XỬ TRÍ TRƯỚC VIÊN ĐỘT QUỴ CẤP

TS.Mai Duy Tôn

Khoa Cấp cứu – Bệnh viện Bạch mai

ĐỘT QUỴ NÃO

• Đột quỵ não là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 3

• Nguyên nhân gây tàn phế đứng hàng thứ 1

• Hàng năm có 700.000 người Mỹ bị đột quỵ

• Nhận biết , đánh giá và xử trí ban đầu rất quan trọng

Time is brain Thời gian là não

Saver. Stroke 2006;37:263-266. González. Am J Neuroradiol 2006;27:728-735.

Donnan. Lancet Neurol 2002;1:417-425.

Cứ 1 phút trôi qua có 1,9 triệu neuron mất ở vùng nhồi

máu

Tái tưới máu làm giảm tổn thương thiếu máu

Vùng lõi nhồi máu

Vùng tranh tối tranh sáng

DÂY TRUYỀN XỬ TRÍ CẤP CỨU TÌNH TRẠNG

ĐỘT QUỴ CẤP

(STROKE CHAIN OF SURVIVAL)

• Xử trí cấp cứu đột quỵ: giảm tối đa các tổn thương não và tối

ưu hóa cơ may phục hồi của bệnh nhân đột quỵ.

• AHA và ASA: dây chuyền cấp cứu tình trạng đột quỵ cấp

tương tự dây truyền cứu mạng ( chain of survival) đối với

BN ngừng tim

DÂY TRUYỀN XỬ TRÍ CẤP CỨU TÌNH TRẠNG

ĐỘT QUỴ CẤP

Patient Calling EMS ED Stroke Stroke

Knowledge 115 System Staff Team Unit

XỬ TRÍ TRƯỚC VIỆN XỬ TRÍ BAN ĐẦU

MẮT XÍCH DÂY CHUYỀN BAO GỒM

1. Nhanh chóng phát hiện và phản ứng đối với các dấu hiệu

gợi ý tình trạng đột quỵ

2. Nhanh chóng điều xe cấp cứu tới nhà BN

3. Nhanh chóng vận chuyển BN bằng hệ thống vận chuyển cấp

cấp cứu

4. Kết nối trước với cơ sở y tế chuyên khoa sẽ vận chuyển Bn

đến

5. Nhanh chóng chẩn đoán xác định và điều trị thuốc tiêu

huyết khối tại 1 cơ sở chuyên khoa

QUAN ĐIỂM 7D KHI XỬ TRÍ ĐỘT QUỴ

(7D’s of Stroke care)

• Quan điểm 7D nhấn mạnh các bước chính trong chẩn đoán và

điều trị đột quỵ cấp

• Các thời điểm chậm trễ có thể xảy ra trong quá trình tiếp cận

và xử trí cấp cứu một bệnh nhân đột quỵ cấp

1. Detection (Phát hiện) sự xuất hiện các dấu hiệu và triệu chứng

đột quỵ

2. Dispatch (Thông báo) cho hệ thống hỗ trợ cấp cứu (bằng cách

gọi 115 hoặc trung tâm vận chuyển cấp cứu hoặc đội vận

chuyển cấp cứu)

3. Delivery(Vận chuyển nhanh BN): sau khi đã liên hệ trước

với cơ sở y tế (hoặc bệnh viện) có khả năng thực hiện các

quy trình xử trí cấp cứu BN bị đột quỵ cấp (tức là có khả

năng chẩn đoán nhanh và điều trị cấp cứu tiêu cục máu

đông)

4. Door(tới cửa đơn nguyên cấp cứu đột quỵ: Thời gian từ khi

đột quỵ đến khi thực hiện đánh giá và ổn định chức năng

sống tại đơn nguyên cấp cứu

5. Date(thu thập dữ liệu): kể cả chụp cắt lớp vi tính sọ não

và đọc kết quả.

6. Decision(quyết định): về điều trị, đặc biệt là quyết định

dừng thuốc tiêu huyết khối.

