VNMS Shqipëri Aneksi 11 – Raporti i Vlerësimit për ... · 3.3.5.5 Skicimi dhe Klasifikimi i Habitatit 25 3.3.5.6 Speciet 26 3.3.5.7 Kriteret e ndjeshmërisë / vulnerabilitetit

VNMS ShqipëriAneksi 11 – Raporti i Vlerësimit për Direktivën eHabitateve

Faqe 2 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë

Titulli i Projektit: Gazjellësi Trans Adriatik– TAP Titulli i dokumentit:

VNMS Shqipëri Aneksi 11 – Raporti i Vlerësimit sipas Direktivës për Habitatet

AAL00-ERM-641-Y-TAE-1010Rish.: 01 / at07

PËRMBAJTJA

1 HYRJE 6 1.1 Sfondi 6 1.2 Ndërlidhja me Natura 2000 8 1.3 Qëllimi i Raportit 8 1.4 Struktura e Raportit 8

2 LEGJISLACIONI 10 2.1 Korniza Legjislative në Evropë 10 2.1.1 Konventa e Bernës 10 2.1.2 Direktiva për Zogjtë dhe për Habitatet 11 2.1.3 Biotopet CORINE 12 2.2 Statusi aktual i zonave të mbrojtura ndërkombëtarisht në Shqipëri 14

3 QASJA NDAJ VLERËSIMIT 15 3.1 Hyrje 15 3.2 Metodologjia për Vlerësimin e Direktivës së Habitateve 15 3.2.1 Hyrje në VDH 15 3.2.2 Faza 1 - Incizimi 16 3.2.3 Faza 2 – Vlerësim i Duhur (VD) 17 3.3 Qasja e Vlerësimit për Shqipërinë 18 3.3.1 Objektivat e Vlerësimit 18 3.3.2 Studim tavoline 19 3.3.3 Konsultimi 21 3.3.4 Studimi në terren 21 3.3.5 Vlerësimi 23 3.3.5.1 Vlerësimi i Peshës/Rëndësisë 24 3.3.5.2 Habitatet 24 3.3.5.3 Kriteret e Vulnerabilitetit / Ndjeshmërisë për Habitatet/Ekosistemet 24 3.3.5.4 Kriteret e Përmasës për Habitate / Ekosisteme 24 3.3.5.5 Skicimi dhe Klasifikimi i Habitatit 25 3.3.5.6 Speciet 26 3.3.5.7 Kriteret e ndjeshmërisë / vulnerabilitetit të specieve 26

4 PËRSHKRIMI I PROJEKTIT 28 4.1 Ndërtimi i Tubacionit 28 4.1.1 Heqja e dheut të sipërm 28 4.1.2 Nivelimi 28 4.1.3 Hapja e kanalit 29 4.1.4 Minimi 29 4.1.5 Mbushja (me material/dhé) 29 4.1.6 Kalimet nëpër Lumenj dhe Përrenj 30 4.1.7 Pastrimi dhe Restaurimi 31 4.2 Puna dhe Mirëmbajtja 31 4.3 Nxjerrja nga puna 31 4.4 Siguria dhe Ngjarjet Jorutionore 32

5 PROCESI I INCIZIMIT 33 5.1 Hyrje 33

Faqe 3 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




5.2 ZIVR Liqeni i Prespës - Mali i Thatë, kandidaturë për vendndodhje Emerald /vendndodhje Ramsar 34

5.3 ZIVR Laguna e Karavastasë, kandidaturë për vendndodhje Emerald /vendndodhje Ramsar 35

5.4 Tomori – ZIVR kandidaturë për vendndodhje Emerald dhe Biotop CORINE 37 5.5 Përmbledhje e Incizimit 39

6 VENDNDODHJET QË U NËNSHTROHEN ‘VLERËSIMIT TË DUHUR’ TË PLOTË 40

6.1 Hyrje 40 6.2 Morava, kandidaturë për vendndodhje ZIVR Emerald dhe Biotop CORINE 40 6.2.1 Komponenta kyçe të Vendndodhjes së Përcaktuar Morava 40 6.2.1.1 Habitatet 42 6.2.1.2 Speciet 49 6.2.2 Habitate dhe specie brenda Gjurmës së Projektit dhe Korridorit prej 200 m 52 6.3 Biotopi CORINE Vithkuq-Ostrovicë 54 6.3.1 Komponentat kyçe të Vendndodhjes së Përcaktuar Vithkuq - Ostrovicë 54 6.3.1.1 Habitatet 56 6.3.1.2 Speciet 62 6.3.2 Habitate dhe Specie brenda Gjurmës së Projektit dhe korridorit prej 200 m 67 6.4 Biotopi CORINE Grykëderdhja e Semanit - Pishë Poro 71 6.4.1 Komponenat kyçe të Vendndodhjes së Përcaktuar Grykëderdhja e Semanit –

Pishë Poro 71 6.4.1.1 Habitatet 73 6.4.1.2 Speciet 77 6.4.2 Habitate dhe Specie brenda Gjurmës së Projektit dhe korridorit prej 200 m 81

7 VLERËSIMI I NDIKIMEVE 84 7.1 Burimet Potenciale të Ndikimit 84 7.1.1.1 Humbje/degradim i habitatit 85 7.1.1.2 Fragmentimi i Habitatit 85 7.1.1.3 Humbja e drejtpërdrejtë e specieve 86 7.1.1.4 Trazimi dhe Zhvendosja e Specieve 87 7.2 Zbutja 87 7.3 Ndikimet e mbetura 87 7.3.1 Morava, Kandidaturë për Vendndodhje Emerald dhe Biotop CORINE 88 7.3.2 Biotopi CORINE Vithkuq-Ostrovicë 95 7.3.3 Biotopi CORINE Grykëderdhja e Semanit – Pishë Poro 118

8 REZYME 127

Anekset

Aneksi 11.1 – Zonat e Përcaktuara për Mbrojtje Mjedisore;

Annex 11.2 – Studimi Mjedisor në Terren;

Annex 11.3 – Fletët e të Dhënave të Studimit;

Annex 11.4 – Kriteret e Ndjeshmërisë.

Faqe 4 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




LISTA E TABELAVE

Tabela 3.3-1 Përmbledhje e Studimit në Terren – prill 2012 ....................................................22 Tabela 6.2-1 Lista e Tipave të Habitatit duke përfshirë ato të Aneksit I të Direktivës për Habitatet (92/43/EEC) që paraqiten në Moravë............................................................................44 Tabela 6.2-2 Speciet e gjitarëve në listën e Natura 2000 .........................................................49 Tabela 6.2-3 Speciet e gjitarëve që rrezikohen në nivel kombëtar, në listë brenda ZIVR Morava 49 Tabela 6.2-4 Specie të zogjve në listën e Natura 2000 ............................................................50 Tabela 6.2-5 Specie të zogjve të rrezikuara në nivel kombëtar në listë të ZVIR Morava .........50 Tabela 6.2-6 Speciet e rrëshqanorëve në listën e Natura 2000 ...............................................50 Tabela 6.2-7 Speciet e rrëshqanorëve të rrezikuara në nivel kombëtar, në listë brenda ZIVR Morava 51 Tabela 6.2-8 Speciet e amfibeve në listën Natura 2000 ...........................................................51 Tabela 6.2-9 Speciet e peshkut në listën Natura 2000 .............................................................51 Tabela 6.2-10 Speciet jokërbishtore në listën Natura 2000 ....................................................51 Tabela 6.2-11 Rrëshqanorë të rrezikuar në nivel kombëtar, në listën brenda ZIVR Morava ..51 Tabela 6.2-12 Specie Bimore të Rrezikuara dhe të Kërcënuara në vendndodhjen Morava ...52 Tabela 6.2-13 Habitate dhe Specie brenda Gjurmës së Projektit në Vendndodhjen në Moravë 52 Tabela 6.3-1 Lista e tipave të habitateve, duke përfshirë ato të Aneksit I Direktiva për Habitatet (92/43/EEC) që paraqitet në vendndodhjen Vithkuq – Ostrovicë (tipat e habitateve natyrore me interes për komunitetin, ruajtja/konservimi i të cilëve kërkon përcaktimin/shpalljen e zonave të veçanta të ruajtjes)........................................................................................................................56 Tabela 6.3-2 Speciet e listës Natura 2000................................................................................62 Tabela 6.3-3 Speciet e gjitarëve në listën e Natura 2000 .........................................................62 Tabela 6.3-4 Speciet e gjitarëve kërcënuar në rrafsh kombëtar që gjenden në Biotopin CORINE Vithkuq - Ostrovicë CORINE..........................................................................................62 Tabelë 6.3-5 Speciet e zogjve në listën e Natura 2000 ............................................................63 Tabela 6.3-6 Specie të zogjve të rrezikuara në nivel kombëtar, në listën e Biotopit CORINE Vithkuq-Ostrovicë..........................................................................................................................63 Tabela 6.3-7 Specie rrëshqanorësh në listën e Natura 2000 ...................................................63 Tabela 6.3-8 Specie rrëshqanorësh të rrezikuara në nivel kombëtar, në listën e Biotopit CORINE Vithkuq-Ostrovicë...........................................................................................................64 Tabela 6.3-9 Specie amfibe në listën e Natura 2000................................................................64 Tabela 6.3-10 Specie jokërbishtore në listën e Natura 2000 ..................................................64 Tabela 6.3-11 Specie jokërbishtorësh të rrezikuara në nivel kombëtar, në listën e Biotopit CORINE Vithkuq-Ostrovicë...........................................................................................................64 Tabela 6.3-12 Specie Bimore të Rrezikuara dhe të Kërcënuara në vendndodhjen Vithkuq Ostrovicë 65 Tabela 6.3-13 Habitate dhe Specie brenda Gjurmës së Projektit në Vithkuq-Ostrovicë.........67 Tabela 6.4-1 Lista e tipave të Habitatit të Aneksit I të Direktivës së Habitateve (92/43/EEC) që gjenden në vendndodhjen Grykëderdhja e Semanit Pishë-Poro (I propozuar si Rezervat Natyror i Menaxhuar dhe Biotop ekzistues CORINE) (Tipa të habitatit natyror me interes komunitar, ruajtja e të cilëve kërkon shpalljen e zonave të posaçme për ruajtje). ....................................................73 Tabela 6.4-2 Speciet e Gjitarëve në listën e Natura 2000 ........................................................77 Tabela 6.4-3 Specie Gjitarësh të rrezikuara në nivel vendi, në listën e biotopit CORINE Grykëderdhja e Semanit – Pishë Poro..........................................................................................78 Tabela 6.4-4 Specie të zogjve në listën e Natura 2000 ............................................................78 Tabela 6.4-5 Specie zogjsh të rrezikuara në nivel vendi, në listën e biotopit CORINE Grykëderdhja e Semanit – Pishë Poro..........................................................................................79 Tabela 6.4-6 Specie rrëshqanorësh në listën e Natura 2000 ...................................................80

Faqe 5 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Tabela 6.4-7 Specie rrëshqanorësh të rrezikuara në nivel vendi, në listën e biotopit CORINE Grykëderdhja e Semanit – Pishë Poro..........................................................................................80 Tabela 6.4-8 Specie të amfibëve në listën e Natura 2000 ......................................................80 Tabela 6.4-9 Peshq...................................................................................................................80 Tabela 6.4-10 Specie Bimore të Rrezikuara dhe të Kërcënuara në vendndodhjen Grykëderdhja e Semanit –Pishë Poro...........................................................................................81 Tabela 6.4-11 Habitati dhe Speciet brenda Gjurmës së Projektit ...........................................81 Tabela 7.1-1 Ndikimet Potenciale – Ekologjia tokësore............................................................84 Tabela 7.3-1 Toka e zënë brenda kufirit aktual të vendndodhjes ZIVR ....................................88 Tabela 7.3-2 Veçoritë kyçe të Interesit të vendndodhjes Morava që do të preken nga Projekti* 90 Tabela 7.3-3 Tokë e zënë brenda kufirit aktual të biotopit CORINE ........................................95 Tabela 7.3-4 Veçoritë kyçe të Interesit të vendndodhjes Vithkuq – Ostrovicë që do të preken nga Projekti 99 Tabela 7.3-5 Zënia e tokës brenda kufirit aktual të biotopit CORINE .....................................119 Tabela 7.3-6 Veçoritë kyçe të Interesit të Vendndodhjes Grykëderdhja e Semanit – Pishë Poro që do të preken nga Projekti .......................................................................................................120

LISTA E FIGURAVE

Figura 2.1-1 Pasqyrë e procesit për krijimin e Emerald-it dhe Natura-s ....................................13 Figura 5.1-1 Zona të Përcaktuara dhe të Mbrojtura brenda afërsisë me Projektin TAP............33 Figura 5.2-1 Zonat e Përcaktuara Liqeni i Prespës - Mali i Thatë..............................................35 Figura 5.3-1 Zona të Përcaktuara të Lagunës së Karavastasë .................................................36 Figura 5.4-1 Zonat e Mbrojtura të Tomorit .................................................................................39 Figura 6.2-1 Morava, Kandidaturë për Vendndodhje Emerald ..................................................41 Figura 6.2-2 Habitat brenda vendndodhjes Morava afër Zemblakut........................................43 Figura 6.2-3 Pyll shkoze (Galio Carpinetum).............................................................................46 Figura 6.2-4 Livadhe sane në ultësira .......................................................................................47 Figura 6.3-1 Biotopi CORINE Vithkuq - Ostrovicë .....................................................................55 Figura 6.3-2 Habitati i Livadhit Malor të Sanës..........................................................................59 Figura 6.3-3 Pyje ahu Luzulo-Fagetum .....................................................................................61 Figura 6.4-1 Biotopi CORINE Grykëderdhja e Semanit – Pishë Poro .......................................72 Figura 6.4-2 Livadhe mesdhetare të kripës ...............................................................................74 Figura 6.4-3 Dunat me drurë .....................................................................................................76 Figura 7.3-1 Bërja e qymyr drurit në kampin ilegal të prerjes së lëndës drusore brenda pyllit Vithkuq 97

LISTA E KUADRATEVE Kuadrati 3.2-1 Procesi i Vlerësimit sipas Direktivës për Habitatet...........................................16 Kuadrati 3.3-1 Kriteret e Përmasës për Habitate/Ekosisteme .................................................25 Kuadrati 3.3-2 Kriteret e Përmasës .........................................................................................27 Kuadrati 7.1-1 Burimet Ekologjike Tokësore të Ndikimit..........................................................84

Faqe 6 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




1 HYRJE 1.1 Sfondi

Gazjellësi Trans Adriatik (TAP) është gazjellës i propozuar i gazit natyror në të ashtuquajturin Korridor Jugor i Gazit, që do të sjellë gazin nga rezerva të reja në rajonin Kaspik në Evropën Jugore dhe Qendrore. Tubacioni do të lidhë rrjetet ekzistuese të gazit, me fillim në Greqi, duke kaluar nëpër Shqipëri dhe Detin Adriatik, për të dalë në breg në Italinë jugore. Do të bëjë të mundshme që gazi të rrjedhë drejtpërdrejt nga baseni Kaspik në tregjet evropiane.

TAP-i do t’i kontribuojë sigurisë dhe diversitetit të furnizimeve të Evropës me energji duke siguruar infrastrukturën e domosdoshme për të transportuar gazin nga fusha Shah Deniz në Azerbaixhan përmes rrugës më të drejtë në Evropën Jugore, kur të fillojë prodhimi në fillim të vitit 2018. Kur të shtohet sasia e gazit në dispozicion, TAP-i do të ketë kapacitet që të shërbejë edhe 10 miliardë metra kub standard (mmk) në vit të gazit të ri, duke u zgjeruar në 20 mmk, sipas kërkesës.

Projekti i TAP—it mbështetet nga aksionarë stabilë financiarë dhe të fuqishëm. Aksionarët e TAP AG janë EGL zviceran (42.5%), Statoil-i norvegjez (42.5%) dhe E.ON Ruhrgas gjerman (15%). Projekti i TAP-it nuk do të ketë nevojë për subvencionime nga cilado prej qeverive të vendeve nikoqire. TAP-i mund të ofrojë përfitime të konsiderueshme sa u përket investimeve të rëndësishme në vendet nëpër të cilat kalon. Bashkimi Evropian e ka njohur projektin sipas udhëzimeve të ashtuquajtura TEN-E (Trans-European Energy Networks) si Projekt me Interes të Përbashkët për objektivat e politikave të përgjithshme energjetike të Bashkimit Evropian.

Projekti i TAP-it është ndër investimet e mëdha në infrastrukturën energjetike në rajon. Në rrafsh gjeostrategjik, Projekti është element logjik në zinxhirin vleror, duke ndërlidhur rrjete ekzistuese dhe të planifikuara për transport të gazit natyror nga Evropa Juglindore me sistemet e gazit në Evropën Perëndimore nëpërmjet Italisë, Detit Adriatik dhe Shqipërisë. Tubacioni prandaj do t’i japë Evropës qasje më të mirë në rezervat e mëdha të gazit natyror që gjenden në rajonin Kaspik, në Rusi dhe në Lindjen e Mesme. Në rrafsh kombëtar, Projekti do të forcojë rolin e Shqipërisë si lojtar energjetik në Evropën Juglindore dhe në Ballkan. Në rrafsh lokal, traseja e propozuar, sikur edhe vendosja specifike e instalimeve të ndërlidhura, ka qenë rezultat i drejtpeshimit gjithëpërfshirës në mesin e një numri alternativash të mundshme, që ka përfshirë përshtatje të konsiderueshme të trasesë përreth zonave me interes për ruajtje/konservim në Shqipëri.

Në Shqipëri tubacioni do të ketë gjatësi prej 209 km dhe do të kalojë nga kufiri grek afër Bilishtit deri te bregdeti shqiptar në Topojë. Tubacioni do të ketë diametër prej 48 inçësh (1.2m) dhe do të përbëhet prej seksionesh të tubacionit me çelik të salduar me gjatësi që shkon prej 6 deri në 18 m. Presioni i projektuar do të jetë 95 bar. Tubacioni do të mbështillet nga brenda dhe nga jashtë. Mbështjellja e brendshme do të jetë një rrëshirë epoksi që e redukton fërkimin, ndërsa mbështjellja e jashtme do të jetë politilen treshtresor për ta mbrojtur tubacionin nga ndryshkja. Disa seksione të tubacionit do të mbështillen veç kësaj edhe me hekurbeton për ta mbrojtur

Faqe 7 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




tubacionin nga dëmtimi prej jashtë. I gjithë tubacioni do të mbrohet prej ndryshkjes me një sistem mbrojtës katodik.

Në Shqipëri tubacioni do të mbulohet në gjithë gjatësinë e trasesë së Projektit. Për shkaqe sigurie dhe për të minimizuar ndikimet në përdorimet aktuale të tokës (p.sh. bujqësor), tubacioni i mbuluar do të ketë një mbulesë dheu prej minimum 1 m. Do të duhen thellësi më të mëdha të mbulesës prej dheu kur kapërcehet mbi infrastrukturën ekzistuese.

Gazsjellësi TAP do të projektohet për jetë teknike 50 vjeçare. Jeta e projektuar për pajisjet dhe tubacionin është 25 vjet. Projekti do të sigurojë që sistemi për transport të gazit të përmbushë gjithë kërkesat e sigurisë të Kodeve dhe Standardeve bazike kombëtare dhe evropiane. Tubacioni do të montohet në një mënyrë konvencionale si shtrirje konstruksioni (ndërtimi) (angl. construction spread) shkon nëpër korridorin e Projektit (shih Seksionin 4 – Përshkrimi i Projektit të VNMS – së kryesore). Kjo përfshin që fillimisht të hiqet dheu i sipërm dhe të depozitohet ndaras, dhe pastaj të hapet kanali. Pastaj tube bashkimi me gjatësi prej 8 deri në 18 m do të saldohen në rrjetin e tubacioni, që do të zbriten në kanal. Dheu kthehet në kanal, toka kthehet në gjendjen e parë, ndërsa shtrirja e konstruksionit vazhdon tutje.

Kapaciteti transportues i tubacionit do të rritet nga një prodhim fillestar prej 10 miliardë metrash kub në vit (mmk/vit) në 20 mmk/vit. Nevojiten stacione kompresorësh për të transportuar gazin duke shtuar presionin në tubacion. Hëpërhë në Shqipëri planifikohen dy stacione kompresorësh (SK02 dhe SK03) dhe do të vendosen në anën shqiptare të kufirit grek, sikur edhe në pikën e zbarkimit te deti në Detin Adriatik (shih Seksionin 4 – Përshkrimi i Projektit të VNMS – së kryesore).

Stacionet e kompresorëve përfshijnë kryesisht stabilimente për trajtim të gazit (ndarës me filtër), matje, kompresion dhe ftohje. Gjurma e instalimit të stacionit të kompresorëve vlerësohet të jetë një zonë e rrethuar prej përafërsisht 34.5 hektarësh (ha), duke përfshirë zonën tampon të sigurisë. Pajisjet e kompresorëve dhe të ftohjes do të instalohen në SK02 vetëm për fazën 20 mmk.

Projekti do të përfshijë edhe instalimin e stacioneve të bllokimit të valvuleve (BVS). Me këto valvula operatori mund të izolojë segmente të tubacionit për mirëmbajtje apo të izolojë ndonjë çarje apo rrjedhje. Nuk ka punonjës te valvulet e bllokimit, që përfshijnë një ndërtesë të vogël me rrethojë përreth tyre për të evituar ndonjë ndërhyrje, që përfshin një sipërfaqe prej rreth 20 m me 30 m. Në përputhje me praktikën më të mirë ndërkombëtare, këto stacione do të vendosen në intervale të rregullta prej 30 km përgjatë trasesë së tubacionit, teksa pajisjet kyçe instalohen nën tokë. 10 BVS parashihen ndërmjet kufirit grek dhe zbarkimit në det te Bregdeti Adriatik.

Tubacioni do të monitorohet dhe kontrollohet nga larg përmes një dhome qendrore të kontrollit në pajtim me filozofinë vepruese që ka zhvilluar TAP-i. Bazuar në faktorë teknikë, dhoma qendrore për sistemin e TAP-it parashihet të vendoset në dispeçerinë (dispatching facility) në Itali.

Faqe 8 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Gjatë punës, rrjedhjet do të hetohen përmes monitorimit të vazhdueshëm të presionit dhe shkallës së rrjedhës në hyrje dhe dalje të tubacionit. Për të mundësuar inspektim të brendshëm, do të vendosen pajisje ‘dosash’ [angl. ‘pigging’ facilities ](nga Kalibri për Inspektim të Tubacionit). Sistemi i tubacionit është projektuar për të mundësuar përdorimin e instrumenteve ‘dosa’ [angl. instrumented ‘pigs’], po të jetë e nevojshme.

1.2 Ndërlidhja me Natura 2000

Kërkohet që vendet e Bashkimit Evropian të mbrojnë vendndodhjet dhe speciet me rëndësi evropiane për ruajtjen e natyrës simbas direktivave për Habitatet dhe për Zogjtë. Kur një plan apo projekt mund të prekë ndonjërën nga këto vendndodhje duhet ndërmarrë vlerësimi për të përcaktuar nëse plani apo projekti do të prekë integritetin e vendndodhjes për të informuar vendimmarrësin apo ‘autoritetin kompetent’ nëse duhet e realizuar plani apo projekti. Ky proces vlerësimi njihet si Vlerësimi i Direktivës së Habitateve (VDH) apo Vlerësimi i Duhur (VD).

Sa i përket Projektit TAP, duhet të ndërmerret VDH-ja për Projektin në Greqi dhe në Itali, sepse këto vende të BE-së kanë vendndodhje Natura 2000. Është ndërmarrë dhe raportuar vlerësimi për këto vende. Mbasi që Shqipëria ka aplikuar për anëtarësi evropiane në prill të vitit 2009, për konsistencë ndërmjet të trija vendeve është ndërmarrë një vlerësim i barasvlershëm me VDH-në (për sa ka qenë e mundshme) në Shqipëri.

Për sfondin legjislativ sa i përket Shqipërisë flitet më gjerësisht në Seksionin 2, më poshtë.

1.3 Qëllimi i Raportit

Ky dokument paraqet vlerësimin e ndikimeve potenciale nga ndërtimi, vënia në punë dhe mbyllja e Projektit TAP në vendndodhje me rëndësi për ruajtje të natyrës në Shqipëri. Parashtron kornizën legjislative dhe shpjegon qasjen që është proces i barasvlershëm me atë që ndërmerret në Evropë në përputhje me Direktivën për Habitatet. Përshkruhen vendndodhjet me rëndësi për ruajtjen e natyrës në një kontekst evropian, ndërsa raportohet për ndikimet potenciale në to nga Projekti.

1.4 Struktura e Raportit

Pjesa tjetër e këtij dokumenti strukturohet si më poshtë:

Seksioni 2 – Legjislacioni;

Seksioni 3 –Qasja ndaj Vlerësimit;

Seksioni 4 – Përshkrimi i Projektit;

Seksioni 5 – Procesi i Incizimit (angl. Screening);

Faqe 9 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Seksioni 6 – Vendndodhjet që i Nënshtrohen Vlerësimit të Plotë të Duhur

Seksioni 7 – Vlerësimi i Ndikimeve;

Seksioni 8 – Rezyme.

Raporti mbështetet me katër anekse.

Aneksi 11.1 – Zonat e Përcaktuar për Mbrojtje Mjedisore;

Aneksi 11.2 – Studmi Mjedisor në Terren;

Aneksi11.3 – Fletët e të Dhënave për Studimin;

Aneksi 11.4 – Kriteret e Ndjeshmërisë.

Faqe 10 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




2 LEGJISLACIONI 2.1 Korniza Legjislative në Evropë

Shqipëria është nënshkruese e konventave të ndryshme që kanë të bëjnë më mjedisin. Megjithatë, ka dy ligje që përmenden në këtë dokument që janë me shumë rëndësi për Shqipërinë dhe përbëjnë parakusht mbi bazën e të cilëve është hartuar ky dokument. Konventa e Bernës, që ka hyrë në fuqi në Shqipëri më 1999, dhe direktivat për Habitatet dhe për Zogjtë që kanë relevancë për vendet brenda BE-së dhe për vendet që mëtojnë të aderojnë, duke përfshirë Shqipërinë.

Një tjetër lëmë për të cilën flitet më gjerësisht në këtë seksion është ai për Biotopet CORINE. Kjo gjë nuk është obligative, por shpallja e zonave me status të biotopeve CORINE ka përbërë shtyllën kurrizore prej të cilit kanë dalë përcaktimet e vendndodhjeve në përputhje me Konventën e Vjenës dhe me direktivat për Zogjtë dhe për Habitatet. Përveç kësaj, autoritetet shqiptare kanë konfirmuar se Biotopet CORINE në Shqipëri po shqyrtohen si referencë kornizë për shpalljen e Vendndodhjeve të Emerald.

2.1.1 Konventa e Bernës

Konventa e Bernës është instrument ligjor ndërkombëtar obligativ në fushën e ruajtjes së natyrës, që mbulon pjesën më të madhe të trashëgimisë natyrore në kontinentin evropian dhe shtrihet më tej në disa shtete të Afrikës. Synimet e saj janë që të ruhet flora dhe fauna e egër dhe habitatet e tyre natyrore dhe të promovohet bashkëpunim evropian në këtë fushë.

Konventa i kushton rëndësi të madhe nevojës për mbrojtje të habitateve natyrore të rrezikuara dhe specieve të rrezikuara vulnerable, duke përfshirë speciet shtegtare.

Të gjitha vendet që kanë nënshkruar Konventën e Bernës duhet të ndërmarrin veprime për të:

• promovuar politika kombëtare për ruajtjen e florës dhe faunës së egër, si dhe habitatet e tyre natyrore;

• të kenë parasysh ruajtjen e florës dhe faunës së egër në politikat e tyre të planifikimit dhe të zhvillimit, si dhe në masat e tyre kundër ndotjes;

• të promovojnë arsimimin dhe të përhapin informacion të përgjithshëm për nevojën që të ruhen speciet e florës dhe faunës së egër dhe të habitateve të tyre;

• të inkurajojnë dhe të bashkërendojnë kërkime që lidhen me qëllimet e kësaj Konvente.

si dhe të bashkërendojnë për të rritur efektshmërinë e këtyre masave nëpërmjet:

• bashkërendimit të përpjekjeve për të mbrojtur speciet shtegtare;

• dhe shkëmbimit të informacion dhe ndarjes së përvojës dhe ekspertizës.

Faqe 11 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Vendet që nuk janë anëtare të BE-së, siç është Shqipëria, përmbushin disa nga kërkesat e Konventës së Bernës në përputhje me Rrjetin Emerald të Zonave të Mbrojtura. Çdo vendndodhje Emerald përkufizohet si Zonë me Interes të Veçantë për Ruajtje/Konservim (ZIVR) (angl. ASCI) dhe shpallet në bazë të përmbushjes së njërit ose disa prej kushteve të mëposhtme:

• I kontribuon ndjeshëm mbijetesës së specieve të rrezikuara, specieve endemike, apo ndonjërit nga speciet që përmenden në shtojcat I dhe II të konventës;

• mbështet numër të konsiderueshëm të specieve në zonat me diversitet të lartë të specieve apo mbështet popullsi të rëndësishme të një apo më shumë specieve;

• përmban një gjedhe të rëndësishme dhe/apo përfaqësuese të tipeve të rrezikuara të habitateve;

• përmban një shembull të jashtëzakonshëm të një tipi të veçantë të habitatit apo të një mozaiku tipash të ndryshëm të habitateve;

• përfaqëson zonë të rëndësishme për një a më shumë specie shtegtare; dhe

• i kontribuon në një mënyrë tjetër domethënëse arritjes së objektivave të konventës.

2.1.2 Direktiva për Zogjtë dhe për Habitatet

Në maj të vitit 1992 qeveritë e Bashkimit Evropian kanë miratuar legjislacion që mëton të mbrojë habitatet dhe speciet më të rrezikuara anekënd Evropës. Ky legjislacion quhet Direktiva për Habitatet (the Habitats Directive) dhe përplotëson Direktivën për Zogjtë, miratuar në vitin 1979. Në themel të këtyre dy direktivave është krijimi i një rrjeti të vendndodhjeve, i quajtur Natura 2000. Direktiva për Zogjtë kërkon themelimin e Zonave të Veçanta për Ruajtje/Konservim (angl. SACs) të zogjve. Ngjashëm, Direktiva për Habitatet kërkon shpallje të Zonave të Veçanta të Ruajtjes/Konservimit (SACs) për specie të tjera, dhe për habitate. Të dyja së bashku, këto përbëjnë Rrjetin Natura 2000. Të gjitha vendet anëtare të BE-së i kontribuojnë rrjetit të vendndodhjeve në një partneritet me shtrirje në gjithë Evropën.

Që kur janë bërë, të dy direktivat janë përditësuar në mënyra të ndryshme teksa ka ndryshuar legjislacioni dhe Bashkimit Evropian i janë bashkuar vende të tjera anëtare. Si të tilla, amendamentet më të përditësuara për direktivat janë, respektivisht, Direktiva për Habitatet e janarit 2007 (92/43/EEC) 1 dhe Direktiva për Zogjtë nga nëntori i vitit 2009 (2009/147/EC)2.

Secili vend anëtar duhet të hartojë një listë të zonave më të mira të bimëve dhe të kafshëve të egra që përmbajnë habitatet dhe speciet që katalogohen në Direktivën për Habitatet dhe Direktivën për Zogjtë. Listat duhet t’i paraqiten Komisionit Evropian. Në rastin e vendndodhjeve

1 Direktivë e Komisionit Evropian 92/43/EEC (siç është përditësuar më së voni më 1 janar 2007) për Ruajtjen e Habitateve Natyrore dhe të Faunës dhe Florës së Egër (The Habitats Directive). EC 2 Direktivë e Komisionit Evropian 79/409/EEC siç është përditësuar në 2009/147/EC (30 nëntor 2009) për Ruajtjen e Zogjve të Egër ( Direktiva për Zogjtë). EC

Faqe 12 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




sipas Direktivës për Habitatet, bëhet një proces vlerësimi i përzgjedhjeve në nivel evropian; kur bëhet fjalë për Direktivën për Zogjtë nuk parashihet një proces i tillë. Për të dyja llojet e vendndodhjeve është detyrë e vendit anëtar që të vendosë dispozita të domosdoshme për mbrojtje/shpallje. Simbas të dyja direktivave, krijohen këta tipa vendndodhjesh, si më poshtë.

Zona të Veçanta të Mbrojtjes (ZVM) klasifikohen sipas Direktivës për Zogjtë për të ndihmuar në mbrojtjen dhe menaxhimin e zonave që janë me rëndësi për zogj të rrallë dhe vulnerabël, sepse ata i përdorin ato për shtim, ushqim, dimërim dhe shtegtim.

Zona të Veçanta të Ruajtjes (ZVR) klasifikohen sipas Direktivës për Habitatet dhe u sigurojnë kafshëve të rralla dhe vulnerable, bimëve dhe habitateve mbrojtje dhe menaxhment të shtuar.

Rrjetet Emerald dhe Natura 200 shpeshherë konsiderohen apo prezantohen si rrjete analoge me zona të ndryshme të mbulimit gjeografik. Dallimi kryesor ndërmjet vendndodhjeve Natura 2000 (shtetet e BE-së) dhe vendndodhjeve të mbetura Emerald është baza mbi të cilën janë shpallur (vendndodhjet Natura 2000 kanë bazë shumë më të fuqishme juridike sesa shumica e vendndodhjeve që shpallen në vendet joanëtare, siç është Shqipëria). Përveç kësaj, për shkak të bazës së fuqishme juridike të Natura 2000, Rrjeti Emerald, në vendet kandidate për anëtarësim në BE, po përdoret si kontribut për punën përgatitore për të respektuar direktivat e BE-së për Habitatet e BE-së dhe për Zogjtë. Uebfaqja e BE-së1, nën titullin “çka duhet të bëjnë vendet në anëtarësim në bazë të direktivave për anëtarësim?”, thotë:

“Në kuadër të negociatave është vënë theksi te ruajtja e natyrës dhe Vendet Kandidate për Anëtarësim janë inkurajuar të vënë në zbatim direktivat e BE-së për natyrën sa më herët që të jetë e mundur. Legjislacioni për ruajtje të natyrës është legjislacion horizontal, që kërkon vëmendje të hershme dhe duhet të merret parasysh kur të zbatohen politikat e tjera të BE-së, siç janë politikat strukturore, të transportit dhe të bujqësisë. Prandaj, Vendet Kandidate për Anëtarësim do të duhet të zbatojnë direktivat për Zogjtë dhe për Habitatet që nga data e anëtarësimit (1 maj 2004) e tutje”.

2.1.3 Biotopet CORINE

Përgjatë viteve 1985-1990 ka nisur Programi i BE-së CORINE (the EU CORINE Programme, CO-oRdination of INformation on the Environment, shqip “Bashkërendimi i Informacionit për Mjedisin”). Projekti merrej me ‘mbledhjen, bashkërendimin dhe sigurimin e informacionit konsistent për gjendjen e mjedisit dhe të burimeve natyrore në Bashkësi’. Një nga katër projektet në tërësi ishte projekti i Biotopeve CORINE. Qëllimi i këtij nën-projekti ishte identifikuar si ‘të identifikojë dhe përshkruajë biotopet me rëndësi madhore për ruajtje të natyrës në Bashkësi (European Communities, 1991a). Projekti i Biotopeve CORINE pati dy arritje të mëdha: një

1 (1) http://ec.europa.eu/environment/nature/legislation/habitatsdirective/index_en.htm

Faqe 13 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




sistem klasifikimi evropian për biotopet dhe habitatet dhe një bazë të dhënash që përmbante informacion për habitatet dhe speciet.

Biotopet CORINE janë zona të posaçme që janë identifikuar si ‘vendndodhje madhore të natyrës” në gjithë Evropën nga Agjencia Evropiane e Mjedisit (the European Environment Agency, EEA) dhe përfshijnë habitate të ndjeshme apo të rralla (EC, 1991a), ekosisteme vulnerable si dhe specie të rëndësishme. Atyre shpeshherë u referohen si Zona me Interes për Ruajtje/Konservim (ZIR), ndonëse ky emërtim nuk përdoret gjithnjë.

Në kontekstin evropian, këto vendndodhje (dhe programet CORINE në përgjithësi) kanë qenë kriteret kryesore për përzgjedhjen dhe themelimin e zonave të mbrojtura nëpërmjet krijimit të Rrjetit Natura, teksa jashtë BE-së këto të dhëna janë përdorur për krijimin e Rrjetit Emerald. Vendndodhjet e biotopeve CORINE janë zona me interes por që nuk del llogaria t’u ofrohet status i mbrojtur as në rrafsh kombëtar as ndërkombëtar.

Më poshtë në Figura 2.1-1 jepet një përmbledhje e procesit nëpërmjet të të cilit janë krijuar rrjetet Emerald dhe Natura. Kjo figurë dëfton po ashtu rolin integrues që kanë luajtur të dhënat biotope CORINE për t’i krijuar këto rrjete.

Figura 2.1-1 Pasqyrë e procesit për krijimin e Emerald-it dhe Natura-s

Pasqyra e rrjeteve Emerald & Natura 2000

Rrjeti EMERALDBazuar mbi zonat e përcaktuara si ZIRV (Zonat me interes te

vecante per Ruajtjen/Konservimin)

Konventae Bern-it, 1979Kuadri Pan-Evropean per mbrojtjen e habitateve & specieve

Rrjeti Natura 2000(Rrjeti i Bashkimit Europian per zonat e mbrojtura iprojektuar per te permbushur plotesisht kerkesat e

Konventes se Berni-it)

Direktiva per zogjte, 1979 Direktiva per habitatet, 1992

ZVM (Zona teVecanta teMbrojtjes)

Bazuar vetem ne pranine e specieve te

zogjve

ZVR (Zona te Vecanta teRuajtjes)

Bazuar ne pranine e specieve & habitateve me interes

Programet Corine mblodhen te dhenamjedisore ne Evrope. Ne menyre specifikeProgram i Corineve Biotope identifikoi dhepershkroi biotopet e nje rendesie te madheper mbrojtjen e natyres ne Evrope.

