Uzaktan Algılama Ve Yerbilimlerinde Uygulamaları Algýlama ERDAS Bilgi... · Piroksen içeren kayaçlar, skarn yatakları için önemli bir belirleyicidir. Bununla birlikte, feldispatlar

MTAMTA Genel MüdürlüğüGenel MüdürlüğüDr. İsmail SEYHAN Uzaktan Algõlama MerkeziDr. İsmail SEYHAN Uzaktan Algõlama Merkezi

Uzaktan AlgõlamaUzaktan AlgõlamaVeVe

Yerbilimlerinde UygulamalarõYerbilimlerinde UygulamalarõBölüm 3Bölüm 3

Spektrometre, Kullanõm Alanlarõ, Spektrometre, Kullanõm Alanlarõ, Hiperspektral Analiz Yöntemleri ve UygulamalarHiperspektral Analiz Yöntemleri ve Uygulamalar

Engin Ö. SÜ[email protected]

B.Taner [email protected]

Mart, 2003

Spektrometre, doğal (güneş õşõğõ) veya yapay Spektrometre, doğal (güneş õşõğõ) veya yapay õşõğõnõşõğõn minerallerdenminerallerden veya veya maddelerdenmaddelerden yansõma ve yansõma ve absorbe olma değerleriniabsorbe olma değerlerini ölçen ve bu ölçümleri ölçen ve bu ölçümleri grafikselgrafiksel olarak olarak sunan bir araçtõr.sunan bir araçtõr. Mineraller atomik, kristal yapõsõna ve Mineraller atomik, kristal yapõsõna ve kimyasal kompozisyonlarõna bağlõ olarak farklõ yansõma değeri vekimyasal kompozisyonlarõna bağlõ olarak farklõ yansõma değeri vermektedir.rmektedir.

Arazi SpektrometresiArazi Spektrometresi

MTA Genel MüdürlüğüMTA Genel MüdürlüğüDr. İsmail SEYHAN Uzaktan Algõlama MerkeziDr. İsmail SEYHAN Uzaktan Algõlama Merkezi

www.mta.gov.tr/RSC_web

SpektrometreSpektrometre

İİlk lk ticari amaticari amaççllõõ yer gyer göözlem zlem uydularuydularõõndan olanndan olan LANDSAT LANDSAT yyöörrüüngeye fngeye fõõrlatrlatõõllõõrken bunun yalnrken bunun yalnõõz z yer yer hakhakõõndanda normal normal ggöörrüüntntüü bilgisi bilgisi ggööndermesinde ndermesinde ööte yeryte yeryüüzzüündeki ndeki farklfarklõõ kayakayaççlar hakklar hakkõõnda da bilgi nda da bilgi ggöönderebilmesi inderebilmesi iççinin tasarlanmtasarlanmõşõşttõõr. r. Bu bilgi kayaBu bilgi kayaççlarlarõõn veya objelerin n veya objelerin µµm m cinsinden cinsinden dalgaboyudalgaboyu veya yansveya yansõõma ma yyüüzdesinin mikron olarak XY zdesinin mikron olarak XY koordinatkoordinatõõ cinsinden grafiksel olarak cinsinden grafiksel olarak ifade edilebilmesi ile yansifade edilebilmesi ile yansõõma ma spektrumunu ortaya spektrumunu ortaya ççõõkarkarõõlmlmõşõşttõõr.r.

Spektrometre 400 � 2500 nm (0.4-2.5 µm) arasõndaki elektromanyetik spekrum değerini ölçmektedir (yakõn kõzõlötesi dalga boyu-VNIR, kõsa dalga kõzõlötesi dalga boyu-SWIR). Böylece arazide spektral özelliğini bildiğimiz bir mineralin uydu görüntüsü üzerinde nerede yayõlõm gösterdiği saptanabilmektedir.



