samoqalaqo kodeqsis

komentari

wigni III

valdebulebiTi samarTlis

zogadi nawili

Tbilisi

2019

რედაქტორილადო ჭანტურია

ავტორები:

გიორგი ვაშაკიძე (მუხ. 316-318, 390-405)სამართლის დოქტორი, ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი

ირმა გელაშვილი (მუხ. 319-326)სამართლის დოქტორი, საქართველოს უნივერსიტეტის სამართლის სკოლის პროფესორი

ეკატერინე ბაღიშვილი (მუხ. 327-341)კავკასიის უნივერსიტეტის სამართლის სკოლის ასოცირებული პროფესორი

გიორგი რუსიაშვილი (მუხ. 342-360, 408-415)სამართლის დოქტორი, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი, თინათინ წერეთლის სახელმწიფოსა და სამართლის ინსტიტუტის მეცნიერი თანამშრომელიასისტენტი: ირაკლი შათირიშვილი

აკაკი ალადაშვილი (მუხ. 342-351)სამართლის დოქტორი

ქეთევან მესხიშვილი (მუხ. 361-389)სამართლის დოქტორი, თავისუფალი უნივერსიტეტის პროფესორი

ნატალია მოწონელიძე (მუხ. 406, 407)სამართლის დოქტორი, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი

გიორგი ბათლიძე (ზიანის ანაზღაურების მოვალეობა, მუხ. 409-411)სამართლის მაგისტრი, თავისუფალი უნივერსიტეტის სამართლის სკოლის მოწვეული ლექტორი, ადვოკატი

სერგი ჯორბენაძე (მუხ. 416-420)სამართლის დოქტორი, გრიგოლ რობაქიძის სახელობის უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასის-ტენტი კერძო სამართლის მიმართულებით, ადვოკატიასისტენტები: სოფიკო ხიდეშელი, ნინო ლეჟავა, ანი გრიგალავა, ბაკურ ჯაფარიძე

აკაკი გაწერელია (მუხ. 416, 421-426)სამართლის დოქტორანტი, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასის-ტენტი კერძო სამართლის მიმართულებითასისტენტები: ნინო ლეჟავა, მარიამ ლაბარტყავა

გიორგი სვანაძე (მუხ. 427-454)სამართლის დოქტორი, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასისტენტ- პროფესორი, თავისუფალი უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი, ადვოკატი

ირაკლი რობაქიძე (მუხ. 455-476)სამართლის დოქტორი, ადვოკატი

წინამდებარე კომენტარი შექმნილია GIZ-ის (Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit) ფინანსური მხარდაჭერით. 1993 წლიდან GIZ-ი საქართველოში ხელს უწყობს სამართლისა და იუსტიციის რეფორმე-ბის გატარებას. სხვა ღონისძიებებთან ერთად GIZ-ი ზრუნავს იურიდიუ-ლი ლიტერატურის შექმნასა და სამართლის პოპულარიზაციაზე. GIZ-ი არ იღებს პასუხისმგებლობას ნაშრომის შინაარსობრივი მხარის სისწორეზე.

წინამდებარე კომენტარი შეიქმნა ამერიკის ხალხის კეთილი ნებით, ამე-რიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) მეშვეობით. კომენტარის შინაარსისათვის პასუხისმგებლები არი-ან ავტორები. იგი არ წარმოადგენს ამერიკის მთავრობის ოფიციალურ მოსაზრებას და არ ასახავს ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის, შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს ან აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის შეხედულებებს.

წინამდებარე კომენტარი შექმნილია GIZ-ის (Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit)ფინანსური მხარდაჭერით. 1993 წლიდან GIZ-ი საქართველოში ხელს უწყობს სამართლისა და იუსტიციისრეფორმების გატარებას. სხვა ღონისძიებებთან ერთად GIZ-ი ზრუნავს იურიდიული ლიტერატურის შექმნასადა სამართლის პოპულარიზაციაზე. GIZ-ი არ იღებს პასუხისმგებლობას ნაშრომის შინაარსობრივი მხარისსისწორეზე.

წინამდებარე კომენტარი შეიქმნა ამერიკის ხალხის კეთილი ნებით, ამერიკის შეერთებული შტატებისსაერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) მეშვეობით. კომენტარის შინაარსისათვის პასუხისმგებლებიარიან ავტორები. იგი არ წარმოადგენს ამერიკის მთავრობის ოფიციალურ მოსაზრებას და არ ასახავს ამერიკისშეერთებული შტატების მთავრობის, შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს ანაღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის შეხედულებებს.

მთავარი სამეცნიერო რედაქტორილადო ჭანტურია

რედაქტორიგიორგი რუსიაშვილი

ტექნიკური რედაქტორიდავით მაისურაძე

ენობრივი რედაქტორითამარ გაბელაია

ISBN 978-9941-8-1812-7

© შესაბამისი კომენტარის ავტორები, 2019;© ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, 2019;© გერმანიის საერთაშორისო თანამშრომლობის საზოგადოება (GIZ), 2019;© ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტო (USAID);© აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტი (EMWI).

გამოცემის ელექტრონული ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ ვებგვერდზე: lawlibrary.info/geკომენტარის განახლებადი ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ ვებგვერდზე: www.civilcode.geკომენტარის ციტირება შესაძლებელია შემდეგნაირად:ავტორი, სამოქალაქო კოდექსის კომენტარი, წიგნი III, ჭანტურია (რედ.), 2019, მუხლი, ველის ნომერი.

წინათქმა

V

winaTqma

სამოქალაქო კოდექსის კომენტარის წინამდებარე წიგნი ეძღვნება ვა-ლდებულებითი სამართლის ზოგად ნაწილს. კომენტირების თანამედროვე მეთოდების გამოყენებით მასში გამოკვლეული და გადმოცემულია ზო-გადი ვალდებულებითი სამართლის ყველა ფუძემდებლური საკითხი. ჩა-ტარებული კვლევა, ანალიზი და ნორმათა განმარტებები ეყრდნობა დი-დძალ სასამართლო პრაქტიკას, რაც, უდავოდ, ზრდის ამ ფუნდამენტური ნაშრომის ღირებულებას სამართლის პრაქტიკისა თუ მეცნიერებისათვის.

