sınırları tümüyle çakışmaz.

Coğrafi konum Adını güneyindeki denizden alan Akdeniz Bölgesi, kuzey batıda Ege Bölgesi, kuzeyde İç Anadolu Bölgesi, kuzeydoğuda Doğu Anadolu Bölgesi ve doğuda Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile komşudur.

7

Arazi Yapısı

Batı Toroslar, Antalya

Göksu Nehri

Türkiye'nin en büyük tatlısu gölü, Beyşehir gölü

8

Alanya yakınlarından bir burun

Akdeniz bölgesinin arazi yapısı oldukça dağlık ve engebelidir. Bölgenin yeryüzü şekillerinin ana çizgilerini Toroslar belirler. Antalya Körfezi’nin iki yanında yer alan Batı Toroslar, Kuzeyde Göller Yöresinde birbirine yaklaşıp sıkışır. Teke Yarımadası'nın batısında beliren Batı Toroslar, Taşeli Platosu'na kadar uzanır.

Genellikle kalker ve ofiyolitli kayalarından oluşan bu dağlar kırıklı ve kıvrımlı bir yapı gösterir. Batı Torosların en yüksek noktası Bey Dağlarındaki3096 m’lik Kızlar Sivrisi Tepesidir. Göller Yöresi’nin kalker oluşumu, sarp dağlarının ortalama yüksekliği 2000-2005 m arasındadır. Yüksek kütleler arasında Avlan, Gördes, Söğüt gibi karstik kökenli çanak biçimli çukur alanlar vardır.

Bu kesim aynı zamanda düden, obruk, mağara, yer altı dereleri, suyutan ve voklüz kaynakları gibi karstik şekiller bakımından da zengindir.

Türkiye’nin, Beyşehir ve Eğridir gibi büyük tatlı su gölleri buradadır. Batı Toroslar, dik eğimli yamaçlarından inen bol sulu akarsular tarafından parçalanmış ve genellikle boylamasına uzanan derin vadiler ortaya çıkmıştır. Orta Toroslar, güney batıdaki Taşeli platosu ile kuzey doğudaki Uzun Yayla arasında uzanır. Bu kesimdeki başlıca yüksek kütleler batıdan doğuya doğru Bolkar Dağları, Aydos Dağları, Ala Dağlar, Tahtalı Dağları veBinboğa Dağlarıdır.

Orta Toroslar'ın en yüksek noktası Ala Dağlar’da 3756 m’ye yetişen Demirkazık Tepesidir. Orta Toroslar Uzun Yayla’da 1500m yüksekliğindeki bir platoya dönüşür. Orta Toroslar kuzey-güney doğrultusunda akan bol sulu akarsular tarafından parçalanmıştır. Göksu, 130 km uzunluğundakiLimonlu Çayı, Tarsus çayı bunların başlıcalarıdır. Bu akarsular kalker oluşumlu dağlar arasında, derinliği 1000m’yi bulan vadiler açar ve yörenin yüzey şekillerinin sert bir görünüm almasına neden olur.

Nur Dağları, Toroslar dağ sisteminin en güneyindeki bölümünü oluşturur ve İskenderun Körfezinin doğusunda dik bir duvar gibi yükselir. Bu dağların, Güneydoğu Torosların başlangıcı olan Ahır Dağlarına yaklaştığı noktada yükseltisi Düziçi İlçesinin kuzeyinde Düldül Tepesi 2200 m. Osmaniye'nin Güneydoğusunda Daz Tepesi 2200 m. Dörtyol'un doğusunda Mıgır Tepesi 2243 m.yüksekliğindedir.

Lübnan topraklarından doğarak kuzeye doğru akan ve Antakya yakınlarında dik bir açıyla batıya dönen Asi Irmağı, Amik Ovasının Güneybatı ucunda, geniş tabanlı bir vadiden geçer ve Samandağı yakınlarında Akdeniz'e dökülür.

Çukurova, doğuda Amanos Dağları, batıda ise Orta Toroslar'la sınırlanır. Bu geniş düzlük batıda Seyhan doğuda Ceyhan ırmaklarının taşıdığıalüvyonlarla oluşmuş büyük bir delta ovasıdır. Çukurova’nın kuzey kesimleri bu iki ırmağın kolları ile yeryer parçalanmış bir plato görünümündedir; buna karşılık güneyde tekdüze bir hal alır.

9

Bölgedeki en önemli akarsular doğudan batıya doğru sırasıyla Asi, Ceyhan ve Seyhan ırmakları ile Göksu, Köprü Suyu, Aksu, Eşem ve Dalaman çaylarıdır.

Başlıca doğal göller Beyşehir, Eğirdir, Burdur ve Suğla gölleridir. Kıyılarda ise irili ufaklı birçok lagün vardır. En önemli yapay göller ise Seyhan ,Çatalan, Aslantaş ve Menzelet baraj gölleridir.

