Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Ustroje (systemy instytucjonalne) a warunki życia w kraju
Leszek Balcerowicz
Szczecin, 02.09.2019 r.
*Dziękuję Janowi Kożuchowskiemu za pomoc w przygotowaniu niniejszej prezentacji
DemokracjaPrawa
obywatelskiePraworządność
Wolnośćgospodarcza
„Fiscal stance” Przykłady krajów
1. Socjalizm(komunizm)
NIE BRAK BARDZO MAŁABRAK (GOSPODARKA
STEROWANA)Korea Północna, Kuba
2. Quasi-socjalizm NIE BRAK BARDZO MAŁA
DOMINACJAPRZEDSIĘBIORSTW PAŃSTWOWYCH.
NIEWIELKI SEKTOR PRYWATNY
Białoruś, Wenezuela
3. Wolnorynkowy kapitalizm
ZAZWYCZAJ TAK OBSZERNE WYSOKA WYSOKA Hongkong, Irlandia
4. „Crony” kapitalizm ZAZWYCZAJ NIE OGRANICZONE MAŁAOGRANICZONA
(NIEPEWNA OCHRONA PRAW WŁASNOŚCI)
Rosja, Kazachstan
5. „Nadmiernie regulowany i/lubniestabilny fiskalnie kapitalizm
TAK/NIEZAZWYCZAJ OBSZERNE
OGRANICZONA (ARBITRALNE REGULACJE)
OGRANICZONA (Nadmierne regulacje
i/lub niestabilne finanse publiczne)
Włochy, Francja
Przykłady dostępnych mierników:
Political Rights(Freedom House)
Civill LibertiesRule of law
(World Bank)Economic Freedom
Index (Fraser Institute), Wydatki/ PKB
Skala 1 - 7 1 - 7 0 - 100 0 - 100 0 - 100
1. Zmienne ustrojowe: typy ustrojów
2
2. Zmienne ustrojowe: zróżnicowaniePrawa polityczne: Freedom in the World 2018 (Freedom House). Każdemu państwem(lub terytorium) przyznano ocenę w skali: od 7 (najmniej wolności) do 1 (najwięcejwolności). Oceny oparto na wynikach pytań z zakresu praw politycznych,dotyczących np.: procesu wyborczego, politycznego pluralizmu itp.
Źródło: Freedom in the World 20183
1 1 1 1 1
2
6
7 7 7 7
2. Zmienne ustrojowe: zróżnicowanie
4
1 1 1 1 1
2
6
7 7 7 7
Źródło: Freedom in the World 2018
Swobody obywatelskie: Freedom in the World 2018 (Freedom House). Każdemukrajowi (lub terytorium) przyznano ocenę w skali: od 7 (najmniej wolności)do 1 (najwięcej wolności).
0,5 1 1,4 1,9 3,4
76,9
97,6 97,6 98,6 99,5 100
2. Zmienne ustrojowe: zróżnicowanie
5Źródło: Bank Światowy
Wskaźnik praworządności wg Banku Światowego (Rule of Law) 2015. Wskaźnikpraworządności pokazuje zakres zaufania i przestrzegania przez podmiotypaństwowe norm społecznych, w szczególności zwracając uwagę na takie elementyjak: egzekwowanie umów, ochrona praw własności, funkcjonowanie policji i sądóworaz popełnianie przestępstw i akty przemocy
0,00
1,00
2,00
3,00
4,00
5,00
6,00
7,00
8,00
9,00
10,00
Źródło: International Property Rights Index 2018, Property Rights Alliance
2. Zmienne ustrojowe: zróżnicowanie
6
International Property Rights Index 2018 (Property Rights Alliance)
PKB per capita i wydatki socjalne (2013-2014*)
* lub najbliższe dostępne. Źródła: IMF Government Finance Statistics, OECD.SOCX, World Bank, Eurostat, IMF World Economic Outlook
Albania
Australia
Austria
Azerbaijan
Belarus
Belgium
Bhutan
Brazil
Bulgaria
C. Verde
Canada
Chile
ChinaColombia
Croatia
Cyprus
Czech Rep.
