บทท 1

ความรเบองตนเกยวกบทรพยากรการทองเทยว

ความนำา

ทรพยากรการทองเทยว นบเปนสนคาทางการทองเทยวทมความสำาคญ เปน

หวใจของอตสาหกรรมทองเทยว หากธรกจในอตสาหกรรมทองเทยวไมวาจะเปนธรกจนำาเทยว ธรกจทพก ธรกจบรการรานอาหาร ธรกจจำาหนายสนคาทระลก หรอสนคาบรการของตนเสยกอน จะพจารณาถงความสำาเรจของตน จะตองประเมนคาทรพยากรทองเทยวทอยในพนทใกลเคยง วาจะสามารถนำามาเปนจดขายไดมากนอยเพยงใด เพราะการมจดขายทเปนทรพยากรทองเทยวทโดดเดนจะสงผลตอการดำาเนนธรกจไดอยางมาก หลายพนทอาจเคยประสบปญหาไรจดขายทางการทองเทยว ไมมทรพยากรทองเทยวทดงดดใจใหผคนเดนทางเขามาทองเทยว วธพนฐานทจะทำาใหผคนเดนทางเขามาในพนทของตนกคอ การสรางจดขายใหเกดขนเสยกอน หากไมมสนคาทางการทองเทยว หรอสนคาทางการทองเทยวไมด ไมมคณภาพ หรอไมงดงามสมบรณ ไมโดดเดน ไมมความเปนเอกลกษณ ธรกจเกยวกบการเดนทางทองเทยวกคงจะไมไดรบความนยมอยางสมบรณแบบ หรอไมมพฒนาการทเตบโตเหมอนเชนในทกวนน ประเทศไทยของเรานบวาเปนประเทศทมภมศาสตร ทำาเลทตง ลกษณะภมประเทศทไดเปรยบ ตลอดจนมทรพยากรธรรมชาต ประเพณ วฒธรรมวถชวตทแตกตางเปนทตองการใหนกทองเทยวจากทวทกมมโลกไดเขามาสมผส แสวงหาความทาทาย

เมอกอนพทยามทะเลทสวยงามวนเวลาเปลยนไป ทะเลงดงามนอยลงไป แตพทยากไมเคยหยดนงกลบมสงกอสรางทเปนจดขายทางการทองเทยวทดแทนขนมาเรอยๆ แสงสยามคำาคนถนนคนเดน(walking street) โรงแรม 5 ดาวมากมาย อลคาซา ทฟฟานโชว ปราสาทไมสจธรรม อนเดอรวอเตอรเวลด ตลาดนำา 4 ภาค สวนนำาการตนเนตเวคร สวนสนำารามายานะ ทำาใหพทยาไมเคยหลบใหล เชนเดยวกบประเทศสงคโปรอดตเปนเพยงเกาะเลกๆ ไมมอะไรนาดงดดใจใหไปเยยมเยอน แตกสามารถสราง

ความศวไลซ ถมทะเลขยายประเทศ สรางสงปลกสรางและแหลงทองเทยวทมนษยสรางขนใหกบผคน นกทองเทยวกไมเคยขาดหาย ทรพยากรทองเทยวจงนบเปนหวใจหลกในการนำามาประชาสมพนธ และนำามาเปนจดขายหลกใหแกอตสาหกรรมทองเทยวในแตละประเทศ-ทองถนนน

ทรพยากรการทองเทยวของประเทศไทยในภาพรวม เปนประเทศทอดมไปดวยทรพยากรการทองเทยวทงในเชงธรรมชาต และเชงแหลงทองเทยวทมนษยสรางขน โดยสวนทมนษยสรางขนนนรวมถงรองรอยของสงมชวตในยคตางๆน หมายถงสงซงเกดจากนำามอของมนษยทงในแบบปจจบนเทา และครอบคลมไปถงรองรอยและสงซงเกดจากมนษยในยคกอนประวตศาสตรดวย หรออกนยหนงกคอ รวมถงรองรอยและหลกฐานทางโบราณคดทงในยคกอนประวตศาสตรและยคประวตศาสตร ทรพยากรการทองเทยวนมทงทเปนทอยอาศยของมนษยโบราณ ชมชนโบราณ ศาสนสถาน โบราณวตถ โบราณสถาน กำาแพงเมอง คเมอง เหมองแร ศลปวฒนธรรม งานประเพณ วถชวต/ความเปนอย (เชน หมบานชาวเขา สภาพชวตในชนบท) ศนยวฒนธรรม สนคาและหตถกรรมพนเมอง เปนตน บางสวนอยในความดแลของกรมศลปากร บางสวนกระจายอยในพนทอนรกษและอยในความดแลของกรมปาไมและหนวยงานอนๆของรฐ ทงนทรพยากรการทองเทยวสามารถปรากฏไดทงในลกษณะของรปธรรมทสามารถสมผสไดดวยการจบตอง เชน สงกอสราง ของทระลก ถำา และนำาตก เปนตน และหรอปรากฏไดในลกษณะของนามธรรมทไมสามารถสมผสไดดวยการจบตอง แตสามารถสมผสไดดวยทางอน เชน ภมปญญาทองถน ภาษาความเปนชนเผาและการเลนการแสดงพนบาน เปนตน

ทรพยากรการทองเทยว เปนองคประกอบหนงทสำาคญของอตสาหกรรมทองเทยว การททรพยากรการทองเทยวสามารถดงดดใจใหนกทองเทยวเดนทางไปยงสถานท ตำาบล เมอง รฐหรอประเทศตางๆ จะทำาใหทองถนในทนนๆ จะไดรบผลประโยชนหลายประการ เพราะการใชจายในการเดนทางจะเกดเปนรายไดทหมนเวยนเปนทวคณ และจะเกยวของกบธรกจ และผคนในหลากหลายอาชพ

ความหมายของการทองเทยวการทองเทยว คอการเดนทางจากทอยอาศยปกตไปยงทอนเปนการชวคราวเพอ

วตถประสงคในการพกผอน เทยวชม เพลดเพลนหรอเพอวตถประสงคอนใดทไมใชการประกอบอาชพ

องคประกอบของการทองเทยว (Tourism Element)

การทองเทยว เปนกระบวนการทางสงคมและเศรษฐกจ ทมองคประกอบดงน (สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย, 2540 )

1. แหลงทองเทยว แหลงทองเทยวเปนทรพยากรทสำาคญ จดเปนอปทานการทองเทยว ซง ปเตอร (Peter ,1969 อางถงใน การทองเทยวแหงประเทศไทย, 2545) ไดจดหมวดหมของแหลงทองเทยวเปน 5 ประเภท ดงนคอ

1) แหลงทองเทยวทางวฒนธรรม (Culture Attractions) เปนแหลงทองเทยวซงแสดงออกถงประเพณตางๆ (Traditional Attractions)

2) แหลงทองเทยวตามสภาพธรรมชาต (Scenic Attractions) ซงแสดงถงความงดงามในรปแบบตางๆของภมประเทศ

3) แหลงทองเทยวประเภททใหความบนเทง (Entertainment Attractions)

4) แหลงทองเทยวอนๆ ทมลกษณะเฉพาะตว (Specific Attractions)

ในสวนของการทองเทยวแหงประเทศไทย (2545) ไดจำาแนกแหลงทองเทยวออกเปน 3 ประเภท คอ 1) แหลงทองเทยวธรรมชาต 2) แหลงทองเทยวประวตศาสตร โบราณคด และ 3) แหลงทองเทยวศลปวฒนธรรม สวนแหลงทองเทยวทใหความบนเทงนน จดเปนสวนหนงในสถานบรการนกทองเทยว

2. บรการการทองเทยว บรการทรบรองการทองเทยวเปนอปทานประเภทหนง ซงไมไดเปนจดหมายปลายทางของนกทองเทยว แตเปนบรการทรองรบความสะดวกสบายและความบนเทงแกนกทองเทยว ซงในบางโอกาสอาจเปนตวดงดดใจไดเชนกน การบรการการทองเทยวทสำาคญไดแก ทพก อาหาร แหลงจำาหนายสนคา แหลงบนเทง แหลงกจกรรมและบรการอนๆ ทงน รวมถงโครงสรางพนฐานและสงอำานวยความสะดวกทจำาเปนอน ๆ ดวย

3. ตลาดการทองเทยว ตลาดการทองเทยว เปนการแสดงออกของอปสงค (Tourism Demand) ซงมความปรารถนาในการทองเทยวจากทหนงไปยงอกทหนง เพอเขารวมในกจกรรมการพกผอนหยอนใจ และเพอกจกรรมอนๆ (ปกตตลาดการทองเทยวจะเนนทนกทองเทยว) ซงในกระบวนการจดการไดรวมถงการสงเสรมและพฒนาการขายและการใหบรการแกนกทองเทยวดวย

จากทกลาวขางตน องคประกอบหลก 3 ดาน ตางมความสมพนธซงกนและกน โดยท ความสมพนธระหวางระบบยอยทง 3 เกดขน เมอนกทองเทยวไดไปใชประโยชนจากทรพยากรทองเทยวเพอนนทนาการหรอทศนศกษา ซงอาจเปนการใชประโยชนโดยตรงและจากการบรการทเกยวของ โดยปกตทรพยากรการทองเทยวทใชไมมวนหมด เพราะรปแบบการใชมกเปนการสมผสแตภายนอก โดยไมมการเคลอนยายทรพยากรใดๆ หรออาจมการชดเชยไดอยตลอดเวลา อยางไรกตาม ในการทองเทยวทเปนจรงนน การใชประโยชนของทรพยากรมกมการแปรรปทรพยากร และอาจไมมการคำานงถงการสญเสยหรอผลกระทบทจะเกดขนกบระบบยอยตางๆ รวมทงผลตอสงแวดลอมอนๆ ในทางกลบกนสงแวดลอมทเปนระบบอน เชน ระบบชมชน ระบบอตสาหกรรม ฯลฯ อาจมผลกระทบมาสระบบทองเทยวดวย ดงนน การทองเทยวทขาดระบบการจดการทด เขามามสวนเกยวของ จงเปนการทองเทยวทไมประสบความสำาเรจไดเลย นอกจากองคประกอบภายในระบบแลว การทองเทยวยงมสงแวดลอมสำาคญทเกยวของสมพนธกนอกหลายประการ เชน สภาพกายภาพและระบบนเวศ สงแวดลอม โครงสรางพนฐาน เศรษฐกจและการลงทน สงคมและวฒนธรรม องคกรและกฎหมาย

จากทกลาวมาขางตนไดสะทอนใหเหนถงความสำาคญของระบบการจดการการทองเทยวทจะทำาใหการทองเทยวประสบผลสำาเรจอนเนองมาจากระบบการจดการทด แหลงทองเทยวตางๆ จงมความจำาเปนทตองพฒนาระบบการจดการทด เพอใชเปนกลไกในการพฒนาแหลงทองเทยว และสามารถดงดดนกทองเทยวได

(ทมา : สาระดด.คอม http://www.sara-dd.com)

ความหมายของทรพยากรทองเทยวคำาวา  ทรพยากร“ ” หมายถง สงทมนษยสามารถนำามาใชประโยชนไดโดยไมจำากด

แตคำาวาทรพยากรจะจำากดเฉพาะสงทมอยตามธรรมชาต หากเพมคำาวา การทองเทยวเขาไป คอ  ทรพยากรการทองเทยว “ (Tourism Resource)” ความหมายกจะเพมเตมเปน สงทเกดขนเองตามธรรมชาต และสงทมนษยสรางขน รวมถงหลกฐานทางโบราณคดหรอรองรอยของสงมชวตในยคตางๆ ซงมนษยสามารถนำามาใชประโยชนเพอการพกผอนหยอนใจและประกอบกจกรรมนนทนาการ อนนำามาซงความพงพอใจและความสขในรปแบบตางๆ ได

นอกเหนอจากน คำาวา ทรพยากรการทองเทยว (Tourism Resource) ยงไดมผใหความหมายทนาสนใจ ดงน

พจนานกรมฉบบราชบณฑตสถาน (2542) ไดใหความหมายของ ทรพยากรการทองเทยว หมายถง สงดงดดใจนกทองเทยวทมอยในพนทใดพนทหนง ตงแตในระดบทองถน จนถงระดบภมภาค และระดบโลก อาจเปนสงทเกดขนเองตามธรรมชาต หรอเปนสงทมนษยสรางขนกได โดยสงเหลานนจะตองมความงดงามแปลกตา มความสำาคญหรอมคณคา รวมทงวถการดำาเนนชวตอนดงามทสะทอนใหเหนถงอารยธรรมอนทรงคณคา และมลกษณะเดนเปนเอกลกษณ กถอเปนทรพยากรการทองเทยว

จตรานช รกสจจา (2550) กลาววา ทรพยากรการทองเทยว หมายถง สงทนาสนใจ เปนประโยชนและมคณคาตอการทองเทยว เปนสงดงดดใจหรอจงใจใหนกทองเทยวเดนทางไปเยอนหรอไปทองเทยว ซงอาจเปนสงทเกดขนเองตามธรรมชาต หรอสงทมนษยสรางสรรคและสบทอดเปนมรดกทางวฒนธรรม กลาวไดวาเปน สนคา ทม“ ”คณลกษณะพเศษทสามารถดงดดให ลกคา หรอนกทองเทยวเดนทางเขามา ซอ “ ” “ ”ถงทตงของสนคานน

ศาสตราจารย ดร.มนส สวรรณ และคณะ (2541) กลาววา ทรพยากรการทองเทยว หมายถง พนท สงของกจกรรม และ หรอมตอนใดทสามารถใหคณคาเชงการทองเทยว เชน ความสวยงามตามธรรมชาตคณคาเชง ประวตศาสตร ศลปวฒนธรรม และการเรยนรประสบการณใหม เปนตน แกนกทองเทยว ทงน ทรพยากรการทองเทยวสามารถปรากฏไดทงในลกษณะของรปธรรมทสามารถสมผสไดดวยการจบตอง เชน สงกอสรางของทระลก ถำา และนำาตก เปนตน และในลกษณะของนามธรรมทไมสามารถ สมผสไดดวยการจบตอง แตสามารถสมผผสไดดวยสงอน เชน ภมปญญาทองถน ภาษา ความเปนชนเผา และการละเลนการแสดงพนบาน เปนตน

สวฒน จธากรณและคณะ (2545) กลาววา ทรพยากรการทองเทยว หมายถง สงทเกดขนเองตามธรรมชาต และสงทมนษยสรางขน และหลกฐานทางโบราณคดหรอรองรอยของ สงมชวตในยคตางๆ ซงมนษยสามารถนามาใชประโยชนเพอการพกผอน หยอนใจและประกอบกจกรรมนนทนาการ อนนามาซงความพงพอใจและ ความสขในรปแบบตางๆ ได

ทพวรรณ พมมณ (2546) กลาววา ทรพยากรการทองเทยว หมายถง สงทเปนประโยชน และมคณคาตอการทองเทยว เปนสงดงดดหรอจงใจใหนกทองเทยว เดนทางไปเยอนหรอไปทองเทยว ซงอาจเปนสงทเกดขนเองตามธรรม ชาตหรอสงทมนษยสรางสรรคและสบทอดเปนมรดกทางวฒนธรรม

