Ünite 1

TEMEL MAKRO KTSAD BRMLER VE LKLER

Temel Makro ktisadi Birimler ve likiler

Mikro ktisattan Makro ktisata: Tarihsel Sre

Makro ktisadi Birimler Makro ktisadi likiler Makro ktisat Teorisi ve Makro

ktisat Politikas Makro ktisat Politikasnn

Amalar, Aralar ve Trleri

MAKRO KTSAT Prof. Dr. Selim

BAAR

HED

EFLE

R

Bu niteyi altktan sonra; Mikro iktisat ve Makro iktisat

ayrmn kavrayabilecekMakro iktisatta yer alan birimleri

ve piyasalar renebilecekMakro iktisadn ortaya k

srecini anlayabilecekMakro ekonomi politikalar

hakknda bilgi sahibi olabileceksiniz.

NTE

1


GR

TEMEL MAKRO KTSAD BRMLER VE LKLER Makro iktisat, iktisat biliminde bir yaklamn addr. ktisat, toplumlarn

kar karya olduu kt kaynaklarla snrsz insan ihtiyalarn karlama sorununu zmek iin retim, tketim ve blm yasalarn aratran bir sosyal bilim disiplinidir. Makro iktisat ise bu aratrmay bir ekonominin btnn ele alarak enflasyon, byme, isizlik ve d ekonomik denge gibi makro sorunlar inceleyen iktisat daldr. Makro iktisatlar, bu sorunlara zm ararken hane halklar, firmalar, hkmet ve d lem arasndaki karlkl ekonomik ilikileri ele alrlar.

ktisat biliminin dier bir yntemi olan Mikro iktisat, birey ve firma gibi birimlerden hareket ederek genellemeler yapar. Burada bireyin ve firmann davranlarnn ekonomideki tm bireyler ve firmalar iin geerli olduu kabul edilmektedir. rnein bir tketici bir maln fiyat arttnda ondan daha az, fiyat azaldnda daha fazla satn alr eklindeki bir genelleme ile tm tketicilerin ayn ekilde davrand varsaylr. Benzer ekilde bir firmann ncelikli amacnn kr elde etmek ve bu kr maksimum klmak olduu biimindeki bir grn ekonomideki tm firmalar iin geerli olduu kabul edilmektedir.

Makro iktisat ise yukarda belirtildii gibi ekonomiye btncl olarak yaklaan bir yntemdir. Makro kelimesi Yunanca Macros (Byk) kelimesinden gelmektedir. Ekonomiye btncl bakmann sonucu olarak makro iktisatta tek tketicinin davranndan hareket edilmez, tm tketicilerin davranlarndan hareket edilir. rnein mikro iktisatta tek tketicinin harcama davran ele alnrken, makro iktisatta ekonomideki tm tketicilerin harcamalarna baklr. Yine mikro iktisatta tek reticinin veya satcnn davran aratrlrken, makro iktisatta tm firmalar tarafndan ortaya konulan davranlar incelenir. Bunlara ilave olarak makro iktisatta devletin ya da kamu sektrnn ekonomideki yerine (kamu ekonomisi) nem verilir. Bunun dnda lke ekonomisinin dier lke veya lke gruplar ile ekonomik ilikileri de ele alnr (uluslararas ekonomi).

Makro iktisatta ele alnan konulara gnlk gazetelerde, dergilerde ve televizyonlardaki eitli programlarda hemen her gn rastlanr. Gnmzde sadece ekonomi kapsaml gazeteler, dergiler ve televizyon programlar hatta televizyon kanallar faaliyet gstermektedir. sizlik, enflasyon, byme cari aklar konut piyasalar, merkez bankalarnn kararlar, dviz kuru, borsa, altn, faiz oranlar, d ve i borlar gibi makroekonomik parametreler gnmzde hemen herkes tarafndan takip edilmektedir. Globallemenin hzla yayld gnmzde ABD, AB, in ve Japonya gibi lkelerdeki ekonomik gelimeler de dier lkelerin ekonomilerini dorudan ya da dolayl olarak etkileyebilmektedirler. ABDnin mortgage krizi ile ilgili ald nlemler, ABnin Yunanistan ekonomisi iin ngrd destekler ve nlemler, Avrupadaki ii eylemleri, OPECin petrol politikalar, blgesel gelimeler ve siyasal istikrarszlklar gibi tm gelimeler lkelerin iktisadi parametrelerini etkileyebilmektedir.

