UNIVERZITET SV."KIRIL I METODIJ"-SKOPJEUNIVERZITET SV."KIRIL I METODIJ"-SKOPJETRIGODI[NI STRU^NI STUDIITRIGODI[NI STRU^NI STUDII

SESTRINSKA DIJAGNOZA: SLI^NOSTI I SESTRINSKA DIJAGNOZA: SLI^NOSTI I RAZLIKI SO LEKARSKATA DIJAGNOZARAZLIKI SO LEKARSKATA DIJAGNOZA

Procesot na zdravstvena nega se sostoi od 5 Procesot na zdravstvena nega se sostoi od 5

fazi. Tie se:fazi. Tie se:

1.1. Utvrduvawe na potrebite na Utvrduvawe na potrebite na zdravstvena nega;zdravstvena nega;

2.2. Postavuvawe na sestrinska dijagnoza;Postavuvawe na sestrinska dijagnoza;

3.3. Planirawe na plan na zdravstvena Planirawe na plan na zdravstvena nega;nega;

4.4. Izveduvawe na zdravstvenata nega;Izveduvawe na zdravstvenata nega;

5.5. Evaluacija na dobienite razultatiEvaluacija na dobienite razultati;;

Poim: Poim: sestrinska dijagnozasestrinska dijagnoza??

Mnogu teoreti~ari se trudele da go Mnogu teoreti~ari se trudele da go razjasnat poimot razjasnat poimot sestrinska dijagnozasestrinska dijagnoza

Vo 1982 M.Gordon dal najkompletna Vo 1982 M.Gordon dal najkompletna definicija definicija

Spored M.Gordon (1982):Spored M.Gordon (1982):

Sestrinskata dijagnoza e aktuelen ili Sestrinskata dijagnoza e aktuelen ili

potencijalen zdravstven problem, koj potencijalen zdravstven problem, koj

medicinskata sestra, so ogled na medicinskata sestra, so ogled na

nejzinata edukacija i iskustvo, e nejzinata edukacija i iskustvo, e

sposobna i ovlastena da go tretirasposobna i ovlastena da go tretira

Eve nekolku primeri za Eve nekolku primeri za sestrinski dijagnozisestrinski dijagnozi::

Visok rizik za infekcija, poradi Visok rizik za infekcija, poradi nehigiena;nehigiena;

Nemo`nost za samostojno hranewe, Nemo`nost za samostojno hranewe, poradi bolest;poradi bolest;

Neefikasno sproveduvawe na Neefikasno sproveduvawe na terapiskiot re`im, poradi verbalno terapiskiot re`im, poradi verbalno nerazbirawenerazbirawe

Razlika pome|u sestrinskata i Razlika pome|u sestrinskata i lekarskata dijagnozalekarskata dijagnoza

1. Ozna~uva patolo{ka 1. Ozna~uva patolo{ka sostojba -bolestsostojba -bolest

2. Ne se odnesuva za 2. Ne se odnesuva za zdravo lice;zdravo lice;

3. Ja postavuva li~no 3. Ja postavuva li~no lekarotlekarot

4. Vrz baza na lekarska 4. Vrz baza na lekarska anamneza, klini~ka slika anamneza, klini~ka slika i dijagnosti~ki i dijagnosti~ki ispituvawaispituvawa

Lekarska dijagnoza:

1. Ozna~uva 1. Ozna~uva reakcii na reakcii na klient pri zdravje, bolest ili klient pri zdravje, bolest ili povreda.povreda.

2 Sestrinskata dijagnoza se 2 Sestrinskata dijagnoza se odnesuva i za zdravo liceodnesuva i za zdravo lice

3. Ja postavuva sestrata 3. Ja postavuva sestrata zaedno so bolniot ili tim zaedno so bolniot ili tim medicinski sestrimedicinski sestri

4. Vrz osnova na sestrinskata 4. Vrz osnova na sestrinskata anamneza (intervju), anamneza (intervju), fiziolo{kiot pregled i fiziolo{kiot pregled i opservacijaopservacija..