კერძო სამართლის ბუნება ყველაზე კარგად ჩანს ვალდებულებით სა-მართალში. ურთიერთობის მონაწილეთათვის მინიჭებული კერძო ავტო-ნომია სამართლებრივ გამოხატულებას სწორედ ფარდობით ვალდებუ-ლებით ურთიერთობებში პოვებს. თავისუფლება და პასუხისმგებლობა კონცენტრირებულად ვალდებულებით სამართალში არსებობს და ეკო-ნომიკური ურთიერთობების სტაბილურობის წინაპირობად გვევლინება. სახელმწიფოს ამოცანაა, აღიაროს და დაიცვას კერძო პირების მიერ ნა-კისრი ვალდებულებები და დარღვევის შემთხვევაში ამ პირებს მიანიჭოს თავდაცვის ეფექტური საშუალებები. ამ ამოცანას ემსახურება ვალდებუ-ლებითი სამართალი, რომლის ზოგადი ნაწილი ვალდებულებითი ურთიე-რთობების საფუძვლებს, პრინციპებსა და ზოგად ჩარჩო პირობებს განსა-ზღვრავს.

სამოსამართლო სამართლისა და სამართლის მეცნიერების მიღწევებ-ზე დაყრდნობით კომენტარში განხილულია ვალდებულებითი სამართლის პრინციპები, როგორებიცაა კეთილსინდისიერების, ხელშეკრულების თავისუფლების, ბრალეული პასუხისმგებლობის, ხელშეკრულების ერთ-გულებისა და სრული ანაზღაურების პრინციპები. ეს ყოველივე ნათელს ხდის ამ პრინციპების დიდ პრაქტიკულ ღირებულებასა და მნიშვნელობას.

ვალდებულებითი სამართლის გულს სახელშეკრულებო სამართალი წარმოადგენს. მართალია, კანონისმიერი ვალდებულებითი ურთიერთო-ბების როლი და მნიშვნელობა საგულისხმოა, მაგრამ ზოგადი ვალდებუ-ლებითი სამართლის ნორმების დიდი ნაწილი, უპირატესად, სახელშეკრუ-ლებო სამართლისთვისაა რელევანტური. აქედან გამომდინარე, არ არის შემთხვევითი, რომ კომენტარის ავტორები ვრცლად განიხილავენ სახელ-შეკრულებო ურთიერთობების მომწესრიგებელ ზოგად ნორმებს. ამასთან, აღსანიშნავია ის გარემოებაც, რომ სახელშეკრულებო სამართლის ნორმე-

წინათქმა

VI

ბის დიდი ნაწილი ასევე გამოიყენება არასახელშეკრულებო ვალდებულე-ბითი ურთიერთობების მიმართ.

ცალკე აღნიშვნის ღირსია ხელშეკრულების სტანდარტული პირობე-ბის კომენტარი, რომელიც შედარებითსამართლებრივი ანალიზისა და სასამართლო პრაქტიკის შესწავლის საფუძველზე, ქართულ სამართალში პირველად და ვრცლად მიმოიხილავს ეკონომიკური ურთიერთობებისათ-ვის ესოდენ მნიშვნელოვანი დებულებების სამართლებრივ ბუნებასა და პრაქტიკულ დანიშნულებას. ამ გადმოსახედიდან კომენტარი ხელს შეუ-წყობს ხელშეკრულების სტანდარტული პირობების უკეთესად გაგებასა და პრაქტიკაში მათ გამოყენებას.

კომენტარში განხილულია ზოგადი ვალდებულებითი სამართლის თით-ქმის ყველა საკითხი, რაც მკითხველს შესაძლებლობას მისცემს, იპოვოს პასუხი პრაქტიკისთვის მნიშვნელოვან და რელევანტურ მრავალ კითხვა-ზე. შეიძლება ითქვას, რომ ვალდებულებითი სამართლის ზოგადი ნაწი-ლის კომენტარი ღირსეულ ადგილს დაიკავებს ქართველი იურისტების ბიბლიოთეკაში.

კომენტარის პროექტის განხორციელება შეუძლებელი იქნებოდა გე-რმანიის საერთაშორისო თანამშრომლობის საზოგადოებისა (GIZ) და ამე-რიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) პროექტის – „კანონის უზენაესობის მხარდაჭერა საქართველოში“ (EWMI-PROLoG) – ფინანსური და საექსპერტო მხარდაჭერის გარეშე. მი-სასალმებელია ასევე ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელ-მწიფო უნივერსიტეტის მიერ კომენტარის პროექტში მონაწილეობა და მის განხორციელებაზე ხელმძღვანელობის აღება, რამაც კომენტარის ტექსტის მუდმივი განახლება და შემდგომი ტომების გამოცემა უნდა უზ-რუნველყოს.

ლადო ჭანტურია,2019 წლის 8 სექტემბერი

წინათქმა

VII

winaTqma

მოხარული ვართ, რომ მკითხველს, ამჯერად, უკვე „სამოქალაქო კო-დექსის კომენტარის“ მესამე წიგნს (ვალდებულებითი სამართლის ზოგა-დი ნაწილი) წარვუდგენთ. შედეგად, დღევანდელი მდგომარეობით, უკვე გამოიცა სამოქალაქო კოდექსის ზოგადი ნაწილის, სანივთო სამართლის და ვალდებულებითი სამართლის ზოგადი ნაწილის კომენტარები და გა-მოცემისთვის ემზადება ვალდებულებითი სამართლის კერძო ნაწილის კომენტარი.

„სამოქალაქო კოდექსის კომენტარის“ მესამე წიგნის გამოცემა დაკა-ვშირებულია ასევე სიახლესთან, რომელიც განხორციელდა კომენტარის პროექტის მართვაში. ადგილობრივი აკადემიური ინსტიტუტების წახალი-სების მიზნით, პროექტის დამფინანსებლებმა გადაწყვიტეს მისი შევსე-ბის, განახლებისა და გამოცემის უფლება დაეთმოთ ქართული აკადემი-ური ინსტიტუტის სასარგებლოდ, რომელიც უზრუნველყოფდა, როგორც დარჩენილი წიგნების გამოცემას, ისე ბეჭდური და ონლაინ კომენტარის მუდმივ განახლებას. 2018 წელს ჩატარებული ღია კონკურსის შედეგებზე დაყრდნობით ეს უფლება ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელ-მწიფო უნივერსიტეტის იურიდიულ ფაკულტეტს გადაეცა.