Shtetet jo anetare te BE Vendet jo anetare të BE propozojne zonat në

bazë të kushteve dhe objektivave të përcaktuara në Konventën e Bernës (per

speciet & habitatet), shpesh duke përdorur zonat e percaktuara tashmë nën Sistemin e

Zonave te Prot. Kombëtar. biotopeve Corine, etj

Burimi: ERM 2012

Faqe 14 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




2.2 Statusi aktual i zonave të mbrojtura ndërkombëtarisht në Shqipëri

Në Shqipëri, rrjeti aktual i zonave të mbrojtura është përcaktuar për të përmbushur objektivat që janë parashtruar në legjislacionin kombëtar dhe ndërkombëtar (ligjet, nënligjet, konventat, marrëveshjet, etj.) për mbrojtje të mjedisit natyror. Mbasi që korniza kombëtare dhe ndërkombëtare është dinamike, kërkohet një proces i vazhdueshëm i rishikimit të rrjetit të zonave të mbrojtura. Për rrjedhojë, kryesisht për shkak të kërkesave që dalin nga Konventa e Bernës, pritet që gjatë disa viteve të ardhshme të themelohen zona të reja të mbrojtura në Shqipëri ose që, ato që janë propozuar aktualisht, të ratifikohen.

Në Shqipëri faza e parë e rrjetit të propozuar Emerald është identifikuar tashmë. Kjo ka ardhur pas punës së ndërmarrë për të identifikuar Biotopet CORINE në vend, siç është publikuar plotësisht më 2005 nga puna që është ndërmarrë në vitin 2001.

Rrjeti i propozuar Emerald është identifikuar gjatë zbatimit të tri projekteve: projekti pilot (2002 – 2004), projekti i dytë në vitet (2003 – 2004) i treti (2007 – 2008). Deri në vitin 2008 është kryer një fazë e dytë e zhvillimit që ka identifikuar vendndodhje potenciale në rrjetin shqiptar me informacionin më të përditësuar për vendndodhjet që është ngarkuar në uebfaqen e Këshillit të Evropës në shtator të vitit 2011, ku po vlerësohet aktualisht nga ana e ekspertëve të Konventës së Bernës.

Përveç vendndodhjeve kandidate për Emerald-in që i janë parashtruar Këshillit të Evropës, vendndodhjet e mbetura biotope CORINE janë regjistruar sipas Planit Kombëtar të Veprimit për Biodiversitetin Kombëtar të Shqipërisë (1999) si pjesë të “Rrjetit Përfaqësues të Propozuar të Zonave të Mbrojtura” për Shqipërinë, që përfshin gjithashtu vendndodhjet kandidate për Emerald-in, duke supozuar se këto janë kyçe prej të gjithë atyre që janë identifikuar gjatë procesit të Biotopeve CORINE.

Faqe 15 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




3 QASJA NDAJ VLERËSIMIT 3.1 Hyrje

Siç është përvijuar më herët, Projekti TAP i nënshtrohet Vlerësimit të Direktivës për Habitatet për trasenë e tubacionit nëpërmjet Greqisë dhe Italisë, sepse këto janë vende të BE-së me vendndodhje Natura 2000. Si vend në proces anëtarësimi, Shqipëria nuk i nënshtrohet ende legjislacionit evropian të Direktivës së Habitateve. Megjithëkëtë, vendet që synojnë anëtarësimin pritet të zbatojnë direktivën për natyrë të BE-së sa më herët që të jetë e mundshme1 dhe t’u kushtohet vëmendje e duhur fushave me rëndësi evropiane për ruajtje të natyrës. Përveç kësaj, TAP-i dhe Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH), që paraqet standardin me të cilin po përfundohet ky projekt, e konsiderojnë këtë si një projekt të vetëm dhe si i tillë duhet të ketë nivelin e njëjtë të vlerësimit që ndërmerret për të gjitha vendet. Pjesa e mëtejme e këtij seksioni përshkruan metodologjinë e Vlerësimit të Direktivës së Habitateve për vendet e BE-se dhe pastaj parashtron se si është aplikuar një metodologji ekuivalente për vlerësimin në Shqipëri.

3.2 Metodologjia për Vlerësimin e Direktivës së Habitateve 3.2.1 Hyrje në VDH

E njohur si Direktiva për Habitatet, “Direktiva e Këshillit 92/43/EEC për Ruajtjen e habitateve natyrore dhe të faunës dhe florës së egër” ( Council Directive 92/43/EEC on the Conservation of natural habitats and of wild fauna and flora), është miratuar në vitin 1992. Direktiva është mjet me të cilin Bashkimi Evropian i përmbush obligimet e veta në përputhje me Konventën e Bernës (Bern Convention). Synimi kryesor i Direktivës së Habitateve është promovimi i mirëmbajtjes së biodiversitetit, duke u kërkuar vendeve anëtare që të ruajnë ose rikthejnë habitatet natyrore dhe speciet e egra të regjistruara në Anekset e Direktivës në një status të favorshëm të ruajtjes/konservimit, duke aplikuar mbrojtje të fuqishme për ato habitate dhe specie me rëndësi evropiane. Është shpallur një rrjet i vendndodhjeve të Natura 2000-shit në gjithë Evropën për të mbrojtur ato habitate dhe specie me rëndësi evropiane. Ky rrjet përbëhet nga Zona të Posaçme të Ruajtjes/Konservimit (SACs) dhe Zona të Posaçme të Mbrojtjes (SPAs) të themeluar sipas Direktivës së Habitateve (92/43/EEC2 dhe të Direktivës për Zogjtë (2009/147/EC)3.

Është kërkesë e ligjit evropian që autoritetet kompetente të përcaktojnë nëse një plan apo projekt do të mund të ketë efekt të ndjeshëm në këto vendndodhje të përcaktuara evropiane, qoftë në vete qoftë në kombinim me projekte të tjera. Ky njihet si proces i Vlerësimit të Direktivës së

1 (1) http://ec.europa.eu/environment/nature/legislation/habitatsdirective/index_en.htm 2 Direktivë e Komisionit Evropian 92/43/EEC (siç është përditësuar më së voni më 1 janar 2007) për Ruajtjen e Habitateve Natyrore dhe të Faunës dhe Florës së Egër (The Habitats Directive). EC 3 Direktivë e Komisionit Evropian 79/409/EEC siç është përditësuar në 2009/147/EC (30 nëntor 2009) për Ruajtjen e Zogjve të Egër ( Direktiva për Zogjtë). EC

Faqe 16 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Habitateve. Ka katër hapa kryesorë në këtë provës, siç parashtrohen në Udhëzimin e Komisionit Evropian1, siç përshkruhet në Kuadratin 3.2-1 .

Kuadrati 3.2-1 Procesi i Vlerësimit sipas Direktivës për Habitatet Faza 1: Incizimi Procesi për të identifikuar ndikimet e mundshme të një projekti në një vendndodhje evropiane, qoftë vetëm qoftë në kombinim me plane dhe projekte të tjera, për të marrë në shqyrtim nëse ndikimet kanë gjasë të jenë domethënëse. Faza 2: Vlerësim i duhur Shqyrtimi i ndikimeve në integritetin e një vendndodhjeje evropiane, qoftë vetëm qoftë në kombinim me plane dhe projekte të tjera, duke marrë në konsideratë strukturën dhe funksionin e vendndodhjes dhe objektivat për ruajtjen e saj. Kur ka ndikime të pavolitshme, kryhet një vlerësim për opsionet e zbutjes së tyre për të përcaktuar efektin e pavolitshëm në integritetin e vendndodhjes. Nëse këto opsione të zbutjes nuk mund të evitojnë ndikimet e pavolitshme, atëherë mund të jepet pëlqim për zhvillimin vetëm në qoftë se ndiqen fazat 3 dhe 4. Faza 3:Vlerësim i zgjidhjeve alternative Shqyrtimi i mënyrave alternative për arritje të objektivave të projektit për të konstatuar nëse ka zgjidhje që do të shmangnin apo do të kishin efekt më të vogël në vendndodhjet evropiane. Faza 4: Arsye të forta të interesit sipëror publik (Imperative Reasons of Overriding Public Interest, IROPI) Ky është vlerësim në rastet kur nuk ekziston zgjidhje alternative ndërsa mbesin ndikimet e pavolitshme. Procesi për të vlerësuar nëse zhvillimi është i rëndësishëm për IROPI dhe, nëse po, nevojiten masa potenciale të kompensimit për të ruajtur koherencën e përgjithshme të vendndodhjes apo integritetin e rrjetit të vendndodhjeve evropiane.

3.2.2 Faza 1 - Incizimi

Faza e incizimit shqyrton efektet e mundshme të një projekti qoftë vetëm, qoftë në kombinim me projekte dhe plane të tjera në një vendndodhje Natura 2000, dhe merr në shqyrtim pyetjen “nëse mund të konkludohet se nuk ka gjasa të ketë efekt domethënës?” Për të përcaktuar nëse propozimet kanë gjasë të kenë efekte domethënëse në vendndodhjet e caktuara, duhet të merren parasysh çështjet e mëposhtme:

• a mund të prekin propozimet interesin kualifikues dhe a janë ato të ndjeshme/vulnerable ndaj efektit;

• gjasshmëria që ky efekt të ndodhë;

• rrjedhojat e mundshme për Objektivat e Ruajtjes/Konservimit të vendndodhjes, në qoftë se ndodh efekti; dhe

• shkalla, kohëzgjatja dhe reversibiliteti i efektit.

Faza e incizimit ka kërkuar, prandaj, të arrijë në njërin nga tri rezultatet e mëposhtme2:

1. me gjasë pa efekt domethënës; 1 Komisioni Evropian (2001). Udhëzimi metodologjik për dispozitat e neneve 6(3) dhe (4) të Direktivës së Habitateve 92/43/EEC. 2 Komisioni Evropian (2002) Vlerësimi i Planeve dhe i Projekteve që prekin në shkallë domethënëse vendndodhjet Natura 2000. EC

Faqe 17 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




2. me gjasë me efekt domethënës; apo

3. nuk mund të nxirret përfundimi se nuk do të ketë me gjasë efekt domethënës.

Kur vlerësimi nxjerr rezultate dy ose tre, lind nevoja për Vlerësim të Duhur (VD).

“Efekt me gjasë domethënës” (“Likely significant effect”) në këtë kontekst mund të parashikohet

me arsye si pasojë e projektit që mund të prekë ndjeshëm ruajtjen e objektivave të menaxhimit të

veçorive për të cilat është përcaktuar vendndodhja. Efekti duhet të jetë efekt në një vendndodhje

evropiane, ndërsa gjykimi për peshën duhet të marrë parasysh faktorë me rëndësi për çështjen e

ndjeshmërisë siç përshkruhet më lart. Këto përfshijnë çështje të tilla si aspekte kohore (d.m.th.

kohëzgjatja e efektit), aspekte fizike (d.m.th. shkalla e efektit në vendndodhjen evropiane dhe në

elementet e vendndodhjes, duke përfshirë objektivat për ruajtjen e tij). Ka mundësi, prandaj, që

një efekt t’i shkaktojë dëm një vendndodhjeje evropiane, mirëpo pasi që dëmi i tillë është

kalimtar, i kufizuar në masë apo dëmtues për diçka përtej objektivave për ruajtje, efekti në

vendndodhje evropiane është jodomethënës. Gjykimi duhet të marrë parasysh edhe efektet e

mundshme të zbutjes. Në kuptim të sigurisë, udhëzimi i KE-së në lidhje me direktivën e

habitateve (EC, 2000)1 thotë se: “Masat e sigurisë që parashihen në Nenet 6(3) dhe 6(4) të

direktivës nuk nxiten nga siguria por nga gjasa që të ketë efekte domethënëse. Kështu, në pajtim

me parimin parandalues, është e papranueshme që të mos ndërmerret vlerësim në bazë të asaj

se nuk janë të sigurta efektet domethënëse”.

3.2.3 Faza 2 – Vlerësim i Duhur (VD) VD është vlerësimi që kryhet në pajtim me Nenin 6(3) të Direktivës për Habitatet. Kjo fazë në

proces vlerëson nëse propozimet do të kenë ndonjë efekt të pavolitshëm në integritetin e

vendndodhjes evropiane. Integriteti i vendndodhjes përkufizohet si:

“koherencë e strukturës dhe e funksionit të saj në gjithë zonën e saj, që i mundëson të mbajë

habitatin, kompleksin e habitateve dhe/apo nivelet e popullsive të specieve për të cilat është

klasifikuar”2 Vendimi nëse integriteti i vendndodhjes mund të preket nga propozimet në mënyrë të

1 Komunitetet evropiane (2000) Menaxhimi i vendndodhjeve Natura 2000 – Dispozitat e Nenit 6 të Direktivës për ‘Habitatet’ 92/43/CEE. EC 2 Komunitetet evropiane (2000) Menaxhimi i vendndodhjeve Natura 2000 – Dispozitat e Nenit 6 të Direktivës për ‘Habitatet’ 92/43/CEE. EC

Faqe 18 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




pavolitshme duhet të merret duke marrë parasysh Objektivat e Ruajtjes/Konservimit të

vendndodhjes.

Synimi i Vlerësimit të Duhur është që t’i japë përgjigje pyetjes: “a mund të dëshmohet se

propozimet nuk do të ndikojnë në mënyrë të pavolitshme në integritetin e vendndodhjes?” Në

pajtim me vendimin gjyqësor Waddenzee (ECJ Case 127/02), Gjykata Evropiane e Drejtësisë ka

vendosur se një plan apo projekt mund të autorizohet vetëm nëse një autoritet kompetent është

siguruar se plani apo projekti nuk do të prekë në mënyrë të pavolitshme integritetin e

vendndodhjes. „Kjo ndodh kur nuk mbetet dyshim i arsyeshëm shkencor për mungesën e

këtyre efekteve“ (është shtuar theksimi).

Vlerësimi merr parasysh masa për shmangie apo zbutje që do të zbatohen për të shmangur apo

reduktuar shkallën e ndikimit. Autoriteti kompetent do të shqyrtojë gjithashtu përdorimin e

kushteve apo kufizimeve për të ndihmuar që të evitohen efektet e pavolitshme ndaj integritetit të

vendndodhjes.

Në qoftë se VD arrin në përfundimin se propozimet nuk do të kenë ndikim të pavolitshëm ndaj

integritetit të një vendndodhjeje evropiane, do të jepet leja. Mirëpo, nëse VD përfundon se do të

ketë një efekt të pavolitshëm në integritetin e vendndodhjes evropiane, apo nëse ka pasiguri dhe

merret një qasje e kujdesshme/parandaluese, atëherë pëlqimi mund të jepet vetëm nëse nuk ka

zgjidhje të tjera alternative dhe ka arsye të forta të interesit epror publik (IROPI) dhe janë siguruar

masa kompensimi (hapat 3 dhe 4 në proces)

3.3 Qasja e Vlerësimit për Shqipërinë 3.3.1 Objektivat e Vlerësimit

Në Shqipëri nuk aplikohet Direktiva për Habitate dhe, prandaj, nuk ka vendndodhje NATURA 2000. Për rrjedhojë, nuk ka ‘interesa kualifikuese’ formale apo ‘objektiva të ruajtjes/konservimit’ për vendndodhjet me interes evropian për ruajtje të natyrës në Shqipëri. Kjo do të thotë se aplikimi i drejtpërdrejtë i procesit të Vlerësimit të Direktivës për Habitatet (VDH) është i vështirë. Objektivat e një vlerësimi ekuivalent të aplikueshëm për vendndodhjet kandidate për Emerald dhe biotope CORINE janë si më poshtë.

• Të konstatohet rëndësia e vendndodhjes në një kontekst evropian – të identifikohen arsyet pse vendndodhja është paraqitur si kandidaturë për vendndodhje Emerald apo biotop CORINE, dhe të identifikohen habitatet dhe speciet që janë me rëndësi kyçe për këtë status. Këto habitate dhe specie do të formojnë barasvlerësin e ‘interesave kualifikuese’ në procesin e VDH-së.

Faqe 19 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




• Në mungesë të Objektivave për Ruajtje/Konservim për vendndodhjet, duhet të vendosen objektivat për speciet dhe habitatet kyçe në një kontekst evropian. Këto do të formojnë barasvlerësin e ‘objektivave për ruajtje/konservim” dhe munden atëherë të jenë baza mbi të cilën të vlerësohet pesha e ndikimeve që do të ketë Projekti në to.

• Të përcaktohet nëse pjesë të vendndodhjeve që preken drejtpërdrejt nga projekti mbështesin ‘interesat kualifikuese’ të identifikuara dhe sa të rëndësishme janë këto zona në kontekst të interesave të vendndodhjes.

• Të përcaktohet nëse propozimet do të kenë efekte të pavolitshme në integritetin e vendndodhjes.

Këto objektiva janë përmbushur duke ndërmarrë studim tavoline, konsultim dhe studim në terren për të përcaktuar linjën bazike dhe pastaj për të kryer vlerësimin. Qasja e ndërmarrë deri në këto faza përshkruhet në seksionet në vijim.

3.3.2 Studim tavoline

Një studim tavoline (angl. desk study) është ndërmarrë për të gjitha vendndodhjet e identifikuara në VNMS duke i parë si potencialisht të prekura nga projekti TAP. Ky ka përfshirë vendndodhjet e mëposhtme:

• Kandidaturë për vendndodhje si Zonë me Interes të Veçantë për Ruajtje (ZIVR, angl. Area of Special Conservation Interest, ASCI) Liqeni i Prespës - Mali i Thatë, kandidaturë për vendndodhje Emerald /vendndodhje Ramsar;

• ZIVR Laguna e Karavastasë, kandidaturë për vendndodhje Emerald/vendndodhje Ramsar;

• ZIVR Morava, kandidaturë për vendndodhje Emerald Site dhe biotop CORINE;

• ZIVR Tomorr-Kulmak, kandidaturë për vendndodhje Emerald dhe biotop CORINE;

• Biotopi CORINE Vithkuq-Ostrovicë;

• Biotopi CORINE Grykëderdhja e Semanit - Pishë Poro.

Synimi i studimit të tavolinës ishte që: (i) të kuptoheshin arsyet se pse këto vendndodhje janë propozuar si vendndodhje Emerald apo Zona me Interes të Veçantë për Ruajtje (Areas of Special Conservation Interest, ASCIs), apo shpallur si biotope CORINE; (ii) të identifikoheshin komponentët kryesorë ekologjikë, elementet, veçoritë që mund të preken drejtpërdrejt apo tërthorazi nga aktivitete të Projektit TAP (renditja e tubacionit, përmirësimi apo ndërtimi i rrugëve të reja për qasje, lidhja në rrjet, vendndodhjet e fushimit, kantieret e tubacionit, lokacionet për nxjerrje dhe shkarkim, etj.); (iii) të identifikohen habitatet dhe speciet kyçe me interes për ruajtje

Faqe 20 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




nga komuniteti që mund të preken nga Projekti TAP, dhe (iv) të përpunohet qasja ndaj VD në studim në terren (planifikimi i WP-ve [WP – (angl. waypoint) pikë reference apo çift koordinatash që përcaktojnë në mënyrë të përpiktë një vendndodhje. Më tutje në tekst do të përdoret kjo shkurtesë] dhe i shtigjeve (angl. tracks).

Referencat kryesore që janë marrë në shqyrtim gjatë studimit në tavolinë kanë qenë këto në vijim.

• K. Paparisto, Xh. Qosja, M. Demiri, I. Mitrushi, J. Vangjeli, A. Mullaj , B. Ruci, 1988 - 2000 - Flora e Shqipërisë, vëllimet 1- 4, Tirana.

• Xh. Qosja, 1985 - Flora e Korçës.

• Mullaj, 1989 - Flora dhe vegjetacioni i rajonit bregdetar të Shqipërisë, Tiranë, tezë e doktoratës, (PhD), pp.208.

• J. Vangjeli, B. Ruci, A. Mullaj, 1995 – Libri i Kuq (Speciet e kërcënuara dhe të rralla bimore të Shqipërisë), Tiranë.

• D. Habili, J. Vangjeli & alt., 1997 – Pasqyrë ekologjike e pyjeve të larta të Shqipërisë, ,Tiranë.

• P. Hoda, 1989 – Studimi gjeobotanik i pyjeve Pinus nigra Arn. Në Shqipëri, Tiranë.

• F. Llubani, D. Habili, 1988- Harta e pyjeve të Shqipërisë, Tiranë.

• Xh. Qosja, 1979 - Flora dhe vegjetacioni i Shqipërisë Juglindore, Tiranë.

• Tutin. T. G. & etc. 1964-1980- Flora Europea, 1-5 vol. Cambridge. UK.

• Mullaj A. (1990): Pyjet mesdhetare halore të vendit tonë. Punime të Qendrës Kërkimore Biologjike, Tiranë.Nr.8, pp.100-114.

• Mullaj A. et alt., (2003): Monitoring of Adriatic Coastal Flora. Conferenza Internazionale POLITICHE AMBIENTALI: STRUMENTI E METODI, Scutari 5 – 6 Dicembre 2003.

• Direktiva për Habitatet:

http://ec.europa.eu/environment/nature/legislation/habitatsdirective/index_en.htm

http://ec.europa.eu/environment/nature/legislation/index_en.htm

Informacioni i mbledhur përfshinte këto në vijim..

• Informacioni për vendndodhjen Ramsar nga Wetlands International.

• Informacion për Zona të Shpallura të Mbrojtura nga “The World Database of Protected Areas” dhe nga Ministria Shqiptare e Mjedisit.

• Vendndodhjet biotope CORINE nga baza e të dhënave të CORINE-s.

Faqe 21 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




3.3.3 Konsultimi

Konsultimi është ndërmarrë me Ministrinë e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave (MMPAU) në cilësitë e saj të ndryshme duke përfshirë me Drejtorinë e Kullotave dhe Pyjeve; Departamentin e Drejtorisë për Biodiversitet; Njësitin e Departamentit për Konventën e Bonit dhe të Bernës; Departamentin e Mjedisit dhe Mbrojtjes (Dept i EIA-s); ESPOO (Konventa e EIA në një kontekst tejkufitar) dhe OJQ-të (shih konsultimin e ndërmarrë me 8 shkurt 2012, të kryer si pjesë të fazës për profilizim të Vlerësimit të Duhur)

Gjatë takimit kryesor konsultativ me MMPAU-në (më 8 shkurt 2012) është diskutuar dhe është rënë dakord me MMPAU-në për qasjen për Vlerësimin për Direktivën për Habitatet. Diskutimet kanë përfshirë dakordimin për incizimin e 3 vendndodhjeve (siç më gjerësisht më vonë), 3 vendndodhjet për të cilat është rënë në ujdi ku duhet të ruhet fokusi, dhe po ashtu se biotopet CORINE dhe vendndodhjet kandidate për Emerald duhet të përfshihen në vlerësim. MMPAU po ashtu ka konfirmuar se biotopet CORINE janë shfrytëzuar për të identifikuar zonat e ardhshme të mbrojtura.

MMPAU ka shfaqur mbështetje të gjerë për qasjen që është duke u përdorur në këtë vlerësim dhe po ashtu ka dhënë informacione të përditësuara për propozimin për zgjerim të kufijve ekzistues dhe përcaktimin e kufijve të rinj të parkut kombëtar të Tomorit (i propozuar si vendndodhje ZIVR në përputhje me rrjetin Emerald) dhe vendndodhje të tjera, sikur edhe me vendndodhjet e Monumenteve Natyrore përgjatë trasesë së Tubacionit, apo afër tij.

Është zhvilluar konsultim edhe me Genti Kromidhan dhe Zamir Dedejn nga Instituti për Ruajtje të Natyrës në Shqipëri (INCA) sikur edhe me Ermelinda Mahmutajn nga Qendra Mjedisore e Shqipërisë EDEN Environment Centre Albania më 8 shkurt 2012. Përveç këtyre, është kryer konsultim edhe gjatë studimit në terren me Shërbimin Pyjor të Qarkut të Skraparit z. Hajredin Bakiasi).

3.3.4 Studimi në terren

Në bazë të takimeve me Autoritetet dhe me palët e interesuara është rënë në ujdi që fokusi i studimit në terren të jenë specifkisht ato zona të përcaktuara/shpallura nëpër të cilat kalon korridori (lindje-perëndim):

• Morava (kandidaturë për vendndodhje Emerald dhe biotop CORINE);

• Vithkuq – Ostrovice (Biotop CORINE);

• Tomori (kandidaturë për vendndodhje Emerald dhe biotop CORINE);

• Grykëderdhja e Semanit – Pishë Poro (Biotop CORINE).

Faqe 22 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Studimet janë kryer prej 1 deri më 7 prill 2012. Më poshtë jepet një pasqyrë e përmbledhur e studimeve.

Tabela 3.3-1 Përmbledhje e Studimit në Terren – prill 2012 Emri i vendndodhjes Lokacioni (Flora) Lokacioni (Fauna) Data e vizitës

(2012) Seksionet e Trasesë (Pk. XX)

Morava Bot-001, 002, 003, 004, 005, 006, 007, 008, 009, 010, 011,012, 013

Zoo -001, 002, 003, 004, 005, 006, 007, 008, 009, 010, 011, 013, 014, 015, 016, 017, 018, 019, 020, 021

02 prill Pk. 13.5-17, dhe Pk.21.7-23.5

Vithkuq – Ostrovicë 1 Qarku i Korçës)

Bot-019, 020, 021, 022, 023, 024, 025

Zoo-027, 028, 029, 030, 031, 032, 033, 034

03 prill Pk. 61-66

Vithkuq-Ostrovicë 2 (Qarku i Skraparit )

Bot-031, 032, 033, 034

Zoo-042, 043, 044, 045

05 prill (traseja është ndryshuar për të evituar këtë zonë)

Tomori Bot-039, 040, 041, 042, 043, 044, 045, 046, 047, 048, 049, 050, 051, 052, 053, 054.

Zoo-054, 055, 056, 057, 058, 059, 060, 061, 062, 063, 064, 065, 066, 067

06 prill Pk.125.5-129.5

Grykëderdhja e Semanit – Pishë Poro

Bot-055, 056, 057, 058, 059, 060, 061.

Zoo-068, 069, 070, 071, 072, 073, 074, 075

07 prill Pk.201.5-203.8

Përveç Studimit të përkushtuar të VDH-në është kryer edhe një studim tjetër për përsosje të trasesë në korrik të vitit 2012, rezultatet e të cilit (kur janë me rëndësi) janë përfshirë në këtë raport. Të gjitha pikat e studimit paraqiten në Aneksin 11.2 që dëfton pikat e studimit nga studimet e viteve 2009 deri 20122, sikurse edhe ato që kanë mbledhur specifikisht si pjesë e VDH-së dhe ato nga përsosja e trasesë në korrik 2012.

Fokusi i studimeve të përkushtuara VDH ka qenë në seksionet e vendndodhjeve nëpër të cilat kalon tubacioni dhe punët e ndërlidhura me të. Përveç kësaj, është regjistruar konteksti i përgjithshëm ekologjik i tërësisë së vendndodhjes dhe interesat e tij kryesorë (speciet / habitatet) për çka është shpallur. Kjo është bërë për ta bërë të mundur krahasimin në mes të humbjeve të veçorive që janë regjistruar në gjurmën e punëve dhe vendndodhjes më të gjerë të përcaktuar. Synimi i studimit në terren ka qenë të regjistrohen veçoritë kryesore të secilës vendndodhje, si më poshtë:

• identifikim i shkallës së lartë i veçorive kryesore të vendndodhjes së përcaktuar (identifiko habitatet / speciet kyçe);

• habitatet (duke u fokusuar në habitatet e BE-së/Emerlad-it);

• speciet (listat Emerald apo Bern/Natura 2000, speciet me interes, të mbrojtura ndërkombëtarisht apo në nivel kombëtar); dhe

• çdo veçori tjetër mjedisore me interes (p.sh., peizazhi, gjeomorfologjia, produktiviteti i pyjeve, përdorimi i tokës).

Faqe 23 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Studimet më të hollësishme të habitateve dhe të specieve janë ndërmarrë brenda gjurmës së punimeve, plus zonës tampon prej 200 metrash, për të dhënë ca kontekst dhe për të siguruar që të regjistrohen veçoritë me interes në afërsi, që mund të preken në mënyrë të tërthortë.

Janë plotësuar fletët me të dhëna nga terreni për çdo vendndodhje për të regjistruar habitatet dhe speciet kyçe, lokacionin e saktë të tyre në lidhje me punimet e propozuara, dhe fotografi për të regjistruar veçori me interes. Fletët e plotësuara në terren (një palë për habitatet dhe një palë për speciet) gjenden në Aneksin 11.2 dhe një përmbledhje e habitateve dhe e specieve të regjistruara jepet në Seksionin 6.

3.3.5 Vlerësimi

Vlerësimi është ndërmarrë për të pasqyruar procesin e VDH-së, për sa ka qenë e mundshme. Fillimisht është ndërmarrë një Vlerësim Incizimi i të gjitha vendndodhjeve me rëndësi evropiane për ruajtje të natyrës, për të përcaktuar nëse Projekti ka ndonjë efekt domethënës në to. Vlerësimi është bazuar në:

• shqyrtim të aktiviteteve të ndërlidhura me ndërtimin, punën, mirëmbajtjen dhe nxjerrjen nga puna të skemës së TAP-it dhe përcaktim të efekteve dhe zonat mbi të cilat do të vepronin ato;

• shqyrtim të zhvillimeve të tjera ekzistuese dhe të propozuara në zonë;

• shqyrtim të vendndodhjeve evropiane të pranishme në zonën që e rrethon TAP-in dhe interesat e tyre kualifikuese; dhe

• ndjeshmëritë / vulnerabilitetet e atyre vendndodhjeve evropiane prej efekteve që rrjedhin nga TAP-i dhe zhvillime të tjera.

Nga të gjashtë vendndodhjet e shqyrtuara në fazën e incizimit; kur është gjykuar se Projekti mund të kishte me gjasë efekt domethënës, apo nuk mund të konkludohej se nuk do të kishte me gjasë efekt domethënës; këto vendndodhje u çuan në fazën e mëtejme të vlerësimit, atë të barasvlershme me ‘Vlerësim të Duhur’. Kriteret me të cilat është bërë vlerësimi ishin në përgjithësi të ngjashme me ato që përdoren në vlerësimin incizues që u përshkrua më lart. Ky vlerësim përmbante një hetim më të hollësishëm të efekteve; dhe shqyrtim të ndonjë opsioni zbutës the të suksesit të mundshëm të tij.

Shqyrtimi i aktiviteteve të projektit që kanë gjasë të rezultojnë me ndikime në vendndodhjet me rëndësi për ruajtje të natyrës paraqitet në Seksionin 4. Përshkrimi i vendndodhjeve dhe i ‘interesave kualifikuese’ të tyre përvijohet në Seksionet 5 dhe 6.

Faqe 24 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




3.3.5.1 Vlerësimi i Peshës/Rëndësisë Për shkak të statusit të Shqipërisë jashtë BE-së dhe sasisë së kufizuar të hollësive në

dispozicion për speciet dhe habitatet në Shqipëri, madje edhe për kandidaturë për vendndodhje

Emerald apo zona të përcaktuaranë rrafsh kombëtar, kriteret me të cilat janë vlerësuar habitatet

dhe speciet kanë qenë më të gjera sesa do të aplikoheshin normalisht për një Vlerësim të Duhur

standard Brenda BE-së. Për këto kritere flitet në hollësi në seksionin më poshtë, ndërsa për

kriteret e plota që janë përdorur për të vlerësuar ndjeshmërinë/vulnerabilitetin e habitateve dhe të

specieve duhet të shqyrtohet Aneksi 11.4.

3.3.5.2 Habitatet

Rëndësia e ndikimeve potenciale në habitatet është vlerësuar duke marrë parasysh faktorët në vijim:

• Përmasa e efekteve si pozitive ashtu edhe negative, përcaktuar nga intensiteti, denduria dhe shkalla e efektit në kohë dhe në hapësirë;

• vulnerabiliteti/ndjeshmëria e habitateve apo specieve (receptori) nga ndryshimet të shkaktuara nga zhvillimi;

• Aftësia për t’u rimarrë, duke marrë parasysh si fragjilitetin ashtu edhe qëndrueshmërinë;

• Vlerën, në kuptim të ruajtjes së natyrës dhe të ekologjisë, të receptorëve të prekur duke përfshirë speciet, popullsitë, komunitetet, habitatet dhe ekosistemet.

•

3.3.5.3 Kriteret e Vulnerabilitetit / Ndjeshmërisë për Habitatet/Ekosistemet

Kriteret e përdorura për të vërtetuar cilësinë dhe rëndësinë e habitateve brenda Shqipërisë përfshinin kriterin e përvijuar në Tabelën 1 të Aneksit 11.4. Mbasi që është konstatuar tashmë se secili nga vendndodhjet e diskutuara në këtë dokument janë përcaktuar, kriteret duhet ta vërtetojnë se cilat habitate brenda vendndodhjes së përcaktuar janë me rëndësi dhe për çfarë arsyeje.

Siç është identifikuar më lart për vendndodhjet e përcaktuara në Shqipëri, ky identifikim i habitateve kyçe nuk mund të kufizohet në habitatet e BE-së dhe duhet të përfshijë edhe të tjera, siç përmenden në kriteret e përvijuara më poshtë.

Këto kritere janë përdorur tok për të vërtetuar nëse habitati ka qenë i rëndësisë/cilësisë së Ulët,

të Mesme apo të Lartë. Këto kritere parashtrohen në plotni brenda Aneksit 11.4.

3.3.5.4 Kriteret e Përmasës për Habitate / Ekosisteme

Përmasa e ndikimit (impaktit) është kombinim i disa faktorëve, duke përfshirë këto:

Faqe 25 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




• Shtrirja hapësinore në të cilën përjetohet ndikimi;

• Kohëzgjatja e ndikimit dhe/apo shtrirja në të cilën përsëritet;

• Shkalla e fragmentimit të habitatit;

• Nëse është humbje e tërësishme ndaj gjurmës së Projektit apo zënie e përkohshme, që mund të ndreqet;

• Për ndryshime të tjera fizike (p.sh. ndaj ciklit hidrologjik), shkalla e ndryshimit; dhe

• Madhësia e gjurmës në kontekst të zonës më të gjerë të habitatit që ekziston.

Për ngjarje aksidentale, siç është shpërthimi, gjasshmëria që ngjarja të ndodhë në të vërtetë është pjesë e përmasës.

Kuadrati 3.3-1 Kriteret e Përmasës për Habitate/Ekosisteme

Ndikim i Përmasës së Madhe: Projekti (qoftë në vete, qoftë bashkë me projekte të tjera) mund të ketë efekt të pavolitshëm në integritetin e habitatit, duke ndërruar shumë në afat të gjatë veçoritë e tij ekologjike, strukturat dhe funksionet, në gjithë zonën apo në pjesën e tij më të madhe, që i mundësojnë atij ta mbajë habitatin, kompleksin e habitateve apo/dhe nivelet e popullsive të specieve që e bëjnë atë të rëndësishëm.

Ndikim i Përmasës Mesatare: integriteti i habitatit nuk do të preket në mënyrë të pavolitshme në afat të gjatë, mirëpo efekti ka gjasë të jetë domethënë në afat të shkurtër apo të mesëm për disa, nëse jo të gjitha, veçoritë e tij ekologjike, strukturat dhe funksionet. Habitati mund ta rimarrë veten, përmes regjenerimit natyror apo rimëkëmbjes, në gjendjen e tij në kohën kur është bërë studimi fillestar.

Ndikim i Përmasës së Vogël: nuk vlen asnjëra prej atyre që thuhen më sipër, mirëpo parashihen disa ndikime të vogla të shkallës së kufizuar, apo në disa elemente të habitatit, mirëpo habitati do të rimëkëmbet lehtësisht përmes regjenerimit natyror.

3.3.5.5 Skicimi dhe Klasifikimi i Habitatit

Habitatet kanë vazhduar të skicohen dhe të klasifikohen duke përdorur shtresa si pjesë të VNMS-së (Aneksi 4.1 – Harta e studimit hapësinor në terren). Kjo është bërë për të ruajtur konsistencën ndërmjet VNMS-së dhe VDH-së dhe për të ruajtur shkallën e klasifikimit të habitateve brenda korridorit prej 200 me dhe rripit të punës prej 38 m. Kur ka qenë i mundshëm mikro-klasifikimi i habitateve, këto habitate janë përfshirë po ashtu brenda vlerësimit në Tabelën 7.3-2, Tabela 7.3-4 dhe Tabela 7.3-6 në Seksionin 7.3. Janë paraqitur ndikimet e mbetura dhe lokacionet e tyre (shih Aneksin 11.2 - Harta e studimit hapësinor në terren). Nuk është ndërmarrë skicim shtesë i habitateve të reja si pjesë e këtij VDH-je.

Faqe 26 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




3.3.5.6 Speciet

Pesha/rëndësia e ndikimeve potenciale në habitatet është vlerësuar duke marrë parasysh faktorët në vijim:

• Përmasa e efekteve si pozitive ashtu edhe negative, përcaktuar nga intensiteti, denduria dhe shkalla e efektit në kohë dhe hapësirë;

• vulnerabiliteti/ndjeshmëria e habitateve apo specieve (receptori) nga ndryshimet e shkaktuara nga zhvillimi;

• Aftësia për t’u rimarrë, duke marrë parasysh si fragjilitetin ashtu edhe qëndrueshmërinë;

• Vlerën, në kuptim të ruajtjes së natyrës dhe të ekologjisë, të receptorëve të prekur duke përfshirë speciet, popullsitë, komunitetet, habitatet dhe ekosistemet.

3.3.5.7 Kriteret e ndjeshmërisë / vulnerabilitetit të specieve

Kriteret e ndjeshmërisë / vulnerabilitetit janë paraqitur në Tabelën 2, Aneksi 11.4 dhe pasqyrojnë kritere të ngjashme me ato që janë përdorur si pjesë e vlerësimit kryesor.

Kriteret e Përmasës për Speciet

Përmasa e ndikimit (impaktit) është kombinim i disa faktorëve, duke përfshirë këto:

• Shtrirja hapësinore në të cilën përjetohet ndikimi;

• Shkalla në të cilën preket habitati në të cilin mbështeten speciet (siç është vlerësuar te ‘Habitatet’ më lart);

• Popullsia apo përpjesëtimi i saj që preket;

• Kohëzgjatja e ndikimit dhe/apo shkalla në të cilën përsëritet;

• Përmasa e aspektit (zhurma, drita, numri i lëvizjes së automjeteve)

• Madhësia e gjurmës në kontekst të hapësirës më të gjerë në të cilën jeton një specie;

• Shkalla e ndikimit që shkaktohet p.sh. në cilësinë e ujit;

• Shkalla në të cilën futet në mjedis një veçori e re fizike apo kimike, p.sh. madhësia e një strukture apo toksiciteti i një lënde kimike.

