Uczniowie niesłyszący Uczniowie niesłyszący i słabo słyszącyi słabo słyszący

Pojęcie głuchoty

”Głuchym nazywamy człowieka, który jest pozbawiony słuchu, a więc i treści słuchowych płynących ze świata, i który wskutek tego znajduje się w gorszych warunkach niż słyszący w pracy poznawczej i przygotowaniu do życia społecznego. Rozumienie mowy ludzkiej tą drogą staje się dla niego niemożliwe, a w pracy i wszelkich potrzebach życia słuch nie ma dla niego żadnego znaczenia” M. Grzegorzewska

Termin „głuchy” oraz termin „głupi” etymologicznie wywodzą się z tego samego prasłowiańskiego pnia. Etymologia tych wyrażeń informuje nas jak w dawnej słowiańszczyźnie oceniano możliwości umysłowe osób niesłyszących. Brak słuchu w znacznym stopniu utrudnia przecież porozumiewanie się ze słyszącymi i zrozumienie otaczającego świata.

Surdopedagogika obejmuje cały okres życia niesłyszących, ze szczególnym zwróceniem uwagi na wiek przedszkolny, a także poszkolny. Problem kształcenia i wychowywania niesłyszących zwraca uwagę surdopedagogów na zagadnienie integracji społecznej i jej związku z wszechstronnym rozwojem niesłyszącego.

Rewalidacja (łac. validus – zdrowy, mocny i re - znów) rozumiana jest jako proces polegający na wyposażeniu jednostki odbiegającej od normy w wiedzę i umiejętności pozwalające na włączenie się w nurt otaczającego życia społecznego, przystosowanie do życia, które może zapewnić dobre samopoczucie. Rewalidację cechuje rozciągłość w czasie.

Klasyfikacja według stopnia utraty słuchu:

1. Głuchota całkowita - stan zupełnego braku uczynnienia analizatora słuchu, brak percepcji dźwięków - głuchota totalna 2. Głuchota częściowa - słyszenie obniżone w różnym stopniua) Głusi z resztkami słuchu - mają nikłe pozostałości słyszenia. Ubytek słuchu przekracza 80 dB. Resztki te są niedostateczne przy pracy wymagającej słuchu. b)Niedosłyszący - ubytki słuchu 40-80 dB, mogą korzystać systematycznie z analizatora słuchowego, muszą stosować jednak protezy, tj. aparaty wzmacniające.

Głuchy - osoba, u której ubytki słuchu nie pozwalają na normalny rozwój mowy ustnej. Głuchoniemy - osoba, która wskutek głuchoty nie opanowała mowy, nie posługuje się nią i nie rozumie jej na drodze odczytywania z ust. Niedosłyszący - osoba, u której ubytki słuchu pozwalają opanować mowę w sposób naturalny Ogłuchły mówiący – osoba, która opanowała mowę, ale utraciła słuch w późniejszym okresie życia.Niesłyszący – każda osoba z uszkodzeniem słuchu w stopniu znacznym i głębokim.Obecnie pojęciem obejmującym wszystkie osoby z niepełnosprawnością słuchową jest termin osoba z uszkodzonym słuchem.

Klasyfikacja według kryterium

pedagogicznego K.Kirejczyk:

1. Dzieci słabo słyszące - ubytek słuchu 20 dB, nieznaczny. Mowa rozwija się normalnie i nie różni się od mowy osób prawidłowo słyszących. 2. Dzieci niedosłyszące - utrata słuchu wynosi około 40 dB, nie słyszą mowy z dalszej odległości. Mowa nie w pełni wyraźna, wadliwa wymowa niektórych spółgłosek. 3. Dzieci o średniej głuchocie - utrata słuchu około 60 dB, słyszą i rozumieją zdania wypowiedziane jedynie podniesionym głosem. Mowa poważnie niedorozwinięta, ograniczona liczba słów, zniekształcona, niewyraźna artykulacja.