ამ გადაწყვეტილების პირველი შედეგი დღეს უკვე სახეზეა. ჩვენ მოხა-რული ვართ, რომ სამოქალაქო კოდექსის კომენტარის სარედაქციო ჯგუ-ფი და ავტორები სტაბილურ ტემპს ინარჩუნებენ და ყოველ წელს თითო წიგნით ავსებენ სამოქალაქო კოდექსის კომენტარის სერიას. სარედაქციო ჯგუფის არსებული განრიგით უახლოეს მომავალში სამოქალაქო კოდექ-სის კომენტარის დარჩენილი წიგნებიც გამოიცემა. ასე, რომ 2020 წლის ბოლოს ქართულ იურიდიულ საზოგადოებას სამოქალაქო კოდექსის სრუ-ლი კომენტარი ექნება.

დოქ. შალვა პაპუაშვილი, გერმანიის საერთაშორისო თანამშრომლობის საზოგადოების (GIZ) სამართლის პროგრამის

საქართველოს ჯგუფის ხელმძღვანელი

გიორგი ჩხეიძეამერიკის შეერთებული შტატების განვითარების

სააგენტოს (USAID) მიერ დაფინანსებული აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის

(EWMI) პროგრამის - „კანონის უზენაესობის მხარდაჭერა საქართველოში“ (PROLoG) -

ხელმძღვანელი

წინასიტყვაობა

VIII

winasityvaoba

გერმანიის საერთაშორისო თანამშრომლობის საზოგადოების მიერ ორ-განიზებული სამოქალაქო კოდექსის კომენტარი მისი ელექტრონულად გამოცემის დღიდანვე იქცა ამ დარგის მთავარ ტექსტად, რომელიც თა-ნაბრად მნიშვნელოვანია, როგორც პრაქტიკოს იურისტთა და მეცნიერ- მკვლევართათვის, ისე საუნივერსიტეტო სწავლების ფარგლებში. 2019 წლიდან თბილისის ივანე ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივე-რსიტეტის იურიდიულმა ფაკულტეტმა, რომელიც საქართველოში წარმო-ადგენს ყველაზე დიდი ისტორიისა და ადამიანური თუ ორგანიზაციული რესურსების მქონე სასწავლო-კვლევით ინსტიტუციას, გადაიბარა ეს პროექტი და მომავალში უზრუნველყოფს კომენტარის დასრულებას, უკვე დასრულებული ნაწილების თავდაპირველი სტანდარტის დაცვით გამოცე-მას, მოგვიანებით კი ყველა ამ ნაწილის მუდმივ განახლება-გადახალისე-ბას და სასამართლო პრაქტიკასა თუ სამართლის მეცნიერებაში არსებულ ტენდენციებთან შესაბამისობაში მოყვანას იმგვარად, რომ კომენტარმა სამომავლოდაც შეინარჩუნოს მოწინავე პოზიცია ქართულ ბაზარზე არ-სებული იურიდიული ლიტერატურის ნუსხაში. ამ მიზნით იურიდიული ფაკულტეტი ხანგძლივ პერსპექტივაში გეგმავს ასევე სამოქალაქო კო-დექსის დარჩენილი წიგნების (საოჯახო და მემკვიდრეობითი სამართა-ლი) კომენტარის ორგანიზებასა და თანმდევ გამოცემას, რათა ამგვარად უზრუნველყოს მისი ერთიან და სრულქმნილ ტექსტობრივ კორპუსად ჩა-მოყალიბება, რომელიც იქცევა ამ დარგის ქრესტომათიულ ნაშრომად და პრაქტიკული თუ სამეცნიერო დისკურსის განუყოფელ ნაწილად.

თბილისის ივანე ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტე-ტის იურიდიული ფაკულტეტი ფლობს პროექტის დასრულებისათვის, შე-მდგომი მართვისა და მუდმივი აქტუალობის შენარჩუნებისათვის ყველა აუცილებელ რესურსს. ფაკულტეტის პროფესორ-მასწავლებლები უმრა-ვლესობით არიან წარმოდგენილი პროექტის სამეცნიერო ნაწილში (ლადო ჭანტურია, ირაკლი ბურდული, ბესარიონ ზოიძე, თამარ ზამბახიძე, მარი-ამ ცისკაძე, ზურა ძლიერიშვილი, ეკა ზარნაძე, ლია შატბერაშვილი, გი-ორგი ცერცვაძე, გიორგი სვანაძე, დემეტრე ეგნატაშვილი, გიორგი მახა-რობლიშვილი, სერგი ჯორბენაძე, ნუნუ კვანტალიანი, აკაკი გაწერელია, გიორგი რუსიაშვილი, ნატალია მოწონელიძე, სოფიო ჩაჩავა, თამარ ზარანდია) და კომენტარის ტექსტის უმთავრესი ნაწილიც მათი შესრუ-ლებულია. ეს წარმოადგენს იმის გარანტიას, რომ ეს გუნდი მომავალშიც შეძლებს შეინარჩუნოს ის მაღალი სამეცნიერო სტანდარტი, რაც გამო-არჩევს მოცემულ კომენტარს ქართულ ბაზარზე არსებული ყველა სხვა მსგავსი ტიპის ლიტერატურისაგან და მუდმივად იზრუნოს მის სრულ-ყოფაზე.

წინასიტყვაობა

IX

პროექტის გადაბარების შემდგომ ფაკულტეტი რჩება ორგანიზატო-რთა ხედვისა და კონცეფციის ერთგული. შეეცდება, კიდევ უფრო მეტად შეუსაბამოს კომენტარი ქართულ სასამართლო პრაქტიკაში არსებულ დოგმატურ პრობლემებსა და დარჩენილი ნაწილების კომენტირებისას ფართოდ გაითვალისწინოს ეს სასამართლო პრაქტიკა. შეეცდება, შეი-მუშავოს თეორიული ბაზისი გერმანული დოქტრინის წიაღში შექმნილი სამართლებრივი ფიგურების გადმოღებისათვის, რომლებიც, მართალია, საკანონმდებლო დონეზე დაფიქსირებულია, თუმცა ჯერჯერობით ვერ მიაღწია სასამართლო პრაქტიკამდე. მოცემული კომენტარის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან დამსახურებას წარმოადგენს სხვადასხვა ინსტიტუტებს შორის სისტემური ურთიერთკავშირის გამოკვეთა, რაც მას განსაკუთრე-ბულ მნიშვნელობას ანიჭებს საუნივერსიტეტო სწავლების ფარგლებში. კომენტარი უკვე ქცეულია საუნივერსიტეტო კურიკულუმის განუყოფელ ნაწილად. ფაკულტეტი შეინარჩუნებს ამ მონაპოვარს და შეეცდება კომე-ნტარის მუდმივ პოპულარიზაციას სტუდენტურ და სამეცნიერო წრეებში.