Akdeniz kıyıları genellikle, az girintili çıkıntılı olması ve geniş yaylar çizmesi bakımından Karadeniz kıyılarına benzer; kıyı sahanlıklarına da pek rastlanmaz. Bölgenin en batı kesiminde ise dağlar kıyıya dik uzandığı için, burada Ege kıyılarına benzeyen daha girintili çıkıntılı bir kıyı tipi vardır. Bu kıyıların, yakın zamanlardaki bir deniz düzeyi yükselmesi sonucu oluştuğu sanılmaktadır. Engebeli kıyının içine sokulmuş küçük koylar, adalar veyarımadalar bu yükselme nedeniyle ortaya çıkmıştır.

İklim Akdeniz ve Ege bölgesi kıyıları ile Marmara Denizi çevresinde görülür. Bu iklimde yazlar sıcak ve kurak geçmektedir. Kışlar ise ılık ve yağışlıdır yaz ve kış mevsimindeki yağış miktarı arasında, büyük bir fark bulunmaz. İç kesimlere doğru karasal iklim görülür.

Bitki örtüsü Dağların denize bakan yamaçlarında makilikler ve yer yer yüksek ormanlar kaplı ve arkalarında çukur alanlar ise karasal etkilerin arttığı bir iklim tipine rastlanır. Yine de Akdeniz’in etkisi nedeniyle bu kesimlerdeki iklim, İç Anadolu’daki kadar şiddetli karasal özellikler taşımaz. En sıcak ay ortalaması kıyılardaki 27-28 °C, iç kısımlar 23-25 °C dir; en soğuk ay ortalaması ise kıyıda 10 °C dolayında iken iç kısımlarda 1,5-2 °C kadar iner. Benzer biçimde, yıllık ortalama sıcaklık kıyılarda 18-20 °C, iç kısımlarda ise 12-14 °C kadardır. Yine Türkiyenin ortalama sıcaklıgı en yüksek noktası da buradadır Mersin kent merkezinin ortama sıcakklığı yıllık 22 °C dir. Bu sayede turizm gelişmiştir. Turizm bölgenin önemli geçim kaynaklarındandır. Aynı zamanda iklim şartları nedeniyli bitki örtüsü makidir ve aynı zamanda yazları sıcak ve kurak kışları ise ılık ve yağışlı geçer. Yinede bu bölgede ortalama derece yazları 18°-30° derece kışları ise ortalama 8°-10° derece arasında yer alır. Bitki örtümüz maki, defne, keçiboynuzu, zeytin gibi bodur ve kısa ağaçlardan oluşur. Ancak bu ağaçlar orman ağaçlarına nisbeten sıcağa ve soğuğa daha dayanıklıdır.

10

Bölgeyle özdeşleşen kent, Antalya

2007 nüfus sayımı sonuçlarına göre Akdeniz Bölgesi'nin nüfusu yaklaşık olarak 8,9 milyondur. Akdeniz Bölgesi kıyı bölgelerimize göre daha az nüfusludur. Nüfus yoğunluğunun en az olduğu yerler Teke ve Taşeli Platosu ile dağlık alanlardır. Akdeniz Bölgesi sulak ve kurak olmayan bir bölge olduğundan nüfus dağınıktır.

Turizm

Bölgenin kıyı kesimindeki elverişli iklim koşulları, doğal güzellikler ve tarihi zenginlikler turizmin gelişmesini sağlamıştır. Özellikle Antalya Bölümü’nde turizm gelişmiştir. Antalya,Alanya, Side, Kaş, Kalkan bu bölümde deniz turizminin geliştiği merkezlerdir. Akdeniz medeniyetini simgeleyen Olimpus, Patara gibi tarihi şehir kalıntıları önemli turistik çekiciliklerdir. Bölgede geniş alan kaplayan karstik şekiller, özellikle Damlataş ve İnsuyu ile Cennet – Cehennem doğa harikasıdır. Pek çok milli park ile uluslararası yarışma ve festivallere duyulan aşırı ilgi bölge turizminin gelişmesine katkıda bulunmaktadır.

Cennnet cehennem magaraları

11

Damlataş magarası

Alanya

12

Ege Bölgesi

Ege Bölgesi'nin Coğrafi sınırları

İzmir, Ege Bölgesinin en büyük şehri olduğu için bölgeyle özdeşleşmiştir.

Kente hâkim bir konumda bulunan tarihîAfyonkarahisar Kalesi

13

Muğla'da bir koy ( Muğla - Milasarasında Akbük sahili

Doğa Harikası Denizli Pamukkale

El yapımı Eşme kilimi

Mesir Macunu Festivali Manisa 2010

14

Kuşadası'nda gün batımı

Ege Bölgesi, Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. İsmini kıyısında olduğu Ege Denizi'nden alır.Ege (Asıl Ege, Kıyı Ege) ve İç Batı Anadolu (İç Ege)[1] olmak üzere iki bölüme ayrılır. KuzeydeMarmara, doğuda İç Anadolu, güneyde Akdeniz bölgeleriyle ve son olarak batıda Ege Deniziyle çevrilidir. Türkiyenin en uzun kıyı şeridine sahip bölgesidir.