D piyasalar yannda lkenin iktisadi ve siyasi istikrar, sosyal gvenlik nlemleri, merkez bankalarnn para politikalar, kamu mali ynetiminin vergi ve harcama politikalar, genel ve yerel seimler gibi birok etken, ekonomiyi dolayl ya da dolaysz olarak etkilemektedir.

te makro iktisat bir ekonominin ileyiini btncl olarak ele alrken lkedeki veya lkenin ekonomik ilikide bulunduu lkelerdeki iktisadi gelimelerin etkilerini de dikkate alr.

Makro iktisadi olaylar

gnlk hayatn bir paras

durumundadr.

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi 2


Mikro iktisat ile makro iktisat ekonomi biliminin temel iki yaklam olmakla birlikte bu yaklam farkll bazen analizlerde nemli farkllklara yol aar. rnein mikro adan dnldnde geliri sabit olan bir kiinin tasarrufunu artrmas o kiinin daha fazla zenginlemesine yol aar. Ancak bir lkedeki harcama birimleri gelirleri ayn iken daha fazla tasarruf ederlerse toplum zenginlemek yerine fakirleecektir. nk bireylerin topluca yapt bu tasarruflar lkedeki toplam gelirin-retimin baml olduu tketimin (talep) ve yatrmlarn azalmasna sebep olacaktr. Tasarruf paradoksu denilen bu olay mikro bak as (birey) iin geerli olan her eyin makro (toplumsal) adan geerli olamayabilecei sonucunu dourur. Bir baka deyile, tekil olarak geerli olan her olay toplum dzeyinde mutlaka geerlidir denilemez. Bu durum terkip hatas (fallacy of composition) olarak adlandrlr. Terkip hatas tasarruf paradoksu rnek verilerek J. M. Keynes tarafndan ileri srlmtr.

Mikro iktisat ile Makro iktisadn birbirinden ok da ayr ya da bamsz olmadn ileri sren iktisatlar da vardr. Son yllarda makro iktisadi analizin gl olabilmesi iin mikro temelinin salam olmas gerektiine dair grler nem kazanmtr. Bu grlerden biri de R. Lucasa aittir. Lucas Kritii olarak adlandrlan gre gre hkmetlerin makro iktisat politikalar izledikleri durumlarda bu politikalarn baars bireylerin davranlarna baldr. Bu nedenle bireysel davranlar ele alan mikro yaklam dikkate alnmakszn makro politikalar kullanlmas elde edilmesi beklenen sonulara ulalamamasna yol aabilir.

MKRO KTSATTAN MAKRO KTSADA: TARHSEL SRE

Makro iktisadi yntemin daha iyi anlalabilmesi iin zellikle sanayi devriminden sonra yaanan gelimelere ksaca bakmak yararl olacaktr.

Bilindii gibi ngiltere bata olmak zere Bat lkeleri gemite dnya zerinde Uzak Doudan Afrika ve Amerikaya kadar uzanan geni bir corafyada birok smrgeye sahiptiler. Bu smrgelerden ok sayda ve miktarda doal kaynak gelimi ticaret filolarnn da katks ile gerek dorudan kullanm iin gerekse hammadde olarak Avrupaya tanyordu. Bu dnemde icatlarn retimde kullanlmas ve zellikle buhar gcnden yararlanlmas ile birlikte makineleme ve kitle retimine gei yaanmtr. Emek ise kylerden kentlere akn eden isizler ordusundan kolaylkla salanabilmitir. Nitekim Rnesans ve Reform hareketleri Avrupann sosyal yapsn deitirmi, teden beri Avrupann byk ksmnda geerli olan derebeylik sistemini ykmtr. Daha nce derebeyi olan Kont, Lord, vb. toprak sahiplerinin yannda hibir sosyal gvenceye ve crete sahip olmadan adeta kle durumunda alan kyller (serfler) ehirlere akn etmeye balamlardr.