ความสำาคญของทรพยากรทองเทยว ทรพยากรการทองเทยว (Tourism Resource) เปนองคประกอบหนงท

สำาคญของระบบการทองเทยวนอกเหนอไปจากบรการการทองเทยว (Tourism Service) และตลาดการทองเทยว (Tourism Market) การททรพยากรการทองเทยวสามารถดงดดใจนกทองเทยวใหเดนทางยงสถานท ตำาบล เมอง ภาค รฐ หรอประเทศตางๆ ทำาใหทองถนทมผเดนทางไปทองเทยวผเกยวของไดรบผลดมากมายในหลากหลายมต นบไดวาทรพยากรการทองเทยวมความสำาคญมากตออตสาหกรรมทองเทยว โดยอาจสรปความสำาคญของทรพยากรทองเทยวไดดงน

1. เปนสงดงดดใจใหมการเดนทางทองเทยว ทรพยากรการทองเทยวนบเปนสงดงดดใจทสำาคญมาก  เพราะเปนปจจยหลกทนกทองเทยวนำามาพจารณาในการตดสนใจทจะเลอกหรอไมเลอกทจะเดนทางไปทองเทยวยงสถานท ตำาบล เมอง ภาค รฐ หรอประเทศนนๆ

2. เปนทมาของรายได เมอนกทองเทยวเดนทางไปทองเทยวยงสถานท ตำาบล เมองภาค รฐ หรอประเทศนน คนในพนทนนๆ กจะมอาชพและมรายไดจากการจดธรกจและบรการใหแกนกทองเทยว รฐบาลเองกสามารถเกบภาษอากรจากการคาและภาษเงนได  ทายทสดเงนจำานวนนนอกจากจะเปนประโยชนตอประเทศชาตโดยรวม เพราะรฐบาลนำาไปใชในการพฒนาประเทศแลว ยงเปนเงนสวนทนำาไปชวยชดเชยภาวการณขาดดลการคากบตางประเทศอกดวย

3. ชวยเพมคณภาพชวตและทำาใหประชาชนมความเปนอยทดขน ประชาชนทอาศยอยในบรเวณทมทรพยากรการทองเทยวอดมสมบรณจะมคณภาพชวตดขน เพราะสถานทพกผอนหยอนใจในทองถนของตน ชวยใหประชาชนสามารถผอนคลายจากภาวะจำาเจ ตงเครยดจากการประกอบการงาน ทำาใหสามารถประกอบกจกรรมนนทนาการได สงผลใหมสขภาพกายและสขภาพจตทสมบรณ เปนประชากรทมคณภาพ ทสำาคญคอการทผคนมอาชพทเกยวเนองกบการทองเทยว ยอมมรายได และสามารถซอหาสนคาอปโภคบรโภคและบรการตางๆ ใหกบตนเองได ซงจะชวยเสรมสรางคณภาพชวตและทำาใหมความเปนอยดขนไปดวยนอกจากนทรพยากรการทองเทยวในทองถนยงมสวนชวยเปดโลกทศนใหกบประชาชนดวย เพราะสถานททองเทยวเปรยบไดกบหองปฏบตการทผคน  โดยเฉพาะเยาวชน สามารถเรยนรไดจากของจรง เชน เดกนกเรยนทเรยนรเกยวกบพชและสตวในหองเรยน หากไดมโอกาสไปสมผสผนปา ไดเรยนรจากของจรง ไดเหน

ตนไมและสตวชนดตางๆในปาจรงๆ นอกจากจะทำาใหเขาใจในเรองพชและสตวไดดยงขนแลว ยงอาจจะเสรมสรางใหเยาวชนเกดความรกและความหวงแหนทรพยากรการทองเทยวเหลานนดวย

4. สรางความภาคภมใจใหแกประชาชนทอยในพนท  ทรพยากรการทองเทยวทมชอเสยง เปนทรจกและยอมรบของคนทวโลก ยอมจะนำามาซงความภาคภมใจของคนในพนท เชน ประเทศไทยมกไดรบคำาชมจากชาวตางประเทศเสมอวาเปนประเทศทมทรพยากรการทองเทยวสวยงาม นาสนใจ หลากหลาย เปนดนแดนแหงสยามเมองยม ซงนำาความภาคภมใจมาสคนไทยทกคน

5. สะทอนใหเหนคณคาของภมปญญาบรรพชน ทรพยากรการทองเทยวจำานวนมากไดสะทอนใหเหนภมปญญาของบรรพชนทลำาลก เปนความรทสามารถนำามาใชเปนแนวทางในการดำารงชวตของคนในรนปจจบน เชน ขนบธรรมเนยมประเพณทแสดงถงการมวฒนธรรม สถาปตยกรรมอนประณตงดงาม  เปนตน

6. กอใหเกดการอนรกษและพฒนา ประโยชนมากมายทผคนไดรบจากทรพยากรการทองเทยว ทำาใหเกดการอนรกษและพฒนาทรพยากรการทองเทยวใหอยในสภาพทเหมาะสม ไมสญหายไป หากมการนำาไปใช กจะมการจดการและใชอยางระมดระวง มการบรโภคทรพยากรการทองเทยวอยางมจตสำานก โดยคำานงถงคนรนตอๆ ไปดวย (ทมา : http://oknation.nationtv.tv)

นอกจากนความสำาคญของทรพยากรการทองเทยวสามารถแยกยอยความสำาคญทเกยวของกนไปในแตละดานดงน

1. ความสำาคญดานจตวทยา ทรพยากรการทองเทยวมความสำาคญดานจตวทยา คอ

1.1 เปนสงดงดดใจใหมการเดนทางทองเทยว ทรพยากรการทองเทยวนบเปนปจจยหลกทนกทองเทยวนำามาพจารณาในการตดสนใจเลอกทจะเดนทางไปทองเทยวยงสถานทนนหรอไม

1.2 เปนสงทชวยใหเกดความสข ลดความตงเครยด ทรพยากรการทองเทยวทงประเภทความสวยงามตามธรรมชาตหรอประเภทโบราณสถาน ศลปวฒนธรรมสามารถใชเปนแหลงทองเทยวใหนกทองเทยวเดนทางไปพกผอนหยอนใจใหหายจากความเครยดจากภาระหนาทประจำาได

2. ความสำาคญดานเศรษฐกจ ทรพยากรการทองเทยวมความสำาคญดานเศรษฐกจ คอ

2.1 เปนแหลงทมาของรายไดของทองถน เมอนกทองเทยวเดนทางมาทองเทยวยงสถานททองเทยวยอมกอใหเกดการสรางงาน อาชพใหกบทองถนในสวนทเกยวของกบการทองเทยว เชน การผลตสนคาทระลก จำาหนายนกทองเทยว การจดบรการทพกใหลกษณะโฮมสเตยใหกบนกทองเทยว เปนตน

2.2 เปนแหลงทมาของรายไดของธรกจทเกยวของ เมอนกทองเทยวนยมเดนทางไปยงสถานททองเทยวใดยอมกอใหเกดการพฒนาสงอำานวยความสะดวกและบรการในรปแบบตางๆ เพอสนองตอบตอความตองการของนกทองเทยวจงทำาใหสามารถกระจายรายไดสธรกจทเกยวของหลายประเภท เชน ธรกจนำาเทยว ธรกจทพกแรม ธรกจขายของทระลก ธรกจขนสง เปนตน

2.3 เปนแหลงทมาของรายไดภาครฐรฐบาลสามารถเรยกเกบภาษอากรจากการคาและภาษเงนไดจากผประกอบการทเกยวเนองกบอตสาหกรรมทองเทยว ซงรฐสามารถนำาไปใชพฒนาประเทศและชวยชดเชยภาวะการขาดดลการคากบตางประเทศได

3. ความสำาคญดานสงคม3.1 ชวยเพมคณภาพชวตของประชาชน ประชาชนเทอาศยในบรเวณทม

ทรพยากรการทองเทยว จะมคณภาพชวตดขน เพราะสามารถใชเปนสถานทพกผอนหยอนใจทำาใหมสขภาพกายและสขภาพจตทสมบรณแขงแรงและยงชวยใหมาตรฐานการครองชพของประชาชนดขนจากการมรายไดทางการทองเทยวทำาใหมอำานาจซอสนคาอปโภคและบรโภคตางๆ ไดมากขน ทงยงชวยลดปญหาอาชญากรรมในสงคมได

3.2 ชวยเปดโลกทศนใหกบประชาชาน เนองจากการเดนทางไปทองเทยวในสถานทตางๆ ทำาใหมโอกาสไดเรยนรไดสมผสของจรงไดรบประสบการณตรง ซงกยอมสงผลใหเกดทศนคตทกวางไกล เกดความประทบใจ และชวยเสรมสรางใหคนในสงคมทองถนนนเกดความรกและหวงแหนในทรพยากรการทองเทยวของตน

3.3 ชวยสรางความภาคภมใจใหแกประชาชนทอยในพนททรพยากรการทองเทยวทมชอเสยงเปนทรจกและยอมรบของคนทวโลก ยอมมนำามาซงความภาคภมใจของคนในพนท เชนนกทองเทยวชาวตางประเทศมการกลาวชมประเทศไทยเสมอวาเปน

ประเทศทมทรพยากรการทองเทยวทสวยงามนาสนใจมความหลากหลายนาตนตาตนใจ ซงนำาความภาคภมใจมาสคนไทยทกคน

4. ความสำาคญดานวฒนธรรม4.1 แสดงถงความเปนเอกลกษณของชาตทรพยากรการทองเทยว

ประเภทศลปวฒนธรรมประเพณเชน ภาษาการแตงกายวถชวต การละเลน งานเทศกาล ประเพณตางๆ เปนตน นบเปนสอซงแสดงออกถงเอกลกษณของทองถนและของประเทศชาต

4.2 สะทอนใหเหนคณคาของภมปญญาบรรพชน ทรพยากรการทองเทยวจำานวนมากไดสะทอนใหเหนภมปญญาของบรรพชนทมคณคา เปนความรทสามารถนำา มาใชเปนแนวทางในการดำารงชวตของคนในปจจบน เชน ขนบธรรมเนยมประเพณทแสดงถงการมวฒนธรรม เชน การไหว ความมนำาใจไมตรลกษณะของสถาปตยกรรมอนประณตงดงาม เปนตน

5. ความสำาคญดานสงแวดลอมสงทผเกยวของในอตสาหกรรมการทองเทยวตองใหความสำาคญมากเปนลำา

ดบตนๆไดแก การทจะตองชวยกนอนรกษทรพยากรการทองเทยวเพอใหเปนแหลงดดใจนกทองเทยวใหยาวนานและยงยนทสด ซงจะแตกตางจากอตสาหกรรมอนทเนนการนำาเอาทรพยากรมาใชประโยชนเปนหลก กระแสการอนรกษและพฒนาทรพยากรการทองเทยวใหอยในสภาพทด การนำาทรพยากรไปใชอยางระมดระวง มจตสำานกและมระบบการจดการทมประสทธภาพ เพอใหคนรนหลงไดใชประโยชน จงเปนสงทประเทศทพฒนาแลวจะตระหนกและใหความสำาคญอยางยงยวด(ทมา : http://travel2thinkearth.blogspot.com)

ความสำาคญของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การทองเทยว เปนกจกรรมทมนษยนยมทำาในเวลาวางเพอการพกผอนหยอนใจ การทองเทยวหรอการเดนทางไมวาจะดวยวตถประสงคใดกตามจะเกดขนไดนน ลวนแลวแตตองอาศยทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทงสน ซงการทองเทยวจะตองเกดขนทามกลางสงเหลานเสมอ เชน สวนสาธารณะ ชายทะเล ภเขา แมนำา ปา โบราณสถาน เปนตน กลาวไดวาทรพยากรกบสงแวดลอม ไมวาจะเปนประเภทไหน ไมวาจะเกดขนเองตามธรรมชาต หรอ มนษยสรางขน ตางกมความสมพนธกบการทองเทยวเปนอยางมาก หากจะกลาวอกนยหนงกคอ ทรพยากรธรรมชาตกบสงแวดลอมลวนเปนพน

ฐานของการทองเทยวกวาได ซงสามารถสรปความสำาคญของทรพยากรและสงแวดลอมตอการทองเทยวไดดงตอไปน

1. ทรพยากรและสงแวดลอมทเหมาะสมตอการทองเทยวจะเปนตวเรงใหรฐบาลพฒนาพนทบรเวณ ทรพยากรและสงแวดลอมนนๆ ใหเปนแหลงทองเทยวกอนแหลงอน การทรฐบาลจะพฒนาสถานทใด ใหเปนแหลงทองเทยว รฐบาลมกจะคำานงถงทรพยากรและสภาพแวดลอมทจะเออตอการพฒนาแหลงทองเทยวนนๆ เปนอนดบแรก เชน มทรพยากรทางธรรมชาต หรอสงแวดลอมทเกดขนเองตามธรรมชาตทสวยงาม นาสนใจหรอไม มสถานททางประวตศาสตรหรอวดวาอารามทมความเกาแก มประวตศาสตรความเปนมาทนาสนใจหรอไม มปราสาทหน มถำา มบอนำาแร บอนำาพรอน มสตวปาหรอไม ซงหากสถานทใดหรอบรเวณใดมสงตางๆ เหลาน กยอมจะไดรบการพฒนากอนสถานทอนๆ แลเมอมการพฒนาเปนแหลงทองเทยวแลว ผลทตามมากคอ การพฒนาสาธารณปโภคอนๆ เชน การสรางถนนหนทาง การตดตงไฟฟา การตดตงโทรศพท การบรการโทรคมนาคม มการสรางโรงพยาบาล สนามบน ทาเรอ ซงจะสงผลใหเกดความเจรญในทองถน ประชาชนในทองถนกจะไดรบประโยชน ยกระดบชวตความเปนอยและฐานะทางเศรษฐกจ

2. ทรพยากรและสงแวดลอมทเหมาะสมตอการทองเทยวจะเปนสงกระตนใหภาคเอกชนมการสรางสงอำานวยความสะดวก เมอมทรพยากรและสงแวดลอมทมความเหมาะสม กจะกลายเปนพนททมการเดนทางทองเทยว เกดนกทองเทยวเปนจำานวนมาก ภาคเอกชนกจะสนใจทจะเขามาลงทนเพอรองรบการเตบโตของอตสาหกรรมการทองเทยวใน เชน การสรางโรงแรม รสอรท รานอาหาร ศนยการคา รานซกรด รานอาหาร รานบรการถายรป รานจำาหนายสนคาทระลก บรษทนำาเทยว เปนตน ทำาใหเกดการจางงานตามมา เชน แรงงานกอสราง พนกงานโรงแรม พนกงานบรษททวร แมบาน เปนตน นอกจากนภาคเอกชนยงกระตนใหคนในทองถนหนมาประกอบธรกจตางๆ เชน เปดรานอาหาร รบซกรด จำาหนายสนคาทระลก ธรกจอาหารและเครองดม เปนตน ผลดนนนอกจากคนในทองถนไมตองอพยพไปทำางานในเมองหลวงแลวยงเปนการกระตนเศรษฐกจในทองถนใหดขน อนจะเปนผลใหเกดการพฒนาทองถนในดานตางๆ ไมวาจะเปนระบบสาธารณปโภค การสอสาร การคมนาคม การศกษา นนเอง

ความสำาคญของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

มนษยเรามความสมพนธกบทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมอยางใกลชด ทงในฐานะทเปนสวนหนงของธรรมชาต และในขณะเดยวกน กเปนผใชประโยชนจากธรรมชาตในการดำารงชวต จงอาจกลาวถงความสำาคญของทรพยากรธรรมชาตไดเปน 4 ประการ ดงน คอ

1. เปนแหลงทมาของวตถดบ และผลตผล 2. เปนทรองรบกจกรรมตางๆ ของมนษย และชวยเกอกลใหชวตดำารงอยได 3. เปนแหลงรองรบของเสย และของ เหลอเศษจากขบวนการผลตและการ

บรโภค 4. ใหความรนรมยแกจตใจของมนษย เชน ทวทศน ภมประเทศ ความงามของ

ธรรมชาตดงนน บรการตางๆ ทมนษยเราไดรบจากทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม

จงชวยใหมชวตรอดอยได และสามารถทำาใหคณภาพชวตของมนษยดขน แตทงน จะตองอยภายใตเงอนไขของการรจกใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตอยางชาญฉลาด (Wise Use) และมการจดการ ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหเปนระบบ อยางเหมาะสม โดยจะตองคำานงถงขดความ สามารถในการรองรบ (Carrying Capacity) เพอใหสามารถใชประโยชนไดอยางยงยน (Sustain- able Utilization) เพราะหากมการตกตวงใช ประโยชนทมากเกนขนาด และขาดความ ระมดระวงในการใช กยอมจะกอใหเกดความเสอมโทรมของทรพยากร และสงแวดลอม จนกลายเปนปญหาสงแวดลอมทยอนกลบมาสงผลกระทบตอชวต และความเปนอยของมนษย ในทสด(ทมา : สารานกรมไทยสำาหรบเยาวชนฯ / เลมท ๒๑ / เรองท ๘ การอนรกษ และการพฒนาทรพยากรธรรมชาต / ความสำาคญของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม)

คณลกษณะของทรพยากรการทองเทยว (Tourism Resource Attributes)

ทรพยากรการทองเทยวหลากหลายประเภททสามารถดงดดนกทองเทยวใหเดนทางไปทองเทยวยงสถานททองเทยวนน มลกษณะหลกทสำาคญ 4 ประการ หรอเรยกวา 4As คอ

1. ความดงดดใจ (Attraction) ทรพยากรการทองเทยวควรมความดงดดความสนใจของนกทองเทยวไดหรอ มลกษณะชวนตา ชวนใจ มเสนหเฉพาะตวอนมสาเหตมาจาก

1.1 มความงามตามธรรมชาตเชน ชายหาดทรายขาวแนวปะการงทมสสนสวยงาม รวมทงปลาชนดตางๆ ปาทมพนธไมนานาชาตหรอความงดงามทมนษยสรางขน เชน ทะเลสาบ รสอรทในหบเขา เปนตน

1.2 มลกษณะของเหตการณสำาคญเฉพาะกาล เชน งานประเพณในเทศกาลสำาคญของแตละทองถน การจดขบวนบปผชาตหรอการตกแตงขบวนพาเหรดและการแสดงในเทศกาลตางๆ การแสดงแสง สเสยง ในแหลงทองเทยวทางประวตศาสตร เปนตน

2. ความสามารถในการเขาถงงาย (Accessibility) ทรพยากรการทองเทยวจะดงดดความสนใจของนกทองเทยวไดมาก หากมความสะดวกในการเดนทางเทยวชม หากนกทองเทยวสามารถเดนทางเขาถงแหลงทองเทยวไดอยางสะดวกและใกลชด นกทองเทยวจะเกดอรรถรสในการทองเทยวไดมาก ดงนน แมแหลงทองเทยวมความสวยงามแตขาดความสะดวกในการเขาถงนกทองเทยวจะไมเดนทางไปเทยวชม หนวยงานทรบผดชอบแหลงทองเทยวจำาเปนตองดำาเนนการจดสรางสงอำานวยความสะดวก เชน ถนน สะพาน ทจดรถ เพออำานวยความสะดวกในการเขาถงแกนกทองเทยว

3. ความประทบใจ (Amenity) ทรพยากรการทองเทยวควรกอใหเกดความประทบใจ สขใจและซาบซงงในการเทยวชม เชน ทรพยากรการทองเทยวทางประวตศาสตร เชน ปราสาท วด วงโบราณสถานตางๆ ทแสดงถงอารยธรรมในอดต หรอแมแตทรพยากรธรรมชาตทเหมาะสมแกการพกผอน อาท อทยานแหงชาตทางบกและทางทะเลหรอทรพยากรการทองเทยวทกอใหเกดความสนกสนาน เชน การรวมงานเทศกาลประเพณตางๆ เชน งานประเพณสงกรานตในประเทศไทย เปนตน

4. มองคประกอบของการบรการ (Ancillary Service) สถานททองเทยวควรจดสรรการบรการดานตางๆ ใหกบนกทองเทยว หนวยงาน และภาคธรกจทเกยวของ เพออำานวยความสะดวกและดงดดใหนกทองเทยวเดนทางมายงสถานททองเทยวเหลาน ไดแก

4.1 การบรการดานการตลาด เชน การใหบรการขอมลขาวสารการทองเทยวการสงเสรมแหลงทองเทยว เปนตน

4.2 การประสานความรวมมอดานการพฒนาและจดกจกรรมการทองเทยว เชน การสงเสรมใหมการอนรกษและพฒนาแหลงทองเทยวจากความรวมมอของทกฝายทเกยวของ การวางแผนการใชทรพยากรการทองเทยวในทองถน และการจดระบบการจดการอยางมประสทธภาพ เปนตน

นอกจากนคณลกษณะของทรพยากรการทองเทยว (Tourism Resource Attributes) ยงมความหลากหลายและแตกตางกนไปตามสภาพทางภมศาสตรโลกหรอสถานทตง โดยอาจใชเกณฑเกณฑ 10 ประการ ในการกำาหนดดงน

1. กรรมสทธ/การถอครอง (Ownership) กรรมสทธ/การถอครองทรพยากรการทองเทยวนนๆ  นบเปนคณลกษณะหนงทสำาคญซงจะตองคำานงถงในการจดการและการวางแผน  กลาวคอ  หากเปนกรรมสทธ/การถอครองโดยรฐ(Public Ownership) เชน อทยานแหงชาตเขาใหญในประเทศไทย  รฐตองเปนผสนบสนนงบประมาณในการจดการและวางแผน หรออกนยหนง รฐมสวนสำาคญในการตดสนใจหรอกำาหนดนโยบาย  ซงมกคำานงถงผลกระทบทางสงคมและสงแวดลอมเปนหลก  มากกวาทจะเหนความสำาคญกบเรองผลกำาไรหรอผลตอบแทนทจะไดรบจากพนทดงกลาว  การวางแผนจงเนนระยะยาวมากกวาทจะเปนการมองการณหรอหวงผลในระยะสนๆ

2. ทศทางการดำาเนนการ (Orientation) ความมงหวงจากการดำาเนนการโดยสวนใหญมกจะเกยวพนกบเรองของผลตอบแทน  หากทรพยากรการทองเทยวเปนอทยานแหงชาต การดำาเนนการอาจเปนในลกษณะการจดเกบคาธรรมเนยมในการเขามาใชพนท (User Fees) เพอนำาคาธรรมเนยมทไดรบใชในการดแลรกษา หรอการใหสมปทานเอกชนเขาไปดำาเนนการ เชน นครวดในประเทศกมพชา หรอเขาเขยวในประเทศไทย เปนตน

3. ลกษณะพนททองเทยว (Special Configuration) ลกษณะทางภมศาสตรและขนาดของพนทนบวามความสำาคญอยางมาก ซงมทงทเปนพนทกวาง เชน อทยานหรอวนอทยาน เปนตน หากเปนพนทลกษณะน  อาจมการจดแบงพนทออกเปนสวนๆ  และมการกำาหนดจดทองเทยวทชดเจน ทงนเพอความมประสทธภาพในการควบคมดแลและจดการ อยางไรกดมบางแหงทถกกำาหนดใหเปนจดทองเทยวเฉพาะ เชน ดสนยแลนดทประเทศสหรฐอเมรกาและฝรงเศส ดรมเวลดทประเทศไทย  ยนเวอรแซวสงคโปร และโอเชยนเวลดทประเทศออสเตรเลย  เปนตน

4. ลกษณะความเปนของแท/ดงเดม (Authenticity) “ลกษณะความเปนของแท” ยงคงเปนประเดนทเคลอบแคลง กำากวม และมการโตแยงกนอยางกวางขวาง โดยเฉพาะในการพจารณาวาเปนของแทหรอของเลยนแบบ ตวอยางเชน ภาพวาดสมยหนทลาสโคว (Lascaux) บรเวณใกลถำาแหงหนงในประเทศฝรงเศส  ซงถกจำาลองขนเกอบเหมอนจรงเพอใหนกทองเทยวชมไดสะดวกมากขนนน  กทำาใหนกทองเทยวมความกงขา และหวนกลวความเหมอนจรงน การจำาลองภาพวาดในกรณนมทงขอดและขอเสย ทงนขนอยกบการตความและการชแจง/ใหเหตผล  หากนกทองเทยวไดรบการชแจงเหตผลวา การจำาลองภาพวาดดงกลาวมวตถประสงคเพออนรกษและปกปองภาพวาดดงเดม นกทองเทยวกจะเหนวาการสรางหรอการลอกเลยนแบบกถอวาเปนสงทดไดเชนเดยวกน

5. ความหายากในโลก/ภมภาค/ประเทศ (Scarcity : International/Regional/National) ทรพยากร การทองเทยวทมอยเพยงหนงเดยว หรอมจำานวนนอย หายาก ไมซำาหรอไมเหทอนใคร จะสามารถดงดดใจนกทองเทยวใหเดนทางมาเยยมเยอนไดเปนอยางมาก เชน ทะเลสาบเดดซ ซงเปนทะเลสาบทมนำาเคมทสดในโลก อยทางทศตะวนออกของปาเลสไตน บงบอระเพด  ซงเปนบงนำาจดทมขนาดใหญทสดในประเทศไทย  เหนอสดแดนสยาม สามเหลยมทองคำา“  ผาแตม  ภกระดง ในประเทศไทย”  และอาวซดนยในประเทศออสเตรเลย หรอเสนแวง ท ศนยองศา ซงใชเปนมาตรฐานในการนบเวลาของโลก เมองกรนนซในองกฤษ เปนตน อยางไรกดทรพยากรการทองเทยวทเปนสงพเศษ/มเพยงหนงเดยวบางอยางจะมความเสยงตอการสญสลายหรอถกทำาลายไดงายมากกวาสงทมอยทวไปอยางดาษดน

6. สถานภาพ (Status) ทรพยากรการทองเทยวหลก (Primary Resource) นบเปนปจจยมความสำาคญเปนอนดบแรกทดงดดใจนกทองเทยวใหเดนทางมาเยยมเยอน เชน ปรามดของประเทศอยปต  นำาตกไนแอการาในประเทศสหรฐอเมรกา-แคนาดา และพระบรมมหาราชวงของประเทศไทย  เปนตน ทรพยากรการทองเทยวซงเปนปจจยหลกทดงดดใจนกทองเทยวอาจจะมมากกวาหนงแหง เชน ในปารส มทงหอไอเฟลและพพธภณฑลฟวซงดงดดใจนกทองเทยวตองไปเยยมชมทงสองแหง ในซดนยซงมทงโอเปราเฮาสและอาวซดนย  เปนตน ความสามารถในการดงดดใจนกทองเทยวของทรพยากรการทองเทยวหลกนบเปนเงอนไขสำาคญททำาใหรฐบาล หนวยงานทดแลรบผดชอบ และผเกยวของพจารณาใหความสำาคญกบทรพยากรการ

ทองเทยวหลกเปนอนดบแรก เมอเทยบกบกลมทรพยากรการทองเทยวอนดบรอง (Secondary Tourism Resources)  มกจะเปนสงทนกทองเทยวใหความสนใจถดไป หลงจากทเดนทางไปเยยมเยอนทรพยากรการทองเทยวหลกแลว

7. ความสามารถในการรองรบ (Carrying  Capacity) ทรพยากรการทองเทยวแตละประเภทอาจมความสามารถในการรองรบในแตละดานและในแตละชวงเวลาแตกตางกนไป กลาวคอ ทรพยากรการทองเทยวบางประเภทอาจมความสามารถในการรองรบในแงของการบรการดานการทองเทยวในระดบตำา เชน ไมมศนยบรการขอมลขาวสาร และไมมมานงหรอสงอำานวยความสะดวกสบายอะไรเลย เปนตน แตทรพยากรการทองเทยวเหลานอาจมความสามารถในการรองรบในแงของการจดการ คอปองกนนกทองเทยวมใหเขาไปเหยยบยำาหรอทำาลายทรพยากรลำาคาในบรเวณนนไดเปนอยางด โดยมรวรอบขอบชดและมระบบการกำาจดขยะทเหมาะสม เปนตน

8. ความสะดวกในการเดนทางเขาถง (Accessibility) ความสะดวกในการเดนทางเขาถงทรพยากรการทองเทยวมกเปนเรองทเกยวกบการคมนาคมขนสง และการอำานวยความสะดวกแกนกทองเทยวในการเดนทางเขาไปเยยมชมหรอประกอบกจกรรมทองเทยว ณ พนท สถานท หรอจดทองเทยว เชน การมถนนเพยงเสนเดยวทใชเพอเดนทางไปยงจดทองเทยวนนๆ หรอการทตองเขาแถวยาวเหยยดเพอเขาประกอบกจกรรมในสวนสนกแหงใดแหงหนง ซงทำาใหนกทองเทยวตองเสยเวลารอนานเกนไป ซงแสดงวาการเขาถงยงไมสะดวก เปนตน

9. ตลาด (Market) ทรพยากรการทองเทยวบางแหงนกทองเทยวโดยทวไปอาจสนใจเดนทางไปเยยมเยอน และ/หรอประกอบกจกรรมทองเทยว แตทรพยากรการทองเทยวบางแหงอาจมนกทองเทยวเพยงบางกลมเทานนทสนใจ เชน ทรพยากรการทองเทยวกลมโบราณคดในประเทศเคนยา เปนตน  นอกจากนทรพยากรการทองเทยวบางกลมอาจจะเหมาะและตองรสนยมของคนทองถนหรอคนในประเทศเทานน แตบางกลมอาจจะเหมาะและตองรสนยมของนกทองเทยวตางชาตดวย เชน อาหารไทย เปนตน

10. ภาพลกษณ (Image) ภาพลกษณทนกทองเทยวมตอทรพยากรการทองเทยว ลวนมผลอยางมากทจะทำาใหนกทองเทยวตดสนใจเลอก  หรอไมเลอกทจะเขาไปสมผสทรพยากรการทองเทยวนน ทงนรวมถงภาพลกษณทนกทองเทยวมตอเจาของทรพยากรการทองเทยวนนๆ ดวย ซงอาจจะเปนประเทศ  เมอง หรอพนทกได เชน นกทองเทยวทเปนกลมสตร อาจมภาพลกษณวา  สงคโปรเปนแหลงชอปป ง“ ” ฉะนนจง