4. Dzieci o poważnej głuchocie - utrata słuchu 70-90 dB. Kontakt słowny z tymi dziećmi niemożliwy, jeżeli znają kilka słów, to z reguły źle, niezrozumiale je wymawiają. 5. Dzieci o całkowitej głuchocie - utrata słuchu 90 dB i więcej. Nie słyszą najbardziej podniesionego głosu i żadnego słowa. Porozumiewanie za pomocą mowy niemożliwe.

ETIOLOGIA GŁUCHOTY

Przyczyny głuchoty mogą być następujące: 1. Wrodzone a) Głuchota dziedziczna-dominująca i recesywna, może występować raz na kilka pokoleń.b) Głuchota w okresie płodowym. - Czynniki związane z wpływem organizmu matki, choroby (wirusowe) zwłaszcza przebyte w czasie ciąży (różyczka, kiła, gruźlica) złe warunki zdrowotne i psychiczne, zatrucia pokarmowe, silne urazy, nadużywanie tytoniu, alkoholu, lekarstw

2. Głuchota związana z aktem porodu i okresem okołoporodowym- Zbyt szybki lub zbyt wolny poród (niedotlenienie płodu), nieudana interwencja lekarza (poród kleszczowy) 3. Występujące w okresie życia pozapłodowego – głuchota postnatalna i występująca w ciągu życia - wpływ chorób, które uszkadzają słuch: zapalenie mózgu i opon mózgowych (2 pierwsze lata życia), choroby zakaźne takie jak: błonica, płonica, dur brzuszny, koklusz i inne. - urazy zewnętrzne; wypadki (uderzenia, skaleczenia, wielki uraz akustyczny itp.), niekorzystne warunki pracy zawodowej, nadmierny hałas

Społeczne i komunikacyjne problemy osób niesłyszących

Zaburzenie słuchu wpływa na postrzeganie świata.

- bodźce słuchowe płyną ze wszystkich kierunków, dzięki czemu człowiek jest w nieustającym kontakcie z otaczającą go przestrzenią,- słuch informuje także o wydarzeniach poza zasięgiem wzroku,- słuch zapewnia ciągłość kontaktu,- wrażenia akustyczne lub mowa sterują odbiorem wrażeń wzrokowych,

- bodźce akustyczne działają stymulująco poprzez stałe pobudzanie ciekawości, zainteresowania i uwagi,- wrażenia słuchowe mogą zapowiadać nadchodzące wydarzenia,- słuch i mowa wewnętrzna wykształcona w procesie komunikacji sterują zachowaniem człowieka- bodźce słuchowe mają wpływ na kształtowanie się osobowości poprzez przekaz emocji i uczuć,- odbiór mowy warunkuje nawiązanie i podtrzymanie kontaktów społecznych.

Problemy dziecka wynikające z wady słuchu:

- ma ograniczone zdolności nabywania umiejętności językowych- wadliwa artykulacja- opóźniony rozwój mowy oraz mniejszy zasób słownictwa- częściej robi błędy na tle niewłaściwych skojarzeń semantycznych- błędy w pisaniu, czytaniu, liczeniu oraz błędy gramatyczne-trudności z dostrzeganiem różnego rodzaju związków i zależności- trudności z rozwiązywaniem problemów w sposób twórczy oraz z odnoszeniem do praktyki zdobytej wiedzy.

Myślenie dzieci głuchych

Myślenie jest najbardziej złożonym procesem poznawczym, zawierającym się w uogólnionym i pośrednim odzwierciedlaniu rzeczywistości, jest ściśle związane z mową zarówno w rozwoju jak i w funkcjonowaniu.

Najlepiej obrazuje to zdanie: "mowa jest narzędziem myślenia". Dlatego też u dzieci głuchych, które opanowują mowę nie tylko później niż słyszące, ale opanowują ją w sposób niepełny i niedoskonały, można oczekiwać większych swoistości w rozwoju procesu myślenia, w porównaniu z innymi procesami poznawczymi.