.

Sanayi

15

Afyonkarahisar Bayat Türkmen Kilimi

Sanayi bakımından Marmara Bölgesi'nden sonra ikinci sırada gelir. Bölümler arasında gelişmişlik ve sanayi oranı bakımından büyük farklılık vardır. Asıl Ege Bölümü sanayi bakımından daha gelişmiştir. Zaten bölgenin en büyük ve gelişmiş kenti İzmir de bu bölümde yer alır. İzmirsanayisi, fuarı, ve ihracat limanı ile bölgenin önemli kentidir. İzmir’de Aliağa Petrol Rafinerisi de bulunmaktadır. İzmir'de otomotiv, madeni eşya, kimya, seramik, dokuma, çimento, sigara ve zeytinyağı, Edremit ve Ayvalık'ta zeytinyağı, Aydın ve Manisa'da zeytinyağı, Denizli veUşak'ta dokuma, Uşak'ta şeker, seramik, kümes hayvancılığı, altın madenciliği ve deri Afyonkarahisar'da şeker, çimento ve mermer, Uşak,Gördes, Kula, Demirci ve Simav'da halıcılık sektörleri, Aydın da incir işleme fabrikaları vardır.

Ege Bölgesi'nde üretilen incir, zeytin vb. gibi ürünlerin sanayileri yapılır. İzmir'de toplanmış olan başlıca sanayi kolları arasında dokumacılık da vardır. Dokumacılık ve tekstil Denizli ve Uşak'ın ilçelerinde oldukça fazladır.

Turizm

Ege Bölgesi turizm potansiyeli olarak Türkiye'de Akdeniz Bölgesinden sonra gelmektedir. Birçok tarihi eser, yapıt, kalıntı Efes, Didim, Pamukkale gibi tarihi yerler ve buna ilave olarak doğa harikası sahilleri Fethiye, Bodrum, Marmaris, Didim, Kuşadası ve Çeşme gibi önemli plajları mavi bayraklı sahilleri ile gözde turizm ve tatil bölgeleri mevcuttur.

Yerleşme Özellikleri, Ticareti ve Turizmi Ege Bölgesi'ndeki kentler, çoğunlukla ana yolların geçtiği oluklar ve verimli ovaların kenarlarında yer alır; kıyı kesiminde ise körfezlerin kenarlarında bulunur. Kırsal yerleşmeler, genellikle ovalardaki akarsu kenarlarında ve vadi içlerinde görülür.

Marmara Bölgesi Marmara Bölgesi, Türkiye'nin coğrafi bir bölgesi.

Marmara Bölgesi Türkiye'nin kuzeybatısındadır.

Köprü niteliği ile Avrupa ve Asya'yı birbirine bağladığı söylenebilir. Yaklaşık 67.000 km²'lik bir yüzölçüme sahip olup Türkiye'nin %8,5'ine karşı gelir.[1] Marmara

16

Denizi de yaklaşık 11,000 km2'lik yüzölçümüyle bu bölgenin bir iç denizi durumunda olup bölgenin tam ortasını kaplar. Marmara Bölgesi'nin toplam nüfusu TÜİK 2009 yılı nüfus sayımına göre 23 milyondan fazladır. Marmara Bölgesinde sanayi, ticaret, turizm ve tarım gelişmiştir. Bölgedeki en gelişmiş sanayi İstanbul-Bursa-Kocaeli şehirlerinde olmakla birlikte bölgenin diğer yörelerinde de yaygın sanayi faaliyetleri vardır. Başlıca sanayi ürünleri olarak; otomotiv endüstrisi parçaları,çeşitli metal ürünler, işlenmiş gıda, dokuma, hazır giyim, çimento, kimya,kâğıt, petrokimya ürünleri, beyaz eşya sayılabilir.

Ekili alanların yaklaşık yarısı buğday olup buğdayı şekerpancarı, mısır ve ayçiçeği izler. Bölge, Türkiye'nin ayçiçeği üretiminin yaklaşık %73'ünü, mısır üretiminin ise yaklaşık %30'unu gerçekleştirir. Bağcılık da hayli gelişmiş olup Tekirdağ,Şarköy, Mürefte, Avşa ve Bozcaada üzüm ve şarapları meşhurdur.

Yedi coğrafi bölge içinde yükseltisi en az olan bölgedir. Ekili-dikili arazi oranı %30'dur. Ormanlık alan oranı %11,5'dir. Kümes hayvancılığı ve ipek böcekçiliği yaygındır. Nüfus ve nüfus yoğunluğu, göç alması nedeniyle çok yüksektir. Enerji tüketimi ve turizm gelirleri en yüksek bölgedir.