Sestrinska dijagnoza:

Vo slednata tabela e pretstavena razlikata me|u Vo slednata tabela e pretstavena razlikata me|u sestrinskata i lekarskata dijagnoza so konkretni sestrinskata i lekarskata dijagnoza so konkretni

primeri:primeri:

Medicinska dijagnozaMedicinska dijagnoza Sestrinska dijagnozaSestrinska dijagnoza

AnemiaAnemia Visok rizik za pa|awe (povredi) Visok rizik za pa|awe (povredi)

BronchiecthasiaeBronchiecthasiae Namalena proodnost na Namalena proodnost na di{nite pati{tadi{nite pati{ta

AIDSAIDS Visok rizik za prenos na Visok rizik za prenos na infekcijainfekcija

Cerebro-vaskularen insultCerebro-vaskularen insult Namalena mo`nost da se gri`i Namalena mo`nost da se gri`i za sebeza sebe

Infarctus myocardiiInfarctus myocardii Namalena mo`nost da se gri`i Namalena mo`nost da se gri`i za sebeza sebe

Dekompenzirano srceDekompenzirano srce Nesonica i nokturijaNesonica i nokturija

Vidovi na sestrinska dijagnozaVidovi na sestrinska dijagnoza Aktuelna sestrinska Aktuelna sestrinska

dijagnoza;dijagnoza;

Visoko rizi~na sestrinska Visoko rizi~na sestrinska dijagnoza;dijagnoza;

Mo`na ili verojatna Mo`na ili verojatna sestrinska dijagnoza;sestrinska dijagnoza;

Go opi{uva momentalniot Go opi{uva momentalniot problem kaj bolniot koj e problem kaj bolniot koj e prisuten i koj med. sestra prisuten i koj med. sestra mo`e da go prepoznae vrz mo`e da go prepoznae vrz osnova na karakteristikite na osnova na karakteristikite na problemot.problemot.

Ozna~uva problem, koj bi Ozna~uva problem, koj bi mo`el da se javi dokolku mo`el da se javi dokolku izostanat preventivnite merki.izostanat preventivnite merki.

Se odnesuva za bolni kaj koi Se odnesuva za bolni kaj koi med.sestra nema dovolen broj med.sestra nema dovolen broj na podatoci za da mo`e so na podatoci za da mo`e so sigurnost da go utvrdi sigurnost da go utvrdi postoeweto na aktuelniotpostoeweto na aktuelniot problemproblem

Vidovi na sestrinska dijagnozaVidovi na sestrinska dijagnoza

Povolna sestrinska Povolna sestrinska dijagnoza:dijagnoza:

Sindrom na sestrinski Sindrom na sestrinski dijagnozidijagnozi::

Pretstavuva zaklu~ok za Pretstavuva zaklu~ok za odredeno nivo na zdravje odredeno nivo na zdravje na poedinecot ili na poedinecot ili zaednicata. Zna~i zaednicata. Zna~i zdravjeto e dobro, no e zdravjeto e dobro, no e potrebna pomo{ toa da se potrebna pomo{ toa da se o~uva ili unapredi.o~uva ili unapredi.

Ako za edna sostojba se Ako za edna sostojba se pojavat pove}e sestrinski pojavat pove}e sestrinski dijagnozi (akuelni ili dijagnozi (akuelni ili potencijalni), toga{ se potencijalni), toga{ se smeta deka postoismeta deka postoi sindromsindrom na sestrinki na sestrinki dijagnozi.dijagnozi.

Delovi, sodr`ini i formulirawe na sestrinska Delovi, sodr`ini i formulirawe na sestrinska dijagnozadijagnoza

Sestrinskata dijagnoza mo`e da se formulira na najrazli~ni Sestrinskata dijagnoza mo`e da se formulira na najrazli~ni na~ini, a najprifatliv e - PES (PES) modelot, predlo`en od na~ini, a najprifatliv e - PES (PES) modelot, predlo`en od Gordon, kade dijagnozata go opfa}a:Gordon, kade dijagnozata go opfa}a:

problemot (P);problemot (P); etiologija, odnosno pri~inata (E);etiologija, odnosno pri~inata (E); simptomite (S);simptomite (S);

Primer za sestrinska dijagnoza: namalena mo`nost za ishrana Primer za sestrinska dijagnoza: namalena mo`nost za ishrana vo vrska so tremorot na racete, {to se gleda od vo vrska so tremorot na racete, {to se gleda od nemo`nosta da se upotrebuva priborot za jadewenemo`nosta da se upotrebuva priborot za jadewe..