ตดสนใจเลอกเดนทางไปสงคโปรแทนทจะเลอกไปกมพชา หรออาจมภาพลกษณตอประเทศอนโดนเซยวา  เปนแหลงทองเทยวทไมปลอดภย“ ” กอาจตดสนใจไมเดนทางไปประเทศอนโดนเซย แตจะเลอกเดนทางมาประเทศไทยแทน เปนตน ภาพลกษณจงเปนปจจยหนงทสำาคญมากตอการดงดดนกทองเทยวใหตดสนใจเลอกหรอไมเลอกเดนทางทองเทยว ดงนนการตรวจสอบภาพลกษณของทรพยากรการทองเทยวอยางตอเนองและสมำาเสมอ จงเปนสงจำาเปนและสำาคญมากเชนเดยวกน (ทมา : http://oknation.nationtv.tv/blog/alohaz/2008/09/06/entry-1)

ลกษณะทดของทรพยากรการทองเทยว ทรพยากรการทองเทยวหรอแหลงทองเทยวโดยทวไป ควรมลกษณะดงน

1. มความดงดดใจ (Attraction) ทรพยากรการทองเทยวควรมความดงดดความสนใจของนกทองเทยว ความนาสนใจหรอสงดงดดแตละแหลงทองเทยวยอยแตกตางกนตามลกษณะของทรพยากร เชน ความงามตามธรรมชาตของหาดทราย ชายทะเล แนวปะการงทมความสวยงาม ความอดมสมบรณของพรรณไมนานาชนด หนงอกหนยอยภายในถำา นำาตกหนปนทมนำาไหลลดหลนเปนเชงขน หรอความงามทมนษยสรางขน เชน วดวาอาราม พระพทธรปทมความโดดเดนทางสถาปตยกรรม พระราชวงโบราณ เปนตน หรอลกษณะของเหตการณสำาคญ เชน เทศกาลประเพณแตละทองถนทแปลกตาหาชมไดยาก เปนตน

2. ความสามารถในการเขาถง (Accessibility) หากแหลงทองเทยวมความสะดวกในการเดนทางเขาถงกจะเปนปจจยสำาคญอยางหนงทสามารถดงดดความสนใจของนกทองเทยวได การทนกทองเทยวเดนทางเขาถงแหลงทองเทยวไดสะดวกกจะมสวนชวยกระตนใหนกทองเทยวเดนทางไปเยยมเยอนแหลงทองเทยวมากขน หนวยงานของรฐหรอหนวยงานทองถนในพนททรบผดชอบแหลงทองเทยว จำาเปนตองดำาเนนการจดสรางสงอำานวยความสะดวกพนฐาน เชน ถนน ทจอดรถ ทาเรอ เปนตน เพออำานวยความสะดวกแกการเขาถงของนกทองเทยว

3. ความพรอมของอปทานการทองเทยว (Infrastructure) สถานททองเทยวนอกจากมองคประกอบในดานความดงดดใจของทรพยากรการทองเทยวแลว ควรตองมความพรอมในปจจยของสาธารณปโภคพนฐานตางๆ เชน นำาประปา ไฟฟา โทรศพท รวมถงความพรอมของการบรการทองเทยวในมตตางๆ เชน ทพกแรม รานอาหาร บรการนำาเทยว การขนสง ปายบอกทาง บรการขอมลขาวสารและสนคาทระลก

รวมทงสงทจะตองใหความสำาคญอกประการหนงคอระบบการรกษาความปลอดภยแกนกทองเทยวทเขามาเยอนพนท โดยปกตแลวสงทอำานวยความสะดวกเหลาน หนวยงานภาครฐจะเปนผจดหาและพฒนาในลกษณะของการบรการประชาชนในรปแบบของโครงสรางพนฐาน อยางไรกตาม การพฒนาควรใหสอดคลองกบลกษณะและความจำาเปนของแหลงทองเทยว รวมทงความตองการของนกทองเทยวดวย

4. กฎหมายและระเบยบทเกยวของกบการทองเทยว (Legislation) กฎหมายและระเบยบทกำาหนดเพอควบคมดแลใหเกดความเรยบรอยและปลอดภยในแหลงทองเทยว โดยหนวยงานของรฐทกำาหนดขนดแลแหลงทองเทยวและชมชนในพนทจะตองนำาไปปฏบตและควบคมอยางจรงจงไมละเลย นอกจากจะเปนการชวยใหการจดการแหลงทองเทยวมประสทธภาพแลวยงเปนการสรางภาพลกษณทดใหกบแหลงทองเทยวนนๆ อกทางหนงดวย

ประเภทของแหลงทรพยากรทางการทองเทยว โดยทวไปแลวทรพยากรการทองเทยวอาจแบงไดเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ

1. ทรพยากรการทองเทยวประเภทธรรมชาต ไดแก ทรพยากรการทองเทยวทเกดขนเองตามธรรมชาต มความสวยงามแปลกตาตามสภาพทางภมศาสตรและธรณวทยา เชน การกระทำาของกระแสนำาและคลนบรเวณชายฝง รวมทงพนททมนษยเขาไปปรงแตงธรรมชาตจนเกดความสวยงามรมรน ทรพยากรธรรมชาตประเภทนไดแก ภเขา ถำา อทยานแหงชาต

2. ทรพยากรการทองเทยวประเภทวฒนธรรมและมนษยสรางขน ไดแก ทรพยากรการทองเทยวทมนษยแตละกลมหรอชมชนไดสรางขน ประดษฐคดคน และยดถอปฏบตกนเปนระยะเวลายาวนาน ทรพยากรประเภทนแบงออกเปน ประเภทประวตศาสตร โบราณสถาน ศาสนสถาน และประเภทศลปะ ขนบธรรมเนยม ประเพณ และกจกรรมตาง ๆ

โดยการจำาแนกประเภทของทรพยากรการทองเทยวสามารถทำาไดใน 2 ลกษณะ คอ จำาแนกตามลกษณะของทรพยากรการทองเทยว และจำาแนกตามพนทและลกษณะของทรพยากร ดงรายละเอยดตอไปน

1.การจำาแนกประเภทตามลกษณะของทรพยากรการทองเทยว สามารถจำาแนกไดเปน 3 ประเภท ดงน

1.1 ทรพยากรการทองเทยวทางธรรมชาต (natural tourism resources) หมายถง ทรพยากรทงทางดานชวภาพและกายภาพ ไดแก พนทปา สตวปา นำาตก ถำา ชายหาด เกาะ แกง และปะการง เปนตน ทรพยากรการทองเทยวเหลานมความงดงามโดเดน เอออำานวยประโยชนตอการพกผอนหยอนใจ และการศกษาธรรมชาต

1.2 ทรพยากรการทองเทยวประเภทประวตศาสตร โบราณสถาน และโบราณวตถ (Archeological and Historical resources) หมายถง พนท หลกฐาน และรองรอยทางกายภาพทเหลออย ซงอาจบงบอกถงสภาพความเปนมาและพฒนาการของสงมชวตทงในยคกอนประวตศาสตร และยคประวตศาสตร ทงนรวมถงวตถตางๆทมนษยสรางหรอประดษฐขนดวย ตวอยางของทรพยากรการทองเทยวในกลมน ไดแก อทยานประวตศาสตรในจงหวดสโขทย พระพทธรป และเครองป นดนเผา เปนตน 1.3 ทรพยากรการทองเทยวประเภทศลปวฒนธรรม ประเพณ และกจกรรม รวมถงสงทตกทอดตามประเพณโบราณมาสชนรนหลง มอาท ศลปะการแสดง การแตงกายแบบโบราณ ภาษาพนเมอง ความเชอเรองวญญาณ กจกรรมการยงชพแบบดงเดมของชนเผาทอาศยอยในพนทแหงใดแหงหนง และมวถชวตความเปนอยของชาวบาน ทงน ยงรวมถงสงดงดดใจทมนษยสรางขนเพอการทองเทยว เชน สวนสนก หรอพพธภณฑ เปนตน และสงดงดดใจทมนษยสรางขนโดยวตถประสงคดงเดมทสรางขนนนอาจไมใชเพอการทองเทยว แตเปนทซงนกทองเทยวสามารถเดนทางไปทองเทยวได เชน เขอน โรงงานผลตเบยร โรงงานเครองป นดนเผา สวนองน และหมบานของชาวนาชาวไร เปนตน

2. การจำาแนกตามพนทและลกษณะของทรพยากร พนทในทน หมายถง ทตงของทรพยากรนนๆ และ ลกษณะ หมายถง“ ”ลกษณะทเปนธรรมชาต หรอมนษยสรางขน เมอพจารณาเกณฑทง 2 น ประกอบกน สามารถจำาแนกไดเปน 3 ประเภท ดงน

2.1 ทรพยากรการทองเทยวทเนนผใชประโยชน (user-oriented areas) ทรพยากรการทองเทยวในกลม

นสวนใหญจะตงอยใกลชมชน การเขาถง (accessibility) เพอประกอบกจกรรมทองเทยวจงกระทำาไดสะดวก เพราะมการพฒนาสงอำานวยความสะดวกตางๆขนมารองรบกจกรรมการใชประโยชน และสนองความตองการของผใชประโยชนอยางเตมรปแบบ แตสวนใหญแลวจะสรางขนเพอรองรบกจกรรมเฉพาะอยาง เชน สวนสาธารณะในเขตเมอง สนามเดกเลน สนามกฬา และสวนสนก เปนตน

2.2 ทรพยากรการทองเทยวกงธรรมชาต (intermediate areas) มกตงอยหางไกลจากชมชนมากกวาประเภทแรก แตมการพฒนาเสนทางคมนาคมทเปดโอกาสใหเดนทางเขาถงไดสะดวก ตวอยางทรพยากรการทองเทยวในกลมนท อาท รสอรท อทยาน และวนอทยาน

2.3 ทรพยากรการทองเทยวทเนนธรรมชาต (resource-based areas) ทรพยากรการทองเทยวในกลมนจะมลกษณะเดนแตกตางจากทรพยากรในสองกลมขางตนตรงทมความเปนธรรมชาตดงเดมมากกวา และนกทองเทยวมโอกาสทจะประกอบกจกรรมนนทนาการทหลากหลายมากกวา เชน การดนก (bird watching) และการเดนปา (trekking) ความหลากหลายในการประกอบกจกรรมนจะขนอยกบทรพยากรพนฐานวาเปนลกษณะใด หากทรพยากรพนฐานเปนพนทชายทะเล กเหมาะสมสำาหรบกจกรรมเลนนำา วายนำา อาบแดด หรอดำานำา เปนตน หากเปนพนทปา กเหมาะกบกจกรรมเดนปา/ศกษาธรรมชาต หรอกจกรรมพกคางแรมโดยการใชเตนท เปนตน อยางไรกดทรพยากรการทองเทยวแบบเนนธรรมชาตนสวนใหญจะอยหางไกลจากเขตชมชน และบางแหงการเดนทางเขาถงยงไมสะดวกเทาทควร (ทมา : http://oknation.nationtv.tv/blog/alohaz/2008/09/06/entry-1X)

ประเทศไทยมทรพยากรการทองเทยวหลากหลาย กระจายอยในพนทตางๆ จากการสำารวจขอมลแหลงทองเทยวของการทองเทยวแหงประเทศไทย (พ.ศ.2544) พบวาประเทศไทยมแหลงทองเทยวทกประเภทรวมทงสน จำานวน 2,860 แหง และในจำานวนแหลงทองเทยวทงหมด มจำานวนมากนอยแตกตางกนในแตละประเภท เชน ปา ภเขา ถำา นำาตก ชายหาด เกาะ โบราณสถาน สงกอสรางทางประวตศาสตร รวมถงศลปวฒนธรรม การละเลน การแสดง และกจกรรมตางๆ ซงในปจจบนการจำาแนกประเภทของทรพยากรการทองเทยวมหลายวธ ขนอยกบวตถประสงคของการจำาแนก ในทน ททท.จะขอนำาเสนอการจำาแนกประเภทของทรพยากรการทองเทยว 3 ประเภท ดงน

1. การจำาแนกประเภททรพยากรการทองเทยวตามลกษณะของทรพยากรการจำาแนกประเภทของทรพยากรการทองเทยวตามลกษณะทรพยากร เปนวธ

การทการทองเทยวแหงประเทศไทย(ททท.) ใชในการจำาแนกทรพยากรการทองเทยวทงหมดออกเปนประเภท ตามลกษณะและคณคาของแหลงทองเทยว ประกอบดวย

1.1 ประเภทธรรมชาต หมายถง ทรพยากรการทองเทยวทเกดขนเองตามธรรมชาต ทมความสวยงามและแปลกตาตามสภาพภมศาสตรและธรณวทยา อนเปนผลมาจากการเปลยนแปลงบนพนผวโลกทเกดขนในระยะเวลายาวนาน เชน การโกงตวหรอการยบตวของเปลอกโลก การปะทของภเขาไฟการกระทำาของกระแสนำาและคลนบรเวณชายฝง การพงทลายของหนหรอดน การเลยนทศทางไหลของแมนำาลำาธาร รวมทงพนททมนษยเขาไปปรงแตงธรรมชาตจนเกดความสวยงามรมรน ทรพยากรการทองเทยวประเภทน ไดแก ภเขา ถำา นำาตก นำาพรอน บอนำารอน เขตรกษาพนธสตวปา อทยานแหงชาต วนอทยาน สวนรกขชาต ทะเล ความงามของปะการง และสตวนำาใตทะเล หาดทราย ทะเลสาบ เกาะและหมเกาะ อาวแหลม อางเกบนำา หนองและบง ซงประเทศไทยมแหลงทองเทยวประเภทธรรมชาตนอยถง รอยละ 47 ซงเปนสดสวนทมากทสดของแหลงทองเทยวประเภทอนๆ ตวอยางแหลงทองเทยวประเภทธรรมชาตทสำาคญและมชอเสยงของประเทศไทย เชน อทยานแหงชาตดอยอนทนนท อทยานแหงชาตเขาใหญ หมเกาะสรนทร สมลน และหมเกาะตะรเตา เปนตน

1.2 ประเภทประวตศาสตร โบราณสถาน โบราณวตถ และศาสนา หมายถง แหลงทองเทยวหรอสถานททองเทยวทมความเกยวของในฐานะทเปนหลกฐานสำาคญทางประวตศาสตร โบราณคดและศาสนา เชน โบราณสถาน อทยานประวตศาสตร ชมชนโบราณ กำาแพงเมอง คเมอง พพธภณฑ วด ศาสนสถาน และสงกอสรางทมคณคาทางศลปะและสถาปตยกรรม แหลงทองเทยวประเภทดงกลาวนม จำานวน 1,061 แหง หรอคดเปนรอยละ 36.16 ของจำานวนแหลงทองเทยวทงหมด ตวอยางแหลงทองเทยวทสำาคญของประเทศไทยในประเภทน ไดแก อทยานประวตศาสตรพระนครศรอยธยา พพธภณฑสถานแหงชาตพระนคร วดพระศรรตนศาสดาราม ปราสาทหนพมาย วดพระบรมธาตดอยสเทพ พระบรมธาตไชยา เปนตน

1.3 ประเภทศลปวฒนธรรม ประเพณและกจกรรม หมายถง แหลงทองเทยวหรอทรพยากรการทองเทยวทมคณคาทางศลปะและขนบธรรมเนยมประเพณทบรรพบรษไดสรางสมและถายทอดเปนมรดกสบมา ทรพยากรการทองเทยวประเภทน

