Sadržaj

Uvod.......................................................................................................................................................3

Tok donošenja ustava.............................................................................................................................4

Sadržaj Vidovdanskog ustava.................................................................................................................8

Pitanje oblika državnog uređenja.......................................................................................................8

Pitanje lokalne uprave........................................................................................................................9

Parlamentarizam; Odnos kralja i skupštine......................................................................................10

Politička i lična prava građana..............................................................................................................11

Socijalne odredbe.................................................................................................................................11

BiH u Vidovdanskom ustavu.................................................................................................................12

Zaključak...............................................................................................................................................14

Literatura..............................................................................................................................................15

Uvod

Vidovdanski ustav izglasan je 28. lipnja 1921. (po pravoslavnom kalendaru blagdan sv.

Vida – Vidovdanski ustav) kao prvi ustav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.

Broj zastupnika pri Ustavotvornoj skupštini bio je 419, a radikala i demokrata koji su

skupštini predali nacrt za budući ustav bilo je u skupštini zajedno 183, dok je za prihvaćanje

ustava trebalo 211 glasova. Kako su oni u manjini trebalo je pridobiti još zastupnika da bi

ustav bio izglasan. Pokojim ustupcima pridobili su JMO, Slovensku seljačku

stranku i Džemijat.

Od 258 nazočnih za ustav je glasovalo 223 zastupnika, 35 ih je protiv ustava. U izglasavanju

je potpuno zaobiđen zaključak s Krfa o kvalificiranoj većini. Izglasan je 28. lipnja 1921. kao

prvi ustav Kraljevine SHS.

Po ustavu jugoslavenska država je ustavna, parlamentarna monarhija. Unutarnje uređenje

države strogo je centralističko (centar je Beograd). Centralizam je posebno istaknut

jedinstvenim teritorijem na kojem se ukidaju povijesni entiteti i uspostavljaju oblasti. Državni

grb je sklopljen od srpskog, hrvatskog i slovenskog grba. Službeni je jezik po ustavu srpsko-

hrvatsko-slovenski. Zakonodavnu vlast imaju skupština i kralj. Upravnu vlast ima vlada –

odnosno ministarstva. Sudsku vlast obavljali su sudovi označeni kao „nezavisni“, ali su

presude donosili u „ime kralja“.

Ovaj seminarski rad ima za cilj da objasni proces donošenja Vidovdanskog ustava, okolnosti

pod kojima je ustav donešen, promjene koje je unio u zakonodavstva zemalja koju je

obuhvatila Kraljevina SHS koja je stvorena ustavom, i naposljetku položaj i stanje Bosne I

Hercegovine za vrijeme važenja Vidovdanskog ustava.

3

Tok donošenja ustava

Zakon o izborima za Ustavnotvornu skupštinu od 2.10.1920 predvidio je pravo glasa za sve

muške državljane sa navršenom 21 godinom života. Iako je imovinski cenz bio ukinut, to

riješenje nije ipak prestavljalo sistem opšteg prava glasa pravom smislu riječi, jer je iz

izbornog tjela isključivalo žene, vojna lica i omladinu (od 18 do 21. Godine ).

Pasivno izborno pravo imali su državlja i sa najmanje 25 godina života, koji su pismeni. Osim

toga, Zakon je predvidio i jednu ustavnu koja je postojala i u ranijim ustavima Srbije, naime,

ustavnu tzv. kvalifikovani poslanika: na svakoj kandidatskoj listi morao je biti izvjestan broj

kandidata (a najmanje) jedan sa fakultetskom ili višom stručnom spremom , činovnici i

presjednici opština nisu mogli biti poslanici tj mogli su postati ministri i profesori prava.

Zakon je predviđao da poslanici za ustavnotvornu skupštinu budu birani tjnim glasanjem,

neposrednim načinom i po načelu srazmjernog presjedništva. Na svakih 30.000 stanovnika

birao se jedan poslanik, što je činilo ukupno 419poslanika.