პროფესორი დოქ. თამარ ზარანდიაიურიდიული ფაკულტეტის დეკანი

X

abreviaturebis saZiebeli

ა.შ. ასე შემდეგგვ. გვერდიგსკ გერმანიის სამოქალაქო კოდექსიდის. დისერტაციაიხ. იხილეთკომენტ. კომენტარიმაგ. მაგალითადმუხ. მუხლირედ. რედაქტორისკ სამოქალაქო კოდექსისუს საქართველოს უზენაესი სასამართლოსუსგ საქართველოს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილებაშდრ. შეადარეთArt. Artikel, articleAT Algemeiner TeilAufl. AuflageBd. BandBGB Bürgerliches GesetzbuchBGH BundesgerichtshofBGHZ Entscheidungen des Bundesgerichtshofs in ZivilsachenBVerfG BundesverfassungsgerichtBVerfGE Entscheidungen des BundesverfassungsgerichtsDiss. Dissertationed. editorf. folgendeff. fortfolgendeHGB HandelsgesetzbuchHrsg. HerausgeberKomm. KommentarLG LandesgerichtMüKo Münchener KommentarNJW Neue Juristische WochenschriftNJW-RR Neue Juristische Wochenschrift – Rechtsprechungs-ReportOLG Oberlandesgerichtp. pagepp. pagesS. Seite Rn. Randnummerusw. und so weiterVol. VolumeWM Wertpapiermitteilungen (Zeitschrift)ZPO Zivilprozessordnung С. Страница

XI

sarCeviA

წინათქმა ........................................................................................................................V

წინათქმა ......................................................................................................................VII

წინასიტყვაობა .........................................................................................................VIII

აბრევიატურების საძიებელი ................................................................................... X

შესავალი ვალდებულებით სამართალში ............................................................. 1

მუხლი 316. ცნება ..................................................................................................... 16

მუხლი 317. ვალდებულების წარმოშობის საფუძვლები ...................................31

მუხლი 318. ინფორმაციის გაცემის ვალდებულება ...........................................52

მუხლი 319. ხელშეკრულების თავისუფლება. ხელშეკრულების დადების ვალდებულება ..................................................................................... 54

მუხლი 320. მომავალ ქონებაზე დადებული ხელშეკრულების ბათილობა ....67

მუხლი 321. ხელშეკრულება ქონების გადაცემის შესახებ ...............................70

მუხლი 322. სამკვიდრო ქონების შესახებ დადებული ხელშეკრულების ბათილობა ............................................................................................. 72

მუხლი 323. უძრავი ნივთის გასხვისების წესი .................................................... 74

მუხლი 324. ნივთის დატვირთვის შესახებ ხელშეკრულების ფარგლები ......79

მუხლი 325. ვალდებულების პირობათა განსაზღვრა სამართლიანობის საფუძველზე ........................................................................................ 81

მუხლი 326. სახელშეკრულებო ვალდებულებათა შესახებ წესების გამოყენება არასახელშეკრულებო ვალდებულებათა მიმართ ..86

TAavi meore

xelSekrulebis dadeba

მუხლი 327. შეთანხმება ხელშეკრულების არსებით პირობებზე ....................90

მუხლი 328. ხელშეკრულების ფორმა.................................................................... 99

მუხლი 329. ოფერტის გაკეთება .......................................................................... 108

მუხლი 330. თანმყოფი და არათანმყოფი პირებისათვის გაკეთებული ოფერტი .............................................................................................. 116

სარჩევი

XII

მუხლი 331. აქცეპტი .............................................................................................. 121

მუხლი 332. დაგვიანებული აქცეპტი .................................................................. 126

მუხლი 333. ახალი ოფერტი .................................................................................. 129

მუხლი 334. ოფერენტის თანხმობის ვარაუდი ..................................................133

მუხლი 335. დუმილი, როგორც აქცეპტის ფორმა ............................................137

მუხლი 336. ქუჩაში დადებული ხელშეკრულება ...............................................143

მუხლი 337. ხელშეკრულების ცალკეული გამონათქვამების განმარტება ..150

მუხლი 338. ურთიერთგამომრიცხველი და მრავალმნიშვნელოვანი გამონათქვამები ხელშეკრულებაში ..............................................155

მუხლი 339. სავაჭრო ჩვეულებები და ტრადიციები ........................................158

მუხლი 340. შერეული ხელშეკრულებების განმარტება ..................................166

მუხლი 341. ვალის არსებობის აღიარება ........................................................... 173

Tavi mesame

xelSekrulebis standartuli pirobebi

მუხლი 342. ცნება ................................................................................................... 181

მუხლი 343. ხელშეკრულების სტანდარტული პირობების გადაქცევა ხელშეკრულების შემადგენელ ნაწილად. .....................................194

მუხლი 344. ხელშეკრულების სტანდარტული პირობების უჩვეულო დებულებანი ....................................................................................... 202

მუხლი 345. ბუნდოვანი ტექსტის განმარტება მეორე მხარის სასარგებლოდ ...................................................................... 219

მუხლი 346. ნდობისა და კეთილსინდისიერების პრინციპების საწინააღმდეგო პირობათა ბათილობა .........................................226

მუხლი 347. ხელშეკრულების სტანდარტული პირობების ბათილობა .........243

მუხლი 348. ხელშეკრულების სტანდარტული პირობების ბათილობის სხვა საფუძვლები ....................................................................................... 255

სარჩევი

XIII

Tavi meoTxe

mesame pirTa sasargeblod dadebuli xelSekruleba

მუხლი 349. ცნება ................................................................................................... 270

მუხლი 350. მესამე პირთა სასარგებლოდ დადებული ხელშეკრულების განმარტება ........................................................................................ 285

მუხლი 351. მესამე პირის უარი ხელშეკრულებით შეძენილ უფლებაზე .....292

Tavi mexuTe

xelSekrulebidan gasvla

მუხლი 352. ხელშეკრულებაზე უარის თქმის შედეგები .................................294

