ve nhUnj con ngltfJi (ttY mqi xua't than) co Ky thi tuyen nay se la bltfJc kh{Ji d!u cua nhUng to cha't ~c bi~t va mang trong minh "Hanh trlnh 5.9.5" ma mQi ltng vien trling nhUng

Hl;>i d5ng .sang I~p cua IPL g5m g~n 30 thiinh vien

Hl;>i d&ng quan tri IPL (Nhi~m kY I) g&m co 7 dlanh vien

Ban ki~m soat IPL (Nhi~m ky I) g5m 3 thanh vien

Hl;>i d5ng tuy~n sinh (Khoa I) g5m 25 thanh vien

Hl;>i d5ng chu)'en mOll (Khoa I) g5mI~ thanh vien(Ia nhftng giao sit, hQc gia, chuyen gia hang d~u)

TruOng Doanh Nhan PACE Ia D<1n vi di~u hanh IPL

Hi)i D6ng Sang L~p IPL:(Li~t ke theo tha tl/ Alphabet)

Ong Thai Tni'n ChiChit rich HDQT -Thai Tudn GroupOng Le Dang DoanhTS, Chuyen Gia Kinh Tif (Bi) Kif Ho{lCh & Dau TIl)

Ong Nguy~n Sy DiingTS, Pha Chit Nhi~m -Van Phong Qut!c Hi)iA "Ong Trin Ba DltdngChit rich HDQT -Trilling Hili Auto Group

Ong Nguy~n M,nh Hun~PM TGD -Viettel (TCT Vien ThOng Quan Di)i)

Ong Trltdng Vi Kie-nT6ng Giam Do'c -Tan Cllllng Thanh GroupOng Vii Minh KhltdngTS, Chuyen Gia Kinh Te' (DH Quoc Gia Singapore)Ong Nguy~n Hoai NamChIt Nhiem CLB Doanh Nhan 2030 (SaigonTimes)A .

Ong Le Quang PhucChit Nhi~m Bi) Mon -TnIi1ng Doanh Nhiin PACEOng Huynh Bi'I'u SdnNguyen thanh vien Ban Nghien C14'u Gua Thu TIlc1ngOng D6 Duy ThaiChit rich HDQT -Thep Vi~t GroupOng Le Dlic ThAngChit Tich -TBWA Viet NamA ., ,.Ong Vo Qu6c ThangChit Tich Hoi Doanh Nhan Tre Viet NamA ',', .Ong Trin Quy ThanhChit rich HDQT -THP Group & Number OneA ,Ong D,ng Van ThanhChit rich HDQT -Sacombank GroupOng Co Gia ThQChit rich HDQT -Thien Long GroupOng TrAn Van ThQGS.TS, D9i H{Jc Waseda (Tokyo)Ba Dam Bich ThoyT6ng Giam Doc -Ngan hang ANZ Vi~t NamA .Ong Gian Tit TrungHi~u Trllang -Trilling Doanh Nhan PACE

Ong Ly Qui TrungT6ng Giam Dt!c -Nam An Group & Phil 24A ,Ong Ha Duy TrungPha Chit Nhiem CLB Doanh Nhlin Sai GonOng Nguy~n' Minh Tui'nChit Tich HDQT -Cong ty K~m Nghi'aOng Cao Tie-n ViChit rich Hi)i Doanh Nhan Tre TP. HCMOng D,ng Le Nguyen ViiChIt rich HDQT -Trung Nguyen Group

DI/ an "H(lt gidng lanh d(lo" -IPL, mi)t cd hQi d{1c bi~t ciia nhl1ng ngll()'i tre uu tu nMm bie'n nhl1ng "td chtit" ti~m an ciia ban than

thanh "tai ndng" thl;2t Sl/ vtli mQt khat v(Jng manh li~t: "Vi mQt the: h~ doanh nhan roan cdu mtli cho ddt nlt(Jc Vi~t Nam ",

Tit Call chu~~n v@ chti dIJi bang ngti ...d~n cd hOi cho nht1ng ngttm tre ttu tti 1 qu@n trong ki~p ga A "'" 'A ,., , Sau h~i tr@n ciing chinh la noi tran tr{J cua

~huy¥n ~~ r~ng: Co, m?t ca! t~llng ,d<l! rat nhieu ngltfJi trong chung ta, khi ma day

ba~g run rul t~e n,a° Jl1I v'!o n,ha cua chi JJ.'! do quanh ta v§n con nhUng kich ban tltdng

mal dan,g ch,uan bl fen n,gay lam m~..~e !a tit, v§n con nhUng ngltfJi tre In! ni khong co

trong dan ga con long vang ong a mol ngay , hA' b"" '" h A' ., -' nh th ' nh "

theo m~ di kie'm m6i, co mQt chu "ga l(l" c~ Q~ len to c ~t c,;,a fill, ~~ tal nang

tro~g rat khac bi~t. Chu~"ga ~i bang" nay d~ th.~nh_cong ~a d~ng.¥op nhieu.-hdn c~o

chang nghi suy gi nhieu, song mQt cuQC xa hQl. Cung Chl~h t1I nOl tran tr{J ay, D1,t an

sdng nhlt baa con ga khac, Tinh cll, m<Jt IPL da dltc;1C khall~p.

ngay, chu ta nhin len bdu trili va chflt thay , , , A

nhl1ng con d<li bang bay vat qua, tMt oai !~L (Ins~tute of,Pote~tial ~~aders) la,;en

hung va dung miinh. Chu It(Jc ao "gia ma vlet ffit cua D1,t an Phat Tnen H~t Glong

Iminh cung bay dlt{/c nhlt the'!", Lanh D~o Doanh Nghi~p (hay con gQi la

D '" d A A h A ~ A d "" ., "' D1,t an "HjJt Gi6ng Linh DIJO") -m(>t dlf an

,en, ay,; ca!l c !jy¥n ve <:~vc ,;/1 cu,~ g~ giao duc khong vi muc tieu ldi nhum do cac

d~l bang co the dltc;1C vlet tiep Vdl hal

doanh 'nh A ' tri ' th ,~'1\ h ."' t " h ""

"kich ban" nhlt sail: , an. va, ""uc La~ uye ~~ng p 01

, h<Jp sang l~p va trien khal thlfc hi¥n nh~m

Kich ban thu nha't: Thlnh thoang, "ga d(li bang" gop ph~n phat hi~n va phat trie'n nhan ffii lanh

vli~ n~lti1c ?~n bilu trili de' ,doi rhea nhl1ng d{io titdng lai cho c(>ng d5ng doanh nghi~p.

man trmh dlen ng°<ln mllC cua '" .A

d(li bang, nhltng chlla khi nao I~~ k~on&~c~~ la ,nO'l,nha~ D1,t ",an xac l~p m\lc tieu

chu dam thll' dl;2p canh bay tal /q dl~n, ma con la tuyen chQn va quy 1\1 nhUng

len", Vi xung puanh chu, "nt1; g~p gO- cua nhl1ng con ngltfJi tre In! ni, co t6 cha't

n~~g", cl?n g~ van, chd,m ~hl ngttil; cilng chi httung". va khat vQng tr{J thanh lanh

bdl dat um glUn, va chu cung Nh -,. d ' I ' .2 daD doanh nghiep d6n

gdang ban ran vtli nhl1ng conK ung con ngltdl 0 a al. th '..., .,? kh ' ' d '-'A h ' " , ' h D ' I ' h,-- t ' th "" t ' ul tnen al ao taD

VI~C ang nga): cua ga n It 0 a n ullg rl uC uy In, '" "",,;

thi [)oi canh vifn di la ciia d(li nhii'ng doanh nhan hang dc1u nhung, h~t glon~ n~y

b4ng khong d1i{1c tung d(lp dii va nhii'ng ngltm Ire u\J tLi nha't. b~ng ~ac chltCjllg ~nh ",da~

dan nho !ai, chan thi to ra... 11.10 dung chuan quoc te va

Chu dii song tr(Jn v~n m<Jt kie'p Chi htt6'ng d6 la gi? D6 la: hoan toan mi~n phi (100%

ga, va sau do chit di, cung "VI mfjt the' htJ; doanh nhan ling vien trung tuYe'n se

li,ing Ie m<Jt '" kie'p ga. m6i cho da't nLlflc V;f:t Nam, dltc;1C tai trc;1 hQc cb6ng de'

Kich ban thu hai: "Ga la" the' htJ; co khat vqng va co tham dlf chltdng trlnh nay),

giat minh: "Sao minh lai khJ nang Qua tranh m~nh T h ' b tr'- tu"',,;.-

h d "" -, th '" .-"." rang angvan an t; 01

glong n "l1ng",cl?n ~I ba';lg ~Ia me cung e glul .tu 21 de'n 28 dang' hUng hltc

qua vl;2l' Ke tltngaydo, long h '" 'kh' '" h "" h ":

chu day tam tr<lng, nhl1ng doi_canh dung n Ifa ~ong va'A at vQ~g cong le~ l¥n

miinh 1ang rQng, nhilng nhip ':0 In(lnh hdn n,a~.' co ?~O ?hleU ng~fJl thl!; s~,ngJl ~~

gio thai, cao hdn may trili day kieu hdnh la In! tIi , la nhUng h~t glong de co the

hi~n len trong gidc ma hanB dem cua chu, tham gia vao d(>i ngii nhUng nha "lanh d~o

"Ga d(li baJlg",nuoi mQt,giac md, mQt khat tai nang" trong titdng lai? Co baa nhieu

v(Jng va bilt dau am tham tl;2p bay, Nhltng b~n tre tin minh co du t6 cha't de' vltdt qua

tl;2P .mQt thili ~ian, chu vdn k?ong,bay dlt<!c, qua trinh tuYe'n chQn d!y cam go ~g5m 5

C~,!g ~ao l~u sau, na.n Cl!I, ch~ bo ~UQ~! vong thi) cua 3 H(>i d5ng (H(>i D5ng Sang

Va tit do c~u thl/c sit u'! rdng ~I,!h la mQt L~p, H(>i D5ng TuYe'n Sinh va H(>i D5nl!

con ga, m'lt cAon ga ~o, ng<?(l~ hmh khac Chuyen Mon) de' gianh 1a'Y sua't hoc b6ng

thltilng, chit khong phdlla dal bang, d ~ 'h d" ' nh'~ .,"".1\ h ' '"

, ay vm " ma uug nguul Lam uyet trao

C~u chuy~n "ga d~i ~ang: noi,tren thl1c l~i va s{J hi1u ni~m tIf haD la "dan IPL"

chit la Call chuy~n ve "t6 chit & khat (IPL Citizen)?

vQng", va "ga d~i ban~" la hinh anh a'n d!l '"

ve nhUnj con ngltfJi (ttY mqi xua't than) co Ky thi tuyen nay se la bltfJc kh{Ji d!u cua

nhUng to cha't ~c bi~t va mang trong minh "Hanh trlnh 5.9.5" ma mQi ltng vien trling

nhUng ~at vQng IfJn. NhUng to chat §y n~u tuYe'n d~u trai qua, baa g5m: 5 vong thi

dltc;1C to~ lu~~n, nh~g kha\ v(Jng ay neu tuYe'n sinh, 9 thang dlt{/c dao t(lO va 5 ndm

dltc;1c,ch~p canh, hQ s~ tr~thaAnh nh~Ung con tl/ trai nghi~m thlfc te' quan 19 va lanh d~o-

ngltfJl co anh hlt{Jng Idn den cQng dong. m(>t hanh trinh d~y gian kho va du dai de'

Tuy nhien, tron~ ca hai ki~h ban tren, di~u do xua't hi~n nhUng "chu d~i bang" thlfC slf co

da thong th3.nh hi~n thlfc. 0" kich ban thu nha't, kha nang tung canh tren b!u trfJi baa 1a cua

"ga dai bang" khong bie't rAng mlnh co to the' gifJi kinh doanh toan c!u.

cha't clia ~i bang, vi the' ciing khong co hoai

baa 100. 6' kich ban tha hai, "ga d{ii ban}"

da tin vao t6 cha't cua mlnh va da am tham

nuoi dlt6ng khat vQng, nh\1I1g that dang tie'C

la lai thie'u di mot moi trltfJng de' ren luyen,de' tboat kie'p ga; de' vltdn caD va bay xa. .

Li~u con co mfjt kich ban nao khac

cho cuQc dili cua "ga d{li bang "?

I' '

Y KI E N

Nguyen Ngl;)c

N hfmg ngay nay toi dang a tren Tay Nguyen.T~~ Plt?iku dang c6 Lien ho~n c6ng chien~quoc te. Toi len Tay Nguyen khong phai de

dv l~ hQi, chi la dil vclng mfty thang, n6ng long, mu6nduQ'c tra v~ tham nhfmg nguai than; nhung n6i chodUng cfing khong phai hoan toan khong c6 chut dinhdang nao d~n cali chuy~n l~ hQi rAm rQ kia.

Ai cllng bi~t vira r6i mQt tr~n bilo khong phai vaolo~i Ian nhftt trong nhfmg nam qua l~i dil gay tai hQad~n kinh hoang cho mQt s6 tinh mi~n Trung, d~c bi~ta Phu Yen, Tuy Hoa, c6 th~ n6i chua timg thfty xuanay. Gdn tram nguai ch~t, ca mQt thanh ph6 bi ng~pchim, ruQng d6ng tan hoang ...MQt vi c6 trachnhi~m dil n6i r~ng fty la do "bi~n d6i khi h~u toanCAli", vi nhan dan mftt canh giac, chu dati phai docac cong trinh thuy lQ'i mi~n Trung -Tay Nguyenlam tran lan, khong c6 quy ho~ch... Va trong l~ hQic6ng chieng Tay Nguyen nhfmg ngay nay, khong chia Pleiku ma a kh~p tinh Gia Lai, di dati cllng thftygiang giang khftu hi~u "Bao v~ khong gian van h6a"c6ng c~ieng, v~y cai khong gian ft;y dil duQ'c baa v~nhu the nao, n6 c6 lien quan gi den tr~n 111 tan phalich su vira qua khong, giua khong gian van h6ac6ng chieng vai khong gian bilo 111 ch~t nguai c6chut lien quan nao khong?

C6 Ie mQt trong nhimg di~m "dQc dao" va ky l~nhftt cua Lien hoan c6ng chieng qu6c t~ a Pleiku Idnnay la nguai ta dil lam du thu cong phu va hoanhtrang, nao duc c6ng chieng to nhftt nuac, nao ph\lcdvng l~ dam trau ftn tuqng, ph\lc dvng l~ hQi mimglua mai tung bimg -may ma dil kip b6 di chuy~nph\lc dvng l~ b6 mil -, nao cac vi d~i bi~u duQ'c duadi tham quan nO'i nay nO'i nQ rQn rip, nao bi~u di~nkhai m~c, b~ m~c rAm rQ ...; duy c6 mQt di~u: hdunhu khong h~ thfty ai nh~c mQt 1m d~n rimg, khongai h6i va chili kh6 "tham quan" doi chut d~ xem c6phai rimg a Tay Nguyen dil cO' ban duQ'C pha xongh~t r6i khong va nhfmg chut gi can l~i dang khftntrnO'llg duQ'C pha n6t? Va th~ thi lang Tay Nguyen c6can khong? N6 dang chuy~n dQng va bi xao trQn dudQi nhu th~ nao? V~y cai "khong gian van h6a" cuac6ng chieng duQ'c nh~c d~n nhu mQt cong thuc vatreo bi~n quang cao kh~p nO'i kia la khong gian gi?N6 ra sao? N6 dang a dati?

Hoa ra khong co, khong can cai khong gian do.Noi khong qua dang dau, rimg dii bi tl;in di~t. V~ dovl;iy, lang, khong gian cQi ngu6n, c6t y~u, sinh tir cuac6ng chieng -va baa nhieu d~c s~c van hoa khac -cua Tay Nguyen cung dang th\lC S\l tan l\li.

Cho toi noi th~ng di~u nay: chlmg ta dang chaimQt tht'r cua gia! Nhfulg bong hoa van hoa timg s6ngdQng d~n f\lC ra kia dang bi~n thanh boa nh\la. RAtnhi~u boa nh\la & Pleiku Iftn nay!

Va, cting hoa fa, can nghiem trQng ban nua:khong gian van hoa c6ng chieng -ma UNESCO diirAt sau s~c nhAn m~nh khi cong nhl;in di san van hoath~ gi6i cho Tay Nguyen -v6i khong gian biio lUch~t nguai vira r6i va ch~c ch~n se can l~p l~i, n~ngn~, tham kh6c ban, chi la mQt. CQi ngu6n cua no d~ula rimg, rimg va lang rimg cua Tay Nguyen, ma ta diitan pha mAy ch\lC nam nay tren mai nha sinh tir naycua dAt nu6c.

d Tay Nguyen -va khong chi & Tay Nguyen dau,tren toan trai dAt mong manh nay cua chlmg ta- rimgla m~ cua S\l s6ng.

Le ra cUQC h~i ngQ cua nhfulg nguai yeu m~n vathi~t tha v6i c6ng chieng horn nay khong nen la motcuQc lien hoan vui ve, ma la mot cuQC canh baanghiem'roc cling nhau v~ S\l bi~n mAt kinh hoangcua rimg, cQi ngu6n cua ngh~ thul;it tuy~t vai nay,khong can no thi c6ng chieng chi can la clia gia, laboa nh\la tren mQt than cay van hoa dang tan l\li.

Le fa, n~u bi~t tinh tao, chinh trong cuQc hQi ngQd~ "nu6i ti~c" m9t n~h~ thul;it lau dai dang C? nguyca kho heo vi mat goc nay, nen nh6 va noi den PhilYen va Tuy Hoa, nguyen nhan kho heo & day va taihQa & kia, chi la mQt.

Thl;im chi, chinh trong ca hQi nay nen b~t dftufighT d~n mot vi~c co th~ se la vo cling Ian lao: phaichang dii d~n lilc dimg l~i h~t mQi khai pha tren vUngdAt mai nha cua t6 qu6c nay, b~t dftu mQt cong cuQcthl;it kien quy~t, thl;it kien dinh, lau dai, nhi~u th~ h~,ct'ru lAy Tay Nguyen, tr6ng rimg, tra rimg l~i cho TayNguyen, khoi ph\lc Tay Nguyen, cho S\l s6ng & TayNguyen can, cho van hoa Tay Nguyen can, va choTay Nguyen, cho d6ng b~ng, cho ca nu6c duqc baav~, che ch& b&i M~ Rimg Tay Nguyen xanh th~m vabaa dung. [:J

www.tiasang.com.vn T~~ 35622. NGAY 20.1 1.2009

Pm TOng Ben ~p ph\] trach:HOANG THU HA

BAN BIEN TApVan Thanh -Pham Tran LeLe The! Clidng : Phjlm Cdn

Le ~!lC Tu

VOl SI,J CONG TAc CUA:.Hoong T!JY .Ph\lm DIJj Hi~n.Offing A .NglJjen V'an T~g

.Le Dang Doo.nh. NglJjen T rtIlg.NglJjen Ng(X: .Ho Ng(I; D\li.T l!tlg Lai .Ha Hl!J Khffii

.Phan Dlnh Di'(iu .T ran XLBn HOOi.Ph\lm DIJj NghTa .V'al Nhv Cl!tlg.NglJjen ThUG Hai .NglJjen Sf D"mg

.T ran Onh Thien. NglJjen DuG Thanh.Hl.iJnh TheDu .VUThanh T~Anh

.Ph\lm DuG Chfnh .Tran NgpG Vllilg.NglJjen Ng(X: ChiJIJ .Daa Tien Khoo..Ngltjen XLful Hooi .CaoT~Thanh.NglJjen OLBn .Thai Kim Lan (DCt).NglJjen The Hoong Linh .Ly Lan

.Phan C~m Th~g .Ho Tu Baa (Nh~t).NglJjen van Tliin (It)

: ,DIEN DAN

(ong chieng, Baa ILl va M, RUngNGUYEN NGQC Tr.3

Nha may di~n h~t nhan Ninh Thu~n:NhCtng vi~c can lamCAOCHI Tr.12

KHOA HQC 81 PHATTRlfN

Chum cong ngh~ cao thuc daytang trui1ng kinh teTHANH HA Tr.ll

BAN TR! 81,1Ng!)c Lan (trliJrg ban)

Tao tho nha khoa hoc tU' do toida va h~n the thap "hat Cat thLit\lc hanh chinhLE NGQCTO dich Tr.2l

Ph!! tram Quang CaD:NSNA van Th!l

A' A' A'

Nguon gOt slf song c.c dich Tr.24TOASQAN:70 Tran HlJ'ng 0;10, Qu~n Hoil! Kiem, Ha NOi

Tel: (04) 3.9426375 Fax: 3.9426376.Email: liasang@ [email protected]

Websile: www.liasang.com.vn

Trai da't cua chung tabaa nhieu tuoiL£ NGQCTU dich Tr.30

Be> PHANLIEN lAC PHiA NAM31 Hitn Thuyen, 0.1, TP.HCM,

Tel: (08) 3.8273803. Fax: (08) 3.8273803. SLfsong sau cai chet-bi an Ian nhat cua sLf songKHANH PHl/O'NG Tr46PHATHANHTAI:

70 Tran HlIilg Dill, Q~n I-mn Kiem, Hi NOiTel: 3.9426375 -Fax: 3.9426376GOng tv phat hanh TnJ'(tJg Phat:

179 Ly Chfnh Thang, P7, 0.3, TP.HCM.Tel: 08.39351751 -3.9317109

Cacnha 83ch 10nO' ~ ~i va TP.HCM

Vien du duai bong Levi-StraussLARRY ROHTER Tr.32

Gray phepxua: ban:

304/ Gp-BVHl1 ngay 24.5.2001

In ~i: Nha in QLfIn EJpi 2, TP.HCM.

