Viktomologjia_Armendi

7/25/2019 Viktomologjia_Armendi

1/27

UNIVERSITETI I PRISHTINSFAKULTETI JURIDIK

Viktimologjia

( PRMBLEDHJE)

ARMEND JASHARI

PRISHTIN, 2015


2/27

-Problemi i viktimes mund te shtrohet si eshtje qe ka te beje me dukurin ose rastet e

psimit nga veprimi kriminal dhe kunderligjor.


3/27

-Fenomenin e viktimes dhe viktimizimin, ne kohe te lashta e kane shpjeguar me qasje

mistike, religjioze, irraionale, ndersa tani keto shpjegime jane shkenore dhe

nderdisiplinore.

-Viktimologji do te thote shkene mbi viktimen, pra disipline e pavarur shkenore e ila

merret me eshtjet themelore te viktimizimit te njrezve nga veprimet apo mosveprimetkriminale dhe kunderligjore.

-Fjala viktimnenkupton personin ose grupin e aktuar qe ka psuar, qe eshte demtuar.-Psimi apo viktimizimi ka te beje me privimin nga jeta, me demtimin e integritetit

trupor, me shkaterrimin e shendetit !izik dhe mental, me ngeljen me pasoja te renda !izike

dhe psikike a!atshkurtra dhe a!atgjata.

-Psimi dhe demtimi nenkupton edhe shkaterrimin e pasurise dhe te mirave te tjeramorale e materiale, shkeljen enimin dhe rrezikimin e te drejtave dhe lirive individuale e

kolektive te njeriut etj.

-"ot kur !litet per viktimin dhe viktimizimin, mendohet per nje kuptim tjeter te viktimes.Fjala eshte per viktimen e sjalljeve kriminale, per viktimen e lu!terave, te katastro!ave

ekologjike dhe te dukurive te tjera, te ilat jane rezultat i veprimeve apo mosveprimevenjerezore.

-#e lmin kriminologjik dhe juridiko-penal, si viktim ose i demtuar, sikurse quhet

viktima ne dispozitat e kodit te proedures penale, konsiderohet personi i ili nga veprimikriminal ka pesuar enimin, shkeljen apo rrezikimin e ndonje te mire a te drejte

personale.

-#e literaturen viktimologjike dallohen viktimat individuale dhe kolektive.Si viktima individualekonsiderohen rastet kur pson nje individ, nje njeri.

Si viktima kolektivekonsiderohen rastet kur psojne shume persona, grupe te aktuara

kolektive, si p.sh. grupe naionale, grupe religjioze, grupe raore, grupe etnike etj.

-$nd studimi dhe analize e ksaj disipline shkenore duhet te jete viktima, !ormat e

viktimizimit, shkaqet dhe proesi i viktimizimit, !aktoret apo shkaktaret e viktimizimit,mbrojtja e viktimave, ndihma e viktimave, zhdmtimi dhe kompenzimi i viktimave dhe

parandalimi i viktimizimit te njeriut ne pergjithsi.

-"ipas perku!izimit restriktiv apo de!inimit te ngushte si lende e shkenes seviktimologjis konsiderohet studimi i njeriut si viktim dhe aktiviteteve kriminale qe ate

e viktimizojn,

%

-"ipas perku!izimit te ngushte& 'iktimologjia eshte disiplin e pavarur shkenore, e ila

merret me studimin e viktimave dhe proesin e viktimizimit te personave qe pesojne ngaveprimet apo mosveprimet kriminale dhe kunderligjore.


4/27

-"ipas perku!izimit te gjer ose ekstensiv, si lende dhe objekt te shkenes se

viktimologjise duhet te jen te gjitha rastet e viktimizimit direkt apo indirekt te njerzve

dhe qenieve te tjera te botes shtazore dhe bimore.

-Me nocionin viktim nenkuptohet personi apo njeriu qe ka psuar nga veprimi ose

mosveprimi kriminal, njeriun te ilit i atakohen dhe enohen te mirat e tij materiale,morale, te drejtat e tij te parapara me ligj.

-Me shprehjen viktimizim kuptohet proesi i psimit te njeriut. ur perdoret termiviktimizim, rendom mendohet per menrat, rruget, trajtat e demtimit, shkallen dhe

intenzitetin e perpjestimit te enimit te te drejtave , te lirive dhe te mirave te nje personi

nga veprimi i nje personi apo shume personave te tjere, i ili eshte kunderligjor.

-Vciktimizimi nenkupton nje numer te paaktuar veprimesh keqberese qe rrezikojne,

asgjesojne, demtojne dhe kerenojne te mirat dhe vlerat me elementare te njeriut.

-*e noionin viktimitet nenkuptohet teresia e rasteve viktimizuese, qe kane ndodhur nenje vend brenda nje periudhe te aktuar kohore.

-*e shprehjen viktimizim primarzakonisht kuptohet rastet kur nje person per here te parepson, demtohet ose viktimizohet. jo shprehje mund te kuptohet edhe si psim apo

demtim nga veprimi i qellimshem i kresit.

-Me viktimizim sekondarnenkuptohen rastet e pesimit dhe te demtimeve te njerezve qe

ndodhin gjate trajtimit lidhur me realizimin e te drejtave te tre ne organet kompetente.

Fjala eshte per riviktimizimin ne polii, gjkata apo organet kompetente.

-*e noioninMbrojtja e viktimavenenkuptohen te gjitha veprimet e bazuara ne norma

ligjore lidhur me o!rimin e ndihmave dhe mbrojtjen e viktimave qe kane psuar nga

enimet dhe atakimet kriminale.

-ompensimi dhe dmshprblimi i viktimave nenkuptohen veprimet ligjore te organeve

te ndrshme me qellim qe personit apo !amiljes se atij qe ka psuar deme materiale, demepasurore, dem moral dhe !rik e dhembje, ti kompensohet ajo ne mas dhe kohe te

pershtatshme.

-ategorit e rrezikut ose !aktoret e rrezikut nga viktimizimi, ne literaturen viktimologjiketrajtohen ne menre te gjithanshme. "i kategori dhe grupe te riskut permenden& mosha,

gjinia, !emijet, pleqte, te semuret, te huajt, pakiat, perkatesia religjioze, politike, raiale,

var!eria, papunesia etj.

+-rejtesia restorative apo e drejta e ndermjetesimit per kompensim. *e qellim te pajtimit

te kreresit te krimit dhe viktimes se tij kuptohet nje aktivitet i degzuar dhe i plani!ikuar

mire me qellim qe te arrihet nje pajtim midis kreresit dhe viktimes.


5/27

-"tudimet e para viktimologjike me teper jane perqendruar ne trajtimin e !ormave,

shkaqeve dhe rregullimit juridik e ligjor te eshtjeve te viktimizimit dhe viktimes.