Izbori su spovedeni 28.novembra 1920 na birališta je izašlo oko 65% glasača. Najviše galsova

preko 319.000 dobila je Demokratska stranka sto joj je donjelo 92 mandata, a Radikalna

stranka sa 284.000 dobila je 91 mandat, treća po broju birača koji su za nju glasali bila je

Komunistička stranka, ona je na osnovu tog dobila58 poslanika. Po brojnoj snazi iza ove tri

stranke bile su: Hrvatska republikanska seljačka stranka S. Radića (s 50 mandata), Savez

zemljoradinka (s 39 poslanika), Slovenska ljudska stranka (Slovenačka narodna stranka) s 27

mandata, Jugoslovenska muslimanska organizacija s 24 mandata, itd.

Pitanje monarhijei njenog položaja u državi izbilo je u prvi plan na samom početku rada

Ustavotvorne skupštine. Vlada, a naručito njen dio srpskih političara vezanih za dinastiju,

zastupala je gledište da je srpska dinastija prešla iz Kraljevine Srbije u Kraljevinu SHS i da je

u novoj državi zadržala ista prava i isti položaj u sistemu organa vlasti koji je imala i u

Srbiji.1 To je značilo, po njihovom misljenju, da Ustavotvorna skupština nema suverenu,

neograničenu vlast u donošenju ustava, već tu vlast mora da dijeli sa kraljem.

1 Dragoslav Janković, Mirko Mirković, Državnopravna istorija Jugoslavije, Naučna knjiga, Beograd, 1982, str. 373.

4

Da bi to svoje shvatanje potvrdila i praktično sprovela, vlada je 8.dencembra 1920. godine

propisala privremeni poslovnik za Ustvotvornu skupštinu, po kome je između ostalog, bilo

predviđeno da poslanici Ustavnotvorne skupštine prije početka rada skupštine obavezno

polažu zakletvu kralju. Na taj način pred Ustavnotvornu Skupštinu ispriječio se na prvom

njenom koraku problem: Da li je prizbnati postojeću kraljevsku vlast kao pravnu, priznati da

se bez kralja ustav ne može donijeti, ili raditi kao suvereni organ, neobazirući se na monarhiju

kao da ona i ne postoji.2 Jedino poslanici Hrvatske republikanske seljaćke stranke nisu htjeli

da polože zakletvu, niti da uđu u skupštinu.

Ni onda kada je sama skupština donijela 28. Januara svoj poslovnik, poslanici svih ostalih

stranakasu ipak položili zakletvu kralju ( to su čak i republikanci i komunisti, s rezervom da

to čine nužnih čisto proceduralnih razloga koji ne utiču na njihov načelni stav prema

monarhiji ).

Monarhija i vladajuća srpska buržoazija uspjele su isto tako još prije donošenja ustava da

ustavotvornoj skupštini kroz poslovnik nametnu i još jednu značajnu odredbu u svoju korist,

to jest da se ustav donese običnom većinom glasova u ustavnoj skupštini.

Iako je Krevskom deklaracijom bilo potvrđeno da se ustav, da bi spriječio „plemensko tj.

Nacionalno majoriziranje“, donese kvalifikovanom većinom, na čemu su insistirali članovi

Jugoslovenskog odbora, a kasnije Narodno vijeće SHS. Vlada sa srpskom većinom članova

uspjela je da od Ustavnotvorne skupštine dobije pristanak da ostane na običnoj većini

( polovina + 1 ) s tim što se polovina neće uzeti od broja onih koji su glasali, odnosno od

kvoruma, već od ukupnog broja članova Ustavnotvorne supštine.

Ustavnotvorna skupština koja se sastala prvi put 12 decembra 1920 godine izabrala je 25.