Sonuta ucuz hammadde, teknolojik geliim ve bol emek bir araya geldiinde yksek hacimli retim miktarlarna ulalmtr.

lerleyen blmlerde daha detayl olarak aklanaca gibi bu dnemde Avrupada Klasik-Neoklasik ekol olarak adlandrlan bir iktisat anlay mevcuttu. Bu gr, kiinin ve firmann ekonomik karlarn maksimum yapmaya alt varsaymndan hareket eder. Birey ve firmalarn bu ekilde hareket etmelerinin tm toplumun refahn en yksek noktaya karaca varsaylr. Bu grn dier bir varsaym retimde her arzn kendi talebini yarataca eklindedir. retilen her mal satlr ve bu sattan gelir elde edenler bu gelirin tamamn harcama ya da banka tasarrufu eklinde ekonomiye geri kazandrrlar. Banka ve faiz sistemi yastk alt tasarrufu engeller. retimde tam istihdam yani tam alma vardr ve isteyen herkes i bulabilir. Bunun tek art devletin ekonomiye zellikle asgari cret gibi

Mikro iktisat ile makro

iktisat, iktisat bilimindeki iki temel

yaklamdr.



mdahalelerde bulunmamasdr. Klasik anlay, iktisat teorisi balamnda mikro iktisadi bir tahlile dnm ve kiiden ve firmadan hareket edilmesi benimsenmitir.

Yukarda ksaca zetlenmeye allan Klasik-Neoklasik ekoln zellikle Avrupa ve ABDde yaygn kabul grmesi sonucunda retim hzla artmtr. Ancak retim srecinde alan iiler devlet mdahalesinin olmamasnn etkisiyle de olduka dk cretlerle uzun alma saatleri boyunca almak durumunda kalmlardr. Firmalar daha fazla kr elde etmek iin alanlarna daha dk cret demeye balamlar, ancak ekonomideki tm firmalar alanlarna daha dk cret dedike ekonomide genel satn alma gcnn azalmas sonucu ortaya kmtr. Ekonomideki cretlerin dk olmas ekonomide mal ve hizmet saysnn ve miktarnn fazla, onu satn alacak harcama gcnn dk olmas sonucunu dourmutur. Bu durum 1929 ktisadi Buhran ya da Byk Buhran (Byk Depresyon) ile sonulanm ve gelimi lkelerde mal arz satn alma gcndeki d nedeniyle mal talebini amaya balamtr. Bu durumda firmalarn elinde nemli stoklar birikmeye balamtr. Satlarn azalmas ve stoklarn artmas ile birlikte iten karmalar balam ve isizlik hzla yaylmtr. Satlar azalan firmalar ise iflaslarla karlamtr. Kriz zellikle madencilik sektrnde nemli derecede hissedilmi, benzer ekilde inaat faaliyetleri durma noktasna gelmitir. Byk depresyonun etkisi uzun yllar srm isizler ve evsizler gibi artm, baz insanlar karnlarn doyurabilmek ve yaamlarn srdrebilmek iin kentlerden tekrar krsala ynelerek tarmsal faaliyetlere balamlardr.

Byk Bunalm dnyada yaklak 50 milyon insann isiz kalmasna, yeryzndeki toplam retimin %40 azalmasna yol am, lkeler aras ticaretin %65 orannda dmesine sebep olmutur.

Klasik-Neoklasik Yaklam eletiren ngiliz ktisat John Maynard Keynes 1936 ylnda yazd stihdam para ve Faizin Genel Teorisi adl eserde 1929 krizinin ekonomide devlet mdahalesinin olmamasndan kaynaklandn ileri srmtr. Keynese gre Klasik-Neoklasik Yaklamn uygulanmas sonucunda den cretler lkedeki toplam talebi azaltmtr. Bu nedenle ekonomideki olaylarn aklanmas iin btncl bir yaklam gelitirilmesi gereklidir. te Keynesin grlerini aktard eserin yaynland 1936 yl makro iktisadn bir disiplin olarak ortaya kt tarih olarak kabul edilmektedir.

MAKRO KTSAD BRMLER Makro ktisadi Yaklamda bir lkede 4 temel iktisadi birimin olduu kabul

edilir: Hanehalklar ekonomideki tm aileleri kapsamaktadr. Makro analizde

hane halklarnn retim srecinde emekleri ile yer aldklar, bu cret gelirini firmalardan elde edilebildikleri gibi kamu kesiminden de elde edilebilecekleri kabul edilir. Hanehalklar firmalarn hisselerinden satn alarak kr pay da elde edebilirler. Bunun yannda devlet tahvili gibi aralardan satn alarak hkmetlerden faiz geliri elde edebilirler. Geliri dk olan hanehalklar devletten karlksz demeler (transferler) alabilirler.

Hanehalklar yukarda sralanan kaynaklardan elde ettikleri gelirleri ile lke iinde ya da dier lkelerde retilen mal ve hizmetleri satn alrlar. Ksacas makro iktisattaki tketim davranlar hanehalklar-aileler zerinden ele alnr. Hanehalklar devlete elde ettikleri gelir zerinden ya da tkettikleri mallar zerinden de vergi derler.