#derkaq studimet e sotme me teper merren me studimet viktimologjike qe kane te bejneme ndihmen e viktimes, me rehabilitimin e saj !izik dhe psikik si dhe me kompensimin

dhe zhdmtimin moral dhe material te saj.

*etodat e studimit dhe kerkimit ne viktimologji

-do disipline shkenore, qe snon te arrije nje status te pavarur, perve lendes se veteduhet ti kete edhe metodat te ilat i aplikon ne hulumtimin dhe trajtimin e objektit te

studimit te vete.

dhe viktimologjia ne trajtimin e !ormave dhe shkaqeve te viktimizimit perdore metodadhe teknika te shkenave te mirenjohura si& te soiologjis, psikologjis, kriminologjis,

kriminalistikes, mjeksis !orenzike dhe te shume disiplinave te tjera shkenore qe kane

a!ersi apo ngjashmeri me problematiken te ilen ajo studion.

*etodat me te shpeshta qe perdoren ne studimet viktimologjike jane&

metoda e rastevemetoda e observimit

metoda klinike

metoda e anketesmetoda e bashkbisedimit

metoda e analizes te lndve dhe dosjeve mbi viktimat

metoda statistikore

metoda per studimin e numrit te errtmetoda e vetakuzimit

metoda e viktimizimit etj.

-Metoda e rasteve- "ipas kesaj metode, viktima trajtohet duke veshtruar vetit dheilsit e saj individuale, !amiljare, soiale dhe rrethanat e tjera, te vle!shme per

vleresimin e rastit konkret.

-Metoda e observimit- sena e aplikimit te saj qendron ne !aktin se studiuesi dhe

hulumtuesi analizon dhe trajton rastin konkret, vetit dhe ilsit e tij biopsikike dhe

soiale, duke vrojtuar viktimen ne menre te drejtprdrejt apo trthorazi.

-Metoda klinike- /rajtimi i rasteve sipas kesaj metode kalon neper disa !aza&

-Faza e pare quhet ekzaminimi mediinal-psikologjik dhe soial dhe zakonisht ka

te beje me mbledhjen e te dhenave soiale, ekzaminimin mjeksor-konstatimi igjendjes shndetsore, konstatimi i gjendjes mentale-psikike te viktimes dhe

mbledhjen e te dhenave tjera !illestare per rastin.

0-Faza e dte eshte !aza e diagnozs viktimologjike, e ila ka per detre te

konstatoj te dhenat mbi personalitetin e viktimes, llojin dhe shkallen e

viktimizimit, masat emergjente qe jane te nevojshme te ndermerren, koston e

veprimeve rreth diagnosti!ikimit etj.


6/27

-Faza e trete per!shin veprimet dhe masat qe prognozojne dhe parashohin se ne

!ar kohe dhe me !ar trajtimi duhet te nderrohet gjendja e viktimes.

-Metoda e anketes dhe intervistes- *bledhja dhe grumbullimi i te dhenave dhe

in!ormaioneve te ndrshme mbi numrin e viktimave, mbi !aktoret viktimogjen, mbi tipat

e viktimave, mbi kontributin apo raportin e viktimes me kreresin dhe mbi shume qeshtjetjera , mund te arrihet edhe me ane te anketes dhe intervistimit.

-Metoda e bashkbisedimit- 1ashkbisedimi si metod dhe teknik e mbledhjes se tedhenave, zakonisht behet me viktima te krimit, me !amiljar dhe te a!erm te viktimave,

me ekspert te lemenjve te ndrshem qe mund te o!rojne mendime dhe konstatime qe jane

te vle!shme per mbrojtjen e viktimave dhe realizimin e te drejtave te saj.

-Metoda e analizes dhe vlersimit te lndve dhe dosjeve mbi viktimat- /e gjitha analizat

dhe trajtimet e lendeve, dosjeve, proesverbaleve dhe dokumentave te tjera nga keto

lnd apo dosje mundesojne n2jerrjen e nje varg per!undimesh dhe konstatimesh te

vle!shme mbi disa parametra me esenial per !ormat, shkaqet, mbrojtjen dhekompensimin e viktimave dhe parandalimin e proesit te viktimizimit ne shoqeri.

-Metoda statistikore mbi viktimat- #e studimet viktimologjike, posaerisht perdoren

metodat dhe teknikat statistikore, si p.sh. indeksi i viktimave, shkalla e numrit te

viktimave ne %33.333 banor, mesatarja, perqindja dhe teknika tjera statistikore.

-Metoda e vetakuzimit- Perdoret per zbulimin e numrit te erret te viktimave qe psojn ne

shoqeri e te ilat nuk jane te evidentuara ne shenime zrtare te organeve te poliis, te

ndjekjes apo ne statistikat zrtare te gjkatave.

-Metoda e viktimizimit- 1ehen anketa anonime me qtetar per !aktin se a kane qene ata

viktim e veprave apo krimeve te aktuara qe theksohen ne ptsor gjate jetes se tre dhea i kane paraqitur ato raste ne organet kompetente te poliis apo te organet tjera te

drejtesis.

isa pergjigje te ilat i kane o!ruar te anketuarit per arset e mosparaqitjes se krimeve mete ilat jane viktimizuar permende&

-krimet kane qene te imta

-nuk kane pasur pasoja te renda

-lidhjet !amiljare dhe !are!isnore me kreresin-varshmeria materiale dhe pozita nenshtruese nga kreresi

-!rika nga krnimi dhe shantazhi nga kreresi

-ruajtja e !shehtesis dhe sekreteve intime-!rika nga gjkimi i opinionit dhe nga turpi

-!rika nga a!era dhe skandale qe demtojne viktimen dhe te a!ermit e saj etj.

45aporti i viktimologjis me shkenat tjera

isiplinat e veanta viktimologjike&

viktimologjia gjenerale apo e pergjithshme


7/27

viktimologjia klinike

viktimologjia empirike

viktimologjia humanitareviktimologjia juridike

-Viktimologjia gjeneraleapo e pergjithshme- "tudion dhe trajton eshtjet kresore te kesaj

disipline shkenore si p.sh. perku!izimin e noioneve themelore, perku!izimin e kuptimitviktim apo viktimizim, perku!izimin e lendes, perku!izimin e metodologjis dhe

metodave qe ajo perdor, elaboron pikpamjet dhe qasjet teorike shkenore mbi kerkimet

viktimologjike ne nivel naional apo nderkombtar dhe masat per mbrojtje, kompensimindhe parandalimin e viktimizimit.

-Viktimologjia klinike- "tudion dhe trajton aspektin mjeksor-psikologjik te proesit te

viktimizimit, llojin dhe shkallen e viktimizimit apo demtimit shndetsor, trajtimin eviktimave lidhur me rehabilitimin e tre ne instituione shndetsore etj.

-Viktimologjia empirike- *erret me studimin e rrethanave dhe !aktoreve qe kushtezojne

viktimizimin dhe ne te njejten kohe trajton edhe mundesit per parandalimin e tij neshume !usha.