7. Drug(dùng thuốc): nếu có chỉ định và tiến hành theo dõi

chuyên khoa sau khi dùng thuốc.

XÁC ĐỊNH BỆNH NHÂN ĐỘT QUỴ CẤP

• Nhanh chóng nhận biết các dấu hiệu đột quỵ cấp:

– Đột ngột yếu hoặc tê mặt, tay hoặc chân, đặc biệt một bên

cơ thể

– Đột ngột rối loạn ý thức

– Có bất thường về lời nói hoặc sự hiểu biết

– Đột ngột bất thường về nhìn ở một hoặc cả hai bên mắt

XÁC ĐỊNH BỆNH NHÂN ĐỘT QUỴ CẤP

– Đột ngột bất thường đi lại

– Mất thăng bằng, chóng mặt hoặc phối hợp động tác

– Đột ngột đau đầu dữ dội mà không rõ căn nguyên

J

Đôt quy la gi ?

Nhưng dâu hiêu cua Đôt quy ?

Ban se lam gi va không nên lam gi khi người thân

bi Đôt quy ?

Đôi tương nao dê bi Đôt quy ?

Lam sao đê phong ngưa Đôt quy tai phat?

LOGO BỆNH VIỆN Lam gi khi người thân co dâu hiêu cua Đôt quy ? -Đỡ bệnh nhân để họ không bị te ngã

- Nếu bệnh nhân còn tỉnh cần để bệnh nhân nằm yên tĩnh

và gọi cấp cứu đến để đưa bệnh nhân đến bệnh viện

chuyên khoa gần nhất

- Nếu bệnh nhân hôn mê: cần xem bệnh nhân còn thở

bình thường, thở nhanh, thở chậm hay ngừng thở . Nếu

ngừng thơ thi cần hô hấp nhân tạo vì cấp cứu hô hấp là

việc đầu tiên phải làm để đảm bảo đủ oxy cho tim và

não.

Nhưng điều không đươc làm khi bi đôt quỵ -Không tự ý điều trị cho bệnh nhân dù chỉ là bấm huyệt,

châm cứu, đánh gió vi những động tác này có thể làm

trầm trọng hơn tình trạng bệnh một cách vô tình.

- Không được cho bệnh nhân ăn, uống và đề phòng nôn

gây trào ngược bệnh nhân hít chất nôn hoặc thức ăn vào

đường thở sẽ rất nguy hiểm

- Không được dùng Aspirin

- Không tự ý dùng thuốc hạ huyết áp, chỉ dùng thuốc hạ

huyết áp khi HA > 180/100 mmHg (lưu ý không dùng

thuốc hạ huyết áp nhỏ dưới lưỡi).

Nhưng đôi tương nao dễ bi đôt quỵ? - Càng lớn tuổi càng dễ bị đột quỵ.

- Đàn ông dễ bị đột quỵ hơn phụ nữ một chút.

Một số bệnh và thói quen làm tăng nguy cơ đột quỵ (dễ

bị đột quỵ hơn).

- Tăng huyết áp.

- Đái tháo đường (tiểu đường).

- Xơ vỡ động mạch.

- Tăng mỡ (cholesterol) trong máu.

- Bệnh tim.

- Hút thuốc lá, nghiện rượu.

-Béo phì, ít vận động...

Viêc phục hồi sau đôt quỵ se diễn ra trong bao

lâu? Việc phục hồi là khác nhau với từng bệnh nhân. Thời

gian hồi phục nhanh va nhiều nhất là 3 tháng đầu sau

khi bị Đột quy.

Đôt quy có tái phát không? Phải làm sao để

phòng ngưa tái phát? Tỉ lê Đột quy tái phát trong 5 năm đầu tiên là 25%,

nghĩa là cư 100 bệnh nhân sống sot sau Đột quy sẽ co

25 trường hợp tái phát sau đo, do đo phải chú ý điều trị

tích cực để phòng ngừa.