4 T19:~ www.tiasang.com.vn 5622. NGAY 20.1 1.2009

GIAo ovc

Ke ho,ch giao dl;iC toan taU cua Han QuocHAl YEN dich Tr.40

My tung giup Trung Quoc dao t~o nhan taiHUY OIlCJNG Tr.42

VAN HOA-NGHETHUAT

TLiC1ng nh6' anh Ph~m NgQc T6'iNGUYEN VAN TUAN Tr.35

Ph6 toi ngay ay VAN NGQC Tr.36

Moi ngay no'i dayTHAI KIM LAN Tr.48

TiJ Phe binh I~p bien banden Phe binh mil INRASARA Tr.51

VuO'n tiJi sa! tal doNGUYEN B1NH PHU'O'NG Tr.54

D~p PHAN PHUa'NG£>ONG Tr.55

Turgenev, Tchaikovsky -

sl! ttJdng hQ'p ky I~THANH NHAN Tr.56

www.tiasang.com.vn T~~ 5s6 22. NGAV 20.11.2009

DI~N f)A~

Trang y tU'6'ng da dC;lng cac nguon dit;!n nang, vit;!c chung ta c6 dl.J' an xay dl.J'ng nhamay dit;!n hC;lt nhan (DHN) 6' Ninh Thu$n phu hQ'p vaj xu thi! dang tren qua trlnh hoisinh cua DHN tren thi! giaj va dap C1'ng nhu cau dit;!n nang cha hit;!n dC;li h6a, Gongnghit;!p h6a d~t nU'ac. V~n de d~t ra la can tii!n hanh vit;!C xay dl.J'ng nha may DHNNinh Thu$n nhU' thi! naG de dap C1'ng dU'Q'C hit;!U qua ve kinh ti!, d~c bit;!t la baa daman loan 6' mC1'c dQ caD nh~t.

Nhitng nuoc da co va sap co di~n h~t nhan

khach s~n Melia, 19-21 thang6/2007 v~ h~ tAng CfJ sa chonganh h~t nhan, GS. R. I. Facerda nhan m(lnh Sf! cdn thie-t cuam{Jt to' ch,:rc quo'c gia dJ thf!chitftn chltO'ng trinh nang llt9"1lgh(lt nhiin. Do ld NEPIO-Nuclear

Energy Program ImplementingOrganisation.

D6i vai Vi~t Nam, t6 chucNEPIO se tucmg 1mg vai BCD,lam nhi~m V\l hi~p d6ng (coordi-nate) ducjc mQi ho~t d(>ng mahi~n n.aY mang tinh tv phat illnhi~u CCY sa lien quan dSn chucmgtrinh h~t nhan.

Nhi~u nuac lAy cac B(> quan trQng sau day(ho~c cac B(> tlicmg ducmg) lam thdnh phdnchinh trong BCD:

II B(> Cong Thucmg.21 B(> Khoa hQC va Cong ngh~.31 B(> Giao d\lc va Dao t~o.41 B(> Tai nguyen va Moi truc:mg.Co th~ buy d(>ng sv tham gia cua nhfrng

chuyen gia Vitftt kiJu trong nganh h~t nhan vaoBCD. Duai BCD se co nhfrng Ban chi d~ochuyen nganh vi d\l daD t~o, phap quy, quyho~ch, HTQT,...

Vi T6 chi d~o Qu6c gia t6n t~i truac dayda hoan thanh nhi~m V\l nen cAn co gAp m(>tBan chi d~o Qu6c gia chucmg trinh h~t nhanva du6'i dola Ban chi d~o qu6c gia v~ daD t~o.Ch1'mg ta dang a trong tinh tr~ng bAt c~p v~nhan lvc co chuyen mon caD. MQi nuac khackhi tiSn hanh chucmg trinh h~t nhan d~u co

1. THANH LAp BAN CHi £>AO Qu6c GIA(HO~C LIEN 8<) CHUONG TRiNH ~T NHANNhu chUng ta bi~t mu6n lam DHN phai co

S\l calli k~t cua Nha nuac, day la khuYe'n caoadu lien cua IAEA (Ca quail Nang lu<;mgNguyen tU Qu6c t~). Co duQ'c calli k~t cuaNha nuac chUng ta mm co ca siJ, co kha nangbuy dQng mQi nhan l\lc, v~t l\lc, tai l\lc vaocong cuQc h~t nhan, mm co du tu cach phapnhan tren wOng qu6c t~.

Mu6n lam duQ'c vi~c do khong mQt BQ naodUng rieng Ie lam duQ'C ma c.ln s\l hQ'P l\lc cuanhi~u BQ. Va mu6n di~u hanh duQ'c cong vi~ccua nhi~u BQ, c.ln thanh l~p mQt Ban Chi agoqu6c gia (ho{ic lien B(J) chu-ang trinh hgtnhan. Sau day dUng cym chCc BCD d~ chi Banchi ago qu6c gia (ho{ic Ban chi ago lien B(J)Chu-ang trinh hgt nhan.

Trong cuQc hQi thao do lAEA t6 chuc t~i

12 TlC!o~ www.tiasang.com.vn 5622. NGAV 20.11.2009

DI~N 9AN

dum hinh thuc nay hay hinh thuc khac t& chucNEPIO.

chinh do chi~m 12%, m!)t tY 1~ qua Ian d6i voim!)t nuoc ngheo nhu Vi~t Nam.

2. xAc DINH TIEN DO xAv Du'NGLO PHAN O'NG HAT NHAN" .MQt dieu can noi ra: khi da: xay d\ffig DHN,

chung ta khong th~ xay d\ffig chi m6i mQt 16phan 1'mg (LPU) ma phai xay d\ffig nhiSu LPU".Day 1a khuy~n clio quan trQng cua IAEA. Ly do:mQt LPU" thi khong kinh t~ vi vi~c chu.1n bi chovi~c xay mQt LPU" tieu hao rAt nhiSu nhan -v~t-tai l\lc cua mQt qu6c gia va vi~c xay d\ffig h~tftn~ ca sa do chi phat buy uu th~ khi chung ta conhieu LPU".

Song vAn dS quan trQng a day 1a ti~n dQ xayd\ffig nhfmg LPU" do!

LAy mQt vi d\l: Phftn Lan hi~n nay ~i 01ki1u-oto co 3 LPU": OL1 (BWR 840 M~1978), OL2(BWR 840M~ 1982) va OL3 (EPR 1600M~2009), nhu v~y hai 16 BWR dftu duQ"c xay d\ffigcach nhau 4 nam mi;ic dftu dSu 1a hai 16 clingcong ngh~ cling cong suAt.

T~i Han Qu6c cac 16 Kori 3,4 (PWR) va cac16 Yonggwang 1,2 (PWR) xay d\ffig cach nhau 2nam. Day 1a giai do~n khong c6n 1a chia khoatrao tay (Non Turn-key) cua Han Qu6c nghla 1agiai do~n ma Han Qu6c da: b.lt dftu n.lm duQ"ccong ngh~ di~n h~t nhan.

Qua nhiSu vi d\l khac co th~ thAy tren th~ gi6'ivi~c xay d\ffig hai 16 trong mQt narn 1a ti~n dQ chiduQ"c th\lc hi~n t6t d6i v6'i nhfmg nu6c da: tuO'llgd6i m~nh vS di~n h~t nhan. D6i v6'i Vi~t Nam,mQt nu6c chU'a co m{Jt cO' sa gi Ve' di{!in h(lt nhdnthi vi~c xay d\ffig 2 16 trong mQt nam 1a diSu nencan nh.lc, n~u khong noi 1a nen tranh.

MQt y~u t6 quan trQng ct1ng phai xet d~n 1ahi~ nay vi~c xay d\ffig cac LPU" da: duQ"c ti~nhanh theo nhfmg phuO'llg thuc m6i: thi~t k~modlin, lam s~n t~i nha may cho nen vi~c xayd\ffig hai 16 trong mQt nam co th~ 1a t6i uu vSkinh t~. Song ngoai phuO'llg thuc xay d\ffig c6nhai vAn dS quan trQng khac 1a nhan l\lC va taichinh co anh huang khong nh6 d6i v6i ti~n dQ .

4. BAo T~O NHAN Lt!CCo the noi rtlng v.;}n de nhan 1vc 1a v.;}n de s&

mQt cua Vi~t Nam. Hi~n nay chirng ta chua comQt kS ho~ch nao & muc Chinh phu, Qu&c giade daD t~o nhan 1vc. KhuySn CaD cua IAEA r.;}t rorang: v.;}n de daD t~o nhan 1vc phai duQ'c tiSnhanh & c.;}p Nha nu6c, c.;}p Chinh phu, tru6c 10-15 nam. Vi saD?

Nang 1uqng h~t nhan 1a mQt lo~i nang 1uqngkhong phai 1a c6 dien (nhu thuy di~n, dAu, khi...).KiSn thuc ve nang 1uqng h~t nhan 1a m6i me d&iv6i nhi~u qu&c gia, !~ mQt kiSn thuc t6ng hQ'PcUa ,fihieu nganh va can p~ai co thai gian tich illy,chuan bi 1au dai. Do do neu khong daD t~o & capNha nu6c thi khong mQt co sa nao co the damduong duQ'c nhi~m V\1 do. Hi~n nay & Vi~t Namchung ta co tiSn hanh daD t~o nhung theo nhfrngcung cach non nm, khon~ kY vQng; daD t~o duQ'~nhfrng chuyen gia caD cap am hieu th{it sau vekhoa hQc cfing nhu cong ngh~ h~t nhan de tiSnhanh chuong trinh DHN theo dung y nghia cuano, nghia 1a du nh{ip va chS ngv DHN.

Day do & Vi~t N am nguiJi ta quan ni~mkhong dirng 1.lm 1a nhan 1vc v{in hanh khong khodaD t~o va chi c~n nhan 1vc v{in hanh 1a giaiquySt duQ'c cong vi~c. Ong Pierre Darriu1at, mQtnha v{it 1y t~m cO- thS gi6i hi~n nay cong tac t~iVi~n Khoa hQC va Ky thu{it h~t nhan -Ha NQi da:noi rtlng sau.cac nnan vien v{in hanh o~n phai cohang tram chuyen gia( caD c.;}p ve v{it 1y h~t nhan,thuy nhi~t dQng hQc, v{it 1i~u, co hQc, hoa hQc...m6i du baa dam an toan va hi~u qua kinh tS cuanha may di~n.

NguiJi ta thUCmg l.;}y vi d\lsau day. Mu&n duanguai 1en vU trI.1 chirng ta c~n nhfrng phi hanh giagi6i. Song de con tau vtl trl.l duQ'c an toan c~nphai co Trung tam Vfi trI.1 du6i m~t d.;}t(TTVTMD) v6i hang nghin chuyen gia ve mQilinh V\lC: co hQc vtl trI.1, may tinh, thiSt kS, thongtin, tv dQng... MQi cong vi~c cua phi hanh giadeu duQ'c dieu khien b&i TTVTMD, mQi sv c&m.;}t an toan deu duQ'c TTVTMD giai quySt.

Cho nen nSu chung ta chi co nhfrng nhan vienv{in hanh nha may di~n h~t nhan va sau lung hQkhong co du mQt dQi ngli chuyen gia caD c.;}p thitinh hu&ng gi&ng nhu dua phi hanh gia 1en vtl trI.1ma khong co TTVTMD, nghia 1a cac phi hanhgi,a co nguy,co bi m.;}t tich vinh vi~n trong vtl trI.1neu co sv co.

3. TAl CHfNHMu6n Kay d\lng hai 10 1000 MW x 2 trong

mQt nam, chirng ta cAn thu x~p tai chinh co 7,5tiJ USD/nam (My chi dam bo ra 3 tiJ USD/namtrong d\l an Constellation dua ngu<1i len m~t

trang).N~u lAy GDP c~aVi~tNam la vao khoang 61

tiJ USD (s6li~uIMF&WB) thi khoan thu x~p tai

www.tiasang.com.vn T~~ 135622. NGAV 20.11.2009

DI~N DAN

L6 ctli liinfA hiin hdnh

Ucu

(acmoctheh~ 10 phanitng, lo~i 10thehe III dabat d~umanh nhaxuat hien vaokhoang'nam2000

Hi~n nay dQi ngti chuyen gia cao cAp y~ hli1tnhan a Vi~t Nam co th~ noi la chua co (ho~c chico d~m du(Jc tren dAu ng~n tay). HQ cAn du(JCdao tli1o a nuoc ngoai it nhat 5 den 7 nam ya saudo lam vi~c t(li cac nha may di~n h(lt nhan tic 3de-n 5 nam, ngh'ia la phai du(Jc dao tli10 trong yong8 d~n 12 nam. S61u<;mg chuyen gia nay len d~nhang tram ngum.

Ngoai ra m6i nuoc d~u phai co can bQ dAu dindu(JC dao tli10 khoang 10-15 nam d~ holi1ch dinhmQi chinh sach, Yli1ch ra mQi R&D.

Li~u yoi tinh trli1ng hi~n nay y~ nhan l\lc,chUng ta co th~ xay dl,ffig nhi~u LPU trong mQtnam? Ngay d6i yoi mQt 10 trong mQt nam cling)d~t ra cho chUng ta nhi~u cau h6i y~ nhan l\lc yamQt nh~m V\l n~ng n~.

1a 10- 5 d~n 10- 6, di~u do co nghia 1a 1 10 ho~t

dQng trong 100.000 hay 1.000.000 tri~u flam mmxay ra sv c6 nong chay tam 10. MQt vi d\l minhhQa: bo mQt h~t d~u den trQn 1fin vao 99.999, hay9if9.999 h~t d~u trAng thi nhAm mAt chQn nh~tdu<;yc h~t d~u den 1a aie'u gdn nhlt khong tltangm~c dAti di~u do co th~ xay fa.

Va cfmg nen nh6 rllng an toan tuy~t d6i khongt6n t~i (] dati ca, trong vii tfI;1, trong filing khong,trong giao thong, trong thuy di~n, nhi~t di~n,...trong cuQc s6ng thu<mg nh~t cua chUng ta. CacLPV hi~n d~i v6i mQt vo bQc kien c6 (rao chAnthu tu) co kha nafi,g n~an can phong x~ thoat ran~oai va duCJC thiet ke theo mQt c?ng ngh~ tientien 1a co the tin c~y du<;yc, trong triet hQc an toanhi~n nay.

Ch~n I~i 10 theh~ nao?Ta phai chQn mQt lo~i 10 co tinh an toan cao.

N~u ta xay dvng 10 vao khoang flam 2015-2017thi nen chQn lo~i 10 th~ b~ III. Nhi~u nguai chutru<mg chQn lo~i 10 th~ h~ II + vi l~p 1u~n rkg s6flam trai nghi~m (experience years) cua lo~i 10th~ h~ III con qua it. Khong phai nhu v~y. Trongv~n d~ nay co mQt hi~u (mg gQi 1a hi~u (mg tichlily (cumulative effect). Di~u nay co n~hia 1a caflo~i 10 the h~ III du<;yc thira huang so flam trainghi~m cua lo~i 10 xu~t phat, tirc lo~i 10 th~ h~ II+. Lo~i 10 th~ h~ III du<;yc gQi 1a lo~i 10 cai ti~n(evolutionary), di~u do co nghia 1a nguyen 1yho~t dQng cua III khong khac gi nguyen 1y ho~tdQng cua II + song th~ h~ III l~i du<;yc nhi~u caiti~n d~ nang cao tinh an toan (bao v~ th\l dQng, antoan nQi t~i, dbi s6ng cao h<m 1a 60 nam...). V~y

5. BAo DAM AN ToANAn toan 1a mQt m6i quan tam 16n nhdt cua

nganh h~t nhan. An toan lien quan d~n 3 vAn d~chinh: con ngui:Ji, thi~t bi (16 phan (mg) va phapquy (quy ch~, 1u{it 1~).

V~ con ngui:Ji chirng ta da n6i it nhi~u (y phdntren. Con ngui:Ji c6 van h6a an toan song 16 phan(mg khong an toan thi khong th~ c6 an toan du(Jc.Con ngui:Ji c6 van h6a an toan, 16 phan (mg antoan song 1u{it 1~ long leo, quy ch~ ka h6-thi clingkhong c6 an toan du(Jc.

Hi~n nay cac 16 phan (mg c6 dQ an toRn cao.Sau S\l c6 Chemoby1 cac chuyen gia da phan

tich nhfmg di~m y~u trong thi~t k~ 16 phan (mg vatim cach kh~c ph\lc chirng. N6i mQt cach toan hQcthi xac sudt n6ng chay tam 16 phan (mg hi~n d~i

14 TtC!o~ www.tiasang.com.vn 5622. NGAV 20.11.2009

~i sao ch(mg ta khong chQn m(>t 1o~i 16 th~ h~ III?Co th~ ch(mg d.1t h<Yn, song tieu chi an toan phaivu<.)'t qua tieu chi tai chinh.

Cac lo~i 16 th~ h~ thu IV duQ"c gQi la lo~i 16cach m~ng (revolutionary) chung khong thirahuang duQ"c s5 nam trai nghi~m cua th~ h~ tru&cvi nguyen ly ho~t d(>ng cua ch(mg co nhi~u di~m"cach m~ng" d6i h6i qua trinh trai nghi~m.

Ranh gi6i gifra th~ h~ III va 111+ rAt mongmanh, th~ h~ 111+ co vai y~u t5 "cach m~ng" cuath~ h~ IV.

Lllc chon cong nghe 10 phin &ing.., .Hi~n nay co nhieu cong ngh~ 16 phan lIng,

chung ta chi cAn quan tam cac lo~i 16 PWR (10nU'ac ap 11!c), BWR (10 nU'ac soi) va PHWR (10nU'ac n(ing nhU' CANDU). Nhi~u nu&c co clingm(>t luc nhi~u cong ngh~, vi d\l Han Qu5c coPHWR (Wolsong 2,3,4) va PWR, Nh~t co PWR vaBWR, Trung Qu5c co CANDU (Quinshan) vaPWR...

Chinh sach m(>t cong ngh~ co Uti di~m la chicAn m(>t tieu chuAn (standard) cong ngh~.

Chinh sach nhi~u cong ngh~ co Uti di~m latranh duQ"C hi~u lIng gQi la hi~u lIng nhan (multi-plicative effect), di~u nay co nghia la n~u m(>t lo~i16 thu(>c cong ngh~ nao do co m(>t 16i trong congngh~ thi 16i nay khong phai nhan len cho tAt ca cac16 phitn lIng trong h~ th5ng ma chi nhan len cho s516 cirng cong ngh~, do do h~n ch~ s5 16 phai dUng

ch;;ty d~ sua chfra nSu cAn cua h~ th6ng. Phap chico mQt cong ngh~ PWR va cung da co IAn g.ll.n d6idi~n vai hi~u 1'mg multiplicative vS hi~n tu<;mg anmOll 6 nhi~t dQ cao (corrosion a haute tempera-

ture). 4'Xiy dlln9 Phap quy an toanCon nguai lam vi~c trong nganh di~n h;;tt nhan

phai co kY lu~t cao tuan theo mQt cach ch~t chemQi quy chS dn dinh vi sv an toan cua nha may:1Tron~ tai, n;;tn Che,:no~yl (1986), ngoai nhfmgkhuyet diem cua thiet ke 10 RBMK cac can bQ nham~y da vi ph;;tm cac quy chS quail trQn~ trong khitien hanh mQt thi nghi~m, sau day la ket lu~n cuacac chuyen gia IAEA (xem phAn tiSng Anh cua

nguyen ban):1/ rut cac thanh diSu khi~n nhiSu h<m quy

ph;;tm (withdraw control rods more than regulated)2/ v~n hanh trong luc h~ ECCS da bi ng~t dong

(operated with ECCS turned oft),ECCS= Emergency Core Cooling System3/ tiSn hanh thi nghi~m 6 mQt cong sudt nh6

h<m chu<mg trinh thi nghi~m da dinh (conducteda special test at lower power than planned).