ประกอบดวย งานประเพณ วถชวตความเปนอยของผคน การแสดศลปวฒนธรรม สนคาพนเมอง การแตงกาย ภาษา ชนเผา เปนตน แหลงทองเทยวประเภทนมจำานวน 462 แหงหรอคดเปนรอยละ 16.60 ของแหลงทองเทยวทงหมด ตวอยางทรพยากรการทองเทยวทสำาคญของประเทศไทยในระเภทน ไดแก ตลาดนำาดำาเนนสะดวก งานแสดงชางจงหวดสรนทร งานรมบอสราง ประเพณลอยกระทง ประเพณสงกรานต งานเทศกาลผลไมจงหวดจนทบร เทศกาลกนเจ ชกพระทางภาคใต เปนตน

2. การจำาแนกประเภททรพยากรการทองเทยวตามความสนใจหรอความตองการของนกทองเทยว

ทรพยากรการทองเทยวตามความสนใจหรอความตองการของนกทองเทยวแบงเปน 4 ประเภท คอ 2.1 ทรพยากรการทองเทยวทเกดขนตามธรรมชาต หมายถง ทรพยากรการทองเทยวทเกดขนเองตามธรรมชาตทมลกษณะงดงามดงดดนกทองเทยวใหสนใจและอยากเทยวชม ทรพยากรการทองเทยวทเกดขนเองตามธรรมชาตยอมเปนขอไดเปรยบ เพราะไมตองสญเสยตนทนในการผลต เพยงแตตองใหความสำาคญในการดแลรกษาและการใชประโยชน เพอใหเกดความยงยนตอทรพยากรการทองเทยวและเพอมใหทรพยากรธรรมชาตเหลานถกทำาลายจากกจกรรมการทองเทยวทเกดขน แหลงทองเทยวประเภทน ไดแก ชาดหาด ถำา ภเขา แหลงนำา ปาไม ตลอดจนพรรณไมและสตวปา เปนตน

2.2 ทรพยากรการทองเทยวทมนษยสรางขนเพอจดประสงคอน หมายถง สถานททสรางขนเพอจดประสงคทแตกตางกนออกไป แบงออกเปน 2 กลม คอ

1) ทรพยากรการทองเทยวทางประวตศาสตร โบราณสถานและศาสนา หมายถง สถานททสรางขนในอดตตามประวตศาสตรทเกยวของกบศาสนา สงคราม พระมหากษตรย ชนชนปกครอง และบคคลสำาคญในอดต เชน โบราณสถาน โบราณวตถ วด โบสถ พระราชวง อนสาวรย อนสรณสถาน บานของบคคลสำาคญ

2) ทรพยากรการทองเทยวเชงอตสาหกรรม เกษตรกรรม และพาณชย หมายถง สถานททสรางขนเพอจดประสงคในการผลตสนคาหรออตสาหกรรมทนกทองเทยวสนใจไปเทยวชม เชน โรงไวน โรงเบยร เหมองแร หรอสถานททสรางขนเพอจดประสงคเชงเกษตรกรรมทดงดดนกทองเทยว เชน อางเกบนำา เขอน สวนเกษตร

สวนผลไม ตลอดจนอาคารหรอสถานทเชงพาณชย เชน ธนาคารแหงประเทศไทยในบรเวณวงบางขนพรม ธนาคารไทยพาณชย สาขาตลาดนอย ทเคยเปนสำานกงานแหงแรก เปนตน

2.3 ทรพยากรการทองเทยวศลปวฒนธรรม เทศกาลและประเพณ หมายถง ทรพยากรการทองเทยวทเกยวเนองกบศลปวฒนธรรม งานประเพณ ตลอดจนรปแบบการดำาเนนชวต เชน วถชวตความเปนอยของชาวกระเหรยง จงหวดแมฮองสอน งานประเพณสงกรานต จงหวดเชยงใหม งานประเพณแหเทยนพรรษา จงหวดอบลราชธาน พธกรรมทางศาสนา และการแขงขนกฬา เปนตน

2.4 ทรพยากรการทองเทยวทมนษยสรางขนเพอจดประสงคเฉพาะการทองเทยว หมายถง ทรพยากรการทองเทยวทถกสรางขนหรอถกจดการดำาเนนการ โดยเจาของหรอผทมหนาทรบผดชอบเพอตอบสนองความตองการของนกทองเทยว โดยปรบปรง ดดแปลงหรอสรางแนวคด และกจกรรมขนใหม เพอใหสถานทนนมความหลากหลายในการเทยวชมหรอทำากจกรรม ซงสามารถดงดดผทสนใจเดนทางมาทองเทยวและเกดความประทบใจมากทสด เชน ศนยอนรกษชางไทย จงหวดลำาปาง ศนยชววทยาทางทะเล มหาวทยาลยบรพา จงหวดชลบร ฟารมจระเขสมทรปราการ สถานเกษตรหลวงอางขาง พพธภณฑวงสวนผกกาด เมองโบราณ จงหวดสมทรปราการ สยามนรมต การแสดงของอลคาซารและทฟฟาน พพธภณฑหนขผงไทย จงหวดนครปฐม โรงเรยนนายรอยพระจลจอมเกลา จงหวดนครนายก บานควายไทย จงหวดเชยงใหม เปนตน

3. การจำาแนกประเภททรพยากรการทองเทยวตามชวงชนโอกาสดานนนทนาการ

การจำาแนกประเภทของแหลงทองเทยวตามชวงชนโอกาสดานนนทนาการ(Recreation Opportunity Sprectrum : ROS ) หมายถง การจำาแนกแหลงทองเทยว โดยมวตถประสงคเพอใหเกดการจดการแหลงทองเทยวในลกษณะทตอบสนองตอประสบการณการทองเทยวไดหลากหลายมากขน นำาไปสความพงพอใจและประสบการณการทองเทยวทมคณคาของนกทองเทยว โดยจะมการควบคมระดบการพฒนาใหเหมาะสมกบประเภทของแหลงทองเทยวทกำาหนดไว โดยเฉพาะอยางยงแหลงทองเทยวทางธรรมชาตในพนทอนรกษ ทตองมเงอนไขในการจดการพนทเพอ

ยงประโยชนดานอนๆ ไปพรอมกบการดานการทองเทยว สำาหรบประเทศไทยมการจำาแนกชวงชนโอกาสดานการทองเทยวออกเปน 5 ชวงชน (ศนยวจยปาไม, 2541) คอ

3.1 พนทธรรมชาตสนโดษ (Primitive Area) หมายถง แหลงทองเทยวทตงอยหางไกลทยงคงสภาพธรรมชาตหรอภมทศนดงเดมอยางสมบรณ มปรมาณการทองเทยวเบาบาง เนองจากการเขาถงกระทำาไดลำาบาก และมมาตรการในการควบคมจำานวนนกทองเทยวใหมจำานวนนอย เพอปองกนและลดผลกระทบจากการทองเทยวตอทรพยากรธรรมชาตในแหลงทองเทยว

3.2 พนธรรมชาตกงสนโดษไมใชยานยนต (Semi-Primitive Non-Motorized Area) หมายถง แหลงทองเทยวทมสภาพแวดลอมของพนทโดยรวมมความเปนธรรมชาตสง ไมแตกตางจากพนทธรรมชาตสนโดษมากนก การเขาถงกยงลำาบากและหางไกล ตองใชกำาลงมนษย หรอสตวตางๆ แตปรมาณการใชประโยชนพนทหรอโอกาสพบเหนนกทองเทยวอนๆ มสงขน แหลงทองเทยวในกลมนจะปรากฏรองรอยของผลกระทบจากกจกรรมการใชประโยชนเบาบาง

3.3 พนทธรรมชาตกงสนโดษใชยานยนต (Semi-Primitive Motorized Area) หมายถง เปนแหลงทองเทยวทมความเปนสภาพธรรมชาต แตถกดดแปลงพฒนาในรปแบบถาวรและกงถาวร การเขาถงทำาไดโดยใชพาหนะทใชเครองยนต จงมความสะดวกพอสมควร สงผลใหปรมาณการใชพนทคอนขางสง รองรอยผลกระทบจากกจกรรมการใชประโยชนเหนไดชด การควบคมนกทองเทยวทำาไดโดยการใชปายเตอนโปรแกรมสอความหมายและการออกแบบสงอำานวยความสะดวกทกลมกลนกบธรรมชาต เนนความปลอดภยและปองกนผลกระทบตอพนทมากกวาความสะดวกสบายของนกทองเทยว

3.4 พนทธรรมชาตทมการพฒนา (Semi-Development Nature Area) เปนแหลงทองเทยวธรรมชาตทมการพฒนาปรบเปลยนสภาพแวดลอมอยางถาวร เพอวตถประสงคในการอำานวยความสะดวกและใหบรการแกนกทองเทยว ตอบสนองกจกรรมการใชประโยชนของนกทองเทยว การเขาถงกระทำาไดสะดวกสบายโดยรถยนตหรอเรอยนต สงผลใหปรมาณการใชพนทคอนขางสง รองรอยผลของผลกระทบปรากฏชดเจน โดยมาตรการจดการและควบคมดแลนกทองเทยวถกนำามาใชทกรปแบบเทาทจะเปนไปไดและมความเหมาะสม

3.5 พนทธรรมชาตทมการพฒนาอยางมาก (Highly Development Natural Area) เปนแหลงทองเทยวทเขาถงไดสะดวกสบายดวยพาหนะทกประเภท แมมความเปนธรรมชาต แตมการดดแปลงอยางชดเจน มการพฒนาอยางถาวร มมาตรการในการจดการและควบคมนกทองเทยวอยางเขมขนและชดเจน เนองจากเปนแหลงทองเทยวทมปรมาณความเขมขน การใชประโยชนเพอการทองเทยวอยในระดบสงถงสงมาก ประสบการณทนกทองเทยวจำาไดรบจากแหลงทองเทยวประเภทน คอ ความสะดวกสบายในแหลงทองเทยวทางธรรมชาต

4. การจำาแนกประเภททรพยากรการทองเทยวตามทำาเลทตงทรพยากรการทองเทยวตามทำาเลทตง แบงออกไดเปน 2 ประเภท คอ

4.1 ทรพยากรทองเทยวกลม (Nodal) ทรพยากรทองเทยวประเภทนจะอยรวมกนเปนกลม เชนในเมองหลวง ชายทะเล ภเขานกทองเทยวจะประกอบกจกรรมทองเทยวในบรเวณทกำาหนดชดเจนทมสงอำานวยความสะดวกตางๆ ทจดทำาขนไวบรการ

4.2 ทรพยากรทองเทยวเชงเสน (Linear) เปนทรพยากรทองเทยวทนกทองเทยวเดนทางทองเทยวเปนระยะทางยาวเชอมโยงจากแหลงหนงไปยงอกแหลงหนง เชน การทองเทยวตามถนนชายฝงหรอในชนบทจากหมบานหนงไปอกหมบานหนง หรอตามเสนทางทมในประวตศาสตร เชน เสนทางสายไหม เสนทางทองเทยวตามรอยเสดจประพาสตน เปนตน

5. การจำาแนกประเภททรพยากรการทองเทยวตามแรงจงใจของนกทองเทยว

ทรพยากรทองเทยวอาจจำาแนกตามแรงจงใจของนกทองเทยวไดเปน 5 ประเภท คอ

5.1 ทรพยากรทองเทยวทตอบสนองแรงจงใจดานกายภาพ (Physical Motivation) หมายถง แหลงทองเทยวทนกทองเทยวเดนทางไปเพอพกผอนรางกายและจตใจโดยเนนเพอรกษาสขภาพ เพอออกกำาลงกายหรอสมผสบรรยากาศกลางแจง เชน ภเขา ปาไม ชายทะเล เปนตน

5.2 ทรพยากรทองเทยวทตอบสนองแรงจงใจดานศลปวฒนธรรม (Cultural Motivation) หมายถงแหลงทองเทยวทนกทองเทยวเดนทางไปเพอเรยนรวฒนธรรม วถชวตความเปนอยของผอน พธกรรม ศลปะ ดนตร สถาปตยกรรม ตลอด

จนแหลงประวตศาสตรทเปนมรดกทางวฒนธรรม รวมทงงานเทศกาล ประเพณตางๆ เปนตน

5.3 ทรพยากรทองเทยวทตอบสนองแรงจงใจดานสงคม (Social Motivation หมายถงแหลงทองเทยวทนกทองเทยวเดนทางไปเพอพบปะผคนทอาจเปนญาตพนอง เพอนฝงหรอพบเพอนใหม หรอเพอรวมประชม สมมนา เจรจาธรกจ เพอเพมพนความรประสบการณโดยการศกษาและฝกอบรม เปนตน

5.4 ทรพยากรทองเทยวทตอบสนองแรงจงใจดานศาสนาหรอจตวญญาณ (Spiritual Motivation) หมายถง แหลงทองเทยวทนกทองเทยวเดนทางไปเพอแสวงบญทางศาสนา เชน นครเมกกะ ประเทศซาอดอาระเบย หรอการประกอบพธกรรมทางศาสนา เชน การไปทอดกฐน ทอดผาปา ตามวดตางๆ เปนตน

5.5 ทรพยากรทองเทยวทตอบสนองแรงจงใจดานจนตนาการ (Fantasy Motivation) หมายถง แหลงทองเทยวทแตกตางจากความเปนจรงทนกทองเทยวตองการไปเพอเปลยนแปลงบรรยากาศจากชวตประจำาวน เชน สวนสนกดสนยแลนดทสรางขนจากตวละครการตนของวอลท ดสนย เปนตน

กลาวโดยสรป ทรพยากรทองเทยวสามารถจำาแนกไดหลายวธ แตการจำาแนกทรพยากรทองเทยวทเปนทยอมรบกนมานานแลวจะจำาแนกไดออกเปน 4 ประเภท คอ 1) ทรพยากรทองเทยวทางธรรมชาต 2) ทรพยากรทองเทยวทางประวตศาสตร โบราณวตถสถาน ศาสนสถาน 3) ทรพยากรทองเทยวทางศลปวฒนธรรมและประเพณ และ 4) ทรพยากรทองเทยวทางเพอจดประสงคเฉพาะ ดงน

1) ทรพยากรทองเทยวทางธรรมชาต (Natural Tourism Resources)

หมายถง ทรพยากรทเกดขนเองทางธรรมชาตทงกายภาพและชวภาพทมความสวยงามและแปลกตาในการดงดดความสนใจของนกทองเทยวใหไปเยยมชมหรอเพอพกผอนหยอนใจ ไดแก พนทปา สตวปา นำาตก ถำา ชายหาด เกาะ แกง และปะการง เปนตน ทรพยากรการทองเทยวเหลานมความงดงามโดเดน เอออำานวยประโยชนตอการพกผอนหยอนใจ และการศกษาธรรมชาต ทรพยากรทองเทยวทางธรรมชาตนบวาเปนทรพยากรทมคณคาจำาเปนทจะตองมการอนรกษหรอดแลบำารงเปนอยางดมฉะนน อาจถกทำาลายไดทงจากตวธรรมชาตเองและจากการกระทำาของมนษย ทรพยากรทองเทยวทางธรรมชาต สามารถแบงแยกยอยเปน 4 ประเภท คอ ภมประเทศ