Để phòng ngừa tái phát, có nhiều việc cần phải làm

đồng thời:

- Thay đổi lối sống: co chê đô ăn thich hợp,tăng cường

tập thể dục, tập vận động

- Kiểm soát tốt các yếu tô nguy cơ: cao huyết áp, bệnh

tim, tiểu đường va hut thuốc lá.

Tai sao phải lâp tưc đưa

người bênh tới bênh

viên ngay? Nếu não người bị thiếu máu,

thiếu oxy, hoặc bị chảy máu

thì não sẽ bị hoại tử chết đi

rất nhanh chóng. Để càng lâu

thì phần não bị chết càng

lớn, không thể chữa trị phục hồi lại được. Do đo phải đưa

người bệnh vào bệnh viện càng nhanh càng tốt để có thể

cứu sống kịp thời các phần não chưa chết nhưng đang bị

thiếu máu nuôi, đang bị sưng, hoặc bị chèn ép.

Nhưng điều cân biêt vê

ĐÔT QUY

Đột quy /Tai biến mạch máu não

Đừng đê xảy ra lần nữa. Đột quy

Đừng đê xảy ra lần nữa

KHOA CẤP CỨU

BỆNH VỆN BẠCH MAI

78 Giải Phóng, Đống Đa, Hà Nội

Mọi chi tiết xin liên hê :

TS.MAI DUY TÔN

0983668829

ĐÔT QUY Nhân biêt sớm, hanh đông nhanh.

NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT VỀ

ĐÔT QUỊ NÃO Đột quỵ là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ ba

sau các bệnh lý tim mạch và ung thư.

Đột quy là nguyên nhân hàng đầu gây tàn phê ..

Người bị Đột quy 1 lần, nếu con sống sot sẽ co

nguy cơ mắc bệnh 1 lần nữa (tái phát) cao hơn

người chưa bị lần nào.

Theo khuyến cáo của tổ chức đột quỵ thế giới cứ 6

người trong chúng ta thì có 1 người nguy cơ sẽ bị

đột quỵ.

Tại Việt Nam, mỗi năm co khoảng 200.000 người

bị đột quy, va ti lê này có khuynh hướng ngày càng

gia tăng

Do vậy, việc phòng ngừa và nhận biết sớm các

triệu chứng của đột quỵ là hết sức quan trọng và

cần thiết.

CHÚNG TA NÊN NHỚ RẰNG “THỜI GIAN

LÀ NÃO”

Sau đôt quỵ,

-Cư 1 phút trôi qua se có khoảng 2 triêu tê bào

não chêt đi.

-Bênh nhân cân đươc điều tri càng sớm càng tôt.

Đôt qui là gì?

Đột quỵ (tên khác là tai biến mạch máu não) là bệnh lý

tổn thương một phần não xảy ra đột ngột do mạch máu

nuôi não bị tắc nghẽn hoặc bị vỡ. Máu mang Oxy và chất

dinh dưỡng lên nuôi não. Khi thiếu máu nuôi, não sẽ

ngưng hoạt động rồi chết đi trong vòng vài giây đến vài

phút , biểu hiện lâm sàng bằng liệt nửa người, tê và mất

cảm giác nửa người, nói khó hoặc không nói được, hoặc

hôn mê...

Co mây loai Đôt quy : 2 loại

-Đôt quy thiêu mau nao:Mạch não bị tắc có thể do

mạch máu bị xơ vữa gây hẹp dần và tắc tại chỗ hoặc cục

máu đông hay mảng xơ vữa di chuyển từ nơi khác lên

động mạch não và gây tắc

- Đôt quy xuât huyêt nao: mạch máu bị vỡ do tăng

huyết áp đột ngột quá mức, vỡ phình động mạch não

(mạch máu não bị dị dạng phình ra và gây vỡ).

Cơn thiêu mau nao thoang qua la gi? Cơn thiếu máu não thoáng qua xảy ra do sự ngừng tạm

thời việc cung cấp máu lên não. Các triệu chứng xảy ra

nhanh chóng và chỉ kéo dài trong một thời gian ngắn,

thường từ một vài phut đến vài giờ, bệnh nhân phục hồi

hoàn toàn trong vòng 24 giờ. Ví dụ, nếu bệnh nhân bị

mất thị lực đột ngột, hoặc yếu một cánh tay hoặc chân

trong it phut rồi biến mất, đo co thể là triệu chứng một

“cơn thiếu máu não thoáng qua”.