Makro iktisadn ortaya

kmasndan nce Klasik-Neoklasik anlay

hkimdi.

Hanehalklar, firmalar,

kamu kesimi ve d alem, makro

iktisattaki temel ekonomik birimlerdir.



Firmalar: Firmalar lkedeki zel sektrn tamamn temsil etmektedir. lkede retim srecinde yer alan zanaatkrlar, ustalar ve kk lekli iletmeler de firmalar olarak ele alnr. Makro iktisatta firmalarn hanehalklarndan emek kiraladklar ve onlara bu emek karlnda cret dedikleri kabul edilir. Hanehalklar firmalarn hisselerine ortak olduklarnda ise firmalar kr pay derler. Firmalarn rettikleri mal ve hizmetler bata hanehalklar olmak zere hkmetler ve yabanclar tarafndan satn alnr. Firmalar da hanehalklar gibi devlete vergi derler.

Hkmet: Makro iktisatta Hkmet kamu kesimini ya da devleti temsil etmektedir. Hkmet, firmalardan ve hanehalklarndan vergi ve dier ykmllklere bal gelirler elde eder. Makro iktisatta devletin vergi, har vb. gelirlerinin tm vergi ad altnda ele alnr. Bunun yannda hkmetler hanehalklarna almalar karlnda cret derken, devlet bor senetlerine karlk faiz demesinde bulunur. Hkmetler lkeden lkeye farkl olmakla beraber hanehalklarna karlksz yardmlarda bulunabilirler. Bunlar transferler ad altnda ele alnmaktadr.

D lem: Makro iktisatta d alem, lke dndaki hanehalklarn, firmalar ve hkmetleri kapsar. Burada lkenin d lke ya da lke gruplar ile tm iktisadi ilikileri ele alnmaktadr.

Makro iktisatta yer verilen 4 birimin birbirleri ile ilikileri yukardaki aklamalar nda aada verilmitir:

ekil 1.1 Makro ktisadi likiler

Makro iktisatta mal ve

hizmet piyasalar, emek piyasas, para piyasas ve

tahvil piyasas olmak zere 4 piyasaya yer

verilir.



MAKRO KTSATTA PYASALAR Makro iktisadi analizde temel olarak 4 piyasa ele alnmaktadr:

Mal ve hizmet piyasalar (Mal piyasalar): Firmalarn piyasaya arz ettikleri tm mal ve hizmetlerin ele alnd piyasalardr. Hkmetlerin mal ve hizmet rettii durumlarda bu retim de mal ve hizmet piyasas iinde yer alr. Hanehalklar, hkmetler ve dier firmalar ile d alem, bu piyasada arz edilen mal ve hizmetleri talep ederler.

Emek Piyasas: Emek piyasasnda hanehalklar firmalara ve hkmete cret karl emek arz ederler. Ksacas emek arz ve talebi bu piyasalarda karlamaktadr.

Para Piyasas (Finansal Piyasalar): Para piyasasnda para arz ile para talebi bir araya gelmektedir.

Tahvil piyasalar: Tahvil piyasalar ise lkedeki bono ve tahviller gibi menkul deerlerin alnp satld piyasalardr.

MAKRO KTSAD LKLER Yukarda izah edilmeye allan iktisadi birimler ve piyasalar birlikte ele

alndna u sonulara ulalabilir: cretler, emek piyasasnda oluur. Bu cretlerden almaya istekli olan