(Topography/Seenery) ภมอากาศ (Climate) นำา (Water) สตวปากบพนธไม (Wildlife and Flora) และปรากฏการณทางธรรมชาต (Natural Phenomenon)

1.1 ภมประเทศ (Land Form) ทรพยากรทองเทยวทางภมประเทศ คอลกษณะของกายภาพหรอภมทศน ทวทศนตาง ๆ ซงลกษณะภมประเทศทปรากฏตามสวนตางๆ ของโลกเปนผลสบเนองมาจากการผนแปรของเปลอกโลกไมวาจะเกดจากแรงพลงงานในเปลอกโลกหรอแรงพลงงานจากนอกโลก ทำาใหเปลอกโลกมสภาพภมประเทศทแตกตางกนออกไป เชน ภเขา เนนเขา ทราบสง เกาะและหมเกาะ ลานหนโขดหน เนนทราย ภเขาไฟ ถำา ทะเลสาบ หบเหว เปนตน กระบวนการเหลานสวนใหญเกดขนอยางชาๆ และแตกตางกนไปในแตละภมภาคของโลก ทงนทรพยากรทองเทยวทางภมประเทศยงรวมถงบรเวณทมนษยเขาไปปรบปรงตกแตงเพมเตมใหภมประเทศเดนชดหรอสวยงามขน เชน เขอน อางเกบนำา สถานทพกตาง ๆ เปนตน

1.2 ภมอากาศ (Climate) ทรพยากรทองเทยวทางภมอากาศ คอสภาพอากาศทเกดขนเปนประจำาในระยะเวลานาน ถาหากเปนลกษณะอากาศทเกดขนในชวงเวลาสน ๆ เรยกวาลมฟาอากาศ (Weather) ทงภมอากาศและลมฟาอากาศ จะประกอบดวยองคประกอบสำาคญ 3 อยางคออณหภมอากาศ ความกดอากาศ และความชนของอากาศ จากองคประกอบทงสาม ทำาใหแตละพนทมลกษณะภมอากาศแตกตางกน เชน ภมอากาศรอนชน ภมอากาศแหงแลง ภมอากาศชน อากาศอบอน ภมอากาศแถบขวโลก และภมอากาศแถบภเขาสง ซงเหลานทำาใหเกดแสงแดด สายลม หมะตก ภมอากาศเปนปจจยหนงในการพจารณาเลอกแหลงทองเทยว แตลมฟาอากาศจะเปนปจจยในการพจารณาวาเมอใด เวลาใดจงจะเหมาะสมทจะออกไปทองเทยว สภาพภมอากาศทเหมาะสมแกการทองเทยวทคนชอบโดยมากจะตองไมมฝนตกหนก อากาศอบอนไมรอนหรอหนาวจดเกนไป แตบางครงแหลงทองเทยวกจะมความสวยงามในชวงทอากาศไมเปนใจ ดงนนนกทองเทยวจงควรมความรเกยวกบสภาพภมอากาศดวยกจะทำาใหเทยวไดอยางประทบใจสวยงามและราบรน นอกจากนภมอากาศยงมความสมพนธเกยวของโดยตรงกบฤดกาล และฤดกาลกจะมความสมพนธกบปรากฏการณทางธรรมชาต เชน พระอาทตยเทยงคนในประเทศนอรเว การเกดสรยปราคา เปนตน สภาพอากาศตางๆ ทแตกตางกนนเองททำาใหเกดการเดนทางทองเทยวไปในทองถนตาง ๆ ทแตกตางไปจากสภาพแวดลอมปกตทเปนอยของตน

1.3 นำา (Water) นำากอใหเกดแหลงทองเทยวทางธรรมชาตหลายประเภทขนอยกบทศทาง อตราไหลแรงกระแสและปรมาณของนำาวามความรนแรงและมากนอยเพยงใด ทรพยากรทองเทยวทางนำา ไดแก นำาตก แกงหน แมนำาลำาธาร เปนตน นำาใตดนยงกอใหเกดนำาพรอน บอนำาแร หนงอกหนยอย นอกจากน นำาทะเลทเคลอนไหวจะกอใหเกดคลน ซงทำาใหชายฝงเกดการเปลยนแปลง กลายเปนแหลงทองเทยวหลายลกษณะ เชน หาด สนทราย ชายฝงทะเล อาว หนาผา แนวปะการง นอกจากนธารนำาแขง หรอมวลนำาแขงขนาดใหญทเกดจากหมะตกมาสะสมรวมกนเปนจำานวนมาก กอใหเกดหบเขาธารนำาแขง ฟยอรด และทะเลสาบเปนตน

1.4 พนธไมและสตวปา (Flora and Fauna) ทรพยากรธรรมชาตทเปนปาไม และความหลากหลายทางชวภาพจะเปนสงดงดดใจในการทองเทยว ทงปาไมยงเปนทกำาเนดและทอยของพนธไมและสตวปานานาชนด การทองเทยวเพอศกษาพนธไมและชวตความเปนอยของสตวปากอใหเกดทงความรและความเพลดเพลน ซงนบวนจะหมดไป หากไมมการดแลรกษาทถ

1.5 ปรากฏการณทางธรรมชาต (Natural Phenomenon)เปนลกษณะของปรากฎการณทเกดขนเองตามธรรมชาต เชน พระอาทตยเทยงคน การเกดสรยปราคา การเกดฝนดาวตก เปนตน

2) ทรพยากรทองเทยวทางประวตศาสตร โบราณสถาน และโบราณวตถ (Archeological and Historical resources) หมายถง พนท หลกฐาน และรองรอยทางกายภาพทเหลออย ซงอาจบงบอกถงสภาพความเปนมาและพฒนาการของสงมชวตทงในยคกอนประวตศาสตร และยคประวตศาสตร ทงนรวมถงวตถตางๆทมนษยสรางหรอประดษฐขนดวย ตวอยางของทรพยากรการทองเทยวในกลมน ไดแก อทยานประวตศาสตรในจงหวดสโขทย พระพทธรป และเครองปนดนเผา เปนตนโบราณสถาน หมายถง อสงหารมทรพย ซงโดยอายหรอลกษณะการกอสรางหรอโดยลกษณะของหลกฐานเกยวกบประวตของอสงหารมทรพยนนเปนประโยชนในทางศลปะ ประวตศาสตร หรอโบราณคด สวนโบราณวตถ หมายถงสงหารมทรพยทเปนของโบราณ ไมวาจะเปนสงประดษฐหรอเปนสงทเกดขนเองทางธรรมชาตหรอเปนสวนหนงสวนใดของโบราณสถาน ภาพเขยน งานศลปะ เครองมอเครองใช กำาไล กระดม ศลาจารก ซากมนษย หรอซากสตว ซงโดยอายหรอลกษณะการกอสรางหรอโดยลกษณะของหลกฐานเกยวกบประวตของสงหารมทรพยนนเปนประโยชนในทางศลปะ ประวตศาสตร

หรอโบราณคด โบราณวตถมกพบเหนอยในโบราณสถาน จงมกเรยกทรพยากรการทองเทยวทางประวตศาสตรโดยรวมกนวาเปนโบราณวตถสถาน ซงสามารถแบงออกเปน 2 ยค คอ

2.1 โบราณวตถสถานยคกอนประวตศาสตร เปนยคทเรมตนตงแตมมนษยในโลกจนถงมนษยคดคนตวอกษรเพอบนทกเรองราวได ทรพยากรทองเทยวในยคนจงเปนหลกฐานทางโบราณคดทคนพบ เชนโครงกระดกมนษยโบราณ เครองมอเครองใชททำาดวยหนของมนษยโบราณ ภาพเขยนสบนหน ชมชนโบราณบานเชยง เปนตน

2.2 โบราณวตถสถานยคประวตศาสตร ทรพยากรการทองเทยวยคประวตศาสตรเปนแหลงทแสดงถงอารยธรรมของมนษยหรอหลกฐานสำาคญทเปนมรดกทางประวตศาสตรทเกยวของกบพระมหากษตรย ชนชนปกครอง ชมชนในทองถน เหตการณสำาคญในอดต เชน พระราชวง ปราสาท กำาแพงเมอง คเมอง อทยานประวตสาสตร อนสาวรย อนสรณสถาน พพธภณฑ บานของบคคลสำาคญเปนตน

สวน ศาสนสถานหรอปชนยสถาน หมายถงสถานทควรคาแกการเคารพบชา เปนสถานททแสดงถงลทธความเชอความศรทธาของมนษยทมตอศาสนาอนมหลกสำาคญเชนแสดงกำาเนดและความสนสดของโลกหรอแสดงหลกธรรมเกยวกบบญบาป รวมทงสถานทประกอบพธกรรมตามความเหนหรอตามคำาสงสอนในความเชอนน ๆ นกทองเทยวทเดนทางทองเทยวมกมจดประสงคเพอไปศกษาหาความรเกยวกบศาสนาเพอประกอบพธกรรมทางศาสนา หรอเพอเยยมสกการะ เพอความสงบในจตใจ เชน วด โบสถ วหาร มสยด สถานทจารกแสวงบญ เปนตน นอกจากนในศาสนสถานยงมการคนพบโบราณวตถสำาคญทางศาสนา เชน พระพทธรป เทวรป รปป น พระเยซ จตรกรรมฝาผนง เปนตน

3) ทรพยากรทองเทยวทางศลปวฒนธรรม และเทศกาลงานประเพณ หมายถง ทรพยากรทองเทยวทมคณคาทางศลปวฒนธรรม และขนบธรรมเนยมประเพณทมเอกลกษณ และถายทอดกนมาจากอดตจนถงปจจบน เปนกจกรรมทเกยวกบการดำาเนนชวตของมนษย เชน วถชวต ความเปนอย ภาษา การแตงกาย การละเลน ดนตร กว ศลปะ และขนบธรรมเนยมตางๆ รวมทงกจกรรมทสรางขนเพอวตถประสงคตางๆ เชน ประเพณ งานเทศกาล พธกรรม เปนตน นอกจากนทรพยากรทองเทยวทางศลปวฒนธรรม และประเพณทเปนนามธรรมทแสดงออกทางดานความคดทนกทอง

เทยวใหความสนใจ เชน ความเชอ คานยม ภมปญญาทองถน ความเปนชนเผา เปนตน ทรพยากรทองเทยวทางศลปวฒนธรรม และประเพณ อาจแบงยอยไดเปน 2 ประเภท คอ แหลงวถชวตความเปนอย และแหลงศลปวฒนธรรมและประเพณ โดยมากเปนการแสดงออกในดาน ความคด ประเพณ ขนบธรรมเนยม แบบแผนของพฤตกรรมตางๆ ทปฏบตสบตอกนมา เปนทยอมรบกนในกลมของตนวาเปนสงทดงามเหมาะสม เชน ศาสนา ความเชอ ความสนใจ ทศนคต ความร และความสามารถ วฒนธรรม ประเภทนเปนสวนสำาคญททำาใหเกดวฒนธรรมทเปนรปธรรม ขนได และในบางกรณอาจพฒนาจนถงขนเปน อารยธรรม (Civilization) กได เชน การสรางศาสนสถานในสมยกอน เมอเวลาผานไปจงกลายเปนโบราณสถาน ทมความสำาคญทางประวตศาสตร วฒนธรรมทเปนแนวความคด ความเชอ เปนนามธรรมลวนๆ แตเพยงอยางเดยว ไมถอวาเปน ทรพยากรทางการทองเทยว วฒนธรรมทเปนรปธรรมเทานน จงจะสามารถพฒนาใหเปนจดสนใจของนกทองเทยวได ตวอยางวฒนธรรมทจะนำามาใชประโยชนในการทองเทยว ไดแก แหลงทองเทยวประเภทโบราณสถาน อทยาน ประวตศาสตร ศาสนสถาน โบราณวตถ งานศลปกรรม สถาปตยกรรม นาฏศลป การละเลนพนบาน เทศกาลและงาน ประเพณ งานศลปหตถกรรมทพฒนามาเปนสนคาประจำาทองถน ตลอดจนวถชวตความเปนอย และอธยาศยไมตรของ คนไทย ลวนแลวแตเปนทรพยากรการทองเทยวทสำาคญของประเทศไทย เปนเสมอนตวเสรมการทองเทยวใหมความ สมบรณ เปนจดเดนหรอจดขายของแหลงทองเทยวนนๆ เพมความประทบใจใหนกทองเทยวไดมากขน ถงแมวา ประเทศไทยจะมทรพยากรประเภทศลปวฒนธรรมทหลากหลาย แตกมการผสมผสานสอดคลองเปนวฒนธรรมไทย ไดอยางกลมกลน

แหลงทองเทยวประเภทโบราณสถาน อทยานประวตศาสตร แมกระทงศาสนสถาน หรอโบราณวตถและ สถาปตยกรรมตางๆ แสดงอดตความเปนมาของชาตไทย ทมความเจรญรงเรองตงแตสมยกอนประวตศาสตร ซงม อาย 3-4 พนปมาแลว โดยมหลกฐานเปนแหลงโบราณคดกระจายอยทวทกภาคของประเทศ ตอมาในยคสมยประวต ศาสตร อาณาจกรของชนชาตไทยกรวมกลมเปนปกแผนมนคงยงขนตงแตสมยทวารวด เชยงแสน สโขทย อยธยา และรตนโกสนทร เปนลำาดบ ระยะเวลาอนยาวนานน ทำาใหมการสงสมความเจรญทางวฒนธรรมแตละยคแตละสมย ตอเนองกนมาโดยตลอด

แหลงศลปกรรมทมคณคายงเหลาน นอกจากจะมคณคาทางประวตศาสตรแลว ยงเปนแหลงทองเทยวทสำาคญของ ประเทศอกดวย บางแหงถอเปนแหลงอารยธรรมระ

ยะแรกๆ ทปรากฏขนในโลก มชอเสยงเปนทยอมรบของนก โบราณคด ไดแก แหลงชมชนโบราณทบานเชยง จ.อดรธาน เปนแหลงทองเทยวทไดรบความนยมสง โดยเฉพาะกลมนกทองเทยวทมความสนใจพเศษ (Special Interest Group)

ในภมภาคเดยวกบแหลงชมชนโบราณบานเชยง ยงมแหลงทองเทยวในรปของสถาปตยกรรมอนยงใหญ เปน ปราสาททกอสรางดวยอฐหรอหน มอาณาเขตกวางขวาง การจดองคประกอบรปทรงเปนระเบยบ มการกำาหนดรป แบบทางภมสถาปตยทสวยงาม ตลอดจนการจำาหลกลายทประณตละเอยดออน ปราสาททสำาคญ ไดแก ปราสาทหน พมาย จ.นครราชสมา ปราสาทหนพนมรง และปราสาทหนเมองตำา จ.บรรมย

สวนพนทภาคเหนอ มปราสาททสำาคญ ไดแก อทยานประวตศาสตรสโขทย-ศรสชฌนาลย จ.สโขทย และอทยาน ประวตศาสตร จ.กำาแพงเพชร ภาคใตมหลกฐานของชมชนโบราณท จ.นครศรธรรมราช ซงเปนแหลงกำาเนด อารยธรรมอนเกาแกแหงหนงของโลก