SpektrometreSpektrometre

HiperspektralHiperspektral görüntüleme algõlayõcõlarõ uçak veya uyduya monte edilmiş görüntüleme algõlayõcõlarõ uçak veya uyduya monte edilmiş çok hassas tarayõcõlardõr. çok hassas tarayõcõlardõr. HiperspektralHiperspektral veriler kullanõlarak mineral (kayaç ve veriler kullanõlarak mineral (kayaç ve toprak) haritalamasõ yapõlabilmektedir. İnceleme alanõnõn jeofiztoprak) haritalamasõ yapõlabilmektedir. İnceleme alanõnõn jeofizik, jeokimya, ik, jeokimya, mineralojikmineralojik--petrografik özellikleri tanõmlanmadan alan hakkõnda geniş bir petrografik özellikleri tanõmlanmadan alan hakkõnda geniş bir bilgi sahibi olmamõza yaramaktadõr.bilgi sahibi olmamõza yaramaktadõr.

Özellikle Özellikle HidrotermalHidrotermal alterasyonalterasyon alanlarõnda ve buna bağlõ maden alanlarõnda ve buna bağlõ maden yataklarõnõn tespitinde son yõllarda kullanõlan en etkili yataklarõnõn tespitinde son yõllarda kullanõlan en etkili metodturmetodtur. . HiperspectralHiperspectral görüntüleme ile talk, dolomit, görüntüleme ile talk, dolomit, kloritklorit, beyaz mika, tremolit gibi , beyaz mika, tremolit gibi çok ayrõntõlõ mineral haritalamasõ yapõlabilmekte, ayrõca minerçok ayrõntõlõ mineral haritalamasõ yapõlabilmekte, ayrõca minerallerin cinsleri allerin cinsleri ve alansal yüzde miktarlarõ dahil ayrõntõlar hakkõnda bilgi sahive alansal yüzde miktarlarõ dahil ayrõntõlar hakkõnda bilgi sahibi bi olunabilmektedir.olunabilmektedir.



Hiperspektral GörüntülemeHiperspektral Görüntüleme

8 x 84200Orbimage2 x 24240SFSI2 x 2415CASI

10.5 x 10.517224Aviris7.5 x 7.530220Hyperion

GörüntüBüyüklüğü (km)

Çözünürlük (m)

Spektral Bant

Algõlayõcõ Adõ



Hiperspektral Görüntüleme ve Diğer Sensörlere AvantajlarõHiperspektral Görüntüleme ve Diğer Sensörlere Avantajlarõ

Uydu tabanlUydu tabanlõõ HyperspektralHyperspektral ggöörrüüntntüüleme ilk olarak 2000 yleme ilk olarak 2000 yõõllõõnda EOnda EO--1 platformuna 1 platformuna yerleyerleşştirilen tirilen HYPERIONHYPERION adladlõõ sistemle gelisistemle gelişştirilmitirilmişştir. Bu sistemde 400 tir. Bu sistemde 400 �� 2500 2500 nm (0.4nm (0.4--2.5 2.5 µµ))dalgaboyudalgaboyu aralaralõğõõğõnda nda 220220 spektral bant bulunmaktadspektral bant bulunmaktadõõr. 30 m r. 30 m çöçözzüünnüürlrlüüğğe sahip, 7.5 alansal e sahip, 7.5 alansal ggöörrüüntntüü elde edilebilmektedir. elde edilebilmektedir. ARGUS,ARGUS, UUççaağğa monte edilmia monte edilmişş alalõõccõõ aracaracõõllõğõõğõ ile ile 200200 spectralspectral bantabanta aralaralõğõõğõna sahiptir. na sahiptir. SpectralSpectral bant aralbant aralõõklarklarõõ 400 400 �� 2500 2500 nnmm dalgaboyudalgaboyu daddadõõr. r. 100100 ��den fazla bandden fazla bandõõ TIR (termal TIR (termal kkõõzzõõllöötesi) tesi) öözellizelliğğine sahiptir.ine sahiptir.