Kriteret që janë përdorur për të vlerësuar përmasën e ndikimit ekologjik (bazuar në Duinker dhe Beanlands, 1986) paraqitet më poshtë.

Faqe 27 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Kuadrati 3.3-2 Kriteret e Përmasës • Një Ndikim i Përmasës së Madhe prek një popullsi të tërë apo specie në tërësi në përmasë të mjaftueshme për

të shkaktuar rënie të bollshme dhe/apo ndërrim në përndarje përtej të cilës rekrutim i natyrshëm (riprodhimi, imigrimi nga zonat e paprekura) nuk do t’i kthejë atë popullsi apo specie, apo ndonjë popullsi apo specie që varen prej saj, në gjendjen e dikurshme brenda disa brezash. Një ndikim i përmasës së madhe ndaj një specieje mundet po ashtu të prekë në mënyrë të pavolitshme integritetin e një vendndodhjeje, habitati apo ekosistemi. Një ndikim dytësor i përmasës së madhe mund të prekë po ashtu përdorimin e burimeve komerciale apo të jetesës (psh. peshkoret) në shkallën që preket në afat të gjatë mirëqenia e përdoruesit.

• Një Ndikim i Përmasës së Mesme prek një pjesë të popullsisë dhe mund të sjellë ndryshim të bollshëm dhe/apo përndarje në një apo më shumë breza*, por nuk e kërcënon integritetin e asaj popullsie apo të cilësdo popullsi që varet prej saj. Një ndikim i përmasës së mesme mundet po ashtu të prekë funksionin ekologjik të një vendndodhjeje, habitat apo ekosistem, pa e prekur në mënyrë të pavolitshme integritetin e tij/saj të tërësishëm. Shkalla e pasojës është po ashtu e rëndësishme. Një ndikim i përmasës së mesme i shumëzuar në një zonë të gjerë do të konsiderohet si e madhe. Një efekt afatshkurtër në mirëqenien e përdoruesve të burimit mundet po ashtu të përbëjë ndikim të mesëm dytësor.

• Një Ndikim i Përmasës së Vogël prek një grup specifik të individëve të lokalizuar brenda një popullsie brenda një periudhe të shkurtër (një brez * apo më pak), mirëpo nuk prek nivele të tjera trofike apo vetë popullsinë.

• *Këta janë breza të specieve/bimëve që janë në shqyrtim, dhe jo breza njerëzore.

Faqe 28 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




4 PËRSHKRIMI I PROJEKTIT

Përshkrimi i përgjithshëm i projektit është parashtruar më lart në Seksionin 1.1 Sfondi. Detajet e tjera të elementeve specifike të projektit që ka gjasë të shkaktojë ndikime në vendndodhjet e përcaktuara dhe interesat e tyre kualifikues përmenden me listë më poshtë (shih Seksionin 4 – Përshkrimin e Projektit nga VNMS-ja kryesore). Detajet e sakta nuk janë ende në dispozicion për të gjitha elementet e Projektit, siç është traseja e finalizuar e lidhjes në rrjet për SK03; detajet e tilla do të përditësohen kur të vihet në dispozicion informacioni. Pa këtë informacion janë bërë disa supozime për këtë vlerësim, duke përfshirë rripin e punës për lidhjet në rrjet, që do të jetë 38 m i gjerë.

4.1 Ndërtimi i Tubacionit

Aktivitetet e mëposhtme do të mund të kishin efekt potencialisht të dëmshëm në vendndodhjet përcaktuara nëpër të cilat kalohet apo që gjenden afër zonës së projektit në Shqipëri.

Shënimi dhe pastrimi i Rripit të Punës: Gjerësia e zonës që nevojitet për ndërtimin e tubacionit do të variojë simbas kushteve që lidhen me specifikat e vendndodhjes. Në përgjithësi rripi i punës (duke përfshirë rripin e sigurisë) do të jetë i gjerë 38 m me një rrip mbrojtës të tubacionit (RRMT) që është 8 m i gjerë (Rripi i Reduktuar i Punës) dhe në zona të modifikimit të kreshtës rripi i punës do të reduktohet më tej në 16 m. Përgatitja e rripit të punës do të konsistojë nga pastrimi dhe nivelimi. Pastrimi do të përfshijë heqjen e të gjitha strukturave, drunjve, shkurreve, kulturave bujqësore dhe currave brenda rripit të punës që janë vënë në dispozicion nga pronari. Trungjet e drunjve dhe rrënjët në korridor që pengojnë punën e makinës për çelje të korridorit do të hiqen po ashtu.

4.1.1 Heqja e dheut të sipërm

Dheu i sipërm do të hiqet brenda gjerësisë së rripit të punës, duke u përpjekë me kujdes që të mos demolohet struktura e dheut të sipërm, duke përdorur ekskavatorë me kova të rrafshëta dhe me gjerësi 2 m / 3 m për ta shkoqur dheun e sipërm dhe për ta vënë mënjanë anës së rripit të punës. Qëllimi është të parandalohet ngjeshja e dheut të sipërm dhe për ta mbajtur mënjanë për përdorim të sërishëm pas instalimit të tubacionit.

Në qoftë se kërkohet vënie mënjanë e dheut të sipërm në afat të gjatë, atëherë në grumbujt e dheut do të mbillen bimë me rrënjë të thella për mbrojtje.

4.1.2 Nivelimi

Në situatë tipike, korridori i punës nivelohet me pajisje si buldozerë dhe motorë nivelues deri në gjerësinë e nevojshme për ndërtim (maksimum 38 metra) për të siguruar hapësirë efikase të punës për të gjitha ekipet e punës që do të pasojnë. Korridori i punës do të përgatitet pak a

Faqe 29 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




shumë si një rrugë e pashtruar. Megjithatë, nivelimi do të jetë më i paktë sesa ai që nevojitet për një rrugë, sepse pajisjet e ndërtimit mund të kalojnë nëpër terren më të pjerrët dhe të pasheshuar më lehtë sesa automjetet e udhëtarëve. Do të ketë minimum prerjesh në zonat e niveluara për të lehtësuar rikthimin e korridorit pas përfundimit të periudhës së ndërtimit.

4.1.3 Hapja e kanalit

Kanali i tubacionit do të rrëmihet deri në një thellësi ashtu që mbi tubacion të mbetet një thellësi minimale prej 1.0 m për kalim të papenguar të trafikut, për punët bujqësore dhe për punët në pylltari, pa dëmtuar kabllo dhe tubacion të palëve të treta. Thellësi mbi tubacion prej 1.2 – 1.5 m parashihen për trafik të rëndë dhe në fushat bujqësore me përdorim intensiv, ku ka lërim të thellë dhe fusha të ujitjes, ndërsa thellësi prej 1.5 m do të sigurohet mbi tubacion për kalime në lumenj, përrenj, rrugë, zona industriale dhe të banimit. Gjerësia e kanalit do të përcaktohet si funksion i thellësisë, për të shmangur çdo jostabilitet. Do të mundësojë instalim të lehtë të tubacionit pa e dëmtuar mbështjellësin e jashtëm.

Hapja e kanalit do të bëhet me ekskavatorë. Do të gërmohet edhe më thellë me ekskavatorë në qoftë se ka nevojë për të mundësuar kalimin e tubacionit rrëzë dhe maje malit, në kalime të lumenjve, në kalime të rrugëve, dhe në kalime hekurudhore. Disa ekskavatorë do të vihen në punë në të njëjtën kohë.

Në përgjithësi shkëmbi do të gërmohet duke përdorur pistoletë minatori; megjithatë, mund të jetë i nevojshëm minimi në vendet më të vështira, nëse nuk ekzistojnë kufizime për shkak të zhurmës dhe pluhurit që krijon.

Është e mundshme që të ketë nevojë të dehidratohet kanali, në qoftë se toka është shumë e lagësht. Uji do të drejtohet kah përrenjtë, lumenjtë apo kanalet e ujitjes, dhe kjo do të bëhet në ujdi me autoritetet relevante.

4.1.4 Minimi

Minimi kërkohet në terren të fortë ku nuk janë efektive metodat tradicionale për hapje të kanalit. Përmban përdorimin e kontrolluar të eksplozivëve (apo metoda të tjera piroteknike me presion të gazit apo procese plazma) për të rrëmihur, shembur apo larguar shkëmbin. Dyshekë për minim (angl. blasting mats) vendosen zakonisht mbi plasjet për të absorbuar energjinë që lirohet dhe për të reduktuar pluhurin dhe zhurmën që lëshojnë.

4.1.5 Mbushja (me material/dhé)

Materiali mbushës do të vendoset normalisht mbi tubacion menjëherë pasi që seksioni i tubacionit të jetë ulur në kanal dhe të jetë rilevuar. Materiali mbushës do të ngjeshet në shtresa. Do të përdoren buldozerë për të kthyer materialin e vënë mënjanë, që ishte hequr nga kanali,

Faqe 30 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




sërish në kanal për ta mbuluar tubacionin. Në zona që përmbajnë sasi të mëdha të shkëmbit, material tjetër i zgjedhur mund të shtohet për të vendosur shtresën e parë të mbulesës mbi tubacion, ose mund të sillen makina speciale mbushëse për të situr gurët nga materialin mbushës para se ky i fundit të përdoret për mbushje. Do të punohet me shumë kujdes me mbushjen nistore për të shmangur dëmtimin e mbështjellësit gjatë procesit të mbushjes. Mbasi që të jetë vendosur materiali i kontrolluar mbi tubacion, përzierja tjetër e dheut dhe e gurëve do të kthehet në kanalin e hapur për të kryer mbushjen.

4.1.6 Kalimet nëpër Lumenj dhe Përrenj

Traseja e tubacionit kalon nëpër një numër të konsiderueshëm të lumenjve në gjatësinë e vet brenda Shqipërisë. Kalimet nëpër përrenj do të ndërmerren nëpërmjet metodës së prerjes së hapur të lagësht, ndonëse një numër lokacionesh kyçe do të përdoren metoda të tjera. Metodat e prerjes së hapur të lagësht kërkojnë një kanal të hapur nëpër vijën e ujit. Kanali formësohet sipas stabilitetit të dheut dhe është aq i thellë sa nevojitet për të siguruar mbulesën minimale për tubacionin pasi të instalohet tubacioni. Sipërfaqja (shtrati i lumit ose i përroit) pastaj kthehet në gjendjen e tij të parë mbasi që të mbushet kanali. E metë kryesore e teknikës së prerjes së hapur është se në sistemet akuatike, hapja e kanalit me prerje të hapur mund të prodhojë një puls të sedimentit të pezulluar që mund të mbërrijë nivele që janë më të larta sesa përqendrimet e truallit. Metodat me prerje të hapur me rremë dhe me pendë e pompë (angl. the flumed and the dam and pump dry open-cut methods) janë zakonisht më pak ndërhyrëse për sa u përket përqendrimeve të larta të sedimentit dhe do të përdoren në lokacione kyçe përgjatë trasesë së tubacionit. Shpimi me Drejtim Horizontal (angl. Horizontal Directional Drilling, HDD) është një teknologji alternative që përdoret për të ndërfutur tubacionet nën zona sensitive dhe/apo për infrastrukturë. Në raste tipike, HDD-ja siguron një metodë kalimi stabile dhe pothuaj pa nevojë për mirëmbajtje, me pak apo fare hiç trazim të shtratit të përroit apo të lumit. Informacioni gjeologjik për vendndodhjen është i rëndësishëm për sukses pasi që dherat kohezive janë ideale për procesin HDD, ndërsa material i madh i thërrmueshëm (zhavorr, gur kalldrëmi, blloqe erratike) paraqesin rrezik për procesin, sepse nuk janë po aq stabilë. Po qe se përdoren fluide për shpim gjatë HDD-së, ka rrezik të derdhjes dhe prandaj të ndikimeve të mëpastajme për sipërfaqen dhe ujin e tokës. Përdorimi i HDD-së është duke u shqyrtuar tani nga ekipi projektues në Shqipëri dhe po merren në shqyrtim 10 vendndodhje për këtë teknikë, të gjitha prej tyre në Lumin Osum apo në degët e para të këtij lumi.

Do të vihen në zbatim masa adekuate mbrojtëse në gjithë vendkalimet nëpër lumenj dhe përrenj, duke përfshirë parandalimin e jostabilitetit dhe erozionin e brigjeve të lumit, kufizim të automakinave nëpër vijat e ujit dhe bllokim të rrjedhjes nga korridori punues dhe përdorim të barrierave të sedimentit (siç flitet më gjerësisht në VNMS Seksioni 4 – Përshkrimi i Projektit dhe Seksionin 8 – Vlerësimi i Ndikimeve dhe të Masave Zbutëse, ku përmendet një listë e masave zbutëse).

Faqe 31 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




4.1.7 Pastrimi dhe Restaurimi

Pas përfundimit të mbushjes së një gjatësie të dhënë të tubacionit, do të fillojë operacioni i restaurimit. Dheu i sipërm i larguar do të kthehet në rripin e punës. Do të restaurohen konturat fillestare të tokës sa më shumë që të jetë e mundur. Si pjesë e procesit të restaurimit, do të hiqen po ashtu edhe të gjitha kalimet për qasje në pajisje. Do të stabilizohen brigjet e lumenjve aty ku është e domosdoshme, dhe do të restaurohen, dhe do të ndodhë rehabilitim gradual me qëllim që zona të kthehet në gjendjen e kohës kur ishte e patrazuar.

Të gjitha dëmet, duke përfshirë ato në sistemin e kullimit dhe të ujitjes, do të rivendosen në marrëveshje me pronarin; e njëjta gjë vlen për dëmet në rrugët publike dhe në gjurmët bujqësore. Aktivitetet bujqësore, siç janë lërimi dhe kullotja, mund të vazhdojnë pas ndërtimit brenda rripit të sigurisë prej 8 m; ndërkaq, nuk do të lejohet mbjellja e drunjve mbi tubacion. Tubacioni po ashtu do të shenjohet në mënyrë që të mund të inspektohet nga toka dhe ajri.

4.2 Puna dhe Mirëmbajtja

Pasi që tubacioni të mbulohet në gjithë gjatësinë e vet, nuk parashihen ndërhyrje ndaj mjedisit dhe prandaj as ndikime gjatë punës normale.

Në lidhje me mirëmbajtjen, sistemi i TAP-it do të monitorohet dhe mirëmbahet për të siguruar që sistemi, siç është projektuar, ndërtuar dhe testuar, ‘të kryejë punë’ (angl. fit for purpose) gjatë gjithë jetëgjatësisë së projektuar, si dhe të minimizojë rrezikun mjedisor dhe njerëzor. Në përgjithësi, inspektimi i tubacionit, kontrolli i funksionit dhe monitorimi i gjendjes do të përdoren për të parashikuar probleme me sistemin dhe të mundësojnë ndreqjen e tyre në kohën e duhur.

Nuk parashihet se do të ketë ndikime domethënëse në mjedisin biologjik brenda zonave të përcaktuara nëpërmjet punës dhe mirëmbajtjes nëpërmjet aktiviteteve të drejtpërdrejta të projektit. Megjithëkëtë, ka gjasë që ndikime të tërthorta në mjedis, si rezultat i qasjes së përmirësuar për druvarët në biotopin CORINE Vithkuq-Ostrovice, do të mund të shkaktojnë ndikime që do të shtrihen në fazën operacionale të projektit.

4.3 Nxjerrja nga puna

Në mbarim të jetës së vet të dobishme, tubacioni dhe objektet përcjellëse do të nxirren nga puna në mënyrë të sigurt dhe me konsideratë të duhur për mjedisin, si dhe për legjislacionin përkatës që mbizotëron në kohën e nxjerrjes nga puna. Të gjitha ndërtesat do të çmontohen dhe vendndodhjet do të rivendosen. Materialet do të riciklohen kur është e mundshme.

Tubacioni do të pastrohet, do të mbushet me material të përshtatshëm (p.sh. rërë) për të parandaluar animin kur të shembet tubacioni dhe të lihet në tokë.

Nuk parashihet se do të ketë ndikime domethënëse në speciet dhe habitatet brenda zonave të përcaktuara si pjesë e punëve për nxjerrje nga puna.

Faqe 32 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




4.4 Siguria dhe Ngjarjet Jorutionore

Sistemi i Gazsjellësit TAP do të transportojë gaz natyror që është shumë i ndezshëm dhe do të transportohet si lëndë e mbajtur nën presion. Falë niveleve të larta të standardeve evropiane dhe ndërkombëtare të sigurisë dhe teknologjisë moderne (më të fundit), transportimi i gazit natyror mund të konsiderohet operacion shumë i sigurt. Në dekadat e kaluara incidentet janë reduktuar në nivele shumë të ulëta falë përmirësimit të vazhdueshëm të standardeve dhe normave e praktikave për projektim të tubacioneve dhe punë e mirëmbajtje. Kjo dëshmohet me të dhënat statistikore të mëposhtme.

Gjatë zhvillimit të tubacionit dhe infrastrukturës përcjellëse, Projekti ka kërkuar të evitojë dhe të minimizojë rreziqet nga ngjarje jorutinore nëpërmjet trasimit të tubacionit (pipeline routing) dhe vendndodhjes së stacioneve të kompresorëve nëpërmjet projektimit teknik të sistemit dhe të komponentëve të tij. Kjo ka marrë në shqyrtim kërkesat kombëtare shqiptare, standardet evropiane, praktikën më të mirë industriale ndërkombëtare dhe kërkesat e PR3-shit (Parandalimi i Ndotjes)dhe PR4 (Siguria Shëndetësore e Komunitetit) të BERZH-it si dhe Udhëzimet relevante të IFC EHS-së. Nëpërmjet këtyre ekspertizave dhe vlerësimeve, janë identifikuar masat më të përparuara dhe janë inkorporuar në Projekt (Seksioni 4 – Përshkrimi i Projektit të VNMS-së).

Një Vlerësim Kuantitativ i Rrezikut (VKRR) [Quantitative Risk Assessment, QRA] do të bëhet për këtë Projekt pas fazës projektuese për të identifikuar ngjarje jorutinore që ndërlidhen me punën e Projektit TAP.

Do të vihen në zbatim masa si standard për këtë projekt, duke përfshirë mbrojtje të integritetit të tubacionit, zbulim të rrjedhjes në tubacion, siguri të stacionit të kompresorit, zbatim të një plani të derdhjes dhe përfundim të një VKRR-je të detajuar. Mbas këtyre masave është konstatuar se Projekti do të ishte brenda gamës së kritereve të politikave të TA AG-së (shih VNMS për detajet).

Faqe 33 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




5 PROCESI I INCIZIMIT 5.1 Hyrje

Gjatë VNMS-së, janë identifikuar gjashtë vendndodhje kyçe me rëndësi evropiane për ruajtje të natyrës në Shqipëri, qo do të mund të prekeshin potencialisht nga Projekti TAP (shih Figurën 5.1-1) :

• Zonë me Interes të Veçantë për Ruajtje/Konservim (ZIVR) Liqeni i Prespës - Mali i Thatë, kandidaturë për vendndodhje Emerald Site/vendndodhje Ramsar;

• ZIVR Laguna e Karavastasë, kandidaturë për vendndodhje Emerald /vendndodhje Ramsar;

• ZIVR Morava, kandidaturë për vendndodhje Emerald dhe Biotop CORINE;

• ZIVR Tomori, kandidaturë për vendndodhje Emerald dhe Biotop CORINE;

• Biotop CORINE Vithkuq-Ostrovicë Biotop CORINE;

• Biotop CORINE Grykëderdhja e Semanit-Pishë.

Figura 5.1-1 Zona të Përcaktuara dhe të Mbrojtura brenda afërsisë me Projektin TAP

Shënim: Blu e çelët – ASCI kandidatura për Emerald; Blu e hijezuar – biotope CORIN; e blertë– Rezervat Natyror, Rezervat Natyror i Menaxhuar apo Park Natyror.*Kufiri i përditësuar i Parkut Kombëtar Tomori (nga korriku i vitit 2012) nuk është ende në dispozicion në GIS për ta përfshirë në këtë figurë..

Burim: ERM 2012

Laguna e Karavastase zona Ramsar/zona kandidate Emerald ZIVR (Zona kandidate Emerald, Zona Ramsar e Parkut Kombetar Ekzistues)

Grykederdhja e Semanit- Pishe Poro Biotopet Corine (Rezerve natyrore e propzuar e menaxhuar dhe Biotopet Corine ekzistuese)

Tomori Vend Kandidat Emerald ZIVR (Zona Emerald e propozuar & Parku Kombetar i Propozuar)

Vleresimi i duhur

Zona kandidate Emerald ZIVR Morava dhe Biotopet Corine ( Zona Emerald kandidate & Zona e peisazhit te mbrojtur te propozuar)

Liqeni i Prespes - Mali i Thate (Zone kandidate Emerald, Parku kombetar ekzistues dhe Ramsar)

Biotopet Corine Vithkuq-Ostrovice (Zone peisazhi e mbrojtur e propzuar dhe Biotopet Corine ekzistuese

Sqarimi me Autoritetet

Rezerva Natyrore e menaxhuar Bogova Rezerve natyrore e

menaxhuar Cangonji

Legjenda

Faqe 34 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Si pjesë e procesit të vlerësimit, është ndërmarrë konsultim me autoritetet përkatëse më 8 shkurt 2012 (shih Seksionin 3.3.3). Si pjesë e këtij ushtrimi të konsultimit, të gjitha vendndodhjet e përmendura (si edhe vendndodhjet e mbrojtura në nivel kombëtar në Bogovë dhe Cangonji) janë diskutuar dhe ZIVR Liqeni i Prespës - Mali i Thatë, kandidaturë për vendndodhje Emerald Site/vendndodhje Ramsar, ZIVR Laguna e Karavastasë, kandidaturë për vendndodhje Emerald Site/vendndodhje Ramsar, dhe Rezervatet Natyrore Cangonji dhe Bogova, janë përjashtuar nga nevoja për një studim të plotë, pasi që ‘është konstatuar se “nuk ka gjasa për efekt domethënës” për shkak se gjenden në hapësirë mjaft larg nga Projekti TAP dhe kështu përjashtohen ndikime domethënëse. Përveç kësaj, nga ky proces konsultimi është konfirmuar se kufiri i kandidaturës për vendndodhje Emerald për Tomorin është rishikuar dhe se do të propozohej një kufi i ri në qershor të vitit 2012. Kufiri i ri do të vendosej më në veri dhe në lindje (në përputhje me zonat e Parkut Nacional dhe Biotope CORINE), që do të thotë se edhe ky po ashtu do të përjashtohej nga mundësia për ndonjë ndikim domethënës nga Projekti TAP.

Për të trija vendndodhjet që janë përjashtuar nga vlerësimi i plotë janë mbledhur të dhëna plotësuese dhe është bërë një vlerësim i nivelit të lartë për ta përshkruar më tej procesin e incizimit. Ky informacion paraqitet në Seksionet 5.2 deri 5.4 më poshtë.

Të tri vendndodhjet e tjera preken drejtpërdrejt nga traseja e tubacionit. Pa informacion të mëtejmë mbi veçoritë e vendndodhjeve dhe ndikimet potenciale mbi to nuk mund të nxirrej konkludimi në fazën e incizimit se nuk do të ketë ndonjë efekt domethënës dhe, prandaj, kërkohet ndjekja e metodologjisë VDH, ‘Vlerësim i Duhur’, për këto vendndodhje.

Një përshkrim i hollësishëm i vendndodhjeve jepet në Seksionin 6 ndërsa vlerësimi paraqitet në Seksionin 7.

5.2 ZIVR Liqeni i Prespës - Mali i Thatë, kandidaturë për vendndodhje Emerald /vendndodhje Ramsar

Liqeni i Prespës - Mali i Thatë (ZIVR) është pjesë e Parkut Tejkufitar të Prespës që është një

zonë e mbrojtur e profilit të lartë, të cilën e ndajnë Greqia, IRJ e Maqedonisë dhe Shqipëria.

Rajoni i Parkut të Prespës konsiderohet entitet ekologjik me rëndësi globale dhe është cilësuar si

një nga 24 “tullat ekologjike” madhore të Evropës. Megjithëkëtë, Liqeni i Prespës - Mali i Thatë

(ZIVR) dhe Parku Kombëtar nuk do të preken as drejtpërdrejt as tërthorazi nga Projekti TAP.

Kufijtë e ZIVR-it dhe parkut kombëtar të Liqenit të Prespës bien më së afërmi në 3.1 km nga

Projekti TAP në PK 19. Shqyrtimi i literaturës dhe studimet e mëhershme për mishngrënësit e

mëdhenj (ariu i murrmë [Ursus arctos], ujku [Canis lupus] dhe rrëqebulli [Lynx lynx]) lënë të

kuptohet se nuk ka dëshmi të një biokorridori ndërmjet Malit Morava dhe Malit të Thatë, që do të

ndërpritej nga ndërtimi i tubacionit.

Faqe 35 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Figura 5.2-1 Zonat e Përcaktuara Liqeni i Prespës - Mali i Thatë

Burime: ERM dhe MMPAU 2012

Pasi që pjesa më e madhe e trasesë së tubacionit kalon nëpër tokë bujqësore (mozaik i fushave bujqësore kultivuar me kultura vjetore dhe shumëvjeçare, pemishte dhe vreshta), ndikimet si efekte të tërthorta në specie për shkak të efekteve të barrierave, fragmentimit, etj., për speciet brenda kësaj vendndodhjeje apo për ato specie që lëvizin ndërmjet Malit të Thatë dhe Moravës (nëse ndodh kjo) do të jenë të përkohshme dhe të papërfillshme apo minore. Është konkluduar se nuk ka gjasë për ndonjë efekt domethënës.

5.3 ZIVR Laguna e Karavastasë, kandidaturë për vendndodhje Emerald /vendndodhje Ramsar

Laguna e Karavastasë – Vendndodhje Ramsar dhe ZIVR ndodhet ndërmjet grykëderdhjeve të lumenjve Semani dhe Shkumbin. Më 2008 kufiri i zonës së Parkut Kombëtar Divjakë-Karavasta është zgjeruar më tutje në jug, duke përfshirë edhe pjesën veriore të grykëderdhjes së Semanit. Ky kompleks është ndër sistemet lagunore më të rëndësishme në Shqipëri dhe po ashtu i rëndësishëm në një kontekst rajonal. Përmban një numër tipash të habitatit dhe mbështet

Zona e propzuar Emerald e Prespes (Shtator 2011) Biotopet Corine Parku Kombetar i Prespes (*) Korridori 500m Gjurma e tubacionit (gusht 2012)

Legjenda

Shenim: *Bazuar ne te dhenat e Autoriteteve Shqiptare (8 shkurt 2012)

Faqe 36 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




rregullisht numër të madh dhe diversitet të gjerë shpendësh uji. Është po ashtu e vetmja vendndodhje e folesë së pelikanit kaçurrel (Pelecanus crispus) përgjatë bregdetit të Shqipërisë.

Figura 5.3-1 Zona të Përcaktuara të Lagunës së Karavastasë

Burimi: ERM dhe MMPAU 2012

Vendndodhja e ZIVR Laguna e Karavastasë, kandidaturë për vendndodhje Emerald /vendndodhje Ramsar, më së shumti i afrohet zonës së Projektit TAP në zbarkim te deti. Integriteti i Lagunës së Karavastasë dhe vendndodhjes Ramsar, prandaj, nuk do të preket në

Zona e propozuar Emerald e Karavastase (Shtator 2011) Biotopet Corine Parku Kombetar Divjake-Karavasta(*) Korridori 500m Gjurma e tubacionit (Gusht 2012)

Shenim: *Bazuar ne te dhenat e Autoriteteve Shqiptare (8 Shkurt 2012)

Legjenda

Faqe 37 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




mënyrë të drejtpërdrejtë apo të tërthortë nga TAP-i, si në periudhën e ndërtimit ashtu edhe të punës. Gjatë periudhës së çeljes (shkurt-korrik) pelikani kaçurrel (Pelecanus crispus) (një nga interesat kualifikues të vendndodhjes Ramsar) mbetet në Karavasta dhe nuk përdor asnjë nga lagunat lokale në veri dhe në jug të trasesë së Tubacionit (laguna e Gjemisë dhe Laguna e Petritit). Përveç kësaj, nuk ka përdorim jashtë stinës së çeljes, gjatë shpërndarjes, mbasi që këto dy laguna të vogla dhe të cekëta nuk ofrojnë habitat të përshtatshëm për pelikanët. Specie të tjera që ndërlidhen me Lagunën e Karavastasë mund të përdorin laguna lokale te tubacioni si dhe te plazhi/bregu i parë (siç është veneruar me speciet shtegtare, siç janë Charadrius alexandrines, të cilat gjenden në plazh/breg të parë). Mirëpo, nuk ka gjasë që punimet, që do të jenë kalimtare në natyrë dhe do të kenë gjurmë minimale, të shkaktojnë ndikime domethënëse tek speciet, madje edhe në qoftë se disa syresh do të përdorin laguna që gjenden afër zonës së projektit. Është konkluduar prandaj se nuk ka gjasë të ketë efekt domethënës në vendndodhje apo në interesat e saj kualifikuese.

5.4 Tomori – ZIVR kandidaturë për vendndodhje Emerald dhe Biotop CORINE

Kjo është zona më e rëndësishme në pjesën jugore kontinentale te vendit për sa i përket pasurisë së biodiversitetit. Është vendndodhja më e pasur në vend për sa u përket specieve fitologjike endemike dhe nënendemike. Ajo mbështet një llojllojshmëri të habitateve: kullota dhe livadhe alpine dhe subalpine, dhe pyje pishe (Pinus) dhe ahu (Fagus). Një Zonë e Rëndësishme për Zogj (ZRZ) (angl. Important Bird Area, IBA ) dhe bioqendër për gjitarë të mëdhenj, si ariu i murrmë (Ursus arctos), ujku (Canis lupus) dhe të tjerë. Përveç natyrës së saj, peizazhit dhe vlerave shkencore, zona ka vlera kulturore, historike dhe fetare që së bashku ofrojnë mundësi të mëdha për turizëm të qëndrueshëm/ zhvillim të ekoturizmit. Një pjesë e vogël e këtij ekosistemi malor është shpallur si zonë e mbrojtur, Parku Kombëtar i Tomorit (PK), kategori II sipas Unionit Ndërkombëtar për Ruajtje të Natyrës (UNRN) [International Union for Conservation of Nature IUCN] (4.000 ha, sipas Vendimit të Këshillit të Ministrave (VKM) nr.. 102, datë 15.01.1996). Mirëpo, në korrik të vitit 2012 kufiri i PN aktual është zgjeruar zyrtarisht, ndërsa kufiri i ri ka 24.723 ha (Vendim i Këshillit të Ministrave [VKM] nr. 472 18.07.2012).

Aplikimi pilot për Emerald në Shqipëri (viti 2002-2008) ka propozuar PK Tomori ekzistues dhe të përditësuar si kandidaturë për ZIVR, për përfshirje në rrjetin ekologjik EMERALD. Mirëpo, kufijtë e ZIVR Tomori të përcaktuar tani nuk korrespondojnë dhe përfshijnë kufijtë ekzistues dhe të përditësuar të PK Tomor apo të Biotopit CORINE Tomorr-Kulmak. Pas konsultimeve me MMPAU-në nga shkurti i vitit 2012 dhe më vonë në tetor 2012 është konstatuar se kufiri aktual për këtë kandidaturë vendndodhjeje Emerald, siç është paraqitur në Këshillin e Evropës më 2012, do të rishikohet. Merret vesh se kufiri i përditësuar nuk do të gjendet brenda zonës së Projektit TAP dhe do të jetë i ngjashëm apo do të ndjekë saktësisht atë të kufirit të përditësuar të Parkut Kombëtar. Strategjia e Biodiversitetit dhe Plani i Veprimit (SBPV) (NEA, 1999) [angl.

Faqe 38 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




The Biodiversity Strategy and Action Plan (BSAP) (NEA, 1999)1 ka bërë propozimin për të zgjeruar kufijtë ekzistues të PK Tomori nga 4.000 ha në 28.000 ha dhe, siç thuhet më lart, kjo tashmë ka ndodhur (ndonëse madhësia përfundimtare është zvogëluar ca).

Figura 5.4-1 më poshtë tregon kufirin aktual të ZIVR Tomori, siç i është paraqitur Këshillit të Evropës në vitin 2011, si dhe kufirin e propozuar të përditësuar të ZIVR (siç është dhënë nga MMPAU në shkurt të vitit 2012) që është kryesisht i njëjtë më kufirin e përditësuar së voni të PK-së. Mbasi nuk ekziston aktualisht një shtresë e Sistemit të Informacionit Gjeografik (SIGJ) [angl. Geographical Information System, GIS] për kufirin e përditësuar të PK-së, është mbajtur kufiri zanafillor i PK-së dhe Biotopi CORINE Tomorr-Kulmak është përfshirë gjithashtu. Është e qartë nga kjo figurë se sapo të përditësohet kufiri i ZIVR Tomori Projekti TAP nuk do të vendoset brenda cilësdo nga zonat e përcaktuara të ndërlidhura me kompleksin Tomorr-Kulmak, duke përfshirë Parkun Kombëtar të përditësuar, Biotopin CORINE të finalizuar, apo ZIVR-in, dhe prandaj mund të konkludohet se nuk ‘ka gjasë të ketë efekt’ në vendndodhje si rezultat të Projektit TAP.

1 National Environment Agency (1999) Convention on Biological Diversity, Albania National Report, Biodiversity Strategy and Action Plan (BSAP) [konventa mbi Diversitetin Biologjik të Agjencisë Mjedisore Kombëtare (1999), Raporti Kombëtar për Shqipërinë, Strategjia e Biodiversitetit dhe Plani i Veprimit (SBPV)]

Faqe 39 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Figura 5.4-1 Zonat e Mbrojtura të Tomorit

Burim: ERM 2012

5.5 Përmbledhje e Incizimit

Ushtrimi i incizimit ka konkluduar se projekti ‘nuk do të ketë me gjasë efekt domethënës’ në ZIVR Liqeni i Prespës-Mali i Thatë ASCI, ZIVR Laguna e Karavastasë/ vendndodhje Ramsar dhe Tomori, kandidaturën për vendndodhje Emerald/Biotop CORINE dhe, prandaj, nuk nevojitet vlerësim i mëtejmë në këto vendndodhje, dhe as që është ndërmarrë.

Legjenda Propozimi i pare, Zona Kandidate Emerald Tomori (Shtator 2011) Biotopet Corine Tomorr-Kulmak Parku kombetar Mali iI tomorrit (Tomori) Propozimi i Tomorit si Zone kandidate Emerald Korridori 500m Gjurma e tubacionit (Gusht 2012)

Shenim: *Bazuar ne pergjigjen e Autoriteteve Shqiptare (8 shkurt 2012) ky version i perditesuar i Zones se propozuar Emerald do te modifikohet per t’iu pershtatur sa me mire Parkut Kombetar ekzistues dhe Biotopeve Corine

Faqe 40 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




6 VENDNDODHJET QË U NËNSHTROHEN ‘VLERËSIMIT TË DUHUR’ TË PLOTË 6.1 Hyrje

Ka tri vendndodhje të rëndësisë evropiane për ruajtje të natyrës, nëpër të cilat kalon traseja e tubacionit. Një nga vendndodhjet është një kandidaturë për vendndodhje Emerald Biotop CORINE (Morava) dhe dy janë vetëm Biotope CORINE (Vithkuq – Ostrovicë dhe Grykëderdhja e Semanit-Pishë Poro). Ky seksion e përshkruan secilën vendndodhje me rend, duke shfrytëzuar informacionin që është mbledhur nga studimi i tavolinës, konsultimi dhe studimi në terren. Përshkrimet japin të dhënat bazë mbi të cilat mund të ndërmerret vlerësimi i ndikimeve. Mbasi që vendndodhjet nuk janë vendndodhje Natura 2000, ato nuk kanë Objektiva të Ruajtjes/Konservimit si të tilla, mbi të cilat të bazohet vlerësimit; megjithatë, siç përshkruhet në Seksionin për Qasjen, ne kemi përdorur për sa ka qenë e mundur objektiva ekuivalentë për vendndodhjet për sa u përket habitateve dhe specieve të tyre për të mundësuar një vlerësim mbi integritetin që do ndërmarrë.

Ky seksion duhet të lexohet tok me fletët e të dhënave paraqitur në Aneksin 11.3, që paraqesin të dhëna që janë mbledhur nga secila pikë studimi që është ekzaminuar si pjesë e studimit VDH. Përveç kësaj, duhet të ekzaminohen edhe të dhënat bazë të VNMS-së, siç janë paraqitur në Seksionin 6 – Baza Kulturore, Sociale dhe Mjedisore si dhe Aneks 4 – Hartat Bazë dhe Raportet Fotografike të VNMS-së.

Duhet të vihet re se habitatet e identifikuara gjatë studimeve për VNMS-në, sikur edhe gjatë VDH-s, paraqiten në këtë seksion si Seksion 3.3.5.5.

6.2 Morava, kandidaturë për vendndodhje ZIVR Emerald dhe Biotop CORINE 6.2.1 Komponenta kyçe të Vendndodhjes së Përcaktuar Morava

Morava është mal me lartësi mesatare (rreth 1800 m) që paraqet një shtrirje të vargut të Malit Gramoz (rreth 2500 m) drejt veriut ndërmjet rrafshinës së Korçës dhe rrafshinës së Devollit. Janë përcaktuar tri zona të mbrojtura në Moravë: Rezervati Natyror i Menaxhuar (RNM) i Cangonjit (RNM, kategoria IV sipas kategorive menaxhuese të UNRN (angl.IUCN), e shpallur nga Rregullorja e Ministrisë së Bujqësisë dhe Ushqimit, nr.1, datë 27.07.1977, me një madhësi prej 250 ha), Parku Kombëtar Bredhi i Drenovës (PK, kategori II sipas UNRN, e shpallur nga VKM nr. 96, datë 21.11.1966, me një sipërfaqe prej1,380 ha), dhe Zona e Mbrojtur e Peizazhit (ZMP) të Nikolicës [Landscape Protected Area, LPA,] ZMP kategori V sipas UNRN, shpallur nga VKM nr.102, datë 15.01.1996, që ka madhësi prej 510 ha). Ka pak Monumente të tjera të Natyrës (MN) brenda Malit të Moravës.