İstanbul, Tekirdağ, Edirne, Kırklareli, Yalova, Kocaeli tamamen bölge sınırları içinde; Sakarya ve Bilecik'in Karadeniz Bölgesi'nde toprakları olup; Bursa ve Balıkesir'in Ege Bölgesi'nde de toprakları vardır. Çanakkale ilinin topraklarının çok büyük bir bölümü Marmara Bölgesi içinde olup sadece Edremit Körfezi çevresindeki yerleşim yerleri Ege Bölgesisınırları içinde kalır.

Marmara bölgesi'nin en büyük kenti İstanbul'dur.

Yüzölçümü ve nüfusuyla özgür en küçük olan Marmara Bölgesi kenti, Yalova kentidir . En yoğun nüfus buralardadır. Kütahya'nın Domaniç ilçesi diye tabir edilen kuzey bölümü de Marmara bölgesi'ndedir.

İstanbul, Marmara bölgesinin yoğun nüfuslu olmasında önemli bir rol oynar.

Bölümün böylesine gelişmesinin sebebi Asya ve Avrupa kıtalarını birbirine bağlayan Boğaz Köprülerinin bu bölüm içinde İstanbul ilinde olmasıdır. İstanbul ticaret, sanayi, bankacılık,kültür, sanat, medya, ulaşım, tekstil, kimya, dericilik, kundura, ilaç, cam, besin ve turizm bakımından Türkiye'nin merkezidir. Tüm bu sunduğu imkânlar dahilinde İstanbul uzun yıllar durmak bilmez bir göç dalgası ile karşı karşıya kalmış ve bugün Türkiye'nin toplam nüfusunun 8/1'nin bünyesinde bulundurur. Aldığı nüfus ile hızla büyüyen İstanbul ili yaşayanlara yeterli altyapı ve konut sunamamaktadır ve plânsızca büyümektedir. Devlete ve özel sektörün çabalarıyla şehirde kentsel dönüşüm seferberliği başlatışmış, gecekondulaşmanın yerini toplukonutlar ile çözme yoluna gidilmiştir.

17

Günümüzde İzmit, Adapazarı ve Gölcük, İstanbul'un hemen arkasında hızla büyümektedir. İstanbul ve Adapazarı arası büyük bir sanayi sahasıdır. Buralarda devlete ve özel sektöre ait birçok tersane, çimento, beyaz eşya fabrikaları, alüminyum ve petrokimya tesisleri bulunur. Gölcük ilçesi bir donanma üssü ve askerî araçların yapıldığı bir sanayi merkezidir. Marmara Bölgesi'nin nüfusu 23 milyondan fazladır. (2009 sayımında.) Kilometrekareye 250 kişiden daha fazla insan düşer.

Türkiye'de tarım alanlarının en iyi değerlendirildiği yer Marmara Bölgesi'dir. En fazla ekili dikili alan bu bölgede bulunur. Fakat bölge kendine yetmediğinden, dışardan ürün almaktadır. Bölgenin sağladığı iş istihdamı nedeniyle bölge hâlâ yoğun göç almaktadır.

Bölgeye bağlı 21 ada vardır. Adaların çoğunda yerleşim vardır. Ege Denizi'nde bulunan Gökçeada ve Bozcaada da Marmara Bölgesi sınınrları içindedir. Karadeniz'e kıyısı olan Kefken Adası bölgenin sınırları içinde bulunur

Akarsu ve göller

Bölge genelinde, küçük ölçekli olmalarına rağmen sık bir akarsu ağı vardır. Sakarya, Ergene, Susurluk, Meriç ve Biga Çayı bölgedeki başlıca akarsulardır. Bölge'de irili ufaklı birçok doğal ve yapay göl bulunur. Büyükçekmece Gölü, Küçükçekmece Gölü, Durusu Gölü, İznik Gölü, Sapanca Gölü, Uluabat Gölü ve Manyas Gölü, açık havası olan tatlı su gölleridir. Bunların haricinde özellikle Güney Marmara Bölümü'nde Biga Yarımadası üzerinde sulama yapılır

Bölgedeki millî parklar

1. Gelibolu Yarımadası Tarihî Millî Parkı (Çanakkale)

2. Kazdağı Millî Parkı (Balıkesir)

3. Gala Gölü Millî Parkı (Edirne)

4. Uludağ Millî Parkı (Bursa)

5. Manyas Kuş Cenneti Milli Parkı (Bandırma)

18

Gelibolu yarım adası

Manyas kuş cenneti

19

Uludağ

İç Anadolu Bölgesi

İç Anadolu Bölgesi, Anadolu'nun orta kısmında yer alan Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Türkiye'de gelişmiş bölgeler arasında yer alır. Bu konumu sebebiyle bu bölgeye "Orta Anadolu" da denir. İç Anadolu Bölgesi'nin yüz ölçümü 151.000 km² olup bu alan Türkiye topraklarının %21'ini kaplar.[1] Doğu Anadolu'dan sonra ikinci büyük bölgemizdir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi dışında diğer bölgelerin hepsiyle komşudur. Aynı zamanda Türkiye'de "tahıl ambarı" olarak da anımsanır.