4/ diSu- khi~n thi nghi~m b6i mQt chuyen giakhong phai chuyen gia 10 (managed by a non-re-actor-specialist).

5/ thi nghi~m tiSn hanh ma khong co quy trinhdUng d~n ho~c sv cho phep cua ~p th~ nha may (aspecial test was conducted without due processes

www.tiasang.com.vn I~~s6 22. NGAY 20.11.2009 15

DI~N DAN

chimg ta m6i phai 10 l~ng d~n DGR.Ri~n nay tren th& gim chi co viti nu6c co d\l

an DGR (Phap, vUng Lorraine, se hol;lt dQng2020; My, Yucca Mountain, se hol;lt dQn~ 2010;Ran Quoc co d\l an cho nam 2016; Phaft Lan,Olkiluoto, se hol;lt dQng 2020...). Trong tuonglai vAn d~ xu ly chAt thai hOl;lt dQ cao se du<;Jcgiai quy~t b~ng nhfrng phuong thuc hi~n dl;lihon (transmutation, incineration...) nh~m bi~ncac d6ng vi dai ngay thanh cac d6ng vi ng~nngay va cling co th~ du<;Jc giai quy~t trongkhuon kh6 khu V\lC ho~c lien khu V\lc.

vAn d~ chAt thai la mQt vAn d~ lan, d6i h6i cokinh phi song giai phap da: co va chimg ta phaith\lc hi~n dung mQi quy trinh.

6.061 TAc L Y Tl/ONGD6i tac Iy tu~g nhtlt Ia d6i tac co cac di~u

ki~n sau day:1/ lam chu hoan toan cong ngh~ ta mu6nmua

(chu khong phAi chi Ia sa him).2/ phAi co Iich su chuyen giao cong ngh~thanh

cong cho nhi~u nuac khac de cac n:uacnAy co the nQi dia hoa cong ngh~ chuyen giao.D

or approval throughout thew power plant).Do la nhUng vi phl;lm ch~t nguai, n~u khong

vi phl;lm nhUng di~u do thi da khong xay ra tainl;ln, cho dli lOl;li 10 RBMK chua nhi~u di~m y~utrong thi~t k~, nhAt la thi~u vAng rao chin thuill.

Nhung mQt di~u tr6 treu bi tham la tai nl;lnChernobylll;li lam cho di~n hl;lt nhan tra nen antoan hO'n va co th~ trong tuO'ng lai tai nl;ln ki~uChernobyl khong con co th~ xay ra duqc.

Xay d\ffig phap quy va van hoa an toan lamQt cong dol;lll quan trQng cho an toan hl;lt nhan.

Di~u quan trQng la hi~n nay chung ta chuakip xay d\ffig cac van ban phap quy xac dinh cacquy phl;lm C\l th~ phai tuan thli trong v~n hanhLPU'.

Chat thaiChAt thai duqc phan lam 3 lOl;li: co hol;lt tinhthAp,

trung binh va caD. LOl;li chAt thai hOl;lt tinhcaD trong cac thanh nhien li~u da su d\lng languy hi~m nhAt g6m nhUng hl;lt nhan n~ng hinhthanh do sv bAt lien ti~p neutron (cac actinidesU,

Pu, Np, Am, Cm,...).D6i v6'i chAt thai hOl;lt dQ thAp va trung binh

chung ta da nghien cUu k~ hOI;lCh xu ly [3], cond6i v6i lOl;li chAt thai hol;lt dQ caD ngum ta luugift trong nhUng b~ chua d~c bi~t tl;li nha maytrong vong ch\lc nam, sau do chuy~n d~nnhUng CCJ sa luu gift trung gian d~ cu6i clingho~c

chuy~n nguqc ll;li cho nha cung cAp ho~cchon cAt trong cac hAm dia chAt sau (Deep Ge-

ological Repository -DGR).Nhu v~y d6i v6'i Vi~t Nam n~u 10 dAu tien

hol;lt dQng vao nam 2020 thi d~n khoang 2040

Tai lieu tham khao..[1] Ph~m Duy Hien, Tia Sang, 2008.[2] Nguy@n Khllc Nhftn, bai phat bi~u ~i hf)i thao

UEVF (Lien hi~p hf)i sinh VieD Vi~t Nam t~i Phapngay 04/10/2008, Paris vS chuang trinh Dang lUQ'ngh~t.nhan

cua Vi~t Nam).[3] HuYnh Van Trung, Khoa hQc va Cong ngh~

h~t nhan, chuyen dS di~n h~t nhan, s6 14, OS/2008.

Quangcanhtren va dtliJimat dat cuacac mo hinhDGR (HLW-chatthai hoat dotaG, SF-thanhnhien lieu dachay) .

16 T~~ www.tiasang.com.vn 5622. NGAV 20.11.2009

,KHOA HOC & ~HAT TRI~N

T9i sac Han Quoc, £)ai Loan va gan day nhat la Trung Quoc da co nhung bU'&c tien vU'Q't b<;Icve m~t Gong ngh~? Va chfnh nhung tien bQ nay da dong gap tfch CV'C VaG vi~c t90 ra chuoitang trU'ang kinh te day an tU'Q'ng cua cac nU'&c nay trong nhung nam vu.a qua? Theo cacchuyen gia, dien gia den tu. nhieu nU'&c khac nhau trong hQi thao "Thuc day d6i m&i thongqua phat trien cac Chum Gong ngh~ cao"* dien ra m&i day t9i Ha NQi, sa dT nhung nU'&c noitren lam dU'Q'C dieu than ky ay VI hQ da lien ti,JC d6i m&i sang t90. Hai vf di,J tu. Han Quoc vaTrung Quoc dU'&i day hy vQng se mang 19i mQt cai nhln m&i cho b9n dQc ve khai ni~m ChumGong ngh~ caD (hi-tech clusters), dang xuat hi~n ngay Gang nhieu tren the gi&i.

Chumc6ngnghecaoth uc day ta ng tniO'ng ki n h te.Thanh Ha

tech clusters) nhu cac vid\l a dum day.

T heo Ti~n si Peter

Mogyorosi, giam

d6c di~u hanh cua

cong ty ttr vlln cong ngh~ CHUaNG TRiNH RIS

Laser Consult Ltd (Hun- CUA HAN QUOC

gary), chuyen gia cua Theo Ti~n si Jeong

Trung tam chuy~n giao Hyop Lee thuQC Vi~n

cong ngh~ chau A-Thai Chinh sach Khoa hQC va

Binh DU<Yng (APCTT), Cong ngh~ (STEPI) t~i

khai ni~m chum cong Seoul, Han Qu6c, vi~c

nghe la mot khai niem hinh thanh cac chum sang

~ .

h .

h ;. 1 , .~ ChauA4ang4anhdauienban4othegiiJi,khongphaichi ( 0 .1)rQng, t ~~ ~ ~ at : mQt la mqt khu VI!C kinh te nang 49ng ma con la trung tam t~o , mno,vat!ve c usters, :

m~ng lum hen ket bao sang t~o tong ngh~ miJi (chau A) thu<Yng la cac m~ng lum

g6m cac cong ty lan, vira ma theo chi~u ngang, nhi:J

va nho, cac truang d~i hQc, vi~n nghien ct'ru, nhfmg th\lc nghi~m lien tI.lC v~ sang t~o trong

chinh quy~n dia phu<Yng/khu V\lc. Ben c~nh do mQt moi truang dia phu<Yng/khu V\lc. Tuy v~y,

con co cac th~ ch~ tai chinh, cac cong ty ttr vlln S\l hinh thanh cac m~ng lum nay khong phai la

va cac nha cung clip ph\1 trc}. ChUm cong ngh~ mQt qua trinh d6ng nhllt. Chtmg duC}c ~o ra khi

xullt hi~n va phat tri~n khi cac thanh vien trong mQt vting/hay khu V\lC dia ly nao do phai d6i

do co chung mQt vlln d~ cong ngh~ cftn phai dftu vai moi truang c~nh tranh toan cftu. Noi

giai quy~t, th~ang la vlln d~ lan, a di~n rQn& cach khac, chinh nhu cftu vuqt leu S\l c~nh

doi hoi S\l phoi hqp cua nhieu bell tham gia de tranh do da hinh thanh cac chum sang t~o.

chia se chi phi, ti~t ki~m thCri gian va ti~n hanh Vting/ hay khu V\lC do phai tim cach co nhfmg

duC}c d6ng bQ. Thi d\1 nhu cai ti~n cong ngh~ n6 l\lc t~p th~ d~ d6i dftu vai c~nh tranh va

cua mQt nganh cong nghi~p nao do d~ gia tang chinh cac chUm sang ~o se la cac d<Yn vi tien

tinh c~nh tranh cua san phAm, h~ gill thanh, phong th\lc hi~n va di~u hanh cac n6 l\lc do.

tang doanh thu, lqi nhu~n. ..ChUm cong ngh~ Nhk th\lc hi~n m\1C tieu nay, Han Qu6c da

, , ,

co th~ t~p trung a mQt dia phuo;ng, nhung cfing ap d\1ng chinh sach RIS (h~ thong doi mai

co the nam rai rac tren lanh tho cua mQt nuac, vting/khu V\lc) va d~t duC}c nhfmg thanh tl;lU

th~m chi a mQt khu V\lC hay tren toan th~ giai. nhllt dinh. Cac chu<Yng trinh chinh sach RIS va

Do d~c thu nhu v~y nen cac chum cong cong C\1 cUa no ~o ra cac h~ th6ng d6i mm nQi

ngh~ thuang g~n vai cac ho~t dQng cong sinh nhk thuc dAy cac m\1c tieu cong nghi~p

nghi~p, co tinh d6i mm lien tI.lC (thong qua cac trong khu V\lC.

R&D) va nhu v~y co th~ co cac ten, thu~t ngrr Cac chu<Yng trinh chinh sach RIS va cong

khac nhu chUm sang t~o (innovative clusters), C\1 cua no nh~ tai vi~c thuc dAy 4 nganh cong

chUm cong nghi~p cong ngh~ cao (industrial hi- nghi~p m\1C tieu, hay con gQi la cac nganh cong

www.tiasang.com.vn T~~5622. NGAV 20.11.2009 17

,KHOAHOC & PHATTRI~N

27% len muc 36% t6ng ngansach, ~p trung cho cac trung tamd6i v6i vUng n~m a cac trnangd~i hQC va cac chum R&D diaphu<mg. Rieng v~ phat tri~nngu6n nhan l\lc, cac chu<mg trinhtrq giup duqc th\lc hi~n thongqua mQt chu<mg trinh rieng co tenNURl. S\l ph6i hQP gifra cac belltham ~ia du,C!c th\lc hi~n qua cachQi dong doi m6i vUng, cac caquail d6i mm vimg, qua cac m~nglu6i nganh cong nghi~p, cactrnang d~i hQc, cac vi~n nghienClru thong qua cac chu<mg trinhtrQng di~m a cac truang d~i hQcho~c qua cac chu<mg trinh

chuy~n giao cong ngh~.Cac nganh cong nghi~p m\lc

tieu duqc hinh thanh ~i 16 thanh

nghi~p chi~n lugc t~i 16 tinh,thanh khac nhau b~ng vi~c hinhthanh cac cO' sa h~ tling nhu xaydl,ffig nha xu6'ng, h6 trg nghienCt'TU va phat tri~n (R&D), phattri~n ngu6n nhan lvc, ph6i hQ'P vatrg giup hinh thanh m~ng lucri.Day chinh la m\lC tieu cila RIStrong vong 10 Dam qua vachuang trinh nay do Chinh philTrun~ uang khai xU;6'ng.

Ve cO' sa h~ tang, chuangtrinh RIS xac dinh xay dl,ffig caccong vieD cong ngh~ (technoparks), cac trung tam thuc dAycong nghi~p vilng (regional in-dustry promotion centers). D~ trggiup cac ho~t dQng R&D, Chinhphil dff Dang mt'rc tai trg giupR&D cho cac khu vvc tit mt'rc

ph6 va tinh cua Han Qu6c. M6itinh .hay thanh ph6 lc;ti nh~m taicac loc;ti hinh cong nghi~p khacnhau. Thi d\l nhu thanh pho Seoult\ip trung vao cong nghi~p nQidung s6, cong ngh~ thong tin, taichinh; thanh ph6 Busan t\lp !rungvao cung (mg dich V\l cang bi~n,ch~ tc;tO thi~t bi may moc, cfu lich,san xuftt phim va cong ngh~thong tin, hay tinh Chungbuk thilc;ti t\lp !rung vao cac chftt ban din,cong ngh~ truy~n thong va di~nthoc;ti di dQng, cong ngh~ san xufttpin th~ h~ maio

Hai chuang trinh chinh tc;tO facac chUm sang tc;tO tc;ti Han Qu6ccfmg la cac chinh sach quan trQngcua Chinh phu Han Qu6c nhi~mkY truac. Chuang trinh thu nhftt

Hi~n nay, gia trj san lugng cua nganh cong nghi~p san xuat thiet b!truyen thong cua h~ thong STIPS quoc gia Trung Quoc d~t 54,6%so voi tong gia trj san lugng nganh nay ca nuoc. Con nganh congnghi~p san xuat trang thiet b! y te lam ra toi 46,5%, nganh sanxuat may tfnh va trang thiet b! van phong chiem 31,7%, cacnganh cong nghi~p khong gian chiem ti I~ 30,3%. MQt so nganhcong nghi~p thuQc h~ thong STIPS quoc gia dang la cac chum congnghi~p c6 mlrc dQ anh huang tren qui mo ca nuoc, th~m chi quimo the gioi, thi d\,l nhu c\,lm cong nghi~p thiet ke chip va lam thueR&D trong linh v~c sinh dugc pham Zhongguancun t~i Bac Kinh,khu v~c san xuat m~ch di~n tu ZhangJiang aThugng Hai, khu congnghi~p thiet bj laser va cap quang East lake (Ho Dong) a Vii Han,khu do th! moj Wuxi chuyen san xuat pin nang lugng M~t trai, khucong ngh~ cao chuyen san xuat vaccine va gene ph\,lC V\l Y h<;>cChangchun, hay cac khu cong nghi~p nang lugng moi Baoding. ..(Regional practice for developing hi-tech industrial clusters: status

quo, policy measures and outlook of National Science and Tech-nolbgy Industrial Parks in China, Dr. Zhou Ding, Torch Hi-Tech In-dustry Development Centre, Ministry of Science and Technology,

Beijing).4 chum sang t~o 0 Han Quoc: chum cong ngh~ sinh hQC Daedeok,chum cong ngh~ thai trang Dongdaemun, chum cong ngh~ di~ntho~i di dQng Gumi va chum cong ngh~ 0 to Ulsan. Bon chumcong ngh~ khong 16 nay cua Han Quoc duqc hlnh thanh nha cacdieu ki~n d~c thu cua moi khu VIfC, gan lien vai lo~i h}nh congnghi~p san co trong khu vlfC. Chung tro thanh cac chum congngh~ trong thai ky tang trIllIng kinh te caD 0 Han Quoc, theo moh}nh phat trien khu Vlfc va dlfa tren cac Iqi the san co ve chat xam,quan h~ va dong gap vao duang huang phat trien tuang lai cuakhu vlfc ciing nhu dat nuac Han Quoc. Ulsan van la khu congnghi~p ph~ trq cua hang 0 to Hyundai tu nam 1969 va Iqi the cuakhu vlfC nay la co san m~ng luai ky sulanh nghe va moi lien I~cgiua cac nha cong nghi~p ph~ trq vai hang Hyundai. Tuang tIf nhuv~y, Dongdaemun la nai t~p trung cac nha san xuat d~t may, chiphoi toan bQ thi truang ban sl cua Han Quoc. Nai day co san cac h~thong san xuat va thiet ke thai trang co kha nang dua ra cac thietke thai trang rat nhanh. Daedeok la khu vlfC t~p trung cac vi~nnghien cuu, ca Nha nuac va tu nhan duqc hlnh thanh tu nhifngnam dau th~p ky 1970 t~i Th, tran khoa hQc Daedeok. Day la nailuon san sinh ra cac cong ty cong ngh~ mai va nh~n duqc slftrqgiup cua Chfnh phu sau thai ky khung hoang tai chfnh. Con GumiI~i la nai t~p trung cac nha cung cap ph~ trq cho hang di~n titSamsung. Day chfnh la cu diem giup Samsung tien hanh banhtruang san pham cua mlnh ra toan cau va nai duqc Samsung out-sourcing san xuat linh ki~n cua mlnh.Mqt goc cita khu cong nghi~p Gumi, khu vl!c cung cap linh ki~n cho t~p

doan Samsung (Gumi)

18 Tl9:o~ www.tiasang.com.vn s6 22. NGAV 20.11.2009

KHOA HOC & ~HAT TRIEN

nghi~p mai, tl;10 mAm m6ng hinh thanh cac C\lmcong nghi~p a Trung Qu6c tU nhfmg nam 1950.Cu6i thilip kY 1980, Trung Qu6c da b~t dAti xay d\ffigh~ th6ng Trung tam Cong nghi~p khoa hQC va congngh~ qu6c gia (STIPS), vm nhi~m V\l dua ra lien tI;lC ..nhfmg giai phap co h~ th6ng cho chinh sach, chiSn1uQ'c, t{to moi truOng, cO' chS va cac th~ chS cho hol;1tdQng sang t{to cong ngh~. DSn nay, h~ th6ng STIrS ,da duQ'C hinh thanh tren kh~p d~t nuac Trung Qu6c,dong mQt vai tro quan trQng trong h~ th6ng d6i mmqu6c gia va 1a mQt dQng I\lC quan trQng trong vi~ctl;10 ra tang trn<'mg kinh tS cho nuac nay.

Vftn theo TiSn si Zhou, vi 1a mQt nuac dang phattri~n, Trung Qu6c da c6 tim cach di rieng cho phuhQ'P vai di~u ki~n cua minh, d~ hinh thanh nen cacchum cong nghi~p cong ngh~ cao khi b~t dAti tiSnhanh xay d\ffig h~ th6ng STIrs. Luc nay, TrungQu6c dang a trong di~u ki~n hl;1n chS cua mQt n~nkinh tS thi truOng chua phat tri~n va thiSu cac ngu6nl\lc sang tl;1o. Kinh nghi~m thu duQ'c cua Trung Qu6cco th~ se gQ'i ma cho cac nuac dang phat tri~n khac.

Tit nhfmg nam 1980, cuQc cach ml;1ng cong ngh~mai da tac dQng ml;1nh me tm t6c dQ phat tri~n kinhtS xa hQi t~an cAu, vi~c thuc dAy phat tri~n congnghi~p cong ngh~ cao duQ'c nhi~u nuac chu y va dayla cach tiSp cilin quan trQng trong vi~c tai hinh thanhc~u trtic Cl;1nh tranh tren binh di~n qu6c tS. Va TrungQu6c c\1ng d(mg trnac cO' hQi lich sir d~ rut ng~nkhoang cach phat tri~n vm cac nuac khac.

Khat vQng cua Trung Qu6c luc do la thuc dAykinh tS cua toan bo xa hoi tiSn tai muc tieu biSn

,nuac nay tra thanh mQt trong nhfmg nuac co nen

Tianjin\ ,~aqing

la bi~n 7 tinh cong nghi~p thanh cac chum sang t~obttng cach tang cu<mg kha nang R&D, thiet l~p cacm~ng lu6i lien ket gifra cac nganh cong nghi~p,tflI<mg d~i hQc, cac vi~n nghien ct'ru va chinh quySn,cu6i cung la cai thi~n moi tru<mg lam vi~c, moitru<mg s6ng a nhfmg tinh nay. Chuang trinh thu haila ~o ra mQt chUm cong ngh~ thong qua vi~c thucdAy hinh thanh cac cong ty cong ngh~ m6i (newfirms spin-offs), dAy m~nh chuy~n giao cong ngh~tU cac vi~n nghien ct'ru Nha nu6c va tu nhan, v6nda hinh thanh va tbn t~i tU dftu nhfmg nam 1970 t~icong vien khoa hQc Daedeok.

Noi mQt cach tom t~t, m\!c dich cua cac chinhsach RlS la xay d\ffig nang l\lc cho cac thanh vientham gia RIS va tang cU<mg kha nang cua nganhcong nghi~p ph\! trQ' thong qua vi~c hinh thanh cacm~ng lu6i lien ket da d~ng cling nhu cac chuangtrinh ph6i hQ'P. Trong th<Yi ky tang truang kinh te aRan Qu6c, cac thanh vien dia phuang cua Nba nu6cctlng nhu tu nhan chiu chi ph6i va diSu khi~n bait6ng hanh dinh nttm a cac trung tam viIng (thi tr.\in,thi tir), chinh diSu nay da t~o ra tinh nang trQ' giuplftn nhau kern.

