Visoka zdravstvena škola strukovnih studija u Beogradu

SEMINARSKI RAD

Kineziologija vežbe

MERENJE OBIMA POKRETA U ZGLOBU KOLENA

Prof: Student:Slobodan Nikolić Tanja Ilić Br. Indeksa: 07/2009

ZGLOB KOLENA – ARTICULATIO GENUS

Zglob kolena sačinjavaju zglobne konveksne površine lateralnog i medijalnog kondila femura i zglobne površine lateralnog i medijalnog kondila tibije. Lateralni kondil femura je savijen od napred ka nazad, tako da se oko njega može vršiti samo fleksija i ekstenzija. Medijalni kondil je savijen od napred ka nazad ali i oko međučvornog udubljenja ( fossa intercondylaris), tako da se oko njega osim fleksije i ekstenzije mogu vršiti spoljašnja i unutrašnja rotacija podkolenice. Za mehaniku zgloba je važna krivina oba kondila od napred prema nazad. Krivina ima karakterističan oblik jer je prednji deo savijen po većem radijusu, srednji sa manjim,a zadnji po najmanjem radijusu. Ova kriva linija ima bezbroj centara i naziva se evolventna. Kada se svi ti centri spoje jednom linijom nastaje krivulja slična prvoj, koja se zove evoluta. Zbog toga će pri fleksiji kolateralne veze biti labave, jer će se između njihovih krajeva umetnuti deo kondila sa malim radijusom. Pri ekstenziji, kolateralne veze su zategnute jer su između njihovih krajeva umetnuti prednji deo kondila sa većim radijusom. Zglobne površine kondila tibije nisu kongruentne kondilima femura i međusobno se razlikuju. Zglobna površina medijalnog kondila je veća i donekle konkavna, ali ne onoliko koliko je kondil femura konveksan. Zglobna površina lateralnog kondila tibije je manja, trouglasta i ravna, a u zadnjem delu malo konveksna. Između zglobnih površina nalazi se ispupčenje (eminentia intercondylaris). Duž perifernih ivica zglobnih površina kondila tibije nalaze se meninskusi, spoljašnji (meniskus lateralis) i unutrašnji (meniskus medialis). Meniskusi su fibrozno-hrskavičave tvorevine polumesečastog oblika koje omogućavaju priljubljivanje konkavnih zglobnih površina tibije uz konveksne zglobne površine kondila femura.

1

ZGLOBNE VEZE

Zglobne veze možemo podeliti u tri grupe: Prvu grupu sačinjavaju veze koje se nalaze u unutrašnjosti samog zgloba. Drugu grupu sačinjavaju kolateralne veze, a treću grupu čine veze koje pojačavaju zglobnu čauru sa zadnje i prednje strane.

I grupa: Ovde spadaju ligament transversum genus koji povezuje prednje delove spoljašnjeg i unutrašnjeg meniskusa, ligamenti cruciata ili ukrštene veze zgloba kolena su dve debele, kratke i snažne veze i to: ligament cruciatum anterius i ligament cruciatum posterius. Ligament cruciata anterius polazi od zadnjeg dela spoljašnjeg kondila femura koso, napred i unutra i završava se u prednjem međukondilarnom delu tibije (area intercondylaris anterior) između prednjih krajeva meniskusa. Ligament cruciatum posterius polazi od prednjeg dela unutrašnjeg kondila femura koso, nazad i upolje, i završava se u zadnjem međukondilarnom delu tibije, iza zadnjih krajeva meniskusa. Ligamenti cruciata su dvostruko ukršteni, oko svoje ose i jedan oko drugog. Zbog toga je u svim položajima noge zategnut bar jedan njihov deo. Kada je noga opružena zategnut je prednji deo ligamenta cruciata anterius i zadnji deo ligamenta cruciata posterius. Obrnuto je kada je noga u fleksiji. Na ovaj način ligamenti cruciata obezbeđuju kontakt između zglobnih površina u svim položajima.