Faqe 41 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Figura 6.2-1 Morava, Kandidaturë për Vendndodhje Emerald

Shënim: Kufiri i vendndodhjes CORINE dhe ai i Zonave të Mbrojtura Kombëtare mund të shihen në Figurën 5.1 për detaje të tjera. Burim: ERM 2012

Strategjia e Biodiversitetit dhe Plani i Veprimit – Shqipëria i vitit 1999 (NEA, 1999) ka propozuar që: Rezervati Natyror i Menaxhuar i Cangonjit (RNM), kategori IV sipas kategorive menaxhuese të UNRN-së, krahas me zona të tjera ekzistuese të mbrojtura si Parku Kombëtar Bredhi i Drenovës (PK, kategori II sipas UNRN-së, dhe ZPM Nikolica të vendosen bashkë brenda një zone të mbrojtur të rritur (rreth 30,000 ha), emërtuar “Cangonj – Bredhi i Drenovës –Nikolicë – Gramoz”, duke pasur statusin e Zonës së Mbrojtur të Peizazhit (kategori V simbas UNRN-së). Kjo do të ishte një Zonë e Mbrojtur Tejkufitare me rëndësi të veçantë për shkëmbim të elementeve të florës dhe faunës ndërmjet Shqipërisë dhe Greqisë, veçanërisht për mishngrënësit e mëdhenj, siç janë ariu (Ursus arctos) dhe ujku (Canis lupus). Studimet që janë kryer nga ARCTUROS, Greqi, me përdorim të telemetrisë (tragëzim me radio) kanë dëshmuar përdorim të kësaj zone Tejkufitare (Gramoz-Moravë-Gërmenj-Shelegure) nga arinjtë, që është konfirmuar me konsultë të drejtpërdrejtë nga ERM në vitin 2011 dhe prova në terren që janë marrë drejtpërdrejt

Gjurma e tubacionit (Gusht 2012) Korridori 500m Lume Kufiri kombetar Rrethet

Kampi Kantieri i tubacionit Stacioni i kompresorit Stacioni I valvulave te bllokimi

Rruge e re per tu ndertuar Per tu permiresuar per ndertim

Biotopet Corine Kandidate Emerald

Pika logjistike Rruget hyrese

Lidhja me rrjetin elektrik Legjenda

Faqe 42 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




në kufi. Pyje më lartësi të ndryshme1 të ahut (Fagus sylvatica), bredhit (Abies alba), të pishës së zezë (Pinus nigra), dhe të dushkut (Quercus sp.div) ofrojnë habitate të rëndësishme për mishngrënës të mëdhenj, thundrakët e mëdhenj, derrin e egër [Sus scrofa], kaprollin, [Capreolus capreolus]) dhe komunitete zogjsh të lidhura me pyje që rriten të vjetra, siç janë qukapikët (rendi Piciformes), sqepadrit (Sitta europaea), trishtilët (Parus spp.), etj. Shumë lloje të rralla dhe subendemike të bimëve paraqiten në këtë zonë. Peizazhi është i hapur dhe tërheqës, me potencial të madh për turizëm dhe projekte për zhvillim të qëndrueshëm.

Në kontekst të aplikimit pilot të Biotopit CORINE në Shqipëri (viti 1999-2001), zona e propozuar e mbrojtur e peizazhit “Cangonj – Bredhi i Drenovës –Nikolicë – Gramoz”, apo ZMP Morava është identifikuar dhe përfshirë si Biotop CORINE.

Në përputhje me aplikimin pilot të rrjetit EMERALD në Shqipëri (viti 2002-2008), i gjithë Mali Morava është propozuar si ZIVR (Zonë me Interes të Veçantë për Ruajtje) [ASCI, Area of Special Conservation Interest], dhe tani figuron si kandidaturë për vendndodhje EMERALD në Shqipëri.

Zona ekzistuese e mbrojtur që gjendet afër trasesë së tubacionit dhe mund të preket nga Projekti TAP është Rezervati Natyror i Menaxhuar (RNM) i Cangonjit (shih Figurën 5.1-1 dhe Aneksin 11.1 Hartën1-2). Ky rezervat gjendet në paramal të Malit të Moravës, Veri-Lindje, 17 km larg nga qyteti i Korçës dhe 10 km larg nga qyteza e Bilishtit. Madhësia e RNM-së Cangonji është rreth 250 ha. Gjeomorfologjikisht, ai gjendet në kodrina të buta, dhe ujërat e sipërfaqes mbarojnë në përroin kryesor që formon kufirin jugor të Rezervatit Natyror të Menaxhuar.

Dushkaja (Quercus) në RNM të Cangonjit është natyrore në origjinë, ndërsa llojet e tjera të drunjve, si pisha e zezë (Pinus nigra), gështenja (Castanea) dhe plepi (Populus), janë mbjellur / sjellë këtu. Gjatë viteve të para të të nëntëdhjetave, RNM Cangonji është dëmtuar nga aktiviteti njerëzor. Mirëpo, prej atëherë gjendja është përmirësuar gradualisht falë Shërbimit Pyjor të Bilishtit, që e administron Rezervatin.

6.2.1.1 Habitatet

Traseja e tubacionit nëpër vendndodhjen e Moravës (i propozuar si vendndodhje Emerald dhe zonë e mbrojtur e peizazhit) fillon në tokën bujqësore të fshatit Eçmenik, duke vazhduar rrugën përgjatë fushës së Devollit afër fshatrave Piluri, Vranisht dhe Cangonji (shih Figurën 6.2-1). Afër fshatit Cangonj kthehet kah jugperëndimi, për të vazhduar rrugën përgjatë fushës së Korçës dhe për të përfunduar në tokën bujqësore të fshatit Zemblak (Zoo-013). Pjesa më e madhe e tubacionit kalon nëpër tokë bujqësore dhe ndahet nga një numër i madh i pronarëve të tokave që kanë në pronësi copa të vogla toke. Vetëm një pjesë e vogël e korridorit kalon nëpër pyll (disa 1 Pyll i Lartë është term që përdoret për pyllin që rritet nga fara, pyll i rritur në mënyrë natyrore. Priret të përbëhet nga pyll multistrukturor me të gjitha moshat nga fidanet e reja deri te drunjtë e vjetër (veteranë) Ky është term i pranuar nën emërtimin ‘Pyll’ në Manuain për Interpretim të Habitateve të BE-së (korrik 2007) – Departamenti për Natyrën Mjedisore dhe Biodiversitetin të Komisioni Evropian (angl. EU Habitats Interpretation Manual (July 2007) - European Commission DG Environment Nature and Biodiversity)

Faqe 43 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




pishnaja të mbjella në shpate që priren të gërryhen vetëm sa për të stabilizuar rrëshqitjet e dheut) dhe shkurre që janë transferuar së voni në komunat e Cangonjit dhe Zemblakut. Në disa seksione kalon nëpër plantacione me molla dhe vreshta, shumica syresh të mbjella kohëve të fundit në tokë të braktisur të mbjellash. Disa shkurre të degraduara, kullota dhe plantacione me pishë të zezë (Pinus nigra) gjenden në zonën kodrinore ndërmjet fshatrave Cangonj dhe Zemblak (shih Figurën 6.2-2). Këto habitate nuk përfaqësojnë habitatet kyçe dhe zonën thelbësore të vendndodhjes ZIVR Morava dhe Biotopin CORINE, kështu që Projekti TAP nuk do të paraqesë ndonjë kërcënim ndaj integritetit ekologjik të vendndodhjes. Zona e studiuar ka lartësi prej 837.2 deri në 900 m mbi nivelin e detit (m.m.n.d).

Figura 6.2-2 Habitat brenda vendndodhjes Morava afër Zemblakut

Burim: Studimi VDH (prill 2012)

Habitatet dhe speciet evropiane me rëndësi evropiane të pranishme brenda vendndodhjes përbëjnë barasvlerësin e ‘Interesave Kualifikuese’ për qëllimet e këtij vlerësimi. Ato përshkruhen në seksionet në vijim.

Faqe 44 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Tabela 6.2-1 Lista e Tipave të Habitatit duke përfshirë ato të Aneksit I të Direktivës për Habitatet (92/43/EEC) që paraqiten në Moravë.

Kodi i Përkufizimit të Habitatit të BE-së

8220 Kodrina shkëmbore me silikate me vegjetacion kazmofitik

6520 Livadh malor sane

6510 Livadhe sane të ultësirave (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis)

72A0 Kallamishte (Phragmito-Magnocaricetea)

9170 Pyje shkoze (Galio-Carpinetum)

9530 *Pishnajë (sub-)mesdhetare me pisha endemike të zeza (Pinus nigra)

N/A- **Toka bujqësore

Shenja '*' dëfton tipa prioritarë të habitatit; '**' dëfton habitat joevropian.

Kodrina shkëmbore me silikate me vegjetacion kazmofitik (Kodi i Habitatit të BE-së: 8220).

Habitati përfaqësohet nga një habitat shumë i fragmentuar dhe i varfër me specie. Copa të vogla me mbulesë bimësh në shpate të eroduar, kësulore me shkëmbinj dhe vende me gurë, me një florë të specializuar, është mbulesa mbizotëruese e tokës në këtë habitat. Shumica e zonave të shkëmbit të zhveshur brenda kësaj zone të studiuar janë rezultat i humbjes së mbulesës së dikurshme vegjetative dhe janë shenja të degradimit dhe erozionit që ka marrë hov. Pjesë të mëdha të këtij tipi të habitatit po gërryhen aktivisht dhe mbështesin një mbulesë shumë të kufizuar vegjetacioni. Zonat më të gërryera janë ato që gjenden në segmentin ndërmjet fshatrave Cangonj dhe Zemblak. Speciet më të shpeshta të këtyre habitateve janë Juniperus oxycedrus, Stachelina uniflosculosa, Pyrus pyraster, etj. Ky habitat është në përgjithësi i vargër sa u përket specieve, me pak mbulesë vegjetacioni për shkak të kushteve specifike ekologjike. Si rrjedhojë, vlera botanike e vegjetacionit dhe e habitateve që hasen brenda zonës së studiuar është e vogël.

Livadh malor sane (Kodi i Habitatit të BE-së: 6520).

Disa zona të tokës së dikurshme bujqësore afër fshatrave Cangonj, Zemblak, që janë braktisur para 15-20 vitesh, tani mbështesin një përzierje gjysmënatyrore të specieve. Këto zona mbështesin një florë më pak të llojllojshme sesa kullosa natyrore e ultësirës dhe u nënshtrohen shpesh kullotjes intensive apo kositjes për ushqim të bagëtisë. Në përgjithësi kullosat mbizotërohen nga Chrysopogon gryllus, përcjellë prej Alyssum alyssoides, Bromus erectus, Avenula pratensis, Arrhenatherum elatius, Trisetum flavescens, Pimpinella major, Centaurea jacea, Crepis biennis, Knautia arvensis, dhe Tragopogon pratensis.

Pyje shkoze (Galio Carpinetum) (Kodi i Habitatit të BE-së: 9170).

Ky tip habitati, që mbizotërohet përgjithësisht nga Carpinus orientalis, shtrihen në një pjesë të vogël të kësaj zone deri të fshati Cangonj (WP Bot-009). Një ndikim i fuqishëm lidhet me këtë

Faqe 45 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




habitat si rezultat i prerjes, kullosës intensive, dhe shpyllëzimit. Gjendja dhe struktura aktuale e këtij habitati është rrjedhojë e presioneve të shtuara antropogjenike.

Speciet mbizotëruese të këtij tipi habitati janë: Carpinus orientalis, Corylus avellana, Castanea sativa, Pinus nigra, Ostrya carpinifolia, Quercus cerris, Quercus trojana, Juniperus oxycedrus, J. communis, Rubus ulmifolius, Crataegus monogyna, Rosa canina, Acer campestre, A. platanoides, Aremonia agrimonoides, Athyrium filix-femina, Brachypodium sylvaticum, Calamagrostis arundinacea, Carpinus betulus, Convallaria majalis, Cornus mas, Corylus avellana, Dactylis glomerata, Euphorbia amygdaloides, Luzula luzuloides, Melica uniflora, Mercurialis perennis, Mycelis muralis, Poa nemoralis, Potentilla micrantha, Rubus ulmifolius, Sanicula europaea, etj.

Pyjet që janë përgjithësisht më pak se 2 m të larta dhe më pak se 10 vjeç me moshë mbizotërojnë në pjesën më të madhe të zonës të këtij lloji habitati. Vegjetacioni mbizotërohet nga specie të përgjithshme bimore tipike për pyjet e trazuara, me diversiteti të vogël të specieve të bimëve, që është shumë i përhapur në Shqipëri. Vlera e këtij vegjetacioni sa i përket biodiversitetit dhe habitateve që hasen brenda kësaj vendndodhjeje është përgjithësisht e vogël, për shkak të diversitetit të ulët të specieve të bimëve dhe mungesës së specieve që janë të rralla në një kontekst lokal ose kombëtar.

Faqe 46 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Figura 6.2-3 Pyll shkoze (Galio Carpinetum)

Burim: Studimi në terren për VDH (prill 2012)

*Pishnajë (sub-)mesdhetare me pisha të zeza endemike (Pinus nigra) (Kodi i Habitatit të BE-së: 9530).

Në një pjesë të vogël të zonës së studiuar afër fshatit Cangonj, kryesisht në shpate që i ekspozohen shumë erozionit, shihen qartë fragmente të pishnajës që janë kultivuar para 30 vjetësh me specie mbizotëruese pishën e zeze (Pinus nigra) (WP Bot-011). Ky tip habitati paraqet habitat natyror evropian me prioritet (tipa habitatesh në rrezik të zhdukjes, gama natyrore e të cilave bie kryesisht brenda territorit të Bashkimit Evropian; Aneksi I, Direktivë e Këshillit 92/43/EEC e 21 majit të vitit 1992 për ruajtjen e habitateve natyrore dhe të faunës dhe florës së egër, O.J. L206, 22.07.92].

Faqe 47 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Disa gëmusha dhe barishte ndërlidhen shpeshherë me këtë pyll. Gëmushat përfaqësohen nga Juniperus communis, Rubus ulmifolius, Crataegus monogyna, Carpinus orientalis, Corylus avellana, Castanea sativa, Quercus cerris, Quercus trojana Buxus sempervirens, Juniperus oxycedrus, Acer obtusatum, Fraxinus ornus dhe Ostrya carpinifolia. Flora e barishteve është relativisht e pasur, p.sh. Euphorbia amygdaloides, Pteridium aqualinum, Bellis perennis, Agrimonia agrimonoides, Mercurialis perennis, Andropogon ischaemum, Arum italicum, Marrubium vulgare, etj. Këto pyje shumë të hapura janë të dëmtuara dhe në një gjendje shumë të keqe si rezultat i prerjes së lëndës drusore, që rezulton me zona në të cilat mbizotërojnë bimët si: Carpinus orientalis, Stachelina uniflosculosa, Euphorbia spinosa, etj. Pyjet halore me mbizotërim të pishës së zezë janë shumë të shpeshta në gjithë territorin shqiptar dhe përfaqësojnë përgjithësisht pyje me diversitet të ulët të specieve të bimëve.

Livadhe sane të ultësirave (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis) (Kodi i Habitatit të BE-së: 6510).

Livadhet e sanës të ultësirave mbulojnë një pjesë të vogël të zonës së studiuar në kodra afër fshatit Cangonj (WP Bot-010). Ato kanë qenë të shpërndara shumë gjerësisht në të kaluarën në Shqipëri. Shumica syresh janë shkatërruar tashmë: janë kthyer në tokë të lërueshme, është ndërtuar në to, apo janë kthyer në kullosa si rezultat i kullotjes në shkallë të madhe, etj. Si rezultat i ndryshimeve politiko-ekonomike në vend, kullotjes i është dhënë fund pothuaj plotësisht, dhe shumë fusha janë braktisur. Për rrjedhojë, livadhet janë rikthyer, por nuk i kanë cilësitë e njëjta si livadhet fillestare. Gjatë pjesës më të madhe të periudhës së vegjetacionit, dherat janë relativisht të lagështa, mirëpo gjatë pjesës së dytë të verës, këto lokalitete bëhen shumë të thata. Presionit antropogjenik ka ndikim domethënës në përbërjen dhe në strukturën e vegjetacionit të livadheve të sanës në ultësira. Shumicën e herëve ato janë të zanafillës dytësore. Më shpesh këto livadhe përdoren po ashtu edhe si kullota përgjatë pjesës më të madhe të periudhës së vegjetacionit, dhe kjo pasqyrohet në përbërjen e specieve. Speciet mbizotëruese të barit janë Alopecurus pratensis, Elymus repens, Festuca pratensis, Deschampsia caespitosa, Lolium perenne, Poa pratensis, Anthoxanthum odoratum, Arrhenatherum elatius, Briza media, Bromus racemosus, Campanula patula, Centaurea jacea, Crepis biennis, Cynosurus cristatus, Daucus carota, Filipendula vulgaris, Gratiola officinalis, Holcus lanatus, etj.

Shumica e specieve që bëjnë pjesë në livadhet e sanës në ultësira kanë cilësi të mira foragjeresh. Kullotja ka ndikim të drejtpërdrejtë në bimët dhe të tërthortë në përbërjen e specieve përmes plehrave. Por një ndikim më i keq vjen nga shkelja dhe farat nga bimët që rriten në gërmadha, gjë që përkeqëson cilësinë e livadhit. Më të shpeshtat ndër bimët e gërmadhave dhe barojat janë Rubus ulmifolius, Apera spica-venti, Bromus hordeaceus, Daucus carota, Carduus nutans, Cichorium intybus, Echium italicum.

Këto zona mbështesin një florë më pak të llojllojshme sesa kullotat natyrore në ultësira dhe u nënshtrohen shpesh kullotjes intensive apo kositjes për ushqim të kafshëve. Vlera botanike e habitateve që hasen brenda kësaj vendndodhjeje është e ulët.

Figura 6.2-4 Livadhe sane në ultësira

Faqe 48 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Burim: Studim në terren i VDH-së (prill 2012)

Kallamishte (Phragmito-Magnocaricetea) (Kodi i Habitatit të BE-së: 72A0).

Qendra më të rëndësishme të këtij tipi të habitatit të zonës së Moravës janë: Bot-002, Bot-003, Bot-005, Bot-008 (02.04.2012). Në tërësi ato mbulojnë një zonë shumë të vogël. Formimi i kallamishteve është më i përhapur në Lumin Devoll, si dhe në shtrat të kënetave dhe kanalit të kullimit. Halofitet më kërcu të lartë, si: Phragmites australis, Typha angustifolia, Scirpus lacustris, Iris pseudacorus marrin pjesë në përbërjen e tyre të bazës. Këto shoqërohen më shpesh nga speciet: Sparganium erectum, Alisma plantago-aquatica, Eleocharis palustris, Rorippa amphibia, Oenanthe aquatica, Lycopus europaeus, Lythrum salicaria, Galium palustre, Myosotis scorpioides, Apium nodiflorum, Veronica anagallis-aquatica, Mentha aquatica, Nasturtium officinale, etj. Korijet breglumore mbizotërohen kryesisht nga Salix alba, Populus canadensis, P. alba, P. nigra.

Faqe 49 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Këto habitate të pasura me specie i japin shumë diversitetit botanik zonës së studiuar. Ndonëse shumica e specieve të regjistruara janë relativisht të shpeshta në habitate të përrenjve/lumenjve, gjetiu në Shqipëri, vegjetacioni i përrenjve dhe i lumenjve dhe habitatet janë, natyrisht, shumë më të kufizuara në shtrirje sesa shumica e tipave të vegjetacionit. Për rrjedhojë, habitatet e lumenjve dhe të përrenjve konsiderohen mjedise me vlerë.

Zona Bujqësore me Mozaik të Përzier

Tokat e lërueshme janë të përhapura gjerësisht në këtë zonë të studiuar. Kulturat më të rëndësishme që kultivohen në këto zona janë të korrat, misri, fasulet, elbi, dhe jonxha. Hortikultura në zonën e studiuar përfaqësohet kryesisht nga drunjtë frutorë (molla) dhe vreshta. Vlera botanike e habitateve që hasen brenda vendndodhjes është e vogël.

6.2.1.2 Speciet

Speciet e listës së Natura 2000 në ZIVR Morava

Nuk janë regjistruar specie të bimëve me interes për komunitetin (Aneks II, IV, V), ruajtja e të cilave kërkon përcaktimin/shpalljen e zonave të veçanta për ruajtje.

Tabela 6.2-2 Speciet e gjitarëve në listën e Natura 2000

Chiroptera (Lakuriqës) Carnivora (Mishngrënës) Rhinolophidae Canidae Rhinolophus blasii Lakuriqi hundëpotkua *Canis lupus Ujku Rhinolophus Euryale Lakuriqi hundëpotkua i

Mesdheut Ursidae

Rhinolophus ferrumequinum

Lakuriqi hundëpotkua i madh

*Ursus arctos Ari i murrmë

Rhinolophus hipposideros Lakuriqi hundëpotkua i vogël

Mustelidae

Vespertilionidae Lutra lutra Lundra euraziane Myotis blythii Lakuriqi veshmi Felidae Myotis myotis Lakuriqi veshmi i madh *Lynx lynx (?) Rrëqebull Myotis capaccinii Lakuriqi gishtgjatë Miniopterus schreibersi Lakuriqi krahëgjatë

Shënim: (?) Në listë si Rrëqebull (Lynx lynx) mbasi shënimet janë marrë historikisht brenda zonës ZVIR Morava.

Megjithatë nuk është e qartë aktualisht nëse vendndodhja ende mbështet këtë specie që është zhdukur në pjesën më

të madhe të gamës së tij në Shqipëri. Habitati ende mundet të mbështesë specie, prandaj ende ka ca potencial për

prani, sidomos kur dihet se shënimet mbahen ende në Maqedoni, 20 km në verilindje. Shenja '*' tregon speciet me

Prioritet Evropian.

Tabela 6.2-3 Speciet e gjitarëve që rrezikohen në nivel kombëtar, në listë brenda ZIVR Morava Myotis nattereri (DD) Lakuriqi natereri Meles meles (EN) Baldosa Canis lupus (VU) Ujku Lynx lynx(?) (CR) Rrëqebulli Ursus arctos (VU) Ariu i murrmë Felis silvestris (EN) Macja e egër Lutra lutra (VU) Lundra euraziane Sus scrofa (LRnt) Derri i egër

Shëmim:: (?) Shih më lart për Lynx te rubrika Speciet e gjitarëve në listën e Natura 2000.

Faqe 50 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Tabela 6.2-4 Specie të zogjve në listën e Natura 2000

Falconiformes (Grabitqarë) Coraciiformes (Afër Harabelorëve) Accipitridae Alcedinidae Aquila chrysaetos Shqiponja e malit Alcedo atthis Bilbili i ujit Circus cyaneus Hut i fushës Coraciidae Circaetus gallicus Shqiponja e

gjarpërinjve Coracias garrulous Grifsha e detit

Hieraaetus fasciatus Shqiponja e Bonellit Piciformes (Qukapikët) Hieraaetus pennatus Shqiponjë e mbathur Picidae Milvus migrans Huta e zezë Dendrocopos syriacus Qukapiku sirian Pernis apivorus Huta e mjaltit Dendrocopos leucotos Qukapiku larosh kurrizbardhë Buteo rufinus Huta bishtbardhë Dryocopus martius Qukapiku i zi Neophron percnopterus Mjellëbardha Dendrocopos medius Qukapiku larosh Falconidae Passeriformes (Harabelorët) Falco naumanni Skifteri ketraverdhë Alaudidae Falco peregrinus Krahëthati Lullula arborea Drenja Galliformes (Shpend gjahu) Motacillidae Tetraonidae Anthus campestris Cika Tetrao urogallus Gjeli i egër Laniidae Phasianidae Lanius collurio Çajmja Alectoris graeca Thëllëza e malit Sylvinae Strigiformes (Bufët) Hippolais olivetorum Përqeshës i ullinjve i madh Strigidae Sylvia nisoria Bilbili gjoksskifter Bubo bubo Bufi me veshë Muscicapinae Ficedula albicollis Garbulli Emberizidae Emberiza hortulana Kaçulita

Tabela 6.2-5 Specie të zogjve të rrezikuara në nivel kombëtar në listë të ZVIR Morava Accipiter gentilis (VU) Krahëthata Falco peregrinus (VU) Krahëthati Accipiter nisus (EN) Gjeraqina e shkurtës Tetrao urogallus (CR) Gjeli i egër Aquila chrysaetos (EN) Shqiponja e malit Bonasa bonasia (CR) Pula me çafkë Circus cyaneus (EN) Hut i fushës Phasianus colchicus (CR) Fazani Circaetus gallicus (VU) Shqiponja e gjarpërinjve Bubo bubo (CR) Bufi me veshë Hieraaetus fasciatu (EN) Shqiponja e Bonellit Tyto alba (VU) Kukuvajka e hambarit Hieraaetus pennatu (EN) Shqiponjë e mbathur Coracias garrulus (CR) Grifsha e detit Milvus migrans (EN) Huta e zezë Dendrocopos leucotos

(LRlc) Qukapiku larosh kurrizbardhë

Pernis apivorus (EN) Huta e mjaltit Dryocopus martius (LRlc) Qukapik i zi Buteo rufinus (CR) Huta bishtbardhë Sitta europaea (LRnt) Zvarritësi evroaziatik Buteo buteo (VU) Huta Loxia curvirostra (DD) Sqepkuqi Neophron percnopterus (VU)

Mjellëbardha Hippolais olivetorum (DD) Përqeshës i ullinjve i madh

Falco naumanni (VU) Skifteri ketraverdhë Emberiza hortulana (DD) Kaçulita

Tabela 6.2-6 Speciet e rrëshqanorëve në listën e Natura 2000 Chelonia (Breshkat) Ophidia (Gjarpërinjtë) Testudinidae Colubridae Testudo hermanni Breshka e Hermanit Elaphe quatuorlineata Sovalia Emydidae Emys orbicularis Breshka ujëse

Faqe 51 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Tabela 6.2-7 Speciet e rrëshqanorëve të rrezikuara në nivel kombëtar, në listë brenda ZIVR Morava Testudo hermanni (LRnt) Breshka e Hermanit Emys orbicularis (LRnt) Breshka ujëse Elaphe quatuorlineata (CR) Sovalia

Tabela 6.2-8 Speciet e amfibeve në listën Natura 2000 Caudata (Salamandrat) Anura (Breshkat) Salamandridae Discoglossidae Triturus cristatus Tritoni me kreshtë Bombina variegate Brektosa barkverdhë

Tabela 6.2-9 Speciet e peshkut në listën Natura 2000 Cypriniformes Peshk me pendë rrezore Cyprinidae Alburnus albidus Gjuhëza

Tabela 6.2-10 Speciet jokërbishtore në listën Natura 2000 Insecta (Insekte) Lepidoptera Coleoptera Euphydryas aurinia Flutura e kënetës Cerambyx cerdo Brisqari Lycaena dispar Flturur likene Lucanus cervus Kacadreni *Rosalia alpine Rosalia alpine

The sign '*' indicates European Priority species.

Tabela 6.2-11 Rrëshqanorë të rrezikuar në nivel kombëtar, në listën brenda ZIVR Morava Cerambyx cerdo (EN) Brisqari Rosalia alpina (CR) Rosalia alpine Lucanus cervus (LRlc) Kacadreni Euphydryas aurinia (VU) Flutura e kënetës

Specie të listës së Bernës në ZIVR Morava

Të njëjtat me speciet Natura 2000.

Specie të Mbrojtura në Nivel Kombëtar

Të gjitha speciet e kafshëve të rrezikuara në nivel kombëtar, që përmenden në lista më sipër, përveç specieve të peshkut, mbrohen me ligj kombëtar. Ndër të gjitha llojet e bimëve, 4 specie, apo 1.1%, përfshihen në grupin e specieve me interes për ruajtje në nivel vendi që mbrohen me Legjislacion Kombëtar. Këto specie paraqiten në tabelën më poshtë. Të gjitha speciet e rrezikuara të pranishme në vendndodhjen Morava klasifikohen si Të Rrezikuara (2 specie) dhe Vulnerabile (2 specie). Këto grupe të specieve të pranishme brenda zonës së studiuar janë specie që paraqiten shpesh dhe gjerësisht brenda Shqipërisë, që janë bërë të kërcënuara për shkak të mbledhjes së tepërt apo për shkak të niveleve të paqëndrueshme të mbledhjes së tyre për ilaçe tradicionale me barishte. Të gjitha këto ndërlidhen me rripa pylli dhe gëmusha të zonës së studiuar Z-009.

Faqe 52 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Tabela 6.2-12 Specie Bimore të Rrezikuara dhe të Kërcënuara në vendndodhjen Morava Nr. Emri latin Emërtimi i

zakonshëm Lokacioni Emri i

familjes Statusi i Përhapjes

Kërcënim (Statusi kombëtar)

1 Hypericum perforatum

Lulja e balsamit Bot-009, Bot-010, Bot-011

Guttiferae Paleotemp. EN

2 Juniperus oxycedrus

Dëllinja e kuqe Bot-009, Bot-010, Bot-011

Cupressaceae Eurimedit. VU

3 Juniperus communis

Dëllinja Bot-009, Bot-010, Bot-011

Cupressaceae Circumbor. VU

4 Origanum vulgare Rigoni i egër Bot-009, Bot-010, Bot-011

Lamiaceae Eurasiat. EN

6.2.2 Habitate dhe specie brenda Gjurmës së Projektit dhe Korridorit prej 200 m

Seksioni pararendës përshkroi habitatet dhe speciet me rëndësi evropiane që gjenden brenda vendndodhjes Morava si tërësi. Ky seksion përshkruan veçoritë që janë të pranishme brenda 200 m të korridorit të propozuar të tubacionit si dhe brenda gjurmës së elementeve të tjera të projektit, dhe prandaj kanë mundësi të preken nga punimet. Për detaje të tjera përgjatë trasesë së tubacionit duhet të shikohet Aneksi 11.3 Fletët e të Dhënave për Studimin.

Tabela 6.2-13 Habitate dhe Specie brenda Gjurmës së Projektit në Vendndodhjen në Moravë

Veçori të interesit që janë shënuar brenda Gjurmë së Projektit Elementi i Projektit (tubacion, rrugë, etj.)

Habitate (ato që janë identifikuar brenda klasifikimit të habitatit në VNMS) 8220 Shpate shkëmbore gëlqerore me vegjetacion kazmofitik Tubacion 6520 Livadh malor sane Tubacion Habitate (mikro-klasifikim nga studimi VDH) Tubacion 6510 Livadhe sane të ultësirave (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis) Tubacion 72A0 Kallamishte (Phragmito-Magnocaricetea) Tubacion 9170 Pyll shkoze (Galio Carpinetum)

Tubacion

9530 *Pishnajë (sub-) mesdhetare me pisha endemike të zeza (Pinus nigra) Tubacion - Tokë bujqësore Tubacion Speciet Bimët (Emërtimi i zakonshëm) Hypericum perforatum Lulja e balsamit Tubacion Juniperus oxycedrus Dëllinja e kuqe Tubacion Juniperus communis Dëllinja Tubacion Origanum vulgare Rigoni I egër Tubacion Gjitarët (Emërtimi i zakonshëm) Canis lupus Ujku Tubacion Lutra lutra Lundra Tubacion Meles meles Baldosa Tubacion Mustela nivalis Bukla Tubacion Martes folna Kunadhja e malit Tubacion Vulpes vulpes Dhelpra Tubacion Erinaceus concolor Iriqi Tubacion

Faqe 53 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë





Crocidura suaveolens Noçkëgjati i kopshteve Tubacion Crocidura leucodon Noçkëgjati i livadheve Tubacion Sciurus vulgaris Ketri Tubacion Glis glis Gjumashi i majmë Tubacion Muscardinus avellanarius Gjeri Tubacion Apodemus sylvaticus Miu bishtgjatë Tubacion Apodemus flavicollis Miu gushëverdhë Tubacion Mus macedonicus Miu maqedon Tubacion Rattus raptus Miu i kanaleve Tubacion Microtus epiroticus Mi arash Tubacion Zogj (Emërtimi i zakonshëm) Accipiter gentilis Krahëthata Tubacion Accipiter nisus Gjeraqina e shkurtës Tubacion Circus cyaneus Hut i fushës Tubacion Circaetus gallicus Shqiponja e gjarpërinjve Tubacion Milvus migrans Huta e zezë Tubacion Buteo buteo Huta Tubacion Falco naumanni Skifteri kthetraverdhë Tubacion Falco peregrinus Krahëthati Tubacion Falco tinnunculus Skifteri kthetrazi Tubacion Athene notua Kukuvajka Tubacion Tyto alba Kukuvajka e hambarit Tubacion Actitis hypoleucos Qyrylyku i vogël Tubacion Alcedo atthis Bilbili i ujit Tubacion Upupa epops Pupëza Tubacion Dendrocopos syriacus Qukapiku sirian Tubacion Dendrocopos medius Qukapiku larosh Tubacion Lullula arborea Drenja Tubacion Galerida cristata Drenja Tubacion Anthus campestris Cika Tubacion Lanius collurio Çajmja Tubacion Hippolais olivetorum Përqeshësi I ullinjve I madh Tubacion Emberiza hortulana Kaçulita Tubacion Emberiza cirlus Cerla gushëgjelbër Tubacion Emberiza cia Cerla e malit Tubacion Emberiza citronella Cerla verdhashe Tubacion Fringilla coelebs Borësi Tubacion Carduelis carduelis Kryeartëza Tubacion Serinus serinës Kanarina e egër Tubacion Erithacus rubecula Gushëkuqi Tubacion Passer domesticus Harabeli Tubacion Parus major Trishtili i madh Tubacion Parus caeruleus Trishtili i kaltër Tubacion Aegithalos caudatus Trishtili bishtgjatë Tubacion Miliaria kalandra Cerla Tubacion Turdus merua Mëllenja Tubacion Sturnus vulgaris Shtura Tubacion Columba palumbus Guhaku Tubacion Motacilla cinerea Bishtatundësi i përhimë Tubacion

Faqe 54 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë





Oenanthe oenanthe Bishtbardha e gurit Tubacion Pica pica Laraska sqepzezë Tubacion Corvus corone Korbi I kërrmave Tubacion Corvus cornix Gallofi Tubacion Rrëshqanorët (Emërtimi i zakonshëm) Emys orbicularis Breshka ujëse Tubacion Testudo hermanni Breshka e Hermanit Tubacion Podarcis muralis Hardhuca e mureve Tubacion Podarcis tauricus Hardhuca e barit Tubacion Lacerta viridis Zhapiu Tubacion Elaphe quatuorlineata Sovali Tubacion Vipera ammodytes Nepërka me brirë Tubacion Amfibet (Emërtimi i zakonshëm) Bufo bufo Thithëlopa Tubacion Bufo viridis Thithëlopa e gjelbër Tubacion Bombina variegate Bretkosa barkverdhë Tubacion Rana balcanica Bretkosa ballkanike Tubacion Rana dalmatina Bretkosa këmbëgjatë Tubacion Salamandra salamandra E bukura e dheut Tubacion

6.3 Biotopi CORINE Vithkuq-Ostrovicë 6.3.1 Komponentat kyçe të Vendndodhjes së Përcaktuar Vithkuq - Ostrovicë

Vithkuq-Ostrovicë është një zonë malore me vlerë natyrore, shkencore, estetike dhe të peizazhit. Lidhjet me Zonat e tjera të Mbrojtura, siç është Parku Kombëtar Bredhi i Hotovës Dangëlli aktualisht sigurohen përmes vazhdimit të habitateve natyrore dhe ekosistemeve, si kullosat dhe livadhet alpine dhe subalpine, ligatinat alpine, pyjet e moçme të ahut (Fagus sylvatica), të pishës (Pinus sp) dhe të dushkut (Quercus sp.). Një zonë e rëndësishme për gjitarë të mëdhenj, sidomos për derra të egër (Sus scrofa) dhe dhinë e egër dhe kamoshin (Rupicapra rupicapra balcanica) dhe mbështet një numër të specieve me rëndësi evropiane, duke përfshirë pesë brenda familjes Picidae.

Strategjia e Biodiversitetit dhe Plani i Veprimit (SBPV) për Shqipërinë (NEA, 1999)1 ka propozuar që nja 9,000 ha të këtij ekosistemi malor të shpallen Zonë e Mbrojtur e Peizazhit (ZMP), kategori V sipas kategorisë menaxhuese të Unionit Ndërkombëtar për Ruajtje të Natyrës (UNRN). Ky rajon është paraqitur brenda një harte në SBVP-në e vitit 1999. Në vazhdën e kësaj, me projektin për aplikim për biotop CORINE në Shqipëri (1999-2001), vendndodhja Vithkuq-Ostrovicë është identifikuar si Biotop CORINE edhe më i madh, me 13,693 ha. Mirëpo, bazuar në konsulta me administratën për Mbrojtje të Biodiversitetit dhe Zonat e Mbrojtura të MMPAU-së (ndërmarrë në

1 National Environment Agency (1999) Convention on Biological Diversity, Albania National Report, Biodiversity Strategy and Action Plan (BSAP) [Konventa mbi Diversitetin Biologjik të Agjencisë Mjedisore Kombëtare (1999), Raporti Kombëtar për Shqipërinë, Strategjia e Biodiversitetit dhe Plani i Veprimit (SBPV)]

Faqe 55 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




shkurt të vitit 2012), nuk ka plane që vendndodhja të shpallet zonë e mbrojtur brenda disa viteve të ardhshme dhe është pranuar nga MMPAU se zonat me vlerë të madhe konservimi/ruajtjeje mbeten aktualisht jashtë zonës Biotop CORINE si dhe brenda saj.

Tubacioni i vendndodhjes Ostrovicë (Biotop CORINE) fillon në vargmalin në jug të fshatit Vithkuq dhe kalon nëpër formacione të dëllinjës (Juniperus communis) në shqopishta ose kullosa gëlqerore, livadhe malore sane, shpate shkëmbore gëlqerore me vegjetacion kazmofitik, pyje ahu Luzulo-Fagetum, *pishnaja (sub-) mesdhetare me habitatet të pishës së zezë endemike (Pinus nigra) të fshatrave Vithkuq, Shtylla (Rrethi i Korçës), kalon nëpër linjën e kreshtës në jug të Malit Ostrovicë (Mali Azines, Qafa e Martës) nëpër pyje ahu Luzulo-Fagetum, para se të zbresë në Potom, (Rrethi i Skraparit). Ai kalon nëpër Biotopin CORINE Vithkuq-Ostrovicë vetëm një herë në PK 61 dhe PK 68. Zona e studiuar shkon në lartësi prej 1,466 m deri 1,800 m.l.m.d.