Hiperspektral GörüntülemeHiperspektral Görüntüleme

Aviris,Aviris, NASA�ya ait özel bir uçağa (airborne) NASA�ya ait özel bir uçağa (airborne) monte edilmiş görünür kõzõlötesi görüntü sağlayan monte edilmiş görünür kõzõlötesi görüntü sağlayan bir spektrometredir. Deniz seviyesinden yaklaşõk bir spektrometredir. Deniz seviyesinden yaklaşõk 20 km20 km yükseklikten yükseklikten 730 km/saat730 km/saat hõzla uçmaktadõr. hõzla uçmaktadõr. Amerika, Kanada ve Avrupa dahil olan bir uçuş Amerika, Kanada ve Avrupa dahil olan bir uçuş rotasõna sahiptir. Tek bir optik algõlayõcõsõ rotasõna sahiptir. Tek bir optik algõlayõcõsõ bulunmaktadõr. Dalgaboyu bulunmaktadõr. Dalgaboyu 400 ile 2500 nm400 ile 2500 nmarasõnda değişen arasõnda değişen 224224 adet banta sahiptir. adet banta sahiptir. Küresel çevre ve iklim değişimini araştõrdõğõ gibi, Küresel çevre ve iklim değişimini araştõrdõğõ gibi, ekoloji, oşinografi, jeoloji (toprak tipleri, ekoloji, oşinografi, jeoloji (toprak tipleri, mineraloji, kil mineralleri), kar hidrolojisi, bulut ve mineraloji, kil mineralleri), kar hidrolojisi, bulut ve atmosfer çalõşmalarõnda oldukça yararlõ bilgiler atmosfer çalõşmalarõnda oldukça yararlõ bilgiler sunmaktadõr. Aviris görüntüsü 11 x 11 km �lik sunmaktadõr. Aviris görüntüsü 11 x 11 km �lik alansal genişliğe sahip olup, 20 m çözünürlüğü alansal genişliğe sahip olup, 20 m çözünürlüğü bulunmaktadõr.bulunmaktadõr.

talkkarbonat

(a) RGB = potasyum, toryum, uranyum(b) Manyetik mineral dağõlõmõ(c) Sayõsal Arazi Modeli



ARGUS (Hiperspektral Analiz)ARGUS (Hiperspektral Analiz)

Talk Klorit-Mika Dolomit Mineral Haritasõ

Mineral HaritasõMineral Haritasõ



AVIRIS (Hiperspektral Analiz)AVIRIS (Hiperspektral Analiz)

Mineral HaritasõMineral Haritasõ




Jarosit (Alünit)