Januara 1921. Specijalni ustavne odbor od 42 poslanika, taj odbor je imao za zadatak da

razmotri najprije vladin ustavni nacrt, a zatim i ustavne prijedloge drugih političkih stranaka

( potpisanih od strane najmanje deset poslanika ), a prethodni u roku od 14 dana poslje izbora

ustavnog odbora. U tom roku Ustavnom odboru podnijeto je bilo više ustavnih nacrta koji su

se razlikovali među sobom naročito u pogledu dva osnovna problema:

a) Da je nova država SHS trebala da bude uređena centralistički ili decentralistički,

odnosno federalistički.

2 Mustafa Imamović, Historija Bošnjaka drugo izdanje, Bošnjačka zajednica kulture Preporod, Sarajevo, 1998, str. 496

5

b) Da li ustav sadrži odredbe o socijalnim pravima građana i socijalnim i ekonomskim

zadacima države.

Vladin nacrt počeo se pretresati u ustavnom odboru najprije načelno od 4 do 16-og februara, a

potom u pojedinstima u plenumu ustavne skupštine.

Načelna debata o ustavu trajala je od aprila do 12-tog. Juna 1921. Kada je ustav u načelu bio

prihvaćen. U toku rada skupštine istupili su iz nje njeni poslanici narodnog kluba ( Hrvatske

zajednice ), zbog centralističkog uređenja koje je srpska većina Ustavotvorne skupštine

nametnula drugim jugoslovenskim narodima. Iz istog razloga izašli su iz skupštine i poslanici

Jugoslovenskog kluba, a 11. Juna 1921 napustili su skupštinu komunistički poslanici u znak

protesta zbog vladinog gonjenja komunističke partije i radničke klase.

Ustavotvorna skupština izglasala je Ustav neznatnom, prostom većinom od 223 glasa, protiv

je glasalo 35, a 158 poslanika je bilo odsutno. Prilikom usvajanja Ustava ispoljila se duboka

podeljenost političkih stranaka u gledištima na osnovna pitanja državnog uređenja i oblika

vladavine.

Ustav je definisao državu kao ustavnu, parlamentarnu i naslednu monarhiju. Propisao je

izgled grba, zastave i naziv službenog jezika koji je bio srpsko-hrvatsko-slovenački. U imenu

države, njenim spoljnim obeležjima (grb, zastava), nazivu službenog jezika došlo je do

izražaja shvatanje o "troimenom" narodu.3

Ustav nije priznao plemstvo, titule, "niti ikakva preimućstva po rođenju". Zajemčio je ličnu i

slobodu vere, savesti i štampe, pravo udruživanja, zbora i dogovora. Zabranio je zelenaštvo,

ukinuo feudalne odnose i danom oslobođenja od tuđinske vlasti kmetovi su postali, bez

odštete, vlasnici državne zemlje.

Narodna skupština je bila jednodomna i sačinjavali su je poslanici koje je narod birao

neposredno tajnim glasanjem. Biračko pravo dobio je svaki muškarac koji je navršio 21

godinu života.

3 Ivica Miškulin; Parlamentarni izbori u Brodskom kotaru 1923. Godine; Scrinia Slavonica; Broj 3.; 2003; str. 457

6

Iako je Ustav počivao na podeli vlasti, kralj je učestvovao u sva tri oblika vlasti.

Zakonodavnu vlast vršili su parlament i šef države koji je sazivao Narodnu skupštinu na

redovna ili vanredna zasedanja, imao prava da je raspusti, potvrđivao zakone koje je ona

donosila. Kralj je vršio upravnu vlast preko ministara. Imenovao je predsednika i članove

vlade koja je bila odgovorna njemu i Narodnoj skupštini. Sudsku vlast vršili su sudovi, a

njihove presude izricane su i izvršavane u ime kralja.

Ustav je propisao centralističko uređenje. Administrativni centralizam proizilazio je iz

nacionalnog unitarizma, odnosno shvatanja o narodnom jedinstvu. Najviši pravni akt je

predvideo da se uprava u Kraljevini SHS vrši po oblastima, okruzima, srezovima i opštinama.