Sanayi

Aksaray'da: Mercedes-Benz Türk Kamyon Fabrikası, Sütaş Süt Fabrikası, Balküpü Şeker Fabrikası, Un fabrikaları,

Sivas'ta: Lokomotif, benzin, motor, çimento ve inşaat malzemeleri sanayii ile devlet demir yollarının tren, vagon imalatı yapan TÜDEMŞAŞ fabrikası vardır.

20

Ankara'da: Makine, uçak, savunma sanayii, elektrikli ev aletleri, elektronik, dokuma, gıda ve içki, tarım araçları, çimento, alçı ve mobilya sanayii,elektrik üretimi-kömür madeni,trona madeni üretimi ve soda külünün ihracatı

Konya'da: Tarım araçları, besin, motor, çimento, süt ürünleri ve inşaat malzemeleri sanayi, EREĞLİ ŞEKER,Çumra Şeker Fabrikası,ILGIN ŞEKER fabrikası ve Konya şeker fabrikası bulunmaktadır.

Niğde'de: Rot başı fabrikası,halı fabrikası,şeker fabrikası,gazoz fabrikası,beton santrali,otomotiv yan sanayi

Kayseri'de: Halıcılık, mobilya, şeker fabrikası, yem, savunma sanayi, kimyasal ürünler, elektronik, beyaz eşya, cnc tezgah üretim sanayi, meyve suyu, pamuklu dokuma, pastırma ve sucuk üretim merkezleri gibi azami 1100 fabrika ile anadolunun üretim lokomotifi.

Kırıkkale'de: Orta Anadolu petrol rafinerisi, silah fabrikası, demir -çelik endüstrisi Eskişehir'de: Besin, yem, çimento endüstrisi, raylı sistemler, lokomotif(Tülomsaş),

hava sanayi(Tusaş,TEI) Yozgat'ta: Çimento,linyit kömür madeni,Şeker fabrikası,besin,tekstil Karaman'da : Bisküvi (Bifa, Saray), gofret, şekerleme, süt fabrikası (Halk). Tahıl

ürünleri, buğday, mısır, ayçekirdeği ve özellikle yurtdışına ihracı yapılan elma üretimi

Turizm

Kapadokya

21

Doğu Anadolu Bölgesi

Doğu Anadolu Bölgesi

22

Doğu Anadolu Bölgesinin NASA uyduları tarafından kışın çekilmiş bir görüntüsü, 20 Ocak 2004

Doğu Anadolu Bölgesi, Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Anadolu topraklarındaki konumunda doğuda yer alması nedeniyle Birinci Coğrafya Kongresi tarafından 1941 yılında böyle isimlendirilmiştir. Ülkenin, nüfus yoğunluğu ve nüfusu en az olan bölgesidir. Bunda bölgenin yüz ölçümünün büyük olması başlıca etkendir.Doğu Anadolu Bölgesinin yüz ölçümü 163 000 km2dir. Yüz ölçümü bakımından Türkiye topraklarının %21′ini kaplar. 2000 yılındaki nüfus sayımına göre bölgenin nüfusu 6 milyon 147 bin kişi civarındadır. Başlıca geçim kaynakları hayvancılık ve tarımcılıktır.

Ovalar ve platolar Bölgede dağlardan sonra en fazla alan kaplayan yerşekli platolardır. Platolar, Fırat ve Aras nehirlerinin kolları tarafından parçalanmıştır. En büyük platosu Erzurum-Kars Platosu'dur.

Birinci çöküntü kuşağını; Ardahan, Göle ve Çıldır Gölü, İkinci çöküntü kuşağını; Erzurum, Erzincan, Pasinler, Horasan ve Iğdır ovaları, Üçüncü çöküntü kuşağını ise; Malatya, Elazığ, Bingöl, Muş ve Van Gölü çanakları ve

bunlar içerisinde yer alan ovalar oluşturur. Göller ve nehirler Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan Aras ve Kura nehirleri sularını Türkiye toprakları dışarısında Hazar Denizi'ne dökerler. Fırat, Dicle ve Zap nehirleri ise sularını yine Türkiye dışarısında Basra Körfezi'ne dökerler.

Bölge akarsularının rejimi düzensizdir. Bunun nedeni; yağış rejiminin düzensizliği ve kış yağışlarının kar şeklinde düşmesidir. Kışın yağan karlar erimeden uzun süre yerde kaldığı için akarsuların debileri azalmaktadır. İlkbahar ve yaz aylarında eriyen karlar akarsuların debilerinin yükselmesine ve coşkun bir şekilde akmasına yol açar. Öte

23

yandan bölge akarsularının hidroelektrik enerji potansiyeli yüksektir. Bunun nedeni, yükselti ve eğimlerinin fazla olmasıdır.