Czynności umysłowe dzieci głuchych często odznaczają się stereotypowością, wynikającą z chęci naśladowania wcześniej zaobserwowanych wzorów postępowania. Ciężko im oderwać się od swych uprzednich doświadczeń.

Początkowo surdopedagogów szczególnie interesowały procesy myślenia abstrakcyjnego. Sądzono bowiem, że myślenie abstrakcyjne jest zależne od rozwoju mowy, więc niektórzy badacze sądzili, że głusi nie są zdolni do myślenia abstrakcyjnego. Okazuje się, że abstrakcja, tak jak inne operacje myślowe, formuje się w naturalny sposób w praktyce.

Jednak większość surdopsychologów zgadza się z faktem, że w zakresie wyższych form abstrakcji głusi uzyskują wyraźnie gorsze wyniki od słyszących co jest spowodowane deprywacją językową. Przyczynami takiego stanu rzeczy są: bierność postawy głuchych, ich słaba spontaniczna motywacja do wysiłku intelektualnego, brak inicjatywy i odkrywczości oraz schematyzm i sztywność myślenia.

Cechy te nie wynikają z samego faktu występowania głuchoty, ale są efektem specyficznego stosunku otoczenia wobec dzieci głuchych oraz systemu nauczania tych dzieci (postawy rodziców, nauczycieli).

Czynniki warunkujące powodzenie w integracji

Czynniki warunkujące powodzenie społecznej integracji dziecka w szkole dzieli się na dwie sfery: - zewnętrzne, czyli związane z przystosowaniem środowiska pod względem technicznym, dydaktycznym i organizacyjnym do potrzeb rozwoju i nauki ucznia z niepełnosprawnością - czynniki wewnętrzne, które dotyczą zróżnicowanych właściwości dziecka niepełnosprawnego.

Istotne jest zainstalowanie urządzeń wspierających rozwój dziecka oraz zapewnienie pomocy rehabilitacyjnych.Aby dziecku lepiej się funkcjonowało warto zapewnić:- odpowiednie warunki akustyczne, uważnie obserwować dziecko i to, czy jego aparat wspomagający działa poprawnie.- odpowiednie miejsce w klasie (przy oknie, w pierwszej ławce)

Ważna jest też aktywizacja takiego ucznia, włączanie go w tok zajęć na miarę jego możliwości poprzez pytania.Nauczanie i rozwijanie mowy dziecka niesłyszącego powinno odbywać się w toku zabawy, ponieważ wtedy występują najkorzystniejsze warunki do kształtowania umiejętności językowych. Zabawy spełniają różnorodne zadania poznawczo - kształcące.

METODY KSZTAŁCENIA

Jedna z podstawowych zasad nauczania głuchych zakłada integrację wiadomości, umiejętności i języka w procesie kształcenia uczniów. Dla ogólnego rozwoju dzieci głuchych ważne znaczenie ma sprawność w posługiwaniu się zasobem leksykalnym, który przyswajają sobie w ciągu całego procesu nauczania.Wyrażenie "rozwijanie sprawności językowej" oznacza pracę nad opanowaniem języka.

W.Okoń: "sprawność" - to termin oznaczający zazwyczaj dobrze opanowaną umiejętność lub nawyk wykonywania jakichś czynności praktycznych. Sprawność osiąga się pod wpływem ćwiczenia.

Sprawność językową można traktować jako osiągnięcie celu w nauczaniu języka dzieci z uszkodzeniami słuchu.T.Gałkowski stwierdza, że "....sprawności językowe dzieci głuchych winny być przyswojone w takiej mierze, by stały się skutecznym narzędziem komunikacji. Na doskonalenie metod nauczania głuchych wpływają badania nad zagadnieniem rozwijania sprawności językowej głuchych w toku procesu dydaktycznego szkoły.