Thanh cong cua chinh sach RlS la thuc dAy cactru<mg d~i hQc dia phuang ctlng nhu ~ac vi~nnghien ct'ru t~o ra nhieu cong ngh~ mm nham ph\!cV\l cong nghi~p thong qua cac ho~t dQng R&D, v6iS\l tai trQ' cua chinh quySn Trung uang. Ben c~nhdo, no cling ~o ra cac cO' sa h~ tftng quan trQng nhucac cong vien cong ngh~, cac trung tam phat tri~ncong nghi~p a c.\ip khu V\lc. D~c bi~t, chinh sach nayda t~o diSu ki~n thuc dAy vai tro trQ' giup cua congngh~ d6i v6i cac cong ty vila va nh6 akhu V\lc.

Tuy v~y, chinh sach RlS cling conhfmg h~n che. Mo hinh do Trunguang ap d~t da chi ph6i toan bQ keho~ch, lam giam tinh tl;r chu, nang /'

dQng, sang t~o ~ua dia phu~g. B~nc~nh do la S\l mat can bang ve quyen rl\lc gifra cac the l\lC kinh te hUng m~chaebol va cac nha cung c.\ip ph\! trQ'cua dia phuang...

Unmlqi

/ AnshanE

~~g/Qindao

WuhanHefe;

-~Nanjing';;;"-" /",,~Changzhou'"'--- ~Wuxj

:,,: ~uzhoug

HE-THONG STiPS mUNG Qu6c.,

Con Tien sI Zhou Ding thuQcTrung tam phat tri~n cong nghi~pcong ngh~ cao theo mo hinh bo du6ccUa Trung Qu6c thi cho fling cac congvien khoa hQc dong mQt vai tro quailtrQng trong vi~c thuc dAy hinh thanhcac doanh nghi~p sang t~o va doanh

r___~_-

~anchang= Fuzhou---XjamAM~

_Guangzhou

~

Fosban~henzhen


Trung Quoc Guiyang-(ban 46 trung K::::::::--tam CN Trung Nanninj::--"'"Quoc) Haikou--

Source: Ministry of Science and Teclmology

KHOAHOC & PHATTRI~N

STIPS t;:l.i nhfmg khu V\lC co ham lu<;mg chdt xamcao, nhu trung tam thabh phb, cac thanh phb ma veilbi~n va cac ca sa cong nghi~p cu. Them vao do, cacchinh quy~n dia phuang cling dfi thanh l~p Den 106STIPS cap dia phuang. 4'

Do nh~n thuc du<;yc tAm quail tr<;>ng chi~n lu<;yccua cuQc cach m;:l.ng cong ngh~ mm, cac STIPS dfitra thanh mQt trong cac thanh tI;ru quan tr<;>ijg nhdttrong cuQc cai t6 cua Trung Qubc. Vi~c fa dai cua h~thbng nay dfi nhanh chong thuc diiy cong nghi~pcong ngh~ cao a Trung Qubc. Nam 2008, t6ngdoanh thu thuAn cua 54 STIPS qubc gia (co sb li~u)dfi d;:l.t 6,59 nghin ti NDT, gia tri san lu<;mg, gia tricong nghi~p gia tang va xudt khiiu d;:l.t 2,1 nghin tinhan dan t~ va 201,52 ti USD, chi~m ti 1~ 7%,9,7%va 14,1 % t6ng san lu<;mg theo thu tg. Tir nam 1992,ti 1~ tang truang trung binh nam cua cac ho;:l.t dQngnhu doanh thu, gia tri cong nghi~p, lfii, xudt khiiu vatrao d6i hbi doai cua cac STIPS d~u tang a muc40%.

M~c du dum anh huang cua khirng holing taichinh toan cAu vao nam 2000, cac chi sb noi trenvdn gift du<;yc nhip dQ tang truang vai tbc dQ 17%.

~Ti~n sl Zhou cho f~ng h~ thbn,g STIPS qub~ giadfi t;:l.O fa mQt mo hinh hi~u qua de nuoi duang tangtruang kinh t~ va cac chum cong nghi~p. No clingtra thanh chi~c noi cua cac nganh cong nghi~p mmn6i thong qua cac ngubn l\lc sang t;:l.O t~p trung, cacvu(m uam cong ngh~ va nhom kinh doanh. No clinghinh thanh nen mQt t~p hqp ~ac cong ty sang t;:l.O vah~ thbng dao t{lO cong nghi~p: tit R&D, chuy~n giaocong ngh~, cac VU(m uam doanh nghi~p ddn tm S\ltich 1\1 cong nghi~p va cac ~hum con~ nghi~p. Cacnganh co xu huang phat trien mm nhat, thi d\l nhu:

nang lu<;mg, y du<;yc va cac nganhcong nghi~p qubc t~ khac chinhla hi~n than cua h~ thbng STIPSva mo hinh nay dfi Ian t6a fa cacnuac. D

kinh t~ hang dAti tren th~ giai. Cling luc do, vi~c cait6 cac th~ ch~ khoa hQC va cong ngh~ da: gia tangthem mong mu6n gop ph~ cua giOi khoa hQc con~ngh~ trong vi~c Dang caD toc dQ tang tfuimg kinh tecua nuac nay. Day chinh la thai di~m d~ tang t6c dQcong nghi~p hoa trong khoa hQc va cong ngh~ cungnhu phat tri~n cong nghi~p cong ngh~ caD. Va nhuv~y, h~ th6ng Cong VieD cong nghi~p khoa hQC vacong ngh~ qu6c gia nhanh chong duqc hinh thanh.

Nam 1985, Chinh phil Trung uang Trung Qu6cquy~t djnh: "Gia tang phat tri~n cac nganh congnghi~p mOi n6i, Iva chQn mQt s6 khu V\lC t~p trungnhi~u ngu6n Ivc chAt xam qu6c gia, ap d\1ng cacchinh sach d~c bi~t va dAD hinh thanh cac cong VieDcong nghi~p phat tri~n mai vai cac d~c thli da d~ngkhac nhau". Tu quy~t djnh nay cua Trung uang, cacchinh quy~n dja phuang da: nhanh chong xay d\rDgcac khu cong ngh~ mOi cling nhu cac trung tam U<Ym~o khoa hQc va cong ngh~.

Vao cu6i Dam 1987, Trung Qu6c cho r~ng "vi~chinh thanh mQt cuang qu6c kinh t~ cAn sv h6 trq cuanhi~u cong VieD cong ngh~ caD va dua ra k~ ho~chhinh thanh 100 cong VieD cong nghi~p khoa hQC va

cong ngh~ qu6c gia (STIPS).Nam 1988, HQi d6ng Nha nuac thong qua vi~c

thanh l~p Cong VieD cong nghi~p cong ngh~ qu6cgia dAti tieD vOi cai ten Khu thvc nghi~m phat tri~ncong nghi~p cong ngh~ mOi Biic Kinh. Cling trongDam do, HQi d6ng Nha nuac d6i ten cong VieD naytheo ten cua h~ th6ng Cong VieD cong nghi~p khoahQC va cong ngh~ cho d6ng nhAt va tir do STIPS biitdAti mQt chuang trinh ho~t dQng mOi.

Cho d~n nay, Trung Qu6c da: hinh thanh duqc 56

* HQi thlio "Thuc day d6i mOi

thong qua phat tridn cac Chumcong ngh~ cao" do Trung tamchuy~n giao cong ngh~ chau A-ThaiBinh Duoog (APCTT) ph6i hgp vmVi~n Chi~n luqc va Chinh sachKhoa hQC va Cong ngh~ t6 chuc,dum S\l blio trq cUa BQ Khoa hQC vaCong ngh~ va Oy ban Kinh t~ XffhQi khu V\fC chau A-Thai BinhDuoog cua Lien Hi~p Qu6c(ESCAP) di~n fa trong cac ngay 9va 10/11/2009 ~i Ha NQi


Pho Bat Dan xlla va nay

.van NgQc

nhfmg c~p gio kh.iing khiu, l~i nga dai lung linhtr& he ph6. Do cfing la luc chUng toi sung su(mgnhAt, khong phai chi vi da: ra kh6i lap hQc, ma vid~ v~ tai ncri he ph6 Am ap, than quell. Phia Tay,doi vai chUng toi, cfing la phia "Call Cira Dong",nai ma khi Cach m~ng len va Nam BQ b~t dAtikhang chi~n, cac anh l(m da: vi~t len do b~ng santr~ng, hay b~ng voi, mQt khAu hi~u kh6ng 16, nhintit tit d~ng xa cung dQc duQ'c. Do la khAu hi~u"VIETNAM TO THE VIETNAMESE". Luc dAuchung toi khong hi~u ti~ng Anh, cu dua nghichdQc theo ti~ng Vi~t la: "Vi~t Nam to th~ Vi~t Namm~ s~", d~ r6i cimg nhau cuai ru.

Sa di toi phai noi dong dai v~ cai khong giankhu ph6 toi, cfing nhu v~ cai hu(mg cua ph6, vi dochinh la cai san khAu, ncri di~n ra tAt ca quang dCritha Au cua toi, g~n li~n vai nhfmg ky ni~m v~Cach m~ng thang Tam va v~ nhfmg ngay Ha NQikhoi lira, ma toi mu6n ghi l~i a day.

Tf1,1C du<'mg Cira Dong -Hang Bat Dan -HangB6 -Hang B~c, la tfI,lC thbg nhAt, di xuyen su6tchi~u ngang cua khu ph6 c6 cho tai ba song.Truac tac chi~n, trong nhfmg ngay quan dQi Phapc6 y khieu khich, thu<'mg hay cho xe camion, hayxe jeep ra ph6 toi gia mua hang, nhung thvc svlad~ cuap gi~t, r6i cho xe ch~y th.iing vao trongthanh. Cac anh tv v~ non nong nhAt a trong ph6 da:co luc dinh ph\lc siin d~ b~n theo, nhung r6i cfingphai nhftn nh\lC, khong lam. Ma:i sau nay, gAll d~nngay n6 sUng, cac anh mm quy~t dinh daD mQt cai

T oi sinh ra va Ian len (] ph6 Hang Bat Dan(con dugc gQi l,a ph6 Hang ~at Cli), mQttrong nhfmg pho buon ban co cua Ha NQi,

thuQc khu Dong Thanh.Tren ban d6, ph6 toi n~m ngang theo huang

Dong -Tay, tren cling mQt tr1;1C ph6 vai CiraDong, ph6 Han~ B6 va p,h6 Hang B~c; phia Do~ggiap v&i cac pho Hang Bo, Hang But, Hang Thiec;phi a Tay giap vai cac ph6 Hang Bat Sir, HangDi~u (con dugc gQi la ph6 Nha Hoa), ph6 TienSinh (n6i v&i ph6 Hang Ga/Hang Cot) va ph6 CiraDong, ph6 nay ch~y thiing v6 Du@g Thanh, noico du@g xe lira di Nam ch~y ngang qua. D~ngsau buc tu@g da, th\lc ra la mQt cai cAu c~n xaycu6n, tren co du@g xe lira ch~y -thu@g dugc gQila "cAu Cira Dong", khi Phap chi~m dugc Ha NQivao nam 1884, thi l~y lam tr~i linh. Ch6 c6ng ravao cUa tr~i linh, chinh la Cira Dong cua thanh DbaNguy~n, khong hi~u sao clan hang ph6l~i quen gQila "C6ng Tinh".

Huang ph6 toi r~t d~ nha: phia Dong, phia M~ttrm mQc, la phia Hang B6, Hang B~c, cling la phiasong Cai. Trang nlm, m6i IAn mQc len cling tlr phiado. Hinh anh M~t trang, to b~ng cai nia, mau nga,tlr m nho len khoi nhfmg cay CQt di~n va nhfmgmai Dba ph6 Hang B6, Hang B~c, la mQt hinh anhtuy~t d~p, luon luon gay cho chung toi mQt ~ntugng kY ao.

Con phia Tay, phia M~t trm l~, m6i chi6u dihQc v6 m phia ~y, la bong Iii tre chung toi, vai


VAN HOA

"giao thong hao" bang ngang qua dUCmg, ch6 dftuph6, phia nga tu ph6 Hang Bat Dan -Cua Dong -

Nha Hoa,- Tien Sinh, d~ ch~n xe tang, ,va 1~{' \l cat<'1 goc rho, d~t ngum canh gac co s(rng ong ban hoi,luc dftu chi canh ban ngay, sau phai chia nhau canhgac ca vao bubi t6i, cho d~n ti;in nua demo

T~m gian nay ciing la ~uc cac nh,a tron~ khu ph6toi moi nha phai d\lc mQt 10 tuCmg de co the di thongtir nha nay sang nha khac. Cling nha co nhfmg 16tuCmg nay, ma ngay 18 -12 -1946, gia dinh toi mmrut di khoi khu ph6, bang qua Hang Thi~c, HangNon, Hang Horn, d~ fa ga Hang Co, dap chuy~n taucu6i cling tan cu vS que nQi <'1 Ha Nam.

Sau nay, theo lai k~ cua anh Vii, anh ruQt toi, <'1l~i chi~n dftu cho tai ngay 15/1/1947 mai rut fangoai, cac anh tI.r v~ da daD them mQt giao thonghaD thu hai <'1 ngay gifta ph6, n6i liSn nha An L<;ri <'1ben nay ph6 vm nha Nguyen Cat <'1 bell kia ph6, d~ch~n xe tang va di l~i d~ dang ban gifta hai bell ph6.

Tren buc tuimg da xay cu6n, gQi la "cc1u CiraDong", khi tac chi~n, bQn linh Phap se d~t a do mQtkhftu d~i lien chTa xu6ng ph6 toi, va sail nay ca s(rngc6i nfra d~ dQi xu6ng ca khu ph6. Nhfrng giai do~ntac chi~n, toi se k~ l~i sail.

Ph6 toi, nhu da noi, bell s6 ch~n, thong ra ph6Hang Bat Su, chu y~u la ban bat -ngay xua co th~la ban bat dan, mQt lo~i bat men tho so vai bat su -

bell s6 Ie ban d6 da: va-Ii, horn da. Nhung th\lc raph6 toi con nhi~u cira hang linh tinh khac nfra: hangthimg, hang gifty, hang dan, hi~u ~p boa, hi~u dAtiNhi Thien Duimg, nha ong lang V~n Th~ng, nhaDuc Bao cho thue xe don dam ma v.v. Sail nay l~ico them mfty nha giau mai d~n nh{lp cu, nhu nhaNguyen Cat buon sqi, vira mm d~n da xay ngay mQtcai nha tay cao d~n ba b6n tAng, co ban cong va gacsan thugng nhin xu6ng ph6, mQt di~u kha hi~m hoia cac ph6 c6 thai fty; nha Van Du san xuftt cac m~thang lam b~ng pha Ie, mQt di~u cung kha mai me

d6i vai thai fty.Vao nhfrng nam 1942 -

1943, luc toi len 8 -9 tu6i,C\}Qc ,s6ng cua bQn tre {'h6 t?ibat dati co ~frng,chuyen bienmai, m~c dati toi den, duaianh den ph6, nhfrng chu dO'iv~n nhao lugn b~t mu6i,nhfrng con thieu than vdn bayquanh nhfrng chi~c ch\lp dencua cac cira hi~u ma cira chod~n 9 -10 gia khuya. Onghang pha quell thuQC v~n d~tganh a gifra ph6, va cac hangqua bu6i t6i v~n qua l~i dongvui tren via he.

Quang canh chung a ph6toi, nhin ill bell ngoai thi v~nnhu nhfrng nam truac, khi toicon th{lt nh6, nhung a belltrong b~t dAti co nhfrng thayd6i, nhftt la trong cac sinhho~t va suy fight cua damthanh thi~u nien lua tu6i cacanh Ian va bQn tre lua tu6i toi.

H6i truac, cu t6i d~n, trecon ph6 toi thich ch~y du6i,dua nghich, lam lo~n ca ph6len. Bay gia t6i d~n, cac anhIan cfing b61 dAn nhfrng cuQcchO'i "nhay xut xanh", haychO'i "cu6p ca".

www.tiasang.com.vn T~~ 37s6 22. NGAY 20.11.2009

BQn tre con chimg toi cfmg bo dAnnhfmg CUQc chai "tr6n tim" keo dai cat6i, m(ic dAti nhfmg tro chai nay doikhi v~n con h(mg thu. Toi con nh&, dfico IAn mAy dua chung toi gia bQ "ditr6n" ma r6i chui luon vao r~p hatQuang L~c a tit tliln ph6 Hang B~c d~xem hat cai luong! Ban ngay, ngoaigia di hQc, chimg toi thAy minh nhu dfinh(m r6i, va co mQt cai gi do a xungquanh dang lam cho chimg toi b~t dAusuy fight va b&t mai mi~t vui chai nhungay tru&c.

H6i do, nhfmg ph6 huon banthU<'mg ma cua khuya nhu a ph6 toi,cu chi~u t6i d~n, vao mila He nongbuc, ngum l(m, tre con hay b~c gh~ rang6i a ngoai du<'mg d~ hong mat, nhanth~ d~ coi cua hang.

Nha toi d(ic bi~t la luon luon co mQtchi~c phan g6 d(it a ngay du&i hienn~oai he, gifra hai cua hang. M~y namve tru&c, luc toi len 5, len 6, chiec phando dugc danh rieng cho mQt minh toila be nhAt trong nha lam ch6 ngiI t~mvao nhfmg bu6i t6i mila he, cha d~nkhi nao gAll dong cua hang, vU em mmcong toi len bu6ng.

Toi con nh& trong nhfmg giAc ngiIma mang, toi v~n nghe thAy nhfmgti~ng dQng a trong ph6, tU ti~ng hatcua ngum xftm loa, d~n ti~ng loa kenhat cua nha ban dia hat Thien Nhien tUtren dAti ph6 Hang B6 vQng xu6ng,nhfmg bai hat cua Tino Rossi,Josephina Baker, Mistinguett, Ai Lien,PhUng Ha, v. v. ma cac anh chi l(mtrong nha h6i do v~n ua thich.

Chinh nha dugc "ru" bai nhfmgti~ng hat Ay, ma ngay tU luc m&i len 5tu6i, toi dfi thuQc long kha nhi~u baihat cua Tino Rossi va thU<'mg bi (dugc)cac anh chi l(m trong nha "b~t" hat choca nh~ n~he.

Batdautirnhfmgnam 1942 -1943tra di, chi~c phan a tru&c cua nha trathanh nai tt.l tlilp cua tre con hang ph6d~n day dan hat m6i t6i.

Ngay do, chimg toi hay hat nhfmgbai hat cua Hoang Quy, Luu HfruPhu&c, Thftm Oanh, v. v., nhfmg bai hat1m nh~ nhang, cam dQng, ca nggi tinh

38 TR~ www.tiasang.com.vn s6 22. NGAV 20.11.2009

VANHOA

que hu<mg, nh~c di~u cling nhjp nhang, hftp d.?tn. Vatrong cai kho bai hat v.?tn con ngheo nail cua thanhthi~u nien ngay fty, cling co mQt vai bai hat, nh~c va1m hUng trang, nhu: Bong cillau, B(lch Dang Giang,Ai Chi Lang (1940), Len Dang (1943), Thang Longhanh khuc ca (1944), v. v.

D~o fty con co phon~ trao th6i ken Harm,onic~.Cac anh Ian (] trong pho ngum nao cling biet thoiken. Chung toi cling a dua hQc theo. T6i d~n, ph6toi yang len ti~ng ken va ti~ng hat. Sau nay, d~n gAnCach m~ng thang Tam chung toi co them ca danbanjo va mandoline nfra.

M(lc dftu chua thfty h~t duC}c y nghia va m\lC dichcua vi~c t~p hat nay, nhung m6i dua chung toi d~uthich hat mQt cach say sua, tg nhien, khong cAn phaiai thuc gi\lc. Hinh nhu co mQt ban nang nao do dacho p~ep chUng toi.cam thft,y co ca! nhu cAu phai cfttcaD tieng hat, cho cang buong phoi, cho thay minhduC}c tg do h<m, cho thfty minh cling co kha nanglam nen duC}c cai gi d~p de, mm me.

Luc bfty gia chimg toi mai chi bi~t nghi co th~,va cling khong nga r~g nhUng bu6i tI,1 hQp nhau hatho vo ill nay l~i la nhUng bu6i chudn bj dAu tien, mar6i se co ich cho nhUng ngay cach m~g s~p tm.

Trong ph6 toi khong phai gia dinh nha nao clinggi6ng nhau, va khong phai ai cling than vai ai.Truac h~t, vi khung canh xa hQi nuac ta luc do lamQt nuac con du<mg bj do hQ, anh huang cua phongki~n con n(lng, sau la vi hoan canh kinh t~ cua m6igia dinh khong d6ng d~u, cac nganh ngh~ huon ban(] trong ph6 cling kha linh tinh nen khong d\la vaonhau duC}c. Ngum cUng ph6 nhin nhau vm tAt ca S\lde d(lt v~ lol}g tg ai cua nhUng con nfJiUm cli, vainhUng nep song va sur nghi cli. Tam hon hQ con bjrang buQC, go bo b&i nhi~u thu xi~ng xich vo hinh.