Figura 6.3-1 Biotopi CORINE Vithkuq - Ostrovicë

Burimi: ERM 2012 Shënim: Kurrë nuk është krijuar më parë një kufi i SIGJ (Sistem Informacioni Gjeografik, angl. GIS) për Zonën e Shpallur të Peizazhit më 1999, ndonëse është dhënë një shifër. Kjo zonë ka qenë në madhësi 9,000 ha dhe, ndonëse më e vogël se Biotopi CORINE, ka përfshirë pjesën më të madhe të zonës që është përfshirë më vonë në Biotopin CORINE.

Gjurma e Tubacionit (Gusht 2012)Korridori 500mLumeRrethet

rruge e re per tu ndertuarper tu permiresuar per ndertim

Biotopet Corine Kampi Kampi (opsional) Kantieri i tubacionit (opsional) Stacioni i valvulave te bllokimit

Rruget hyreseLegjenda

Faqe 56 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




6.3.1.1 Habitatet

Për shkak të masiveve të maleve të larta, të topografisë komplekse, substrateve shkëmbore shumë të ndryshueshme, tipave të dheut dhe kushteve hidrologjike, një gamë e madhe e habitateve gjendet brenda zonës së studiuar.

Habitatet evropiane dhe speciet me rëndësi evropiane që janë të pranishme brenda vendndodhjes përbëjnë barasvlerësin e ‘Interesave Kualifikuese’ për qëllime të këtij vlerësimi. Ato përshkruhen në seksionet në vazhdim.

Tabela 6.3-1 Lista e tipave të habitateve, duke përfshirë ato të Aneksit I Direktiva për Habitatet (92/43/EEC) që paraqitet në vendndodhjen Vithkuq – Ostrovicë (tipat e habitateve natyrore me interes për komunitetin, ruajtja/konservimi i të cilëve kërkon përcaktimin/shpalljen e zonave të veçanta të ruajtjes).

Kodi i Përkufizimi të Habitatit të BE-së

9170 Pyje shkoze (Galio-Carpinetum)

5130 Formacione në shqopishta apo kullota gëlqerore (Juniperus communis)

6520 Livadh malor sane

8210 Kodrina shkëmbore me silikate me vegjetacion kazmofitik

9110 Dushkajë (Luzulo-Fagetum)

9530 *Pishnajë (sub-)mesdhetare me pisha endemike të zeza (Pinus nigra)

Shenja '*' dëfton tipa prioritarë të habitateve..

Pyje shkoze (Galio-Carpinetum) (Galio-Carpinetum) (Kodi i Habitatit të BE-së: 9170)

Habitatet evropiane përfshijnë pyje shkoze Galio-Carpinetum. Ky tip i habitatit, i mbizotëruar përgjithësisht nga Carpinus orientalis, shtrihet në pjesën më të madhe të zonës së studiuar në një lartësi prej 500 m deri 1300 m.l.m.d. Një ndikim i madh njerëzor ndërlidhet me këtë habitat si rezultat i prerjes, kullotjes intensive, dhe shpyllëzimit të habitateve të tjera pyjore. Përveç ndikimit të drejtpërdrejtë të aktivitetit njerëzor që ka shkaktuar shpyllëzimin, ky habitat është formuar edhe si rezultat i erozionit të tokës, që është rezultat i tërthortë i shpyllëzimit. Speciet mbizotëruese të këtij tipi të habitatit janë gëmushat/shkurrret, si Carpinus orientalis, Corylus avellana, Fraxinus ornus, Ostrya carpinifolia, Phillyrea angustifolia, Cotynus coggygria, Paliurus spina- christi, Cercis siliquastrum, Juniperus oxycedrus, Cornus sanguinea, Teucrium polium, Cistus villosus, Colutea arborescens, Coronilla emerus, Rubus ulmifolius, Crataegus monogyna, Rosa canina, dhe drunj të vegjël, si Acer pseudoplatanus, Quercus cerris, Acer obtusatum, A. monspessulanum, etj.

Faqe 57 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Speciet kryesore barishtore të pranishme janë: Brachypodium pinnatum, Buglossoides purpurocaerulea, Veronica chamaedrys, Silene vulgaris, Anemone apennina, Trifolium medium, Campanula rapunculus, Mercurialis perennis, Cyclamen hederifolium, Aremonia agrimonoides, Fragaria vesca, Lathyrus venetus, Symphytum tuberosum, Helleborus odorus, Dorycnium hirsutum, Hieracium pilosella, etj.

Pyjet që janë përgjithësisht më pak se 3 m të larta dhe më pak se 10 vjeç në moshë mbizotërojnë shumicën e këtij tipi të habitatit. Vegjetacioni mbizotërohet nga specie të zakonshme bimore të zakonshme për pyll të trazuar, me diversitet të vogël të specieve të bimëve, dhe është i shpeshtë në Shqipëri. Vlera botanike e këtij habitati brenda zonës së përcaktuar është përgjithësisht e ulët, shkaku i diversitetit të ulët të specieve të bimëve dhe mungesës së specieve që konsiderohen të rralla në një kontekst lokal ose kombëtar, ndonëse siguron habitat të vlefshëm për specie të faunës, si zogjtë që shumohen.

Formacione në shqopishta dhe kullota gëlqerore (Juniperus communis) (Kodi i Habitatit të BE-së: 5130).

Formacionet Juniperus communis në shqopishta dhe kullota gëlqerore shtrihen në një pjesë të vogël të kësaj zone (Bot-023, 03.04.2012, Long. E 20 34.832; Lat. N 40 30.588). Një ndikim i madh njerëzor ndërlidhet me këtë habitat si rezultat i prerjes, kullotjes intensive, dhe i shpyllëzimit. Habitati paraqet faza të përparuara të degradimit të dushkajave të përziera. Në shumë raste vegjetacioni i këtyre habitateve karakterizohet nga mbizotërimi i Juniperus communis, ku formon copa të fizionomisë karakteristike. Specie të tjera me vlera të larta të pranisë së tyre janë Pyrus amygdaliformis, Paliurus spina-christi, Daphne oleoides, Rubus ulmifolius, Pteridium aqualinum, Cotinus coggygria, Festuca sp., Quercus cerris, Fraxinus ornus dhe Sideritis roeseri. Në Shqipëri, ky tip habitati ka shpërndarje të gjerë, ndërkaq, mbasi që shpeshëherë përhapet rreth zonave me shtëpi, apo i është nënshtruar shfrytëzimit të rëndë dhe është modifikuar me të madhe nga praktika të dikurshme të përdorimit të tokës. Shumica e specieve bimore përbërëse janë tipike për habitate të trazuara. Speciet e bimëve të pranishme në këtë habitat gjenden në pjesën më të madhe në gjithë vendin. Vlera e vegjetacionit dhe e habitateve që hasen brenda kësaj zonë të studiuar është përgjithësisht e ulët, shkaku i diversitetit të ulët të specieve të bimëve dhe mungesës së specieve që konsiderohen të rralla në një kontekst lokal apo kombëtar.

Faqe 58 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Livadhe malore të sanës (Kodi i Habitatit të BE-së: 6520).

Livadhet malore të sanës përhapen gjerësisht në gjithë zonën Vithkuq Ostrovicë ndërmjet lartësive 1400 dhe 1800 m (WP Bot-020, B-007, B-006). Këto livadhe janë të zanafillës dytësore, komunitete bimore derivative afatgjata që burojnë nga vende të pyjeve të shkatërruara të ahut dhe pyjeve halore në malet e zonës Vithkuq Ostrovicë. Si rezultat i kullotjes është rritur zhvillimi i xhufkave të barit dhe livadhet janë kthyer në kullosa malore. Dallimet në karakteristikat e relievit dhe intensiteti i përdorimit i kontribuojnë veçantisë dhe pranisë së komuniteteve bimore të ndryshme. Livadhet malore të sanës karakterizohen me rritje të dendur të barit dhe të luleve. Asnjë specie e barit nuk mbizotëron në mënyrë konsistente. Livadhet malore të sanës në zonën e pyllit, në shpatet pa drunj, dhe në lartësitë e mesme të zonës përbëjnë kullosën kryesore për blegtori me barinj. Ato kanë si komponenta kryesore barëra të llojllojshme që i rezistojnë të ftohtit, si Calamagrostis varia, Koeleria splendens, Melica ciliata, Poa bulbosa, Stipa joannis, Potentilla erecta, Luzula luzulina, Hieracium sp., Plantago lanceolata, Taraxacum sp., Achillea millefolium, Marrubium vulgare, Prunella laciniata, Mentha longifolia, Clinopodium vulgare. Ka po ashtu edhe livadhe ku këto barëra mbizotërojnë në zonë: Arrhenatherum elatius, Alopecurus pratensis, Cynodon dactylon, Trisetum flavescens, Dactylis glomerata, Cynosurus echinatus.

Në vende me lagështi speciet që gjenden më shpesh dhe me bollëk janë këto: Angelica sylvestris, Slachys officinalis, Filipendula ulmaria, Oenanthe silaifoli, Cirsium palustre, Cardamine rapanifolia, Veratrum album dhe Epilobium montanum.

Livadhet malore të sanës që gjenden në kreshtë në jug të Malit Ostrovicë, në kufizat e pyllit të Fagus sylvatica, formojnë vegjetacion drusor të ulët (0.5 m), teksa specie mbizotëruese janë shkurrja xhuxhe Juniperus communis ssp. nana që është rritet e vogël ose e shtrirë mbasi që u ekspozohet erërave të forta ose janë të mbuluara me borë për kohë të gjatë. Ato shpesh përfshijnë zona të vogla të ligatinave të pasura me specie.

Ky lloj i vegjetacionit ka shtrirje të gjerë në Shqipëri. Vlera e vegjetacionit dhe e habitateve që hasen brenda kësaj zone të studiuar është mesatare.

Faqe 59 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Figura 6.3-2 Habitati i Livadhit Malor të Sanës

Burim: Studimi në terren i VDH (prill 2012)

Shpate shkëmbore me vegjetacion kazmofitik (Kodi i Habitatit të BE-së: 8210)

Vegjetacioni kazmofitik përbëhet nga komunitete bimore që kolonizojnë çarjet e faqeve shkëmbore (WP Bot-032). Me interes të veçantë janë shpatet shkëmbore të Malit të Ostrovicës. Ky habitat ofron një llojllojshmëri të mikroklimave që mundësojnë vendosjen e vegjetacionit kompleks që përbëhet nga një mozaik komunitetesh të ndryshme. Çarjet sigurojnë një mikroklimë të ftohtë e me lagështi ku paraqiten bimë enëzore tolerante ndaj hijes, si Geranium macrorhizum, Asplenium trichomanes, Asplenium viride, Ceterach officinarum, Asplenium ruta-muraria, Polystichum lonchitis, Juniperus communis. Në Shqipëri këto habitate mbulojnë një zonë të madhe të sipërfaqes. Ato paraqiten gjerësisht kudo dhe nuk konsiderohet të kenë ndonjë rëndësi të veçantë, shkaku i diversiteti të ulët të specieve dhe mungesës së specieve që konsiderohen të rralla në një kontekst lokal ose kombëtar.

Faqe 60 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Pyje ahu (Luzulo-Fagetum) (Kodi i Habitatit të BE-së: 9110).

Pyjet e ahut Luzulo-Fagetum zhvillohen në zonën e lartë pyjore ndërmjet 1200 dhe 1800 m mbi nivelin e detit në Shqipëri, ndërsa elementi kryesor i komponentës është Fagus sylvatica (WP Bot-019, Bot-021, Bot-022, Bot-024). Shumica e këtyre pyjeve janë pyje të pastra ose pothuaj të pastra në të cilat mbizotëron Fagus sylvatica, rrallëherë i shoqëruar nga Pinus nigra dhe Abies alba. Pjesa më e madhe e pyllit Fagus sylvatica në korridorin e tubacionit brenda vendndodhjes së përcaktuar mbizotërohet nga drunj më të shkurtër se 6 m dhe më të rinj se 20 vjeç si rezultat i menaxhimit të rregullt të pyjeve për dru zjarri dhe ushqim (hesë) për bagëti. Megjithatë, ka pozita ku ka ende drunj të moçëm brenda pyllit në zonën më të gjerë, këtu ‘Pylli i Lartë’ është ende i pranishëm dhe aty-këtu struktura moshore e ndryshme pasqyron një pyll që nuk është prekur kurrë nga aktivitetet njerëzore (B-009).

Në këtë habitat shtresa e shkurreve mbizotërohet nga Juniperus communis, Fraxinus ornus, Carpinus betulus, Coryllus avellana. Shumica e barishteve që popullojnë këto pyje janë specie tipike të pyjeve të ahut (ahishtave), si: Asperula odoratum, Agrimonia eupatoria, Geranium macrorrhizum, Asplenium trichomanes, Achillea frasii, Calamintha grandiflora, Poa ursina, Brachypodium sylvaticum. Shpeshëherë përzierja e formacioneve pyjore me kullosa i jep zonës një diversitet të lartë të habitateve dhe vlera të larta të peizazhit dhe biodiversitetit. Pylli gjethegjerë i mbizotëruar nga Fagus sylvatica nga vetë natyra e gjërave janë habitate të menaxhuar në mënyrë intensive në Shqipëri. Zona të pyjeve gjethegjerë të reja me mbizotërim të Fagus sylvatica, që janë përgjithësisht më pak se 6 m lartësi dhe më pak se 20 vjeç në moshë, mbizotërojnë shumicën e sipërfaqes së këtij lloji të habitatit.

Në Shqipëri këto pyje mbulojnë një zonë të madhe të sipërfaqes. Ato paraqiten gjerësisht kudo dhe nga një perspektivë botanike nuk konsiderohen me rëndësi të veçantë, shkaku i diversitetit të ulët të specieve dhe mungesës së specieve që konsiderohen të rrallë në një kontekst lokal ose kombëtar.

Faqe 61 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Figura 6.3-3 Pyje ahu Luzulo-Fagetum

Burim: Studim në terren i VDH-së (prill 2012

* Pishnajë (sub-)mesdhetare me pisha endemike të zeza (Kodi i Habitatit të BE-së: 9530).)

Në një lartësi prej rreth 1300 - 1450 l.m.d. (Bot-025, E 20 35.496; N 40 30.276, 1466 m) në rajonin e Vithkuqit pyjet e ahut zëvendësohen nga pyje halore, të cilat mbizotërohen nga pisha e zezë (Pinus nigra). Copa të Pinus nigra të pastra paraqiten në nivel lokal. Disa drunj gjetherënës dhe shkurre gjendej atje, duke përfshirë: Fagus sylvatica, Quercus petraea, Rubus idaeus, Pteridium aquilinum, Juniperus communis, Quercus cerris, Acer obtusatum, Cornus sanguinea, Cotinus coggygria, Fraxinus ornus, Ostrya carpinifolia, Buxus sempervirens, Daphne oleoides. Flora barishtore është relativisht e pasur, p.sh. Euphorbia amygdaloides, Bellis perennis, Agrimonia agrimonoides, Mercurialis perennis, etj. Viscum album gjysmëparazitar në blerim të përhershëm është i shpeshtë në Pinus nigra.

Duhet vënë re se ky lloj habitati (habitat i BE-së 9530) paraqet një habitat natyror me prioritet evropian (lloje habitati në rrezik të zhdukjes, gama natyrore e të cilëve bie kryesisht brenda territorit të Bashkimit Evropian; Aneks I, Direktivë e Këshillit 92/43/EEC e 21 majit 1992 për ruajtjen e habitateve natyrore dhe të faunës dhe florës së egër, O.J. L206, 22.07.92). Këto pyje janë të dëmtuara dhe në gjendje shumë të keqe si rezultat i shpyllëzimit të rëndë që mund të identifikohet lehtë për shkak të pranisë mbizotëruese të Juniperus communis. Në shumë raste, këto zona janë shumë të hapura, me fidanë përgjithësisht më të rinj se 15 vjeç.

Pyjet halore mbizotëruar nga pisha e zezë përfaqësojnë pyje me shtrirje shumë të gjerë në Shqipëri (shtrirja e dytë më e madhe në Shqipëri pas pyjeve të ahut). Vegjetacionin e mbizotërojnë specie të zakonshme bimore tipike për pyje të trazuara, me diversitete të ulët të bimëve që janë të shpeshta në gjithë Shqipërinë. Duhet të vihet re poashtu se pisha e zezë shpeshherë mbillet në Shqipëri nga shërbimet pyjore si mënyrë për stabilizimin e shpateve (WP

Faqe 62 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




B-029) dhe kjo praktikë është parë në zonën e Potomit, që ka qenë historikisht e prirur për rrëshqitje të dheut.

6.3.1.2 Speciet Speciet e listës Natura 2000 në Vithkuq-Ostrovicë Është regjistruar vetëm një specie bimore me interes komunitar (Aneksi V), ruajtja e së cilës kërkon përcaktimin e zonave të veçanta të ruajtjes.

Tabela 6.3-2 Speciet e listës Natura 2000

Emri Aneksi i Direktivës për Habitatet Gentiana lutea Sanëza V

Tabela 6.3-3 Speciet e gjitarëve në listën e Natura 2000 Chiroptera (Lakuriqës) Carnivora (Mishngrënës) Rhinolophidae Canidae Rhinolophus blasii Lakuriqi hundëpotkua *Canis lupus Ujku Rhinolophus Euryale Lakuriqi hundëpotkua i

Mesdheut Ursidae

Rhinolophus ferrumequinum

Lakuriqi hundëpotkua i madh

*Ursus arctos Ari i murrmë

Rhinolophus hipposideros Lakuriqi hundëpotkua i vogël

Mustelidae

Vespertilionidae Lutra lutra Lundra euraziane Myotis blythii Lakuriqi veshmi Felidae Myotis myotis Lakuriqi veshmi i madh *Lynx lynx? Rrëqebull Myotis capaccinii Lakuriqi gishtgjatë Artiodactyla Thundrakë me gishta të

barabartë të këmbës Myotis emarginatus? Lakuriq i Xhefrit Bovidae Miniopterus schreibersi Lakuriqi krahëgjatë Rupicapra rupicapra

balcanica Dhia e egër e Ballkanit

Shënim: (?) Në listë si Rrëqebull (Lynx lynx) mbasi shënimet janë marrë historikisht brenda zonës e Vithkuq-Ostrovicë. Megjithatë nuk është e qartë aktualisht nëse vendndodhja ende mbështet këtë specie që është zhdukur në pjesën më të madhe të gamës së tij në Shqipëri.

Shenja '*' tregon speciet me Prioritet Evropian.

Tabela 6.3-4 Speciet e gjitarëve kërcënuar në rrafsh kombëtar që gjenden në Biotopin

CORINE Vithkuq - Ostrovicë CORINE Canis lupus (VU) Ujku Felis silvestris (EN) Macja e egër Ursus arctos (VU) Ari i murrmë Sus scrofa (LRnt) Derri i egër Lutra lutra (VU) Lundra euraziane Capreolus capreolus (VU) Kaprolli Meles meles (EN) Baldosa Rupicapra rupicapra (VU) Dhia e egër e kamoshit Lynx lynx? (CR) Rrëqebull Dryomys nitedula (DD) Gjumashi I pyllit

Shënim: (?) Shih më lart për Rrëqebull te Speciet e gjitarëve në listën e Natura 2000.

Faqe 63 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Tabelë 6.3-5 Speciet e zogjve në listën e Natura 2000 Falconiforme (Grabitqarë) Coraciiformes (Afër Harabelorëve) Accipitridae Coraciidae Aquila chrysaetos Shqiponja e malit Coracias garrulous Grifsha e detit Circaetus gallicus Shqiponja e gjarpërinjve Piciformes (Qukapikët) Hieraaetus fasciatus Shqiponja e Bonellit Picidae Hieraaetus pennatus Shqiponjë e mbathur Dendrocopos syriacus Qukapiku sirian 1Milvus migrans Huta e zezë Dendrocopos leucotos Qukapiku larosh

kurrizbardhë Pernis apivorus Huta e mjaltit Dryocopus martius Qukapiku i zi Neophron percnopterus Mjellëbardha Dendrocopos medius Qukapiku larosh Falconidae Passeriformes Harabelorë Falco naumanni Skifteri ketraverdhë Alaudidae Falco peregrinus Krahëthati Lullula arborea Drenja Falco vespertinus Skifteri këmbëkuq Melanocorypha calandra Laureshë kalandra Falco columbarius Larashi Motacillidae Galliformes (Shpend gjahu) Anthus campestris Cika Phasianidae Laniidae Alectoris graeca Thëllënza e malit Lanius collurio Çajmja Strigiformes (Bufët) Muscicapidae Strigidae Sylvinae Bubo bubo Bufi me veshë Hippolais olivetorum Përqeshës i ullinjve i madh Caprimulgiformes Zogj nate Sylvia nisoria Bilbili gjoksskifter Caprimulgidae Muscicapinae Caprimulgus europaeus Dallëndyshja e natës Ficedula albicollis Garbulli Emberizidae Emberiza hortulana Kaçulita

Tabela 6.3-6 Specie të zogjve të rrezikuara në nivel kombëtar, në listën e Biotopit CORINE Vithkuq-Ostrovicë

Accipiter gentilis (VU) Krahëthata Tetrao urogallus (CR) Gjeli i egër Accipiter nisus (EN) Gjeraqina e shkurtës Bonasa bonasia (CR) Pula me çafkë Aquila chrysaetos (EN) Shqiponja e malit Bubo bubo (CR) Bufi me veshë Circus cyaneus (EN) Hut i fushës Tyto alba (VU) Kukuvajka e hambarit Circaetus gallicus (VU) Shqiponja e gjarpërinjve Coracias garrulus (CR) Grifsha e detit Hieraaetus fasciatus (EN) Shqiponja e Bonellit Dendrocopos leucotos


Hieraaetus pennatus (EN) Shqiponjë e mbathur Dryocopus martius (LRlc) Qukapik i zi Milvus migrans (EN) Huta e zezë Sitta europaea (LRnt) Zvarritësi evroaziatik Pernis apivorus (EN) Huta e mjaltit Parus palustris (DD) Trishtili I murrëm I vogël Buteo buteo (VU) Huta Loxia curvirostra (DD) Sqepkuqi Neophron percnopterus (VU)

Mjellëbardha Hippolais olivetorum (DD) Përqeshës i ullinjve i madh

Falco naumanni (VU) Skifteri ketraverdhë Emberiza hortulana (DD) Kaçulita Falco peregrinus (VU) Krahëthati

Tabela 6.3-7 Specie rrëshqanorësh në listën e Natura 2000 Chelonia (Breshkat) Ophidia (Gjarpërinjtë) Testudinidae Colubridae Testudo hermanni Breshka e Hermanit Elaphe quatuorlineata Sovalia Emydidae Emys orbicularis Breshka ujëse

Faqe 64 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Tabela 6.3-8 Specie rrëshqanorësh të rrezikuara në nivel kombëtar, në listën e Biotopit CORINE Vithkuq-Ostrovicë

Testudo hermanni (LRnt) Breshka e Hermanit Emys orbicularis (LRnt) Breshka ujëse Elaphe quatuorlineata (CR) Sovalia

Tabela 6.3-9 Specie amfibe në listën e Natura 2000 Caudata (Salamandrat) Anura (Breshkat/Bretkosat) Salamandridae Discoglossidae Triturus cristatus Tritoni me kreshtë Bombina variegata Brektosa barkverdhë

Tabela 6.3-10 Specie jokërbishtore në listën e Natura 2000 Insecta (Insekte) Lepidoptera Coleoptera Euphydryas aurinia Flutura e kënetës Cerambyx cerdo Brisqari Lycaena dispar Flturur likene Lucanus cervus Kacadreni *Rosalia alpine Rosalia alpine

Shenja '*' dëfton specie me Prioritet Evropian

Tabela 6.3-11 Specie jokërbishtorësh të rrezikuara në nivel kombëtar, në listën e Biotopit CORINE Vithkuq-Ostrovicë

Cerambyx cerdo (EN) Brisqari Rosalia alpina (CR) Rosalia alpine Lucanus cervus (LRlc) Kacadreni Euphydryas aurinia (VU) Flutura e kënetës Speciet e Mbrojtura në Nivel Kombëtar Të gjitha speciet e kafshëve që janë përfshirë në listën më sipër mbrohen me ligj kombëtar. Ndër llojet e veneruara të bimëve, 19 specie, apo 5.2 % e numrit të përgjithshëm, përfshihen në grupin e specieve me interes kombëtar për ruajtje/konservim që mbrohen me Legjislacionin Kombëtar. Këto specie paraqiten në Tabelën më poshtë.

Sipas kategorive të Unionit Ndërkombëtar për Ruajtje të Natyrës (UNRN) [International Union for Conservation of Nature , IUCN] (në një kontekst kombëtar) këto specie paraqiten si më poshtë:të Rrezikuar në Shkallë Kritike (RrK) [Critically Endangered, CR) 2 specie, të Rrezikuara (Rr) [Endangered, EN) 6 specie, Vulnerable (VU) 7 specie, dhe me Rrezik të Ulët (RrU) [Lower Risk, LR) 4 specie.

Faqe 65 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Tabela 6.3-12 Specie Bimore të Rrezikuara dhe të Kërcënuara në vendndodhjen Vithkuq Ostrovicë

Nr. Emërtimi latin Emri i zakonshëm

Lokacioni Emri i Familjes Statusi i Përhapjes

Kërcënimi( Status kombëtar)

1 Aconitum lamarckii Kapuç i verdhë i murgut

Bot- 019; Bot- 021; Bot- 022; Bot- 024; Bot- 025 (Rrethi i Korçës). Bot- 032; Bot- 033; Bot- 034 (Rrethi i Skraparit)

Ranunculaceae S-Europ. (RrK)

2 Adiantum capillus-veneris

Fieri i krojeve Bot- 019; Bot- 021; Bot- 022; Bot- 024; B-025 (Rrethi i Korçës). Bot- 032; Bot- 033; Bot- 034 (Rrethi i Skraparit)

Adiantaceae Pantropic. (RrK)

3 Agrimonia eupatoria

Rrodhëza Bot- 019; Bot- 021; Bot- 022; Bot- 024; Bot- 025 (Rrethi i Korçës). Bot- 032; Bot- 033; Bot- 034 (Rrethi i Skraparit)

Rosaceae Sub-Cosmop. RrU

4 Atropa bella-donna Helmarina Bot- 019; Bot- 021; Bot- 022; Bot- 024; Bot- 025 (Rrethi i Korçës). Bot- 032; Bot- 033; Bot- 034 (Rrethi i Skraparit)

Solanaceae Orof.-Medit. (RrK)

5 Colchicum autumnale

Lulja e vjeshtës

Bot- 020 (Rrethi i Korçës). Bot- 031(Rrethi i Skraparit)

Liliaceae Europeo-Centr. Rr

6 Crataegus heldreichii

Murriz Bot- 019; Bot- 021; Bot- 022; Bot- 024; Bot- 025 (Rrethi i Korçës). Bot- 032; Bot- 033; Bot- 034 (Rrethi i Skraparit)

Rosaceae Balcan. RrU

7 Digitalis lanata Luletogëza leshtore

Bot- 019; Bot- 021; Bot- 022; Bot- 024; Bot- 025 (Rrethi i Korçës). Bot- 032; Bot- 033; Bot- 034 (Rrethi i Skraparit)

Scrophulariaceae Sub-Balcan. RrU

8 Dryopteris filix-mas

Fieri mashkull

Bot- 019 Bot- 020 (Rrethi i Skraparit)

Aspidiaceae Sub-Cosmop. RrU

Faqe 66 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Nr. Emërtimi latin Emri i zakonshëm

Lokacioni Emri i Familjes Statusi i Përhapjes

Kërcënimi( Status kombëtar)

9 Gentiana lutea Sanëza Bot-020 (Rrethi i Korçës). Bot- 031; Bot- 032; Bot- 033; Bot- 034 (Rrethi i Skraparit) (Rrethi i Skraparit)

Gentianaceae Orof. S.-Europ. Rr

10 Hypericum perforatum

Lulja e balsamit

Bot-024; Bot-025 (Rrethi i Korçës). Bot-033; Bot-034 (Rrethi i Skraparit)

Guttiferae Paleotemp. Rr

11 Juglans regia Arra Bot-024; Bot-025 (Rrethi i Korçës). Bot-033; Bot-034 (Rrethi i Skraparit)

Juglandaceae Eurasiat. Rr

12 Juniperus oxycedrus

Dëllinja e kuqe

Bot-023 Cupressaceae Eurimedit. VU

13 Juniperus communis

Dëllinja Bot-019; Bot-020: Bot-021; Bot-022; Bot-023, Bot-024; Bot-025 (Rrethi i Korçës). Bot-031; Bot-032; Bot-033; Bot-034 (Rrethi i Skraparit)

Cupressaceae Circumbor. VU

14 Origanum vulgare Rigoni i egër Bot-023, Bot-024; Bot-025 (Rrethi i Korçës). Bot-033; Bot-034 (Rrethi i Skraparit)

Lamiaceae Eurasiat. Rr

15 Phyllitis scolopendrium

Tjegullorja Bot-003; Bot-004 (Rrethi i Skraparit)

Aspleniaceae Circumbor. VU

16 Salix fragilis Shelgu i thyeshëm

Bot-033; Bot-034 (Rrethi i Skraparit)

Salicaceae Eurosib. VU

17 Sambucus nigra Shtogu Bot-019; Bot-020: Bot-021; Bot-022; Bot-024; Bot-025 (Rrethi i Korçës). Bot-0033; Bot-034 (Rrethi i Skraparit)

Caprifoliaceae Europeo-Cauc. VU

18 Sideritis raeseri Çaji i malit Bot-020; Bot-022; Bot-023 (Rrethi i Korçës). Bot-031; Bot-032; Bot-033; Bot-0034 (Rrethi i Skraparit)

Lamiaceae Balcan. Rr

19 Viscum album Veshtulli Bot-024; Bot-025 (Rrethi i Korçës).

Loranthaceae Eurasiat. VU

Speciet e Rrezikuara në Shkallë Kritike të pranishme në studim të kësaj zone janë kapuçi i verdhë i murgjve (Aconitum lamarckii) dhe helmarian (Atropa bella-donna), të cilat janë të shpërndara kryesisht në pyje ahu. Aconitum lamarckii konsiderohet të jetë shumë i rrallë brenda

Faqe 67 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




zonës së studiuar dhe Atropa bella-donna kërcënohet nga nivele të paqëndrueshme të mbledhjes për ilaçe barishtore tradicionale.

Shumica e specieve të rrezikuara të bimëve të pranishme në zonës lindore të studiuar klasifikohen qoftë si të Rrezikuara (6 specie) qoftë si Vulnerable (7 specie) dhe ndërlidhen me rripa të pyjeve ahu gjethegjerë (Fagus sylvatica). Speciet e rrezikuara të bimëve të pranishme brenda kësaj zone të studiuar janë kryesisht specie që gjenden zakonisht brenda Shqipërisë që janë bërë të rrezikuara nga mbledhja e tepërt e tyre. Këto specie përfshijnë Colchicum autumnale, Gentiana lutea, Hypericum perforatum, Juglans regia, Juniperus oxycedrus, Juniperus communis, Origanum vulgare, Sambucus nigra, Sideritis raeseri. Disa nga speciet vulnerabile nuk janë në rrezik të drejtpërdrejtë, por kërcënohen nga paraqitja e tyre në habitate ekuilibri biologjik i të cilëve është shumë i ndjeshëm, madje edhe për intervenime të vogla, si Salix fragilis. Katër speciet e tjera klasifikohen si me Rrezik të Ulët. Kategoria përfshin specie subendemike apo relikte të Periudhës Terciare. Rreziku për këto specie vjen nga përndarja e tyre e kufizuar.

6.3.2 Habitate dhe Specie brenda Gjurmës së Projektit dhe korridorit prej 200 m

Seksioni pararendës përshkroi habitatet dhe speciet me rëndësi evropiane që gjenden brenda vendndodhjes Vithkuq- Ostrovicë në tërësi. Ky seksion përshkruan ato veçori që janë të pranishme brenda 200 m të korridorit të propozuar të tubacionit si dhe brenda gjurmës së elementeve të tjera të projektit dhe që, prandaj, kanë mundësi të preken nga punimet. Për detaje të tjera përgjatë trasesë së tubacionit duhet të shihet Aneksi 11.3 Fletët e të Dhënave të Studimit.

Tabela 6.3-13 Habitate dhe Specie brenda Gjurmës së Projektit në Vithkuq-Ostrovicë Veçori me Interes regjistruar brenda Gjurmës së Projektit Element i Projektit

(tubacion, rrugë, etj.) Habitate (ato që identifikohen brenda klasifikimit të VNMS-së) 8210 Shpate shkëmbore gëlqerore me vegjetacion kazmofitik Tubacion, kamp, rrugë 6520 Livadhe malore të sanës Tubacion, kamp, rrugë 9110 Pyje ahu Luzulo-Fagetum Tubacion,rrugë 9530 *Pishnajë sub-) Mesdhetare me pisha të zeza endemike (Pinus nigra) Tubacion, rrugë 9170 Pyje shkoze Galio Carpinetum Tubacion, rrugë Habitate (mikro-klasifikime nga studimi i VDH-së) 5130 Formacione në shqopishta ose kullosa gëlqerore Juniperus communis Tubacion, rrugë Speciet Bimë (Emri i zakonshëm) Aconitum lamarckii Kapuçi i verdhë i murgut Tubacion, rrugë Adiantum capillus-veneris Fieri I krojeve Tubacion, rrugë Agrimonia eupatoria Rrodhëza Tubacion, rrugë Atropa bella-donna Helmarina Tubacion, rrugë Colchicum autumnale Lulja e vjeshtës Tubacion, rrugë Crataegus heldreichii Murrizi Tubacion, rrugë Digitalis lanata Luletogëza leshtore Tubacion, rrugë Dryopteris filix-mas Fieri mashkull Tubacion, rrugë

Faqe 68 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Veçori me Interes regjistruar brenda Gjurmës së Projektit Element i Projektit (tubacion, rrugë, etj.)