Nauka języka

Metodyczna nauka języka odbywa się według następującej kolejności: najpierw dziecko zapoznaje się z językiem w formie pisma. po pewnym czasie uczy się odczytywania mowy z ust, za tym następuje rozwój struktur czuciowo – dotykowych, w końcu nauka mowy.Ważnym etapem w nauczaniu języka jest nauka odczytywania mowy z ust. Aby tę wiedzę zdobyć najpierw niezbędna jest nauka mowy, początkowo za pośrednictwem zmysłu dotyku. Dziecko głuche uczy się pojedynczych głosek, przez dotyk ujmuje się rytm, natężenie, tempo (struktury dotykowo - czuciowe).

Kształcenie resztek słuchu u dziecka z

jego uszkodzeniem to nauczanie słyszenia ze zrozumieniem. Polega to na różnicowaniu poszczególnych dźwięków, szczególnie dźwięków mowy ludzkiej. Istotne są ćwiczenia śpiewu, gry na instrumentach, rozróżnianie dźwięków o różnej głośności, kroków, dzwonka, odkurzacza, szumu wody itp.

Umożliwia to: - kształtowanie uwagi ukierunkowanej na otoczenie dźwiękowe-rozwój dźwiękowej strony języka przez przyswajanie rytmu i dynamiki mowy, melodii i barwy w powiązaniu z językiem- utworzenie „środowiska akustycznego” z bodźcami dźwiękowymi- korekcji wymowy

Jak porozumiewać się z dzieckiem

niesłyszącym? Metoda migowa – ideograficzna, tworzyła się od początków opieki nad głuchymi. Polega na porozumiewaniu się, przy pomocy umownych znaków migowych określających dane pojęcie (osoby, rzeczy, zjawiska, czynności itp.). Daktylografia - mowa palcowa. Daktylografia to forma porozumiewania się oparta na odpowiednich układach palców jednej lub obydwu dłoni. Każdej literze lub liczbie odpowiada określony znak daktylograficzny.

Metoda ustna – oralna. Wykorzystuje ona różne drogi kontaktu prowadząc do opanowania przez niego mowy ustnej. Metoda kombinowana - składa się na nią stosowanie w procesie porozumiewania się: mowy ustnej w formie graficznej lub dźwiękowej, alfabetu palcowego i znaków migowych.

Metoda totalnej komunikacji – to zdolność porozumiewania się za pomocą wszystkich dostępnych środków, jakimi są: -ekspresja słowna -wzrokowa percepcja wypowiedzi, -systemy językowo-migowe -mimika i pantomima -systemy ustno-manualne daktylofazja, daktylografia, fonogesty

Język migowy

Jest to tzw. „język naturalny” charakteryzujący się używaniem wzroku zamiast słuchu do porozumiewania się.Na komunikat w języku migowym składają się znaki manualne, mimiczne oraz ruchy wykonywane głową lub tułowiem. Wbrew popularnym poglądom nie istnieje jeden ogólnoświatowy język migowy, ale wiele w pełni wykształconych języków, których zasięgi nie zawsze pokrywają się z zasięgami języków mówionych.

Polski Język Migowy to język, którym posługują się głusi w Polsce. PJM jest pierwszym językiem dzieci, których obydwoje rodzice są głusi. Ważną rolę w komunikatach PJM odgrywają elementy niemanualne, w szczególności: położenie tułowia i głowy (odchylenia, zwroty) oraz mimika. Występowanie tych elementów należy do specyfiki języka.

Stokoe (1965) wymienia trzy parametry, z których da się wywieść strukturę poszczególnych znaków migowych:

1. Układ ręki – 19 podstawowych typów (jak np.. zaciśnięta pięść, wysunięty palec wskazujący) i cechy dodatkowe (np.. miejsce stykania się palców)

2. Miejsce realizacji znaku – 12 miejsc na ciele3. Przebieg ruchu – 24 ruchy podstawowe i zespoły

ruchów Dzięki równoczesnemu użyciu różnych środków przekazu

(twarz, ręka, ciało) można przekazać jednocześnie wiele jednostkowych informacji.