Cling may ma bQn tre chUng toi da vugt khoiduC}c tAt ca nhUng khuon phep va thanh ki~n d~ itnhftt clin~ cUng chai dua, ca hat, va than vm nhau,khong ke giau ngheo. ChUng toi thuang sang nhanhau chai, m(lc dAu cac b~c cha m~ khong baD gianghi d~n chuy~n lam than vm nhau.

Ngay fty, m6i ph6 (] Ha NQi nhu th~ mQt cai 6cdaD nho, chu khong phai nhu mQt cai lang, cai xom:ngum (] dAu ph6 doi khi khong bi~t d~n ngum cu6iph6. Th~m chi hai nha d6i m(lt nhau co khi clingkhong quell bi~t nhau. Nguai Ian khong baD giabuac ill he ph6 bell nay sang he ph6 bell kia d~ lamgi. !lai nha xua ~At (] ph6 toi la nha cv Tuang Lon~(thay toi), ban do da, va nha C\l Truang Dao ban dosir, (] ngay truac m(lt nhau ma m6i nam hai C\l chibuac sang chao nhau co m6i IAn vao dip T~t, va m6iC\l chi buac d~n gifra duang d~ vai nhau ill xa ma

thoi, xong l~i lui l~i, vira lui vira vail Co Ie cac C\lcho th~ da la "du Ie" va "quy hoa" l~m r6i,

Hinh nhu nhfmg khuon saD cua xa hQi cu dakhong cho phep con ngum ta bQC lQ mQt cach giandi nhfmg tinh cam cua minh, du cho do la nhfmg4'tinh cam c~han thanh nhftt, N ~m ta am thAm ~ifr kina trong moi gia dinh nhfmg noi kho khan, 10 lang, vaca S\l bftt h~nh cua minh, Nhin vito timg gia dinh a "Iph6 toi ngay fty, toi thfty m6i Dba tuy co mQt hoancanh khac nhau, nhung du~g nhu d~u co cUng mQts6 ph~n gi6ng nhau: khong co Dba nao la khong cochuy~n l\lc d\lc, xich mich, chuy~n ngang trai, bfttcong, ho~c nhfmg chuy~n quai ga nhu con cai dadieD, da khung. Tftt ca vi dau?

Ngay fty, v6i doi con m~t thO' d~i, chung toi chibi~t ghi nh~n mQt s6 S\l ki~n C\l th~ da xay ra gAllminh nhftt, nghia la nhfmg chuy~n xay ra trong giadinh, ma a mQt muc dQ nao do chinh minh cling lan~n nhan: nhfmg chuy~n VQ' ca, VQ' Ie, anh chi emcun~ mau mu ghen ghet l~n ,nhau, chi vi tra~ gianhquy~n lQ'i; con cai khon~ biet thuO'Ilg yeu bo m¥ .chivi bo m¥ qua nghiem khac, ho~c qua chu tam 10 langv~ chuy~n lam an, d~n muc khong co thi gia d~ gAllv6i con ca!, d~ truy~n cho chUng cai tinh thuO'Ilg dagiftu qua kin daD cua minh.

Di nguQ'c tra len, toi cho r~ng chinh cai CO' cftu"d~i gia dinh" va Ie giao phong ki~n la mQt trongnhfmg nguyen nhan cua hi~n tuQ'Ilg tieu C\lC nay. Ledi nhien, con co nhfmg nguyen ~an khac ma angay trong chinh sach do hQ cua th\lc daD thm bftygia: Chinh ~ach kinh t~, van boa, giao d\lc, d6i v6idan ban xu.

Ngoai fa, gifra ph6 nay vai ph6 khac cUng khuv6i nhau cling khong co duQ'c mQt sQ'i day lien l~cm~t thi~t nao ca. Khong co mQt CO' cftu nao t~o di~uki~n cho ngum ta lam quell v6i nhau, chi trir khi bQntre chUng toi co b~n hQC a ph6 nao thi thinh thoangd~n ph6 fty chai, th~ thoi. Khong nhfmg th~, a khuph6 toi, con co mQt t~ n~n nfra la tre con ph6 nayhay di danh nhau v6i tre con ph6 khac, nhi~u khi tl,lnhien di khieu khich nhau, r6i gian tr~n ra danhnhau b~g g~y gQc, co khi d~n db mall m6i thoi.

Chinh trong b6i canh chung do, ma chUng toi daco duQ'c nhfmg nh~n thuc dAti tieD v~ S\l bftt cong,ngang trai, xay ra h~g ngay trong gia dinh va ngoaixa hQi. Nhfmg tinh cam bftt binh, ph~n nQ, cling dADd.!ln nay na trong dAti oc tre thO' cua chUng toi.

y thuc v~ con,g b~ng xa hQi, v~ long hac ai, didoi v6i y thuc chong ap buc, thuO'Ilg nuac, thUO'Ilgdan, duQ'c nhen nhom tlr nhfmg ngay fty, nhu nhfmgd6m lua chay am i trong long m6i dua tre chUng toiva chi cha dip d~ bUng leD. D

www.tiasang.com.vn TlC!o~ 395622. NGAV 20.11.2009

GlAD DUG

Trung QuO<:tai

.,.M-tl)n~~y guao tao..Huy DuitngNam 1906, Edmund J. James hi~u trU'6'ng f)~i hQc Illinois de nghi Tong thong T. Roo-sevelt cu ngU'CYi sang Trung Quoc khao sat tinh hinh giao di,Jc va tim cach thu hut hQcsinh nU'ac nay sang My hQc, nham daD t~o mOt tang lap tri thUG c6 the taG dOng taicac lanh ti,J Trung Quoc va coi d6 la cach tot nhat de Trung Quoc va My gan b6 vainhau ve kinh t8 GOng nhU' ve chinh trio Nam 1908, Quoc hOi My thong qua de an traI~i Trung Quoc mOt nua so tien trong khoan b6i thU'cyng Canh Ty quy dinh (11 ,6 tri~uUSD) giao cho Tong thong to chuG thl,J'c hi~n vi~c m6' trU'cyng hQc 6' Trung Quoc va

dU'a hQc sinh nU'ac nay sang My hQc.

D~i hQcThanh Hoa- ncri chuyen 4aot~o hQcsinh Trung Quoc4i My du hQc

KHOAN 861 THt/O'NG NAM CANH TVCu6i th~ kY XIX, do kh6ng chiu n6i ach ap birc

boc lQt da man cUa phong ki~n Man Thanh, nongdan mQt s6 tinh a Trung Qu6c da n6i dilly ch6ngtri~u dinh. Phong trao nay mm ddu co ten NghiaHoa QuyJn; tir 1899 d6i ten la Nghia Hoa Doan,chuy~n m\lC tieu sang chu y~u ch6ng d~ qu6c

phu<mg Tay.Nam Canh Ty (1900), Ngh'ia Hoa Doan chi~m

B~c Kinh va mQt s6 thanh ph6. Tri~u dinh nhaThanh cua Tir Hy Thai hlllu ch~y len Tay An, b6ng6 B~c Kinh. Quan Ngh'ia Hoa Doan m~c sircham h~i giao s'i, ki~u dan nuac ngoai, cu6p pha taisan cua hQ va cac sir quan. Truac tinh hinh do, lAydanh ngh'ia baD v~ ki~u dan va sir quan, quan dQi 8

nuac Anh, My, Duc, Phap, Nga, Nh~t, Y va dequ6c Ao-Hung lien k~t nhau ti~n vao Bllc Kinhva cac thanh ph6 bi chi~m. Phong trao Nghia HoaDoan bi ~p tilt.

Thang 9/1901, tri~u dinh nha Thanh phai damphan vai ! 1 nuac phu<mg Tay va ky I?iJu uac~an Sziu gom 12 dieu khoan; trong do dieu khoannh~ b6i thuc:mg toan bQ phi tAn va thi~t h~i cuacac nuac nay do vi~c Nghia Hoa Doan ch6ng l~ihQ (cac nuac tI.r khai phi tAn va thi~t h~i).

Khoan b6i thuc:mg do gQi 1a Khoan b6i thuc:mgCanh Ty (KBTCT), quy dinh b~ng 450 tri~u l~ngb~c, ttrc m6i nguai Trung Qu6c tra 1 l~ng b~c.Du,<lc b6i thuc:mg nhi~u nhAt la Nga (28,97%),Duc (20,02%), Phap, Anh, Nh~t, My (7 ,32% ho~c24,4 tri~u USD), Y, Bi, d~ qu6c Ao-Hung, HaLan... Theo quy dinh, KBTCT du<lc tra clAn trong39 nam, 1ai suAt m6i nam 4%, tAng cQng ca v6nl~n lai se 1a 982 tri~u l~ng b~c. S6 ti~n nay vu<}t

qua kha nang chi tra cua Trung Qu6c.Di~u uac Tan Siru ro rang 1a bAt cong, la n6i xi

nh\lC cua Trung Qu6c. Trong 11 nuac phu<mg Taynoi tren, My 1a nuac duy nhAt co chinh quy~n clancir va dang mu6n dong vai tro d~n dAu phong traoclan chu th~ gio;; vi v~y Chinh phil My vo; d~i di~nla TAng th6ng William McKinley va BQ tru<mgNgo~i giao John. Hay co quan di~m tu<mg d6icong b~ng, da d~ nghi cac nuac phu<mg Tay baodam toan v~n lanh thA cua Trung Qu6c va giamkhoan b6i thuc:mg..Cu6i 1904, My tuyen b6: qua di~u tra thAy phi

ton va thi~t h~i CUa My chua den 24,4 tri~u USD vaMy se tra l~i Trung Qu6c phAn doi fa. Cu6i 1908,My cong b6 l~nh tra l~i Trung Qu6c 28,9 tri~uUSD trong tAng s6 ti~n b6i thuc:mg 53,35 tri~u

s6 22. NGAV 20.11.200942 T~~ www.tiasang.com.vn

GIAoDUC

Ho Thich; Tien HQc sam

USD Trung Qu6c phai tra (ca v6n Ifin Iiii).Hanh dQng cUa My tra Il;li khoan b6i thu<mg Canh

Ty cho Trung Qu6c du<}c cac nuac khac noi theo(Anh, Phap: 1920; Nh~t: 1923; Ha Lan: 1926; Y:1933) vai quy mo hoan tra khac nhau. Nhcr do vanhcr cac Iy do khac, cu6i cling Trung Qu6c chi phaitra 58% tf>ng s6 ti~n quy dinh trong Di~u uac TanSiru va co ca hQi dua nhi~u ngum sang Au My duhQc.

"khoe m~nh, d(m~ dAn, ~6'ngm~o khong co khiem khuyet, 1y1ich trong s~ch". Khoa thi nam1910 co 400 thi sinh, chQn dufJc70. Khoa thi nam 1911 chQn,rdufJc 63 nguai.

Chinh quy~n con cftp dftt vakinh phi 1fty trong KBTCT d~ "Ixay d\lllg Truan'i; D" hi du hf)CMy, nam 1911 doi ten 1a ThanhHoa Hf)c alfang (nam 1924 d6iten 1a Dt;li hf)c Thanh Hoa), chia2 khoa Trung hQC va Cao dAng,m6i khoa hQc 4 naill, chuyendao t~o hQc sinh di du hQc My.

Thang 3/1911 Thanh Hoa HQc duang khai giang,g6m h<m 400 hQc sinh 12-20 tu6i d3: dufJc tuy~nchQn nghiem ng~t t\r cac dia phu<mg. Nha co kinhphi 16'n nen truang nay co co sa v~t chftt t6t nhftttrong cac tfuang a Trung Qu6c. HQc sinh t6t nghi~pkhoa Cao dAng cua Thanh Hoa HQc duang co th~vao thAng nam thu 3 d~i hQc My.

Ngoai ra t\r nam 1917, My con dung KBTCT d~xay d\lllg 'l vi~n Hi~p Hoa hi~n d~i nhftt TrungQu6c va HQC vi~n y khoa Hi~p Hoa.

Nam 1924, Qu6c hQi My thong qua 1u~t dungKBTCT con l~i (12,54 tri~u USD) l~p Quy Xuc ti~nTrung Qu6c. Quy nay d3: dimg mQt phdn kinh phicho hQc sinh DH Thanh Hoa du hQc My.

Trong thai gian v~ sau, do tinh hinh chinh tritrong nuac khong 6n dinh, vi~c thi tuy~n 1uu hQcsinh di My !<:hong ti~n hanh lien tI,lC. TiI nam 1932bAt dAti tang tra l~i, nam 1935 s61uu hQc sinh 1en tm1033 nguai. Thai ky khang chi~n ch6ng Nh~t(1937-1945) vi~c dua nguai di du hQc bi ngimg.Nam 1946 ti~p tI,lC t6 chuc chieu sinh d\l thi toanqu6c di du hQc nuac ngoai, co 4463 thi sinh. Sau dodo co cuQc chi~n tranh giai phong nen vi~c t6 chucdu hQc noi tren chb dUt. Quy Xuc ti~n Trung Qu6cchuy~n sang Dai Loan va dimg s6 ti~n con l~i thanhl~p tfuang D~i hQc Thanh Hoa ~i khu Tan Truc aDai Loan.

HOCB6NGKHOANB6ITHU'ONGCANHTY" , ,Chinh quyen Trung Quoc tuyen bo cam <Yn My

ve k~ ho~ch dao t~o nhan tai, va d~ to long tri an, hQl~y ten T6ng th6ng My d~t cho Cung Th~ thao a DHThanh Hoa (Roosevelt Memorial Gymnasium), co~c tuc;mg Roosevelt (sau 1949 tuc;mg nay bi phIl).

Hai bell thoa thu~n se dUng s6 tien My hoan traTrung Qu6c d~ lam hQC b6ng cho hQc sinh TrungQu6c sang My du hQc, gQi la H!Jc bang Khoan BJith".ilng Canh Tf. Phia Trung Qu6c dV dinh m6inam cu 100 ngum, tU nam thu 5 tra di m6i nam 50ngum, cho d~n khi dUng h~t s6 tien tra l~i. Hai bellth6ng nh~t: 80% hQC sinh se hQc cac nganh nongnghi~p, khoang san, v~t ly, boa hQc, cong trinhdUCmg s.it, ca khi, ngan hang; 20% hQc cac nganhchinh tri, phIlp l~t, tai chinh, kinh t~ va su ph~m.Vi~c t6 chuc tuy~n chQn du hQC sinh do Trung Qu6ctv lam, phia My khong t~am gia. , ,

Nam 1909, chinh quyen l~p V~ Du hf)c My de to

chuc thvc thi vi~c noi tren. Cac tinh duC}c chQnngum dua len B.ic Kinh dv thi. Khoa thi d~u tien(8/1909) co 630 nguai ghi ten; 68 nguai lQt quavong sa tuy~n (thi Qu6c van va Anh van), r6i thiti~p cac man tolin, ly, boa, su Anh, My, Hy L~p, LaMa. Sau 5 dClt thi, k~t qua chQn duC}c 47 ngum.Thang 10/1909 t6p hQc sinh d~u tien di My du hQc.Vi~c thi cu ti~n hanh nghiem chinh ch~t che, thi sinhphai gioi Qu6c van, Anh van, va phai d~t yeti c~u

KET QuA CUA CHUaNG TRiNHDU HQC BANG HQC BONG KBTCTThai gian 1909-1928, Trung Qu6c dua duQ'c hcm

1000 ngum sang My du hQc; sau do vdn cu ngum ditiep, nhung khong co s6 li~u th6ng ke. S6 nguai duhQc My chua nhieu liim, nhung dieu quan trQng nhAtla nuac My da: dao t{lO cho Trung Qu6c nhieu nhakhoa hQc gi6i, thtim chi hang d.ftu the gim, ve sau codong gap C\lC kY quan trQng cho S\l phlit tri~n khoa


GlAD DUC

hQc nhan van va khoa hQc ky thu~t cua Trung Qu6c(h<m h.ln s6 hang ch\lc nghin luu hQc sinh sau naydao t~o t~i Lien Xo va Dong Au). Ch.lng hl;m nha dochu<mg trinh lam born nguyen tir va lam ten lua, v~tinh nhan t{io cua Trung Qu6c hoan thanh s6m duQ"cit nh.qt 20 nam. Cac nha khoa hQc chu y~u trongchu<mg trinh nay nhu D~ng Gia Tien, Ti~n HQcSam... d~u hQc a My v~.

Du6i day xin gim thi~u hai gu<mg m~t di~n hinhcua s6 hQc sinh di My theo chu<mg trinh hQc b6ngkhoan b6i thuang nam Canh Ty.

V~ khoahQc nhanvan coH6 Thich (1891-1962),nam 1910 di My du hQc t{ii D~i hQc Cornell, v~ nu6c1917. Ong la nha tha, su gia, tri~t gia, nha giao d\lc,luan ly hQc, nha mmang..., mQt d~i hQcgia cua Trung Qu6c,tUng duQ"c t~ng 36bAng ti~n si (chu y~ua My), n6i ti~ng conhi~u c6ng hi~n trennhi~u linh v\lC. Saukhi v~ nu6c da d~xuang cach m~ngvan hQC, tra thanhmQt trong cac lanh t1;lPhong trao Tan Vanhoa. TUng la D~i suTrung Hoa Dan qu6ct~i My (1938), hi~utruang Dai hoc Bfic ..~,~K . h (19.46) . V .~ Ba chuyen gla khi '9ng h9C noi tieng the 9

In , l~n VonKarman(194S)

truang Vi~n NghienClru Trung u<mg (Dai Loan, 1957). Tit 1949 a My vaDai Loan. H6 ~hich, la n!ta tien ;pho~g chu nghia, tI:Tdo a Trung Quoc, de xuat thuyet dieu hoa giai cap,cho rAng chu nghia Marx va thuy~t d.qu tranh giaic.qp khong thich hqp vm Trung Qu6c. Ong chju anhhuang sau sfic tri~t hQc thvc d\lng cua J. Dewey. H6Thich co anh huang r.qt Ian d6i vm van hoa TrungQu6c; mQt thai gian ong tUng bj phe phan, phil djnh,nhung v~ sau duQ"c danh gia cao. Ong la nguai dftutien d~ xu.qt dUng van B~ch tho~i, l~t d6 hinh thucvan Van ngon tUng th6ng trj nu6c nay h<m 2000nam. Ong cling co nhfmg y ki~n Cvc doan nhu chutru<mg Trung Qu6c nen phu<mg Tay hoa toan bQ,b6 chft Han, dUng kY hi~u phien am La tinh...