-Viktimologjia humanitare- kresisht studion dhe elaboron perku!izimin e kuptimit

ndihme apo mbeshtetje te viktimave, pastaj !ormat dhe rregullat per realizimin e ktre

ndihmave.

-Viktimologjia Juridike- /rajton normat naionale dhe nderkombetare qe rregullojne te

drejtat e viktimave. to te drejta kane te bejne me te drejten e saj per trajtim dinjitoz dhe

te pergjithshem, me respektimin e personalitetit dhe te gjitha te drejtave dhe lirive qe ajo ika si individ dhe anetare i nje komuniteti.

5aporti i viktimologjise me shkena te tjera mbi krimin'iktimologjia, si disipline e re shkenore, ka lidhje dhe raporte me disiplina tjera

shkenore si me&

shkenat kriminologjike dhe juridiko-penaleshkenat juridiko-ivile

shkenat mjeksore

shkenat politike e soiale

'iktimologjia ka per detre te peraktoje dhe te perku!izoj viktimen, proesin e

viktimizimit, te njoh dhe te analizoj !ormat dhe llojet e viktimave, !enomenologjin e

viktims, te shpjegoj dhe te ndrioj shkaqet dhe !aktoret e jashtem e te brendshem teviktimizimit dhe te pesimit te njerezve dhe, ne !und, te ndikoj ne zhvillimin e nje sistemi

te masave per rehabilitimin, zhdemtimin dhe parandalimin e viktimizimit te njerezve.

65aporti i viktimologjise me kriminalistiken- #johurit kriminalistike lidhur me menren,

mjetet dhe tekniken e krerjes se krimeve, nga te ilat psojn viktimat, i ndihmojne

gjkates per marrjen e vendimeve adekuate per rastin kriminal ne teresi, dhe per kerkesat

e zhdemtimit te viktimes ne veanti.


8/27

5aporti i viktimologjise me mjeksin !orenzike-ligjore 7 *endimet e eksperteve

mjekoligjor mbi shkallen e demtimit, invaliditetit, periudhen e kurimit dhe rehabilitimit,per zhdmtim material e moral, jane gjithmone te vle!shme per mbrojtjen dhe

kompensimin e viktimave te krimit dhe viktimave te tjera sipas ligjeve ne !uqi ne do

vend.

*endimet dhe /eorit mbi viktimen dhe viktimizimin

-$idhur me shpjegimin e viktimave dhe proesit te viktimizimit, ekzistojne disa

pikpamje dhe teori te njohura te ilat ndahen&

%.teori biologjike

+.teori psikologjike dhe0.teori soiologjike

%./eorite antropologjike-biologjike- paraqitjen e viktimave dhe proesin e viktimizimit te

individeve dhe grupeve te ndrshme, keto teori i shpjegojne me veprimin dhe ndikimin e

vetive dhe ilesive te natres anatomike-biologjike. isa teori te ketilla&

%.% /eoria antropologjike- sipas kesaj teorie individet apo personat e ndrshem, pesojnedhe demtohen gjate jetes per arse se ata posedojne disa veori dhe tipare te natres

anatomike. Faktoret e brendshem, konstrukti dhe !izionomia trupore, rregullimet ne

zhvillimin biokonstituional ndikojne qe disa persona te behen viktima dhe te pesojne meshpesh sesa personat tjere qe nuk i kane keto veti.

%.+ /eoria pozitiviste- /eoria pozitiviste 8taliane dhe mendimet e nriko Ferrit theksojne

se pesimi apo viktimizimi i nje personi gjate jetes eshte pasoje e ndikimit te !aktoreveantropologjik, soial dhe !izik. "ipas Ferrit, ne paraqitjen e viktimes ndikim te madh ka

patologjia individuale dhe patologjia soiale.

%.0 /eoria biologjike- Proesin e viktimizimit dhe pesimit te njeriut e shpjegojne me

ndikimin e !aktoreve biologjike. /eorit biologjike jane te shumta si p.sh. teoria e

trashegimit, e raave, e kromozomeve, gjenetike, glanduare apo e gjendrave etj.

+. /eorite psikologjike 7 'iktimizimi dhe pesimi, sipas teorive psikologjike, eshte me

teper si rezultat i ndikimit te vetive dhe ilesive psikologjike apo psikike. #e kete drejtim,

vemas potenohen rastet e viktimizimit per shkak te ngejeve dhe de!ormimeve nezhvillimin mental.

$idhur me trajtimin dhe shpjegimin e proesit te viktimizimit dhe pesimit te njerezve ka

shume mendime dhe teori psikologjike.#der me te njohurat jane teoria e imitimit,mesimit, e garave, e inteligjenes, psikoanalitike, e !rustrimeve psikike, mbi rregullimet

mentale etj.

9uptimi i !enomenologjise viktimologjike


9/27

Fenomenologjia e viktimologjise paraqet nje dege te veante, e ila merret me studimin e

!ormave te paraqitjes se !enomenit te viktimizimit, ne pergjithesi, si dhe te viktimave te

krimit ne veanti.

-Perku!izimi i noionit viktim,sipas dispozitave te eklarates se Pergjithshme te :1-

se mbi mbrojtjen e viktimave te krimit dhe keqperdorimit te pushtetit, konsiderohen apoperku!izohen personat te ilet ne menre individuale apo kolektive kane pesuar dem,

per!shire at edhe lendimin !izik apo mental, pesime emoionale, humbje ekonomike apo

humbje substaniale te te drejtave te tre, si rezultat i veprimeve apo mosveprimeve teilat shkelin ligjin penal ne !uqi ne shtetet anetare, per!shire edhe ato ligje te ilat

ndalojne keqperdorimin e pushtetit.

-"ipas eklarates mbi Parimet /hemelore te rejtesise per viktimat e krimit dhekeqperdorimit te pushtetit, si viktima nenkuptohen personat te ilet, individualisht apo ne

menre kolektive, kane pesuar lendime, duke per!shire ketu edhe lendimet !izike apo

mentale, pesimet emoionale, humbjet ekonomike apo keqesimin substanional te te

drejtave themelore, nepermjet krerjes se veprimeve apo moskrerjes se tre, te ilatparaqesin shkelje te ligjeve penale te ilat jane ne !uqi ne kuader te shteteve anetare duke

per!shire edhe ligjet te ilat ndalojne keqperdorimin e pushtetit.

lasi!ikimi dhe tipologjia e viktimave

-lasi!ikimi apo tipologjia e viktimave sipas ;."heparoviq 7 varesisht nga kontributi,

vetit dhe ilesit !izike, soiale apo relaioni i tre me kreresin e rastit viktimizues&

1.Viktima vullnetare 7 ose viktim me vetedeshire, eshte nje tip i veante i

viktimave, te ilat vete kerkojne ose pajtohen te behen viktima. eto nuk idetron askush qe te viktimizohen.