Gentiana lutea Sanëza Tubacion, rrugë Hypericum perforatum Lulja e balsamit Tubacion, rrugë Juglans regia Arra Tubacion, rrugë Juniperus oxycedrus Dëllinja e kuqe Tubacion, rrugë Juniperus communis Dëllinja Tubacion, rrugë, Origanum vulgare Rigoni i egër Tubacion, rrugë Phyllitis scolopendrium Tjegullorja Tubacion, rrugë Salix fragilis Shelgu i thyeshëm Tubacion, rrugë Sambucus nigra Shtogu Tubacion, rrugë Sideritis raeseri Çaji i malit Tubacion, rrugë Viscum album Veshtulli Tubacion, rrugë Gjitarët (Emri i zakonshëm) Ursus arctos Ari i murrmë Tubacion, rrugë Canis lupus Ujku Tubacion, rrugë Lutra lutra Lundra Tubacion, rrugë Rupicapra rupicapra balcanica Dhia e egër e Ballkanit Tubacion, rrugë Meles meles Baldosa Tubacion, rrugë Mustela nivalis Bukla Tubacion, rrugë Martes folna Kunadhja e malit Tubacion, rrugë Vulpes vulpes Dhelpra Tubacion, rrugë Felis silvestris Macja e egër Tubacion, rrugë Erinaceus concolor Iriqi Tubacion, rrugë Crocidura suaveolens Noçkëgjati i kopshteve Tubacion, rrugë Crocidura leucodon Noçkëgjati i livadheve Tubacion, rrugë Lepus europaeus Lepuri i egër Tubacion, rrugë, kamp Sciurus vulgaris Ketri Tubacion, rrugë Glis glis Gjumashi i majmë Tubacion, rrugë Dryomys nitedula Gjumashi i pyllit Tubacion, rrugë Muscardinus avellanarius Gjeri Tubacion, rrugë Apodemus sylvaticus Miu bishtgjatë Tubacion, rrugë Apodemus flavicollis Miu gusheverdhë Tubacion, rrugë Apodemus mystacinus Miu i shkëmbit Tubacion, rrugë Mus macedonicus Miu i Maqedonisë Tubacion, rrugë Microtus epiroticus Mi epirot Tubacion, rrugë Microtus felteni Mi i pishës i Feltetin Tubacion, rrugë Capreolus capreolus Kaprolli Tubacion, rrugë, kamp Sus strofa Derri i egër Tubacion, rrugë Zogjtë (Emri i përgjithshëm) Accipiter gentilis Krahëthata Tubacion Accipiter nisus Gjeraqina e shkurtës Tubacion Aquila chrysaetos Shqiponja e malit Tubacion, rrugë Circaetus gallicus Shqiponja e gjarpërinjve Tubacion Milvus migrans Huta e zezë Tubacion Buteo buteo Huta Tubacion Falco naumanni Skifteri kthetraverdhë Tubacion Falco peregrinus Krahëthati Tubacion Falco tinnunculus Skifteri kthetrazi Tubacion Alectoris graeca Thëllëza e malit Tubacion, rrugë Coturnix coturnix Shkurta Tubacion Scolopax rusticola Shapka Tubacion Athene notua Kukuvajka Tubacion

Faqe 69 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë





Bubo bubo Bufi me veshë Tubacion Upupa epops Pupëza Tubacion Picus viridis Qukapiku i gjelbër Tubacion Picus canus Qukapiku i përhimë Tubacion Dendrocopus leucotos Qukapiku me shpinë të bardhë Tubacion Dendrocopos syriacus Qukapiku sirian Tubacion Dendrocopos medius Qukapiku larosh Tubacion Dryocopus martius Qukapik i zi Tubacion Lullula arborea Drenja Tubacion Galerida cristata Drenja Tubacion Anthus campestris Cika Tubacion Lanius collurio Çajmja Tubacion Hippolais olivetorum Përqeshësi i ullinjve i madh Tubacion Saxicola torquata Çeku kokëzi Tubacion Emberiza cirlus Cerla gushëgjelbër Tubacion Emberiza cia Cerla e malit Tubacion Emberiza citronella Cerla verdhashe Tubacion Fringilla coelebs Borësi Tubacion Carduelis carduelis Kryeartëza Tubacion Carduelis chloris Verduni Tubacion Serinus serinus Kanarina e pyllit Tubacion Erithacus rubecula Gushëkuqi Tubacion Passer domesticus Harabeli Tubacion Parus major Trishtili i madh Tubacion Parus caeruleus Trishtili i kaltër Tubacion Parus palustris Trishtili i murrëm i vogël Tubacion Parus cristatus Trishtili me çafkë Tubacion Aegithalos caudatus Trishtili bishtgjatë Tubacion Miliaria calandra Cerla Tubacion Sitta europaea Zvarritësi evroaziatik Tubacion Sitta neumayer Zvarritësi i skrepave Tubacion Turdus merula Mëllenja Tubacion Turdus viscivorus Tusha e malit e madhe Tubacion Turdus phillomelos Tusha këngëtare Tubacion Sturnus vulgaris Shtura Tubacion Columba palumbus Guhaku Tubacion Cuculus canorus Qyqja Tubacion Motacilla cinerea Bishtatundësi i përhimë Tubacion Oenanthe oenanthe Bishtbardha e gurit Tubacion Pica pica Laraska sqepzezë Tubacion Corvus corone Korbi I kërrmave Tubacion Corvus cornix Gallofi Tubacion Corvus corax Korbi Tubacion Rrëshqanorët (Emri i zakonshëm) Emys orbicularis Breshka ujëse Tubacion Testudo hermanni Breshka e Hermanit Tubacion, rrugë Podarcis muralis Hardhuca e mureve Tubacion, rrugë Podarcis tauricus Hardhuca e barit Tubacion, rrugë Lacerta viridis Zhapiu Tubacion, rrugë Elaphe quatuorlineata Sovali Tubacion, rrugë Vipera ammodytes Nepërka me brirë Tubacion, rrugë,

Faqe 70 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë





Amfibet (Emri i zakonshëm) Bufo bufo Thithëlopa Tubacion, rrugë Bufo viridis Thithëlopa e gjelbër Tubacion, rrugë Bombina variegate Bretkosa barkverdhë Tubacion, rrugë Rana balcanica Bretkosa ballkanike Tubacion, rrugë Rana dalmatin Bretkosa këmbëgjatë Tubacion, rrugë Rana graeca Bretkosa e përrenjve Tubacion, rrugë Rana temporaria Bretkosa e pyllit Tubacion, rrugë Salamandra salamandra E bukura e dheut Tubacion, rrugë Triturus cristatus Tritoni me kreshte Tubacion, rrugë Triturus alpestris Tritoni alpin Tubacion, rrugë Insektet (Emri i zakonshëm) Cerambyx cerdo Brisqari Tubacion Lucanus cervus Kacadreni Tubacion Rosalia alpine Rosalia alpine Tubacion, rrugë Euphydryas aurinia Flutura e kënetës Tubacion, rrugë Lycaena dispar Flturur likene Tubacion, rrugë

Faqe 71 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




6.4 Biotopi CORINE Grykëderdhja e Semanit - Pishë Poro 6.4.1 Komponenat kyçe të Vendndodhjes së Përcaktuar Grykëderdhja e Semanit –Pishë

Poro

Strategjia e Biodiversitetit dhe Plani i Veprimit (SBPV) për Shqipërinë (NEA, 1999)1 ka propozuar që vendndodhja Grykëderdhja e Semanit Pishë-Poro të shpallet si Rezervat Natyror i Menaxhuar, kategori V sipas kategorisë menaxhuese të Unionit Ndërkombëtar për Ruajtje të Natyrës (UNRN), siç është paraqitur brenda hartës brenda SBPV-së. Që nga koha kur është bërë SBPV-ja vendndodhja është përcaktuar si Biotop CORINE. Vendndodhja Grykëderdhja e Semanit Pishë-Poro (Biotop CORINE ekzistues) fillon në Bot-055 (Lat. N 40 47.420 dhe Long. E 19 24.255) përfaqësuar nga * Duna me drurë me tipa habitati Pinus pinea dhe/apo Pinus halepensis që janë po ashtu të pranishëm kah fundi i lidhjes në rrjet [B-083]) dhe kalon nëpër fusha të braktisura. Tubacioni pastaj ndjek kënetat e kripës dhe stomet e rërës deri te vendi i zbarkimit në bregdet. Rajoni bregdetar paraqet një zonë relativisht të ngushtë transitore ndërmjet detit dhe tokës dhe karakterizohet nga një diversitet i pasur i habitateve, duke përfshirë: këneta të kripës, stome të rërës, pyll halor bregdetar ku mbizotëron vgjeri (Pinus halepensis), kanale kullimi dhe toka të braktisura bujqësore. Marrëdhëniet ndërmjet këtyre llojeve të ndryshme të habitateve kanë rëndësi të madhe ekologjike. Faktorë specifikë të habitateve në zonën relativisht të ngushtë transitore ndërmjet detit dhe tokës përfshijnë nivele nga habitate detare deri te tokësore dhe tranzicion prej ujit të kripur në ujë të freskët.

Sistemet e dunave (stomeve të rërave) në zonën e studiuar konsiderohen se janë përbërë nga dunat mobile në erozion, me një përpjesëtim të madh të rërës së thjeshtë në të cilën mund të zhvillohen vetëm disa specie bimore. Një pjesë e madhe e vijës detare brenda zonës së studiuar i nënshtrohet erozionit bregdetar, ndërsa efekti më i rëndësishëm i këtij është humbja e habitatit. Si rrjedhojë, një numër bimësh të dunave ranore besohet të jenë zhdukur në rajon shkaku i shkatërrimit të habitateve të tyre.

Siç është bërë në pjesët e tjera të rajonit bregdetar të Shqipërisë, janë bërë përpjekje për të stabilizuar sistemin e dunave duke mbjellë pisha bregdetare (Pinus halepensis dhe Pinus pinea) afërsisht para 30 - 40 vitesh, që ka pasur ndikim të madh në pjesën më të madhe të peizazhit të dunave në gjithë zonën. Këto pyje zënë një pjesë të vogël të zonës së studiuar, duke u zgjeruar paralelisht me sistemet e dunave. Kënetat e kripës, të pranishme në zonat më të strehuara të bregdetit, janë të rëndësishme për një sërë interesash. Në veçanti ato mbështesin një llojllojshmëri të komuniteteve bimore specialiste dhe kafshët respektive (sidomos zogjtë që shumohen aty dhe ata që dimërojnë aty) dhe shpeshëherë kanë një interes të madh për ruajtje të natyrës. Fusha bregdetare pas vijës detare përbëhet nga ligatina detare të rimarra që tani përbëjnë tokë bujqësore me cilësi të dobët, ndërsa u bien kryqetërthor kanalet e kullimit. Këto kanale karakterizohen nga specie të mëdha dhe pasuri vegjetacioni, që bazohet kryesisht në

1 National Environment Agency (1999) Convention on Biological Diversity, Albania National Report, Biodiversity Strategy and Action Plan (BSAP) [Konventa mbi Diversitetin Biologjik të Agjencisë Mjedisore Kombëtare (1999), Raporti Kombëtar për Shqipërinë, Strategjia e Biodiversitetit dhe Plani i Veprimit (SBPV)

Faqe 72 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




diversitet të habitatit në trazime të përhershme apo periodike, siç janë vërshimet. Toka ndërmjet kanaleve të kullimit përfshin fusha të punuara dhe të braktisura që përmbajnë një numër të madh bimësh oportuniste që rriten nëpër gërmadha.

Zona e studimit shkon në lartësi 0 m deri 2 m mbi nivel të detit (m.m.n.d.). Pjesa më e madhe e tokës në korridorin e ndërtimit u takon kënetave të kripës dhe tokave bujqësore të braktisura si dhe pyjeve me plantacion pishash.

Figura 6.4-1 Biotopi CORINE Grykëderdhja e Semanit – Pishë Poro

Burim:ERM 2012

Gjurma e Tubacionit (Gusht 2012)Korridori 500mLumeRrethet

Rruge e re per ndertim Per tu permiresuar per ndertim

Biotopet Corine Lidhja elektrike

Rruget hyrese Kampi Kampi (opsional) Kantieri i tubacionit (opsional) Stacioni i valvulave te bllokimit

Pika logjistikeLegjenda

Faqe 73 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




6.4.1.1 Habitatet

Habitatet evropiane dhe speciet me rëndësi evropiane të pranishme brenda vendndodhjes formojnë barasvlerësin e ‘Interesave kualifikuese’ për qëllimet e këtij vlerësimi. Ato përshkruhen në seksionet në vijim.

Tabela 6.4-1 Lista e tipave të Habitatit të Aneksit I të Direktivës së Habitateve (92/43/EEC) që gjenden në vendndodhjen Grykëderdhja e Semanit Pishë-Poro (I propozuar si Rezervat Natyror i Menaxhuar dhe Biotop ekzistues CORINE) (Tipa të habitatit natyror me interes komunitar, ruajtja e të cilëve kërkon shpalljen e zonave të posaçme për ruajtje).

Përkufizimi i Kodit të Habitatit të BE-së 1310 Salicornia dhe bimë të tjera njëvjeçare që kolonizojnë baltën dhe rërën

1410 Livadhe mesdhetare të kripës (Juncetalia maritimi)

1420 Shkurre halofite (kripëdashëse) mesdhetare dhe termo-atlantike (Sarcocornetea fruticosi)

2110 Duna e lëvizshme embrionike

2270 * Duna me drurë me Pinus pinea dhe/apo Pinus halepensis

92D0 Korije bruke të njelmëta

72A0 Kallamishte (Phragmito-Magnocaricetea)

Shenja '*' dëfton tipa habitatesh prioritarë.

Salicornia dhe bimë të tjera njëvjeçare që kolonizojnë baltën dhe rërën (Kodi i Habitatit të BE-së: 1310) Brenda zonës së studiuar, Salicornia dhe bimë të tjera njëvjeçare që kolonizojnë baltën dhe rërën është një nga habitatet më të përhapur, më së shpeshti në gropore pas dunave me rërë dhe fushave të ulëta lymore (WP Bot-056, Bot-057). Ky tip i habitatit karakterizohet nga diversitet i ulët i specieve të bimës, pasi që flora duhet të tolerojë kripën dhe substratin anoksik të baltës. Bima më e shpeshtë në këtë zonë studimi është micukthi (Salicornia europaea), që ka përhapje në gjithë botën. Micukthi është shpeshëherë bima e parë që hedh rrënjë në një fushë balte dhe fillon sukcesionin e tij në një kënetë kripe. Speciet e tjera kryesore të këtij habitatit janë: Arthrocnemum fruticosum, Halimione portulacoides, Puccinellia festuciformis, Salicornia europaea, Limonium vulgare, Suaeda maritima, Frankenia pulverulenta, Suaeda splendens, Salsola soda, Parapholis incurva, Hordeum marinum, Sagina maritima, Spergularia marina, Chenopodium spp., Juncus acutus dhe Juncus maritimus. Këto bimë tolerojnë mbulimin nga uji i njelmët për periudha të gjata kohore.

Faqe 74 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Livadhe mesdhetare të kripës (Juncetalia maritimi) (Kodi i Habitatit të BE-së: 1410)

Ky lloj habitati shfaqet në mënyrë sporadike në zona të ulëta pas dunave (B-079, B-085). Këto gropa (brikete dunash) shpeshëherë përmbyten në dimër ose në pranverë, por thellësia e ujit nëntokësor mbetet afër sipërfaqes gjatë gjithë vitit. Këto kushte janë ideale për zhvillimin e livadheve të lagështa me llojet mbizotëruese Juncus acutus, Juncus maritimus dhe Saccharum ravennae. Sa i përket kripësisë ky habitat formon një fazë transitore ndërmjet kripërishtave me halofite ekskluzive dhe habitate të cilëve u mungon vegjetacioni halofitik. Kjo ndodh sepse ai zhvillohet në dhera më të lehtë krahasuar me deltinat e rënda të shkurreve halofile (kripëdashëse) dhe si i tillë ndikohet më pak nga uji nëntokësor i detit dhe më shumë nga uji i freskët i nivelit të tokës nga shirat e dimrit dhe përmbytjet. Vegjetacioni i këtij habitatit përbëhet nga speciet e Juncus acutus, Juncus maritimus, Limonium vulgare, Hordeum marinum, Suaeda splendens, Aster tripolium dhe scattered Tamarix, por në vendndodhje më të larta, në vende më të thata, popullsi të shtuara të barërave si Hordeum murinum, Bromus hordeaceus, Lagurus ovatus, Phalaris coerulescens, Polypogon maritimus, mbizotërojnë dhe afër anëve mund të shihen disa specie të huaja invazive, siç është Dittrichia viscosa.

Figura 6.4-2 Livadhe mesdhetare të kripës

Burim: Studimi në terren i VDH-së (prill 2012)

Faqe 75 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Shkurre halofile mesdhetare dhe termo-atlantike (Sarcocornetea fruticosi) (Kodi i Habitatit të BE-së: 1420).

Shkurrja halofile përmban komunitete pararendëse të halofiteve ekskluzive shumëvjeçare (WP Bot-55, Bot-56, Bot-57, B-080). Ato shfaqen në vendndodhje të ulëta me prirje të buta ose pa prirje ku tokat e njelmëta deltinore ndikohen nga rritja e nivelit të ujit nëntokësor përmes veprimit kapilar. Këto komunitete i nënshtrohen sukcesionit të vazhdueshëm pasi që bimët kanë mundësi të ruajnë baltën me pjesët e tyre vegjetative, duke shtuar kështu gradualisht nivelin e tokës. Ky proces, së bashku me rritjen vjetore të lëndës organike, i ndërron kushtet e nivelit të ujit dhe mundëson kolonizimin e sojeve të reja, madje edhe në periudhë të përvitshme. Brenda këtij lloji të habitatit, mbulesa e bimës alternohet me tokë të thjeshtë që, në zona me kripësi të lartë, mbulohet me kripë të kristalizuar. Specializimi i lartë ekologjik i halofiteve bën që prania e tyre të mbulojë zona të mëdha. Soje karakteristike të shkurres halofile përfshijnë nënshkurre në formë të jastëkut (40-50 cm të larta), nënshkurre Sarcocornia fruticosa, dhe Sarcocornia perennis, Salicornia europaea, Atriplex portulacoides dhe Puccinellia festuciformis, shoqëruar nga Limonium vulgare, Juncus maritimus, Polypogon maritimus dhe Hordeum marinum. Ky lloj habitati shfaqet në pjesë të madhe në zonën e studiuar.

Duna të lëvizshme embrionike (Cakiletea maritimae & Ammophiletea) (Kodi i Habitatit të BE-së: 2110)

Ky lloj habitati përfshin duna të ulëta të rërës përgjatë vijës bregdetare (WP Bot-061). Këto duna janë ngritjet e para (paradunat) të substratit ranor të hedhur që gjendet pas zonës të thjeshtë të larjes nga tallazi i dimrit dhe përbëjnë fazën e parë evolucionare të sistemit të dunës ranore.

Brenda këtij mjedisi jostabil, zhvillohen komunitete pioniere që përmbajnë soje karakteristike dhe diagnostike të klasave: a) Cakiletea, që përfshinë soje pasmo-nitrofike që rriten brenda zonës së tallazit dhe b) Ammophiletea, që përfshin pasmofitet tipike (1). Më të shpeshta janë: Cakile maritima, Salsola kali, Xanthium strumarium, Euphorbia peplis, Elymus farctus, Sporobolus pungens, Eryngium maritimum, Cyperus capitatus, Anthemis tomentosa, Ammophila arenaria dhe Pancratium maritimum.

Habitate të këtij lloji gjenden në pjesën perëndimore të bregdetit. Ato shtrihen nga jugu në veri në një zonë me gjerësi 50-100 m, dhe lartësitë e dunave ranore janë rreth 1.5 m. Ato janë shpesh të degraduara për shkak të presionit nga njerëzit që lahen verës. Indikatorë të këtij presioni janë prania e pushtuesve nga zona fqinje të trazuara apo habitate të kultivuara. Më të shpeshta janë: Anagallis foemina, Trifolium angustifolium, Avena sterilis, Bromus hordeaceus, Hordeum murinum, Juncus conglomeratus, Lagurus ovatus, Silene colorata, Petrorhagia dubia, Cynosurus echinatus, Briza maxima, Erodium cicutarium, Matricaria recutita dhe Vitex agnus-castus.

(1) Bimë që rriten në rërë.

Faqe 76 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




* Duna me drurë me Pinus pinea dhe/apo Pinus pinaster (Kodi i Habitatit të BE-së: 2270)

Dunat më drurë me vgjer (Pinus halepensis) (WP Bot-059, B-083, B-086) zënë pjesë të zonës së studiuar që shtrihet kryesisht në dunat me rërë dhe veçanërisht në pjesën më jugore të lidhjes në rrjet. Në përgjithësi, ato përfaqësojnë pyje relativisht të reja, kultivuar së voni (para rreth 40 - 50 vjetësh) për të stabilizuar dunat me rërë dhe mbrojtur tokat bujqësore. Ky lloj habitati paraqet habitat me përparësi (2270*) dhe e mbizotërojnë Pinus halepensis dhe Pinus pinea. Shtresa e shkurreve përfaqësohet nga specie tipike mesdhetare. Speciet kryesore të shkurreve të këtij lloji të habitatit janë: Pistacia lentiscus, Myrtus communis, Phyllirea angustifolia, Periploca graeca, Erica multiflora, Juniperus oxycedrus ssp. macrocarpa, Crataegus monogyna, Cornus mas, Rubus ulmifolius, etj, si dhe lianat Periploca graeca, Smilax aspera, Hedera helix etj. Vegjetacioni barishtor, kryesisht kserofil (angl. xerophile), është i rrallë dhe përfaqësues më tipikë janë Lagurus ovata, Alkanna tinctoria, Sporobolus pungens, Vulpia fasciculata, etj. Këto pyje konstituojnë fazën më të fundit, më të evoluar, të vegjetacionit të dunave me rërë.

Figura 6.4-3 Dunat me drurë

Burim: Studimi në terren i VDH-së (prill 2012)

Faqe 77 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Korije bruke të njelmëta (Kodi i Habitatit të BE-së: 92D0)

Ky habitat përmban speciet e brukës (angl. tamarisk) në korijet Tamarix dalmatica dhe Tamarix hampeana (B-080, B-082, B-084). Speciet Tamarix shpërfaqin tolerancë ekologjike ndaj kushteve të tyre të zhvillimit mbasi që ato rriten në dhera me lagështi dhe njelmësi të ndryshme dhe formojnë komunitetet kulmore në ligatina. Megjithatë, në secilin rast, parametrat e vendndodhjes përkufizojnë përbërjen e korijeve në fjalë. Brenda zonës së studiuar, ky habitat është këputur në disa korije te vogla zi rezultat i prerjes dhe djegies së vazhdueshme të drunjve që synonte të zgjeronte tokën për kullosë. Në vendndodhje më lartësi me të vogla se niveli i detit, janë shënuar llojet Juncus maritimus, Polypogon maritimus ssp. maritimus, Limonium vulgare, Hordeum marinum dhe Phragmites australis. Në zonat më të larta, Rubus ulmifolius, Pistacia terebinthus dhe Dittrichia viscosa (WP Bot-060).

Kallamishtet (Phragmito-Magnocaricetea) (Kodi i Habitatit të BE-së: 72A0).

Habitati përmban koloni të bimëve të larta moçalishte që rriten në ujë të qetë, të freskët apo gjysmë të njelmët përgjatë zonave të kanalit kullues. Brigjet e kanaleve kulluese i mbulon vegjetacion skajor i ujit që mbizotërohet kryesisht nga korije të kallamishteve të zakonshme (Phragmites australis), Typha angustifolia, Scirpus maritimus, Schoenus nigricans, Tamarix dalmatica, Juncus acutus, Carex distans, Saccharum ravennae (WP Bot-060).

Fusha të braktisura. Një zonë e madhe në vendndodhjen Grykëderdhja e Semanit Pishë-Poro (I propozuar si Rezervat Natyror i Menaxhuar dhe Biotop ekzistues CORINE) përfaqëson tokë bujqësore të dikurshme që është braktisur tash e shumë vjet (dhera ranore me kripë) pushtuar në pjesën më të madhe nga specie invazive Dittrichia viscosa dhe një numër i madh i specieve oportuniste të specieve të bimëve që rriten nëpër gërmadha. Specie të tjera që janë vënë re janë: Lagurus ovatus, Trifolium nigriscens, Scirpus holoschoenus, Bellis perennis, Rubus ulmifolius, Schoenus nigricans, Teucrium polium, Alkanna tinctoria dhe Arundo donax (përgjatë kanalit për ujitje).

6.4.1.2 Speciet

Specie që gjenden në listën Natura 2000

Nuk janë regjistruar specie me interes komunitar (Aneksi II, IV, V), ruajtja e të cilave kërkon shpalljen e zonave të veçanta për ruajtje.

Tabela 6.4-2 Speciet e Gjitarëve në listën e Natura 2000 Chiroptera (Lakuriqës) Carnivora (Mishngrënës) Rhinolophidae Mustelidae Rhinolophus Euryale Lakuriqi hundëpotkua I

Mesdheut Lutra lutra Lundra euraziane

Vespertilionidae Myotis blythii Lakuriqi veshmi

Faqe 78 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Tabela 6.4-3 Specie Gjitarësh të rrezikuara në nivel vendi, në listën e biotopit CORINE Grykëderdhja e Semanit – Pishë Poro

Suncus etruscus (DD) Meles meles (EN) Baldosa Canis aureus (EN) Çakalli Mustela putorius (EN) Qelbësi I zi Lutra lutra (VU) Lundra euraziane

Tabela 6.4-4 Specie të zogjve në listën e Natura 2000 Pelecaniformes (Pelikanë) Charadriiformes ( Zogu I kënetës) Pelecanidae Charadridae Pelecanus crispus Pelikani kaçurrel Pluvialis apricaria Gjelaci pikalosh Ciconiiformes Gata të

përhime/Lejlekë/Ibisa/Gata sqeplugë

Scolopacidae

Ardeidae Gallinago media Shapka e ujit e madhe Ardea purpurea Çafka e kuqërreme Philomachus pugnax Luftëtari Ardeola ralloides Çafkë si e vogël Tringa glareola Qyrylyku i zallit Botaurus stellaris Gakthi Recurvirostridae Egretta garzetta Çafka e bardhë e vogël Himantopus himantopus Këmbëqiriu krahëzi Ixobrychus minutus Gagthi vocërrak Recurvirostra avosetta Sqepbiza Egretta alba (Casmerodius albus)

Çafka e bardhë Burhinidae

Nycticorax nycticorax Çafka e natës Burhinus oedicnemus Gjelaci symadh Ciconiidae Glareolidae Ciconia ciconia Lejleku Glareola pratincola Shapka e livadhit Threskiornithidae Laridae Plegadis falcinellus Kojliku i zi Chlidonias hybridus Dallëndyshja e detit

ballëzezë Platalea leucorodia Sqepluga Chlidonias niger Dallëndyshja e detit e

zezë Phoenicopteridae Gelochelidon nilotica Dallëndyshja e detit

këmbëzezë Phoenicopterus roseus? Fjamengoja rozë? Sterna albifrons Dallëndyshja e detit e

vogël Anseriformes (Shpend të egral) Sterna hirundo Dallëndyshja e detit Anatidae Sterna sandvicensis Dallëndyshja e detit

dimërake Anser albifrons Rosa më e madhe me gjoks të

bardhë Sterna caspia Dallëndyshja e detit e

madhe Falconiformes (Grabitqarë) Larus melanocephalus Pulëbardha e Mesdheut Accipitridae Larus audouinii? Pulëbardhë audini Aquila clanga Shqiponja e rosave e madhe Strigiformes (Bufët) Circus aeruginosus Huti i kënetave Strigidae Circus cyaneus Huti i fushës Asio flammeus Bufi veshcurr Circus macrourus Shqiponja e stepave Caprimulgiformes Zogj nate Circus pygargus Shqiponja e baltakëve Caprimulgidae Milvus migrans Huta e zezë Caprimulgus europaeus Dallëndyshja e natës Milvus milvus Huta bishtgërshërë Coraciiformes (Afër Harabelorëve) Pernis apivorus Huta e mjaltit Alcedinidae Pandionidae Alcedo atthis Bilbili i ujit Pandion haliaetus Fajkoni peshkatar Coraciidae Falconidae Coracias garrulous Grifsha e detit Falco peregrinus Krahëthati Piciformes (Qukapikët) Falco naumanni Skifteri kthetraverdhë Picidae Falco columbarius Larashi Dendrocopos syriacus Qukapiku sirian Gruiformes (Shpend gjahu) Dendrocopos leucotos Qukapiku larosh

kurrizbardhë Rallidae Passeriformes (Harabelorët)

Faqe 79 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Crex crex Shkurta e madhe Alaudidae Porzana parva Shaptorja e vogël Lullula arborea Drenja Porzana porzana Pulëvogla e kënetës Motacillidae Porzana pusilla Shkurta sqepshkurtër Anthus campestris Cika Gruidae Laniidae Grus grus Kurrilla Lanius collurio Çajmja Sylvinae Acrocephalus

melanopogon Bilbilthi me mustaqe

Hippolais olivetorum Përqeshës i ullinjve i madh

Sylvia nisoria Bilbili gjoksskifter

Shënim: Speciet me (?) pranë emrit të tyre dëftojnë ato specie prania e të cilave është e panjohur, ndonëse

vendndodhja bie brenda gamës së tyre dhe përgjatë rrugëve të shtegtimit nëpër të cilat kalojnë këto specie.

Tabela 6.4-5 Specie zogjsh të rrezikuara në nivel vendi, në listën e biotopit CORINE Grykëderdhja e Semanit – Pishë Poro

Pelecanus crispus (CR) Pelikani kaçurrel Himantopus himantopus (EN)

Këmbëqiriu krahëzi

Ardea purpurea (EN) Çafka e kuqërreme Haematopus ostralegus (VU)

Sqepgjata

Ardeola ralloides (VU) Çafka e verdhë Recurvirostra avosetta (EN)

Sqepbiza

Botaurus stellaris (VU) Gakthi Burhinus oedicnemus (CR) Gjelaci symadh Egretta garzetta (VU) Çafka e bardhë e vogël Glareola pratincola Shapka e livadhit Egretta alba (Casmerodius albus) (EN)

Çafka e bardhë Lymnocryptes minimus (LRlc)

Shapka e ujit e vogël

Ardea cinerea (VU) Çafka Sterna hirundo (EN) Dallëndyshja e detit Nycticorax nycticorax (VU) Çafka e natës Sterna sandvicensis (VU) Dallëndyshja e detit e

Adriatikut Ciconia ciconia (CR) Lejleku Larus cachinnans (EN) Pulëbardha kokëhirtë Plegadis falcinellus (EN) Kojliku i zi Tyto alba (VU) Kukuvajka e hambarit Platalea leucorodia (EN) Sqepluga Asio flammeus (VU) Bufi veshcurr Anser albifrons (VU) Pata ballëbardhë Asio otus (LRnt) Hutini Accipiter gentilis (VU) Krahëthata Caprimulgus europaeus

(LRnt) Dallëndyshja e natës

Accipiter nisus (EN) Gjeraqina e shkurtës Apus apus (LRcd) Dejka Aquila clanga (CR) Shqiponja e rosave e

madhe Apus pallidus (LRcd) Dejka e zbehtë

Circus aeruginosus (VU) Huti i kënetave Merops apiaster (EN) Bregca Circus cyaneus (EN) Huti i fushës Coracias garrulus (CR) Grifsha e detit Circus macrourus (CR) Shqipja e stepave Upupa epops (VU) Pupëza Circus pygargus (EN) Shqipja e baltakëve Jynx torquilla (LRnt) Qafëdredhësi Milvus migrans (EN) Huta e zezë Picus canus (VU) Qukapiku i përhimë Milvus milvus (EN) Huta bishtgërshërë Picus viridis (LRlc) Qukapiku i gjelbër Pernis apivorus (EN) Huta e mjaltit Dendrocopos leucotos


Buteo buteo Huta Locustella luscinioides (DD)

Bilbilthi

Buteo lagopu (CR) Huta me kalca Acrocephalus melanopogon (EN)

Bilbilthi me mustaqe

Pandion haliaetus (VU) Fajkoni peshkatar Acrocephalus schoenobaenus (EN)

Bilbilthi i zhugave

Falco peregrinus (VU) Krahëthati Acrocephalus scirpaceus (LRnt)

Bilbilthi i kallamishtes

Falco naumanni (VU) Skifteri ketraverdhë Hippolais olivetorum (DD) Përqeshës i ullinjve i madh

Faqe 80 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Falco tinnunculus (VU) Skifteri kthetrazi Remiz pendulinus (VU) Penkolovatësi kokëzi Falco columbarius (VU) Larashi Himantopus himantopus

(EN) Këmbëqiriu krahëzi

Falco subbuteo (VU) Skifteri i drurëve Haematopus ostralegus (VU)

Sqepgjata

Crex crex (VU) Shkurta e madhe Recurvirostra avosetta (EN)

Sqepbiza

Porzana parva (DD) Shaptorja e vogël Porzana porzana (DD) Pulëvogla e kënetës Porzana pusilla (DD) Shkurta sqepshkurtër

Shënim: Speciet me (?) pranë emrit të tyre dëftojnë speciet prania e të cilave është e panjohur, ndonëse vendndodhja

bie brenda gamës së tyre dhe përgjatë rrugëve të shtegtimit nëpër të cilat kalojnë këto specie.

Tabela 6.4-6 Specie rrëshqanorësh në listën e Natura 2000 Chelonia (Breshkat) Emydidae Testudinidae Emys orbicularis Breshka ujëse Testudo hermanni Breshka e Hermanit Mauremys caspica Breshkujëse kaspike Cheloniidae Ophidia (Gjarpërinjtë) Caretta caretta Breshka e detit me pllaka Colubridae Elaphe quatuorlineata Sovalia

Tabela 6.4-7 Specie rrëshqanorësh të rrezikuara në nivel vendi, në listën e biotopit CORINE Grykëderdhja e Semanit – Pishë Poro

Testudo hermanni (LRnt) Breshka e Hermanit Mauremys caspica (VU) Breshkujëse kaspike Caretta caretta (EN) Breshka e detit me

pllaka Elaphe quatuorlineata (CR) Sovalia

Emys orbicularis (LRnt) Breshka ujëse

Tabela 6.4-8 Specie të amfibëve në listën e Natura 2000 Caudat Salamandrat Anura (Breshkat) Salamandridae Discoglossidae Triturus cristatus Tritoni me kreshtë Bombina variegate Brektosa barkverdhë

Tabela 6.4-9 Peshq Cypriniformes (Peshk me pendë rrezore ) Cyprinidae Alburnus albidus Gjuhëza Barbus meridionalis Buzaku Speciet e Mbrojtura në nivel Kombëtar

Të gjitha speciet e kërcënuara në nivel vendi, në listën e mësipërme, mbrohen me ligjin Kombëtar. Ndër sojet e shënuara të bimëve, 8 specie, apo 2.3% të specieve bimore të Shqipërisë në Librin e Kuq të të Dhënave (Vangjeli, et al., 1996), përfshihen në grupin e specieve të interesit kombëtar për ruajtje që mbrohen me Legjislacion Kombëtar. Këto specie paraqiten në Tabelën më poshtë.

Faqe 81 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Sipas kategorive të Unionit Ndërkombëtar për Ruajtje të Natyrës (UNRN (në një kontekst Kombëtar), këto specie paraqiten si më poshtë: gjashtë nga këto specie kategorizohen si të Rrezikuara (Rr), ndërsa dy kategorizohen si (VU).

Tabela 6.4-10 Specie Bimore të Rrezikuara dhe të Kërcënuara në vendndodhjen Grykëderdhja e Semanit –Pishë Poro

Nr Emërtimi latin Emri i zakonshëm Lokacioni Emri i Familjes Statusi i Përhapjes

Kërcënimi(Statusi Kombëtar)

1 Ammophila arenaria Kallmi i ranishtave Bot-061 Poaceae Medit. RR 2 Elymus farctus Grami zvarritës i

ranishtës Bot-061 Poaceae Medit. RR

3 Hypericum perforatum Lulja e balsamit Bot-059 Guttiferae Paleotemp. RR 4 Juniperus oxycedrus

subsp. macrocarpa Dëllinja e kuqe Bot-059 Cupressaceae EuriMedit. VU

5 Origanum vulgare Rigoni i egër Bot-059 Labiatae Euroasiat. RR 6 Pancratium maritimum Zambaku i detit Bot-061 Amaryllidaceae Medit. RR 7 Sambucus nigra Shtogu Bot-059 Caprifoliaceae Paleotemp. VU 8 Stachys maritima Bar shtroje i detit Bot-061 Labiatae Medit. RR

Katër nga këto specie të bimëve gjenden në plazhe dhe duna ranore: Pancratium maritimum, Stachys maritima, Ammophila arenaria, dhe Elymus farctus. Të tjerat janë të shpërndara brenda dunave me drurë me Pinus pinea dhe/apo habitat Pinus halepensis.

6.4.2 Habitate dhe Specie brenda Gjurmës së Projektit dhe korridorit prej 200 m

Seksioni i përparmë përshkroi habitatet dhe speciet me rëndësi evropiane që gjenden brenda vendndodhjes Pishë-Poro në tërësi. Ky seksion përshkruan ato veçori që janë të pranishme brenda 200 m të korridorit të propozuar të tubacionit si dhe brenda gjurmës së elementeve të tjera të projektit dhe prandaj kanë mundësi të preken nga punimet. Për detaje të tjera përgjatë trasesë duhet të shikohet Aneksi 11.3 Fletët e të Dhënave të Studimit.

Tabela 6.4-11 Habitati dhe Speciet brenda Gjurmës së Projektit Veçori me interes të regjistruara brenda Gjurmës së Projektit Element i Projektit

(tubacion, rrugë, etj.)

Habitate (ata që identifikohen brenda klasifikimit të habitateve në VNMS) 1420 Shkurre halofile (kripëdashëse) mesdhetare dhe termo-atlantike (Sarcocornetea fruticosi)

Tubacion, rrugë

Habitate (mikro-klasifikimi nga studimi i VDH-së) 1310 Salicornia dhe bimë të tjera njëvjeçare që kolonizojnë baltën dhe rërën Tubacion, rrugë 1410 Livadhe mediterane të kripës (Juncetalia maritimi) Tubacion, rrugë 2110 Duna të lëvizshme embrionike Tubacion 2270 * Duna me drurë me Pinus pinea dhe/apo Pinus halepensis Tubacion, rrugë 92D0 Korije bruke të njelmëta Tubacion, rrugë 72A0 Kallamishte (Phragmito-Magnocaricetea) Tubacion, rrugë

Faqe 82 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Veçori me interes të regjistruara brenda Gjurmës së Projektit Element i Projektit (tubacion, rrugë, etj.)

Specie Bimë (Emri i zakonshëm) Ammophila krenaria Kallmi i ranishtave Tubacion Elymus farctus Grami zvarritës i ranishtes Tubacion Hypericum perforatum Lulja e balsamit Tubacion, rrugë Juniperus oxycedrus subsp. Macrocarpa Dëllinja e kuqe Tubacion, rrugë Origanum vulgare Rigoni i egër Tubacion, rrugë Pancratium maritimum Zambaku i detit Tubacion Sambucus nigra Shtogu Tubacion, rrugë Stachys maritime Bar shtroje i detit Tubacion Gjitarë (Emri i zakonshëm) Lutra lutra Lundra euraziane Tubacion, rrugë Meles meles Baldosa Tubacion, rrugë Mustela nivalis Bukla Tubacion, rrugë Canis aureaus Çakalli Tubacion, rrugë Vulpes vulpes Dhelpra Tubacion, rrugë Suncus etruscus Feçkëgjati herr Tubacion, rrugë Erinaceus concolor Iriqi Tubacion, rrugë Crocidura suaveolens Noçkëgjati i kopshteve Tubacion, rrugë Crocidura leucodon Noçkëgjati i livadheve Tubacion, rrugë Lepus europaeus Lepuri i egër Tubacion, rrugë Apodemus sylvaticus Miu bishtgjatë Tubacion, rrugë Apodemus flavicollis Miu gushëverdhë Tubacion, rrugë Mus macedonicus Miu i Maqedonisë Tubacion, rrugë Microtus thomani Miu i Tomasë Tubacion, rrugë Zogj (Emri i zakonshëm) Egretta garzetta Çafka e bardhë e vogël Tubacion, rrugë Ardea cinerea Çafka Tubacion, rrugë Accipiter nisus Gjeraqina e shkurtës Tubacion, rrugë Circus cyaneus Huti i fushës Tubacion, rrugë Milvus migrans Huta e zezë Tubacion, rrugë Pernis apivorus Huta e mjaltit Tubacion, rrugë Buteo buteo Huta Tubacion, rrugë Falco peregrinus Krahëthati Tubacion, rrugë Falco tinnunculus Skifteri kthetrazi Tubacion, rrugë Falco subbuteo Skifteri I drurëve Tubacion, rrugë Himantopus himantopus Këmbëqiriu krahëzi Tubacion, rrugë Haematopus ostralegus Sqepgjata Tubacion, rrugë Sterna hirundo Dallëndyshja e detit Tubacion, rrugë Sterna albifrons Dallëndyshja e detit e vogël Tubacion, rrugë Larus cachinnans Pulëbardha kokëhirtë Tubacion, rrugë Charadrius alexandrinus Vrapuesi gushëbardhë Tubacion, rrugë Tyto alba Kukuvajka e hambarit Tubacion, rrugë Asio flammeus Bufi veshcurr Tubacion, rrugë Asio otus Hutini Tubacion, rrugë Athene noctua Kukuvajka Tubacion, rrugë Gallinula chloropus Pulëza Tubacion, rrugë Caprimulgus europaeus Dallëndyshja e natës Tubacion, rrugë Apus apus Dejka Tubacion, rrugë Alcedo atthis Bilbili i ujit Tubacion, rrugë

Faqe 83 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Veçori me interes të regjistruara brenda Gjurmës së Projektit Element i Projektit (tubacion, rrugë, etj.)