hanehalklar emeklerini firmalara ya da hkmetlere kiralayarak maa ve cret gibi gelirler elde ederler. Ancak hanehalklar ayn zamanda firmalarn mterileri durumundadrlar. rnein bir firmada pazarlama eleman olarak alan bir kii firmaya emeini kiralayarak cret geliri elde etmektedir. Bu kii bir gmlek satn aldnda ise tekstil sektrnn mterisi durumundadr. Hanehalklarnn ihtiyalarn karlamalar iin yapm olduklar tm harcamalara makro iktisatta Tketim Harcamalar ad verilmektedir. Tketim harcamalar kira, ulam, yeme-ime, giyim, sinema, kitap gibi harcamalara kadar geni bir yelpazeye yaylr. Hanehalklarnn-tketicilerin tm harcamalar tketim harcamas olmakla birlikte yalnzca yeni bir konut satn almalar tketim harcamas deil, yatrm harcamas olarak kabul grr. Tketimden arta kalan ksm tasarruf olarak adlandrlr. Dier bir deyile tasarruf, gelirin harcanmayan ksm olarak tanmlanr ve tketimin tersi bir davrantr. Tasarruf edilen fonlar zellikle bankalar aracl ile ekonomik sisteme girer. Bu fonlar firmalar tarafndan yatrm amacyla kullanlabilecei gibi kamu tarafndan da devlet tahvilleri yoluyla kullanlr. Oluan faiz demeleri hanehalklarnn gelirine eklenir. Bu durumda para ve tahvil piyasalar ortaya kmaktadr. Firmalar ise hanehalklarnn emeklerini kiralayan ve dier retim faktrleri ile birletiren retici ya da ticari birimlerdir. Firmalar rnlerini hanehalklarna, hkmete ve d dnyadaki alclara satarlar. Ekonomide retilen mal ve hizmetler ve bu mal ve hizmetlere yaplan harcamalar mal ve hizmet piyasalarnn konusudur.

Hkmet makro iktisatta hem retici hem de tketici konumundadr. Devlet de zel sektr gibi mal ve hizmet retebilir. Gnmzde devletin dorudan mal ve hizmet retimi azalmtr. Buna karlk devletlerin asl grevleri olan savunma, adalet, salk, eitim gibi hizmetlerin retilmesi kanlmazdr. Devlet bu hizmetleri retirken hanehalklarndan ve firmalardan toplad karlksz vergileri kullanmaktadr. Buna karlk kamu hizmetlerinin retiminde hanehalklarndan elde edilen emek kullanlr.

Hanehalklarnn tm harcamalar tketim

harcamas olarak kabul edilir. Bunun tek istisnas

hanehalklarnn yeni konut almlardr. Bu harcamalar yatrm

harcamas olarak kabul edilir.



Hkmetler mal ve hizmet retimlerinde her zaman kr amac gtmezler. Bazen zarar durumunda da kamu yarar iin retim devam ettirilir. Ksacas hkmetlerin ya da kamunun iktisadi mant her zaman zel sektr mant ile uyumaz. Bu nedenle kamunun iktisadi davranlar kamu ekonomisi olarak farkl bir disiplin iinde incelenir. Makro iktisatta ise kamu harcamalarnn ve kamu gelirlerinin detayna inilmeden bu gelir ve harcamalarn iktisadi etkileri ele alnmaktadr.

D lem ile iktisadi ilikiler, bir ekonominin dier ekonomilerle olan

iktisadi ilikilerinin anlalmas asndan nem tar. Makro iktisatta ele alnan bu konu uluslararas iktisat adl yeni bir uzmanlk alannn douuna yol amtr. Makro adan yine detayna inilmeden d dnya ile iktisadi ilikilerin lke ekonomisine etkisi ele alnmaktadr.

MAKRO KTSAT TEORS VE MAKRO KTSAT POLTKASI

Makro ktisat Teorisi, iktisadi olaylarn nedenlerini ve sonularn btncl bir bakla ortaya koymaya alan fikirlerden oluur. Bu fikirler nceleri felsefe, akl yrtme ve karm yapma eklinde ortaya kmtr. Bu grler arasnda ilerideki blmlerde aklanaca zere nemli farkllklar grlmtr. Bunun yannda tarihsel sre iinde baz grlerin doruluu ya da yanll sorgulanmtr.

ktisat biliminde ve zellikle makro iktisatta iktisadi olaylar ile ilgili ok sayda grn ortaya kmas ile birlikte iktisadi olaylarn llmesi, deerlendirilmesi ve bu deerlendirmelere gre hareket edilmesi gr yaygnlamtr. ktisat biliminde iktisadi olaylarn llmesi ve deerlendirilmesiyle ilgilenen disipline ekonometri denir. Ekonometri bilimi, istatistik ve matematik kurallarn ekonomi bilimine uygulanmas anlamna gelmektedir.

Ekonometri terimi ilk kez 1926 ylnda Ragnar Frish tarafndan kullanlmtr.