Cơn thiêu mau nao thoang qua co nguy hiểm

không? Đây là dấu hiệu cảnh báo sớm của Bệnh ly Đột quy, do

vậy cần đến gặp Bác si chuyên khoa ngay lập tức, trước

khi mọi việc trơ nên quá muộn.

LÀM SAO NHÂN BIẾT DÂU HIÊU

CUA ĐÔT QUY

-Khuôn mặt co bị mất

cân đối không?

- Hãy bảo người đo cười

va quan sát.

-Co tay bên nào bị yếu

liệt.

- Bảo người đo đưa hai

tay lên.

-Giọng noi người đo co

thay đổi không?

- Bảo ngưởi đo lập lại

những tư đơn giản.

Nếu bạn thấy ai đo vừa

co những dấu hiệu trên,

hãy nhanh chong gọi

cấp cứu 115.

Hãy cung nhau chấm dứt, hạn chê

hậu quả của Đột quy Bạn co biết những triệu chứng của

Đột quy chưa?

Bạn co biết bệnh nhân Đột quy co thê

hồi phục chức năng vận động nếu

được điều trị sớm va kịp thời?

Ban nên nhơ:

-Đôt quy la 1 trường hơp câp cưu nôi

khoa, cân hanh đông nhanh.

- Hanh đông nhanh cua Người thân :

yêu tô quan trong quyêt đinh sư

thanh, bai trong điều tri Bênh nhân

Đôt quy nao.

THỜI GIAN KHỞI PHÁT ĐỘT QUỴ

• Rất quan trọng khi xem xét dùng thuốc tiêu huyết khối

• Cửa sổ điều trị ≤ 3 giờ, xem xét 3-4,5h

• Được định nghĩa là “ thời gian cuối cùng Bn còn bình

thường”

THỜI GIAN KHỞI PHÁT ĐỘT QUỴ

– “Bn vẫn bình thường, cho đến khi con ông ta đi tắm lúc

7h sáng”→Khởi phát lúc 7h

– “BN thức dậy sáng sớm, được phát hiện tai biến mạch

não. Tối qua Bn lên giường lúc 22h”→Khởi phát lúc 22h

– “BN đột quỵ trước mặt tôi cách đây 20 phút”→khởi phát

cách đây 20 phút

CÁCH THỨC ĐÁNH GIÁ TRƯỚC MỘT BỆNH NHÂN

NGHI NGỜ ĐỘT QUỴ

• Hướng dẫn của AHA năm 2005

1. Thang điểm đột quỵ Cincinnati (CPSS)

2. Sàng lọc đột quỵ Los Angeles (LAPSS)

THANG ĐIỂM CPSS

• Dựa vào 3 dấu hiệu lâm sàng

1. Liệt mặt (BN cười hoặc nhe răng)

2. Yếu tay (BN nhắm mắt và dơ 2 tay)

3. Bất thường về lời nói

• Bằng thang điểm CPSS: đáng giá BN chỉ < 1

phút

LIỆT MẶT

LIỆT TAY

THANG ĐIỂM CPSS

Test DÊu hiÖu thùc thÓ khi kh¸m

LiÖt mÆt: B¶o bÖnh nh©n nhe răng

hay cêi)