Denmark
Egypt
El Salvador
Estonia
Finland
France
Georgia
GermanyGreece
Holland
Hong Kong
HungaryIceland
Indonesia
Iran
Ireland
Israel
Italy
Jamaica
Japan
Kazakhstan Korea
Latvia
Lesotho
Lithuania
Luxembourg
Macedonia
Maldives
Malta
MauritiusMexico
MoldovaMongolia
N. Zealand
Norway
Peru
Poland
Portugal
Romania
Russia
S. Africa
Serbia
Seychelles
Singapore
Slovakia
Slovenia
Spain
Sweden
Switzerland
Taiwan
Timor-Leste
Tunisia
Turkey
UAE
UK
Ukraine
USA
Uzbekistan
Yemen
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 80000 90000
Soci
al s
pen
din
g in
per
cen
t o
f G
DP
GDP per capita based on PPP in current international dollars
2. Zmienne ustrojowe: zróżnicowanie
7
Polska
Źródło: Heritage Foundation Index of Economic Freedom 2015 report
D czy nie D
Prawa obywatelskie
Rządy prawa
Wolność gospodarcza prawo własności
regulacje
ochrona praw
Stan finansów państwa
Wzrost konsumpcji
Zatrudnienie
Zdrowie
Nierówności
Samorealizacja
Strach
Klimat
Położenie geogr.
Bogactwa naturalne
Demografia
Zmienna ustrojowa Warunki życia
Inne czynniki
3. Zmienne ustrojowe: warunki życia w kraju
8
PKB per capita (Dolary międzynarodowe 1990) w 1950 i 1990 (2005 dla Korei, Chile i Kuby).
Źródło: The Maddison-Project
4. Zmienne ustrojowe: wzrost gospodarkiSzokujące różnice we wzroście gospodarczym. Dlaczego?
9
2189
12055
2447
5113
1950 1990Hiszpania Polska
3706
24096
2480
8353
1950 1990Austria Węgry
3670
12080
20463032
1950 2005
Chile Kuba
854
18227
854 854
1950 2005
Korea Południowa Korea Północna
0
20000
40000
60000
80000
Nep
al
Syri
a
Mya
nm
ar
Wie
tnam
Ind
ie
Jam
ajka
Filip
iny
Ku
ba
Mar
oko
Ind
on
ezja
Tun
ezja
Sri L
anka
Egip
t
Jord
ania
Pe
ru
RP
A
Ch
iny
Lib
an
Ko
lum
bia
Bra
zylia
Irak
Wen
ezu
ela
Tajla
nd
ia
Mek
syk
Iran
Turc
ja
Arg
en
tyn
a
Uru
gwaj
Ch
ile
Gre
cja
Mal
ezja
Po
lska
Po
rtu
galia
Cze
cho
sło
wac
ja
His
zpan
ia
Wło
chy
Ko
rea
Płd
.
Fran
cja
Fin
lan
dia
Wlk
. Bry
tan
ia
Jap
on
ia
Au
stri
a
Tajw
an
kan
ada
Szw
ecja
Nie
mcy
Dan
ia
Ho
lan
dia
Ch
iny,
Ho
ng
Ko
ng
Au
stra
lia
Ara
bia
Sau
dyj
ska
USA
Irla
nd
ia
No
rweg
ia
1820 2016* lub najbliższe dostępne. Źródło: Maddison Project Database
4. Zmienne ustrojowe: wzrost gospodarki
10
Jeszcze do niedawna wszyscy na świecie - za wyjątkiem elit - byli biedni. PKB na głowę (dolary międzynarodowe dla 2011 r.) 1820* i 2016.
-34%-21%
-10%
13% 15% 18%
46%56% 55%
65% 66%74% 78%
96%
115%
135%
29%48%
114%
152%
188%
235%
Zmienne ustrojowe: wzrost PKB per capita* w krajach postsocjalistycznych (1989-2017)
11Źródło: Opracowanie własne FOR na podstawie Total Economy Database
*PKB per capita 2014 US$ (converted to 2014 price level with updated 2005 EKS PPPs)
KRAJE POSTSOCJALISTYCZNE
Poprawa wskaźników socjalnych dla Polski jest bardziej znacząca niż poziomu wzrostu gospodarczego
36 miejsce w rankingu HDI Agendy Rozwoju ONZ (2016)
47 miejsce w kategorii PKB per capita
Wskaźnik uwzględnia prognozy wobec długość życia i uzyskanej edukacji
Polscy uczniowie osiągają bardzo dobre wyniki w międzynarodowych badaniach OECD PISA (2015):
Matematyka: 17 miejsce
Rozumowaniew naukach przyrodniczych: 22 miejsce
Czytanie i interpretacja:13 miejsce
27 miejsce spośród 38 krajów notowanych w OECD „Better Life Index” (2018)
28 miejsce w kategorii dochodów PKB per capita
Wskaźnik rozwoju społecznego (HDI)
Edukacja Poprawa satysfakcji
Współczynnik Ginipozostaje:
stabilny od 1996 r. (ok. 33%)
poniżej średniej dla OECD i UE
Umiarkowane nierówności
Źródła: ONZ, OECD, Bank Światowy
4. Zmienne ustrojowe: wzrost gospodarki
12
5. Co jest najważniejsze dla relatywnie szybkiego wzrostu gospodarki przy danym początkowym poziomie PKB na głowę mieszkańca?