Funkcje języka pełniące role w życiu

człowieka: 1. funkcja komunikatywna - język umożliwia porozumiewanie się między sobą,2. funkcja społeczna - m.in. międzynarodowy i narodowy dorobek kulturalny,3. funkcja poznawcza - język, łącząc się z myśleniem, umożliwia uogólnione poznanie rzeczywistości.4. funkcja ekspresywna - mowa oddziałuje na rozmówcę, możemy wpływać na świadomość innych ludzi, wyrażać myśli, uczucia.5. funkcja regulacyjna - możemy wpływać na własne zachowanie oraz zachowania innych ludzi.

Język osoby niesłyszącej

Język osób niesłyszących, a przede wszystkim dzieci, jest specyficzny. Charakteryzuje się ubogim zasobem słów. Głównie składa się z rzeczowników i z czasowników. W znacznie mniejszym zakresie występują w nim pozostałe części mowy, jak: przymiotniki, zaimki i przyimki, przysłówki, spójniki, liczebniki oraz jedna partykuła „nie”. Najlepiej rozumiany i przyswojony jest zaimek osobowy „ja”.

Najczęściej nie są rozumiane i rozróżniane deklinacje.Zakres rozumianych słów i wypowiedzi dotyczy najbliższego środowiska i jest bezpośrednio związany z wydarzeniami, w których dziecko uczestniczy. Rozumienie struktur gramatycznych także sprawia wiele trudności, a przyswojenie reguł ułatwiających poprawne ich stosowanie trwa długo. Proces uczenia się języka jest bardzo powolny i zależny od indywidualnych predyspozycji.

Rozwijanie sprawności językowej Dziecko głuche ma inne warunki kształtowania mowy niż dziecko słyszące. Warunki rozwoju niemowląt – słyszących i głuchych są różne. Niesłyszące niemowlę nie odbiera np. pieszczotliwej mowy osoby dorosłej, aby je uspokoić, gdyż nie postrzega mowy i nie reaguje też na intonację. U dziecka głuchego gaworzenie nie występuje i kształtowanie mowy ustnej nie odbywa się samodzielnie, bez specjalnego nauczania. Kształtowanie się mowy u dzieci głuchych w początkowych etapach nauczania języka wygląda tak, że najpierw tworzą się wzrokowe obrazy wzmacniane wrażeniami ruchowymi. Dzięki wzrokowemu spostrzeganiu wyrazów napisanych, tworzą się u głuchych wyobrażenia o sygnałowych funkcjach wyrazów i ich budowie fonetycznej.

Trudności językowe

Posługując się symbolami o wysokim stopniu abstrakcji, jesteśmy w stanie wykorzystywać doświadczenie innych, dostosowując je do własnych potrzeb. Aby sprawności językowe mogły zostać przyswojone w takiej mierze, by stały się skutecznym narzędziem komunikacji, dziecko musi zdobyć umiejętności fonologiczne i semantyczne języka. Niezbędnym warunkiem dla rozwoju językowego jest posiadanie pewnego zasobu pojęć, zdobytego pod wpływem codziennych doświadczeń. U dziecka głuchego występuje specyficzne ograniczenie do sfery wzrokowej.

Te formy językowe, jak przysłówki lub przyimki zawierają bogatą treść abstrakcyjną, wyrażającą stosunki między przedmiotami i zdarzeniami. Dzieci głuche mają poważne trudności właśnie z opanowaniem zdolności posługiwania się i rozumieniem tych form językowych. Niesłyszący pomijają językowe znaki stosunków m.in. dlatego, iż wydaje się im, że rozumieją myśl zawartą w zdaniu, gdy tylko rozumieją znaczenie poszczególnych nazw. Stąd łączą mechanicznie sąsiadujące ze sobą wyrazy, które nie pozostają w związku ani semantycznym, ani gramatycznym. Głusi nie rozumieją również przenośnego znaczenia nawet tych wyrazów, których znaczenie dosłowne rozumieją.