მუხლი 353. მოვალის ვალდებულება საგნის სათანადო გამოყენების წესების დარღვევის გამო სარგებლის მიუღებლობისას ...........310

მუხლი 354. ხელშეკრულებიდან გასვლის შედეგად წარმოშობილ ვალდებულებათა შესრულება ........................................................316

მუხლი 355. შეტყობინების ვალდებულება. ხელშეკრულებიდან გასვლისას ხელშეკრულებიდან გასვლა ხდება ხელშეკრულების მეორე მხარისათვის შეტყობინებით. .........................................................319

მუხლი 356. ხელშეკრულებიდან გასვლის ვადა ................................................324

მუხლი 357. ხელშეკრულებიდან გასვლა რამდენიმე პირის მიერ .................327

მუხლი 358. ხელშეკრულებიდან გასვლის დაუშვებლობა ..............................332

მუხლი 359. კრედიტორის უარი ხელშეკრულებაზე .........................................335

მუხლი 360. შეცდომა მორიგების საფუძვლებში ..............................................340

მუხლი 361. ვალდებულების არსებობის პრეზუმფცია ...................................354

მუხლი 362. ვალდებულების შესრულების ადგილი .........................................368

მუხლი 363. მოვალის ან კრედიტორის ადგილსამყოფლის შეცვლა .............380

მუხლი 364. ვალდებულების შესრულება ვადამდე ..........................................383

მუხლი 365. ვალდებულების შესრულება შესრულებისათვის განსაზღვრული ვადის არარსებობისას .......................................388

მუხლი 366. ვალდებულების ვადამდე შესრულების მოთხოვნის დაუშვებლობა .................................................................................... 404

მუხლი 367. ვალდებულების შესრულების დაუყოვნებლივ მოთხოვნის უფლება ............................................................................................... 408

სარჩევი

XIV

მუხლი 368. ვალდებულების შესრულება პირობითი გარიგების არსებობისას ...................................................................................... 413

მუხლი 369. უარი ვალდებულების შესრულებაზე ............................................422

მუხლი 370. სამომხმარებლო კრედიტი .............................................................. 431

მუხლი 371. ვალდებულების შესრულება მესამე პირის მიერ ........................439

მუხლი 372. კრედიტორის დაკმაყოფილება მესამე პირის მიერ ....................447

მუხლი 373. ვალდებულების შესრულების მიღება არაუფლებამოსილი პირის მიერ ......................................................................................... 453

მუხლი 374. ალტერნატიული ვალდებულებანი ................................................460

მუხლი 375. შესასრულებელ ვალდებულებათა არჩევა ...................................467

მუხლი 376. ალტერნატიულ ვალდებულებათა არჩევის წესი ........................472

მუხლი 377. ორზე მეტი შესასრულებელი ვალდებულების არჩევა ..............477

მუხლი 378. ვალდებულების ნაწილობრივი შესრულება .................................478

მუხლი 379. კრედიტორის უფლება სხვა შესრულების მიღებაზე .................487

მუხლი 380. ვალდებულების შესრულების ხარისხი .........................................494

მუხლი 381. ვალდებულების შესრულება ინდივიდუალურად განსაზღვრული საგნის არსებობისას ......................................................................... 502

მუხლი 382. ვალდებულების შესრულება გვაროვნული ნივთის არსებობისას ........................................................................ 507

Tavi meore

fuladi valdebulebis Sesruleba

მუხლი 383. ცნება ................................................................................................... 513

მუხლი 385. ვალდებულების გარეშე გადახდილის გამოთხოვის წესი .........524

მუხლი 386. ფულადი ვალდებულების შესრულების ადგილი ........................534

მუხლი 387. ფულადი ვალდებულების დაფარვის რიგითობა .........................540

მუხლი 388. სასამართლო ხარჯების დაფარვის პრიორიტეტი ......................545

მუხლი 389. ფულადი ვალდებულების გადახდა ფულადი ერთეულის კურსის შეცვლისას .....................................................548

სარჩევი

XV

Tavi mesame

kreditoris mier vadis gadacileba

მუხლი 390. ცნება ................................................................................................... 561

მუხლი 391. კრედიტორის მიერ ზიანის ანაზღაურების ვალდებულება ......571

მუხლი 392. მოვალის პასუხისმგებლობა კრედიტორის მიერ ვადის გადაცილებისას ................................................................................. 574

მუხლი 393. კრედიტორის მიერ ვადის გადაცილების შედეგები ...................578

kari mesame

valdebulebis darRveva

Tavi pirveli

zogadi debulebani

მუხლი 394. ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნა ვალდებულების დარღვევისას ..................................................................................... 581

მუხლი 395. ზიანის ანაზღაურების მოვალეობისაგან განთავისუფლების შესახებ წინასწარი შეთანხმების დაუშვებლობა ........................597

მუხლი 396. მოვალის პასუხისმგებლობა მისი წარმომადგენლის მოქმედებისათვის ............................................................................. 609

მუხლი 397. მოვალის პასუხისმგებლობა შესრულების საგნის სხვა პირისაგან მიღებისას ....................................................................... 614

მუხლი 398. ხელშეკრულების მისადაგება შეცვლილი გარემოებებისადმი 616

მუხლი 399. უარი გრძელვადიან ვალდებულებით ურთიერთობაზე ............625

Tavi meore

movalis mier vadis gadacileba

მუხლი 400. ცნება ................................................................................................... 629

მუხლი 401. ვალდებულების შესრულების შეუძლებლობა .............................637

მუხლი 402. მოვალის პასუხისმგებლობა ........................................................... 644

მუხლი 403. პროცენტის გადახდა ფულადი თანხის გადახდის ვადის გადაცილებისას ................................................................................. 646

მუხლი 404. კრედიტორის უფლება ზიანის ანაზღაურებაზე .........................653

სარჩევი

XVI

Tavi mesame

valdebulebis darRveva ormxrivi xelSekrulebis dros

მუხლი 405. დამატებითი ვადის დაწესება ვალდებულების დარღვევისას ..656

მუხლი 406. საპასუხო შესრულების მიღების უფლება....................................675

მუხლი 407. ზიანის ანაზღაურება ხელშეკრულებიდან გასვლისას ..............680

kari meoTxe

zianis anazRaurebis movaleoba

მუხლი 408. პირვანდელი მდგომარეობის აღდგენის მოვალეობა .................695

მუხლი 409. პირვანდელი მდგომარეობის აღდგენის შეუძლებლობა ...........712

მუხლი 410. ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის უფლებაზე წინასწარ უარის თქმა ..................................................................... 718