13
Rozległa wolność gospodarcza w ramach państwa prawa ( czyli wysoka i
równa ochrona praw człowieka);
Duży przyrost tej wolności (np. Chiny od końca lat 70. , Polska od 1990 r.)
Źródło: Heritage Foundation Index of Economic Freedom 2015 report
Wolność gospodarcza + rządy prawa wzrost gospodarki miejsca pracy
Uszczuplanie wolności gospodarczej przez określone regulacje, zwłaszcza
rynku pracy zatrudnienie
Niektóre kombinacje podatków i zasiłków pułapki socjalne zatrudnienie
Niski poziom edukacji zatrudnienie
6. Zmienne ustrojowe: zatrudnienie - niezatrudnienie
14
Źródło: Heritage Foundation Index of Economic Freedom 2015 report
Wzrost gospodarki poziom dochodu zdrowie
śmiertelność niemowląt
oczekiwana długość życia
Rosnąca samodzielna rola medycyny poprawa wskaźników zdrowia może być szybsza niż wzrost dochodu na głowę (Afryka)
7. Zmienne ustrojowe: zdrowie
15
Współczynnik śmiertelności dzieci poniżej 5 lat (The mortality rate, under – 5) jestwielokrotnie większy w najbiedniejszych. Współczynnik ilustrujeprawdopodobieństwo śmierci jednego na 1000 dzieci, przed osiągnięciem 5 rokużycia (2018)
94,3
55,1
91,3
71,3
46,4
4,7 8,4 7,72,8 2,4
8,5
7. Zmienne ustrojowe: zdrowie
16Źródła: Bank Światowy, Total Economy Database.
Źródła: Bank Światowy, Total Economy Database.
5963 60 58
66
7875 77 83 82 78
7. Zmienne ustrojowe: zdrowie
17
Oczekiwana długość życia w momencie narodzenia jest większa w krajachwysokorozwiniętych. 5 gospodarek o najmniejszym i 5 o największym PKB perCapita (GDP per capita in 2017 US$ (converted to 2017 price level with updated 2011 PPPs) (2018)
Ustroje despotyczne: ogromne nierówności władzy, rozmaite zróżnicowanie dochodów.
Socjalizm: eliminacja źródeł niektórych nierówności dochodu (prywatna przedsiębiorczość) przez eliminację ekonomicznych praw człowieka (własność prywatna)
Kapitalizm wolnorynkowy a „crony” kapitalizm
Nierówności w edukacji
Rozpad rodziny
Źródło: Heritage Foundation Index of Economic Freedom 2015 report
Nierówności szans
8. Zmienne ustrojowe: nierówności
18
Ustroje, które eliminują pewne pozycje (przedsiębiorca, niezależny dziennikarz, niezależny artysta itp.) ograniczają poziom samorealizacji najbardziej twórczej części społeczeństwa
Nierówności szans ograniczają poziom samorealizacji
9. Zmienne ustrojowe: poziom samorealizacji
19Źródło: Heritage Foundation Index of Economic Freedom 2015 report
Dwa skrajne przypadki:
państwa „upadłe”
państwa despotyczne(socjalistyczne lub niesocjalistyczne):
Długa lista przestępstw „politycznych” np. przeciw socjalizmowi lub monarchii absolutnej;
Cały aparat państwa może być – i jest -narzędziem represji, włącznie z aparatem podatkowym, rozmaitymi inspekcjami itp.;
Ogromna rola policji politycznej Wymiar sprawiedliwości (policja,
prokuratura, sądy podporządkowane władzy politycznej.
10. Zmienne ustrojowe: strach
20Źródło: Heritage Foundation Index of Economic Freedom 2015 report
11. Zmienne ustrojowe: Dynamika ustrojów. Trzy kategorie złych transformacji po wolnych wyborach
21Źródło: Heritage Foundation Index of Economic Freedom 2015 report
1. Transformacje zakończone
Białoruś za Łukaszenki, Rosja za Putina, Węgry za Orbana
2. Transformacje demokratycznie odwrócone (Macedonia);
3. Transformacje rozpoczęte – niezakończone
Polska po 2015 r.
Dziękuję za uwagę
twitter.com/LBalcerowicz facebook.com/LeszekBalcerowicz for.org.pl