Odredio je da se oblasti formiraju na osnovu prirodnih, socijalnih i ekonomskih prilika, a

mogle su imati najviše 800.000 stanovnika. Ustanovljena je mesna, opštinska, sreska i oblasna

samouprava. Organi oblasne uprave bili su oblasna skupština i oblasni odbor. Državna

upravna vlast vršila je nadzor nad poslovima samoupravnih vlasti preko oblasnog velikog

župana, koga je postavljao kralj, i posebnih stručnih organa.

Vlada je prethodno morala zaključiti sporazum s Muslimanskim klubom s poslanicima

Jugoslovense Muslimanske Organizacije i Džemijeta, i obećati određene ustupke begovima

prilikom sprovođenja agrarne reforme. 4

Na osnovu Uredbe o podeli na oblasti od 26. aprila 1922. Kraljevina SHS podeljena je na 33

oblasti, po geografskom, socijalnom, ekonomskom, ali i etničkom i istorijskom načelu.5

4 Mustafa Imamović; op. cit.; str. 4995 http://sr.wikipedia.org/sr/Vidovdanski_ustav; 13. April 2011; (10:15)

7

Sadržaj Vidovdanskog ustava

Glavna su pitanja, odnosno grupe pitanja koje karakterišu Vidovdanski ustav:

1. Pitanja oblika državnog uređenja ( unitarizam i federalizam ) u vezi sa nacionalnim

pitanjem

2. Pitanja lokalne uprave odnosno samouprave

3. Pitanje parlamentarizma

4. Pitanje političkih i ličnih prava građana

5. Socijalne odredbe6

Pitanje oblika državnog uređenja

Jedno od najbitnijih ustavnih pitanja, usko povezanih s nacionalnim pitanjem, bilo je pitanje:

kako će nova zajednička jugoslovenska država biti uređenja da li kao unitaristička

(centralistički ili decentralistički) ili federalistički. Vladajući sloj u Kraljevini Srbiji, a moze

se reći i većina srpskog naroda, bili su vazda za nacionalni i državni unitarizam: prvi (srpska

buržoazija) najverovatnije tražeci u tome svoj interes, mogućnost svoje hegemonije nad

drugim, manje brojnim jugoslovenskim narodima, a drugi svakako iz shvatanja da su Srbi,

Hrvati i Slovenci o Makedoncima i Crnogorcima kao posebnim narodima u to vrijeme nije

bilo govora, doista jedan jedinstven narod da se sve razlike međunjima svode samo na razlike

imena, vjere, azbuke i te da logično traži i prepostavlja i državno jedinstvo.

Jedina, ali malobrojna, grupa u Srbiji koja se suprostavlja takvim shvatanjima prilikom

donošenja Vidovdanskog ustava bila je grupa S. Protića. U Protićevoj verziji ustavnog nacrta

predviđeno je bilo državno uređenje, koje je on nazivao samoupravnim, ali koje je u stvari

bilo vrlo blisko federativnom. Protić je predviđao podjelu države nadevet pokrajna i to: 1.

Srbja, 2. Stara Srbijasa Makedonijom, 3.Hrvatska i Slavonija s Rijekom, Istrom i

Medjumurjem, 4. Bosna, 5. Crna Gora sa Hercegovinom, Bokom i Primorjem, 6. Dalmacija

6 Janković D., Mirković M; op. cit.; str. 3748

7.Serem s Bačkom, 8. Banat, 9. Slovačka s Prekomurjem. Te bi pokrajne imale samostalnu

cjelokupnu unutrašnju upravu a jedini državni organ u pokrajini pokrajinski namjesnik imao

bi jedino pravo nadzora.

Porajinske skupštine donosile bi svoje zakone u krugu svojih nadležnosti itd.

Za vrijeme rata Jugoslovenski odbor i njegov predsjednik Trumbić nisu se izjašnjavali

otvoreno za federativno uređenje već su i oni uvijek isticali narodno jedinstvo Srba Hrvata i

Slovenaca mada su naglašavali i njihove istorijske nastale posebnosti.7 Tek pri kraju rata kad

je monarhija doživljavala slom oni su na na Ženevskoj konferenciji tražili otvoreno federaciju,

pa i više od toga. Narodni klub predlagao je ustav po kojem bi nova država bila sastavljena od

šest pokrajina: Srbija sa Starom Srbijom i Makedonijom, Hrvatska, Slavonija i Dalmacija sa

Međimurjem, Istrom i otocima, Crna Gora, Bosna i Hercegovina, Vojvodina, Slovenija.