2.Viktima e panjohur7 ka te beje me viktimat qe kane pesuar nga ndonje veprimkriminal apo ne ndonje menre tjeter, por rasti nuk eshte paraqitur dhe nuk eshte

evidentuar te organet kompetente apo te shoqata e organizata joqeveritare.

'iktima edhe pse ka pesuar nuk e paraqet rastin ne polii, prokurori apo gjkate.

.Viktima e pavemendeshme7 ne jete pesojne ngase ne veprimet, sjelljet, raportet

me te tjeret jane te pavemendeshme.ontaktet dhe relaionet e ndrshme ne jeten

e perditshme i ndermarrin me mendjelehtesi, pa menduar mire dhe pa i gjkuar nemenre objektive dhe reale.

!.Viktima simuluese7 viktima e shpi!ur, apo e rrejshme, eshte tip i veante iviktimave, te ilat ne realitet nuk kane pesuar, por shtiren ne menre arti!iiale se

gjoja kane pesuar dhe shpesh akuzojne dhe !ajesojne te tjeret per viktimizim apo

per shkaktimin e demeve te ndrshme.

.."h?ind

%.viktimat e situates

+viktimat me raporte !amiljare

0.viktimat per shkak te pro!esionit apo mjeshteris4.viktima per shkak te lakmis dhe per!itimit material

6.viktimat per shkak te sjelljeve vetjake

9.viktima per shkak te perkatesise soiale


11/27

'iktimat te ilat ne boten bashkekohore jane me aktuale& viktimat e krimeve te dhunes, te

vrasjes, kunder njerezimit, e lu!tes, e akteve terroriste, e krimit te organizuar, e tra!ikimit

me qenie njerezore,ne tra!ikun rrugor, e abuzimit te alkoolit dhe substanave narkotike, ekrimit ekologjik etj.

%.'iktimat e krimeve te dhunes kunder jetes- huna si veprim kriminal dhe si pasoj,veohet me disa tipare si p.sh.

me veprim agresiv ndaj viktimes

me detrim te viktimes qe te veproje kunder vullnetit te lireme atakim dhe rrezikim te jetes, te shendetit, te liris dhe te mirave te tjera te

viktimes.

huna ne kete drejtim mund te mani!estohet si dhune !izike dhe si dhune psikike, ajomund te jete e drejtperdrejte dhe e terthorte d.m.th me te atakohet vete jeta dhe trupi i

viktimes, antaret e !amiljes ose te a!ermit e tjere dhe te mirat e ndrshme materiale apo

morale te saj.

rih From thekson se ekzistojne d lloje te mani!estimit te dhunes ose sjelljeve violente,

nga te ilat pesojne ose viktimizohen njerezit. kziston veprimi agresiv de!ansiv, i ilieshte i pranishem si te njerezit ashtu edhe te ka!shet, dhe veprimi agresiv destruktiv, i ili

eshte veori vetem e njeriut.

+.'iktimat e krimeve te vrasjes 7 'iktimat e dhunes kunder jetes dhe trupit zakonisht

rrjedhin nga rastet e veprave penale te vrasjeve, plagosjeve dhe lendimeve trupore,

shttjeve ne vetevrasje dhe ndihmes ne vetevrasje, pjesmarrjes ne rrahje, grabitjeve dhe

vjedhjeve grabitqare me pasoja te vdekjes apo me lendime te renda trupore.

'iktimat e krimeve kunder jetes dhe trupit, vemas ato te krimeve te vrasjes, jane persona

nga rrethi pak a shume i njohur, si per viktimen ashtu edhe per kreresin, pra rrjedhin ngagrupe primare, si p.sh. anetare te !amiljes se ngushte, nga rrethi miqsor, nga !are!isi, nga

komshinjte, nga raporti bashkpunetore-miq a!ariste, persona ne raporte kontraktuese apo

te biznesit, dashnore apo persona ne lidhje te tjera intime etj.

*otivet e viktimizimit te vrasjet

*otivet dhe arset me te shpeshta te viktimizimit te krimet kunder jetes dhe trupit,

vemas te vrasjet, del se ato shpesh jane te n2itura nga sulmi dhe atakimi !izik i vete

viktimes ndaj kreresit.

"i motiv dhe n2itje per viktimizim paraqiten rastet e rregullimeve te renda te raporteve

!amiljare, martesore, !qinjesore, !are!isnore, banesore ne ambientin e aktuar etj.

B

>ulumtimet e ndrshme viktimologjike tregojne se ne viktimizimin e personave te vrasjet

ndikojne motivet dhe shttjet qe lidhen me menjanimin e pengesave per realizimin e


12/27

panit dhe snimit te kreresit apo viktimes per arritjen e per!itimeve materiale, pra lakmia

materiale, grabitja e pasurise, trashgimis, eliminimi i pretendentve dhe rivaleve ne

trashegimi, biznes, tregti etj.

isa autor trajtimet e ndikimit te zakoneve dhe adeteve te vjetra ne viktimizimin e

njerezve i quajne si viktimologji CetnologjikeD.

'iktimat e dhunes ne !amilje

"ipas rregullores nr. +330.%+ te E#*8-ut si dhune !amiljare konsiderohet ndermarrja e

veprimeve te dhunshme, te krera me dashje, ndaj personit me te ilin viktimizuesi ka

raporte !amiljare.

-"i veprime te dhunshme konsiderohen&shkaktimi i lendimeve trupore

aktet seksuale me dhune apo sh!rtezimi seksual ose dhuna seksuale,

kerenimi dhe !riksimi

kidnapimiku!izimi i lirise ne menre te paligjshme

largimi me !ore nga shtepiashkaktimi i demeve materiale etj.

Puberteti te !emra sjell ndrshime te medha, por edhe kriza te ndrshme, qe kane ndikimne veprimet, sjelljet dhe pesimet e saj. *enstraioni, shtatznsia dhe menopauza,

ndikojne !uqishem ne poziten dhe relaionet e saj me rrethin dhe ne !amilje, ne shoqeri,

ne raporte te ndrshme me persona te tjere. eto rrethana shpesh jane !aktore vendimtare

te viktimizimit te saj.

erkimet empirike dhe praktika gjqesore vertetojne se !emrat normale nuk deshirojne

kontakt te dhunshem seksual, ndersa !emrat neurotike, !emrat me strese emoionale dhekarakter e temperament te luhatshem, me devijime te aktuara te epshit seksual, mund te

kene kerkesa mazohiste gjate aktit seksual, por kjo nuk mund te pergjithsohet per te

gjitha !emrat.

Femijet viktima te dhunes ne !amilje

#e baze te te dhenave empirike viktimologjike, !emijet jane viktima te !ormave te

ndrshme te dhunes si p.sh. te dhunes !izike, dhunes psikike dhe te dhunes seksuale.