მუხლი 411. ზიანის ანაზღაურება მიუღებელი შემოსავლისათვის ...............723

მუხლი 412. ზიანი, რომელზედაც ვრცელდება ანაზღაურების მოვალეობა .............................................................733

744

მუხლი 413. ზიანის ანაზღაურება არაქონებრივი ზიანისათვის ....................745

მუხლი 414. ზიანის ოდენობის განსაზღვრა ......................................................753

მუხლი 415. დაზარალებულის ბრალი ზიანის დადგომაში .............................766

kari mexuTe

moTxovnis uzrunvelyofis damatebiTi saSualebani

მუხლი 416. ვალდებულების შესრულების უზრუნველყოფის დამატებით საშუალებათა სახეები ...................................................................... 779

Tavi pirveli

pirgasamtexlo

მუხლი 417. ცნება ................................................................................................... 780

მუხლი 418. პირგასამტეხლოს განსაზღვრის ფორმა ......................................792

სარჩევი

XVII

მუხლი 419. პირგასამტეხლოს გადახდისა და ვალდებულების შესრულების ერთდროულად მოთხოვნის დაუშვებლობა .................................796

მუხლი 420. პირგასამტეხლოს შემცირება სასამართლოს მიერ ....................800

Tavi meore

be

მუხლი 421. ცნება ................................................................................................... 813

მუხლი 422. ბეს ჩათვლა გადასახადის ანგარიშში ............................................819

მუხლი 423. ბეს ჩათვლა ზიანის ანაზღაურების ანგარიშში ...........................821

Tavi mesame

movalis garantia

მუხლი 424. ცნება ................................................................................................... 823

მუხლი 425. გარანტიის ნამდვილობა .................................................................. 828

მუხლი 426. გარანტიის ფორმა ............................................................................. 831

kari meeqvse

valdebulebis Sewyveta

Tavi pirveli

valdebulebis Sewyveta SesrulebiT

მუხლი 427. ვალდებულების შესრულება კრედიტორის სასარგებლოდ ......832

მუხლი 428. ვალდებულების შეწყვეტა სხვა შესრულების მიღებით ............842

მუხლი 429. ვალდებულების შესრულების მიღება ...........................................846

მუხლი 430. შესრულების მიღების დოკუმენტების რეკვიზიტები ................850

მუხლი 431. სავალო საბუთის მოთხოვნის უფლება .........................................852

მუხლი 432. შესრულების შესახებ დოკუმენტების გაცემის ხარჯების ანაზღაურება ..................................................................................... 855

მუხლი 433. უარი შესრულებაზე კრედიტორის მიერ თავის მოვალეობათა შეუსრულებლობის გამო .................................................................856

სარჩევი

XVIII

Tavi meore

valdebulebis Sewyveta deponirebiT

მუხლი 434. ცნება ................................................................................................... 858

მუხლი 435. დეპონირებული ქონების გადაცემა კრედიტორისათვის ..........862

მუხლი 436. დეპონირებაუნარიანი საგნები .......................................................863

მუხლი 437. შენახვის ადგილი ............................................................................... 864

მუხლი 438. კრედიტორისაგან საგნის მიღების მოთხოვნა ............................865

მუხლი 439. შენახვასთან დაკავშირებული ხარჯების ანაზღაურება ...........866

მუხლი 440. შენახული საგნის უკან გამოთხოვა მოვალის მიერ....................867

მუხლი 441. შესრულების საგნის შენახვის ვადა ..............................................871

Tavi mesame

valdebulebis Sewyveta urTierTmoTxovnaTa gaqviTviT

მუხლი 442. ვალდებულებათა გაქვითვის შესაძლებლობა .............................872

მუხლი 443. გაქვითვის შესაძლებლობა მოთხოვნის ხანდაზმულობისას ....882

მუხლი 444. გასაქვითი მოთხოვნები ................................................................... 884

მუხლი 445. რამდენიმე გასაქვითი მოთხოვნა ..................................................885

მუხლი 446. ვალდებულებათა გაქვითვა შესრულების სხვადასხვა ადგილის არსებობისას ...................................................................................... 887

მუხლი 447. მოთხოვნათა გაქვითვის დაუშვებლობა .......................................889

Tavi meoTxe

valdebulebis Sewyveta valis patiebiT

მუხლი 448. ცნება ................................................................................................... 893

მუხლი 449. ვალის პატიების შედეგები სხვა სოლიდარული მოვალეებისათვის............................................................................. 901

მუხლი 450. ძირითადი მოვალისათვის ვალის პატიების შედეგები ..............903

მუხლი 451. ორმხრივ ხელშეკრულებებში მოთხოვნაზე უარის თქმის შედეგები ............................................................................................. 905

სარჩევი

XIX

Tavi mexuTe

valdebulebis Sewyvetis sxva safuZvlebi

მუხლი 452. ვალდებულების შეწყვეტა, როცა მოვალე და კრედიტორი ერთი და იგივე პირი აღმოჩნდება ............................................................907

მუხლი 453. ვალდებულების შეწყვეტა მოვალის გარდაცვალების გამო ....909

მუხლი 454. ვალდებულების შეწყვეტა იურიდიული პირის ლიკვიდაციის გამო ........................................................................... 911

kari meSvide

kreditorTa an movaleTa simravle valdebulebaSi

Tavi pirveli

solidaruli kreditorebi

მუხლი 455. სოლიდარული უფლებამოსილება ..................................................913

მუხლი 456. სოლიდარული უფლებამოსილების წარმოშობის საფუძვლები ...............................................................920

მუხლი 457. ვალდებულების შესრულება ნებისმიერი კრედიტორის წინაშე ........................................................................ 927

მუხლი 458. ვალდებულების შესრულება ერთ-ერთი კრედიტორისათვის ...932

მუხლი 459. ერთ-ერთი სოლიდარული კრედიტორის უარის თქმის შედეგები .................................................................... 939

მუხლი 460. სხვა კრედიტორთან დაკავშირებული ფაქტების გამოყენების დაუშვებლობა .................................................................................... 944

მუხლი 461. სოლიდარული კრედიტორის მემკვიდრეთა უფლებები .............950

მუხლი 462. სოლიდარული კრედიტორის მოვალეობა დანარჩენი სოლიდარული კრედიტორების წინაშე .........................................954