Ekonometri biliminden hem mikro iktisatta hem de makro iktisatta yararlanlmaktadr. ok sayda analiz yntemi bulunmakla birlikte en ok kullanlan yntem regresyon analizi ve bu analizin trevleridir. Bu analizde aklanan deiken ve aklayan deiken olmak zere iki veri seti bulunur. Bunlara srasyla baml deiken ve bamsz deiken(ler) de denilebilir.

rnein enflasyonun nedenleri nelerdir? eklindeki bir sorunun cevabnn aratrlmasnda aklanan ya da baml deiken enflasyondur. Enflasyonu etkilediine inanlan para arz, byme, d ticaret gibi deikenler ise aklayc ya da bamsz deikenlerdir. Bu durumda lkedeki enflasyon, para arz, byme ve d ticaret verilerinin elde edilerek eitli ekonometrik yntemlerin uygulanmas

rn

ek Kamu ekonomisinin mant her zaman zel ekonomi ile uyumamaktadr. Hkmetler bazen zarar durumunda dahi retim yapabilirler. Burada toplumsal ihtiyalar yannda tekellemenin nlenmesi gibi kayglar n plandadr. lkemizde zelletirme yannda hava yolu iletmeciliinde devletin hlen aktif olarak yer almas buna rnek olarak verilebilir.

Makro iktisat

politikalar uygulanrken

ekonometri biliminden yararlanlr.



ile bamsz deikenlerin hangilerinin baml deikeni etkiledikleri, hangilerinin etkilemedikleri, etkili deikenlerin etkisinin bykl elde edilebilir.

Ekonometrik tahminlerden elde edilen bulgular iktisat politikalarnn dizayn edilmesinde kullanlr.

ktisat biliminde hkmetlerin izledikleri iktisat politikalarna makro iktisat politikas ya da ksaca iktisat politikas denir. ktisat politikalar belli iktisadi kararlarn alnmasn ve uygulanmasn ierir. Bu politikalar bazen mevcut sorunlarn zm iin, bazen de iktisadi performansn artrlmas iin uygulanr. Bu politikalar retilirken el yordam ile hareket edilemez. Tutarl ve doru bir politika yrtmek iin ekonomi ynetiminin elinde salam ve doru veri ve analiz olmas arttr. Burada iktisat politikas ekonometri biliminden yararlanr. Yukardaki rnek asndan dnrsek eer d ticaretin lkedeki enflasyon zerinde etkili olmad gibi bir sonu elde edilmise enflasyonla mcadele etmek isteyen bir hkmetin d ticaret ile ilgili tedbir almasna gerek kalmaz. Buna karlk para arz enflasyon zerinde nemli bir deiken olarak belirlenmise bu durumda hkmetin para arznn kontrolne ncelik vermesi daha doru bir yaklam olacaktr.

Bir ekonomide sadece enflasyonu ya da isizlii deil, btn ileyii ve sorunlar kapsayan geni kapsaml modellere makro ekonometrik modelller denir. Bu modellerin kk kapsaml olanlar 50-100 denklemden oluur. Bu da 50-100 balant anlamna gelir. Bu modellerde yukarda hanehalklar, firmalar, kamu kesimi ve d alem olarak sralanan makro iktisadi birimler ile mal ve hizmet piyasalar, para piyasas, emek piyasas ve tahvil piyasas eklindeki makro piyasalar ayn model iinde yer alarak aralarndaki tek ynl veya karlkl balantlar aratrlmaktadr.

MAKRO KTSAT POLTKALARININ AMALARI, ARALARI VE TRLER Makro iktisat politikas, yukarda aklanmaya alld gibi iktisadi sorunlar gidermek ya da iktisadi performans artrmak iin uygulanan politikalar ierir. ktisadi sorunlar yapsal olabilecei gibi iktisadi dalgalanmalarn sonucunda da ortaya kabilir. rnein bir lkede retim srecinde yer alacak eitimli igc eksik ise bu sorun yapsal bir sorundur. Buna karlk retimin yldan yla deimesi durumunda ise iktisadi dalgalanma durumu ortaya kar. ster yapsal sorunlar nedeniyle ister iktisadi dalgalanmalar sonucu ortaya ksn bir lke iin en nemli makro iktisadi problemler isizlik, enflasyon ve iktisadi byme hzdr. Bu konular ilerleyen blmlerde yer verilecektir. Bunun yannda d lem ile ekonomik ilikilerde lkenin srekli ve nemli hacimde ak vermesi, dviz kurundaki dengesizlikler, faiz oranlarnn dalgal ve yksek olmas vb. ok sayda iktisadi deikenin istenilen dzeyde tutulmas da iktisat politikalarnn nemli amalar arasndadr. zellikle az gelimi ve gelimekte olan lkelerde kalknmann salanmas, gelir dalmnn iyiletirilmesi gibi hedefler de iktisat politikalarna yn vermektedir.