สวนทรพยากรทองเทยวประเภทเทศกาล งานประเพณ คอ ทรพยากรทองเทยวทเกดจากความสนใจของนกทองเทยวในเรองเกยวกบสงตอไปนไดแก แบบความเชอ ความคด การกระทำา คานยม ทศนคต ศลธรรม จารต ระเบยบ แบบแผน และวธการกระทำาสงตางๆ ตลอดจนถงการประกอบพธกรรมในโอกาสตางๆ ทกระทำากนมาแตใน อดต ลกษณะสำาคญของประเพณ คอ เปนสงทปฏบตเชอถอมานานจนกลายเปนแบบอยางความคด หรอการ กระทำาทสบตอกนมา และยงมอทธพลอยในปจจบน ความเชอในสงทมอำานาจเหนอมนษย เชน อำานาจของดนฟาอากาศ และเหตการณทเกดขน โดยไมทราบสาเหตตางๆ เทศกาลหมายถง ชวงเวลาทกำาหนดไวเพอจดงานบญและงานรนเรงในทองถน เปนการเนนไปทการกำาหนดวน เวลา และโอกาสทสงคมแตละแหงจะจดกจกรรมเพอเฉลมฉลองโดยมฤดกาลและความเชอเปนปจจยสำาคญททำาใหเกดเทศกาลและงานประเพณ ดงนน เทศกาลงานประเพณ จงคอ ความประพฤตของคนสวนรวมทถอกนเปนธรรมเนยม หรอ เปนระเบยบแบบแผน และสบตอกนมาจนเปนพมพเดยวกน และยงคงอยไดกเพราะมสงใหมเขามาชวยเสรม สรางสงเกาอยเสมอ และกลมกลนเขากนไดด หรอระเบยบแบบแผนในการปฏบตทเหนวาดกวา ถกตองกวา หรอเปนทยอมรบของคนสวนใหญใน สงคมและมการปฏบตสบตอกนมา หรอความประพฤตทสบตอกนมาจนเปนทยอมรบของคนสวนใหญในหมคณะ เปนนสยสงคม ซงเกดขนจากการทตองเอาอยางบคคลอนๆ ทอยรอบ ๆ ตน หากจะกลาวถงประเพณไทยกหมายถง นสยสงคม ของคน

ไทยซงไดรบมรดกตกทอดมาแตดงเดมและมองเหนไดในทกภาคของไทย หรอเปนเรองของความประพฤตของกลมชน ยดถอเปนแบบแผนสบตอกนมานาน ถาใครประพฤตนอกแบบ ถอเปนการผดประเพณ เปนการแสดงถงเอกลกษณของชาตอกอยางหนง โดยเนอหาสาระแลว ประเพณ กบวฒนธรรมเปนสงทกลมชนในสงคมรวมกนสรางขน แตประเพณเปนวฒนธรรมทมเงอนไขทคอนขาง ชดเจน กลาวคอเปนสงทสงคมสรางขนเปนมรดก คนรนหลงจะตองรบไว และปรบปรงแกไขใหดยงๆ ขนไป รวมทงมการเผยแพรแกคนในสงคมอน ๆ ดวย

ประเพณทวไป ทยดถอปฏบตทกภาคของประเทศ อาจมความแตกตางกนบางในรายละเอยด เชน ประเพณแตงงาน ประเพณลงแขก ประเพณทำาศพ ประเพณทำาบญตกบาตร นอกจากนยงมประเพณประจำาภาคหรอประเพณทองถนทมอยมากมายเชน

ภาคกลาง ประชาชนในภาคกลาง ซงรวมถง 4 จงหวดในภาคตะวนออก ไดแก ชลบร จนทบร ตราด และ ระยอง ยงคงยดถอและปฏบตตามประเพณทวไปเหมอนภาคอนๆ แตจะมรายละเอยดปลกยอยเพมเตม ไปเปนพเศษ เชน ประเพณสงกรานต โดยทวไปแลวมการสรงนำาพระพทธรป รดนำาผใหญทเคารพ นบถอ และการเลนสาดนำา แตในจงหวดภาคกลางหลายแหง โดยเฉพาะชาวไทยเชอสายมอญ ไดมการ ปฏบตทแตกตาง เชน มการทำาบญใสบาตรตอนเชา กลางวนมการเลยงพระดวยขาวแช มการจดขบวน แหปลาไปปลอยในแมนำาลำาคลอง นอกจากนนยงมการเลนสะบา รำามอญซอนผา และแมศรเรอน เปนตน บางแหงจะมการจดขบวนแหแขงขนไปกอพระเจดยทรายในวด สวนชาวไทยรามญในจงหวดปทมธาน จะจดตงศาลเพยงตาขนทกบาน และทำาขาวแชไปถวายวด พรอมกบการแบงไวบนศาลเพยงตาดวย เพอเซนไหวผบรรพบรษและผบานผเรอนตางๆ และทจงหวดตราดมการทรงผควาย ทรงผกระดง และเลน สะบากน

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ งานประเพณของชาวอสานยดหลกของ "ฮตสบสองคองสบส" "ฮตสบสอง" หมายถง จารตประเพณทยดถอปฏบตในรปของงานบญทง 12 เดอน ไดแก เดอนเจยงหรอเดอนอาย จะมงาน "บญเขา กรรม" เดอนย "งานบญคนลาน" เดอนสาม "งานบญขาวจ" เดอนส "งานบญพระเวส" เดอนหา "งาน บญสรงนำาหรอสงกรานต " เดอนหก "งานบญบงไฟ" เดอนเจด "งานบญซำาฮะ" เดอนแปด "งานบญ เขาพรรษา" เดอนเกา "งานบญขาวประดบดน" เดอนสบ "งานบญขาวสากหรอกระยาสารท" เดอนสบ เอด "งานบญออกพรรษา" เดอนสบสอง "งานบญกฐน" สวนคำาวา "คองสบส" และ "ฮตบานคองเมอง" หมายถงครรลองคลองธรรม หรอ

แบบแผนในการประพฤตปฏบต 14 ประการ เชน ใหลางเทากอนขนบาน ตนแตเชามาใสบาตร หามเดนเหยยบเงาพระ สงฆ ใหกราบไหวบดามารดา เกบดอกไมธปเทยนบชาพระและหมนฟงธรรมทกวน เปนตน สวน "คองเมอง" เปนกฎทผปกครองบานเมองจะตองยดถอ เพอใหเกดความเปนธรรมในการปกครอง ประเพณหนงในฮตสบสองทเปนงานสำาคญทสด คอ ประเพณบญพระเวส หรอการเทศนมหาชาตซงจดทำาขนในเดอน 4 คอเดอนมนาคม วดใดจะทำาบญพระเวสกจะมการประชมอบาสกและอบาสกาเพอ ตกลงเรองการจดงาน และตกแตงศาลาโรงธรรมดวยกระดาษส และธงสตางๆ ใชตนกลวย ตนออยและ ทางมะพราวมาจดแตงเปนซม ในวนรวม(คอวนกอนเทศน 1 วน) อบาสกอบาสกาทงหลายจะไปรวมกน ทวดเพอทำาพธมนตพระอปคต และแหพระเวสสนดรกบนางมทรเขาเมอง ในวนรงขนซงเปนวนเทศน อบาสกอบาสกาจะไปทวดตงแตเวลาต 4 เพอฟงเทศนมหาเวสสนดรชาดก ตงแตกณฑทศพรเรอยไปจน ครบ 13 กณฑ โดยสวนใหญเทศนเปนทำานองพนเมองเมอจบกณฑหนงๆ จะมการบรรเลงดวยฆอง กลอง และระนาด พระภกษทเทศนกณฑใดกรบปจจยทจดมาของกณฑนน ทพเศษอกอยาง คอชาวบาน จะจดอาหารซงมขนมจนเปนหลกเลยงทกคนทมารวมงาน นอกจากนยงมงานประเพณทนาสนใจอก หลายงานซงไดรบการสนบสนนจนเปนงานทมชอเสยงของประเทศ

ภาคใต มประเพณทเปนทโดยเดนเปนเอกลกษณเชนกน โดยเฉพาะประเพณทเกยวของทางศาสนา ไดแก ประเพณแหผาขนธาต ประเพณชกพระประเพณสารทเดอนสบของ จ.นครศรธรรมราช ซงเปนศนยกลางทางพทธ ศาสนาและศลปวฒนธรรมในอดต งานแขงโพนลากพระ จ.พทลง เทศกาลกนเจ จ.ภเกตและตรง งาน สมโภชเจาแมลมกอเหนยว จ.ปตตาน หรองานประเพณเลกๆ อยางประเพณลอยเรอชาวเล ทเกดจาก ความเชอของชาวเกาะหลเปะ จ.สตล และอกหลายพนทในภเกต พงงา และกระบ

ภาคเหนอ ประเพณทสำาคญของภาคเหนอ คอ งานปอยหลวง คำาวา "ปอย" แปลวา ฉลอง คำาวา "หลวง" แปลวา ใหญโต งานปอยหลวงจงแปล วา งานฉลองทยงใหญ งานนจดขนเพอฉลองวดวาอาราม เชน สราง กฏใหม ศาลาการเปรยญใหม ซอมเจดยเสรจ เปนตน กำาหนดจดงานขนในชวงเดอนกมภาพนธ ถงเดอน มถนายนเปนเวลา 7 วน โดยวดทมงานปอยหลวงจะบอกบญใหประชาชนทอยในพนทใกลเคยง และวด ตาง ๆ ในจงหวดทราบ(เรยกวาแจกใบฎกาแผหนาบญ) เมอวดตางๆ ทราบแลวกบอกใหชาวบานในเขต ของตน ทำาเครองไทยทานมารวมกน แลวจดเปนขบวน มเครองดนตร เชน ฆอง กลองยาว ฉาบ ฉง ป ทำาการประโคมแหแหนฟอนรำาเปนขบวนครวทานไปยงวด

เจาของงาน พรอมทงมการประกวดขบวน ครวทานของแตละวดดวย เครองครวทานทจดมานนจะมอบไวใหวดทเปนเจาของงาน

4) ทรพยากรทองเทยวเพอจดประสงคเฉพาะ หมายถงทรพยากรทองเทยวทถกสรางขนหรอถกจดดำาเนนการ โดยเจาของหรอผมหนาทรบผดชอบ เพอตอบสนองความตองการของนกทองเทยว โดยการปรบปรง ดดแปลงหรอสรางแนวคด และกจกรรมขนใหม เพอใหสถานทนนมความหลากหลายในการเทยวชมหรอเขาทำากจกรรม ซงสามารถดงดดผทสนใจใหเดนทางมาทองเทยวและเกดความประทบใจมากทสด ซงประเภทของทรพยากรทองเทยวเพอจดประสงคเฉพาะสามารถแบงไดเปน 3 ประเภทใหญๆ คอ 1) ทรพยากรทองเทยวเพอจดประสงคทางการศกษาสงแวดลอม เชน เพอศกษาสตววทยา เพอศกษาพฤกษศาสตร เปนตน 2) ทรพยากรทองเทยวเพอจดประสงคทางดานความสนกสนานเพลดเพลน เชน เพอความสนกสนานบนเทง จบจายใชสอย เพอเลนกฬา หรอเสยงโชค เพอเทยวชมเลนสวนสนกและจดชมทวทศน เปนตน และ 3) ทรพยากรทองเทยวเพอจดประสงคทางสงคมและวฒนธรรม เชน เพอเทยวงานเทศกาล เพอชมสมผสวถชวต ชมศนยวฒนธรรม และศนยหตถกรรม ซงทง 3 ประเภทนสามารถแบงวตถประสงคในการเดนทางทองเทยวไดอกมากมาย

ทรพยากรทองเทยวแบงออกเปน 2 ลกษณะทวไป คอ1 . ทรพยากรการทองเทยวทเกดขนเองตามธรรมชาต ไดแก สภาพภมอากาศ รวมทงอากาศและทรพยากรธรรมชาต เชน นำาตก ภเขา

ทะเล ปาไม ฯลฯ ทรพยากรการทองเทยวทเกดขนเองตามธรรมชาตมลกษณะเฉพาะทแตกตางจากทรพยากรการทองเทยวทมนษยสรางขน คอ เปนสงทมนษยไมตองสญเสยตนทนในการผลต แตทรพยากรทงสองลกษณะตางกตองมตนทนในการดแลรกษาเหมอนกน คณภาพของทรพยากรการทองเทยวทเกดขนเองตามธรรมชาตจกตองไดรบการดแลรกษาในรปแบบของการทองเทยวทยงยน การวางแผนการทองเทยว รวมทงการวางมาตรฐานการดแลรกษาทรพยากรดงกลาวจงเปนสงจำาเปน เนองจากกจกำารรมการทองเทยวสามารถสงผลกระทบทางลบตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมซงเปนสงเปราะบางได

ทรพยากรการทองเทยวทเกดขนเองตามธรรมชาตเปนสงดงดดความตองการพนฐานของนกทองเทยวสวนใหญ ยกตวอยางเชน ผคนทอยในพนทหบเขาทมอากาศ

หนาว ยอมไมมโอกาสทจะไดสมผสอากาศอนอบอน หรอไดเหนชายทะเล ความตองการนเองททำาใหแหลงทองเทยวชายทะเลเปนทนยมของนกทองเทยวหลายประเทศ โดยเฉพาะชาวยโรป ดงจะเหนไดจากความหนาแนนของนกทองเทยวทชายหาดเมองนซ (Nice) ของประเทศฝรงเศสในชวงเดอนตลาคม ซงเปนเดอนแหงการพกผอนของนกทองเทยวฝรงเศส นอกจากนชาวยโรปยงนยมทองเทยวไปยงชายหาดหลายแหงของสเปน หรอหมเกาะแครบเบยนในอเมรกา รวมทงภเกตของประเทศไทยดวยเชนกน

จากตวอยางดงกลาว ทำาใหเหนวานอกจากชายทะเลจะเปนทรพยากรการทองเทยวทเกดขนเองตามธรรมชาตทเหนไดเดนชด และสามารถดงดดนกทองเทยวไดแลว ในอกสวนหนง อากาศ ซงเปนทรพยากรทมองไมเหน ตองอาศยการสมผสทางกาย ก“ ”ยงเปนทรพยากรธรรมชาตอกรปแบบหนงทเปนตวดงดดนกทองเทยวไดเชนกน

2. ทรพยากรการทองเทยวทมนษยสรางขน ไดแก ทรพยากรการทองเทยวดานประวตศาสตร ทรพยากรการทองเทยวดาน

วฒนธรรมและสงคม และทรพยากรการทองเทยวดานบนเทงและเพลดเพลนทรพยากรการทองเทยวดานประวตศาสตร ประวตศาสตร คอ วฒนธรรม วถ

ชวต หรอเหตการณทสบสานกนมาตงแตอดต โดยสวนใหญการนำาเสนอประวตศาสตรในรปของทรพยากรการทองเทยวจะอยในรปของโบราณสถาน โบราณวตถ และสถานทสำาคญทางประวตศาสตร ซงมสวนเกยวของกบสงเหลาน คอ

1) สงคราม เชน กำาแพงเบอรลนทกนระหวางเบอรลนตะวนออกและเบอรลนตะวนตก ในเยอรมน และสะพานขามแมนำาแคว จ.กาญจนบร เปนตน

2) ศาสนา เชน บโรบโด ในอนโดนเซย, พทธคยา ในอนเดย, นครวด นครธม ในกมพชา เปนตน

3) ผคนทอาศยในทองถน เชน บานวลเลยม เชคสเปยร ในองกฤษ, อนสาวรยทาวสรนาร จ.นครราชสมา เปนตน