'iktimat e krimeve kunder njerzimit, krimeve te lu!tes dhe akteve terroriste

ur !litet per keto viktima, zakonisht mendohet ne persona qe viktimizohen ne rrethanat e

enimit te te drejtave dhe lirive me elementare te njeriut, e qe kane te bejne me enimin,

shkeljen dhe mosrespektimin e normave, konventave, ligjeve dhe marrveshjevenderkombetare dhe kombtare.

%3


13/27

eto viktimizime ndodhin me shume gjate kon!likteve politike, gjate lu!terave lokale,

gjate sundimit te regjimeve autokrate, gjate aksioneve terroriste dhe perleshjeve te tjera

ne tere boten.

Pasojat e viktimizimit ne rrethanat e lu!tes jane humbja e jetes-vdekjet, invaliditeti i

perhershem !izik, invaliditeti i perkohshem, traumat dhe streset psikike, depresionet dhesindroma te tjera traumatike pas lu!tes& agresiviteti,vetevrasjet dhe pasoja te tjera.

onventa e jeneves si marrveshje nderkombetare, te ilat i detrojne palet nenshkrueseqe ti respektojne ato, kane per qellim ndalimin e viktimizimit te kategorive te aktuara te

popullsise, lehtesimin e pasojave te rrethanave te lu!tes per disa kategori te viktimave si

dhe ndihma ne rehabilitimin e tre.

-onventa e pare e jeneves ka te beje me kujdesin dhe permiresimin e kushteve per te

plagosurit dhe te semuret e !orave te armatosura toksore.

-onventa e dte e jeneves ka te beje me ndihmen dhe permiresimin e kushteve teplagosurve te !orave ushtarake detare, personave qe kane pesuar me rastin e avarive ne

anije gjate kon!likteve detare, mbrojtja e anijeve-spitale dhe anijeve qe i mbeshtesin atoetj.

-onventa e tret e jeneves ka te beje me trajtimin e pjestareve te !orave te armatosurate zene si rober te lu!tes.

-onventa e katert e jeneves rregullon mbrojtjen e personave ivil ne kohe lu!te.

jate lu!tes ne osove %[email protected] jane vrare mbi %3 mije qtetare, prej tre %0+9 !emra,

%49 !emije, %0%+ pleq, ndersa jane plagosur


14/27

#e baze te te dhenave te evidenave statistikore te poliise, gjkatave dhe sherbimeve te

tjera, naionale apo nderkombetare, si p.sh. :rganizates 1oterore te "hendetesise, del se

sot ne bote gjate dites ndodhin mbi %43.333 raste pesimi ne tra!ikun rrugor, ose gjate njeviti ne bote humbin jeten mbi % milion e +33 mije perona, lendohen ose plagosen mbi 63

milion persona, shkaktohen deme te medha materiale ne vlere prej mbi 6+3 miliard

dollar, ndersa mbi 6 milion njerez ngelin te paa!t per jetn.

Femra si viktima te tra!ikimit

*e tra!ikom, ne kuader te kesaj teme, nenkuptohet, rekrutimi, transportimi, trans!erimi,

strehimi ose pranimi i !emrave-grave apo !emijeve me ane te krnimit, perdorimit te

!ores ose !ormave te tjera te detrimit, te rrembimit, te mashtrimit, te lajthitjes, tekeqperdorimit te autorizimeve ose pozites me te dobet, dhenies ose marrjes se

shperblimeve dhe pagesave te ndrshme per te !ituar besimin e personit tjeter qe ka

kontroll mbi viktimen, e tere kjo me qellim te sh!rtezimit.

Femijet si viktima te tra!ikimit

*e tra!ikim te !emijeve nenkuptojme rekrutimin, transportimin, trans!erimin, !shehjen

ose pranimin e !emijeve me qellim te sh!rtezimit dhe abuzimit, qo!te brenda, qo!tejashte vendit.

"ipas organizates se mirenjohur per mbrojtjen e !emijeve ne bote 7 E#8GF, gjate nje

viti, me qellim te sh!rtezimit, ne bote tra!ikohen rreth % milion e +33 mije !emije.

"i veprime me te ilat !emijet viktimizohen jane abuzimi seksual, detrimi ne pune te

papershtatshme dhe te renda, pune te pamoralshme, sh!rtezimi per lpje, sh!rtezimi i

tre per marrjen e organeve dhe pjeseve te trupit per transplantim, abuzimi seksual i!emijeve per prodhime dhe sh!aqje pornogra!ike, rekrutimi e perdorimi i !emijeve ne

kon!likte te armatosura etj.

'iktimat e ndotjes se mjedisit dhe kriminaliteti ekologjik

"ipas te dhenave te shumta kriminologjike dhe viktimologjike, te bazuara ne rezultatet e

studimeve te bera, !aktoret kresor te ndotjes se ambientit dhe shkaktimit te viktimaveekologjike jane ndrshimet klimatike, ngrohja globale, ndotja e ajrit, ndotja e ujit dhe

ndotja e tokes.

Faktoret apo shkaqet e viktimizimit

eta !aktor zakonisht ndahen ne !aktor te natres objektive ose te jashtem dhe !aktor tenatres subjektive ose te brendshem.

%+


15/27

Faktoret e jashtem te viktimizimit&

Faktoret ekonomiko-soial

Faktoret politik dhe kon!liketet politike*asmediat e shkruara dhe elektronike

Familja dhe rrethanat !amiljare

isa semundje soiale

FAKTORT EKONOMIKO-SOCIAL Skamja ao !a"#$"ia, a%&'ia()* k"i+at *ko&omik*, k"i+at * a&imit, mig"imi ()* l$!i+ja * o%ll'i',(i'k"imi&imi i t$ )%aj!*, ko""%'io&i, ma')t"imi i ko&'%mato"!* *tj- Si#akto" .$ (i"*kt &(ikoj& &$ !iktimi+im-

FAKTORT POLITIK DHE KONFLIKTET POLITIKE-/akto"t * &at"$'olitik*, 'i ko&ikt* olitik*, l%#t$"at, $"&(j*kj*t olitik*, a%+imi i%')t*tit &$ ($m t$ .t*ta"it, (i'k"imi&im*t &$ a+a *t&ik*, #*ta"*,"aial*, gji&o"* ao olitik*-

MASMEDIAT E SHKRUARA DHE ELEKTRONIKE SI FAKTOR TVIKTIMIZIMIT 3$"kim*t *mi"ik* ($')moj&$ '* m*(i*t * ')k"%a"a ()*ato *l*kt"o&ik* ja&$ #akto"$ t$ #%.i')$m, 'i &$ a"a.itj*& a')t% *()*&$ a"a&(alimi& * !iktimi+imit t$ &j*"$+!*-