Bölgedeki fay hatları üzerinde göller oluşmuştur. Türkiye'nin en büyük gölü olan Van Gölü başta olmak üzere Çıldır, Nazik, Erçek, Hazar, Balık ve Bulanık gölleri bölge sınırları içerisinde yer alır.

İklim ve bitki örtüsü[ Bölgedeki iklim karasal iklimdir. Sadece iki ilde, Elazığ ve Malatya illerinde bozkır bitki örtüsü görülür. Van Gölü'nün etkisi sayesinde Van ve çevre iller ılıman bir iklime sahiptir. Erzurum ili kışları soğuk olmasına rağmen yazları yemyeşil bitki örtüsüne sahiptir

Nüfus ve yerleşme

Türkiye'nin nüfus yoğunluğu en az olan bölgesidir. Bunda bölgenin yüzölçümünün büyük olması başlıca etkendir. 2000 yılındaki nüfus sayımına göre bölgenin nüfusu 6 milyon 147 bin kişi civarındadır.

Türkiye'deki coğrafi bölgeler arasında nüfus miktarı ve yoğunluğu yönünden önemli farklar bulunmaktadır. Bu farkların oluşmasında fiziki faktörler (iklim özellikleri, yerşekilleri, toprak özellikleri) ve beşeri faktörler (sanayileşme, tarım, yeraltı kaynakları, turizm, ulaşım) önemli rol oynarlar.

Diğer bölgelere göçün fazla yaşandığı bölge olan Doğu Anadolu Bölgesi'nde kırsal nüfus, kent nüfusundan fazladır.

Sanayi

Sanayi kuruluşları yetersiz olan Doğu Anadolu Bölgesi halkı geçimini, başta hayvancılık olmak üzere tarımdan sağlar. Bölgenin hayvancılığa çok elverişli olan ErzurumKars Bölümü’nde yüksek nitelikli sığırlar yetiştirilir. Çok sayıda küçükbaş hayvan besleyen göçer aşiretler yazın sürülerini bölgenin öteki kesimlerindeki yüksek yaylalarda otlatır.

Bitkisel üretime elverişli alanlar, bölge yüzölçümünün ancak %10'unu kaplar. Bu alanın büyük bölümünde tahıl ekimi yapılır. Tahıldan başka baklagiller, şeker pancarı, meyve, sebze, pamuk ve az miktarda da tütün yetiştirilir. Pamuk yetiştirilen kuytu Iğdır, Malatya ve Elazığ ovalarını yanı sıra Erzincan Ovası ile Van Gölü çevresinde meyve bahçeleri çok yer tutar.

Yalnızca büyük kentler çevresinde kurulan sanayilerin başlıcaları pamuklu dokuma, iplik, şeker, süttozu, un, peynir, yem, sigara ve çimento fabrikaları ile et kombinalarıdır.

Yeraltı kaynakları bakımından oldukça zengin sayılan Doğu Anadolu Bölgesi'nde; Afşin ve Elbistan'da linyit, Hekimhan ve Divriği yörelerinde

24

bakır, Alacakaya yöresinde krom,Maden yöresinde bakır, Keban ve Baskil yöresinde de gümüşlü kurşun erzurum-aşkale'de bor madeni yatakları bulunmaktadır. Keban ve Karakaya hidroelektrik, Afşin Elbistan termik santrallerı bölgenin başlıca enerji üretim kuruluşlarıdır.

Tarımsal alanları kısıtlı, sanayi işyerleri yetersiz olan bölge halkının artan nüfusu içinde işsiz kalan kesimi, ülkenin ekonomi olanakları daha gelişmiş olan yörelerine göç etmek zorunda kalmaktadır.

İshakpaşa sarayı

Van Gölü

25

Çifte Minereli Mederese

Güneydoğu Anadolu Bölgesi

Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Türkiye'ninyüzölçümü olarak en küçük bölgesidir.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Güneydoğu Torosların güneyinden Suriye sınırına kadar olan yerleri kaplar. Bölge doğu ve kuzeyden Doğu Anadolu Bölgesi, batıdan Akdeniz Bölgesi, güneyden Suriye ve kısa bir sınırla daIrak ile çevrilidir.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Türkiye'nin en düzlük bölgelerinden biri olup, bu düzlükler Arap Yarımadası'nın güneyindeki Hint Okyanusu'na kadar gider. Bölge etli ve baharatlı yiyeceklere sahip olan zengin bir mutfak kültürüne sahiptir.

Bölgenin kuzey kesiminde Toros dağ sırasının güney yamaçları ile birlikte ikinci bir kıvrımlı dağ kuşağı uzanır. Bölgenin ortasında 1938 m yükseltiye sahip sönmüş Karacadağ Volkanı yer alır. Bölgenin batısında ise Gaziantep Platosu üzerinde yükselen Kartal Dağları önemli yükseklik yapar. İç kesimlere gidildikçe iklim karasallaşır.