Tavi meore

solidaruli movaleebi

მუხლი 463. სოლიდარული ვალდებულება ......................................................... 961

მუხლი 464. სოლიდარული ვალდებულების წარმოშობის საფუძვლები .......967

სარჩევი

XX

მუხლი 465. კრედიტორის უფლება მოითხოვოს შესრულება ნებისმიერი მოვალისაგან ...................................................................................... 974

მუხლი 466. სოლიდარული მოვალის შესაგებელი კრედიტორის მიმართ ....979

მუხლი 467. ერთ-ერთი მოვალის მიერ ვალდებულების მთლიანად შესრულების შედეგები ....................................................................982

მუხლი 468. სხვა სოლიდარულ მოვალესთან დაკავშირებული ფაქტების ...987

მუხლი 469. სარჩელი ერთ-ერთი სოლიდარული მოვალის წინააღმდეგ .......993

მუხლი 470. შესრულების მიღების დაყოვნების შედეგები ..............................998

მუხლი 471. სოლიდარული მოვალის მემკვიდრეთა უფლებები ...................1004

მუხლი 472. კრედიტორის მოთხოვნის გაერთიანება ერთ-ერთი სოლიდარული მოვალის ვალთან .................................................1009

მუხლი 473. უკუმოთხოვნის უფლება ერთ-ერთი მოვალის მიერ ვალდებულების მთლიანად შესრულებისას ..............................1013

მუხლი 474. სოლიდარული მოვალის ვალაუვალობის შედეგები .................1022

მუხლი 475. სოლიდარული მოვალის კომპენსაცია .........................................1026

მუხლი 476. ხანდაზმულობის ვადის გასვლის შედეგები ...............................1030

შესავალი ვალდებულებით სამართალში გიორგი ვაშაკიძე

1

1

2

3

შესავალი ვალდებულებით სამართალშიI. ვალდებულებითი სამართალი და მისი ადგილი კერძო სამართლის

სისტემაში ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 11. ვალდებულებითი სამართლის ადგილისამოქალაქო კოდექსის

სისტემაში ����������������������������������������������������������������������������������������������������������� 12. ვალდებულებითი სამართლის რეგულირების საგანი ������������������������������� 23. ევროპული კოდიფიკაციების გავლენა ქართულ ვალდებულებით

სამართალზე ������������������������������������������������������������������������������������������������������ 3II. ვალდებულებითი სამართლის თავისებურებანი ��������������������������������������������� 6

1. ვალდებულებითი სამართლის პრინციპები ������������������������������������������������� 62. ვალდებულებითი ურთიერთობის ცნება ���������������������������������������������������� 103. ვალდებულებითი ურთიერთობის ფარდობითი ბუნება �������������������������� 10

ა. არსი ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 10ბ. გამონაკლისები ������������������������������������������������������������������������������������������� 11

4. სამართლებრივი ბოჭვის სურვილი და ყოფითი ურთიერთობები ��������� 115. არასრულყოფილი ვალდებულებები ����������������������������������������������������������� 146. ფაკულტატიური ვალდებულება ������������������������������������������������������������������ 15

I. ვალდებულებითი სამართალი და მისი ადგილი კერძო სამართლის სისტემაში

1. ვალდებულებითი სამართლის ადგილისამოქალაქო კოდექსის სისტემაში

ვალდებულებითი სამართალი მოწესრიგებულია სამოქალაქო კოდექ-სის მესამე წიგნში. ის შედგება ზოგადი (316-476) და კერძო ნაწილებისა-გან (477-1016), მოიცავს 700-ამდე მუხლს და არის კოდექსის სისტემაში შემავალი ყველაზე მოცულობითი და იმავდროულად ყველაზე დინამიკუ-რი ინსტიტუტი. ზოგადი ნაწილი არეგულირებს ვალდებულების წარმო-შობასთან, შესრულებასთან, შეუსრულებლობასა და შეწყვეტასთან და-კავშირებულ ზოგად საკითხებს. კერძო ნაწილში დარეგულირებულია ვალდებულებით ურთიერთობათა სპეციალური შემთხვევები, რომელთაც კოდექსი, მათი წარმოშობის თავისებურებათა გათვალისწინებით (იხ. 317 I), სახელშეკრულებო (477-952) და კანონისმიერ ვალდებულებებად (953-1016) ყოფს.

ვალდებულებითი სამართლის ზოგადი ნაწილი მოიცავს უზოგადეს დე-ბულებებს ვალდებულებათა შესახებ და შედგება 7 კარისა და 162 მუხლი-საგან. მისი უდიდესი ნაწილი ეთმობა სახელშეკრულებო ვალდებულებებს, თუმცა, თუ ვალდებულების ხასიათიდან სხვა რამ არ გამომდინარეობს, ეს უკანასკნელი ასევე გამოიყენება არასახელშეკრულებო ვალდებულებათა მოსაწესრიგებლად (იხ. 326).

ვალდებულებითი სამართლის კერძო ნაწილის პირველი კარი ეთმობა სახელშეკრულებო ურთიერთობებს. ამ კარში დარეგულირებულია ხელ-შეკრულებათა საკმაოდ ფართო სპექტრი. გარდა ტრადიციული, ტიპური

გიორგი ვაშაკიძე შესავალი ვალდებულებით სამართალში

2

4

5

6

7

სახელშეკრულებო ურთიერთობებისა, სამოქალაქო კოდექსი იცნობს ე.წ. ატიპურ და სიმბიოტიკურ სახელშეკრულებო ურთიერთობებს, როგო-რებიცაა, მაგ., ფრენშაიზინგი (607 და მომდევნო მუხლები) და ლიზინგი (576 და მომდევნო მუხლები). ამასთანავე, გაფორმებად ხელშეკრულე-ბათა წრე ვალდებულებითი სამართლის კერძო ნაწილის კატალოგით არ შემოიფარგლება და, სანივთო სამართლისგან განსხვავებით, არ იზღუ-დება სახელშეკრულებო ტიპების numerus clausus-ით, რაც იმას ნიშნავს, რომ ხელშეკრულების თავისუფლების ფარგლებში (იხ. 319 I 2) მხარეებს უფლება აქვთ, დადონ ისეთი ატიპური და შერეული ხელშეკრულებები, რომლებიც კანონმდებლობით პირდაპირ გათვალისწინებული არ არის.