FAMILJA DHE RRETHANAT FAMILJARE SI FAKTOR TVIKTIMIZIMIT 3"i+a * ma()* .$ ka $"#')i"$ #amilj*&, ')koll$& ()*mj*(i'i& 'oial, ka ')t%a" *()* #akto"$t * ""*+ik%t $" !iktimi+im- N$k$to "a't* ')*') #$mij$t ja&$ !iktima 4M*m**, !iktima .$ &%ka'i&, $" ')kak t$ ligjit t$ 4)*')tj*' .$ at"* % imo&o)*t &$ami*&ti& #amilja"-

DISA SMUNDJE SOCIALE SI FAKTOR T VIKTIMIZIMIT Viktimat **"!*"'io&*!* &$ "aktik$, ')*') ja&$ t$ li()%"a m* &(ikimi& *&a"kotik$!* ao ij*!* t$ &("')m* alkoolik*-

Faktoret e brendshem ose subjektiv te viktimizimit

'etit dhe ilesit bio!izike

'etit psikike (karakteri dhe temperamenti, inteligjena, emoionet, motivet)

rregullimet mendore

VETIT DHE CILSIT BIOFIZIKE /akto"$t '%j*kti!6 i&(i!i(%al m%&(

t$ k*& a+$& &$ &(ikim* t$ &at"$' iologjik* ()* 'ikik*- Sia'')j*gim*!* iologjik*, !iktimi+imi i *"'o&a!* &(o() $" ')kak t$!*ti!* ()* il'i!* t$ &at"$' a&atomik* ()* iologjik*-

VETIT PSIKIKE DHE VIKTIMIZIMI 3to "ol*m* ()* (*!ijim*"$&(om ka&$ t$ $j&$ m* ka"akt*"i&, t*m*"am*&ti&, i&t*ligj*&&,*moio&*t, moti!*t, ')"*)it *tj-


16/27

KARAKTERI DHE TEMPERAMENTI SI FAKTOR T VIKTIMIZIMITS)*') $'oj&$ i&(i!i( m* ka"akt*" lail, *"'o&a t$ a!*&(o'%",#"ikaak$, o" *()* ata .$ ja&$ t*$" t$ g%7im')$m ()* alt"%i't- Di'aja&$ t$ "i"%" .$, (%k* (a')%" t8i k$&a.i& ($')i"at, *')*t * !*ta,lakmi& ()* *goi+mi&, t$ i*& "* * !*ti!* t$ tilla, Di'a t$ tj*"

!*t$ijo)*& (%k* % #%t%" &$ ""*+i.* t$ &("')m* $" t$ a#$"mit ao $"i&t*"*'a t$ &("')m* at"iotik*, olitik*, ')k*&o"*, )%ma&* *tj- Tiat* t*m*"am*&tit 3ol*"ik ()* Sa&g%i&ik ')*') $'oj&$ $" ')kak+*m$"im*!*, #"ik$' '$ ma()*, 't"*'*!*, *moio&*!* .$ !ij&$ ao&7it*& &ga ""*t)i i ja')t$m-

INTELIGJENCA SI FAKTOR I VIKTIMIZIMIT M*&(o)*t '* !iktimat &$j*'$& ($""m%*'* ja&$ *"'o&a m* i&t*ligj*&$ t$ %l$t o'* a#$"m*'ata"*'- I&(i!i($t m* i&t*ligj*&$ t$ la"t, ')*') ja&$ ak iatakim*!* ()* '%lm*!* t$ k"imi&*l$!* ao g"%*!* t$ k"imit t$o"ga&i+%a", '*'* ata ko&'i(*"o)*& 'i *&g*' $" "*ali+imi& *

.$llim*!* t$ t"* k"imi&al*-

EMOCIONET SI FAKTOR T VIKTIMIZIMITEmoio&*t ja&$ !*ti '%til* * *"'o&alit*tit, .$ ma&i#*'to)*& 'i$"j*tim* t$ gj*&(j*!* t$ akt%a"a ')i"t$"o"* t$ tij, .$ &("')* .%)*&9a#*kt, "*&go'j*, (a')%"i, ()*mj*, #"ik$, g$+im, )i()$"im, %""*jtj*,i&(i&jat$, k$&a.$'i, l*m*"i, tm*"", &*!*"i, "$&kim, ')"*'$, ($')$"im,+*m$"im *tj- P*"'o&at m* gj*&(j* jo'tail* *moio&al*, 'i: (i)*t ,')*') k"*j&$ !*"im* (*lik%*&t* ()* k"imi&al*-

MOTIVET SI FAKTOR VIKTIMIZUES

Nj*"i%, $" 'j*llj*t ()* !*"im*t * !*ta, $')t$ i ')t"$ &ga (i'a &7itj*,&*!oja ()* ($')i"a t$ "*&(')m*- Ato &7itj*, ($')i"a ()* &*!oja t$"*&(')m* .%)*& moti!*- Moti!*t $"$)*& "*j *l*m*&t*!* t$!*t$(ij*' ()* t$ !%ll&*tit- Plot$'imi& * &*!oja!*, ($')i"a!* ()*k$"k*'a!* t$ tj*"a t$ "*&(')m* &j*"i% * $& &$ koo"(i&im t$ lot$m*' k$t"* ( komo&*&t$!*; t$ !*t$(ij')m*' ()* *!ol%ti!*'- Moti!*t.o#')i& t$ li&(%"a, .o#')i& t$ $"i.*& t$ j*&$ &$.*&($" t$ !$m*&(j*', &$'* jo i&ato'*& ()* +*m$"o)*& P*"'o&at m*


17/27

:""*g%llim* &a"i'oi(* ao &a"i'tik*, ja&$ tia t$ il$t * mi!l*"$'oj&$!*t*&, ja&$ t$ (a')%"%a" &$ a#t$'it$ ()* amj*& * t"* ?""*g%llim*t *"$&(a 'ikik* ko&'i(*"o)*& '$m%&(j*t * 'ki+o#"*&i'$ , *il*'i'$ *tj-

Te drejtat e viktimave dhe trajtimi i tyre

/e drejtat e viktimave jane pjese integrale e te drejtave te njeriut, ne pergjithesi, te ilat,!atkeqsisht, nuk jane respektuar dhe nuk jane kultivuar sa duhet deri ne ditet e sotme.

erkimet soiologjike, psikologjike, kriminologjike, !orenzike dhe se !undi

viktimologjike, treguan se krimi, kreresi dhe viktima duhet te kundrohen ne nje teresi.

'iktima patjeter duhet te per!shihet ne kete raport, sepse edhe ajo e perben ate teresi. #erastin kriminal marrin pjese kreresi, viktima dhe aktor te tjer, si deshmitaret etj., te ilet

mund te paraqiten ne role te ndrshme.