Karadağ’ın batısında Harran, Suruç, Ceylanpınar ve Birecik ovaları yer alır. Dicle nehri ve kollarının toplandığı Diyarbakır Havzası geniş olmayan ancak çok verimli bir ovaya sahiptir.

26

Karacadağ’ın batısındaki Şanlıurfa, Gaziantep, Adıyaman platoları Fırat ve kolları tarafından derin bir şekilde yarılmıştır. Karacadağ’ın doğusu ise daha engebeli bir yapı gösterir. Bu bölümün güneyinde Mardin-Midyat Eşiği yer alır.

Bölgenin iki önemli akarsuyundan biri olan Fırat, kaynağını Doğu Anadolu Bölgesi’nden alır. Bölgede ise Toroslar’dan gelen Kahta ve Karadağ’dan gelen küçük akarsularla beslenir. Güneydoğu Toroslar’ın güneye bakan yamaçlarından birçok kol halinde çıkan Dicle Nehri ise bölgenin diğer önemli akarsuyudur. Her iki akarsu da Basra Körfezi’ne sularını boşaltırlar.

Bölgede doğal oluşumlu göl yoktur. Ancak Fırat ve Dicle üzerinde kurulmuş baraj gölleri bulunmaktadır. Bölgenin ve ülkenin 2. en büyük baraj gölü olan Atatürk Barajı bu bölge sınırları içinde yer alır.

İklim

Bu bölümde Akdeniz iklimi görülür. Bölgenin içlerine doğru iklim karasallaşır. Kış sıcaklık ortalaması, Dicle Bölümü'ne göre daha yüksektir. Bölümün kış sıcaklık ortalaması 0 °C'nin altına pek düşmez. Yağış en fazla kış mevsiminde görülür. Yıllık yağış tutarı 700 mm dir. Yaz aylarında yağışların azalması ve sıcaklığın yüksek olması kuraklığı arttırmıştır. İç kesimlerde karasal iklim görülür.Son zamanlarda özellikle Diyarbakır çevrelerinde ekonomik anlamda büyük ilerlemeler kaydedilmiştir.

Bitki örtüsü

Bölgenin doğal bitki örtüsü bozkırdır. İç Anadolu bozkırlarına göre çok fakirdir. Bölgede antropojen bozkırlarda geniş yer kaplamaktadır. Ormanların en az olarak kapladığı bölge olan Güneydoğu Anadolu`da mevcut ormanların büyük bölümü de tahrip edilmiştir.

Ekonomi

Coğrafi yönden GAP'ın (Güneydoğu Anadolu Projesi) giriş kapısı, sanayisi ve ticari hacmi ile de GAP kalkınmasında temel teşkil eden Gaziantep ekonomik yönden çevresindeki 17 ili etkisi altında tutmaktadır.

Tarım ve hayvancılık Bölge ekonomisi Gaziantep dışında tarım ve hayvancılığa dayanır. Geniş düzlüklerin olması bölgede tarım için büyük bir avantaj iken, yaz kuraklığının şiddetli olması üretimi olumsuz etki en çok ihtiyaç duyan bölge lös adı verilen çok verimli topraklar bulunur. Bölgenin Dünyada en bilinen tarım ürünü antepfıstığıdır. Türkiye'de en çok yetişir. Ayrıcabuğday, pamuk, keten, susam, nohut, zeytin, incir, karpuz, kırmızı mercimekte yetiştirilir. Bölgede ağırlıklı olarak küçükbaş hayvancılık yapılır. Çok az

27

miktarda sığır da vardır.Ayrıca hayvancılığa dayalı olarak Diyarbakır'da Türkiye'de bir ilk olan Organize Hayvancılık Bölgesi kurulmaktadır.

Yeraltı zenginlikleri[ Bölge yeraltı kaynakları bakımından oldukça zengin sayılabilir. Fosfat ve linyitin yanında bölgede petrol de çıkarılır. Batman, Diyarbakır ve Kahta'da Türkiye'nin önemli petrol yatakları bulunur ve Batman rafinerisinin işlediği petrol bölgeden sağlanır.

Balıklı Göl

Urfa Kalesi

28

KARADENİZ BÖLGESİ DEĞERLENDİRME SORULARI 1.Türkiyenin en uzun nehri Kızılırmak Karadeniz Bölgesinde yer almaktadır( )

2.Çoruh nehri Trabzondadır( )

3.Yedigöller Milli Parkı Karadeniz sınırları içerisindedir( )

4………nehri Dünyanın en hızlı ve en derin nehridir.

5.Aşağıdakilerden hangisi Karadenizdeki doğal göllerden biri değildir?