ვალდებულებითი სამართლის კერძო ნაწილის მეორე კარში მოწესრი-გებულია კანონისმიერი ვალდებულებითი ურთიერთობები შემდეგი თან-მიმდევრობით: საზიარო უფლებები (953-968), დავალების გარეშე სხვისი საქმეების შესრულება (969-975), უსაფუძვლო გამდიდრება (976-991) და დელიქტური ვალდებულებანი (992-1016).

სამოქალაქო კოდექსის მესამე წიგნი არ არის ყოვლისმომცველი და როგორც სახელშეკრულებო ასევე კანონისმიერ ვალდებულებათა გარ-კვეული საკითხები გამოტანილია დარგობრივ კოდიფიკაციებში (შრომი-თი ხელშეკრულებები, საბანკო საქმიანობა, დაზღვევის ხელშეკრულება, დისკრიმინაცია, გადახდისუუნარობის საქმეები), ან მიმობნეულია სამო-ქალაქო კოდექსის სხვა წიგნებში, რაც მათი სისტემური კუთვნილებით აიხსნება (მაგ., საქორწინო კონტრაქტი).

სამოქალაქო კოდექსი ეფუძნება სპეციალურობის პრინციპს, რაც იმას ნიშნავს, რომ ზოგადი ნორმა გამოიყენება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ არ არსებობს ურთიერთობის მარეგულირებელი სპეციალური, უფრო კონკრეტული ნორმა (ზოგადი ნორმების სუბსიდიური მოქმედება).1 შე-საბამისად, ვალდებულებითი სამართლის კერძო ნაწილის ნორმები (477-1016) ზოგადი ნაწილის ნორმებთან მიმართებით, როგორც წესი, სპეცია-ლური ნორმის (lex specialis) უპირატესობით სარგებლობენ (იხ. 2 II). კერძო ნაწილის ნორმები, თავის მხრივ, ზოგადია იმ ვალდებულებითსამართლებ-რივი ურთიერთობებისათვის, რომლებიც სამოქალაქო კოდექსის მიღმა, სპეციალური კანონმდებლობით არის მოწესრიგებული.

2. ვალდებულებითი სამართლის რეგულირების საგანივალდებულებითი სამართალი არეგულირებს ვალდებულებით ურთიე-

რთობებს. ვალდებულებითია ურთიერთობა, რომლის საფუძველზე ერთ მხარეს (კრედიტორს) შეუძლია, მოსთხოვოს მეორე მხარეს (მოვალეს) ამა თუ იმ ქმედების შესრულება (316 I). ამავდროულად, კონკრეტული ურთი-ერთობის ხასიათიდან გამომდინარე, როგორც კრედიტორს, ასევე მოვა-ლეს შეიძლება ეკისრებოდეს ერთმანეთის ქონებისა და ინტერესებისადმი განსაკუთრებული გულისხმიერება, ანუ კრედიტორის კანონით დაცულ სიკეთეთა ორგანული სიმრთელის შენარჩუნებაზე ზრუნვა (316 II).

ვალდებულებები, რომელთა საფუძველზე კრედიტორი უფლებამოსი-ლია, მოითხოვოს შესრულება, ხოლო მოვალე ვალდებულია, შეასრულოს

1 ბიოლინგი/ლუტრინგჰაუსი, სკ-ის მოთხოვნის საფუძვლების სისტემური ანალიზი, 2009, გვ. 21.

შესავალი ვალდებულებით სამართალში გიორგი ვაშაკიძე

3

8

(316 I), კოდექსის მესამე წიგნს მიღმაც გვხვდება. ასეთ ვალდებულებათა რიგს განეკუთვნება, მაგ., გარიგების ბათილობით წარმოშობილი ზიანის ანაზღაურების მოვალეობა (79 II 1), ზიანის ანაზღაურების მოვალეობა იმ ქმედებისათვის, რომელიც ხელს უშლის ვალდებულების შესრულებას გა-რკვეული პირობის დადგომის შემთხვევაში (95 II), ცრუ წარმომადგენლის პასუხისმგებლობა (113), საქორწინო ხელშეკრულებიდან გამომდინარე მოვალეობა (1172 და მომდევნო მუხლები), რჩენის მოვალეობა (1182 და მომდევნო მუხლები), სავალდებულო წილიდან გამომდინარე ვალდებუ-ლებითი ურთიერთობანი ანდერძითა და კანონით მემკვიდრეებს შორის (1371 და მომდევნო მუხლები), ვალდებულებითი ურთიერთობა ლეგატსა და ბენეფიციარს შორის (1383 და მომდევნო მუხლები),2 ვალდებულებითი ურთიერთობანი ნივთის მპოვნელსა და დამკარგავს შორის (191), ვალდე-ბულებითი ურთიერთობანი მესაკუთრესა და უზუფრუქტუარს შორის (245), ვალდებულებითი ურთიერთობანი მესაკუთრესა და გირავნობის კრედიტორს შორის (261). თუ მათი ბუნებიდან სხვა რამ არ გამომდინა-რეობს, ეს ურთიერთობები სუბსიდიურად რეგულირდება სამოქალაქო კოდექსის მესამე წიგნის ნორმებით. რაც შეეხება სხვა სანივთოსამა-რთლებრივ მოთხოვნებს, ისინი თვისებრივად არ მიეკუთვნებიან ვალდე-ბულებითსამართლებრივ მოთხოვნებს და მათზე პირდაპირ არ ვრცე-ლდება სამოქალაქო კოდექსის მესამე წიგნის მუხლები. თუმცა, თუ ეს სანივთოსამართლებრივი მოთხოვნის არსს არ ეწინააღმდეგება, შესაძლე-ბელია, ვალდებულებითი სამართლის ნორმები ანალოგიით სანივთოსამა-რთლებრივ ურთიერთობათა მოსაწესრიგებლადაც იქნეს გამოყენებული.

3. ევროპული კოდიფიკაციების გავლენა ქართულ ვალდებულებით სამართალზე

კოდექსის მესამე წიგნზე მუშაობისას, ძირითადად, გერმანული სამა-რთლის მდიდარი გამოცდილება იქნა გათვალისწინებული, თუმცა მას-ში ასევე აისახა საერთაშორისო უნიფიცირებული აქტებისა და ფრანგული, შვეიცარიული და ჰოლანდიური კოდიფიკაციების მიღწევები.3 ყველაფერი ეს ქართველი კანონმდ