ktisat politikasnda ama seildikten sonra problemlerin zmnde hangi ara veya aralarn kullanlaca sorusu gndeme gelmektedir. Gnmzde iktisat politikalarnn maliye politikas ve para olmak zere iki nemli aratan yararland grlmektedir. Maliye politikas aralar ya da mali aralar kamunun vergi ve dier gelirleri toplamas, harcamalar yapmas ve borlanmas eklinde ortaya kmaktadr. Yani hkmetler vergilemeyi, harcamay ve borlanmay bu aralarn geleneksel amalar ya da kamu maliyesi kapsam dnda iktisadi olaylara mdahale amal olarak bilerek ve isteyerek kullanmaktadrlar.

Makro iktisat

politikalar uygulanrken hangi aralarn youn

olarak kullanlaca hkmetlerin ya da

ekonomi ynetiminin bir tercihi olarak ortaya

kmaktadr.



Para politikas ise para politikas aralar olarak nitelendirilen ak piyasa ilemleri, dviz ilemleri, reeskont orannn belirlenmesi vb. yoluyla piyasadaki para arznn kontrol altnda tutulmasdr.

Makro iktisat politikalar uygulanrken hangi aralarn youn olarak kullanlaca hkmetlerin ya da ekonomi ynetiminin bir tercihi olarak ortaya kmaktadr. Geleneksel olarak maliye ve para politikalarnn tercih edilmesine Ortodoks ya da Muhafazakr iktisat politikalar denir.

Hkmetler iktisat politikalar yrtrken bazen iktisadi deikenlere dorudan mdahale ederler. rnein emek piyasasnda oluan cret dzeyine ya da para piyasasnda oluan faiz oranna dorudan mdahale edilebilir. Geleneksel maliye ve para politikalarnn yannda emek piyasasnda belirlenen crete, para piyasasnda belirlenen faiz oranna, dviz kuruna vb. mdahale edilmesini de ieren politikalara Heterodoks ya da Aykr iktisat politikas denir. ktisat politikalar uygulanrken ekonominin talep-harcama yn ya da arz-retim yn hedef alnabilir. Ekonomideki toplam talebin hedef alnd ya da iktisadi dalgalanmalarn dikkate alnd iktisat politikalarna talep yanl iktisat politikalar denir. Buna karlk ekonomideki retimin hedeflendii, bir baka deyile retim miktarnn artrlmasnn amaland iktisat politikalarna ise arz yanl iktisat politikalar denir.

Bir

eyse

l Etk

inlik Medyada yer alan makro iktisadi (Enflasyon, isizlik,

byme oran, dviz kuru, faiz oran gibi) deikenlerile ilgili Trkiye ve dnyadaki verileri takip ediniz.

Tart

m

a Sanayi Devrimi ile birlikte Avrupa'da ortaya kan ekonomikgelimeler ile ayn dnemde Trkiye'deki ekonomik yaparasndaki farkllklarn kaynaklar nelerdir?

Dncelerinizi sistemde ilgili nite bal altnda yer alan tartma forumu blmnde paylaabilirsiniz.



ze

t Makro iktisat, iktisat biliminde bir yaklamn addr. ktisat bilimi kt kaynaklar ile snrsz ihtiyalarn nasl karlanacan aratran bilim dal; makro iktisat da bu aratrmay bir ekonominin btnn ele alarak inceleyen bir iktisat disiplini olarak tanmlanabilir.

Makro iktisadi yntemin daha iyi anlalabilmesi iin zellikle Sanayi Devrimi'nden sonra yaanan gelimelerin irdelenmesi gerekir.

J. M. Keynes tarafndan 1936 ylnda yaynlanan stihdam, Para ve Faizin Genel Teorisi adl eser Makro iktisadn balangc olarak kabul edilir.

Makro iktisadi birimler hanehalklarndan, firmalardan, kamu kesiminden ve d alemden olumaktadr.

Makro iktisatta piyasalar ise mal ve hizmet, emek, para ve tahvil piyasalarndan meydana gelmektedir.

Bir lkede iktisadi amalar iin hkmetlerce yrtlen ekonomi politikalar iktisat politikas ya da makro iktisat politikas olarak adlandrlmaktadr.

Hkmetler ekonomiye maliye politikas ve para politikas yoluyla mdahale edebilirler. Bu politikalarn uygulanmasna Ortodoks ya da Muhafazakar ktisat Politikalar ad verilir.