Merops apiaster Bregca Tubacion, rrugë Coracias garrulus Grifsha e detit Tubacion, rrugë Upupa epops Pupëza Tubacion, rrugë Jynx torquilla Qafëdredhësi Tubacion, rrugë Dendrocopos syriacus Qukapiku sirian Tubacion, rrugë Dendrocopos minor Qukapiku larosh i vogël Tubacion, rrugë Picus viridis Qukapiku i gjelbërt Tubacion, rrugë Acrocephalus melanopogon Bilbilthi me mustaqe Tubacion, rrugë Acrocephalus schoenobaenus Bilbilthi i zhugave Tubacion, rrugë Acrocephalus scirpaceus Bilbilthi i kallamishtes Tubacion, rrugë Acrocephalus arundinaceus Bilbilthi i kallamishtes I madh Tubacion, rrugë Hippolais olivetorum Përqeshës i ullinjve i madh Tubacion, rrugë Cettia cetti Bilbili i kënetave Tubacion, rrugë Cisticola juncidis Sqepholli i xunktheve Tubacion, rrugë Pica pica Laraska sqepzezë Tubacion, rrugë Corvus cornix Gallofi Tubacion, rrugë Alauda arvensis Çerdhukulla Tubacion, rrugë Galerida cristata Drenja Tubacion, rrugë Motacilla flava Bishtatundësi i verdhë Tubacion, rrugë Delichon urbica Dallëndyshja bishtbardhë Tubacion, rrugë Hirundo rusica Dallëndyshja bishtgërshërë Tubacion, rrugë Hirundo daurica Dallëndyshja kërbishtkuqe Tubacion, rrugë Riparia riparia Dallëndyshja e brigjeve Tubacion, rrugë Carduelis carduelis Kryeartëza Tubacion, rrugë Fringilla coelebs Borësi Tubacion, rrugë Lanius senator Larashi kokëkuq Tubacion, rrugë Miliaria kalandra Cerla Tubacion, rrugë Rrëshqanorë (Emri i zakonshëm) Emys orbicularis Breshka ujëse Tubacion, rrugë Testudo hermanni Breshka e Hermanit Tubacion, rrugë Podarcis muralis Hardhuca e mureve Tubacion, rrugë Podarcis taurica Hardhuca e barit Tubacion, rrugë Lacerta viridis Zhapiu Tubacion, rrugë Elaphe quatuorlineata Sovali Tubacion, rrugë Coluber gemonensis Shigjeta e shkurtër Tubacion, rrugë Natrix natrix Gjarpri i ujit Tubacion, rrugë Vipera ammodytes Nepërka me brirë Tubacion, rrugë Amfibet (Emri i zakonshëm) Bufo bufo Thithëlopa Tubacion, rrugë Bufo viridis Thithëlopa e gjelbër Tubacion, rrugë Bombina variegate Bretkosa barkverdhë Tubacion, rrugë Rana balcanica Bretkosa ballkanike Tubacion, rrugë Rana lessonae Bretkosa e leshternikut Tubacion, rrugë

Faqe 84 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




7 VLERËSIMI I NDIKIMEVE 7.1 Burimet Potenciale të Ndikimit

Gjatë zhvillimit të trasesë së tubacionit, Projekti është munduar të shmangë, minimizojë dhe zbusë ndikimet në biodiversitet dhe, kur kjo nuk është e mundshme, dhe mbesin ndikime të tjera domethënëse, është aplikuar kompensimi. Kjo qasje është në linjë me EBRD PR6 dhe IFC PS6 nëpërmjet vlerësimit të opsioneve, përsosjes së trasesë dhe vlerësimit të VNMS-së që ka përfshirë ritrasim madhor të tubacionit përreth vendndodhjes Morava, kandidate për vendndodhje Emerald, si dhe trasim për të evituar Parkun Kombëtar Bredhi i Hotovës.

Si pjesë e VNMS-së, janë identifikuar burimet kyçe për ndikim nga Projekti, tok me burimet dhe receptorët të ndikuar potencialisht dhe çdo faktor ndikues. Kjo parashtrohet në Kuadrati 7.1-1.

Kuadrati 7.1-1 Burimet Ekologjike Tokësore të Ndikimit Burimet e Ndikimit • Faza e Ndërtimit: Përgatitja e rripit të punës: Kalimet nëpër lumenj; Ndërtimi i rrugëve, SK (stacione

kompresorësh) dhe SBV (stacione të bllokimit të valvulave); Lidhja në rrjet; Ndërtimi i objekteve të përkohshme (kampe dhe kantiere); Lëvizja e makinave, e pajisjeve dhe e personelit; Përdorimi i ujit dhe i lëndëve të para; Menaxhimi i mbeturinave; Kampe për operacion të ndërtimeve.

• Faza e Operacioneve dhe e Mirëmbajtjes: Zhurma dhe drita që gjeneron puna e Stacioneve të Kompresorëve dhe të Bllokimit të Valvuleve; Lëvizja e makinave, e pajisjeve dhe e personelit; Menaxhimi i mbeturinave; Mirëmbajtja e Rripit Mbrojtës të Tubacionit prej 8 m.

• Faza e nxjerrjes nga puna: Ndërtimi i objekteve të përkohshme; Lëvizja e makinave, e pajisjeve dhe e personelit Operacioni i kampeve të Ndërtimit;Nxjerrja nga puna e SK-ve dhe SV-ve; Menaxhimi i mbeturinave.

Burimet dhe Receptorët në cilët ka Ndikim Potencial • Habitati, Flora dhe Fauna, Dherat, zonat e Përcaktuara. Faktorët Ndikues Bazikë • Zonat e largëta pa qasje aktuale, ku ka prani të specieve të mbrojtura. • Mungesë hollësish për interesat kualifikuese të zonave të përcaktuara. Faktorët Ndikues në Projekt • Menaxhimi i kampit të ndërtimeve, menaxhimi i mbeturinave, menaxhimi i trafikut, koha e punimeve, teknikat për

kapërcim të lumenjve, shkalla e ndotjes fizike (d.m.th. e zhurmës, dritës, etj.).

VNMS-ja poashtu ka dhënë përmbledhtas ndikimet kyçe të Projektit TAP në ekologjinë tokësore gjatë fazave projektuese kyçe, siç parashtrohen në Tabela 7.1-1.

Tabela 7.1-1 Ndikimet Potenciale – Ekologjia tokësore Aktiviteti Faza e Ndërtimit Faza Operacionale dhe e

Mirëmbajtjes Faza e Nxjerrjes nga

Puna Humbje e habitatit/degradim X X Fragmentim i habitatit X Humbje e specieve X X X Trazim dhe/apo zhvendosje e specieve

X X X

Efektet e barrierës në speciet e faunës

X X

Efektet e skajit në speciet e faunës X X

Faqe 85 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Teksa ndikimet potenciale janë identifikuar për fazat operacionale dhe të nxjerrjes nga puna të Projektit, këto kanë qenë përgjithësisht me domethënie minore në krahasim me ato që janë identifikuar për fazën gjatë ndërtimit. Ndikimet potenciale përshkruhen në detaje më të hollësishme më poshtë, nën secilin prej rubrikave më poshtë.

7.1.1.1 Humbje/degradim i habitatit

Humbja e habitatit mund të vijë si rezultat i spastrimit, konvertimit të habitatit zanafillor në një lloj të ri habitati, modifikimit të një habitati ekzistues (duke ndërruar funksionet e tij ekologjike) apo degradimit të një habitati deri në një pikë ku është me cilësi të ulët dhe mund të konsiderohet i humbur. Humbja e habitateve mundet poashtu të rezultojë me ndërrim habitati në një mënyrë të tillë saqë ai bëhet i paaftë të mbështesë kërkesat e specieve; mundet poashtu të jetë katalizator për ndikime të tjera të ndërlidhura, gjegjësisht fragmentim habitati, humbje të drejtpërdrejtë apo të tërthortë të specieve apo trazim dhe zhvendosje të specieve.

Humbja e habitatit do të ndodhë gjatë përgatitjes së rripit të punës dhe në raste kur ndërtohen/përmirësohen rrugët, për lidhje në rrjet, dhe në zona që kërkohen për objekte të përhershme apo të përkohshme, siç janë stacione për bllokim të valvuleve, kantiere magazinimi dhe kampe ndërtimi. Rripi i punimeve do të jetë 38 m. Në shumë vende do të lejohet që të restaurohet vegjetacioni pas punimeve ndërtimore; ndonëse do të duhet të mbetet një Rrip Mbrojtës i tubacionit prej 8 m, ku mund të mbeten vetëm kultura vjetore me vegjetacion të ulët, për të mundësuar mirëmbajtjen. Në raste kur hiqet vegjetacion i rritur, si pylli, kjo konsiderohet humbje e përhershme për sa i përket vlerësimit të ndikimit, për arsye të kohës që do të nevojitej për ta ri-rritur sërish, nëse do të ri-rritej fare ndonjëherë. Do të ketë edhe humbje shtesë të habitatit, jo nga vetë ndërtimi, por nga përmirësimi i qasjes duke ndërtuar rrugë të reja/të përmirësuara, duke u mundësuar njerëzve të sigurojnë qasje në zona të reja të tokës dhe ta spastrojnë atë për burime pyjore apo për qëllime bujqësore.

7.1.1.2 Fragmentimi i Habitatit

Fragmentimi i habitatit është kryesisht rezultat i humbjes së habitatit dhe përfshin izolimin e një fragmenti të habitatit nga një tjetër, ndarjen e një habitati më të madh në fragmente më të vogla, rritjen e përpjesëtimit të madhësisë së skajit ndaj brendësisë së habitatit, dhe uljen e madhësisë mesatare të fragmenteve të mbetura (Bissonette & Storc, 2002; Ewers & Didham, 2006). Efekti i një fragmentimi të tillë ka ndikim të drejtpërdrejtë në shpërndarjen e specieve të florës dhe të faunës. Veçanërisht fauna, teksa është e lëvizshme, mund të preket përmes kufizimeve që i vihen gamës së lëvizjes së tyre që mund të çojë në efekte të mbipopullimit (madhësi e reduktuar e territorit), konkurrencë të shtuar, rrjedhë të reduktuar të gjeneve dhe në fund sukses të kufizuar në shtim dhe madje edhe në vetë mbijetesën Zhvendosja dhe trazimi i specieve mund të ndodhë më shpesh për shkak të pranisë së reduktuar të zonave të strehimit në fragmentet e mbetura ku speciet mbrohen nga zhurma dhe ngacmimet vizuale.

Faqe 86 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




Burimet e ndikimit burojnë nga ato që janë përshkruar më parë dhe që rezultojnë me humbje të habitatit. Ndër ndikimet dytësore të ndërlidhura përfshihen efektet e skajit, kur speciet fillimisht të vendosura në brendësi të një pjesë të habitatit më vonë i nënshtrohen skajit të pjesës së mbetur. Ky mjedis mund të ketë intensitet më të lartë të dritës, klimë më të ashpër dhe të jetë më dinamik, që mund të shkaktojë ndikime në habitate ose në specie; era është njëra prej tyre në drurët e pyllit. Sikur në rastin e humbjes së habitatit, në rastet kur fragmentimi ndodh në pyll të rritur që nuk mund të zëvendësohet, ndikimet kanë gjasë të jenë më domethënëse.

7.1.1.3 Humbja e drejtpërdrejtë e specieve

Humbja e drejtpërdrejtë e specieve ndodh kur një specie largohet nga habitati i vet si rrjedhojë e një aktiviteti të veçantë siç është gjuetia, korrja/vjelja dhe transferimi. Humbja e tërthortë ndodh kur humben pjestarë të specieve si rrjedhojë e varfërimit nga gjahu, reduktim në mundësitë që ka habitati për ushqim dhe shumim, konkurrencë e shtuar dhe futje të specieve invazive (Nelson et al. 2006).

Speciet e florës do të preken drejtpërdrejt nga përgatitja e rripit të punimeve, ndërtimi i rrugëve dhe ndërtimi i objekteve, kryesisht përmes heqjes së vegjetacionit. Humbja e drejtpërdrejtë e faunës do të ndërlidhet në përgjithësi me makrofaunën dhe do të vijë kryesisht si rezultat nga lëvizjet e pajisjeve, lëvizja e dheut dhe heqja e vegjetacionit. Humbje shtesë e kufizuar e specieve (që mund të përfshijë gjitarë dhe zogj) mundet po ashtu të rezultojë nga goditje aksidentale me makina në rrugë për qasje nga dhe prej vend-ndërtimeve, kampeve dhe kantiereve.

Speciet mund të preken tërthorazi poashtu nëpërmjet gjahut dhe vjeljes/korrjes së tepër gjatë apo pas fazës së ndërtimit për shkak të qasjes më të mirë me rrugë në zonat e paqasshme më herët. Humbje e tërthortë e specieve të faunës të mbrojtura ndërkombëtarisht dhe kombëtarisht, siç janë kaprolli (C. capreolus), derri i egër (S.scrofa) dhe që mund të ndodhë nëpërmjet gjuetisë, ndërsa humbja e specieve si ujku C. lupus), ariu i murrmë (U. arctos), dhe specie të zogjve, duke përfshirë shqiponjën (Aquila sp.) munden poashtu të rezultojnë nga gjuetia, mirëpo poashtu edhe nga humbja e tërthortë e habitatit dhe fragmentimi nga aktivitete të shtuara të prerjes së drurit, gjë që do të prekë poashtu edhe një numër qukapikësh (Picidae sp.). Humbja e habitatit do të ketë ndikime të ndërlidhura, si janë reduktimi i aftësisë dhe cilësisë së habitatit, disponueshmëria e gjahut, dhe konkurrenca e shtuar për ushqim dhe hapësirë. Humbja e specieve mund t’i atribuohet poashtu edhe efektit të barrierës, ku ndikime të tërthorta si prerja e drurit, gjahu, rekreacioni, apo rrugët e përhershme rezultojnë me krijimin e një barriere afatgjatë fizike apo të sjelljes, e cila mund të shkaktojë zhvendosje të përhershme të specieve në një zonë, duke i kontribuar kështu reduktimit të mëtejmë të cilësisë dhe aftësisë së habitatit.

Faqe 87 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




7.1.1.4 Trazimi dhe Zhvendosja e Specieve

Trazimi ndërlidhet me speciet e faunës dhe do të rezultojë nga emetimet vizuale, të dritës, të zhurmës dhe të vibrimit që prodhohen nga aktivitetet e projektit dhe objektet. Speciet e trazuara nga ndikime të tilla mund të çojnë në ndërrime të sjelljes, siç janë koha dhe kohëzgjatja e shumimit / mbledhjes së ushqimit, përzgjedhja e vendeve për shumim/mbledhje të ushqimit, etj. Faktorët vizualë dhe të zhurmës mund të shkaktojnë sjellje të shmangies me ç’rast specie te faunës u largohen zonave me makina, infrastrukturë dhe prani të personelit dhe shkallë të zhurmës që prodhohet. Ndriçimi i shtuar në zonat ku ndodh ndërtimi gjatë natës dhe për shkak të lëvizjeve të shtuara të makinave dhe personelit mundet poashtu t’i kontribuojë sjelljes së shmangies, veçanërisht në rastin e specieve të natës apo gjatë periudhave kur speciet janë më të ndjeshme ndaj trazimeve (p.sh. në stinën e shumimit). Trazimi konsiderohet të jetë i përkohshëm dhe i kufizuar në periudhën e ndërtimin, ndonëse kur të vendosen faktorët në mënyrë të përhershme ndonëse kur faktorët të vendosen përhershëm (d.m.th. vizuale, të dritës dhe të zhurmës nga objekte të përhershme dhe rrugët, efekti i barrierës, efekti i skajit), ato mund të konsiderohen të përhershme.

7.2 Zbutja

Një plan i detajuar për zbutje dhe Plan për Menaxhim Mjedisor dhe Social (PMMS) [Environmental and Social Management Plan, ESMP] është zhvilluar si pjesë e VNMS-së (Seksioni 9 – Menaxhimi Kulturor, Social dhe Mjedisor dhe Monitorimi) dhe si pjesë e PMMS-së është përfshirë një Plan Veprimi për Biodiversitetin (PVB) [ a Biodiversity Action Plan (BAP)]. Për një përvijim të hollësishëm mbi këto masa dhe plane duhet referuar VNMS-së.

Si pjesë e këtij VDH-së merret se masat e përvijuara si zbutje dhe brenda PMM-së janë ndjekur dhe se ndikimet e mundshme që do të ndodhin si rezultat i Projektit janë vetëm ato ndikime të mbetura që janë paraqitur brenda dokumentit kryesor të VNMS-së.

7.3 Ndikimet e mbetura

Si pjesë e procesit të vlerësimit për ndikimet kryesore, janë krijuar tabela që ekzaminojnë ndikimet në linjë me kriteret e BERZH-it (EBRD PR 6) përgjatë gjithë gjatësisë së korridorit të tubacionit për habitate dhe specie. Kjo pastaj është përdorur për të fokusuar vlerësimin në fushat me rëndësi kyçe. Këto tabela në Aneksin 8.1 të VNMS duhet të shikohen së bashku me këtë dokument, pasi që fushat kyçe të identifikuara konsistojnë në vlerësimin e zonave të përcaktuara këtu.

Për habitate e paraqitura brenda tabelave për vlerësim të ndikimeve (Tabela 7.3-2, Tabela 7.3-4 dhe Tabela 7.3-6), humbja e tërësishme e habitatit është kalkuluar poashtu për të gjitha elementet e projektit (duke përfshirë korridorin e tubacionit, rrugët, kampet e ndërtimit, kantieret e tubacionit dhe stacionet për bllokim të valvuleve dhe lidhjen në rrjet) për secilën vendndodhje të përcaktuar. Megjithatë, kalkulimet për humbjet e habitateve të veçanta janë bërë vetëm për

Faqe 88 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




korridorin e tubacionit ku është bërë skicim i hollësishëm, apo ku dihen madhësitë/shtrirjet e habitateve.

Habitatet e paraqitura fillimisht në krye të tabelës janë nga klasifikimi fillestar hartografik i habitatit në VNMS-në; kur ka qenë i mundur mikro-klasifikim shtesë i habitatit, ky është paraqitur poashtu brenda tabelave me koordinatat korresponduese. Duhet të vihet re se habitatet e prezantuara nuk përfaqësojnë të gjitha habitatet që mendohet se janë interesa kualifikuese të këtyre vendndodhjeve të përcaktuara. Këto tabela paraqesin ato habitate që janë regjistruar brenda gjurmës së punimeve (duke përfshirë rripin 38 metërsh të punimeve) që do të mund të prekeshin, siç janë identifikuar nga ekipi i ekspertëve në terren.

Për speciet prej secilës nga vendndodhjet e përcaktuara, paraqitur brenda tabelave për vlerësim të ndikimeve (Tabela 7.3-2, Tabela 7.3-4 dhe Tabela 7.3-6) as këto nuk përfaqësojnë të gjitha speciet që ka gjasë të jenë interesa kualifikuese të vendndodhjeve të përcaktuara. Edhe specie të tjera mund të jenë të pranishme brenda zonave të gjurmës së punimeve (siç janë zogjtë); mirëpo, këto nuk janë përfshirë në tabela sepse nuk është menduar se do të mund të kishte ‘efekt të mundshëm domethënës’ në këto specie si rezultat i aktiviteteve të TAP-it.

7.3.1 Morava, Kandidaturë për Vendndodhje Emerald dhe Biotop CORINE

Pjesa më e madhe e trasesë së tubacionit kalon nëpër brigjet e kufijve të propozuar të vendndodhjes ZVIR Morava dhe Biotopit CORINE, që përfaqëson një mozaik të tokës bujqësore. Disa shkurre të degraduara, kullosa dhe plantacione te pishës së zezë (Pinus nigra) gjenden në zonën kodrinore ndërmjet fshatrave Cangonj dhe Zemblak. Këto habitate nuk përfaqësojnë habitatet kyçe dhe zonën thelbësore të vendndodhjes ZIVR Morava dhe Biotopit CORINE, dhe prandaj Projekti TAP nuk do të paraqesë ndonjë kërcënim për integritetin ekologjik të vendndodhjes dhe, siç ilustrohet në tabelën më poshtë, toka e zënë brenda kufirit të ZIVR-it është tejet i vogël në përpjesëtim me hapësirën e përgjithshme të vendndodhjes.

Tabela 7.3-1 Toka e zënë brenda kufirit aktual të vendndodhjes ZIVR Toka e zënë Zona brenda Malit Morava (ha) Gjithë zonë e ZIVR Mali Morava 29,155 Zënie e tokës nga rrugët 0 Zënie e tokës nga traseja e tubacionit 16.71 Zënie e tokës nga kantieret e tubacionit, kampet, stacionet për bllokim të valvuleve

3.50

Gjithsej Tokë e zënë 20.21 Përqindja e humbjes në zonën e përcaktuar 0.07%

Burim: ERM 2012

Speciet me interes për ruajtje, siç janë mishngrënësit e mëdhenj, mund të shihen herë-herë apo rastësisht në pjesët margjinale të vendndodhjes ku ndodhet Projekti. Aktivitetet e Projektit mund të ndodhë që të shkaktojnë fragmentim të vogël të habitatit, ndërsa priten efekte të përkohshme të barrierës për pjesën më të madhe të kafshëve tokësore gjatë ndërtimit. Zona e prekur (përkohshëm apo përhershëm) nga traseja e tubacionit përfaqëson një pjesë të vogël të gamës së gjahut për zogj dhe kukuvajka pylli. Shumica e specieve që hasen brenda gjurmës së Projektit

Faqe 89 nga 129

Kodi Zonal

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Numri i Serisë




janë specie të lidhura me tokën bujqësore dhe vendbanimet rurale. Gjitarët tokësor më me bollëk janë minjtë e arave (Microtus epiroticus), që konsiderohen specie dëmtuese të kulturave, ndonëse ata janë burim i rëndësishëm ushqimi për shumë kafshë grabitqare.

Korridori i tubacionit dhe infrastrukturës shoqëruese nuk kalon nëpër zonat thelbore të vendndodhjes Morava dhe mbështet kryesisht specie që janë të zakonshme dhe me bollëk në rajon. Disa specie me interes për ruajtje, siç është lundra euraziatike dhe breshka ujëse evropiane (Emys orbicularis), do të trazohen nga zhurma dhe aktiviteti i punimeve gjatë fazës së ndërtimit, mirëpo ky ndikim do të jetë i përkohshëm. Një pjesë e madhe e specieve janë regjistruar si potencialisht të pranishme brenda gjurmës së punimeve. Mirëpo, mendohet se vetëm një pjesë e vogël e tyre mund të preken potencialisht.

Tabela 7.3-2 përmbledh veçoritë kyçe me interes të vendndodhjes Morava dhe paraqet ndikimet e parashikuara. Vetëm habitatet dhe speciet për të cilat përcaktohet vendndodhja dhe që mund të preken nga Projekti janë futur në listë dhe kjo bazohet në mendimin e ekspertëve të specialistëve të fushës (Ferdinand Bego dhe Alfred Mullaj) dhe ERM.

Thënë përmbledhtas, Projektit do të rezultojë me humbje të përafërsisht 0.07% të zonës së vendndodhjes që përmban kryesisht habitat të modifikuar. Zona që do të preket është në skaj të vendndodhjes dhe nuk përbën një zonë thelbësore për habitatin dhe speciet me ‘Interes Kualifikues’. Nuk parashikohet ndonjë ndikim domethënës dhe konkludohet se nuk do të ketë efekt në integritetin e Moravës, kandidaturë për vendndodhje Emerald / Bitop CORINE.

Faqe 90 nga129

Kodi i Zonës Kodi i Kompju-terit Kodi i Sisemit Kodi i Disk. Lloji i

dodkumentit Nr . i Serisë

Titulli i Projekti: Gazjellësi Trans Adriatik– TAP

Titulli i dokumentit: VNMS Shqipëri Aneksi 11 – Raporti i Vlerësimit sipas Direktivës për Habitatet AAL00-ERM-641-Y-TAE-1010

Rish.: 00 / at07er

Tabela 7.3-2 Veçoritë kyçe të Interesit të vendndodhjes Morava që do të preken nga Projekti* Veçoritë kyçe të Interesit brenda Gjurmës së punimeve, apo që mund të preken

Zona / numri i specieve që mund të preken

Habitat evropian, apo Habitat me Prioritet Evropian, apo specie në listën e Natura-s

Habitat apo Speciet në Listën Bern / Emerald

Kritere të tjera të rëndësishme (BERZH, UNRN, Mbrojtje Kombëtare, etj.)

A përbën zona e prekur zonë thelbësore për këtë habitat/ specie?

Zona që do të humbë përbën përpjesëtim domethënës (>1%) të habitatit të përgjithshëm të vendndodhjeve/ popullsisë së specieve

Komponentat e Projektit që mund të shkaktojnë ndikimin (detaje për secilën veç e veç) për sa të jetë e mundur

Identifikimi i ndikimeve të mundshme

Ndikim domethënës në veçori (P/J)

Habitat (ato që identifikohen brenda klasifikimit të VNMS-së) Shpate shkëmbore silicore me vegjetacion kazmofitik

2.11 ha Habitat Evropian 8220

Pjesë e një korridori potencial të kafshëve të egra

Jo, kjo nuk është zonë thelbësore për këtë habitat brenda vendndodhjes së përcaktuar

Jo, kjo zonë nuk përbën një zonë më të madhe se 1> % të këtij lloji të habitatit

Vetëm traseja e tubacionit

Trazimi i florës; Humbje dhe fragmentim i habitateve natyrore

J Zona e habitatit që humbet nuk është thelbësore, dhe përfaqëson <1% të totalit.

Livadh malor i Sanës

<0.01 ha Habitat Evropian 6520

Pjesë e një korridori potencial të kafshëve të egra

Jo, kjo nuk është zonë thelbësore për këtë habitat brenda vendndodhjes së përcaktuar




J Zona e habitatit që humbet nuk është thelbësore, jodomethënëse në madhësi.

Habitati (mikro-klasifikimi nga studimi i VDH-së) Livadhe sane në ultësira (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis)

WP Bot-010 Habitat Evropian 6510

- - Jo, kjo nuk është zonë thelbësore për këtë habitat brenda vendndodhjes së përcaktuar




J Zona e habitatit që humbet nuk është thelbësore, jodomethënëse në madhësi..

Faqe 91 nga129





Rish.: 00 / at07er

Veçoritë kyçe të Interesit brenda Gjurmës së punimeve, apo që mund të preken










Kallamishte (Phragmito-Magnocaricetea)

WP Bot-005 Habitat Evropian 72A0




Ndikime potenciale në vijat e ujit, cilësinë e ujit dhe në ekologjinë akuatike (aleuritizim, derdhje/rrjedhje) gjatë fazës së ndërtimit

J Zona e habitatit që humbet minimale, mund të restaurohet në tërësi.

Pyje shkoze Galio-Carpinetum)






J Zona e habitatit që humbet jothelbësore, jodomethënëse në madhësi.

*Pishnajë (Sub-) mesdhetare me pisha të zeza endemike (Pinus nigra) (e mbjellë)






J Harta e krijuar e habitatit mund të restaurohet në pjesën më të madhe në rripin e punës

Faqe 92 nga129





Rish.: 00 / at07er











Speciet Bimët Hypericum perforatum

Individë të rrallë - - Mbrojtur në rrafsh kombëtar

Jo Jo Traseja e tubacionit

Humbje e një numri të vogël speciesh dhe fragmentim i habitatit;

J Vetëm disa individë humbasin, përfshihet transferimi.

Juniperus oxycedrus





Juniperus communis

Individë të shumtë

- - Mbrojtur në rrafsh kombëtar


Humbje speciesh dhe fragmentim i habitatit;


Faqe 93 nga129





Rish.: 00 / at07er











Origanum vulgare





Gjitarët Canis lupus 1-2 individë Aneksi II, IV, V

listë Aneksi II Mbrojtur në

rrafsh kombëtar Jo Jo Traseja e

tubacionit Fragmentim i vogël i habitatit dhe efekt barriere i përkohshëm gjatë ndërtimit

J Vetëm efekte minore të përkohshme gjatë ndërtimit në zonë jothelbësore.

Lutra lutra 1-2 individë Aneksi II, IV, Aneksi II Mbrojtur në rrafsh kombëtar


Trazim iv vogël nga zhurma gjatë ndërtimit të tubacionit

J Vetëm ndikime afatshkurtra, gjatë ndërtimit

Zvarranikët Emys orbicularis 1-5 individë Aneksi II, IV Aneksi II Mbrojtur në

rrafsh kombëtar Jo Jo Traseja e

tubacionit Shkatërrim i vogël i habitatit gjatë ndërtimit të tubacionti

J Vetëm ndikime afatshkurtra

Faqe 94 nga129





Rish.: 00 / at07er











Testudo hermanni

1-5 individë Aneksi II, IV Aneksi II Mbrojtur në rrafsh kombëtar


Fragmentim i vogël i habitatit dhe efekt barriere i përkohshëm gjatë ndërtimit


Elaphe quatuorlineata

1-5 individë Aneksi II, IV Aneksi II Mbrojtur në rrafsh kombëtar


Fragmentim i vogël i habitatit dhe efekt barriere i përkohshëm gjatë ndërtimit


*Kalkulimet mbi mbulimin e habitatit bazohen në korridorin prej 38 m që që është në qendër të trasesë së tubacionit (zona e spastrimit gjatë punimeve të ndërtimore).

.

Faqe 95 nga 129

Kodi i Zonës

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Nr. i Serisë

Titulli i Projektit: Gazsjellësi Trans Adriatik– TAP

Titulli i dokumentit:



7.3.2 Biotopi CORINE Vithkuq-Ostrovicë

Traseja e tubacionit kalon nëpër vendndodhjen CORINE Vithkuq-Ostrovicë CORINE një seksion ndërmjet PK 61 dhe 68. Ky seksion (Vithkuq) përbëhet kryesisht nga drurë të rinj të pyllit të ahut. Traseja e tubacionit kalon edhe brenda 1.1 km të pjesës së vendndodhjes së Malit Ostrovicë, me një rrugë për qasje vetëm 400 m në këtë lokacion. Vendndodhja Vithkuq-Ostrovicë është në përgjithësi me vlerë të lartë për ruajtje/konservim, ndonëse zonat nëpër të cilat kalon vetë tubacioni nuk janë domosdo me rëndësi kyçe. Një zonë kyçe gjendet nja 60 m nga linja qendrore në PK 61 në drejtim të veriut; kjo zonë përfaqëson një parcelë të mirë të pyjeve të përziera më të vjetra (ah, bredh dhe dushk), që ofron një habitat të përshtatshëm për një numër të llojeve të kafshëve të ndërlidhura me pyje të rritura/vjetra. Duhet pasur kujdes të shmanget dëm i drejtpërdrejtë i kësaj cope pylli gjatë ndërtimit të TAP-it.

Përveç kësaj, krejtësisht jashtë zonës së përcaktuar, habitati që gjendet brenda një seksioni të gjatë të tubacionit ndërmjet PK 69 dhe PK 85 përgjatë tubacionit, ofron habitat të vlefshëm të pyllit të bredhit të cilësisë së lartë (Fagus sylvatica). Ky pyll Vithkuq-Ostrovicë gjendet vetëm 6 km në veri të Parkut Kombëtar Bredhi i Hotovës Dangëlli. Zona Vithkuq-Ostrovicë ka rëndësi të veçantë për specie të mëdha mishngrënësish, si ariu i murrmë (Ursus arctos) dhe ujku (Canis lupus) dhe e para nga këto specie është konfirmuar se shumohet në zonë, ndërsa të dyja speciet janë regjistruar në zonë dhe lëvizin gjerësisht brenda dhe jashtë Biotopit CORINE Vithkuq-Ostrovicë.

Tabela 7.3-3 Tokë e zënë brenda kufirit aktual të biotopit CORINE

Tokë e zënë Hapësirë brenda Vithkuqit-Ostrovicës (ha) Totali i zonës Vithkuq-Ostrovicë 13,693 Tokë e zënë nga rrugë të reja/përmirësuara 7.1 Tokë e zënë nga traseja e tubacionit 25 Tokë e zënë nga kantieret e tubave, kampet, stacionet e bllokimit të valvuleve

0.06

Total i tokës së zënë 32.16 Humbja në përqindje e zonës së përcaktuar 0.23%

Për këtë seksion të Biotopit CORINE që përfshin Malin Ostrovicë komponenta më e afërt e projektit do të jetë një rrugë për qasje që do të kalojë përafërsisht 400 m nga skaji i vendndodhjes, teksa tubacioni gjendet 1.1 km larg në vendin më të afërt. Ndikimet nga punimet e kësaj rruge dhe të tubacionit nuk do ta prekin në mënyrë të drejtpërdrejtë vendndodhjen Vithkuq-Ostrovicë, ndonëse ka mundësi për trazim dhe zhvendosje të specieve me interes. Siç merret vesh aktualisht punimet në regjionin Vithkuq – Ostrovicë do vazhdojnë për xx [në origjinal mungon; shënim i përkthyesit] vjet që do të thotë përgjatë kalimit të martës (marta), zhurmë nga punimet (teksa ndërtohen rruga dhe tubacioni në rrafsh lokal) dhe prania e punonjësve.

Aktivitete të tilla të projektit do të shkaktojnë trazim lokal dhe zhvendosje potenciale të specieve, duke përfshirë ariun e murrmë (Ursus arctos) dhe ujkun (Canis lupus), thundrakët, kamoshin ballkanik (Rupicapra rupicapra balcanica), derrin e egër (Sus scrofa), kaprollin (Capreolus

Faqe 96 nga 129

Kodi i Zonës

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Nr. i Serisë





capreolus) dhe speciet e zogjve (pesë specie të qukapikut [Picidae] dhe shqiponjën e malit [Aquila chrysaetos]), të cilat gjenden në listën e legjislacionit të Natura-s dhe Bernit..

Aty ky kapërcehet drejtpërdrejt Biotopi CORINE në jug të fshatit Vithkuq, humbja e habitatit do t’i ndodhë kryesisht pyllit të ri të ahut (Fagus sylvatica). Këtu janë marrë shënime për ujkun (Canis lupus) dhe mundësi që kjo specie dhe ariu i murrmë (Ursus arctos) do të sillen gjerësisht brenda kësaj zonë (shënime/evidencë të ariut të murrmë janë gjetur më tutje në lindje në PK 55 te Rezervati i Gjancit). Në këtë zonë, ka gjasë poashtu që qukapiku i mbrojtur (Picidae), derri i egër (Sus scrofa) dhe kaprolli (Capreolus capreolus) të jenë të pranishëm në parcelat e mbetura të pyllit cilësor (Zoo-032). Ndonëse humbja e habitatit përgjatë trasesë së tubacionit mund të mos jetë domethënëse, specie të tilla do të mund të prekeshin nga trazimi dhe zhvendosja.

Habitate dhe specie brenda vendndodhjes së biotopit Vithkuq-Ostrovicë do të preken nga Projekti TAP (renditja e tubacionit, përmirësimi i rrugëve ekzistuese për qasje, hapja e rrugëve të reja për qasje, vendndodhja e kampit) gjatë fazës së ndërtimit. Humbja e drejtpërdrejtë e habitatit do të jetë e vogël, ndonëse ndikimi i gjithëmbarshëm nga trazimi dhe zhvendosja mund të jetë domethënës për speciet në nivel lokal. Habitati do ta rimarrë veten brenda rripit të përkohshëm të punës, ndonëse do të jetë e pamundshme të rikrijohet pylli i vjetër, kur të ketë humbur.

Ndikimet e drejtpërdrejta në specie do të jenë minimale mbasi që do të humbin drejtpërdrejt pak ose asnjë (përveç rrëshqanorëve dhe amfibeve), dhe humbja e drejtpërdrejtë e habitatit brenda biotopit CORINE nuk do të përbëjë ndikim domethënës në specie.

Megjithatë, në zonën Vithkuq-Ostrovicë, vetë vendndodhja e përcaktuar nuk përfaqëson habitat të cilësisë më të lartë nëpër të cilin kalon korridori i tubacionit dhe habitati nga PK 68.5 deri PK 85 (jashtë zonës së përcaktuar) është në të vërtetë i cilësisë kryesisht më të mirë. Shumica e specieve që janë të pranishme brenda kësaj zone do të jenë gjithashtu me rëndësi kyçe për vetë vendndodhjen e përcaktuar. Prandaj, duhet të merren parasysh ndikimet në këto zona.

Përtej kufirit të vendndodhjes së përcaktuar, përveç korridorit të tubacionit, përmirësimi dhe lidhja e një rrugë për qasje ndërmjet Potomit dhe Vithkuqit do të jetë me rëndësi kyçe. Kjo rrugë do të jetë shtim i korridorit të tubacionit, kështu që do të rrisë edhe më tej fragmentimin, degradimin dhe humbjen e drejtpërdrejtë të këtij rripi kryesisht të paprekur të pyllit. Mirëpo, më rëndësi më të madhe afatgjatë do të jenë ndikimet e tërthorta që rrjedhin nga qasja e përmirësuar. Këto ndikime të tërthorta do të përfshijnë shtim potencial të prerjes ilegale të drurit, të gjuetisë, rekreacionit dhe trafikut rrugor.

Prerja e drurit është konstatuar tashmë në pyll gjatë studimeve më 2011 dhe 2012 (shih Figurën 7.3-1) dhe një nga faktorët kryesorë që kufizon shkallën e shpyllëzimit është cilësia e ulët e rrugës nëpërmjet së cilës mund të nxirret druri. Me përmirësim në rrjetin e rrugëve ka mundësi të madhe që të shtohen nivelet e prerjes së drurit në qoftë se nuk bëhet monitorim dhe zbatim (shih Seksionin 9, Plani për Menaxhim Mjedisor dhe Social, PMMS, për hollësi). Pa menaxhim të tillë, ndikimet afatgjata do të jenë domethënëse dhe do të shkaktojnë humbje të habitatit si dhe specie

Faqe 97 nga 129

Kodi i Zonës

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Nr. i Serisë





individuale të cilat varen nga zona e pyllëzuar, duke përfshirë speciet kyçe të ndërlidhura me zonën e përcaktuar, siç është përvijuar më lart.

Figura 7.3-1 Bërja e qymyr drurit në kampin ilegal të prerjes së lëndës drusore brenda pyllit Vithkuq

Burim: Studimi për Perfeksionimin e Trasesë (korrik 2012)

Tabela 7.3-4 jep përmbledhtas veçoritë kryesore me interes të vendndodhjes Vithkuq-Ostrovicë dhe paraqet ndikimet e parashikuara. Vetëm habitatet dhe speciet kyçe për të cilat është përcaktuar vendndodhja dhe që do të mund të prekeshin nga Projekti janë përfshirë në listë dhe kjo bazohet në mendimin e ekspertëve dhe të specialistëve të fushës (Ferdinand Bego dhe Alfred Mullaj) dhe ERM-së.