◙ Bnh thêng: C¶ hai bªn mÆt cö ®éng c©n ®èi

◙ BÊt thêng: Mét bªn mÆt kh«ng cö ®éng so víi bªn kia g©y lÖch mÆt

YÕu mét bªn tay: B¶o bÖnh nh©n

nh¾m m¾t, giữ nguyªn hai c¸nh tay

®îc duçi th¼ng víi lßng bµn tay

ngöa lªn trªn trong vßng 10 gi©y

◙ Bình thêng: C¶ hai c¸nh tay cö ®éng nh nhau vµ bÖnh nh©n cã thÓ

giữ nguyªn ®îc c¶ hai c¸nh tay trong thêi gian yªu cÇu

◙ BÊt thêng: Mét c¸nh tay kh«ng thÓ n©ng lªn ®îc hay mét bªn c¸nh

tay bÞ r¬i xuèng khi b¶o bÖnh nh©n cè giư nguyªn hai c¸nh tay

BÊt thêng khi nãi: B¶o bÖnh nh©n

nh¾c l¹i c¸c c©u l¾t lÐo nh “Nåi

®ång nÊu èc, nåi ®Êt nÊu Õch”

(“You can’t teach an old dog new

tricks”)

◙ Bình thêng: BÖnh nh©n nh¾c l¹i ®óng c©u ®îc yªu cÇu vµ kh«ng

nãi ngäng

◙ BÊt thêng: Nãi ngäng hay sö dông c¸c tõ sai kh¸c hay kh«ng thÓ nãi

®îc.

Kothari R et al.”Early stroke recognition: developing an out-of-hospital NIH Stroke Scale. Acad Emerg Med.1997;986-990

THANG ĐIỂM CPSS

• Khi có 1 dấu hiệu → Khả năng đột quỵ là 72%

• Khi có cả 3 dấu hiệu → Khả năng đột quỵ là >

85%

THANG ĐIỂM LAPSS

• Sàng lọc đột quỵ cấp chi tiết hơn

• Dựa trên cơ sở thang điểm CPSS kết hợp thêm:

1. Tuổi

2. Không có tiền sử co giật

3. Thời gian triệu chứng

4. Đường máu

5. Không có các rối loạn vận động trước đo

• Khi có cả 6 dấu hiệu: 97% khả năng đột quỵ

THANG ĐIỂM LAPSS

Tiªu chuÈn Cã Kh«ng biÕt Kh«ng

1. Tuæi > 45

2. Kh«ng cã tiÒn sö co giËt hay ®éng kinh

3. C¸c triÖu chøng nghi vÊn míi xuÊt hiÖn < 24 giê

4. T¹i thêi ®iÓm ®¸nh gi¸, BN kh«ng ph¶i lµ ngêi n»m liÖt

giêng hay ngåi xe lăn

5. Nång ®é ®êng m¸u trong kho¶ng 3.3- 22 mmol/L

6. Cã tình tr¹ng mÊt c©n xøng râ rÖt giữa hai bªn

(bªn ph¶i so víi bªn tr¸i) ë mét trong 3 vÞ trÝ thăm

kh¸m sau ( nhÊt thiÕt ph¶i gi¶m ë mét bªn) khi yªu

cÇu bÖnh nh©n :

§Òu nhau Bªn ph¶i yÕu Bªn tr¸i yÕu

Cêi, nhe răng hay nhăn mÆt

Bãp chÆt tay YÕu

Kh«ng bãp ®îc

YÕu

Kh«ng bãp ®îc

C¬ lùc cña c¸nh tay khi gi¬ lªn vµ giư nguyªn hai tay Kh«ng giữ ®îc

Mét tay r¬i nhanh

Kh«ng giữ ®îc

Mét tay r¬i nhanh

Kidwell CS et al.”Design and retrospective analysis of the Los Angeles prehospital stroke screen(LAPSS). Prehosp Emerg Care.1998;2:267-273

Tiến bộ trong xử trí trước bệnh viện

XỬ TRÍ TRƯỚC BỆNH VIỆN ĐỘT QUỴ CẤP

• ABC: là nền tảng chăm sóc cấp cứu

• Đánh giá các dấu hiệu sống: HA, Mạch, Nhịp thở

• Khám thần kinh: Điểm Glasgow, thang điểm NIHSS

• Kiểm tra đường mao mạch

• Đặt đường truyền tĩnh mạch và lấy xét nghiệm

• Nhanh chóng chuyển bn đến bệnh viện điều trị chuyên sâu

XIN TRÂN TRỌNG CÁM ƠN