Hkmetler maliye ve para politikas dnda piyasalara mdahale ederek de iktisat politikalar yrtebilirler. Bu tr politikalara Heterodoks ya da Aykr ktisat Politikalar denir.

ktisat politikalar dizayn edilirken, ekonometri biliminden yararlanlmaktadr.

Ekonometri, istatistik ve matematik prensiplerin iktisada uygulanmasdr.



de

v Makro Ekonometrik Modeller ile ilgili olarak internet zerinden aratrma yapnz. TCMB, Hazine Mstearl, Kalknma Bakanl, Maliye Bakanl gibi kamu kurumlarnn web sayfalarn ziyaret ederek bu kurumlar hakknda bilgi alnz.

Hazrladnz devi sistemde ilgili nite bal altnda yer alan dev blmne ykleyebilirsiniz.



DEERLENDRME SORULARI 1. Makro iktisadn bir bilim olarak ortaya knda aadaki iktisatlardan

hangisinin grleri etkili olmutur? a) R. Lucas b) A. Marshall c) J. M. Keynes d) A. Smith e) D. Ricardo

2. Aadakilerden hangisi makro iktisattaki piyasalara rnek olarak

verilebilir? a) Demir-elik piyasas b) Konut piyasas c) Otomobil piyasas d) Tahvil piyasas e) Beyaz eya piyasas

3. Aadakilerden hangisi Ortodoks iktisat politikas aralarndan

biri deildir? a) Kamu harcamalarnn deitirilmesi b) Vergilerin deitirilmesi c) Reeskont oranlarnn deitirilmesi d) Ak piyasa ilemleri yaplmas e) Asgari crete mdahale edilmesi

4. Byk Buhran aadaki tarihlerden hangisinde ortaya kmtr?

a) 1929 b) 1880 c) 1945 d) 1918 e) 1900

5. Ekonometri terimi ilk kez aadakilerden hangisi tarafndan kullanlmtr?

a) T. M. Haavelmo b) R. Frish c) J. M. Keynes d) W. Pareto e) A. Smith

Deerlendirme

sorularn sistemde ilgili nite bal altnda yer alan blm sonu testi blmnde etkileimli

olarak cevaplayabilirsiniz.



6. Aadakilerden hangisi mikro iktisadn kapsamna girer? a) Toplam gelir b) Toplam istihdam c) Bireysel karar alma birimlerinin davranlarndaki deimeler d) Gayri safi mill hasladaki deimeler e) Toplam deikenlerin deiimi

7. Bir ekonomide insanlarn btn ihtiyalarn karlayacak kadar mal ve

hizmet retecek kaynaklarn bulunmad durum aadakilerden hangisi ile ifade edilmektedir? a) Konjonktr b) Refah c) Ktlk d) Depresyon e) Resesyon

8. Aadakilerden hangisi makro iktisadn konularndan biridir? a) Piyasa b) retici c) Hane halk d) Firma e) Kamu kesimi

9. Aadakilerden hangisi, mikro adan geerli olan bir konunun her zaman makro adan geerli olamayabileceini ileri srmtr?

a) J. M. Keynes b) W. Pareto c) A. Smith d) J. B. Say e) J. Hicks

10. Makro iktisadn ortaya kmasndan hemen nce geerli olan iktisadi akm aadakilerden hangisidir?

a) Klasik-Neoklasik Ekol b) Parasalc Yaklam c) Merkantilizm d) Fizyokrasi

e) Anayasal iktisat

Cevap Anahtar

1.C, 2.D, 3.E, 4.A, 5.B, 6.C, 7.C, 8.E, 9.A, 10.A



YARARLANILAN VE BAVURULABLECEK DER KAYNAKLAR Baar, S. (2012) Makro ktisada Giri, Sava Yaynevi. Bocutolu, E. (2009) Makro ktisat, Derya Yaynevi. Kazgan, G. (2009) ktisadi Dnce veya Politik ktisadn Evrimi, Remzi Kitabevi. Mankiw, G. (2009) Makroekonomi, ev. mer Faruk olak, Ankara, Eflatun

Yaynevi. Stiglitz, J. (1997) Principles of Macroeconomics, W. W. Norton. Temurlenk M. S. ve Baar, S. (2007) Trkiye iin bir Makromodel Denemesi, Ankara,

maj Yaynevi. nsal, E. (2011) Makro ktisat, Ankara, maj Yaynlar.


TEMEL MAKRO KTSAD BRMLER ve LKLER

Documents

Ünite 1