Thënë përmbledhtas, Projekti do të rezultojë me humbje përafërsisht të 0.23% të zonës së vendndodhjes që përmban hapësira të vogla të habitateve, duke përfshirë formacione të dëllinjës në shqopishta apo në kullosa gëlqerore pyje ahu, livadhe malore të sanës, shpate shkëmbore gëlqerore me vegjetacion kazmofitik dhe pishnajë sub-mesdhetare me pisha të zeza endemike. Ujku (Canis lupus) dhe ariu i murrmë(Ursus arctos) janë të pranishëm brenda vendndodhjes, si

Faqe 98 nga 129

Kodi i Zonës

Kodi i Kompjut

erit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk

Lloji i Doku-mentit

Nr. i Serisë





dhe specie kyçe të zogjve, siç janë qukapiku(Picidae) dhe shqiponja (Aquila)a, në listën e Natura-s dhe të Bernës.

Parashihen ndikime domethënëse të mbetura të ndërlidhura me humbjen e habitatit të pyllit dhe ndikimet në speciet kyçe. Humbjet e drejtpërdrejta dhe të tërthorta nga ndërtimi i projektit do të minimizohen për sa të jetë e mundur përmes zbutjes dhe të Planit të Veprimit për Biodiversitetin (PVB). Megjithëkëtë, për shkak të pasigurisë në lidhje me ndikimet e tërthorta që mund të ndodhin gjatë ndërtimit apo punës, dhe pasi që shumë ndikime do të burojnë nga aktivitete jashtë kufirit të vendndodhjes së përcaktuar, është aplikuar qasje parandaluese dhe janë parashikuar ndikime me domethënie të pakët në pyjet e ahut Luzulo-Fagetum (9110) dhe në pishnajën mesdhetare me pisha të zeza endemike (9530). Për speciet e faunës, numri i popullsisë nuk dihet ende mjaft mirë sa për të parashikuar ndikime në popullatat e ndërlidhura vetëm me Biotopin CORINE Biotope. Megjithatë, mund të parashihet që do të ketë ndikime të buta dhe domethënëse në ujkun dhe ariun e murrmë, që varen nga habitati i pranishëm brenda vendndodhjes së përcaktuar Vithkuq-Ostrovicë, si dhe zonës përjashta saj (që do të preket më shumë).

Në tërësi konkludohet se nuk do të ketë efekt në integritetin e Biotopit CORINE Vithkuq-Ostrovicë në formën e tij aktuale. Megjithatë, është e qartë se projekti ka efekte të mundshme domethënëse në ariun e murrmë dhe ujkun, duke prekur statusin e tyre të ruajtjes/konservimit. Për më tej, rëndësia e pyllit nëpër të cilin kalon tubacioni dhe rruga e përmirësuar për qasje ndërmjet PK 69 deri PK 85 është konfirmuar nga MMPAU gjatë konsultimit (8 shkurt, 2012) dhe është identifikuar se kjo zonë mund të përfshihet brenda planeve për përcaktim/shpallje në të ardhmen.

Për shkak të çështjeve të shtruara më sipër, do të ndërmerret kompensim në formën e kundërpeshës biodiversitare në zonën Vithkuq-Ostrovicë dhe kjo do të ndërmerret krahas me masat e monitorimit dhe të zbutjes që përfshihen në PVB, me synimin që të sigurohet habitat i aftë për të mbështetur speciet kyçe në listë dhe të ruhen popullsi frytdhënëse, si dhe integriteti i gjithëmbarshëm i zonës së pyllëzuar të Vithkuq-Ostrovicës.

Faqe 99 nga 129

Kodi i Zonës Kodi i Kompju-terit Kodi i Sistemit Kodi i Disk . Lloji i

dokumenit Nr i Serisë


Titulli i dokumentit: VNMS Shqipëri Aneksi 11 – Raporti i Vlerësimit sipas Direktivës për Habitatet

AAL00-ERM-641-Y-TAE-1010 Rish.: 00 / at07

Tabela 7.3-4 Veçoritë kyçe të Interesit të vendndodhjes Vithkuq – Ostrovicë që do të preken nga Projekti Veçoritë kyçe të Interesit brenda Gjurmës së punimeve, apo që mund të preken



Habitat apo Specie në Listën Bern / Emerald







Habitati (ato që identifikohen brenda klasifikimit të habitateve në VNMS Pyje shkoze (Galio Carpinetum)

13.82 ha Habitat Evropian 9170)

Habitati përfshin seksion të madh nëpër të cilin kalon korridori i tubacionit

Jo, kjo nuk është zonë qenësore brenda këtij habitati brenda vendndodhjes së përcaktuar

Jo, kjo zonë nuk përfaqëson një hapësirë më të madhe se 1> % të këtij lloji të habitatit

Tubacion, rrugë Trazim i florës; Humbje dhe fragmentim i habitateve natyrore

J Zona e habitatit që do humbet nuk është thelbësore dhe përfaqëson <1% të totalit.

*Pishnajë (sub-) mesdhetare me pisha të zeza endemike (Pinus nigra)

0.54 ha (si dhe WP Bot-025)

Habitat me Prioritet Evropian 9530

- - Jo, kjo nuk është zonë qenësore brenda këtij habitati brenda vendndodhjes së përcaktuar


Vetëm trase e tubacionit

Trazim i florës; Humbje dhe fragmentim i habitateve natyrore

P Humbje direkte e habitatit dhe humbja potenciale indirekte mund të jetë domethënëse.

Habitat (mikro-klasifikim nga studimi i VDH-së) Formacione në shqopishta apo kullota gëlqerore (Juniperus communis)

WP Bot-023, Habitat Evropian 5130



Tubacion, rrugë Trazim i florës; Humbje dhe fragmentim i habitateve natyrore

J Zona e habitatit që do humbet nuk është thelbësore dhe përfaqëson <1% të totalit.

Faqe 100 nga 129
















Pyje ahu (Luzulo-Fagetum)

WP Bot-019, Bot-021, Bot-022, Bot-024 (cilësi e lartë)

Habitat Evropian 9110



Tubacion, rrugë (kryesisht jashtë vendndodhjes së përcaktuar)

P Humbje direkte e habitatit dhe mundësi e madhe për humbje indirekte që mund të jetë domethënëse.

Livadhe malore sane

(WP Bot-020) Habitat Evropian 6520



Tubacion, kamp, rrugë

Trazim i florës J Zona e projektit larg nga zona thelbësore e habitatit.

Shpate shkëmbore gëlqerore me vegjetacion kazmofitik

(WP Bot-032) Habitat Evropian 8210



Tubacion, Trazim i florës J Humbja e habitatitit e papërfillshme.

Speciet Bimët

Faqe 101 nga 129
















Aconitum lamarckii

Individë të rrallë

Mbrojtur në nivel kombëtar

Jo Jo Tubacion, rrugë Humbje minore e specieve dhe fragmentim i habitatit

J Vetëm disa individë humben, merret parasysh transferimi.

Adiantum capillus-veneris



Jo Jo Vetëm trase e tubacionit

Humbje minore e specieve dhe fragmentim i habitatit


Agrimonia eupatoria





J Speciet janë të shumta, dhe humbja e individëve do të jetë jodomethënëse.

Atropa bella-donna



Jo Jo Tubacion,kamp, rrugë



Faqe 102 nga 129
















Colchicum autumnale






Crataegus heldreichii





J Speciet janë të shumta, dhe humbja e individëve dot jetë jodomethënëse.

Digitalis lanata Individë të rrallë





Dryopteris filix-mas






Faqe 103 nga 129
















Gentiana lutea Individë të rrallë

Aneksi V Mbrojtur në nivel kombëtar

Jo Jo Tubacion, kamp, rrugë



Hypericum perforatum





Juglans regia Individë të rrallë





Juniperus oxycedrus






Faqe 104 nga 129
















Juniperus communis




J Speciet janë të shumta, dhe humbja e individëve do të jetë jodomethënëse.

Origanum vulgare





Phyllitis scolopendrium





Salix fragilis Individë të

rrallë Mbrojtur në

nivel kombëtar Jo Jo Vetëm trase e

tubacionit Humbje minore e specieve dhe fragmentim i habitatit

J Vetëm disa individë humben. Regjenerimi i mundshëm.

Faqe 105 nga 129
















Sambucus nigra





J Vetëm disa individë humben. Regjenerimi i mundshëm.

Sideritis raeseri





Viscum album Individë të rrallë





Faqe 106 nga 129
















Gjitarë Ursus arctos së paku 3

individë Aneksi II, IV, V lista

Aneksi II Mbrojtur në nivel kombëtar

Po Jo Tubacion, rrugë Fragmentim i habitatit dhe efekt barriere i përkohshëm gjatë ndërtimit, që shkakton aftësi të reduktuar të habitatit, trazim dhe zhvendosje. Ndikimet afatgjata indirekte mund të jenë domethënëse me qasje të shtuar për gjuetarët dhe prerësit e drurit në vendndodhjen kyçe të pyllit jashtë zonës aktuale të përcaktuar.

P Ndikimet direkte do të jenë domethënëse, humbja e habitatit (jashtë zonës së përcaktuar) domethënëse, humbja e korridorit, trazimi dhe zhvendosja të mundshme.

Faqe 107 nga 129
















Canis lupus 3-8 individë Aneksi II, IV, V Aneksi II Mbrojtur në nivel kombëtar

Po Jo Tubacion, rrugë Fragmentim i habitatit dhe efekt barriere i përkohshëm gjatë ndërtimit, që shkakton aftësi të reduktuar të habitatit, trazim dhe zhvendosje. Ndikimet afatgjata indirekte mund të jenë domethënëse me qasje të shtuar për gjuetarët dhe prerësit e drurit në vendndodhjen kyçe të pyllit jashtë zonës aktuale të përcaktuar.

P Ndikimet direkte do të jenë domethënëse, humbja e habitatit (jashtë zonës së përcaktuar) domethënëse, humbja e korridorit, trazimi dhe zhvendosja të mundshme.

Faqe 108 nga 129
















Lutra lutra 1-2 individë Aneksi II, IV Aneksi II Mbrojtur në nivel kombëtar

Jo Jo Tubacion, rrugë Trazim dhe zhvendosje dhe humbje potenciale direkte nga aksidente trafiku gjatë ndërtimit dhe nga trafiku në rrugën e përhershme gjatë punës.

J Humbja e habitatit minimale, trazimi vetëm i përkohshëm humbje potenciale e individëve minimale në afat të gjatë.

Rupicapra rupicapra balcanica

1-3 individë Aneksi II, IV Aneksi II Mbrojtur në nivel kombëtar

Jo Jo, zona në afërsi të rrugës dhe të tubacionit është pjesë e vogël e zonës malore që do ta përdorë kjo specie në Ostrovicë.

Tubacion, rrugë Trazim dhe zhvendosje gjatë ndërtimit. Ndikime potenciale indirekte si gjuetia gjatë punës, nga qasja e përmirësuar.

J Zona thelbësore për speciet jashtë zonës së Projektit. Trazimi i përkohshëm. Ndikimet indirekte jo domethënëse.

Zogj

Faqe 109 nga 129
















Aquila chrysaetos

Të paktën 1 çift

Aneksi I Aneksi II Mbrojtur në nivel kombëtar

Jo Jo, kjo zonë nuk përfaqëson një hapësirë më të madhe se 1> % të këtij lloji të habitatit

Tubacion, rrugë Humbje e habitatit si dhe trazim dhe zhvendosje gjatë ndërtimit. Fragmentimi dhe ndikimet afatgjata indirekte mund të jenë domethënëse me qasje të shtuar për prerësit e drurit në pyllin kryesor jashtë zonës së përcaktuar dhe qasje re përmirësuar për gjuetarët.

J Zona thelbësore për speciet jashtë zonës së Projektit. Trazimi i përkohshëm. Ndikimet indirekte jo domethënëse.

Faqe 110 nga 129
















Dryocopus martius

>15 çifte Aneksi I Aneksi II Mbrojtur në nivel kombëtar

Një pjesë e habitatit do të përbëjë zonë thelbësore por është pjesë e vogël e vendndodhjes më të gjerë.


Tubacion, rrugë Humbje e habitatit si dhe trazim dhe zhvendosje gjatë ndërtimit. Fragmentimi dhe ndikimet afatgjata indirekte mund të jenë domethënëse me qasje të shtuar për prerësit e drurit në pyllin kryesor jashtë zonës së përcaktuar dhe qasje e përmirësuar për gjuetarët.

J Pak individë preken, të cilët përdorin pyllin brenda vendndodhjes së përcaktuar. Popullsia kyçe ndodhet jashtë vendndodhjes së përcaktuar – që do të preket në mënyrë direkte dhe indirekte.

Faqe 111 nga 129
















Dendrocopos syriacus



Jo, kjo zonë nuk përfaqëson një hapësirë më të madhe se 1> % e këtij lloji të habitatit


J Si më lart për (Dryocopus martius)

Faqe 112 nga 129
















Dendrocopos minor

>30 çifte Aneksi II Mbrojtur në nivel kombëtar





Faqe 113 nga 129
















Dendrocopos medius




Tubacion, rrugë, Humbje e habitatit si dhe trazim dhe zhvendosje gjatë ndërtimit. Fragmentimi dhe ndikimet afatgjata indirekte mund të jenë domethënëse me qasje të shtuar për prerësit e drurit në pyllin kryesor jashtë zonës së përcaktuar dhe qasje e përmirësuar për gjuetarët.


Faqe 114 nga 129
















Dendrocopos leucotos




Tubacion, rrugë, Humbje e habitatit si dhe trazim dhe zhvendosje gjatë ndërtimit. Fragmentimi dhe ndikimet afatgjata indirekte mund të jenë domethënëse me qasje të shtuar për prerësit e drurit në pyllin kryesor jashtë zonës së përcaktuar dhe qasje e përmirësuar për gjuetarët.


Rrëshqanorë

Faqe 115 nga 129

Kodi i Zonës Kodi i Kompju-

terit Kodi i Sistemit Kodi i Disk .

Lloji i dokumenit

Nr i Serisë

Titulli i Projektit: Gazsjellësi Trans Adriatik– TAP AAL00-ERM-641-Y-TAE-1010

Rish.: 00 / at07 Titulli i dokumentit: VNMS Shqipëria Aneksi 11 – Raporti i Vlerësimit sipas Direktivës për Habitatet











Emys orbicularis

>5 individë Aneksi II, IV Aneksi II Mbrojtur në nivel kombëtar

Jo Jo Tubacion, rrugë Humbje direkte e specieve, humbje e habitatit dhe fragmentim i habitatit, si dhe efekt i përkohshëm i barrierës gjatë ndërtimit. Humbje e habitatit si dhe trazim dhe zhvendosje gjatë ndërtimit. Fragmentimi dhe ndikimet afatgjata indirekte mund të jenë domethënëse me qasje të shtuar për prerësit e drurit në pyllin kryesor jashtë zonës së përcaktuar dhe qasje e përmirësuar për gjuetarët. Humbje e habitatit si dhe trazim dhe zhvendosje gjatë ndërtimit. Fragmentimi dhe ndikimet afatgjata indirekte mund të jenë domethënëse me qasje të shtuar për prerësit e drurit në pyllin kryesor jashtë zonës së përcaktuar dhe qasje e përmirësuar për gjuetarët.


Faqe 116 nga 129
















Testudo hermanni


Jo Jo Tubacion, rrugë Humbje direkte e specieve, humbje e habitatit dhe fragmentim i habitatit, si dhe efekt i përkohshëm i barrierës gjatë ndërtimit.



Së paku 10 individë

Aneksi II, IV Aneksi II Mbrojtur në nivel kombëtar



Amfibe Salamandra salamandra

>50 individë Mbrojtur në nivel kombëtar

Po Jo Tubacion, rrugë Humbje direkte e specieve, humbje e habitatit dhe fragmentim i habitatit, si dhe efekt i përkohshëm i barrierës gjatë ndërtimit.


Faqe 117 nga 129
















Bombina variegata




*Kalkulimet mbi mbulimin e habitatit bazohen në korridorin prej 38 m që gjendet në trasenë e tubacionit (spastrimi i zonës gjatë punimeve ndërtimore).

Faqe 118 nga 129

Kodi i Zonës

Kodi i Kompju-terit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk.

Lloji i Dokume

ntit

Nr. i Serisë





7.3.3 Biotopi CORINE Grykëderdhja e Semanit – Pishë Poro

Traseja e tubacionit kalon nëpët biotopin CORINE Grykëdedhja e Semanit-Pishë Poro, por jo nëpër zonës thelbësore të kësaj vendndodhjeje të përcaktuar. Korridori i tubacionit gjendet nja 2 km nga grykëderdhja e lumit Semani, Rezervati Natyror i Menaxhuar Pishë Poro (kategori IV sipas listës së UNRN-së) dhe Zona e Rëndësishme e Zogjve (ZRZ) [Important Bird Area (IBA] Grykëderdhja e Semanit. Korridori nuk kalon vendndodhjet sensitive të lagunës së Gjemisë (në jug të tubacionit) dhe laguna e Petritit (në veri të tubacionit) apo dunat me rërë të Semanit (Vendndodhje Monument i Natyrës, kategori III sipas UNRN-së), që gjenden më shumë se një km larg (në veri të tubacionit\). Kommponenta të tjera të projektit brenda vendndodhjes, duke përfshirë një rrugë të re për qasje dhe lidhja në rrjet, nuk kalojnë nëpër pjesën thelbore të kësaj vendnodhjeje ndonëse lidhja në rrjet kalon sigurisht nëpër një pishnajë të zhvilluar shumë mirë, e cila kategorizohet si habitat me Prioritet Evropian (duna të pyllëzuara me Pinus pinea dhe/apo Pinus halepensis).

Zona që pritet të preket nga Projekti përfaqëson një bio-korridor bregdetar ndërmjet kompleksit të lagunës së Karavastasë (Park Kombëtar, kategori II sipas UNRN-së), dhe Pishë Poro. Brenda vendndodhjes CORINE “Grykëderdhja e Semanit - Pishë Poro”, pjesa e prekur e bregdetit paraqet pjesën më pak vulnerabile dhe sensitive. Pjesa më e madhe e trasesë së tubacionit, rruga për qasje dhe lidhja në rrjet brenda vendndodhjes kalojnë nëpër habitate që përfaqësohen nga livadhe të kripës të Salicornia-s dhe bimë të tjera njëvjeçare që kolonizojnë baltë dhe rërë (livadhet mesdhetare të kripës [Juncetalia maritimi]), ndërprerë në një apo dy vende nga kanale për kullim dhe llogore, kufizuar nga një rrip i ngushtë i dunave ranore embironike në perëndim dhe një rrip i ngushtë i dunave ranore të pyllëzuara me Pinus halepensis në lindje. Disa pjesë të tubacionit përfaqësojnë tokë bujqësore të braktisur, kolonizuar nga specie të huaja si Dittrichia viscosa, Rubus ulmifolius, dhe Arundo donax (përgjatë kanalit të dikurshëm të ujitjes). Përveç kësaj, lidhja në rrjet kalon nëpër pyje të brukës si dhe një cope të ngritur të pishnajës (Pinus pinea dhe Pinus pinaster).

Zona bregdetare është korridor i njohur i shtegtimit për speciet e zogjve që kalojnë andej, duke përfshirë një numër syresh në listën e Natura-së dhe legjislacionit të Bernës (siç është vënë re me speciet si Charadrius alexandrines, që gjenden në ballë të bregut në vendzbarkim te deti). Megjithatë, ndonëse vetë zona bregdetare është me rëndësi, habitati nëpër të cilin kalon drejtpërdrejt vendndodhja ka vlerë të kufizuar aktualisht për zogjtë bregdetarë shtegtarë, speciet grabitqare dhe të shpendëve të egra. Natyra e përkohshme e punimeve do të thotë po ashtu se do të ketë ndikime minimale afatgjata ndaj specieve që trazohen nga aktivitetet e ndërtimit.

Faqe 119 nga 129

Kodi i Zonës

Kodi i Kompju-terit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk.

Lloji i Dokume

ntit

Nr. i Serisë





Tabela 7.3-5 Zënia e tokës brenda kufirit aktual të biotopit CORINE Toka e zënë Hapësira brenda Grykëderdhjes së Semanit –Pishë

Poro (ha) Hapësira totale e Grykëderdhjes së Semanit –Pishë Poro 3,944 Tokë e zënë nga rrugë të reja /përmirësuara 2.31 Tokë e zënë nga traseja e tubacionit 9.11 Tokë e zënë nga kantiere tubave, kampe, stacione për bllokim të valvuleve, lidhje në rrjet

12.11

Gjithsej Tokë e zënë 23.53 Humbja në përqindje në zonën e përcaktuar 0.59%

Burim: ERM 2012

Tabela 7.3-6 përmbledh veçoritë kryesore të interesit për vendndodhjen e Grykëderdhjes së Semanit-Pishë Poro dhe paraqet ndikimet e parashikuara. Vetëm habitatet dhe speciet kyçe për të cilat është përcaktuar zona dhe që do të mund të prekeshin nga Projekti janë përfshirë në listë dhe kjo është bërë në bazë të mendimit të specialistëve të fushës (Ferdinand Bego dhe Alfred Mullaj) dhe ERM.

Thënë përmbledhtas, Projekti do të shkaktojë humbjen e përafërsisht 0.59% të zonës së përcaktuar. Nga totali i kësaj zone, humbjen nga tubacioni dhe rruga për qasje do ta përbëjnë habitatet bregdetare që janë të zakonshme dhe të përhapura gjerësisht përgjatë bregdetit Adriatik të Shqipërisë, dhe janë lloje habitati që mund ta rimarrin veten lehtësisht. Megjithëkëtë, do të ndodhë humbje nga lidhja në rrjet e parcelave të ngritura të pishnajave mesdhetare në qoftë se nuk mund të bëhet ri-renditje paksa tjetër (ndryshim minor) i trasesë. Speciet kryesore të pranishme janë zogjtë që nuk ka gjasë të preken nga punimet. Nuk parashihen ndikime domethënëse dhe konkludohet se nuk do të ketë efekt në integritetin e biotopit CORINE të Grykëderdhjes së Semanit-Pishë Poro.

Faqe 120 nga 129

Kodi i Zonës Kodi i Kompju-terit Kodi i Sistemit Kodi i Disk. Lloji i

Dokumentit Nr. i Serisë


Titulli i Dokumentit: VNMS Shqipëri Aneksi 11 – Raporti i Vlerësimit sipas Direktivës për Habitatet


Tabela 7.3-6 Veçoritë kyçe të Interesit të Vendndodhjes Grykëderdhja e Semanit – Pishë Poro që do të preken nga Projekti Veçoritë kyçe të Interesit brenda Gjurmës së punimeve, apo që mund të preken










Habitate (ato që identifikohen brenda klasifikimit të habitateve në VNMS) Shkurre halofite mesdhetare dhe termo-atlantike (Sarcocornetea fruticosi)

7.01 ha Habitat Evropian 1420

- - Po, pasi që tubacioni kalon drejtpërdrejt nëpër qendrën e vendndodhjes


Trase e tubacionit, rrugë, lidhje në rrjet


J

Salicornia dhe bimë të tjera njëvjeçare që kolonizojnë baltë dhe rërë

1.02 ha WP Bot-056, Bot-057, Bot-060




Trase e tubacionit, rrugë


J I mundshëm regjenerimi i habitatit. Humbja jodomethënese.

Faqe 121 nga 129
















* Duna të pyllëzuara me Pinus pinea dhe/apo Pinus halepensis

5.17 ha (për lidhje në rrjet) WP Bot-059, B-083, B-086

Habitat me Prioritet Evropian 2270

- - Jo, kjo nuk është zonë qenësore brenda këtij habitati brenda vendndodhjes së përcaktuar.


Trase e tubacionit, lidhje në rrjet


J Po qe se bëhet ri-trasimi, shmanget humbja e këtij habitati. Me renditjen aktuale humbja nuk do të jetë domethënëse sa i përket tërësisë së habitatit në Biotopin CORINE.

Habitat (mikro-klasifikim nga studimi i VDH-së) Livadhe mesdhetare të kripës (Juncetalia maritimi)

WP Bot-055, Bot-056, Bot-057, B-079, B-085




Trase e tubacionit, rrugë, lidhje në rrjet



Duna të lëvizshme embrionike




Trase e tubacionit



Faqe 122 nga 129
















Korije bruke të njelmëta

WP Bot-060, B-080, B-082

Habitat Evropian 92D0



Trase e tubacionit, lidhje në rrjet



Kallamishte (Phragmito-Magnocaricetea)

WP Bot-060 Habitat Evropian 72A0



Habitat (mikro-klasifikim nga studimi i VDH-së)



Specie Bimë Ammophila arenaria


- - Mbrojtur në nivel kombëtar

Jo Jo Trase e tubacionit



Faqe 123 nga 129
















Elymus farctus Individë të shumtë


Jo Jo Tubacion, rrugë për qasje


J Speciet të numërta dhe humbja e individëve nuk do të jetë domethënëse.

Hypericum perforatum



Jo Jo Tubacion, rrugë për qasje


J Vetëm disa individë humbin; do merret parasysh transferimi.

Juniperus oxycedrus subsp. macrocarpa



Jo Jo Tubacion, rrugë, lidhje në rrjet



Origanum vulgare Individë të shumtë


Jo Jo Trase e tubacionit, lidhje në rrjet



Faqe 124 nga 129
















Pancratium maritimum



Jo Jo Habitat (mikro-klasifikim nga studimi i VDH-së)


J Vetëm disa individë humbin; do merret parasysh transferimi.

Sambucus nigra individë të rrallë - - Mbrojtur në nivel kombëtar

Jo Jo Lidhje në rrjet Humbje minore e specieve dhe fragmentim i habitatit

J Vetëm disa individë do humbin. I mundshëm regjenerimi

Stachys maritima Individë të rrallë



J Vetëm disa individë do humbin. I mundshëm regjenerimi

Gjitar Lutra lutra 1-2 individë Aneksi II, IV Aneksi II Mbrojtur në

nivel kombëtar Jo Jo Trase e

tubacionit, rrugë, lidhje në rrjet

Trazim nga zhurma dhe trafiku gjatë ndërtimit të tubacionit dhe qasja në rrugë të përmirësuara

J Vetëm humbje afatshkurtër e habitatit dhe trazim.

Faqe 125 nga 129
















Rrëshqanorë

Emys orbicularis 1-5 individë Aneksi II, IV Aneksi II Mbrojtur në nivel kombëtar

Jo Jo Trase e tubacionit, rrugë, lidhje në rrjet

Fragmentim i habitatit dhe efekt barriere i përkohshëm gjatë ndërtimit

J Vetëm ndikime afatshkurtra.

Testudo hermanni Të paktën 5 individë






Të paktën t 5 individë



Fragmentim i habitatit dhe efekt barriere i përkohshëm gjatë ndërtimit.


Amfibe Bombina variegata

Të paktën 10 individë





Faqe 126 nga 129






*Kalkulimet mbi mbulimin e habitatit bazohen në korridorin prej 38 m që gjendet në trasenë e tubacionit (spastrimi i zonës gjatë punimeve ndërtimore).

Faqe 127 nga 129

Kodi i Zonës

Kodi i kompju-

terit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk.

Lloji i doku-mentit

Nr. i Serisë

Titulli i Projektit:: Gazsjellësi Trans Adriatik– TAP

Titulli i dokumentit::


AAL00-ERM-641-Y-TAE-1010Rish: 00 / at07

8 REZYME

Ky vlerësim është ndërmarrë për Projektin TAP në Shqipëri dhe është kryer për të vërtetuar nëse do të ketë ‘efekt të mundshëm domethënës’ në speciet apo habitatet si dhe në integritetin e gjithëmbarshëm të të gjashtë zonave të përcaktuara, që ishte menduar se mund të prekeshin nga Projekti.

Natyra e nivelit të lartë të këtij vlerësimi është rezultat, në pjesën më të madhe, i të dhënave të pakta për cilëndo nga vendndodhjet e përcaktuara dhe interesat e tyre. Në të vërtetë, nuk ka interesa kualifikues të përkufizuar për cilëndo nga vendndodhjet dhe nuk ka hollësi për shtrirjen e habitateve apo të popullsive të specieve që gjenden brenda tyre. Prandaj, është vështirë të identifikohen me saktësi ndikimet në interesat e cilësdo nga vendndodhjet në këtë vlerësim. Mirëpo, të dhënat nga studimi që janë mbledhur si pjesë e VDH-së, si dhe nga studimet të tjera në vitet 2009, 2012 dhe në korrik të vitit 2012 e kanë bërë të mundshme kryerjen e vlerësimit.

Si pjesë të këtij procesi është bërë konsultimi me autoritetet përgjegjëse të Shqipërisë (MMPAU) dhe, si rezultat i këtij procesi, nga të gjashtë vendndodhjet që janë identifikuar me mundësi që të prekeshin, dy vendndodhjes (ZIVR Liqeni i Prespës - Mali i Thate, kandidaturë për Vendndodhje Emerald/Vendndodhje Ramsar; ZIVR Laguna e Karavastasë, kandidaturë për Vendndodhje Emerald/Vendndodhje Ramsar, mundën të nxirreshin jashtë vlerësimit të mëtejmë, mbasi që gjenden jashtë korridorit të punimeve dhe pa gjasë që të prekeshin. Si pjesë e konsultimit, është vërtetuar se një vendndodhje e tretë (Tomori, kandidaturë për Vendndodhje Emerald, Park Kombëtar dhe Biotop CORINE) do të ndërrohej po ashtu nga MMPAU dhe se kufiri aktual i vendndodhjes, siç i ishte paraqitur Këshillit të Evropës më 2012 do të përditësohej. Një kufi i ri i vendndodhjes së Parkut Kombëtar është përditësuar tanimë formalisht që nga korriku i vitit 2012 dhe do të parashtrohet një kufi i ri i vendndodhjes së kandidaturës Emerald pranë Këshillit të Evropës. Kjo vendndodhje do të ndjekë përgjithësisht (ose do të jetë e njëjtë me) Parkun Kombëtar të përditësuar dhe, prandaj, do të jetë jashtë gjurmës së Projektit (shih Figurën 5.4-1) dhe kështu kjo vendndodhje është hequr po ashtu nga vlerësimi i mëtejmë.

Për të tri vendndodhjet e mbetura, është ndërmarrë një “Vlerësim sipas Direktivës së Habitateve” veç e veç për secilën, për të vërtetuar nëse Projekti do të kishte ndikime domethënëse në integritetin e vendndodhjeve apo në ‘interesat e tyre kualifikuese’.

Për kandidaturën për vendndodhje Emerlad dhe Biotopin CORINE, Moravën, është veneruar se është ndërmarrë ri-renditje e konsiderueshme e korridorit të tubacionit për të lëvizur trasenë e tubacionit, duke shmangur kështu në pjesën më të madhe vendndodhjen e përcaktuar. Vlerësimi ka vërtetuar se pjesa më e madhe e habitatit nëpër të cilin kalon Projekti është e cilësisë së ulët dhe habitat joevropian, dhe nuk përfaqësonte komponentë qenësore të vendndodhjes së përcaktuar apo më shumë se 1% të vendndodhjes së përcaktuar. Veç kësaj, ky habitat mbështeste specie minimale të mbrojtura dhe kështu është vërtetuar, në tërësi, se do të ruhej

Faqe 128 nga 129

Kodi i Zonës

Kodi i kompju-

terit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk.

Lloji i doku-mentit

Nr. i Serisë





integriteti i vendndodhjes dhe se nuk do të kishte efekt të mundshëm domethënës në speciet apo habitatet që mbështet vendndodhja.

Kur është fjala për Biotopin CORINE Vithkuq-Ostrovicë, nëpër vendndodhje do të kapërcehet në një vend. Habitatet që do të humbnin përbëjnë komponenta të vogla të habitateve Evropiane dhe me Prioritet Evropian që janë të pranishme në pjesë të mëdha të paprekura brenda zonës së përcaktuar. Këto së bashku përfaqësonin më pak se 1% të zonës totale të vendndodhjes. Për këto arsye, humbjet e habitatit nuk mendohet të jenë domethënëse, ndërsa për biotopin CORINE të përcaktuar aktualisht do të ruhet integriteti i vendndodhjes. Megjithatë, jashtë zonës së përcaktuar ndikimet nga Projekti, si të drejtpërdrejta ashtu edhe të tërthorta, kanë mundësinë që potencialisht të prekin interesat kualifikuese brenda vendndodhjes së përcaktuar, posaçërisht nga burime të tërthorta si prerja ilegale e drurit, gjuetia, rekreacioni dhe përdorimi i rrugës (si rezultat i qasjes më të mirë). Habitate si pyje ahu dhe pishë mesdhetare, si dhe specie si ariu i murrmë (Ursus arctos) dhe ujku(Canis lupus) ka mundësi të preken në shkallë domethënëse në afat të gjatë. Për më shumë, siç është konfirmuar gjatë konsultimit, kjo zonë është identifikuar si me rëndësi biodiversitare të lartë dhe mund të përfshihet nga MMPAU në planet për mbrojtje në të ardhmen.

Kur është fjala për Biotopin CORINE Grykëderdhja e Semanit-Pishë Poro, korridori i tubacionit kalon nëpër një pjesë relativisht të vogël të vendndodhjes. Ndonëse do të humbë ca habitat nga lista e Prioritetit Evropian dhe lista Evropiane, parashihet që ndikimet të jenë kryesisht të përkohshme dhe me ri-trasim të vogël të lidhjes në rrjet të shmanget habitatit i dunave të pyllëzuara, proporcioni i habitatit të prekur do të jetë minimal dhe në gjithë humbjen e habitatit kjo nuk përfaqëson më shumë se 1% të zonës së përcaktuar dhe për biotopin e përcaktuar aktualisht CORINE do të ruhet integriteti i vendndodhjes.

Nuk ka gjasë të preken speciet falë natyrës së përkohshme të punimeve, gjurmës minimale të Projektit dhe natyrës kalimtare të interesave kualifikuese të zogjve, që janë kryesisht shtegtarë, që kalojnë andejpari. Ngjashëm me vendndodhjen Vithkuq-Ostrovicë, Grykëderdhja e Semanit –Pishë Poro është identifikuar po ashtu nga MMPAU si me vlerë të lartë biodiversitare dhe që mundet po ashtu të përfshihet në planet e ardhme për shpallje.

Në përgjithësi për të trija vendndodhjet e përcaktuara që përfshihen në vlerësimin e plotë, të dhënat që janë mbledhur nga studimi e kanë bërë të mundshme të vërtetohet se korridori aktual i tubacionit dhe komponentat e projektit do të kenë ndikime të vogla të gjithëmbarshme në cilëndo nga të tri vendndodhjet e përcaktuara në formën e tyre aktuale, dhe se integriteti i vendndodhjeve do të ruhet.

Ka megjithatë mundësi për ndikime të drejtpërdrejta dhe të tërthorta në Vithkuq-Ostrovicë, veçanërisht në speciet (shih Seksionin 7.3.3). Këtu, zona kryesore që preket është jashtë vendndodhjes së përcaktuar dhe speciet që ka më shumë gjasë të preken, që janë interesa kualifikuese për vendndodhjen e përcaktuar Vithkuq-Ostrovicë, janë ato që lëvizin gjerësisht në zonë dhe që përdorin habitatin brenda dhe jashtë Biotopit CORINE. Specie të tilla janë ariu i

Faqe 129 nga 129

Kodi i Zonës

Kodi i kompju-

terit

Kodi i Sistemit

Kodi i Disk.

Lloji i doku-mentit

Nr. i Serisë





murrmë (Ursus arctos) dhe ujku (Canis lupus) dhe, falë pasigurisë rreth ndikimeve të tërthorta në këto specie dhe se mbetet ‘dyshim shkencor i arsyeshëm’ në lidhje me statusin e tyre të ardhshëm, mund të shkaktohet ‘efekt i mundshëm domethënës’ për këto specie, me ç’rast parashihen ndikime mesatare.

Për këtë arsye, në Vithkuq-Ostrovicë, që të shmanget shkaktimi i Fazës 3 dhe 4 i Procesit të Vlerësimit sipas Direktivës së Habitateve’ (shih Kuadrati 3.3-2) kërkohet zbatim i kujdesshëm i PVB-së brenda Planit për Menaxhim Mjedisor dhe Social (PMMS) (siç do të aplikohet për vendndodhjet e tjera të përcaktuara). Për zonën Vithkuq-Ostrovicë, si pjesë e PVB-së, kërkohet monitorimi para, gjatë, dhe pas ndërtimit, për të vërtetuar madhësitë e vërteta të popullsive të specieve, në mënyrë që të zbatohet menaxhim adaptues për të reduktuar ndikimet. Përveç kësaj, do të zbatohen një sërë masash për zbutje gjatë ndërtimit/punës (shih Seksionin 8 të VNMS-së) duke përfshirë një Plan Ndërveprimi Ari – Njeri [Bear-Human Interaction Plan], ndërsa, për shkak të humbjes së habitatit si nga brenda Biotopit CORINE Vithkuq-Ostrovicë ashtu edhe nga habitati midis PK 68 – PK 83, do të zbatohet kompensim në formën e baraspeshës biodiversitare. Për vendndodhjen Vithkuq-Ostrovicë, kjo do të thotë se në afat të gjatë nuk do të ketë humbje në esencë qoftë edhe nëse cilësia e habitatit reduktohet dhe në tërësi zona duhet prandaj të mbetet e aftë/përshtatshme për popullsitë e ariut të murrmë (Ursus arctos) dhe të ujkut (Canis lupus) dhe mund të ruhet status i favorshëm për ruajtje/konservim të këtyre specieve.

Trans Adriatic Pipeline AG – Albania (Branch Office)Torre Drin, Rruga Abdi Toptani

Tirana, AlbaniaTel.: + 355 44 306 937Fax: + 355 42 265 685

[email protected]

Data 01/2013

Copyright Rezervuara: Ky dokument nuk mund të kopjohen, treguar ose të vendosura në dispozicion të palëve të treta pa pëlqimin paraprak të TAP AG. Versioni i fundit i dokumentit është regjistruar në bazën e të dhënave Projekti TAP-së.

Copyright Reserved: This document may not be copied, shown to or placed at the disposal of third parties without prior consent of TAP AG.The latest version of the document is registered in the TAP Project's Database.

Documents

VNMS Shqipëri Aneksi 11 – Raporti i Vlerësimit për ... · 3.3.5.5 Skicimi dhe Klasifikimi i Habitatit 25 3.3.5.6 Speciet 26 3.3.5.7 Kriteret e ndjeshmërisë / vulnerabilitetit