Zakonodavna vlast bila bi podjeljena između država i pokrajina.

Pašićev nacrt ustava koji je prihvato ustavni odbor, a potom i plenum ustavnotvorne skupštine

nije usvojio podjelu države na pokrajine kakve su tražili Hrvatski i Slovenački politički

predstavnici, nego je išao na organizovanje nove države kao unitarne, jednostavne. Umjesto

pokrajina koje su gotovo svi ustavni nacrti u raličitom broju predviđali, Pašićev nacrt je

predvidio 35 oblasti u državi, prema prirodnim, socijalnim i ekonomskim prilikama, sa

najviše 800000 stanovnika u jednoj oblasti.

Pitanje lokalne uprave

Vidovdanski ustav je predviđao veće oblasti prema prirodnim socijalnim ekonomskim

prilikama, ali nikako tolike da bi obuhvatile čitav jedan narod odnosno jednu istorijsku

pokrajinu.

Zakonom o oblasnoj sreskoj samoupravi Kraljevina SHS podjeljena je na 33 oblasti na čelu

svake oblasti bio je prema ustavu Veliki Župan kojega je postavljao kralj i koji upravlja preko

državnih organa poslovima državne upravne oblasti.

Ustav je promovisao da u oblastima kao i u opštinama srezovima postoje posebni

samoupravni organi. U oblastima u krugu tih samoupravnih poslova spadale su npr.:

7 Ibid.; str. 3769

utvrđivanje oblasnog budžeta, raspolaganjem oblasnim dadžbinama, oblasni javni radovi,

staranje o unaprjeđenju oblasnih privrednih interesa itd.

Veliki župan je imao po ustavu pravo da zadrži od izvršenja svaku odluku samoupravnih

organa.8 Za ovako organizovanu samoupravu karakteristično je da pored samoupravnih

organa u svakoj autonomnoj jedinici ima na čelu državni organ tj. Organ imenovan od strane

centralne državne vlasti. Taj državni organ je stariji primarniji od samoupravnih organa. U

praksi međutim oblasti nisu bile zavedene već se zadržala podjela na okruge ( županije ), i

srezove ( kotare ) sve do 1929 godine.

Parlamentarizam; Odnos kralja i skupštine

Vidovdanski ustav nije ustvari uveo već samo pravno sankcionisao ustanovu monarhije.

Vladalac iz dotadašnje srpske dinastije Karađorđevića nametnuo se i bio od samog početka

stvaranja nove države kao jedan od vrhovnih organa vlasti sa određenim značajnim

ovlaštenjima u oblasti zakonodavstva i uprave.

Ako imamo u vidu sva ovlaštenja koja je kralj imao, posebno u oblasti zakonodavstva, može

tvrditi da je država SHS bila parlamentarna monarhija kako to tvrdi član 1. Vidovdanskog

ustava.

U Parlamentarnom režimu vladalac ne može birati ministre po volji već ih mora uzimati iz

skupštinske većine. Po Vidovdanskom ustavu međutim ministri stoje neposredno pod

kraljem, on ih imenuje i oni su odgovorni njemu i skupštini. U slučaju raspuštanja skupštine

kralj je mogao svojim ukazom produžiti stari budžet još za 4 mjeseca.

Iako je u ustavu rečeno da vlada odgovara i kralju i Narodnoj skupštini u praksi su uglavnom

sve vlade za vrijeme trajanja Vidovdanskog ustava odgovarale samo kralju i od njega zavisile.

Vlade su stvarno nastajale u dvoru, po volji kraljevoj, a ne u skupštini i po volji većine

skupštinskih poslanika.