Problemot e namalena mo`nost za ishrana,etiologijata e Problemot e namalena mo`nost za ishrana,etiologijata e tremorot, poradi koe ne mo`e da se hrani, simptom e tremorot, poradi koe ne mo`e da se hrani, simptom e nemo`not da go koristi priborot za jadewe.nemo`not da go koristi priborot za jadewe.

1.1. Razlika me|u sestrinskata i lekarskata dijagnoza Razlika me|u sestrinskata i lekarskata dijagnoza so primer na bolen so dijabetes melitus tip so primer na bolen so dijabetes melitus tip 1;1;

2.2. Plan na zdravstvena nega za edukacija na istiot Plan na zdravstvena nega za edukacija na istiot pacient: za pravilna aplikacija i ~uvawe na pacient: za pravilna aplikacija i ~uvawe na insulinskoto penkalo; za samopregled na insulinskoto penkalo; za samopregled na mestata na bockawe na insulinot so cel mestata na bockawe na insulinot so cel navremeno prepoznavawe na mo`nite navremeno prepoznavawe na mo`nite komplikacii i za fizi~ka aktivnost i soodvetna komplikacii i za fizi~ka aktivnost i soodvetna ishrana.ishrana.

Pacient Pacient

Pacient so dijagnosticiran tip 1 Dijabetes melitus Pacient so dijagnosticiran tip 1 Dijabetes melitus koj e na intenzivirana insulinska terapija. koj e na intenzivirana insulinska terapija.

Edukacija na pacientot vo vrska so bolesta, Edukacija na pacientot vo vrska so bolesta, na~inot na ishrana, fizi~kata aktivnost, mestata na~inot na ishrana, fizi~kata aktivnost, mestata i pravilno bockawe na insulin penkaloto.i pravilno bockawe na insulin penkaloto.

Lekarska dijagnozaLekarska dijagnoza Setrinska dijagnozaSetrinska dijagnoza

Dijabetes melitus tip 1 .Dijabetes melitus tip 1 . Izmeneta ishrana kaj Izmeneta ishrana kaj pacientot.pacientot.

Rizik od pojava na Rizik od pojava na hipoglikemija.hipoglikemija.

Rizik od pojava na Rizik od pojava na hiperglikemija.hiperglikemija.

Mo`nost od pojava na Mo`nost od pojava na komplikacija na komplikacija na mestoto na ubodot.mestoto na ubodot.

Rizik od pojava na Rizik od pojava na dijabeti~no stopalo.dijabeti~no stopalo.

Разлика меѓу лекарска и Разлика меѓу лекарска и сестринска дијагнозасестринска дијагноза

Vrz osnova na gorenavedenite sestrinski dijaVrz osnova na gorenavedenite sestrinski dijaггnozi nozi se nalagaat da se prevzemat slednite sestrinski se nalagaat da se prevzemat slednite sestrinski

intervencii:intervencii:

Edukacija za pravilna ishrana na dijabeti~ari;Edukacija za pravilna ishrana na dijabeti~ari;-edukacija na pacientot za broewe na -edukacija na pacientot za broewe na

jaglenohidrantnite ednici.jaglenohidrantnite ednici. Edukacija za prevencija od hipoglikemija;Edukacija za prevencija od hipoglikemija;

Edukacija za prevencija od hiperglikemija;Edukacija za prevencija od hiperglikemija;

Edukacija povrzana so insulinskata terapija;Edukacija povrzana so insulinskata terapija;

Edukacija za odr`uvawe na higiena na dolnite Edukacija za odr`uvawe na higiena na dolnite ekstremiteti;ekstremiteti;

Plan za zdravstvena nega kaj pacient soPlan za zdravstvena nega kaj pacient so

dijabetes melitus tip 1dijabetes melitus tip 1

Kako se dava insulinskata Kako se dava insulinskata injekcija?injekcija?