V~ KHKT co Tiin HpcSam (1911-2009, ten Latinh la Qian Xue-sen ho~c H.S. Tsien), nguai duQ"cgQi la Cha de ten lira va du hanh vii trl,l Trung Qu6c.Nam 1934 t6t nghi~p D~i hQc Giao thong ThuqngHai, thi d6 vao lap hQc sinh du hQc My cua D~i hQc

44 TLC!o~ www.tiasang.com.vn 5622. NGAV 20.11.2009

Thanh Hoa. Nam 1935 sang My hQc t~i HQc vi~nCong ngh~ Massachusetts, Idy b~ng th~c si, nam1936 d~n HQc vi~n Cong ngh~ bang California (Cal-tech) lam nghien Clru sinh nganh ca khi hang khongduai S\l huang dftn cua chuyen gia ca hQc n6~ ti~ngVan Karman. Nam 1939 nhc;in b~ng ti~n si, a l~itflICmg giang ~y va tham gia nh6m nghien Clru thi~tk~ ten lira. Cu6i 1942 du(}c Karman d~ cir lam congtac nghien Clru khoa hQc cho quan dQi My."Tirngtham gia D\l an Manhattan (lam born nguyen tir) vachuang trinh ch~ t~o ten lira, du(}c phong ham D~ita. La ngum nuac ngoai duy nhdt du(}c Karman d~cir vao Nh6m C6 vdn khoa hQc cho Khong quan My(Karman lam Trnt:Yfig nh6m). Nam 1947 du(}c Cal-

tech d~c cach phongham Giao su su6t dm,du(}c cir lam Giamd6c Phong Thinghi~m Phan l\lc cuaCaltech va tra thanh

chuyen gia kythuc;itten lira n6i ti~ng. Saukhi nuac CHNDTrung Hoa thanh lc;ip,Ti~n HQc Sam xin v~nuac nhung bj chinhquy~n My tir ch6i viS(} ti~t lQ bi mc;it quanS\l. Chinh phu TrungQu6c qua thuang

.,. L d . P d I(D ' ) To.' H S.luang vm My, da xin10'1: U wig ran t itc, len oc am, d ' To~ H S ~

.U(}C ten QC amv~ nuac b~ng cach

trao tra cho My mQt s6 phi cong My bj Trung Qu6cb~t gift, Sau 5 nam bj giam long, nam 1955 Ti~nHQC Sam du(}c tra v~ Trung Qu6c. Ong d~ xudtnhi~u y ki~n xay d\lfig nganh ten lira-hang khong vatham hi~m vU tf\1, Tir 1958 tra di lanh d~o cong tacnghien Clru ch~ ~o ten lira va tau vU tf\1. Ong condu(}c cir lam Ph6 Chu tjch Chinh Hi~p toan qu6c,Chu tjch HQi Ph6 bi~n KHKT toan qu6c. Do c6c6ng hi~n ki~t xudt trong lanh d~o nghien Clru thi~tk~ ch~ t~o ten lira va v~ tinh nhan ~o, tau vU tf\1,on~ du(}c Chinh phu t~ng nhi~u vinh d\l nhu giainhat thanh tI.ru khoa hQc tv nhien (1957), giai d~cbi~t ti~n bQ KHKT Nha nuac (1985), danh hi~u Nhakhoa hQc c6 c6ng hi~n ki~t xudt cdp Nha nuac vabuy chuang Anh hirng 1ao dQng h~g nhdt (1991),buy chuang Cong huan "LuOng d~ nhdt tinh" (bornnguyen tir, ten lira va v~ tinh) (1999), giai thut:Yfigdanh d\l cao nhdt 50 nam S\l nghi~p hang khong vUtf\1 Trung Qu6c (2006), cirng nhi~u vinh d\l khac. a

DOC SACH

St;J'song sau cai chet* la cuon sach quan trQng trong Sl,J' nghi~p cua baG SI chuyen khoathan kinh dong thai la nha tam linh hQC Deepak Chopra, chQn chu d~ cai chet, nghiencuu no tren goc dQ nhCi'ng nang 1U'Q'ng sieu tl,J' nhien d§ soi sang I~i moi quan h~ giCi'a conngU'ai va vO tri,J baa la, dong thai t~o I~p mQt chu thuyet nhan sinh taD b~o va ch§n dQng.

cAI NHiN "YO NGA"Con n~uai nh~n thuc va xet doan ve thS giai v~n

v~t chu yeti thong qua 1y tinh, duQ'c hinh thanh ill mQtsA cach 1u~n giai, duc kSt nhAt dinh ve cac S\l v~t, S\lvi~c C\l th~ tac dQng tm nam giac quan. Cac cach 1u~ngiai ve dai sAng nay t~o nen niem tin ban nga, connguai dAn da tv giai h~n minh trong 1anh V\lC cuanhUng dieu ma 1y tri trgc quan va h~ thAng tu bi~n chophep. Ngay ca niem tin vao dieu thAn hi, dieu khoahQc ooua th~ 1y giai ctlng duQ'c quan ni~m mQt tach"ill bi~n", duQ'C giai thich b.lng hanh dQng ~o tac cUaThugng dS hay coi thien dang, dia ng\lC, tinh ng1,1c...

Chopra l~i k~ cho chUng ta mQt cau chuy~n khac.R~ng nguai b~n cua ong noi, anh ta nhin thAy vonghaD quang toa ra tren tran mQi nguai. Chopra c~t vAntheo !Ai nghi quell thuQC, 1i~u co phai anh tuim.g tugn~ra dieu do hay khong, va ngum b~n tra 1m: Rat co thetoi da nhin thAy b.lng vo nga.

Dlmg ra ngoai tri kiSn cua minh, ill chAi vai tro chuth~ kiSn giai v~ v~t theo mQt thu 1u~t dinh s~n co, 1abuac dAti tien d~ con ngum tra l~i vi thS binh d.lng cUaban than dAi vai thS giai, va ma tung canh cira cuanhUng dieu chua biSt vAn menh mong nhu dai thienha ma ctlng co th~ sieu nho be khong th~ ghi l~i kichcO'. "Vo nga" khong phai d~ rai vao vo minh, ma d~tinh thuc nhUng tiem nang vo h~ trong nhUng gimh~n 1an-nho, n~g-nh~, duQ'c-mAt, t6n ~i- khong t6nt~i, do con ngum d~t ra ma th\lc chAt chi 1a t{im thai.

~tlng ill d~, Chopra "k~ l~i': ve thS ,gi~ cho ch~gta bang S\l chat 1QC nhUng truyen thuyet co xua, bangtriSt hQc Veda cua nen van minh An DQ huyen di~u illnhieu ngan naill, theo "tri kiSn", ma ctlng rAt co th~ 1amQt con sA khac, vAn khong phai Ian sU<Yng mu didoan ma cAt loi cUa no chinh 1a gia thuySt khoa hQc.

Khi cO' hQc 1ugng ill phat minh ra h~t phan-v~t chAt,thi ctlng d6ng nghia vm vi~c thira nh~n ve m~t khoahQc S\l t6n t{ii cua thS giai phi v~t chAt. ThS gim Ay daduQ'c ngum An c6 d~i biSt dSn thong qua khai ni~m

Deepak Chopra sinh nam 1946 t~i New Delhi, An

f)Q, sau khi tot nghi~p Y khoa ong di cu sang My

nam 1970.

Chopra cho biet, ong chiu anh huang tutruang phai

triet hqc Vedanta, van ban co Bhagavad Gita viet

bang tieng Ph~n gom 700 cau nam trong bQ truang

ca Mahabharata, tutriet gia An f)Q Jiddu Krishna-

murti -lac gia nhieu cuon sach noi tieng ve triet

hqc va tam linh, cung nhutu Iy thuyet v~t Iy truang

luf!ng tlr.

NhiJng lac pham noi tieng nhat cua ong nhu Life

after death (S(/song sau cdi chef), Quantum Healing

(Ch{fa b~nh bang IlI(/ng tl1), The seven spiritual laws

of success (Bay quy luqttinh than cua thanh rang),

Timeless Mind (Tam trf phi thai gian) va Creating Af-

fluence (T(1O Iqp s(/ giau c6) ..., da duf!c d!ch ra han 50

ngon ngiJ.Deepak Chopra duf!C t~p chfTime blnh chqn la mQt

trong mQt tram nhan v~t cua the ky xx.

46 T~~ www.tiasang.com.vn s6 22. NGAY 20.11.2009

Brahm~n (D~i h6n cua toan th~ vt1 trI;1, bao g6m cathe ~i6i v~t chc1t va "tam 1inh", hay coi Y, thuc thubkhiet). S\l t~o thanh v~n v~t ma ta co the nh~n thucbllng giac quan th\lc chc1t chi 1a mQt phAn cua KungdQng vo ba ben, da d~g, theo tb s6 khac nhau cuaBrahman, hay Y thuc thub khiet.

Nhu the, Chopra clAn ta di xahan den nhfmg tr~ng thai y thuckhac: "h6n ma" 1a hoan toan coth~t nhung no v6n khong phai 1ad~i di~n cho suc m~nh phi 1y,quyen nang phil thu~t nhu trongchuy~n hoang duO'ng, ma chinh1a S\l t6n t~i va mc1t di cuanhfmg Kung dQng "ngay hornqua", 1a S\l v~t da tI,r buy hi~nhfru v~t chc1t cua no. M6i nguaideu co "bong ma" ngay hornqua cua chinh minh. "Luanh6i" hay "coi Atu1a" deu 1ahi~n th\lc, khi m6i 1inh h6n tr6ve v6i Brahman va vfin tieptI.lC gic1c ma ve nhfmg niem tin tr-fln th~ cuaminh, trong mQt ~ng thai Kung dQng khac, tien hoahan.

Dieu 1y thll nhc1t danh cho b~n dQc 1a nhfmg th\lcnghi~m khao sat dugc tien hanh bffi chinh Choprava cac nha khoa hQc uy tin t~i cac trnO'ng d~i hQc,d~ tra 1<Yi cau h6i, ho~t dQng y thuc 1i~u co nhc1t thiett6n !~i chi nha vao nao b9 hay khong? Co th~ "dieukhien" sinh v~t khac thuan bang y thuc hay khong?Cung cac khao sat k~nh n~hi~m c~n t,iI cling n~uhi~n tugng tri nh6 ve "kiep tnr6c", tat ca .1a clanchUng sinh dQng cho kha nang l~p 1u~ va dfin d~ttuy~t v<Yi cua Chopra ve ban chc1t tam 1inh cua thegi6i cling nhu nguyen 1y cua mQi th~ thuc t6n t~i.

"THUYETTU'O'NG D611'V~ NHAN SINHCai ch~t, bi k 1{m nhclt cua S\1' s6ng.Khong phai ng~u nhien ma mQi ton giao, mc la

thu tri~t hQq sa khai bu6i dAu cua loai ngum, d~u lygiai v~ cai ch~t hgp quy lu~t, nhu S\l "sieu thoat"khoi coi t~m, tra v~ hoa nh~p v6i ch6n menh mongvinh h~ng khong th~ do d~m, baa ham va 1{m hantoan bQ dm s6ng v~t chclL

Cai ch~t, theo nhfmg QUail sat co tinh chclt hi~ntugng, la S\l chclm dlrt mQi chu trinh sinh hQc, S\ltan ra cua than xac, va khep l~i ho~t dQng y thuc.N6i sg hai tru6c cai ch~t la sg hai khi cuQc s6ngdugc,hi~n thi theo"tri ki~n" cua con ngum, v6i l~cthu va cac cam xuc rang buQC, dQt ngQt co nguy ca

chAm dill. D6 ctlng d6ng thai la n6i sC}, di~u gi sexay ra sau "cu shock" 1(m nhAt, c6 phai tAt ca chi lasv bi~n mAt dAy hoang mang cua ban nga va sv tanrua khimg khiep cua than xac? Dia ngvc am u cuathAn Hadest hay coi thien dang vinh l~c?

N~u nhu cu6n sach nay duC}c Chopra vi~t chinhu mQt ni~m an ui d6i v&i n6i SC} ch~t thuang

xuyen, am anh cua con nguai ctlng nhucua mQi loai sinh v~t, thi h~n n6 dakhong duC}c d6n chao n6ng nhi~t d~nth~ tren toan th~ gi&i. N6 cling khongp~ai mQt cu6? sach d~ trAn an nf!l1ai, tave nhfmg dieu tv hQ khong the kiemch(mg ngay luc nay, n6i khac di la "hoanbinh" bkg cach d~a ra nht:mg 1~ thuy~tsieu hinh khong the dong dem bang thvct~i,) do d6 "khong dang tin c~y".

Dva tren cO' sa thvc nghi~m va nhfmgsur lu~n khoa hQc, hac si, d6ng thai lanha van, nha tam linh hQc Chopra mu6ndua ra mQt thuy~t "tuang d6i" v~ nhansinh, c6 y nghia khong kern phAn quan

, trQng nhu thuy~t tuan~ d6i cUaAlbe~ En-stein ve v~t ly vU trI;l. D6 la sV ton t~i tuang doi cuacon nguai va nh~n bi~t tuo:n~ d6i cua con nguaitrong timg tr~ng thai C\l the ay. Khong ai, khongdi~u gi c6 th~ "giai ma" duC}c thAu su6t hoan toanv~ sv s6ng {hay sv ch~t), nhAt la chi trong ph~m vith~ gi6i v~t chAt va di~u ki~n nh~ thuc khoa hQchi~n thai.

N~n¥ Sayitri tre trun,g x~nh d~p tr°!1g truy~nthuyet An DQ xua di khan cau thanh than, nhfmgmong cUu thoat nguai ch6ng than yeu kh6i canhtar tU thAn Yama.,Nang chua hi~u, nhun~ se hi~u vach(mg nghi~m, rang trong cuQc dai ngan ngili manang va ch6ng cung chi a se, thvc ra c6 rAt nhi~ucuQc dai khac, nhi~u sv ki~n va cam xuc khac, rAtnhi~u h~nh phuc khac. MQt t6n t~i baD g6m nhi~ut6n t~i, tru&c, trong va sau n6, t6i vo bien. Clingnhu chang Tir Thuc trong truy~n c6 Vi~t Nam, sauba ngay tren tien gi6i, chang da trai ba tram namh~ gi&i.

Thuy~t "nhan sinh tuang d6i" c6 th~ vdn dang lamQt gia thuy~t, nhung n6 timg bu&c duC}c ch(mgminh va hi~n len trong ve d~p ch~t che tuy~t vaictlng nhu chAt thO' khong th~ phil nh~n cua nhfmgquy lu~t ti~n gAll duC}c t6i chan ly cua tv nhien. D

(*) Sl! sling sau cai che-t, Deepak Chopra, TrAnQuang Hung dich, NXB Vanh6a Sai Gon An hanhnam 2009.

www.tiasang.com.vn T~~ 47s6 22. NGAY 20.11.2009

Moi ngay ndi.Thai Kim Lan

M Ji ':lgay toi ch9n m{Jtniem vui -TrinhCong Scm d8: hat nhu

th~ v~ timg ni~m Vui ma anhlu<;Ym duQ'c trong nhfmg lilcgian nan nhilt cua cuQc di:1i.Anh "nh~t nhfmg bong hoa vanhfmg n\l cui:1i,. ..nh~t gio tri:1imi:1i em gift lily, d~ m.1t emcum tl,la la bay...". Va khi anhniim xu6ng, nhfmg doa hoamuon hucmg d8: phu leu ngumanh...

Co thi~u nft tu6i 15 cuaNguy8n NhuQ'c Phap, truackhi buac ra khoi c6ng nha d~theo ThAy Me "Di chua Hucmg" d8: khongqUell soi gucmg lam D~p: "Khan nho duoi gacao, Em deo giai y~m dao, QuAn lInh ao themm, Tay cAm non quai thao". Co xinh xinh -chu khong lQng l~y, xa hoa nhu nhfmg hoa h~ua h~u horn nay, tuy co chilt lam dam nhungkhong loe lo~t. Co cham chilt timg mon toc,tUng mon ao, tUng cu chi, khiem t6n va coduyen d~n n6i ngui:1i m~ phai keu leu sung

su6ng: "Me cuai: ThAy notrang, con toi xinh xinh qua!"

Su6t con dU<:mg hanhhuO'llg, tir b~n D\lc cho d~nb~n trang, net xinh cua nguCricon gai dff to di~m canh dichua, lam cho du<:mg di d~ndo d~p nhu mQt bai tha, vad~p hO'll nua la mQt m6i tinhch6m na tren du<:mg di yangti~ng "Nam mo A Di Da...".Chinh net xinh Ay, tinh yell Aydff lam cho canh chua n6i vaiclinh dCri, b~n D\lc li~n vm b~ntrang, khong xa cach giuacanh tien nguai tl,lc. Hay noi

theo cach khac, g~ch n6i do chinh la net d~pdO'll sa cua con nguCri trong canh, la ni~m vuicua nguai cho nhau...

Nh~c d~n Trinh Cong SO'll va Nguy~nNhuqc Phap, toi khong mu6n lam nguai hoaic6 nh~c chuy~n xa xua ma chi mu6n gqi mQtchut dai thu<:mg, rAt thu<:mg, rAt nh6 nh~t madU<:mg nhu chung ta dang daub mAt: mQt bongboa, mQt dang nguai xinh th~t rAt gAll glii vai

48 TlC!,~ www.tiasang.com.vn s6 22. NGAY 20.11.2009

tinh, trinh dQ gia phong, ca n~n giRo huftn tinhthAn va can ban v~t chftt "s6 gian nan khonggiau", phan anh x5: hQi, fin dinh ca tuang 1ai cuamQt dai nguai. ~

Han nua cau tha cho thfty toan th~ khonggian va thai gian di chua Huang nhu bay ratru6"c miit: tu th~, dang dftp cua con ngum trang,th~ giCri cua bai tha 1a mQt boa di~u giua canhlva nguai. Chinh toan th~ nhan v~t, cha m~,chang van nhan, ti~u d6ng, doan nguai hanhhuang trong ve thong dong khong h6i ha (n~uta bi~t ngay horn nay canh gianh nhau tren b~n

D\lc h6n lo~n va b~o dQng nhuth~ nao ), nhftt 1a ngum con gaiva ca tam tinh cua co, d5: demd~n ve d~p cho khong gian cocay trai may song nu6"c, ciingnhu tan~ them ni~m vui h6nnhien, song d~p cua con ngumtrong ngay di chua Huang.NguQ"c l~i cling th~, khungcanh em d~m cua thien nhienthftm dugm tam 1inh, dan sa,mQcm~c ma sau 1iing d5: phanchi~u 1en nhfrng nguai trAyhQi, dua bu6"c chan con ngumboa di~u nh~ nhang, ch~m b~ntI,r t~i, tI,r do.

V e d~p ngo~i di~n va taman vui 1a di~u mQi ngum thi~ttha mu?n co, nhung tron~cuQc tray hQi horn nay, dedung mQt ngon tit khac chodong thac nguai a tren phiip

neo duang do thi, co gai chua Huang se boi roitha dai than: "gian nan" qua d6i! Co mQt sucxoay lam cho con nguai ~him nghim trongdong thac, du mQi c6 giing d~ ngoi 1en tronggiau co -co th~ xa boa th~t 1a xa boa, d~p desang trQng th~t 1a tuy~t d6i, khong nhannhugng, khong khiem t6n..., nhung hinh nhutrong khung canh hi~n t~i, con nguai b6ng tranen l~c long, nguai va canh khong con thamnh~p vCri nhau, boa di~u nay d5: thanh l~c di~u.

Trong h6i ha gian nan cua cuQc s6ng, TrinhCong San d5: daub cho toi nhi~u ng~c nhien khi1iing nghe th~t sau ca tit "M6i ngay toi chQn mQtni~m vui". Anh di, di tim, di chQn ni~m vui trenmQi neo duang dftt nu6"c. Moi g6i ch6n chan,b6ng nhien ngQ fa: anh "... chQn ng6i th~t yen"m6i ngay d~ "fight que huang va nh6" l~i minh",

ta. Ni~m vui trong long va ve d~p bell ngoai d~utrong tAm tay cua m6i nguai, tuOng nhu d~ co.Ay v*y ma khong d~! Hinh nhu m6i ngay iJ n<Yiday, nai bia bQt hang ngay hang dem, ng*pdUO'ng ph6 Ia xe cO ~uOm nugp trong h6n Iol;ln,giua nhUng ganh ti vo 16i va thu h~n nong n6i,m6i bong boa b6ng triJ nen ba va, m6i ni~m vuib6ng thanh gia bang II;lfih Ieo C

Khi thCri gian khong con Ia thCri gian thongdong cua Nguy~n NhuQ"c Phap ma chi con Iach;;ty dua t6c dO, thi n6i 10 SQ" d~ thu<mg cua cogai trAy hOi chua Hu<m~: "Em khong dam dimall, SQ" chang che haptAp, S6 gian nan khonggiau"... dang thanh S\l th*t.Y fight cua co th*t dangyell, cai n~ n~p thuAn h*uma co dang co cang tangthem vai nhip tim d,angd*p, dang di~u cua co nhunoi hO ve d~p bell trongcua tam h6n.

Ngay nay ki~m duQ"CmOt voc dang nhu th~ nhutim kim day bi~n. Chungta s6ng h6i ha. Bu6i sangd6ng h6 reo, vOi yangnhay xu6ng giuO'ng, vOiyang m~c ao, vOi yangdi~m tam, VQi yang bitm~t, vQi yang ra xe, vQiyang chen lAn, bop coi, Iahet... VOi yang di, VQiyang v~, an cam, di ngli,ch\lp gil;lt ti~n cua, dia vi... mQi thu vQi! CUQCs6ng triJ thanh mQt cUQC du6i b~t thai gian, ainAy thi nhau ch;;ty nhanh v~ phia truac, h6i had~ mall d~n di~m dich... ma di~m cu6i clIng coth~ Ia nhUng tai u<mg khong IuO'ng truac naimQt nga ba nao...

N~u nhin cach di dwg cua con nguai ngayhorn nay, thi qua th*t con nguai co "s6 giannan" va ca xa hQi horn nay cling "gian nan", ducho con nguai co giau gAp mAy nghin IAn thuiJtruac.

"Gian nan" chi Ia mQt Ioi noi nh~ nhangcho hoan canh horn nay. Call tha di dam cuaNguy~n NhuQ"c Phap khong nhUng chi bOc IQcho ta trai tim dang h6i hOp cua nguai con gaib~t dAti yell SQ" "bi che". Khong phai che net d~pn<Yi m~t mlii mi~ng, ma che "dang di" cua nguCricon gai. Cai dang di Ay bi~u IQ tam tinh va duc

www.tiasang.com.vn T~~s6 22. NGAV 20.11.2009 49

VAN HOA

va do la ni~m vui cu6i trong !mQi chQn l\la ni~m vui. TrinhCong Scm khong di, anh chQnng6i th~t yen, "fighT nh6" n6ique hucmg va than ph~n connguai. Dola ni~m vui? Ch~c aicfing ng~c nhien. Va co Ienhi~u nguai khong hi~u, ch~cch~n nhi~u che bai. Nhung do Ila chQn l\la c~6i coog. Sau tllt Ica nhiing niem vui ma anhchQn l\la, ni~m vui cu6i th\lc S\lla n~n tang cho mQi ni~m vui.