A.Çağa gölü

B.Abant gölü

C.Melen gölü

D.Yedigöller

AKDENİZ BÖLGESİ DEĞERLENDİRME SORULARI

1.Türkiyenin en tatlı gölü Beyşehir gölü Akdenizdedir( )

2.Akdeniz Bölgesinin arazi yapısı engebeli değildir( )

3.Beyşehir bölgedeki doğal göllerdendir( )

4.Akdeniz bölgesi bitki örtüsünü ……., ……, …… oluşturur.

5.Akdenizde bölge turizminin en fazla geliştiği il hangisidir?

A.Antalya

B.Isparta

C.Adana

D.Hatay

29

EGE BÖLGESİ DEĞERLENDİRME SORULARI

1.Ali Ağa Petrol Rafinesi bu Bölgede değildir( )

2.Bölgenin en büyük şehri İzmirdir( )

3.Türkiyenin en uzun kıyı şeridi Ege Bölgesinde değildir( )

4.Ege Bölgesinde üretilen ……., ……., ürünlerinin sanayisi gelişmiştir.

5.Aşağıdaki illerden hangisi Ege Bölgesi sınırlarındadır?

A. Osmaniye B. Muğla C. Hatay D.Adana

MARMARA BÖLGESİNİN DEĞERLENDİRME SORULARI

1. Marmara Asya ve Avrupayı biribrine bağlar ( ) 2. Bölgede sanayi, ticaret, turizm gelişmedi ( ) 3. Yükseltisi en az bölgedir ( ) 4. Marmaranın en büyük kenti …..’dir. 5. Aşağıdakilerden hangileri marmaranın içersinde değildir. a) Gelibdu Yamadası Milli Oarkı b) Gala Gölü M.P c) Uludağ M.P d) Ilgca M.P

İÇ ANADOLU BÖLGESİ

1. Doğu Anadoludan sonra 2.büyük bölgedir. ( ) 2. İç Anadolu tahıl ambarı olarak anımsanır ( ) 3. Konyada en fazla …… fabrikasından ihracat yapılır. 4. Turizm açısından gelişmiş olan Nevşehirde …… önemlidir.

DOĞU ANADOLU

1. Nüfüsü en az olan bölgedir ( ) 2. Yüz ölçümü olarak 3.sırada gelen bölge doğu Anaduludur. ( ) 3. Başlıca geçım kaynagı …….. ve …….. ‘dir. 4. Doğu Anadolu iklimi hangisidir

a) Akdeniz b) Karasal c) Ilmerz d) Karadeniz

30

GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ

1. Yüz ölçümü olarak en küçük bölge ( ) 2. Doğu Anadoluda doğal oluşumlu göl vardır ( ) 3. Bu bölgede …… iklimi görülür. 4. ….. Güneydoğu petrol açısından zengin yerdir.

a) Batman b) Malatya c) Erzurum d) Muş

SON TEST

1. Türkiye'nin en büyük coğrafi bölgesi ………… en küçük ise ………… Bölgesi'dir. a) Marmara-Karadeniz b) Akdeniz- Doğu Anadolu c) Doğu Anadolu –Güneydoğu Anadolu d) İç Anadolu-Marmara 2.Nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu bölge ………… dır. a) Marmara b) Akdeniz c) Doğu Anadolu d) İç Anadou

3.…… ve ………… Bölgelerinde dağlar kıyıya palalel uzanır.

a) Karadeniz- Marmara b) Karadeniz-Akdeniz c) Akdeniz- Doğu d) İç Anadolu-Doğu Anadolu

4.Türkiye'de iklim, bitki örtüsü ve tarım ürünü çeşitliliğinin en fazla olduğu bölge ………… dir. a) Akdeniz b) Karadeniz c) Marmara D) İç Anadolu

5. Maden çeşitliliğinin en fazla olduğu Yukarı – Fırat Bölümü ………… bölgesindedir a) Doğu Anadolu b) Güney Anadolu c) Marmara d) Karadeniz

6. Orta Fırat ve Dicle Bölümü'nü ………… volkanik kütlesi birbirinden ayırır. a) Karacadağ b) Kahta c) Toros d) Karadağ

7. İç Anadolu'nun ülke ekonomisine en önemli katkısı ………… ve …………

alanındadır a) Tarım-Küçükbaş Hayvancılık b) Turizm-Sanayi c) Fabrikalar- Hayvancılık d) Turizm – Tarım

31

8. Akdeniz Bölgesi'nde yer alan ………… ve ………… nehirleri Çukurova'yı sulamaktadır. a) Seyhan-Ceyhan b) Amuderya-Marmara c) Basra – Hazar d) Nil-Amazonka

9. Türkiye'de en çok termik santral ………… Bölgesi'nde yer alır.

a) Ege b) Marmara c) Akdeniz d) Karadeniz

10. Türkiye'de orman alanlarının oranının en az olduğu coğarfi bölge Güneydoğu Anadolu Bölgesi'dir. a) Doğru b) Yanlış

KAYNAKÇA

www.cografya.gen.tr

www.dersimiz.com

www.sosyal-bilgiler.com/turkiye

http://www.bijenweb.com/turkiye

.