Potrebno e sekoga{ da se Potrebno e sekoga{ da se proveri slednovo:proveri slednovo:

Rok-traeweto na insulinot;Rok-traeweto na insulinot; Den koga e otvDen koga e otvооreno reno

penkaloto;penkaloto; Izgled na insulinot: sredno Izgled na insulinot: sredno

deluva~kite se zamateni i deluva~kite se zamateni i treba lesno da se prome{at treba lesno da se prome{at pred upotreba, kratko pred upotreba, kratko deluva~kite se bistri.deluva~kite se bistri.

Ako insulinot ima grut~iwa Ako insulinot ima grut~iwa -- ne treba da se koristi.-- ne treba da se koristi.

Izmijte gi racete pred Izmijte gi racete pred sekoja aplikacija;sekoja aplikacija;

Koi se mestata na aplikacija na insulinsko penkalo?Koi se mestata na aplikacija na insulinsko penkalo?

mesta von od regii koi imaat mnogu krvni sadovi i nervi;mesta von od regii koi imaat mnogu krvni sadovi i nervi; Toa se:stomakot, prednite i nadvore{nite strani na Toa se:stomakot, prednite i nadvore{nite strani na

natkolenicata, dolniot del od butot i nadvore{nite strani na natkolenicata, dolniot del od butot i nadvore{nite strani na nadlakticata;nadlakticata;

Stomakot e najdobro mesto za aplikacija, no treba da se Stomakot e najdobro mesto za aplikacija, no treba da se aplicira na razli~ni mesta za da se izbegne pojava na aplicira na razli~ni mesta za da se izbegne pojava na lipohipertrofijalipohipertrofija . .

Kako pravilno da se bocka so insulinskoto penkalo?Kako pravilno da se bocka so insulinskoto penkalo?

Is~istete ja va{ata ko`a;Is~istete ja va{ata ko`a; aplicirajte supkutano;aplicirajte supkutano; pred sekoja upotreba otstranete gi vozdu{nite meur~iwa;pred sekoja upotreba otstranete gi vozdu{nite meur~iwa; aplicirajte pod agol od 90 stepeni so igli od 8 mm, i za aplicirajte pod agol od 90 stepeni so igli od 8 mm, i za

podebeli pacienti mo`e da se koristat igli so 12,7 mm i pod podebeli pacienti mo`e da se koristat igli so 12,7 mm i pod agol od 45 stepeni;agol od 45 stepeni;

ostavete ja iglata vo va{ata ko`a 5 sekundi za da bidete ostavete ja iglata vo va{ata ko`a 5 sekundi za da bidete sigurni deka ste ja primile celata doza;sigurni deka ste ja primile celata doza;

nemojte da go triete mestoto kade {to ste go izvr{ile nemojte da go triete mestoto kade {to ste go izvr{ile bockaweto;bockaweto;

injektirajte najmalku 1 sm od prethodnoto bockawe;injektirajte najmalku 1 sm od prethodnoto bockawe; menuvajte gi mestata, ne bockajte postojano ista regijamenuvajte gi mestata, ne bockajte postojano ista regija . . Otkako ste go zavr{ile injektiraweto, izvadete ja iglata od Otkako ste go zavr{ile injektiraweto, izvadete ja iglata od

penkaloto so koristewe na nadvore{noto kapa~e od iglata. penkaloto so koristewe na nadvore{noto kapa~e od iglata. Isto taka, se spre~uva navleguvawe na vozduh vo penkaloto;Isto taka, se spre~uva navleguvawe na vozduh vo penkaloto;

ne gi koristete iglite i penkaloto so drugi licane gi koristete iglite i penkaloto so drugi lica ; ;