=ngazhimi dhe perpjekjet e asoiaioneve dhe organizatave nderkombetare per

rregullimin dhe mbrojtjen e te drejtave te viktimave

uke ndjekur snimet dhe angazhimet ne drejtim te avanimit te te drejtave te viktimave,

sidomos te se drejtes se saj per kompensim dhe demshperblim, verehen d proese dhe

rruge gati paralele ne planin nderkombetar, per te ilat nuk mund te thuhet se kane qene

pa ndikim nga njera tjetra. #e kete drejtim veohen&%. iniiativat e agjenive dhe organizatave te speializuara te :1-s dhe

+. iniiativat dhe propozimet e "hoqates 1otrore te 'iktimologjis (H=')

8niiativat dhe propozimet e asoiaioneve te 1-se 7 "eminari 8 >elsinkit

#e kuader te nismave dhe iniiativave te para te agjensive te speializuara te :1-s, ne

literaturen viktimologjike permendet "eminari 8 >elsinkit, te ilin e ka organizuar8nstituti #derkombetar 8 >elsinkit per Preventiven dhe ontrollin e krimit, 8 njohur me

shkurtesen >E#8, i mbajtur ne vitin %B@0 ne >elsinki.#e kete seminar jane trajtuar eshtje te politikes lidhur me viktimen ne vrop. *e kete

rast jane aprovuar disa rekomandime, ne te ilat, midis tjerash, thuhet se duhet te

mbeshteten levizjet qe do te kishin per qellim permiresimin e pozites se viktimes ne te

drejten penale dhe ne menre te veant eshte kerkuar&%. Ie te gjithe ata qe vijne ne kontakt me viktimen duhet te tregojne kujdes dhe

ndjeshmeri me te madhe per gjendjen dhe nevojat e saj, e ne veanti poliia, e ila

ne kete aspekt duhet te edukohet dhe te a!tesohet.%0

+.Ie te zgjerohet ndikimi jozrtea ne sherbimet alternative per mbrojtjen e

viktimave, duke pasur parassh interesin publik dhe parandalimin e krimit.0.Ie te kihet kujdes ne ndihmen jomateriale, soiale, juridike dhe ne sigurimin e

te drejtave dhe interesave te tjera te viktimes.

4. Ie viktimave poteniale, qe me pare duhet tu terhiqet verejtja per rreziqet e

ambienteve dhe situatave te ndrshme, ne menre qe vete te marrin masaparandaluese.


18/27

ontributi i ongresit te "htat #derkombetar te :1Jse per Parandalimin e

riminalitetit dhe /rajtimin e reresve te rimit

*e %B@4 ne otava eshte mbajtur *bledhja- /akimi pergatitor i ekspertve te :1-s mbi

te rejtat e 'iktimave, i ili ka rendesi te veant per kahjet dhe !uqizimin e mbrojtjes se

viktimave dhe te drejtave te saj. *bledhja e eksperteve nderkombetar ne :tava ishte njepergatitje per kongresin e "htat #derkombetar te 1-s per Pengimin e rimit dhe

/rajtimin e reresve, i ili do te mbahej ne *ilano ne vitin %B@6.

#e ongresin e *ilanos eshte hartuar nje Projektrezolut mbi te drejtat e viktimes dhe

mbrojtjen e saj. projekt i rezolutes pastaj i eshte derguar uvendit te Pergjithshem te

:1-s, i ili, me pak ndrshime e plotesime, ne !und te vitit %B@6, me rezoluten

nr.43.04, e ka miratuar kete dokument me titull C "eklarata e #$-s mbi te "rejtat%hemelore te Viktimave te #rimit dhe #e&prdorimit te 'orces (pushtetit)C.

=neksi i eklarates mbi te rejtat /hemelore te 'iktimave te rimit dhe

eqprdorimit te Pushtetit

%.*e viktim duhet te nenkuptojme do person i ili individualisht apo kolektivisht kapesuar ndonje demtim, duke per!shire lendimin !izik apo psikik, stresin emoional, demin

e konomik ose enimin esenial te te drejtave te tij personale me ane te veprimeve apo

mosveprimeve te ilat, sipas dispozitave juridiko-penale pozitive te vendeve anetare, janeparapare si vepra penale (duke i bashkangjitur edhe abuzimet e pushtetit te rregulluara me

norma juridiko-penale).

ompensimi i demit-dmshprblimi

reresit, ose personat qe pergjigjen per ta jane te detruar te bejne kompensimin e demit

te shkaktuar viktimave, !amiljeve te tre ose personave qe jane varur nga viktima.ompensimi apo restituioni duhet te per!shije kthimin e pasuris ose kompensimin ne te

holla per demin e perjetuar dhe !itimin e humbur, kompensimin e te gjitha shpenzimeve

lidhur me viktimizimin, duke per!shire edhe shpenzimet lidhur me mbrojtjen dhendihmen juridike.

omisioni vropian ne korri te vitit %BBB kishte pergatitur masen e pare te ndermarr nga

1ashkimi vropian mbi viktimat e krimit te quajtur K'iktimat e rimit ne 1ashkiminvropianC dokument permban rekomandime per pese !usha te veanta&

%4

%. Parandalimin e viktimizimit+. ndihmen ndaj viktimave

0. poziten e viktimave ne proeduren penale

4. kompensimin e viktimave6. eshtje te pergjithshme mbi viktimat.

*brojtja dhe ndihma viktimave te krimit


19/27

%.*brojtja dhe ndihma viktimes gjate viktimizimit primar

#e literaturen dhe teorine viktimologjike, si viktimizim primar konsiderohet pesimidirekt qe viktima apo mbijetuesi i rastit viktimizues e perjeton. Pasojat e ketij perjetimi

mund te jene !izike, psikike dhe materiale.

"i pasoja te drejtperdrejta , qe rendom sh!aqen nga krimet e tilla jane&humbja e vetebesimit,

para!trime dhe imazhe morbide,

ankthe, !rike, pasiguri, pagjumesi, shmangie nga shoqeriambllje ne vetvete, ndrshim i gjendjes dhe sjellje tjera.

+.*brojtja dhe ndihma e viktimave ne polii

ontakti i pare i poliise me viktimat dhe me perjetuesit e rasteve viktimizuese eshte me

rendesi te veante. #ga k kontakt do te varen shume rrjedha te proedures lidhur me

mbrojtjen e viktimave dhe kompensimin e krimit dhe viktimizimit ne shoqeri.

"ipas kerkimeve te bera per viktimat e e krimeve te vjedhjes, si motive kresore te

paraqitjes se rasteve ne polii permenden&%.#gase denonimi i sherben viktimes si baze per !illimin e proedures per

realizimin e kompensimit te vleres se siguruarL

+.#gase denonimi i sherben viktimes si baze per rikthimin e sendeve te vjedhuraL0.#gase denonimi i sherben viktimes si baze per ndjekjen dhe ndeshkimin e

kresit.