II grupa: Ovde spadaju bočne čaurne veze ligament collaterale fibulare i ligament collaterale tibiale. Ligament collaterale fibulare polazi sa lateralnog epikondila femura i vezuje se za caput fibulae. Ligament collaterale tibiale je u obliku trake i polazi sa medijalnog epikondila femura i vezuje se za unutrašnju stranu tela tibije. Ova bočna veza je srasla sa zglobnom čaurom i bazom uutrašnjeg meniskusa. Kolateralne veze osiguravaju kontakt između zglobnih površina samo onda kada je zglob u ekstenziji, a svojom zategnutošću sprečavaju hiperekstenziju u zglobu kolena.

2

III grupa: Ovde spadaju prednje i zadnje veze koje pojačavaju zglobnu čauru. Prednje veze čine ligament patelae i dva krilca čašice, spoljašnje-retinaculum patelae laterale i unutrašnje-retinaculum patelae mediale. Ova krilca predstavljaju bočne nastavke tetive m. qadriceps femoris-a koji silaze i povezuju patelu sa kondilima femura. Njihova uloga je u sprečavanju bočnih pomeranja čašice. Zadnje čaurne veze zgloba kolena čine dve zatkolene veze: kosa-lig. popliteum obliquum i lučna lig. popliteum arcuatum. Ove dve veze se međusobno ukrštaju i povezuju kondile tibiae jedne strane sa kondilima femura druge strane.

3

MEHANIKA ZGLOBA KOLENA

Radi boljeg shvatanja mehanike zgloba kolena, delimo ga na četiri dela:Menisko-femoralni medijalni zglob- nalazi se između medijalnog kondila femura i proksimalne površine medijalnog meniskusa. U ovom zglobu izvode se pokreti fleksije,ekstenzije i rotacije;Menisko-femoralni lateralni zglob- nalazi se između lateralnog kondila femura i proksimalne površine lateralnog meniskusa. U ovom zglobu izvode se fleksija i ekstenzija;Menisko tibijalni lateralni zglob- nalazi se između distalne površine lateralnog meniskusa i lateralne površine tibije. U ovom zglobu izvodi se rotacija potkolenice pri čemu lateralnimeniskus zajedno sa lateralnim kondilom ide prema nazad;Menisko tibijalni medijalni zglob- nalazi se između distalne površine medijalnog meniskusa medijalne zglobne površine tibije. U ovom zglobu vrši se pomeranje u slučaju kada hoćemo da izvedemo čistu fleksiju bez rotacije.Pri ekstenziji kolena zategnute su obe kolateralne veze i prednji deo ligamenta cruciatum anterius. Pri fleksiji kolena skoro sve veze su opuštene,a moguće pokrete rotacije usklađuju ukrštene veze. Unutrašnju rotaciju potkolenice ograničavaju ukrštene veze,a pri tom pokretu zatežu se zadnja vlakna ligamenta colaterale tibiale. Spoljašnju rotaciju ograničavaju lig. collaterale tibiale,a pomaže mu i lig. collaterale fibulare. Zbog kosog smera ukrštenih veza u svakom položaju je zategnuta bar jedna veza ili deo veze tako da zategnuta veza preuzima vođenje zgloba ako su kolateralne veze opuštene.Položaj nogu pri stajanju zavisi od Albergsovog ugla (ugao između vrata i tela butne kosti), kao i pravilnosti građe kolenog zgloba. Kod prave noge-genu rectum smer opterećenja prolazi sredinom glave bedrene kosti, sredinom kolenog zgloba i nastavlja se do sredine calcaneus-a. U ovom položaju zategnut je previše lig. collaterale tibiale,a preopterećeni su lateralni meniskusi i zglobne hrskavice lateralnog kondila femura. Zglobna pukotina kolenog zgloba je šira na medijalnoj nego na lateralnoj strani i noge se dodiruju. Kod O nogu-genu varum linija opterećenja prolazi kroz medijalni kondil femura ili ponekad još medijalnije. U tom položaju previše je zategnut lig. collaterale fibulare i veće je opterećenje na medijalnom meniskusu i zglobnoj hrskavici medijalnog kondila femura.Mogući pokreti u zglobu kolena su: fleksija,ekstenzija, spoljašnja i unutrašnja rotacija potkolenice. Smatra se da je fleksija od oko 35o najpovoljnija za rotacione pokrete u kolenu.