Toi b6ng nh6 d~n mQt do~nkinh, khong bi~t Trinh Cong Di tat tranh tac duOng,Scm da dQC do~n kinh An d\lnay trong dai ng~n nglii cuaanh d~ co th~ chQn mQt ni~mvui nhu th~, hay anh da dQCtrong vo thuc ill thua chuasinh:

"Thua lly, trong mQt demtrang sang 6 vi d~i d~ ill cuaDuc Ph~t ng6i v6i nhau trongkhu rimg Gosinga va ban lu~nm6i ngum mQt cach v~ nhiingduc tinh nao co th~ lam n6i b~tmQt Ty-kheo. Cu6i cling hQd6ng y v6i nhau nen trinh DucPh~t v~ bu6i dam tho~i gifra hQva xin Duc Ph~t d~y cho mQtlai. D~ tai cua hQ la: "mQt Ty-~kheo phai nhu th~ nao d~ co th~ Tro chat thanh nlii b nodem d~n haD quang cho khunIng Gosinga?" hay dich mQt cach phongkhoang:

"mQt vi Ty-kheo phai co nhiing ductinh gi n6i b~t hcm nguai, d~ mang d~n haDquang cho khu nIng Gosinga?"

Ananda ca tl,mg S\l thong thai, suc hi~u bi~tthllu ra tuang t~n 1m Ph~t d~y, Revata ca ngqiS\l quail tuang trong phong tr6ng, Anuradha catl,mg tinh thAn thong -"con m~t thAn", Kassapaca ngQi S\l kh6 h~nh nghiem kh~c cua n~m aAn, Moggallana ca ngqi S\l trao d6i ve Ph~tphap, Sariputta ca ngQi S\l ch~ ngl;r tu duy cuachinh minh. Sau khi Duc Ph~t nghe h~t cac yki~n, ngai khen ngqi h~t thay cac d~ ill nhungd~y them r.lng; "Hao quang d~c bi~tma mQt viTy-kheo co the dem den cho khu rimg Gosingala, vi lly, sau bu6i cam trong hQi chung (Pal-

so T~~ www.tiasang.com.vn 5622. NGAV 20.11.2009

cac nam thanh nutl! leo len cay.

i hoa yang ma.

lankapositur), ng6i xu6ng, x~p b~ng hai chan,d\lng tAm than th~ng, tam hu(mg v~ flnh thuc,tam ni~m r~ng se khong dUng len cho d~n khida cm ba h~t mQi anh hu~g th~ gian va tamhoan toan giai thoat".

Hao quang la anh sang d~n tir tam thuc cuam6i nguai, lung th~ng la ill th~ tg chu cua conngum, than tam d6ng th~ khong chi la co dan,cua rieng ma chimg chi~u rQi len ngo~i canh,len th~ giai bell ngoai, lam cho dai s6ng h~tgian nan... Ng6i yen la ni~m vui chan th~t lc1ngnghe con tim va th~ giai s6ng sau cuQc hanhtrinh m~t maio Ng6i yen la ve d~p lam sangngo~i canh, tir do chung ta co th~ len duang dikhc1p muai phuang_ma khong ,gian nan, khong10 au, it nhat nhu noi 10 am tham cua co gai dichuaHuangnQ... D

VAN HOA

Sang t90 van chU'O'ng da mo vai trao lU'u sang taG h;;iu hi~n d9i, nhU'ng 16i ti~p c;;in va16i dQc van chU'O'ng chung ta van cu. dong. Dong, ca 0 phU'O'ng di~n phe blnh, dan d~nvi~c khang chi nhln taG ph~m van chU'O'ng nhU' la mQt san ph~m ch~t, ma can co y do109i b6 thu. van chU'O'ng coi la "khang hQ'p kh~u vi", khac vai h~ mT hQc truyen th6ng, dich~ch kh6i quan di~m sang taG, ra kh6i d6'i s6ng van hQc. Do do, Phe blnh l;;ip bienban c.§n co mc)t d~ giai quy~t van de khuc maG do.Th~ nhU'ng, vai sang taG cua cac khuan mc)t thO' th~ h~ mai, th~ h~ thO' sau h;;iu hi~nd9i, Phe blnh l;;ip bien ban chU'a th~ dap u.ng dU'Q'c SI.J' phat tri~n nhanh chong d~n vaGOng cua no GOng nhU' t6c dQ c;;ip nh;;it va tU'O'ng taG da d9ng, nhanh nh9y cua no. Noc.§n d~n thai dQ khac, phU'O'ng cach khac, ma t9i do "ki~u t;;ip th~ phe blnh" nhU' Bantron van chU'O'ng (BTVC) chi la mQt gQ'i yo ph9m vi h~p. Tai gQi do la Phe blnh mo.

PHE BiNH L~P BIEN BANPhe binh l(lp bien ban hi~n

hfru du6i ba dc;tng:Ban tran van chllO1lgLa chucmg trinh van

chucmg, sinh hoc;tt ngoc;ti biencua Ban Sang tac tre HQi Nhavan Vi~t Nam.

D~ tai co th~ la mQt ~p tha(Ngo Thi Hc;tnh, Vucmg Huy),mQt bai tha (Le Vinh Tai), mQt

t~p truy~n ngAn (Nh~t Chieu),mQt tac gia (Cat Du), mQt traoluu van chucmg (h~u hi~n dc;ti)hay mQt hinh thuc phat hanh(van chucmg mc;tng); khong NhomNgl!aTrili-thaH~u46imoi

phan bi~t tac phftm do xufit sAchay khong. Bai n~u la ~p tha trung binh, BTVC thaolu~ v~ cai trung binh do, rkg no trung binh th~ nao,tc;ti saD nhu th~, va no co gi khac s~ v6i ~~ binhwang c~n kh.°ng? N~hla la BTVC van co the rat hay,ca khi ban ve tac pham da. ]

Trong BTVC, cac thanh vien nh~n dinh va phebinh mQt tac phftm, mQt vfin d~ hay mQt trao luu vanchuang duang dc;ti, nhu ki~u t~p th~ phe binh. "Bienban BTVC" la ban ghi chep trung thvc va dAy du cac 'Inh~n dinh do. Bay ki BTVC dc;tt dufJc thanh cong :dang ghi nh~n: trong t~p hfJP da thanh phAn, da xuhuang sang tac, nhi~u lua tu6i khac nhau v6i s6luqng nguai tham dV ngay cang tang, cling ban v~

van chuang duang d~i; d~dugc chQn tI;r do, thanh vientham gia va thao Iu;ltn tI;r dotrong mQt khong khi cm ma-mQt tI;r do dAy trach nhi~m.Do Ia ba di~u chua timg xayfa truac do.

Bien ban l(jp ch(jm ghitrung thvc cac cuQc HQi thaovan hQc, Cafe sach,... khongthi~u sot y ki~n hay chi ti~tnao, cling khong dua fa nh~dinh chu quan thien ki~n,I~ch I~c. Sau m6i IAn chu tri,toi ghi I~i chimg ho~c toi t6cki khi tham dV vai ill cachthanh vien.

Phe binh l(jp bien banLa cac bai "phe binh" cua toi v~ tac phAro, tac gia

hay trao luu van chuang duang d~i. No khong thuAnnghien Clru va cfing khong hAn phe binh ma cu trUlAp Iimg gifra hai mon nay. Nen toi gQi nola Phe binhl(jp bien ban.

No chinh Ia ghi nh;ltn mQt trao luu hay mQt bQph;ltn van chuang: v~ tho nfr, tho dan tQc thi~u s6,tho

h;ltu hi~n d~i, tho cua cac cay but Cham...; v~ tacgia hay mQt tac phAro thuQc nhi~u h~ mT hQc khacMati.

Vai Io~i phe binh nay, toi c6 g~ng bay no fanhlt la the', dlmg tren co sa h~ mT hQC cua tac gia d~danh gia chinh tac phAro do. NghTa Ia khong tit h~

www.tiasang.com.vn Tl~~ 5156 22. NGAV 20.11.2009

VAN HOA

nhieu chieu, lam phong phu cuQcs6ng tinh thAn nhan lol,li. Nhin vanhQc trong ti~n trinh va bi~n trinhcua no -ill mQt tac gill, mQt nhomtac gill cho d~n mQt trao lw, la cainhin kha di hcm ca. Chi co thai d(Jva hanh vi can tro- Sf! hinh thanhva phat trie'n cai m6i mo-i la l(lchqu va ph an [chuYe'n] d(Jng. T6ich6ng ll,li no.

,.,.,

IIL~p bien ban co nghia la chap nh~nmQi hi~n tuC!ng van chuang Kay ratrong thai d~i ta dang song. Bay nora nhu no la the, tim hieu triet IItren do tha van do nay sinh... (acquan diem sang tac ay chua han dacling loi nghi cua t6i hay t6i da dongtinh hoan toan vi1i no, nhung t6i cogang nhln nh~n no nhu nola the

c;hun~ xay ra trong mQt thai gianrat ngan, c6 khi chi vai gia sau khitac phAm dang leu!

Ch~ng nhfmg khong giai hl;1.nv~ khong gian, phe binh trep Web-site hay Blog cling khong gim hl;1.nv~ thai gian. Tac phAm d6, viln d~d6, c6 th~ kha lau sau hay khithanh vien cli kham pha r~ di~umai me, vfin c6 th~ ghe 1l;1.i binhlu~n ti~p tI;lC. C6 th~ coi day nhumQt cach l~t 1l;1.i viln d~, va sv nayse sinh ra nhi~u S\l khac, dan xen,chAng l~p, vo cung.

Tac phAm van chucmg tAn tl;1.inhi~u khoang tr6ng va nhfmgdi~m hilt dinh, nhi~m Vl,l cuanguai dQc la lam dAy n6 tir nhi~udi~m nhin khac nhau. Tren ml;1.ngInternet, chUng la vo k~. Cac di~mnhin nay duC}c phat ra tir nhfmgkinh nghi~m, cam xuc, tri thuc Tiltkhac nhau cua nhi~u thanh phAndQc gia qua m6i IAn dQC. Clingchum tha d6 cua Tu~ Nguyen,cam nh~n cua toi vao mila he nam2008 khac xa cling chinh cua toivao mila thu nam 2009. Nh~n dinhbQt phat dl;1.i dQt cua co be TrunghQC a thanh ph6 HA Chi Minhn.lm sat sucm mQt y ki~n nghiemcAn cua ti~n si sir hQc dang d{iy dl;1.ihQC a My, cam ttrang 1l;1.c d~ cuaanh nong dan dan~ s6ng a mi~nque Ninh Thu~n nam ngay trangsau comment cua mQt ki su h6ahQc sinh tha. Chung ma ra va lamdAy khoang tr6ng cua tac phAm.Lam dAy tran va ti~p tI;lC ma rahuang mai, khac nfra... cho d~nkhi tac phAm kia ch~t h~n.

DQc gia van chucmg horn naykhong con mu6n th\l dQng thuangthuc tac ph.1m. Bilt ki luc nao, hQcling c6 th~ tham gia nh~n dinh vatranh lu~n, n6i leu cam fight vacac phat hi~n cua rieng minh v~tac phAm. HQ cu trU a nhi~u vimgmi~n khac nhau, vai cac truy~nth6ng van h6a khac nhau, va doikhi hoan toan xa 11;1.; khen ngqi hayche bai th~m chi mi~t thi; dAng

PHE BiNH MilMQt tac gia m6i xuftt hi~n, mQt

tac phftm vt'ra dang 1en m~ng haym6i ra 10 in, vftn de van hQc dangnong..., neu phe binh truyen th6ngphai cha den ngay horn sau, tuAnsau, thang sau m6i thfty bai vietdugc chuy~n tai, va 1uc do, tac giam6i nghe dugc 1ai binh 1u~n veno, thi horn nay da khac. Chungnh~n dugc y kien khen che, ho~cchung bi bo qUell ngay khi vt'ra radm. Toi mu6n noi tCYi ~6 ph~n cactac phftm ra dai tren m~ng Inter-net!

-Kip thCYi, va nhanh nh~y 1a dieude thay nhat cua phe binh du<mgd~i. No mang trong minh nhfrngd~c tinh cua baD chi. Th~m chicon h<m ca baD chi, bcri dieu mabaD in khong kham n6i',thi da cocac baD m~ng, Website, B1og damdu<mg ma khong he hftn gi. Co camQt khong gian menh mong chongum quaD tam vao cuQc. Bai thocu6i clIng trong t~p tho Lientuang cua Le Vinh Tai da khai ggidQc gia v6i nhieu di~n giai khacMati. () Ban tron van chuang, nochi dUng l~i trong khong gian h~ndinh do, khong th~ lam gi h<m.Nhung neu bai tho xuftt hi~n trenWebsite hay B1og, S\l di~n giai vatu<mg tac se dugc mcr, rQng va xah<m rftt nhieu. Nhu Minh kh6ngdtnh gi6ng nhau de'n the' cUa Ph~Tu<mgVandanh~ndugc 11 com-ments tU nhieu dia chi khac Mati,trong do, nh~n dinh nay keD theonh~n dinh khac; nh~n dinh sinh rabai tho, sinh ra ca hanh dQng.

rni hQc nay phe phan sang tacthuQc h~ rni hQckhac. Thiet fight,chi nhu v~y rnm darn baa sv congb~ng cho rnQi trao luu van

chuang. Chung khong 10~i trirnhau rna cirng t6n t~i d~ thuc dfiyn~n van hQC tien bQ.

BAt ki hi~n tugng van hQC naot6n t~i d~u co Ii do cua no. Tirphong trao ngarn thO" cho den sinhho~t cau l~c bQ thO" Du<'m~, t1r thO"dang baa Van ngh? cho den thO" inphotocopy, thO" ki khu Iva chfr epvAn cho den thO" viet vang rn~ng...,rn6i 10~i d~u co dQc gia cua no. Vakhong th~ noi no khong duC}c donnh~ hay tran trQng. M~t khac, tirnhi~u tinh thAn con ngum thm d~ikhong th~ b6 rai chung hay rni~tthj chUng. Toi khong cho phongtrao van chuang thm thugng naodo thi tien tien han cai co tru6c,khong cho h~u hi~n d~i thi tien bQhan hi~n d~i, tugng trung thi l~ch~u so v6i sieu thvc. M6i tru<'mgphai ngh~ thu~t d~u co th~ hient~ng cho ngh~ si rnQt cach bi~uhi~n khac. ChUng cho cai nhin

52 ItC!.~ www.tiasang.com.vn s6 22. NGAV 20.11.2009

VAN HOA

cach ti~p c?n d6i tu(Yng khac no, di8m nhin va cachnhin khac no. No wa tuang ttic vm tac gia, vm tacphftm d6ng th<Yi tuang tac vm cac tuang tac khac.

Phe' binh ma kh6ng sq sai. Sai thi sua, kh6ng cogi nghiem trQng ca. Do do, no kh6ng cAn dQ lui d84'n~oanh nhin l~i cho ch~c an. No nhanh nh~y du6ibat, no divao trong va co khi di tru6c sang taco

Tuy8n cUa Phe' binh ma chu y~u kh6ng nhk suut?p mc phftm "hay" theo ki8u truy~n th6ng, ma nhiln'vito sang, tac d~c trtrn~ cua tac gia. Coi van hQC nhula mQt tieD trinh chuyen dQng kh6ng ngung nghi, vachi tac phftm nao tham d\f vito ti~n trinh do mm dangban tm. Con l~i, xin noi li:Ji binh an cho chung.

tinh hay phan dbi -du ca. Tren di~n dan nay, khongai cAm g~y khua kho~g chi baD hay de n~t; tat cad~u binh dAng trong mQt khong gian ma. Dan chu vakhong phan bi~t. Y kiSn nao giri trn6c thi dugc dangtru6c, xoa nhoa llln ranh d~i chung v6i d~c tuyen,chuyen hay khong chuyen. D~i bQ ph~n cac com-ments khong bi bien t~p hay sua chfra. Nguai naothay y kiSn t;ninh qua t,e hay nham thi co the chu6nem khong de l~i dati vet, ngay mai l~i l~p nicknamekhac tranh lu~n tiSp!

Phe binh truy~n thbng du lo~i co the cam nh~nhay di~n giai mQt tac phdm plln~ nhi~u cach ~acMati, binh lu~n hay lu~n chien ve mc gill, tac phamdo, chung qui l~i, mc phdm vdn dugc xem nhumQt thu van ban chSt. Ngugc l~i, vm phan h6i -

va comments tren Blog, Website tac phdm dffthvc sv tra thanh mQt van ban sbng dungnghia. Tac gill nghe hai tha tac phdm minhd~p thinh thich qua cac binh lu~n ma l~ khirat "nham nhi", khong dati vito dati cua nguiJitiSp nh~n.

Do la chuy~n khong ta baD giay nao chapnh~n hay co the kham n6i!

Viti nam qua, tha m~ng bi phe phan la thutha d~ dffi, tha an nhanh, chua kip chinh suadff dua ra cong chUng. Dung, nhung do ladUng tU cach nhin cu. Khong it nha tha xemban "in" dAti tien la ban nhap dan thuAn, lacam tac mc thai, dap Ung nhu cAu nQi tam haythiJi cuQC. Ho~c do chi la thu nghi~m cach di~n d~tm6i de do long nguai dQC. Qua tuang tac vm dQcgill, tac gill co the hoan chinh no ngay sau do, dangl~i ban sua cung chinh a trang nay; ho~c tai bantrong thiJi gian s6m nhat a trang khac. Khong van d~gi ca! Ranh gim sang tac va th\! huang bi xoa nhoatoan tri~t, va do cling la mQt cach d6ng sang t~o.

V 6i tinh thAn cua mi hQc tiSp nh~n ReceptionAesthetics va phe binh d~t tren phan h6i cua dQc gillReader reponse criticism, vai tro cua nguai dQc tranen chu dQng va rich cvc. Dff co khong it dQc gill saunhfrng tuang tac vm tac gill tren thS gim ao, dff trathanh b;;m be a ngoai diJi thvc, cilng nhau nham nhicafe hay tra d~o de m~n dam, trao d6i chinh kiSn vmchinh tac gill hay v~ nhfrng ta~ phdm cilng qUail tam.HQ rich cvc den khong it Ian chu trang Blog trathanh di~n vien ph\!, rat ph\!.

Phe binh ma chap nh~n va dung n~p tat ca hi~ntugng mm do trong sinh ho~t van chuang. No ggihUng va chao don mQi nguai cling nh~p cuQc. Nokhong phan dinh mang tinh dinh dong. La nhfrngcam nh~n rieng, nhung khong baD gia cho minh lalbi cam nh~n duy nhat dung. No chap nh~n nhi~u

Da hu6ng trong cach ti~p c~n tab gia, rnc phAm,Phe binh ma cling da d~ng trong 16i th~ hi~n. Co baicam nh~n theo 16i c6 truy~n, nguai vi~t dua ra mQtchi~u binh, ngoai ra khong gi khac. Phe binh dinhkern phAn quan ni~m sang tac cua tac gia cimg thutrao d6i qua I~i gifra nguCri vi~t va tac gia, cling lamQt cacho L~i co khuon m~t dugc ggi mO" qua vainh~n dinh trich d~n tU cac trang bao va ca cua nguaivi~t truac do, r6i mm di tai lai ban. D~c bi~t, co tacgia ma nguCri vi~t dua cac comments cua dQc gia xenvao gifra cac bai tha tuy~n... Nghia la linh ho~t, vahoan toan theo hu6ng mO".

Nam 2006, tha Vi~t dang di v~ hu6ng chuy~ndQng, mO". Cac khuon m~t tha co m~t trong Tuy~nhorn nay mai di vai buac dAti tien tren con dU<mgtha ca dai d~c va nhi~u song gio. Nira du<mg se coke dUng I~i hay b6 cuQC, di nhien. Co ke mu6n diti~p, nhung l\lc bftt tong tam. Ch.iic ch.iin khong it kere sang 16i khac. Cang ch.iic ch.iin khong kern la conguCri se quy~t di h~t cuQc hanh trinh mu ma cua coisang t~o.

R6i se co nhi~u cay but mai xuftt hi~n, hQ I~i b.iitdAti nhfrng hanh trinh mm... D

www.tiasang.com.vn Tl~~ 535622. NGAV 20.11.2009

NGHE: THlJ~ T

Tranh:

NguyenTheHoangLinh

Nguyen The Hoang linh

VuO'IltOiSLttLtdo...Nguyen Binh Phuong

Khong khong cling khong coV(lY sao l(li co "khong"Toi lang thang tren dangLai nhai va h(lnh phuc

Thiri gian dimg dung lucCon tran lao VtlO toiNhU11g khong gian khongdimgNen to; phai nhay tranh

Con trau hi chit aanhNhU'ng chi Iii aanh yeuHdn slf to; an Vi}NhU'ng cling Slf trau dfi;

Tai cum thay tvi liiiDe" ngU'iri khtic nghi oanTrong khi tai chi toanAn V(l xe va cv

Toi ti~p t(lc cu6c b{iM{lt trili ri/i linh tinhGio tuy?t thJi biJu tinhLam m{lt nU"uc ngu-a ngay

v h?ng cang th~ng, ,khong c6 mQt di~u gi~ d~y la ~n tugngL'-..dau tien cua toi doi vai thO" Nguyen The Hoang Linh.