Kako treba pravilno da se ~uva insulinskoto Kako treba pravilno da se ~uva insulinskoto

penkalo?penkalo? neotvorenite penkala treba da se ~uvaat na temperatura neotvorenite penkala treba da se ~uvaat na temperatura

od 2 do 8 stepeni i da se koristat do rokot na nivnoto od 2 do 8 stepeni i da se koristat do rokot na nivnoto traewe;traewe;

koga }e pomine rokot na upotreba treba da se frli bez koga }e pomine rokot na upotreba treba da se frli bez razlika dali e celiot potro{en ili ne;razlika dali e celiot potro{en ili ne;

injektirawe na laden insulin mo`e da bide neprijatno;injektirawe na laden insulin mo`e da bide neprijatno; ne treba da se izlo`uva insulinskoto penkalo na son~eva ne treba da se izlo`uva insulinskoto penkalo na son~eva

svetlina i visoki temperaturi zatoa {to toa ja namaluva svetlina i visoki temperaturi zatoa {to toa ja namaluva mo}nosta na insulinot;mo}nosta na insulinot;

otvorenite insulin penkala treba da se ~uvaat na sobna otvorenite insulin penkala treba da se ~uvaat na sobna temperatura;temperatura;

da go proveruvate sekoga{ pred upotreba dali ima da go proveruvate sekoga{ pred upotreba dali ima grut~iwa ili beli partikli koi se lepat za dnoto i mu davat grut~iwa ili beli partikli koi se lepat za dnoto i mu davat zamaten izgled.zamaten izgled.

i sekoga{ e potrebno doma da imate rezerva insulin i da go i sekoga{ e potrebno doma da imate rezerva insulin i da go ~uvate na fri`iderska temeratura.~uvate na fri`iderska temeratura.

Koja e pravilnata ishrana i naviki kaj dijabeti~arite?Koja e pravilnata ishrana i naviki kaj dijabeti~arite? Kupuvajte samo zdrava hrana;Kupuvajte samo zdrava hrana; kupuvajte hrana koja sodr`i rastitelni vlakna, crn leb, kafeav oriz i dr.kupuvajte hrana koja sodr`i rastitelni vlakna, crn leb, kafeav oriz i dr. izbegnuvajte upotreba na: kola~i, ~okoladi i bonboni, pr`ena hrana, ~ips, izbegnuvajte upotreba na: kola~i, ~okoladi i bonboni, pr`ena hrana, ~ips,

polnomasni mle~ni proizvodi, koka kola pijaloci i dr.polnomasni mle~ni proizvodi, koka kola pijaloci i dr. koristete maslinovo maslo i morska hrana vo va{ata ishrana.koristete maslinovo maslo i morska hrana vo va{ata ishrana. brojte gi jaglenohidratnite edinici na den kolku vnesuvate;brojte gi jaglenohidratnite edinici na den kolku vnesuvate; ne konzumirajte alkohol na prazen `eludnik;ne konzumirajte alkohol na prazen `eludnik; izbegnuvajte pijaloci koi sodr`at golemi koli~ini na {e}eri;izbegnuvajte pijaloci koi sodr`at golemi koli~ini na {e}eri; umereno upotrebuvajte ve{ta~ki zasladuva~i;umereno upotrebuvajte ve{ta~ki zasladuva~i;

Kolku treba da bide fizi~ki aktivno liceto so Kolku treba da bide fizi~ki aktivno liceto so

dijabetes?dijabetes? merete go sekoga{ {e}erot vo krvta pred, za vreme i po merete go sekoga{ {e}erot vo krvta pred, za vreme i po

fizi~kata aktivnost;fizi~kata aktivnost; vnesete dopolnitelno jaglenohidrati pred i za vreme na vnesete dopolnitelno jaglenohidrati pred i za vreme na

fizi~kata aktivnost bidej}i postoi rizik od pojava na fizi~kata aktivnost bidej}i postoi rizik od pojava na hipoglikemii (mleko, xus, biskviti, jogurt);hipoglikemii (mleko, xus, biskviti, jogurt);

izbegnuvajte fizi~ka aktivnost ako ste bolni;izbegnuvajte fizi~ka aktivnost ako ste bolni;

Koi problemi mo`e da se javat na mestata na bockawe na Koi problemi mo`e da se javat na mestata na bockawe na insulinot?insulinot?

mo`e da se javi malo krvavewe dokolku ste povredile mal mo`e da se javi malo krvavewe dokolku ste povredile mal krven sad;krven sad;

mo`e da se pojavi bolka na mestoto; mo`e da se pojavi bolka na mestoto; mo`na e pojava na potko`ni stvrdnuvawa na mestata na mo`na e pojava na potko`ni stvrdnuvawa na mestata na

bockawe; (dokolku postojano se koristat samo nekolku bockawe; (dokolku postojano se koristat samo nekolku mesta za aplikacija.mesta za aplikacija.