4) ชนชนการปกครอง (รฐบาลหรอพระมหากษตรย) เชน อาคารรฐสภาของสหรฐอเมรกาในกรงวอชงตน ด ซ, พระราชวงบคกงแฮม ในองกฤษ, พระราชวงบางปะอน ในจ.พระนครศรอยธยา เปนตน

ทรพยากรการทองเทยวดานวฒนธรรมและสงคม แตละประเทศตางกมวฒนธรรมและวถชวตทางสงคมทเปนเอกลกษณเฉพาะ ทงทเปนรปธรรม ทแสดงออก

ทางดานลกษณะความเปนอยของผคน ภาษา เทศกาล ประเพณ พธกรรมทางศาสนา ศลปหตถกรรม การแตงกาย การละเลนและการบนเทงตางๆ สภาพบานเรอน ฯลฯ และทเปนนามธรรม ทแสดงออกทางดานความคด ความเชอ ทศนคต ภมปญญาชาวบาน ฯลฯ สงเหลานคอทรพยากรการทองเทยวทงสน เนองจากสามารถตอบสนองความอยากรอยากเหนสงทแปลกแตกตางของนกทองเทยวได

ทรพยากรการทองเทยวดานวฒนธรรมและสงคม ยงหมายรวมถง อธยาศย“ไมตรและการตอนรบ ของผคนในทองถนดวย นบเปนทรพยากรทสำาคญอยางยงของ”การทองเทยว ทงนหากนกทองเทยวเกดความรสกวาไมไดรบการตอนรบจากคนในทองถนแลว สงอำานวยความสะดวกอนๆ หรอทวทศนใดๆ กไมสามารถดงดดใหนกทองเทยวอยในพนทนนตอไปหรอกลบมาเยอนซำาได การแสดงออกซงการตอนรบนกทองเทยวสามารถทำาไดหลายรปแบบ รปแบบหนงทเปนรปธรรมชดเจน คอการตดตงปายตอนรบนกทองเทยว เชน ปาย “Aloha” ซงเปนภาษาของชาวฮาวาย แปลวา สวสด หรอการ“ ”จดบรการนำาเทยวทมหลายภาษา เชน รถนำาเทยวในกรงลอนดอน มการแนะนำาแหลงทองเทยวหลายภาษาสำาหรบนกทองเทยวทเปนตลาดหลก ไมวาจะเปนภาษาอตาเลยน ฝรงเศส เยอรมน หรอญปน

สำาหรบประเทศไทยกประสบความสำาเรจในการใช อธยาศยไมตรและการตอนรบ“ของผคนในทองถน ซงเปนทรพยากรการทองเทยวหลกทมเอกลกษณเฉพาะ ไมวาจะ”เปน ยมสยาม หรอ ความเอออาทรในการชวยเหลอนกทองเทยว ทสามารถดงดด“ ” “ ”นกทองเทยวชาวตางประเทศไดเปนจำานวนมาก สงผลใหนกทองเทยวทเคยมาประเทศไทยแลวกลบมาเยอนซำาอกหลายครง

ทรพยากรการทองเทยวดานบนเทงและความเพลดเพลน ทรพยากรการทองเทยวประเภทน หมายถง สถานทหรอกจกรรมทสรางความบนเทงและความเพลดเพลนใหแกนกทองเทยวทกประเภท อาท สวนสาธารณะ สวนสนก แหลงบนเทงยามคำาคน โรงละคร โรงภาพยนตร เปนตน สถานทเหลานสวนใหญตองใชเงนทนในการสรางสง โดยสวนใหญเปนการลงทนของภาคเอกชน มเพยงสวนนอย เชน สวนสาธารณะ สวนสตว ทเปนการลงทนของภาครฐ

ตวอยางของทรพยากรการทองเทยวประเภทน เชน ดสนยเวลด สวนสยาม ซาฟารเวลด สวนสตวเปดเขาเขยว สวนสตวดสต คลบ ดสโกเธค การแสดงโชวทฟฟาน ฯลฯ

ทรพยากรการทองเทยวทนมการเสอมสลายไดตามกาลเวลา สภาพดนฟาอากาศ การทำาลายของมนษย และการขาดการดแลเอาใจใส จงตองการการอนรกษ สงเสรม และพฒนา ตลอดจนการดแลรกษาจากหนวยงานตางๆทเกยวของ ซงจะสงผลใหการทองเทยวเจรญกาวหนาตอไป

การจำาแนกประเภทของทรพยากรการทองเทยวสามารถทำาไดใน 2 ลกษณะ คอ จำาแนกตามลกษณะของทรพยากรการทองเทยว และจำาแนกตามพนทและลกษณะของทรพยากร ดงรายละเอยดตอไปน

1. การจำาแนกประเภทตามลกษณะของทรพยากรการทองเทยว สามารถจำาแนกไดเปน 3 ประเภท ดงน

1.1 ทรพยากรการทองเทยวทางธรรมชาต (natural tourism resources) หมายถง ทรพยากรทงทางดานชวภาพและกายภาพ ไดแก พนทปา สตวปา นำาตก ถำา ชายหาด เกาะ แกง และปะการง เปนตน ทรพยากรการทองเทยวเหลานมความงดงามโดเดน เอออำานวยประโยชนตอการพกผอนหยอนใจ และการศกษาธรรมชาต

1.2 ทรพยากรการทองเทยวประเภทประวตศาสตร โบราณสถาน และโบราณวตถ (Archeological and Historical resources) หมายถง พนท หลกฐาน และรองรอยทางกายภาพทเหลออย ซงอาจบงบอกถงสภาพความเปนมาและพฒนาการของสงมชวตทงในยคกอนประวตศาสตร และยคประวตศาสตร ทงนรวมถงวตถตางๆทมนษยสรางหรอประดษฐขนดวย ตวอยางของทรพยากรการทองเทยวในกลมน ไดแก อทยานประวตศาสตรในจงหวดสโขทย พระพทธรป และเครองปนดนเผา เปนตน 1.3 ทรพยากรการองเทยวประเภทศลปวฒนธรรม ประเพณ และกจกรรม รวมถงสงทตกทอดตามประเพณโบราณมาสชนรนหลง มอาท ศลปะการแสดง การแตงกายแบบโบราณ ภาษาพนเมอง ความเชอเรองวญญาณ กจกรรมการยงชพแบบดงเดมของชนเผาทอาศยอยในพนทแหงใดแหงหนง และมวถชวตความเปนอยของชาวบาน ทงน ยงรวมถงสงดงดดใจทมนษยสรางขนเพอการทองเทยว เชน สวนสนก หรอพพธภณฑ เปนตน และสงดงดดใจทมนษยสรางขนโดยวตถประสงคดงเดมทสรางขนนนอาจไมใชเพอการทองเทยว แตเปนทซงนกทองเทยวสามารถเดน

ทางไปทองเทยวได เชน เขอน โรงงานผลตเบยร โรงงานเครองปนดนเผา สวนองน และหมบานของชาวนาชาวไร เปนตน

2. การจำาแนกตามพนทและลกษณะของทรพยากร พนทในทน หมายถง ทตงของทรพยากรนนๆ และ ลกษณะ หมายถงลกษณะทเปนธรรมชาต หรอมนษย“ ”สรางขน เมอพจารณาเกณฑทง 2 น ประกอบกน สามารถจำาแนกไดเปน 3 ประเภท ดงน 2.1 ทรพยากรการทองเทยวทเนนผใชประโยชน (user-oriented areas) ทรพยากรการทองเทยวในกลมนสวนใหญจะตงอยใกลชมชน การเขาถง (accessibility) เพอประกอบกจกรรมทองเทยวจงกระทำาไดสะดวก เพราะมการพฒนาสงอำานวยความสะดวกตางๆขนมารองรบกจกรรมการใชประโยชน และสนองความตองการของผใชประโยชนอยางเตมรปแบบ แตสวนใหญแลวจะสรางขนเพอรองรบกจกรรมเฉพาะอยาง เชน สวนสาธารณะในเขตเมอง สนามเดกเลน สนามกฬา และสวนสนก เปนตน

2.2 ทรพยากรการทองเทยวกงธรรมชาต (intermediate areas)มกตงอยหางไกลจากชมชนมากกวาประเภทแรก แตมการพฒนาเสนทางคมนาคมทเปดโอกาสใหเดนทางเขาถงไดสะดวก ตวอยางทรพยากรการทองเทยวในกลมนท อาท รสอรท อทยาน และวนอทยาน

2.3 ทรพยากรการทองเทยวทเนนธรรมชาต (resource-based areas) ทรพยากรการทองเทยวในกลมนจะมลกษณะเดนแตกตางจากทรพยากรในสองกลมขางตนตรงทมความเปนธรรมชาตดงเดมมากกวา และนกทองเทยวมโอกาสทจะประกอบกจกรรมนนทนาการทหลากหลายมากกวา เชน การดนก (bird watching) และการเดนปา (trekking) ความหลากหลายในการประกอบกจกรรมนจะขนอยกบทรพยากรพนฐานวาเปนลกษณะใด หากทรพยากรพนฐานเปนพนทชายทะเล กเหมาะสมสำาหรบกจกรรมเลนนำา วานนำา อาบแดด หรอดำานำา เปนตน หากเปนพนทปา กเหมาะกบกจกรรมเดนปา/ศกษาธรรมชาต หรอกจกรรมพกคางแรมโดยการใชเตนท เปนตน อยางไรกดทรพยากรการทองเทยวแบบเนนธรรมชาตนสวนใหญจะอยหางไกลจากเขตชมชน และบางแหงการเดนทางเขาถงยงไมสะดวกเทาทควร

ทรพยากรการทองเทยวเปนมรดกททรงคณคาของประเทศเปนสงดงดดความสนใจของนกทองเทยว ทงสถานททองเทยวทางธรรมชาตและทางวฒนธรรม การแบง

ประเภทของทรพยากรการทองเทยวมหลายลกษณะขนอยกบเกณฑทใชในการแบงและการนำาทรพยากรการทองเทยวไปใชประโยชนดงน การแบงประเภททรพยากรการทองเทยวตามลกษณะคณคาและความสนใจของนกทองเทยวการทองเทยวแหงประเทศไทยไดแบงประเภทของทรพยากรการทองเทยวทมทงหมดออกเปน 3 ประเภท ตามลกษณะคณคาและความสนใจของนกทองเทยว ประกอบดวย

1. ทรพยากรการทองเทยวประเภทธรรมชาต หมายถง ทรพยากรการทองเทยวทเกดขนเองตามธรรมชาตมความสวยงาม และนบวาทรพยากรการทองเทยวประเภทนเปนสงดงดดใจนกทองเทยวไดมากทสด โดยแบงยอยออกไดเปน 4 ประเภท คอ

1.1 ทวทศน (Scenery) ทวทศนตางๆ ทางธรรมชาตทงทสวยงามและแปลกประหลาดจะเปนสงดงดดใจนกทองเทยวใหเขาไปเยยมชม เชน แกรนดแคนยอนในประเทศสหรฐอเมรกา ภเขาไฟวสซเวยสในประเทศอตาล หรอสภาพทเปลยนแปลงไปตามฤดกาล เชน ในฤดหนาวดอกทวลปหรอดอกซากระจะบาน เปนตน

1.2 สตวปาและพรรณไม (Wildlife and Flora) สตวปาและพรรณไมเปนสวนหนงของ

ความงามตามธรรมชาตทดงดดนก ทองเทยวไดม ากเพราะชวตความเปนอยข องสตวปาเปนสงทนาศกษาหาความรรวมทงความหลากหลายของพรรณไมในปาประเภทตางๆ ซงนบวนจะหมดไป แตยงคงมทใหทองเทยวไดเชน อทยานแหงชาตแหลงอนรกษพน ธสตวปา สวนสตวเปด สวนพฤกษศาสตร สวนรกขชาต เปนตน

1.3 สภาพภมอากาศ (Climate) สภาพภมอากาศโดยทวไป เชน แสงแดด สายลมอากาศอบอน หรอหมะตกในฤดหนาว ตลอดจนลกษณะอากาศทแตกตางไปจากถนเดมของตน จะเปนสงทกอใหเกดการทองเทยวขนมาไดเชน ฤดรอนนกทองเทยวนยมเดนทางไปยงชายฝงทะเล หรอฤดหนาวชาวยโรปนยมเดนทางมาทองเทยวประเทศแถบตะวนออกซงมอากาศทอบอนกวา เปนตน

1.4 ปรากฏการณทางธรรมชาต (Natural Phenomenon) เปนลกษณะของปรากฏการทเกดขนเองตามธรรมชาตเชน พระอาทตยเทยงคน การเกดสรยปราคา การเกดฝนดาวตกหรอความมหศจรรยของธรรมชาตทมอยเปนปกตหรอนานๆ ครงจะเกดขน สรางความตนเตนและประทบใจใหแกนกทองเทยวได

2. ทรพยากรการทองเทยวประเภทประวตศาสตรโบราณวตถโบราณสถาน และศาสนา หมายถงแหลงทองเทยวหรอสถานททองเทยวทมความเกยวของในฐานะทเปนหลกฐานสำาคญทางประวตศาสตรโบราณคดและศาสนา ซงไดแก

2.1 โบราณสถาน หมายถง สงของโบราณทเคลอนทไมไดเชน โบสถวหารวง โดยมอายเกาแกกวา 100 ปขนไป เชน อทยานประวตศาสตรศรสชนาลย จงหวดสโขทย วดไชยวฒนาราม จงหวดพระนครศรอยธยา เปนตน

2.2 โบราณวตถ หมายถง สงของโบราณทเคลอนยายได เชน พระพทธรป เทวรป ศลาจารกมอายเกาแกกวา 100 ปขนไป

2.3 ศาสนสถานหรอปชนยสถาน หมายถง สถานทควรแกการนบถอหรอควรแกการบชาเชน พระปฐมเจดยจงหวดนครปฐม วดพระศรรตนศาสดาราม กรงเทพมหานครและวดพระพทธบาท จงหวดสระบร เปนตน

2.4 ศาสนวตถหรอปชนยวตถ หมายถง วตถทควรแกการบชา เคารพนบถอ เชน พระพทธรป เทพเจา เปนตน

2.5 แหลงประวตศาสตร หมายถง สถานททมความสำาคญทางประวตศาสตร เชน สถานทกระทำายทธหตถของสมเดจพระนเรศวรมหาราช จงหวดสพรรณบร สสานสมพนธมตร จงหวดกาญจนบรชมชนโบราณ พพธภณฑกำาแพงเมอง คเมอง อนสาวรย อนสรณสถาน เปนตน

3. ทรพยากรการทองเทยวประเภทศลปวฒนธรรม ประเพณและกจกรรม หมายถง แหลงทองเทยวหรอทรพยากรการทองเทยวทมคณคาทางศลปะและขนบธรรมเนยมประเพณทบรรพบรษไดสรางสมและถายทอดเปนมรดกสบทอดกนมา ทรพยากรการทองเทยวประเภทนประกอบดวยงานประเพณวถชวตความเปนอยของผคน การแสดงศลปวฒนธรรม สนคาพนเมองการแตงกาย ภาษาชนเผาตางๆ สวนสนก สวนสตวกจกรรม เชน การพายเรอขจกรยานภเขาและลองแกง เปนตน