Za vrijeme od stvaranja Jugoslavije pa do ukidanja Vidovdanskog ustava tj. Od 1918 do 1929

g. Od 29 ministarskih kriza Skupština je izazvala samo dvije, oborivši 1920 g. Prvu vladu

Vlastićevu, i 1926 godine petu vladu Uzunovićevu.

8 Mustafa Imamović; op. cit.; str. 50210

Ukratko rečeno tekst Vidovdanskog ustava nije omogućavao sprovođenje parlamentarnog

režima.

Iako ga je u izvjesnom smislu ograničavao, u praksi kralj je bio mnogo jači i pretežniji faktor

od skupštine i u određivanju odnosno smjenjavanju vlada. 9

Vidovdanski ustav predviđao je dakle takav položaj monarhije u sistemu organa državnih

vlasti da je stvarna suverenost pripadala kralju a ne narodu.

Politička i lična prava građana

Građani su po V. Ustavu imali opšte, ali u stvari kao što smo vidjeli ograničeno pravo glasa

jer je ustav isključivao iz izbornog prava omladinu, žene i vojna lica.

Ustav je predvidio gotovo sva takozvana klasična prava građana: ličnu slobodu, slobodu

zbora, udruživanja, štampe, nauke, umjetnosti jednakosti pred zakonom, nepovredivost stana i

tajnost pisama, slobodu savjesti i vjeroispovjesti.

U praksi su državne vlasti kršile ta ustavom proklamovana politička i druga prava i slobode

građana, posebno kad su u pitanju bili komunisti i komunistička partija Jugoslavije.

Socijalne odredbe

Dok su sve do sad pominjane ustanove i odrebe bili više manje slični odgovrajućim

odredbama ranijih ustava Kraljevine Srbije iz 1888, odnosno 1903 godine, ili nastale po uzoru

na njih, jedna druga odredba pod naslovom Socijalne i ekonomske odredbe, bila je sasvim

nova, i prvi put unijeta u jedan naš domaći ustav.

Njvažnija načela odredaba u tom ustavnom odjeljku je ona iz čl. 26 po kojoj država ima, u

interesu cjeline i na osnovu zakona pravo i dužnosti da interveniše u privrednim odnosima

građana u duhu pravde i otklanjanja društvenih suprotnosti. Zatim odredba člana 23. Po kojoj

9 Janković D., Mirković M; op. cit.; str. 37811

radna snaga stoji pod zaštitom države i član 25. Po kojem se sloboda ugovaranja u privrednim

odnosima priznaje ukoliko se ne protivi društvenim interesima.

Na prvi mah ovaj odjeljak ustava izgleda neobično jer odudara od osnovne orijentacije duha

mnogih drugih ustavnih odredaba, ali propisi tog ustavnog odjeljka postaju razumljivi kada se

ima na umu s jedne strane kada su oni, kako i zašto donijeti, kad se uzmu u obzir

društvenoekonomska stvarnost i tadašnji klasni odnosi, a, s druge strane i okolnost koliko je

malo tih obećanja dobilo zakonsko ostvarenje i u životnu praksu bilo sprovedeno.

BiH u Vidovdanskom ustavu

Od svih međunarodnih ugovora koja je kraljevina SHS ( Jugoslavija ) zaključila sa susjednim

državama, samo se Senžermenski ugovor odnosno mir s Austrijom odnosnio na Bosnu i

Hercegovinu. Ovaj ugovor zaljučen je 10. Septembra 1919, mada su ga predstavnici

Kraljevine SHS ( Nikola Pašić, Ante Trumbić i Ivan Žolger ) potpisali tek 5. Decembra iste

godine.

Članom 10. Ovoga ugovora država odnosno Kraljevina Srba Hrvata i Slovenaca obavezala se

da će Muslimanima Bosne i Hercegovine pružiti potpunu zaštitu u svim njihovim

ustanovama. Ove odredbe Senžermenskom ugovora prenijete su u Vidovdanski ustav čijim je

članom 109. određeno da „ u porodičnim i nasljednim poslovima muslimana sude državne

šerijatske sudije“.