Th~ giai qua thO" Nguy~n Th~ Hoang Linh ng6 ngQ nhubai d6ng daD, a do cai l6'n nh~t co th~ tra thanh cai nho nh~t,cai Ii ti ll;l.i tra thanh cai ky vi nh~t. Va di nhien, a do, trongnhfmg cau thO" chai chO"i, tinh quai nhung dAy ch~t chua$cuaNguy~n Th~ Hoang Linh, doi khi S\l vo nghia ll;l.i la thu conghia nh~t.

Cam giac r~ng, vai Nguy~n Th~ Hoang Linh, thO" co m~tkh~p mQi nai, mQi luc, chi cAn mQt chut tran trQng la tho" sehi~n hi~n. Di~u do cho th~y tac gia la nguai yeu cuQc s6ng vas6ng tri~t d~ v6i no, a ngay thi hi~n tl;l.i. Ch.lng yeu thi hi~n tl;l.i,se kho ma cam nhcjin ve d~p cua nhfmg cai nho be, th~p henv6n chi~~ da s6 tron~ dai ~6ng. Khong n~ ha truac nh11i)gnho be, thap hen la pham chat quan trQng cua mQt nha thO".

Nguy~n Th~ Hoang Linh tl;l.O cho rieng minh mQt giQng,gAll gfii, d~ m~n nhung cfing khong d~ n~m b~t. No la S\l phatrQn giua nghiem roc v6i horn hinh, giua gi~u nhl;l.i v6i ngl;l.cnhien va giua noi v6i ca. Bai thO" khai ngu6n bai mQt y fightV\1t loe len, sau do mQi thu con ll;l.i my vao cam xuc ddn d~t.Chu gQi chu, h6 hai, fen rang keD nhau thang thang t6i b~n.Chinh vi th~ ma ngon ngrr cua Nguy~n Th~ Hoang Linh roiroi, tl;r nhien, dAy b~t nga, thang ho~c m6i th~y S\l d\lllg congcua tac gia, a nhfmg ch6 hoan d6i nghia.

-ThO" n~m om buac chan b6ng moiT\l do vi ch.lng du6i theo gi.Dau nh~t thi~t phai vung tay m6i lQ ra khi phach, dau nh~t

thi~t phai be gay, dcjip V\1n, lam h6n dQn m6i ra duQ'C minh.ThO" n~m a ch6 tl;r do ~y. Vi~t tl;r do nhu ta la nha thO" dAu

tien cua th~ gi6i nay, ch~ng n~ vao gi, ch.lng du6i theo gi, dudo la hi~n dl;l.i, truyen thopg, la,cach tan hay gi ~i chang nua.

Va toi fight thO" Nguyen The Hoang Linh phan nao dl;l.t taiS\l tl;r do. [J

Nay thi nem cho c(lc illit maloang cho sU'Ung(11. 05. 2007)

54 T~~ www.tiasang.com.vn s6 22. NGAV 20.11.2009

San dau (1,SSmx2, 1m) San dau (1,lmxl,4m)

.I

Phan Phuong D6ng

San dau (1,4mx2, 1m)

N g~~ sl truac bet la ngum co h?c vAn, bAn~ tai nang va tambon cua minh lam nen tac pham, la S\l clan than cho ngh~

thu~t, khong co ch6 cho S\l th6a hi~p hay nhan nhUQ'llg, vi the ngh~thu~t luon thuQc v~ s6 it va sang trQng. Tr~ Hai Minh thu@g vetheo phong cach bi~u hi~n, trim tuQ'llg, sieu th\lc... du<;1ct6ng hgpva ma hoa a muc dQ cao, tAt ca d~u xuAt phat tU dm s6ng th\lC nhtrhgd6i h6i ngum sang tac va thu@g thuc phai co S\l trai nghi~m, khanang tu duy, tri tuang tuQ'llg va lien tuang phong phu. TrAn HaiMinh la nguai nghiem llic trong sang tac, tay ngh~ v11ng vang,phu<mg phap lam vi~c chuyen nghi~p, kha nang phan tich sau sAc.TAt ca nhfmg di~u do giup cho ra dm nhfmg dua con tinh thAn kh6em~nh, co suc s6ng, mang tArn voc cua thai d~i, gop phAn lam giaucho hQi hQa nuac nha. Tr~ Hai Minh co dm s6ng cua ngum sangtac, ban than con nguai cua Minh da la ngh~ thu~t r6i: Thich sgtuy~t d6i, yeti qui cai d~p, khong chAp nh~ cai xAu, dAng sau cai gido rAn r6i a Minh phai chang la mQt tam h6n yeti m~m, d~ thu<mgt6n cUa ngum ngh~ SI. Ngum ta d~p khi a dUng vi tri cua minh. D

Chit de phong tranh: "HQi hQa DUO'llg d~i" ~i TP.HCM. Phong tranh treokhoang 15 buc -hAu h~t Iii chfit Ii~u SO'll dAu, tranh kh6 ICm, co buc 2,5 x2m. MQt ch~g du<mg hay hiinh trinh tim ki~m sang t~o trong g.!l.n mumDam (1999 -2009) cita hQa s1

Tac gia : Tran Hai MinhSinh ngay: 3/7/1962 .Nai sinh: Ha NQi1977: HQc Truong CaD dang My thu~t Ha NQi (nay la Truong D~i hQC my thu~t Ha NQi).1982: HQc t~i Truong d~i hQc My thu~t Ha NQi.1982-1984: Th~c hi~n nghia v~ quan s~ t~i BQ tu I~nh phao binh QDND Vi~t Nam.1985: HQc tiep nam thu nhat h~ D~i hQc truong D~i hQc My thu~t Ha NQi.1986: HQc tieng Duc t~i truong D~i hQc Ngo~i ngu Ha NQi.1987-1993: HQc t~i truong D~i hQc ngh~ thu~t Berlin. Tot nghi~p khoa HQi hQa.1993 den nay: La hQa sy t~ do song va lam vi~c t~i Vi~t Nam va CHLB Duc.

www.tiasang.com.vn T~~s6 22. NGAV 20.11.2009 55

Tren van dan Nga, Ivan Turgenev la mQt ten tuoi Ian sau Pushkin, Gogol va dU'Q'CngQ'i ca la "nha thO' cua van xu6i" vai nhl1'ng lac ph~m noi tieng "But ky ngU'ai di san","MQt to quy tQc", "£)em trU'ac", "Cha va can"... P.t. Tchaikovsky la mQt ten tuoi sangch6i cua am nh~c Nga. Gil1'a hai nhan vcfit noi tieng nay c6 Si,J' tU'O'ng hQ'p ky I~.

T rong kY tIC v~ Tchaikovsky, nha so~n nh~cAleksandr Glazunov da c6 nhfmg lai nh~nxet: "N~u toi neu len d~c di~m rieng bi~t

cua cac nha so~n nh~c Nga vi d~i, toi c6 th~ sosanh Borodin vmmQt chang hi~p sy, Mussorgskyvm mQt lao nong tham trdm, Rimsky Korsakovvai thdy phu thuy trong cac thien su thi, nhungvai Tchaikovsky, toi tin chiic d6la mQt b~c phongluu ma thuqng ki~u Nga cua Turgenev". Nha so~nh~c va giao su am nh~c cua truang Cambridge,Si;r Charles Villiers Stanford, ngum trao t~g b~gtien sy danh dv cua truang cho Tchaikovsky vaonam 1893, da ghi l~i nhfmg dong kY tIC cua minh:"B~ng nhi~u cach, Tchaikovsky da lam cho toilien tu6'ng d~n ngum d6ng hucmg Turgenev cuaong, ngum toi da tUng g~p t~i nha ba Viardot. Ongdy la mQt ngum phucmg Biic m~ me, mQt ngumPhap ddy thanh nha trong phong cach rieng cua

minh, va mQt chut khi chAt ltalia trong tinh cacho ..Nguai ta cam thAy tin tuUng rtlng S\l khiemnhuang va nhun nh(in tQt dinh Ay luon xuAt hi~ntrong con nguai ong".

Nhfmg nguai b~n nu6c ngoai du<mg thm cuaTchaikovsk":(, da co kha nang lam mQt phep sosanh, tir nhieu nam Turgenev tra thanh mQt vi d~isu n6i b~t cua van hQc Nga t~i phu<mg Tay, nhfmgtac phAm cua Tchaikovsky ciing khon~ kern phAnquan t;rQn,g khi dua am nh~c Nga xuat hi~~ trenban do the gi6i. MQt Dba phe binh am nh~c Ao daco lai binh lu~n hSt suc thi~n chi ve ban violonconcerto sau bu6i ra milt ~i Vienna vao ngay 4-12-1881, qua S\l trinh tAu cua ngh~ sy vio10nAdolph Brodsky, phAn gifra cua chu<mg 1 "d~p biAn va taD nha" gqi ong nh6 dSn mfiu ngum ph\!nfr quySn n1 cua Turgenev. Nhfmg dQc gia phu<mgTay 1uu gift rAt 1au An tuc;mg ve S\l ky di~u khac

56 T~~ www.tiasang.com.vn s6 22. NGAY 20.11.2009

thuCmg, va thuCmg la "bi fin", truac S\l kSthQ'P cua S\l mSm ySu, m6ng manh va tinhthAn dling cam ngoan cuCmg, diSu hQ vftn b~tg~p trong nhfmg hinh tu<;mg Turgenev Kayd\ffig len nhu nhan v~t Liza trong "MQt t6quy tQc" hay Elena trong "Dem truac". Vanha phe binh nguai Ao h~n da: bi An tu<;mgsau s~c mQt cach tuang tl;I bOi S\l tuang phanbAt nga gifra chu dS trft tinh va nhfmg net lu6'td6i dao sinh l\lc cling nhu toan bQ ph.1n phattri~n cua ban violon concerto.

Neu toi neu len d~c diem rieng bi~t cua cac nha so~n nh~cNga vi d~i, toi co the so sanh Borodin vai mgt chang hi~p s9Mussorgsky vai mgt laD nong tham tram, Rimsky Korsakovvai thay phu thuy trong cac thien suthi, nhlfng vaiTchaikovsky, toi tin chac dola mgt b~c phong Ilfu ma thlfgngkieu Nga cua Turgenev.

Aleksandr Glazunov

dUClc Tchaikovsky yeu thich nh~t. Vao nam 1867,Tchaikovsky thuang thich ng6i a nha d~ dQC ti~uthuy~t "Khoi" h<m 1a t&i d\l nhfmg festival chuc mimgdo nguai k~ vi ngai Yang, d~i cong tu&c AleksandrAleksandrovich, t6 chuc nhan dip k~t bon v&i conichua Dagmar cua Hoang gia Dan M~ch. Nha phe binham nh~c va van hQc Nga Herman Laroche, nguai b~than thi~t cua Tchaikovsky, da h6i tuang r~ng t~jMaidanovo, sau bua an chinh, Tchaikovsky thuang h6fcac vi khach 11\ "co thich dQc roc ph.;im cua cac nha vanong yeu thich nhu Gogol, Lev Tolstoi, Turgenev, Os-trovski, va Flaubert khong?". Con vm Turgenev, ongda quan tam d~c bi~t tm am nh~c cua Tchaikovsky.

Ngay tir khi dUClc nghe mQt s6 ca khuc va tac ph.;imnh6 vi~t cho piano cua Tchaikovsky t~i concert ngay16 va 28-3-1871, bai hat "Chi mQt nguai bi~t luy~nthu<mg" tra thanh mQt trong nhfmg tac ph.;im yeu thichtrong su6t cuQc dai Turgenev, va co th~ da duClc xu~thi~n trong tac ph.;im xu~t ban cu6i clIng cua ong,"Klara Milich" (1883). M~c dAu Tchaikovsky cung com~t trong hai bu6i boa nh~c do nhung ong da van nainhfmg nguai b~ cua minh dimg b~t ong phai ra m~tnha van n6i ti~ng.

Nha tha Ydkob Polonsky cfmg co ni~m say me d6iv&i am nh~c cua Tchaikovsky, da timg vi~t v~ nhfmgh6i uc thu vi trong IAn v~ nu&c cu6i clIng cUa Turgenev(vao mila he nam 1881): "CuQC tro truy~n sau do daquay v~ chu d~ am nh~c va Turgenev cho r~ng, trongth~ h~ cu cua Cac nha so~n nh~c N ga, ong danh gia caoGlinka, va trong s6 th~ h~ m&i, Tchaikovsky vuC}t lent~t ca cac nha so~n nh~c khac". Sau khi dQc buc thucua nha tha Yakob Polonsky gim thi~u mQt cach n6ngnhi~t v~ overture "Romeo va Juliet", Turgenev vi~t:"Toi da timg th~y Tchaikovsky ~i Moskva, toi da ngheam nh~c cua anh ~y va da trao d6i thu tir nhung v~nchua hi~u h~t v~ ban than anh ~y. Tchaikovsky co ver~t d~ thu<mg, va tai nang cua anh ~y thi khong th~ bancai -trong b~t cu truang hCJP nao v~ tai nang h<m t~tca cac nha so~n nh~c khac nhu Cui, Balakirev hay b~tkY ai khac, ngum xlmg dang dUClC cong nh~n la thien..."."l,al .

S6ng t~i Phap tir nhfmg nam 1870, va a clIng giadinh nu ngh~ sy Pauline Viardot, ngum co m6i quan h~rQng vm nhfmg nha so~ nh~c hang dAu chau Au, nhavan da h~t suc man nguy~n theo doi timg thanh congva danh ti~ng d~n v&i Tchaikovsky a chinh thu do amnh~c cua chau Au. Trong buc thu Turgenev giri chonha van tre L. Tolstoi vao ngay 27-11-1878, sau khi d~c~p d~n S\l thanh cong cua Tchaikovsky t~i bu6i bi~udi~n a Palais de Chaillot trong su6t thai gian di~n raHQi chCl th~ gi&i tir thang 5-11 nam 1878, ong vi~t:"T~i Cambridge, mQt giao su am nh~c Anh noi v&i toi

Ca Turgenev va Tchaikovsky 1uon nhAnm~ rkg tieu chuiln quan trQng nhAt trongmQt ngh~ sy Nga 1a tinh chan thvc. "Ngh~thu~t Nga yeti cAu thong qua sv th~t d~ d~tt6'i cai d~p", Turgenev dff n6i nhu v~y.Tchaikovsky, ci1ng bi~u 1Q di~u nay thong quabuc thu giIi Vladimir Pogozhev, ngum quan1y nha hat Hoang gia Nga, flam 1891: "Toin~hi rtt.ng toi duQ'c trm phu kha nang tinh thAnflam bat nhanh sv chan thvc, minh b~ch vath~ng th~ thong qua am nh~c, va hinh anhtrong thi ca".

Turgenev 1a mQt trong nhfmg nha van

www.tiasang.com.vn TL~~ 57s6 22. NGAY 20.11.2009

AM NH~C

Viardot -Ngui1i thui1ng thai cac tat pham cua Tchaikovsky

rling, Tchaikovsky la mQt trong s6 nhfmg nhan v~tkhac thuCmg trong thS gi&i am nh~c ngay nay. Toida: sfmg nguCri khi liing nghe nhfmg di~u do!"

Turgenev luon don nh~ nhfmg tic phb m6'i cuaTchaikovsky. Ong thuCmg nhcr b~n be trong nu&c g1'rinhfmg tic phAm do sang Paris cho ong. Thong quacac buc thu n6i tiSng cua minh, Turgenev bQc lQ tinhcam tha thiSt d6i v&i nhfmg tic phAm m6'i ily, nhuthu gUi L.Tolstoi d~ ngay 27-10-1878 da: hoi: "Vcropera "Evgenii One gin" cua Tchaikovsky nhu thSnao? Toi chua timg du(}c nghe no nhung toi hSt sucquan tam dSn no". Sau khi nh~ du(}c phAn chuy~nso~n cho piano, ong viSt: "Evgenii One gin cuaTchaikovsky da: t&i. Ba Viardot da: biit dAu ch<ri ticphAm nay vao bu6i t6i. PhAn am nh~c khong connghi ngcr gi nua, rilt d~c bi~t. Nhung phAn librettocua Pushkin m6'i d~p lam sao!".

Qua nhi~u ngu6n tu li~u, co th~ thily r~ng giuaTurgenev va Tchaikovsky Ie ra co th~ g~p nhau vaonam 1871 nhung dang tiSc di~u do da: khong Kay ra.Vao nam do, Tchaikovsky ra ga tau hoa d~ g~p mQtvai ngucri b~n tren chuySn tau St. Petersburg -Moskva thi co nguCri thon~ bao, Turgenev ,cling com~t t~i ga tren mQt chuyen tau khac va rat mongmu6n du(}c g~p ong. Luc nay, Tchaikovsky da: hanhdQng bilt ngcr, ong tr6n vao toa thu ba d~ tro l~iMoskv~ va khong rCri khoi do dSn khi kSt thuc cuQchanh trinh. Sau nay, mQt ngucri b\ill hoi Tchaikovskyvi sao l~i hanh dQng nhu v~y, trong khi ong la mQtngucri rilt nguang mQ cac tic phAm cua Turgenev,

Tchaikovsky da tra lai: "Toi vo cting ton thaong dy, toi cui minh tru&c ong dy, nhung toico th~ noi gi day? Toi cam thdy h~t sucnguqng ngung va b6i r6i, va th~ la#toi b6

ch~y".Duang nhu S\l tr& treu cUa s6 ph~n v~n dua

dai vai ca Turgenev va Tchaikovsky. V~o nam1879, khi nha so~n nh~c tai Paris va Ctarens,nai ong vi~t "Nguai con gai Orlean" thi Tur-genev da rai Paris d~ tra v~ Nga. T~i Nga,Turgenev da tham gia nhi~u ho~t dQng lan, vatAt nhien tai theo d5i hAu h~t bu6i h6a nh~ccua Tchaikovsky a ca St. Petersburg vaMoskva vai nhfrng tac phAm xudt s~c. Ong dak~ l~i trong buc thu gui co con gai Claudiecua ba Viardot: "T6i horn qua bac da tai Nh~cvi~n, nai Nikolai Rubinstein chi huy va operacua Tchaikovsky, "Evgenii Onegin". Bac datim thdy thu am nh~c kY di~u: do la S\l n6ng~i~t, tr~ ng~p xuc caIn., tre t,rung, nhi~u matisac va day chat thfJ. Phan viet cho dan nh~c,d~c bi~t bi~u lQ nhfrng net d~c s~c dugc t~o

.bai S\l ruai mat va dAy sinh l\lc. Ngay l~p' tUc,bac da d~m chim vao tac phAm".

LAn cu6i cung ma nguai ta co th~ tin ch~cr~ng, ,!chaikovsky da nhin thdy Turg~nev(mQt Ian nua ong cfing khong he noi bat cuCali nao v&i nha van), do la trong dam tangcua Nikolai Rubinstein a nha tha D~o chinhth6ng Nga t1;ii Paris vao thang 3-1881. Khongfau sau do, Tchaikovsky da vi~t "Ngay cu6icung cua cuQc dai N. G. Rubinstein", trongdo ong mieu ta Turgenev, bj yay quanh bainhi~u nguai, ong da tai vi~ng pianist va nh~ctruang vi d~i ngay ca khi dang a thai kY cu6icua b~nh t~t.

Vao nam 1884, mQt nam sau cai ch~t cuaTurgenev, nhfrng buc thu cua ong da dugcxudt ban IAn dAti tien t1;ii St. Petersburg va theonh~t kY cua c~u em trai Modest Tchaikovsky,thi nha so~n nh~c da "bj cu6n hut me mai khidQC nhfrng buc thu cua Turgenev". Vao thang5-1886, tren duang di tir Marseille d~n Paris,Tchaikovsky da dQc cu6n sach v~ Turgenevdo nha van PhIlp Paul Bourget vi~t. Hai tuAnsau do, nha so~n nh~c t&i tham ba PaulineViardot t~i nha rieng cua ba a Paris, va tr6ch~y~n vai ba rAt nhi~u v~ nha van minh yetimen...

Hai tai nang cua ngh~ thu~t N ga, hai tamh6n d~p dy da khong co CfJ hQi g~p nhau.D


Documents

ve nhUnj con ngltfJi (ttY mqi xua't than) co Ky thi tuyen nay se la bltfJc kh{Ji d!u cua nhUng to cha't ~c bi~t va mang trong minh "Hanh trlnh 5.9.5" ma mQi ltng vien trling nhUng