4

MERENJE OBIMA POKRETA U ZGLOBU KOLENA

Fleksija podkolenice: Obim pokreta fleksije potkolenice u zglobu kolena veći je uz istovremenu fleksiju natkolenice u zglobu kuka. Fleksijom natkolenice u zglobu kuka olabavljuje se m. rectus femoris, što dopušta njegovo veće izduživanje preko zgloba kolena, do koga dolazi tokom pokreta fleksije u kolenu.Pokret se izvodi u sagitalnoj ravni, oko frontalne osovine (X).Merenje fleksije podkolenice uglomerom sa kracima: Prosečna normalna amplituda je 0-120o, kada dolazi do sudaranja mišićnih masa zadnjih loža natkolenice i potkolenice. Pri pokretu fleksije u kolenu meniskusi se pomeraju nazad, jer ih potiskuju kondili femura.Pacijent leži potrbuške (pronirani položaj tela),noge su opružene. Centar uglomera postavljamo na projekciju frontalne osovine kolena, sa spoljašnje strane, u visini zglobne pukotine kolena. Nepokretni krak uglomera prati uzdužnu osovinu nadkolenice, a pokretni uzdužnu osovinu podkolenice. Izvodi se pokret fleksije podkolenice,dok nadkolenica ostaje opružena.Gravitacionim uglomerom: Pacijent leži potrbuške, noge su opružene. Gravitacioni uglomer postavljamo donjom ivicom na uzdužnu osu podkolenice, u sagitalnoj ravni. Izvodi se pokret fleksije podkolenice.

Ekstenzija podkolenice: Pokret se izvodi u sagitalnoj ravni, oko frontalne osovine (X).Merenje uglomerom sa kracima: Pacijent leži potrbuške, noge su opružene. Centar uglomera postavljamo na projekciju frontalne osovine kolenog zgloba, sa spoljašnje strane u nivou zglobne pukotine kolenog zgloba. Nepokretni krak uglomera prati uzdužnu osu nadkolenice, a pokretni krak uglomera uzdužnu osu podkolenice.Pokret ekstenzije potkolenice ne merimo ukoliko pacijent može da postigne nulti položaj, odnosno da uzdužne osovine nadkolenice i podkolenice zauzimaju 180o. Ukoliko postoji ugao odstupanja od nultog položaja utvrđujemo odstupanje merenjem uglomerom.Prosečna normalna pokretljivost je 0o. Međutim ekstenzija podkolenice može biti veća od prosečne, ali to ne spada u normalnu pokretljivost, radi se o deformitetu kolena koje nazivamo genu recurvatum. Ekstenziju podkolenice preko 0o ograničava zatezanje ligg. collaterale mediale et laterale, lig. cruciatum anterius, ligg. popliteum obliquum et popliteum arcuatum, kao i ekscentrično postavljanje krivine kondila prema osovini pokreta. Pri pokretu ekstenzije u kolenom zglobu meniskusi se pomeraju napred.Gravitacionim uglomerom: Položaj pacijenta je isti kao i pri merenju uglomerom sa kracima. Gravitacioni uglomer postavljamo donjom ivicom na uzdužnu osu podkolenice.

5

Rotacija podkolenice: Prosečna normalna pokretljivost spoljašnje rotacije podkolenice je 0-20o, a unutrašnje 0-10o.Merenje uglomerom sa kracima: Pacijent leži na leđima (supinirani položaj tela). Nadkolenica noge koju merimo flektirana je u kuku za 90o,a podkolenica u kolenu je takođe flektirana za 90o. Stopalo je u nultom položaju, dok je druga noga opružena. Centar uglomera postavljamo na projekiju uzdužne osovine, na sredini pete sa donje strane.Nepokretni krak uglomera paralelan je sa ivicom stola, a pokretni krak uglomera prati uzdužnu osu stopala tokom pokreta. Izvode se pokreti spoljašnje i unutrašnje rotacije.Gravitacionim uglomerom: Pacijent leži na leđima. Noga koju merimo flektirana je u kuku i kolenu za 90o, a stopalo ispitivane noge je u nultom položaju. Druga noga je opružena. Gravitacioni uglomer postavljamo bočnom ivicom na uzdužnu osu stopala.

6