Istim članom određeno je da će muslimani kao svog vjerskog poglavara imati Reis-ul-ulemu.

Džamije i mezarluci ( groblja ), vakufi i ostale muslimanske vjerske i dobrotvorne ustanove

imat će odgovarajuću zaštitu. Nove muslimanske ustanove te vrste moći će se stvarati po

općim zakonskim propisima. Ovim odredbama bosanski muslimani su pravno stavljeni u

poziciju vjerske manjine.10

Senžermenski ugovor je 10. Maja 1920 proglašen za privremeni, a poslje donošenja

Vidovdanskog ustava za stalni zakon, te je kao takav predstavljao osnovni pozitivnopravni

izvor zaštite manjina u Jugoslaviji između dva svjetska rata. 11

10 Mustafa Imamović; Uvod u historiju i izvore Bosanskog prava; Pravni Fakultet Univerziteta u Sarajevu; Sarajevo; 2006; str. 8311 Ibid.; str. 84

12

Bosanskohercegovačko pravno područje bilo je u nadležnosti vrhovnog suda u Sarajevu u

čijem se sastavu nalazio i vrhovni Šerijatski sud. Na tom području važili su imovinskopravni

propisi iz vremena Austrougarske uprave. U bračnom pravu važilo je isključivo vjersko pravo

svih priznatih konfesionalnih zajednica.

13

Zaključak

Vidovdanski ustav nastao je u jednom burnom revolucionarnom periodu, poslje Prvog

svjetskog rata koji je unio mnoge krupne promjene u odnose između država i u život naroda, i

poslje oktobarske revolucije koja je otvarajući evropskom proleterijatu perspektive ostvarenja

njegove vlasti ustalasala radne mase u mnogim zemljama evrope pa i na Balkanu.

Osnovni zadatak Vidovdanskog ustava bio je da konsoliduje i pravno sankcioniše

kapitalističku eksploataciju i postojeće društvenoekonomske i političke odnose u novoj

Jugoslovenskoj državi u kojoj je od samog početka srpska buržoazija sa monarhijom na čelu

zahvaljujući međunarodnim okolnostima i svojoj vojnoj snazi imala faktičku prevlast.

Taj ustav je za izvjesno vrijeme uspio u cilju da učvrsti državu, međutim taj ustav je u bitnim

svojim odredbama nosio klice slabosti te države i doprinosio njenom slabljenju i postepenom

propadanju.

Vidovdanski ustav je ustvari pojačavao i zaoštravao nacionalne suprotnosti produbljivao jaz

između Jugoslavenskih naroda i omogućavao oštre sukobe u nacionalnom pitanju koji su bili

jedan od osnovnih elemenata slabosti Kraljevine Jugoslavije.

Isto tako, Vidovdanski ustav je sadržavao potencijalno sve elemente za antidemokratski

razvitak Jugoslavije.

Prema tome iako je sadržano niz prividno demokratskih odredbi koje su u to posljeratno

revolucionarno vrijeme bile uobičajene u ustavima, Vidovdanski ustav je u stvari nosio u sebi

uzroke svoje propasti, svog ukidanja, odnosno zavođenja diktature 6. Januara 1929 godine.

14

Literatura

Knjige i članci

I. Dragoslav Janković, Mirko Mirković, Državnopravna istorija Jugoslavije, Naučna

knjiga, Beograd, 1982

II. Mustafa Imamović, Historija Bošnjaka drugo izdanje, Bošnjačka zajednica kulture

Preporod, Sarajevo, 1998

III. Ivica Miškulin; Parlamentarni izbori u Brodskom kotaru 1923. Godine; Scrinia

Slavonica; Broj 3.; 2003; str. 452-470

Internet Stranice

I. http://sr.wikipedia.org/sr/Vidovdanski_ustav; 13. April 2011

II. http://www.arhivyu.gov.rs; Januar, 2008

15