Alünit

karbonat

illit

kaolinit




Jips SõnõflamasõJips Sõnõflamasõ

Karbonat SõnõflamasõKarbonat Sõnõflamasõ

İİllitllit �� kaolinitkaolinit SõnõflamasõSõnõflamasõ




AVIRIS AVIRIS SõnõflamasõSõnõflamasõIllite Illite !! KaoliniteKaolinite

SFSI SFSI Sõnõflamasõ Sõnõflamasõ İİllitellite !! KaoliniteKaolinite



Hiperspektral AnalizHiperspektral Analiz

LandsatLandsat TMTM

Kil Mineralleri Olabilir Kil Mineralleri Olabilir

AvirisAviris

Alünit, İllit

SFSISFSICASICASI

% 65 Alünit, %35 İllit



Hiperspektral AnalizHiperspektral Analiz

Termal kõzõlötesi Termal kõzõlötesi dalgaboyudalgaboyu özellikle haritalama için kullanõlmaktadõr. özellikle haritalama için kullanõlmaktadõr. Örneğin, Örneğin, alterasyonalterasyon bölgeleri, bölgeleri, epitermalepitermal/porfiri /porfiri alterasyonalterasyon için önemli için önemli bilgiler vermektedir. Bunun dõşõnda, bilgiler vermektedir. Bunun dõşõnda, PbPb--ZnZn--AgAg mineralizasyonuylamineralizasyonuyla ilişkili ilişkili MnMn içeren granat veya içeren granat veya CuCu--ZnZn skarnskarn sistemiyle ilişkili olan sistemiyle ilişkili olan FeFe içeren içeren granatlarda uygulanabilir. granatlarda uygulanabilir. PiroksenPiroksen içeren kayaçlar, içeren kayaçlar, skarnskarn yataklarõ için yataklarõ için önemli bir belirleyicidir. Bununla birlikte, önemli bir belirleyicidir. Bununla birlikte, feldispatlarfeldispatlar granitikgranitik kayaçlarõn kayaçlarõn veya granitle ilişkili kayaçlarõn belirlenmesi için önemli bir mveya granitle ilişkili kayaçlarõn belirlenmesi için önemli bir mineraldir. ineraldir. Porfiri sistemlerde Porfiri sistemlerde feldispatfeldispat alterasyonalterasyon haritasõ (haritasõ (albitleşmealbitleşme) bu yöntemle ) bu yöntemle yapõlabilmektedir. Olivinlerin ve yapõlabilmektedir. Olivinlerin ve piroksenlerinpiroksenlerin MgMg numaralarõ ve masif numaralarõ ve masif sülfitsülfit yataklarõnda plajiyoklazlarõn yataklarõnda plajiyoklazlarõn anortitanortit içerikleri ve içerikleri ve ultramafikultramafikkompleksler bu yöntemle tespit edilebilmektedir.kompleksler bu yöntemle tespit edilebilmektedir.



Termal Kõzõlötesi Görüntüleme Termal Kõzõlötesi Görüntüleme

Yandaki şekil Yandaki şekil AsterAster gece gece görüntüsüdür. Faya bağlõ gelişmiş görüntüsüdür. Faya bağlõ gelişmiş olan sõcak su çõkõşõnõ gösteren olan sõcak su çõkõşõnõ gösteren termal anomaliyi vermektedir. Bu termal anomaliyi vermektedir. Bu veri sayesinde bölgedeki yüzey veri sayesinde bölgedeki yüzey suyunun sõcaklõğõ hakkõnda suyunun sõcaklõğõ hakkõnda yaklaşõmda bulunulmaktadõr.yaklaşõmda bulunulmaktadõr.

AsterAster gece / gündüz görüntü elde gece / gündüz görüntü elde edilebililmeedilebililme kapasitesine sahiptir. kapasitesine sahiptir. 5.5. bandband termal kõzõlötesi görüntü sağlar. Bu özelliğinden dolayõ TIR termal kõzõlötesi görüntü sağlar. Bu özelliğinden dolayõ TIR (Termal Kõzõlötesi) analizlerinde kullanõlmaktadõr.(Termal Kõzõlötesi) analizlerinde kullanõlmaktadõr.



Termal Kõzõlötesi Analizi (ASTER Uygulamasõ) Termal Kõzõlötesi Analizi (ASTER Uygulamasõ)

Günümüzde Günümüzde HiperspectralHiperspectral Termal Termal KõzõlötesiKõzõlötesi ((TIR) TIR) 7.5 7.5 �� 1414 µµm m dalgaboyundadalgaboyunda görüntü alabilen, görüntü alabilen, uçağa monte edilmiş algõlayõcõlar uçağa monte edilmiş algõlayõcõlar geliştirilmiştirgeliştirilmiştir. MIRACO2LAS gibi . MIRACO2LAS gibi TIR algõlayõcõlarõ (100 TIR algõlayõcõlarõ (100 bandband 8 8 --13 13 µµm görüntü üzerindeki mineral m görüntü üzerindeki mineral aralõğõnõ, granataralõğõnõ, granat--feldispatfeldispat gibi OH gibi OH içermeyen silikalarõ tanõmlamada içermeyen silikalarõ tanõmlamada kullanõlmaktadõr. kullanõlmaktadõr. HiperspektralHiperspektralTIR TIR spectrometresi,spectrometresi, normal normal spektrometreye (SWIR) benzer bir spektrometreye (SWIR) benzer bir prensipte çalõşmaktadõr. prensipte çalõşmaktadõr.

8 9 10 11 12 138 9 10 11 12 13



Hiperspektral Termal Kõzõlötesi AnaliziHiperspektral Termal Kõzõlötesi Analizi

Documents

Uzaktan Algılama Ve Yerbilimlerinde Uygulamaları Algýlama ERDAS Bilgi... · Piroksen içeren kayaçlar, skarn yatakları için önemli bir belirleyicidir. Bununla birlikte, feldispatlar