0.*brojtja dhe te drejtat e viktimes ne proeduren penale&0.% 8n!ormimi dhe njohja e viktimes me te drejtat e saj ne proedure

0.+ e drejta ne respektimin e dinjitetit dhe integritetit moral dhe personal

0.0 e drejta e viktimes ne mbrojtje pro!esionale0.4 e drejta e viktimes ne levizje te lire dhe mbrojtja nga bezdisjet dhe kerenimet

8n!ormimi dhe njohja e viktimes me te drejtat e saj ne proedure

'iktima ka te drejte te njihet me proedurat e hetimit, aktuzimit dhe me pjesemarrjen ne

seana gjqesore, kur trajtohet eshtja lidhur me viktimizimin e saj.

%6#e te gjitha rastet e marrjes ne petje, dhenies se deklaratave, intervistave, zrtaret qe i

zbatojne ato duhet te kene parassh respektimin e dinjitetit dhe integritetit te saj !izik

moral dhe !amiljar.

'iktimes duhet ti sigurohet kon!idenialitet i plote ne te gjitha !azat e proedures. Po

ashtu, asaj duhet ti garantohet ruajtja e intimitetit dhe mospublikimi i rrethanavekomprometuese qe edhe e riviktimizojne ate.

Per te shmangur e!ektin negativ dhe per tMu rezistuar petjeve te pakendshme, viktima

duhet te kete mbrojtje pro!esionale, qe me pare duhet te pergatitet per seana gjqesore,

ku mund te parashtrohen petje s!iduese etj.


20/27

$igjet per mbrojtjen nga dhuna, ne pergjithesi, por edhe mbrojtjen nga dhuna ne !amilje,

dhuna ne martese, dhuna ndaj !emijeve, dhuna ndaj te moshuarve etj., ne shume vende, si!orma te mbrojtjes dhe sigurise se viktimave, kane parapare masa te veanta te sigurise

dhe mbrojtjes se viktimave. eshtu kreresve dhe viktimizuesve u ndalohet kontakti

!izik, kontakti me tele!on, qasja ne hapesire, lokale, vendbanim, shtepi, vende te punesapo territor ne distana dhe parametra te aktuara.

*brojtja e viktimave te dhunes ne !amilje sipas 5regullores te E#*8-ut nr+330N%+

"ipas kesaj 5regulloreje, ne gjkata lidhur me rastet e dhunes ne !amilje mund te

ndermerren d lloje te proedurave&%.#je proedure zhvillohet per arse te dshimit per krerjen e vepres penale, pra

proedura penale ndaj kreresit te krimit, me te ilen eshte shkaktuar rasti

viktimizues dhe

+.Proedura per shqiptimin e masave apo urdheresave me qellim te mbrojtjes dhegarantimit te sigurise se viktimes dhe !amiljes se saj nga kerenimet apo atakimet

e ndrshme.

#e nenin + te kesaj 5regulloreje jane parapare keto masa&

%.Erdheresa per mbrojtje+.Erdheresa per mbrojtje emergjente

0.Erdheresa per mbrojtje te perkohshme emergjente

$idhur me kerkesen per shqiptimin e Erdhereses per *brojtje, gjkata kompetentevendos brenda %6 diteve nga dita e pranimit te kerkeses.

erkesen per shqiptimin e Erdhereses per *brojtje mergjente, gjkata kompetente evendos brenda +4 oreve pas paraqitjes se kerkeses.

Erdheresa per *brojtje te Perkohshme mergjente hne ne !uqi menjeher pas leshimitnga ana e komandantit kujdestar ose ushtruesi i detres se komandantit i njesise rajonale

te poliise per dhune ne !amilje dhe !illon te zbatohet ndaj te pandehurit pasi tMi jete

dorezuar personalisht ne baze te ligjit.

%9*beshtetja dhe perkrahja e viktimave-in!ormimi i viktimave

*enrat dhe mekanizmat me te njohur per mbeshtetjen e viktimave te krimit, te paraparame ligje pozitive dhe norma nderkombetare, jane&

%.8n!ormimi i viktimes lidhur me proeduren gjqesore dhe roli i saj ne trajtimin e

rastit viktimizuesL+.#johja me mjetet qe ajo i ka ne dispoziion per te shprehur dhe per te realizuar

te drejtat dhe interesat e veta si viktimeL

0.:!rimi i ndihmes viktimes ne te gjitha !azat e trajtimit te eshtjes se saj dhe


21/27

4.*asat per garantimin e sigurise dhe te mbrojtjes se jetes se viktimes, te

a!ermeve te saj apo deshmitareve qe deshmojne ne !avor te saj etj.

#dihma e pare, strehimi dhe ushqimi i viktimave

Perkrahja dhe mbeshtetja e viktimave duhet te !illoj qsh gjate ngjarjes viktimizuese,duke i o!ruar asaj ndihmen e pare shendetesore dhe ligjore. etu rendom per!shihen

veprimet e ndihmes rreth kujdesit mjekesor, rreth strehimit, ushqimit, veshmbathjes,

venies se kontakteve me !amilje apo te a!erm, shoqerimit, o!rimit te mbrojtjes dhesigurimit te tre nga kerenimet dhe shantazhet, o!rimit te masave siguruese, venien nen

mbikqerje dhe kujdes te poliise ose sherbimeve tjera.

Per viktimat e dhunes qe kane te bejne me rastet e veprimeve violente ne martese, ndajgrave, ndaj !emrave apo vajzave te tra!ikuara apo te abuzuara per qellim prostituioni etj.,

ne osove jane themeluar tri strhimore qe u jane lene ne dispoziion viktimave te tilla&

%."trehimorja per qendrim a!atshkurter gjendet ne Prishtine

+."trehimorja per qendrim me te gjate deri ne gjashte muaj, gjendet ne jakove.(qe te dja keto strehimore kane lidhje te veanta tele!onike ose e ashtuquajtura

lidhje ":".0."trehimorja e trete, e ila u eshte dedikuar grave dhe vajzave te reja, viktima te

tra!ikimit, e te ilat jane shtetase te huaja, per qendrim dhe siguri derisa te

riatdhesohen ne vendin e tre.

ompensimi dhe zhdemtimi i viktimave te krimit

eklarata e 1-se mbi viktimat e krimit dhe te keqperdorimit te pushtetit, midis te

tjerash, trajton edhe eshtjene zhdemtimit dhe kompensimit te viktimave. ompensimi i

demit eshte nje nder shtllat kresore te drejtesise mbi viktimat."ipas dispozitave te kesaj deklarate, kompensimi duhet te per!shije kthimin e pasurise

apo shperblimin ne te holla per demin e pesuar apo !itimin e humbur, shpagimin e

shpenzimeve te shkaktuara lidhur me viktimizimin, shpenzimet e shkaktuara lidhur mesherbimet e o!ruara per sanimin e gjendjes shendetesore, demeve !izike, psikike, demeve

morale, pra te gjitha demeve dhe shpenzimeve lidhur me rivendosjen e te drejtave te

atakuara.

%

Documents

Viktomologjia_Armendi