ЕВАЛУАЦИЈАЕВАЛУАЦИЈА

Od planOd planотот za edukacija na pacientot koj e na insulinska za edukacija na pacientot koj e na insulinska terapija, so dijabetes melitus tip 1, terapija, so dijabetes melitus tip 1, се прависе прави evaluacija na evaluacija na pacientot so cel da pacientot so cel da се видисе види : :

dali uspe{no dali uspe{no сесе sproved sprovedуваува plan planотот za zdravstvena za zdravstvena edukacija? edukacija?

dali se postignati celidali se postignati celiтете?? dali toj se zdobil so potrebnite znaewa vo vrska so bolesta?dali toj se zdobil so potrebnite znaewa vo vrska so bolesta? dali znae da `ivee normalno so bolesta i navreme da gi dali znae da `ivee normalno so bolesta i navreme da gi

prepoznae komplikaciite na mestoto na ubodot.?prepoznae komplikaciite na mestoto na ubodot.? kolku sestrinska rabota }e mu pomogne vo tretmanot na kolku sestrinska rabota }e mu pomogne vo tretmanot na

bolesta?bolesta?

ПоПо evaluacija evaluacijaтата би требало да се добијат би требало да се добијат следните одговориследните одговори bolniot: bolniot:

1.1. Pravilno go koristam insulinskoto penkalo;Pravilno go koristam insulinskoto penkalo;2.2. Znam deka treba da se bockam na soodvetnite mesta: Znam deka treba da se bockam na soodvetnite mesta:

stomak, nadlaktica i da gi rotiram istite poradi rizik od stomak, nadlaktica i da gi rotiram istite poradi rizik od o{tetuvawa na ko`ata;o{tetuvawa na ko`ata;

3.3. Jas znam deka aplikacijata se vr{i supkutano, pod agol od Jas znam deka aplikacijata se vr{i supkutano, pod agol od 90 stepeni na ~ista ko`a.90 stepeni na ~ista ko`a.

4.4. Znam deka neotvorenite penkala se ~uvaat vo fri`ider a Znam deka neotvorenite penkala se ~uvaat vo fri`ider a dodeka koristenite na sobna temperatura.dodeka koristenite na sobna temperatura.

5.5. Pravilno i zdravo se hranam so broewe na Pravilno i zdravo se hranam so broewe na jaglenohidrantnite edinici, so umerena fizi~ka aktivnost i jaglenohidrantnite edinici, so umerena fizi~ka aktivnost i so umereno koristewe na alkohol i ve{ta~ki zasladuva~i.so umereno koristewe na alkohol i ve{ta~ki zasladuva~i.

6.6. Go nabquduvam mestoto na bockawe i na vreme Go nabquduvam mestoto na bockawe i na vreme zabele`uvam mo`na komplikacija (lipohipertrofija, zabele`uvam mo`na komplikacija (lipohipertrofija, potko`ni stvrdnuvawa, malo krvarewe ili bolni injekcii);potko`ni stvrdnuvawa, malo krvarewe ili bolni injekcii);

7.7. Nau~iv deka redovno treba da vr{am kontrola na krvniot Nau~iv deka redovno treba da vr{am kontrola na krvniot {e}er;{e}er;

Vrz osnova na dobienite Vrz osnova na dobienite одговориодговори се се добивадобива deka deka so planso planотот se postignati se postignati celitecelite. Uspe{no . Uspe{no е е educiraeduciraнн eden pacient eden pacient bolen od dijabetes melitus tip 1, pravilno i bolen od dijabetes melitus tip 1, pravilno i uspe{no da go koristi insulinskoto penkalo uspe{no da go koristi insulinskoto penkalo i da `ivee normalno so svojata bolesti da `ivee normalno so svojata bolest